William Shakespeare

Burza

(The Tempest)

Dramat numer

36

Sztuka napisana 1611 W druku ukazała się w 1623

NOWE TŁUMACZENIE:

Przełożył Maciej SŁOMCZYŃSKI

Księgozbiór DiGG

f 2011

Dramatis Personae

ALONSO, król Neapolu. SEBASTIAN, jego brat. PROSPERO, prawy książę Mediolanu. ANTONIO, jego brat, uzurpator, książę Mediolanu. FERDYNAND, syn króla Mediolanu. GONZALO, uczciwy stary doradca dworu. ADRIAN i FRANCISCO, panowie. KALIBAN, dziki i szpetny niewolnik. TRINCULO, wesołek. STEPHANO, pijany szafarz. KAPITAN OKRĘTU BOSMAN Majtkowie

MIRANDA, córka Prospera. ARIEL, duch powietrzny.

DUCHY: IRIS. CERES. JUNO. Nimfy, Żeńcy

MIEJSCE: Scena przedstawia bezludną wyspę.

Akt pierwszy

SCENA I Okręt na morzu, słychać huk gromu, błyskawica.

Wchodzą KAPITAN i BOSMAN

KAPITAN Bosman! BOSMAN Tu, kapitanie: cóż tam? KAPITAN Dobrze; pilnuj majtków, niech się wezmą w garść, inaczej zagna nas na ląd; ruszaj, ruszaj!

(Wychodzi). (Wchodzą Majtkowie).

BOSMAN Hej, moi mili! Żywo, żywo, mili! Żwawo, żwawo! Ściągać marsel. Ba-czyć na gwizdek kapitana. Dmij, aż pękniesz, wichrze! Dość tu miej-sca! (Wchodzą ALONSO, SEBASTIAN, ANTONIO, FERDYNAND, GONZALO

i inni). ALONSO Dobry bosmanie, miej pieczę nad wszystkim. Gdzie kapitan? Bacz na swych ludzi. BOSMAN Zejdźcie na dół, proszę. ANTONIO Gdzie kapitan, bosmanie? BOSMAN Czy go nie słyszysz? Przeszkadzacie nam w pracy: idźcie do swych kabin; wspomagacie burzę. GONZALO Nie; dobry człowieku, bądź cierpliwy. BOSMAN Jeśli morze będzie. Precz! Cóż obchodzi te ryczące bałwany imię kró-lewskie? Do kabin; milczeć! Nie zawadzajcie nam! GONZALO Dobrze, lecz pamiętaj, kogo masz na pokładzie. BOSMAN Nikogo, kogo kochałbym bardziej niż siebie. Jesteś doradcą króla;

jeśli możesz nakazać tym żywiołom, aby ucichły, nie tkniemy już lin. Użyj twej władzy, a jeśli nie możesz, podziękuj, że żyłeś tak długo, i przygotuj się w swej kabinie na nadejście tej nieszczęsnej godziny. Żywo, mili moi! Z drogi, powiadam.

(Wychodzi). GONZALO Wielką pociechę zsyła mi ten człowiek: nie utonie, gdyż gęba ta na-daje się jedynie na szubienicę. Spraw, dobry Losie, by mógł zawisnąć. Niechaj przeznaczony mu sznur będzie liną kotwiczną, gdyż nasza na niewiele się przyda. Jeśli nie narodził się, by wisieć, sprawa nasza licho się przedstawia.

(Wychodzą). (Wchodzi BOSMAN).

BOSMAN Opuśćcie stengę! Żywo! Niżej, niżej! Grotem go pod wiatr ustawić! (Okrzyk zgłębi okrętu.) Przekleństwo na ten skowyt! Przekrzykują burzę i nas przy pracy.

(Powracają SEBASTIAN, ANTONIO i GONZALO). Co? Znowu! Czego tu szukacie? Czy mamy poddać się i zatonąć? Chcecie się utopić? SEBASTIAN Franca ci w gardło, ty ujadający, bluźnierczy, niemiłosierny psie! BOSMAN Więc sami róbcie. ANTONIO Niech cię powieszą, kundlu, skurwysynu; niech cię powieszą, wrzaskliwcze! Mniej się boimy zatonięcia niż ty. GONZALO Ręczę, że nie zatonie, choćby okręt był słabszy niż łupina orzecha, a przeciekał jak niezatkana dziewka. BOSMAN Stanąć pod wiatr, pod wiatr! Postawcie fok i grot; zwrot na pełne morze! Zatrzymać go znowu!

(Wchodzą przemoknięci Majtkowie). MAJTKOWIE Wszystko stracone! Módlmy się, módlmy się! Wszystko stracone! BOSMAN Co? Czy gęby mają nam zamarznąć? GONZALO Król z księciem modły wznoszą, idźmy do nich. To wspólna sprawa. SEBASTIAN

Tracę już cierpliwość. ANTONIO Przez tych opojów utracimy życie: Ten wielogęby nicpoń. - Obyś tonął

Dziesięć przypływów! GONZALO

Jeszcze on zawiśnie, Choć wszystkie krople wody się sprzysięgły I rozdziawiły czeluść, by go połknąć.

(Pomieszane głosy z dala). „Boże, zmiłuj się nad nami!” - „Kadłub pękł!” – „Żono i dzieci, żegnajcie!” - „Żegnaj mi, bracie!” - „Kadłub pękł, pękł kadłub!” ANTONIO Idźmy zatonąć wraz z królem. SEBASTIAN Idźmy pożegnać go.

(Wychodzą Antonio i Sebastian). GONZALO Oddałbym teraz tysiąc furlongów morza za jeden akr ugoru porosłego janowcem, jałowcem, wrzosem, czymkolwiek. Niech się dzieje wola najwyższa! Lecz wolałbym suchą śmierć.

(Wychodzą).

SCENA II Wyspa.

Wchodzą PROSPERO i MIRANDA

Jeśli to Sztuka twa, ojcze najdroższy, Kazała z rykiem powstać dzikim wodom, Ucisz je. Można by wierzyć, że z nieba Smoły cuchnącej spadłaby ulewa, Gdyby nie morze, które się podrywa Ku licom niebios, gasząc ich płomienie. O, jak cierpiałam z tymi cierpiącymi, Których ujrzałam! A ów dzielny okręt (Pełen szlachetnych stworzeń, bez wątpienia) Tak się roztrzaskał! O, ich okrzyk wtargnął W głąb mego serca! Ach, nieszczęsne dusze! Gdybym moc boską miała, wówczas morze W ziemi zatopić bym mogła, nie dając Na zatracenie dobrego okrętu Wraz z dusz ładunkiem. PROSPERO

Zapanuj nad sobą. Nie trwóż się: niech wie miłosierne serce, Że nikt nie poniósł szkód. MIRANDA

Biada!

PROSPERO Najmniejszych.

Gdyż uczyniłem to w trosce o ciebie; O ciebie, córko, która nie wiesz o tym, Kim jesteś; zresztą jak mogłabyś wiedzieć, Nie wiedząc, skąd pochodzę, lub że jestem Znaczniejszy niźli Prospero, pan chaty Nędznej i ojciec twój biedny. MIRANDA

Nie chciałam Nigdy tym myśli zaprzątać. PROSPERO

Czas nadszedł, By ci wyjawić więcej. Pomóż proszę, I zdejmij ze mnie płaszcz magiczny. - Dobrze: Spocznij, ma Sztuko. A ty otrzyj oczy; Pociesz się: widok straszliwy rozbicia, Który do głębi wstrząsnął twą istotą, Tak nakreśliłem dzięki mojej Sztuce, Że są bezpieczni; ani jedna dusza – Nie, ani jeden włos nawet nie przepadł Żadnej istocie na owym okręcie, Choć ich okrzyki słyszałaś, gdy tonął. Siadaj; Gdyż więcej dziś się dowiesz. MIRANDA

Jakże często Rozpoczynałeś, chcąc rzec mi, kim jestem, Lecz nie kończyłeś. Pytałam daremnie, Słysząc: „Nie pora”. PROSPERO

Nadeszła godzina; Chwila ta każe ci nadstawić uszu; Słuchaj uważnie. Czy zapamiętałaś Czas przed przybyciem naszym do tej chaty? Nie wierzę, abyś mogła, gdyż nie miałaś Trzech lat podówczas. MIRANDA

Lecz pamiętam, panie. PROSPERO Co? Czyżby inny dom albo osobę? Mów mi o każdym z tych obrazów, które Kryjesz w pamięci. MIRANDA

To bardzo odległe I podobniejsze do snu niż wspomnienia,

Za które pamięć ręczy. Czy nie miałam Niewiast służebnych czterech albo pięciu? PROSPERO Miałaś, i więcej, Mirando. Lecz jakże Mógł to przechować twój umysł? Cóż jeszcze Dostrzegasz w czasu głębokiej otchłani? Jeśli pamiętasz chwile przed przybyciem, Może wiesz, jak tu przybyłaś? MIRANDA

Nie, nie wiem. PROSPERO Przed dwunastoma laty był, Mirando, Ojciec twój dumnym księciem Mediolanu, Władcą potężnym. MIRANDA

Nie jesteś mym ojcem? PROSPERO Matka twa była niezłomna w swej cnocie I oświadczyła, że jesteś mą córką, A był twój ojciec księciem Mediolanu, Ty zaś dziedziczką jego, krwi książęcej, Równą mu rodem. MIRANDA

O, wielkie Niebiosa! Jaka nikczemność nas stamtąd przygnała? A może dobry los? PROSPERO

Oboje, córko, Nikczemność stamtąd nas gnała, jak mówisz, A dobry los tu przywiódł. MIRANDA

O, me serce Krwawi, gdyż może to z mojej przyczyny Cierpień musiałeś tyle znieść; a przecież Nie mogę tego pamiętać! Mów, proszę. PROSPERO Mój brat, a stryj twój, imieniem Antonio, - Błagam, wysłuchaj, jakim wiarołomnym Brat się okazać mógł! - tak, on, którego Najbardziej w świecie kochałem, po tobie, I w zarząd dałem mu całe me państwo, A było ono wśród wszystkich signorii Najpierwsze z pierwszych, Prospero zaś pierwszym Wśród wszystkich książąt: najbardziej dostojnym, A gdy o sztukach wyzwolonych mowa, Nieporównanym; w nich to zagłębiony,

Rządy nad państwem mym oddałem bratu I poświęciłem się wiedzy tajemnej Z całym oddaniem. A stryj twój fałszywy – Lecz czy mnie słuchasz? MIRANDA

Najgorliwiej, panie. PROSPERO Raz wyuczywszy się, jak łask udzielać, A jak odmawiać ich, kogo wywyższać, A kogo chłostać za zbytnią zuchwałość, Stworzył na nowo tych, których stworzyłem - Powiadam - lub ich zmienił, lub przekształcił; A mając w ręku urzędy i ludzi, Nakazał śpiewać wszystkim sercom w państwie Na nutę miłą jego uchu. Stał się Bluszczem i pień mój książęcy przesłonił, Moc ciągnąc z niego całą. Czy mnie słuchasz? MIRANDA O, dobry panie, słucham. PROSPERO

Więc uważaj. Tak zaniedbawszy wszystkie ziemskie sprawy, Cały oddany kształceniu umysłu Tym, co ukryte przed zwykłymi ludźmi Nie mogło zyskać uznania w ich oczach, Podłość w fałszywym bracie obudziłem; A ufność moja, jak zbyt dobry ojciec, Spłodziła fałsz w nim, równy mej ogromnej Ufności; także, jak ona, bez granic. Tak wywyższony, władając nie tylko Tym, co dochody moje przynosiły, Lecz tym, co niosła z sobą ma potęga; Jak ów, co kłamstwo umie w prawdę zmienić Przez powtarzanie go ciągłe, tak zgrzeszył Brakiem pamięci, że kłamstwu uwierzył I stał się księciem; był przecież zastępcą I całą władzę monarszą sprawował, - Stąd pycha jego wzrosła. - Czy mnie słuchasz? MIRANDA Głuchego mógłbyś tym wyleczyć, panie. PROSPERO Pragnąc, by zniknął przedział między rolą A tą postacią, którą wciąż przedstawiał, Musiał mieć władzę pełną w Mediolanie. Gdy mnie, biednemu, księgozbiór zastąpił Całe me księstwo, osądził na koniec,

Że nie podołam sprawowaniu rządów, I zawarł sojusz z królem Neapolu; Tak był spragniony władzy, że mu przyrzekł Roczną daninę, hołd i układ lenny, Mitrę poddając swą jego koronie, By ugiąć księstwo, dotąd nieugięte – Mediolanie biedny! - w jarzmo hańby Najniegodziwszej. MIRANDA

O, wielkie Niebiosa! PROSPERO Zważ te warunki i sprawę; mów teraz, Czy może to być brat mój? MIRANDA

Nie chcę zgrzeszyć, Myśląc niegodnie o mej babce. Dobre Łona wydają synów złych. PROSPERO

A teraz Warunki. Ów mój wróg najzagorzalszy, Król Neapolu, przyjął jak najchętniej Prośbę mojego brata, aby w zamian Za hołd i ową daninę niezwłocznie Wygnał mnie z mymi najbliższymi z księstwa I z honorami oddał memu bratu Piękny Mediolan: w związku z tym wezwano Zdradzieckie wojska i tak pewnej nocy, Którą w tym celu sobie wyznaczyli, Otwarł Antonio bramy Mediolanu. Pośród ciemności najęci siepacze Nagle porwali mnie i wnet unieśli Z tobą, płaczącą. MIRANDA

O, niemiłosierni! Nie pamiętając, czy płakałam wówczas, Znów to opłaczę: gdyż zdarzenie takie Z oczu wyciśnie wszystkie łzy. PROSPERO

Posłuchaj, Co było dalej, a później przystąpię Do tego, co nas czeka dziś, gdyż cała Opowieść moja byłaby zbyteczna, Gdyby nie spadło to na nas. MIRANDA

Dlaczego Nas nie zgładzili wówczas?

PROSPERO Słusznie, dziewczę:

Opowieść moja rodzi to pytanie; Wiedz, moja miła, że zdjęła ich trwoga. Tak drogi byłem mojemu ludowi, Że czyn ich lękał się krwawej pieczęci; Piękniejszej barwy swym celom dodali. Aby rzec krótko, wrzucili nas zaraz Na pokład barki, która wyszła w morze I przepłynąwszy kilka mil, spotkała Przygotowany wcześniej zgniły kadłub Okrętu; żagla nie miał, lin ni masztu, I szczury nawet uciekły spłoszone; Tam osadzili nas, byśmy ronili Łzy w morze, które witało nas rykiem, I słali wiatrom westchnienia, a one, Na powrót ku nam litośnie wzdychając, Krzywdę czyniły milszą. MIRANDA

Ach, niestety, Jakim brzemieniem byłam! PROSPERO

Cherubinem Byłaś i tobie zawdzięczam ratunek. Gdy jeszcze giąłem się pod mym ciężarem I lałem słone łzy na morskie fale, Tobie zesłało Niebo tyle męstwa, Że uśmiechnęłaś się i wnet wezbrała We mnie moc, dając stawić czoło temu, Co mogło nadejść. MIRANDA

Jak zeszliśmy na brzeg? PROSPERO Dzięki Opatrzności Bożej. Mieliśmy nieco żywności i wody, Które szlachetny Neapolitańczyk Gonzalo, przez nich wyznaczony, aby Czyn ów wypełnić, dał nam miłosiernie; A przy tym także i szaty bogate, Bieliznę, garnki i rzeczy niezbędne, Które wspomogły nas; a był tak prawy, Że znając miłość mą do ksiąg, sam dał mi Spośród ksiąg moich pewne woluminy, Które nad księstwo me cenię. MIRANDA

Ach, gdybym

Człowieka tego mogła spotkać! PROSPERO

Wstanę: Siedząc, wysłuchaj kresu cierpień morskich. Tu przybyliśmy. Na tej wyspie byłem Nauczycielem twym, dając ci więcej, Niż może zyskać jakakolwiek inna Księżniczka, która ma więcej chwil wolnych, Lecz wychowawców nieco mniej troskliwych. MIRANDA Niech ci Niebiosa podziękują za to! Lecz powiedz, proszę, gdyż ta myśl mnie dręczy, Czemu tę burzę morską wywołałeś? PROSPERO A więc się dowiedz, że hojna Fortuna (Dziś pani droga ma) trafem przedziwnym Ku naszym brzegom zagnała mych wrogów. A moja wiedza rzeczy nadchodzących Mówi, że zenit mój jest połączony Z przychylną gwiazdą; lecz jeśli jej wpływu Nie zechcę słuchać i wzgardzę nim, wówczas Los mój się chylić będzie odtąd. Dość już. Nie pytaj więcej: jesteś senna teraz; Nie walcz z sennością tą, lecz jej ulegnij; Wiem zresztą o tym, że nie masz wyboru.

(Miranda usypia). Przybądź tu, sługo, przybądź! Jestem gotów. Zbliż się, Arielu mój, przybywaj.

(Wchodzi ARIEL). ARIEL Chwała ci, wielki mistrzu! Chwała, panie Najczcigodniejszy! Przybywam, by spełnić Każde życzenie twe, wzlecieć, popłynąć, Dać nurka w ogień, dosiąść kędzierzawych Obłoków; na twe mocarne rozkazy Jest Ariel z całym swym rodzajem. PROSPERO

Duchu, Czy ową burzą rządziłeś dokładnie? ARIEL Tak, punkt po punkcie. Spadłem na okręt króla i na dziobie, Na śródpokładzie, rufie i w kajutach Rozpłomieniłem trwogę; a chwilami Byłem płomykiem w wielu naraz miejscach, Płonąc na stendze, rejach i bukszprycie,

By później znów się złączyć w jeden płomień. A błyskawice Jowisza, zwiastuny Strasznych piorunów, nie mknęły tak szybko, Wzrok wyprzedzając. Trzask i ryk płomieni Siarczanych zdawał się oplatać możną Postać Neptuna i kazał zuchwałym Bałwanom jego dygotać, tak, nawet Straszliwy trójząb zadrżał. PROSPERO

Dzielny duchu! Który z nich był tak mężny, że ów chaos Nie wstrząsnął jego umysłem? ARIEL

Nie było Takiego; wszyscy popadli w szaleństwo I rozpaczliwie się miotali. Wszyscy, Prócz majtków, w morze wzburzone skoczyli I porzucili okręt podpalony Przeze mnie; syn zaś królewski, Ferdynand, Z włosem zjeżonym - jak gdyby to były Trzciny, nie włosy - skoczył pierwszy, krzycząc: „Opustoszało piekło, wszystkie diabły Tu się zebrały!”. PROSPERO

Ach, mój dzielny duchu! Przy brzegu było to? ARIEL

W pobliżu, panie. PROSPERO Lecz czy bezpieczni są, Arielu? ARIEL

Nawet Włos z głowy nie spadł im. Na ich przemokłych Szatach nie znajdziesz ani jednej skazy, Świeższe niż nowe są; a jak kazałeś, W grupkach rozsiałem ich po całej wyspie. Syn króla dotarł do brzegu samotnie; Pozostawiłem go w zakątku wyspy, Siedzi tam, chłodząc przestwór westchnieniami I załamując ręce, o tak. PROSPERO

Co z okrętem Królewskim, gdzie są majtkowie i cała Flota? ARIEL

W przystani jest okręt królewski,

W owym zakątku, gdzie raz o północy Rosę kazałeś mi przynieść z burzliwych Bermudów; tam go ukryłem. Majtkowie W głębi okrętu spoczywają, bowiem Czary, złączone z ich najcięższym trudem, Kazały usnąć im: zaś rozegnana Przeze mnie flota znów się napotkała I płynie pośród fal śródziemnomorskich, Smętnie kierując się do Neapolu; Wierzą, że okręt królewski ujrzeli Ginący, a wraz z nim jego osobę Wielką. PROSPERO

Arielu, pięknie wykonałeś Zadanie: jednak to nie koniec pracy. Jakaż to pora dnia? ARIEL

Przeszło południe. PROSPERO Jest już co najmniej dwie klepsydry później. Czas od tej chwili, aż do szóstej, musi Wykorzystany być przez nas najściślej. ARIEL Nowe mozoły? Skoro nakazujesz, Bym znów się trudził, niechaj ci przypomnę O obietnicy niespełnionej. PROSPERO

Cóż to? Odęty? O cóż chcesz prosić? ARIEL

O wolność. PROSPERO Nim czas upłynął? Dość! ARIEL

Błagam, pamiętaj, Że wyświadczyłem ci cenne usługi. Nie kłamiąc, błędów też nie popełniając, Bez skarg i dąsów służyłem: przyrzekłeś Po roku zwolnić mnie. PROSPERO

Czy zapomniałeś, Od jakich tortur wyzwoliłem cię? ARIEL

Nie. PROSPERO Tak. Więc, jak sądzisz, to zbyt wiele: stąpać

Po mule, słonej głębi, Mknąć, dosiadając północnego wichru, Lub w moich sprawach wchodzić w żyły ziemi, Gdy mróz ją zetnie? ARIEL

Nie sądzę tak, panie. PROSPERO Kłamiesz, złośliwa rzeczy! Zapomniałeś O czarownicy Sycorax, wygiętej Złością i wiekiem w kabłąk? Zapomniałeś? ARIEL Nie, panie. PROSPERO

Jednak zapomniałeś. Powiedz, Gdzie narodziła się? No, powiedz, czekam. ARIEL Panie, w Argierze. PROSPERO

O, czyżby? Cóż, muszę Choć raz w miesiącu powtarzać, czym byłeś, Gdyż zapominasz. Przeklęta Sycorax Za swe występki liczne i za czary, Nazbyt straszliwe dla ludzkiego ucha, Została, jak wiesz, wygnana z Argieru: Gdyż sprawa pewna chroniła jej życie, Którego wziąć nie chcieli. Czy to prawda? ARIEL Tak, panie. PROSPERO Brzemienną wiedźmę o sinych powiekach Pozostawili tu samą żeglarze. Ty, który zwiesz się moim niewolnikiem, Byłeś jej sługą wówczas. A że jesteś Duchem zbyt jasnym, abyś mógł wypełniać Owe przyziemne, obmierzłe rozkazy, Przeciwstawiłeś się jej możnej woli, Za co z pomocą swych sług bardziej krzepkich, Płonąc wściekłością nie do ugaszenia, Wraziła ciebie w pień rozciętej sosny I w tej szczelinie uwięziony trwałeś Przez lat dwanaście, cierpiąc; w owym czasie Zmarła i tam cię zostawiła, abyś Jęczał jak młyńskie koło, bez ustanku. Ta wyspa wówczas - nie licząc jej syna, Cętkowanego szczenięcia, pomiotu Wiedźmy - zaszczytu jeszcze nie doznała

Goszczenia ludzi. ARIEL

Tak, jej syn, Kaliban. PROSPERO To właśnie rzekłem, głupcze; ów Kaliban, Którego w służbie mej trzymam. Ty jeden Wiesz, w jakich mękach cię znalazłem: twoje Jęki kazały wilkom wyć, a serca Niedźwiedzi gniewnych miękły od nich. Była To męka godna potępionych, której Sycorax już by nie mogła odczynić; Lecz gdy przybyłem i jęk usłyszałem, Moja to Sztuka rozłupała sosnę I wypuściła cię. ARIEL

Dzięki ci, mistrzu. PROSPERO Jeśli raz jeszcze ośmielisz się sarkać, Wbiję cię w dębu węźlaste wnętrzności I zim dwanaście będziesz wył tam. ARIEL

Mistrzu, Wybacz: posłusznie spełnię każdy rozkaz Jak prawy duszek. PROSPERO

Uczyń tak, a wówczas Zwolnię cię po dwóch dniach. ARIEL

Szlachetny mistrzu Co mam uczynić? Mów, co mam uczynić? PROSPERO Odejdź, by w nimfę morską się przemienić: Niech cię nie ujrzy Nikt, prócz nas obu. A dla innych oczu Bądź niewidzialny. Idź, by kształt ów przybrać, Po czym powrócić masz tu; idź już, precz stąd, A okaż pośpiech.

(Wychodzi Ariel). Zbudź się, me serce, zbudź się! Spałaś smacznie; Zbudź się! MIRANDA

Twa dziwna opowieść wprawiła Mnie w ociężałość. PROSPERO

Strząśnij ją. Pójdź za mną Do Kalibana, mego niewolnika,

Który wciąż burczy na nas. MIRANDA

To łotr, panie, Nie pragnę widzieć go. PROSPERO

Lecz, prawdę mówiąc, Nie można obejść się bez niego: nieci Nam ogień, nosi drwa i usługuje. Hej, niewolniku! Hej tam, Kalibanie! Ty grudo ziemi, przemów! KALIBAN (z wnętrza)

Dość drew wniosłem. PROSPERO Wyjdź tu! Mam inne zajęcie dla ciebie; Wyjdź, żółwiu! Cóż to?

Powraca ARIEL jako nimfa wodna). Piękne zjawisko! Przemyślny Arielu, Nachyl tu ucho. ARIEL

Panie, tak się stanie. (Wychodzi).

PROSPERO Ty jadowity, spłodzony przez diabła I twą maciorę niewolniku, wyjdź tu!

(Wchodzi KALIBAN). KALIBAN Niech śmiercionośna rosa, którą matka Zbierała kruczym piórem na moczarach, Opadnie na was! Niechaj was wrzodami Wiatr południowo-zachodni okryje! PROSPERO Za to, bądź pewien, nocą kurcz cię chwyci, A także kolka odbierze ci oddech; Jeże nadejdą pośród głuchych mroków, Aby poigrać z tobą; będziesz cały Podziurawiony niby plaster pszczeli, A każde z ukłuć więcej zada bólu Niż żądło pszczoły. KALIBAN

Muszę przełknąć obiad. Mam po mej matce Sycorax tę wyspę; Tyś mi odebrał ją. Przybywszy tutaj, Głaskałeś włosy me i mnie lubiłeś, Sok jagodowy mieszałeś mi z wodą, Uczyłeś, jak mam zwać to wielkie światło, Płonące za dnia, i to mniejsze, nocne,

Wówczas, kochając cię, wskazałem wszystkie Źródła ze świeżą i ze słoną wodą, A także miejsca żyzne i jałowe: Niechaj przeklęty będę za to! Wszystkie Czary Sycorax, chrząszcze, nietoperze, Ropuchy niechaj spadną na was! Jestem Całym poddanym ludem, jaki macie, Choć dawniej byłem swoim własnym królem: A ty mnie trzymasz w skale tej jak w chlewie, Wziąwszy ode mnie w swoje posiadanie Całą mą wyspę. PROSPERO

Kłamco, niewolniku, Chłosta cię wzrusza jedynie, nie dobroć! Choć nieczystością jesteś, otoczyłem Cię wielką troską; żyłeś w mojej chacie, Póki czci dziecka mego nie zechciałeś Znieważyć. KALI BAN Oho, oho! Ach, gdybym to uczynił! Tyś mi przeszkodził zaludnić tę wyspę Kalibanami. MIRANDA

Podły niewolniku, Na którym dobro nie zostawi śladu, Lecz każde zło się odciśnie! Z litości Mówić uczyłam cię; każdej godziny Chciałam wyuczyć cię czegoś nowego: A tyś i słowa nie mógł rzec, dzikusie, Lecz bełkotałeś, jakbyś był bydlęciem; Wyposażyłam twe pragnienia w słowa, Byś mógł ujawnić je. Lecz twe dziedzictwo Dzikie, pomimo postępu w naukach, Sprawiło, że nie mogły zostać z tobą Natury lepsze. Jesteś więc wygnany Do tej pieczary, choć zasługiwałeś Na wyrok sroższy niźli to więzienie. KALI BAN Tyś nauczyła mnie mówić. Zysk z tego Mam tylko jeden, że mogę przeklinać. Za naukę mowy niech zaraza Krwawa was stoczy! PROSPERO

Precz, nasienie wiedźmy! Przynieś nam drewien; a dobrze uczynisz, Jeśli do innych prac też się przyłożysz.

Co? Ramionami wzruszasz? Gdy zaniedbasz Czego lub będziesz spełniał opieszale Moje rozkazy, skręcę cię kurczami Jak starca. Kości wypełnię strzykaniem, Każę ci ryczeć tak, że wszystkie bestie Spłoszysz twym wrzaskiem. KALIBAN

Nie, nie czyń tak, błagam. (na stronie)

Muszę go słuchać. Bowiem moc tak wielką Ma jego Sztuka, że bóg matki mojej, Setebos, uległby i został jego Wasalem. PROSPERO

Dość już, precz stąd, niewolniku! (Wychodzi Kaliban).

(Powraca ARIEL, niewidzialny, gra i śpiewa. Za nim wchodzi FERDYNAND).

PIOSENKA ARIELA Na te piaski żółte idźcie,

Za ręce się wzajem chwyćcie, Pokłońcie się, pocałujcie

I w fal szelest się wsłuchujcie: Niech was lekka stopa niesie,

A skrzat słodki wam przyniesie Echo z daleka, z daleka. ECHO Z RÓŻNYCH STRON

Hau - hau. ARIEL

A oto czujny pies szczeka: ECHO Z RÓŻNYCH STRON

Hau - hau. ARIEL

Z daleka dobiega nuta, Piejącego głos koguta, Który -

ECHO Z RÓŻNYCH STRON kukuryku piał.

FERDYNAND Gdzie ta muzyka? W powietrzu czy w ziemi? Już jej nie słychać: zapewne otacza Jakiegoś boga tej wyspy. Siedziałem Na brzegu, zgubę króla, ojca mego Opłakiwałem, gdy muzyka owa Ponad wodami przebiegła przede mną, Kojąc ich wściekłość i moje cierpienie

Słodką swą nutą: odtąd idę za nią, A raczej ona mnie wiedzie. Lecz znikła. Nie, rozpoczyna się znowu. PIOSENKA ARIELA Pięć sążni w głąb twój ojciec na dnie,

Z kości wyrosły korale, A jego oczy to perły te,

Nie zginął bowiem wcale; Podlega morskiej przemianie W coś dziwnego niesłychanie. Nimfy morskie biją w dzwon:

ECHO Dyn - don.

ARIEL Tak, słyszę je, - dyn-don, dzwon.

FERDYNAND Śmierć mego ojca piosenka wspomina. Nie był to ziemski głos ani muzyka Śmiertelnych. - Teraz ją słyszę nad głową. PROSPERO Unieś zasłony koronkowe oczu, Mów, co ujrzałaś? MIRANDA

Cóż to? Czy to duch jest? Jak się rozgląda, Boże! Wierz mi, panie, Postać wspaniałą ma. Lecz to duch przecież. PROSPERO Nie, panno. Je on, śpi, ma także zmysły Jak my. Ów galant, którego dostrzegasz, Przeżył rozbicie to straszliwe; gdyby Nieco nie szpecił go smutek (będący Wrogiem urody), mogłabyś rzec o nim, Że urodziwy jest: stracił przyjaciół I błądzi, chcąc ich odnaleźć. MIRANDA

Rzec o nim Mogłabym, że jest boski, gdyż nie znałam W Naturze czegoś równie szlachetnego. PROSPERO (na stronie) Idzie to zgodnie z przewidywaniami Duszy mej. O mój duchu, dobry duchu! Za dwa dni wolność ci zwrócę! FERDYNAND

Z pewnością Jest to bogini, dla której śpiewano! Chciej dać łaskawą odpowiedź mym modłom,

Mówiąc, czy wyspa ta jest twą siedzibą, A także poucz mnie, jak będąc tutaj Mam postępować; pierwsze me pytanie Rzucam na końcu; brzmi ono: o cudzie! Czy jesteś żywą dziewicą? MIRANDA

Nie jestem Cudem, lecz jestem dziewicą, o panie. FERDYNAND Mój język! Nieba! Ja byłbym najpierwszy Z wszystkich mówiących nim, gdybym był teraz Tam, gdzie rozbrzmiewa. PROSPERO

Co? Byłbyś najpierwszy? Cóż by rzekł, słysząc cię, król Neapolu? FERDYNAND Że tu samotny stoję i zdumiony, Słuchając twoich słów o Neapolu. Lecz słyszy on mnie, a że słyszeć może, Więc płaczę: jestem królem Neapolu; On to moimi oczyma, co odtąd Jedynie przypływ znają, musiał patrzeć, Gdy król, mój ojciec, tonął. MIRANDA

O, litości! FERDYNAND Tak, wraz z wszystkimi panami. A dwaj z nich To Mediolanu książę z dzielnym synem. PROSPERO (na stronie) Mógłby zaprzeczyć książę Mediolanu I jego córka najdzielniejsza, gdyby Czas był stosowny teraz. Od pierwszego Wejrzenia oczy ich się rozkochały. Kruchy Arielu, uwolnię cię za to.

(do Ferdynanda) Słówko, mój dobry panie, gdyż się lękam, Że szkodę sobie sam wyrządzasz: słówko. MIRANDA Czemu przemawia tak szorstko mój ojciec? To trzeci człowiek, jakiego ujrzałam; Pierwszy, za którym wzdycham. Niechaj litość Rozkaże ojcu memu, by się skłonił Ku mym pragnieniom. FERDYNAND

O, jeśli dziewicą Jesteś i serce twe wolne, uczynię

Cię Neapolu królową. PROSPERO

Powoli! (na stronie)

Wpadli nawzajem w swe sidła: lecz nazbyt Szybko to biegnie. Muszę rzecz utrudnić, Aby zwycięstwo lekko uzyskane Nagrody lekko nie ważyło.

(do Ferdynanda) Słówko:

Masz mnie wysłuchać: przywłaszczyłeś sobie Imię, nie własne, i jak szpieg przybyłeś Na moją wyspę, aby ją odebrać Prawemu panu. FERDYNAND

Nie, na mą cześć męską. MIRANDA Zło by nie mogło żyć w takiej świątyni: Jeśli ma zły duch siedzibę tak piękną, Dobro musiałoby tam wejść. PROSPERO

Pójdź ze mną. Nie próbuj bronić go. To zdrajca. Pójdźmy; Razem zakuję stopy twe i szyję; Będziesz pił wodę morską, jadał muszle, Zgniłe korzenie i łupiny, w których Tkwiły żołędzie. Ruszaj za mną. FERDYNAND

O, nie. Będę opierał się takiej gościnie, Aż nie przemoże mnie wróg.

(Obnaża miecz i nieruchomieje, zaczarowany). MIRANDA

Ojcze drogi, Nazbyt pochopnie nie sądź; jest szlachetny I trwogi budzić nie może. PROSPERO

A cóż to! Stopa chce uczyć głowę? Skryj miecz, zdrajco Błyskasz nim, ale nie uderzysz: wina Cię obezwładnia; opuść tę osłonę, Gdyż mogę laską moją cię rozbroić, Broń wytrąciwszy. MIRANDA

Błagam cię, mój ojcze.

PROSPERO Precz! Przestań czepiać się szat moich. MIRANDA

Panie, Litości! Ręczę ci za niego. PROSPERO

Milczeć! Jeszcze choć słowo, a mogę cię złajać Lub znienawidzić. Co? Orędowniczka Zdrajcy szalbierza! Milcz! Myślisz, że nie ma Innych tak kształtnych jak on, gdyż porównać Go z Kalibanem możesz, z nikim więcej. Głupia dziewczyno! On przy innych ludziach Jest Kalibanem; tak jak oni przy nim Są aniołami. MIRANDA

Więc uczucia moje Niskiego lotu są, nie pragnę bowiem Widzieć lepszego. PROSPERO

Ruszaj bez oporu; Do niemowlęctwa wróciły twe ścięgna I utraciły moc. FERDYNAND

Tak, utraciły; A duszę moją jak gdyby sen spętał. Lecz zguba ojca, ta niezwykła słabość, Strata przyjaciół i groźby człowieka, Który mnie pojmał, byłyby mi niczym, Bylebym tylko mógł co dnia z więzienia Ujrzeć to dziewczę; niechaj wolność zajmie Wszystkie zakątki świata: znajdę sobie Dość w tym więzieniu miejsca. PROSPERO (na stronie)

Działa. (do Ferdynanda)

Pójdźmy. (do Ariela)

Pięknie, Arielu; idź za mną. Posłuchaj, Co jeszcze zdziałać masz. MIRANDA

Bądź dobrej myśli; Usposobienie ma lepsze mój ojciec, Niż to wynika ze słów jego, panie. Nie taki zwykle jest.

PROSPERO Będziesz tak wolny

Jak wichry górskie, lecz musisz wykonać Wszystkie rozkazy me. ARIEL

Co do sylaby. PROSPERO Pójdź, ruszaj za mną. Nie przemawiaj za nim.

(Wychodzą).

Akt drugi

SCENA I Inna część wyspy.

Wchodzą ALONSO, SEBASTIAN, ANTONIO, GONZALO, ADRIAN, FRANCISCO i inni.

GONZALO Raduj się, panie, błagam; masz przyczynę, By się weselić wraz z nami wszystkimi; Bo czym są straty, gdy uszliśmy śmierci. Rzeczą powszednią jest nasz ból, gdyż co dnia Żony żeglarzy, załogi kupieckie, I kupcy sami, boleją podobnie. Lecz tylko kilku wśród milionów może Mówić o cudzie, który nas ocalił; Zważ więc roztropnie, panie miły, smutek I pocieszenie. ALONSO

Proszę cię, zamilknij. SEBASTIAN (na stronie do Antonia) Przyjął pociechę jak zimną polewkę. ANTONIO (na stronie do Sebastiana) Lecz pocieszyciel nie da za wygraną. SEBASTIAN (na stronie do Antonia) Spójrz, nakręca zegar swego dowcipu; za chwilę uderzy. GONZALO Panie, - SEBASTIAN (na stronie do Antonia)

Raz: licz. GONZALO Gdyby się kto chciał każdą troską troszczyć, Jaką napotka, wówczas - SEBASTIAN

To mu się opłaci. GONZALO Opłaci to smutkiem; masz słuszność: powiedziałeś rzecz prawdziwszą, niż zamierzałeś. SEBASTIAN Przyjąłeś to roztropniej, niż sądziłem, że przyjmiesz.

GONZALO Tak więc, mój panie, - ALONSO Proszę cię, oszczędź nam tego. GONZALO Cóż, skończyłem; a przecież, - SEBASTIAN Znów będzie mówił. ANTONIO O duży zakład, on czy Adrian pierwszy zacznie piać? SEBASTIAN Stary kogut. ANTONIO Kogucik. SEBASTIAN Zrobione. O co zakład? ANTONIO O śmiech. SEBASTIAN Przyjęte! ADRIAN Choć wyspa ta wydaje się bezludna, - ANTONIO Cha, cha, cha! SEBASTIAN Już: wziąłeś wygraną. ADRIAN Bezludna i niemal niedostępna, - SEBASTIAN A jednak, - ADRIAN A jednak, - ANTONIO Nie mógł tego opuścić. ADRIAN A jednak musi mieć umiarkowany klimat, pełen prudencji i łagodności. ANTONIO Prudencja była łagodną panną. SEBASTIAN Tak, i umiarkowaną, jak to najuczeniej wyłożył. ADRIAN Powietrze tchnie tu ku nam najsłodziej. SEBASTIAN Jakby miało płuca, i to przegniłe.

ANTONIO Lub jakby mu woni użyczyło trzęsawisko. GONZALO Znajduje się tu wszystko, co potrzebne w życiu. ANTONIO To prawda; prócz środków do życia. SEBASTIAN A tych nie ma wcale lub niewiele. GONZALO Jak bujna, jak soczysta jest ta trawa! A jak zielona! ANTONIO W rzeczywistości to brunatna ziemia. SEBASTIAN Pocętkowana oczkami zieleni. ANTONIO Niewiele ujdzie mu. SEBASTIAN Nie; jedynie prawda cała nam uchodzi. GONZALO Lecz najbardziej osobliwe jest, - w rzeczy samej, niemal nie do uwierzenia, - SEBASTIAN Jak wiele innych uznanych osobliwości. GONZALO Że szaty nasze, które musiały przemoknąć, przebywając w morzu, utrzymały mimo to świeżość i barwę, jakby je na nowo ufarbowano, a nie splamiono wodą. ANTONIO Gdyby tylko któraś z jego kieszeni mogła przemówić, czy nie nazwa-łaby go kłamcą? SEBASTIAN Tak, lub skryłaby podstępnie w sobie jego bajanie. GONZALO Myślę, że szaty nasze są tak świeże teraz, jak wówczas, gdy przywdzialiśmy je po raz pierwszy w Afryce, na wesele pięknej córy królewskiej Claribel i króla Tunisu. SEBASTIAN Słodkie to było weselisko, i równie piękny mamy powrót. ADRIAN Nigdy dotąd Tunis nie dostąpił łaski posiadania tak niezrównanej królowej. GONZALO Od czasów owdowiałej żony Dydony. ANTONIO Owdowiałej żony! Niech to franca! Skąd się tu wzięła ta owdowiała żona? Żona Dydona!

SEBASTIAN A gdyby rzekł także: „wdowiec Eneasz”? Dobry Boże, cóż o tym są-dzisz? ADRIAN Powiedziałeś: „owdowiała żona Dydona”? Każesz mi to przemyśleć: była ona z Kartaginy, nie z Tunisu. GONZALO Ów Tunis, panie, był Kartaginą. ADRIAN Kartaginą? GONZALO Ręczę ci, że Kartaginą. ANTONIO Słowo jego przewyższa czarodziejską harfę! SEBASTIAN Otoczył je murem i wzniósł domy. ANTONIO Jaką następną niemożliwą rzecz przemieni w łatwą i prostą? SEBASTIAN Myślę, że zabierze do domu w kieszeni tę wyspę i da swemu synowi jak jabłuszko. ANTONIO A pestki rozsieje w morzu i stworzy nowe wyspy. GONZALO Tak. ANTONIO Ach, coraz lepiej. GONZALO Panie, rozmawialiśmy o tym, że szaty nasze zdają się tak świeże, jak były w Tunisie, na weselu córki twej, a dziś królowej. ANTONIO Najbardziej nieporównanej z tych, które tam przybyły. SEBASTIAN Zrób wyjątek, błagam, dla owdowiałej żony Dydony. ANTONIO O, żony Dydony! Tak, żony Dydony! GONZALO Czy mój kaftan, panie, nie jest równie świeży jak pierwszego dnia, gdy go przywdziałem? Mam na myśli, świeży na swój sposób. ANTONIO Piękną ułowił sposobność dla tego sposobu. GONZALO Gdy przywdziałem go na wesele twej córki. ALONSO Wbijasz do uszu moich ostre słowa Na przekór myślom mym skrytym. O, gdybym

Nigdy mej córki tam nie wydał! Bowiem Straciłem syna, powracając stamtąd, A sądzę, że jej także już nie ujrzę, Przebywającej z dala od Italii. O, mój dziedzicu neapolitański I mediolański, jaka straszna ryba Pożarła ciebie? FRANCISCO

Panie, on żyć może: Gdy go dostrzegłem, pruł spienione fale, Mknąc po ich grzbietach; bił potężnie wodę, Bałwany gniewne na bok odrzucając; Piersią rozcinał wezbrane najwyżej, Głowę unosząc, gdy nań parły wściekle; I tak przedzierał się, rwąc ku brzegowi, Który rozmytą przez falę wyniosłość Kłonił ku niemu, jakby chcąc go wspomóc; Nie mogę wątpić, że dopłynął żywy I na ląd wstąpił. ALONSO

Nie, nie, jest zgubiony. SEBASTIAN Panie, zawdzięczasz sobie wielką stratę: Nie chciałeś córki swej oddać Europie, Lecz ją straciłeś dla Afrykanina, Gdzie jest przynajmniej z dala od twych oczu I tej przyczyny ich boleści. ALONSO

Dość już! SEBASTIAN Na klęczkach wszyscy błagaliśmy, abyś Nie czynił tego; a ta piękna dusza, Ważąc odrazę przeciw posłuszeństwu, Nie chciała sama jednej z szal przeważyć. Utraciliśmy dziś syna twojego, Ja się obawiam, na zawsze: ta sprawa Więcej przyczyni wdów w Mediolanie I w Neapolu, niż powróci mężów, By je pocieszyć. A ty sam tu dźwigasz Największą winę. ALONSO

I największą stratę. GONZALO Mój panie Sebastianie, Twa prawda brzmi tu nieco nazbyt szorstko I czas wybrałeś zły: rozrywasz ranę,

Choć ją opatrzyć winieneś. SEBASTIAN

To dobrze. ANTONIO Jak prawy chirurg. GONZALO Pogodę wszyscy tu tracimy, panie, Gdy jesteś chmurny. SEBASTIAN

Płacimy? ANTONIO

Tracimy. GONZALO Gdybym zarządzać miał, panie, tą wyspą, - ANTONIO Pokrzywą obsiałby. SEBASTIAN

Szczawiem lub ślazem. GONZALO A będąc królem jej, cóż bym uczynił? SEBASTIAN Nie mógłby upić się dla braku wina. GONZALO W rzeczpospolitej mej wszystkim na opak Rządziłbym; handel znikłby całkowicie, Sądu nie znano by nawet z imienia, A także książek, bogactwa, ubóstwa I służby wszelkiej; umów, dziedziczenia, Granic, ogrodzeń, upraw ani winnic, Niczego zgoła; użytku metali, Wina, pszenicy lub oliwy; przy tym I żadnej pracy; każdy by próżnował; Kobiety także, niewinne i czyste; I żadnej władzy. SEBASTIAN

Lecz on byłby królem. ANTONIO Koniec jego rzeczpospolitej zapomina o początku. GONZALO Rzecz każdą wszystkim dałaby Natura Bez spoconego trudu. Zbrodnię, zdradę, Miecz, włócznię, noże, działa i machiny Wojenne przegnałbym precz, a Natura Sama obficie sypałaby plonem Dla wyżywienia niewinnego ludu.

SEBASTIAN Nie byłoby małżeństw wśród jego poddanych? ANTONIO Nie, człowieku; sami próżniacy: kurwy i nicponie. GONZALO Tak doskonały byłby rząd mój, panie, Że zbladłby Złoty Wiek. SEBASTIAN

Boże, strzeż króla! ANTONIO Wiwat Gonzalo! GONZALO

I - czy słuchasz, panie? ALONSO Proszę cię, dość już; mówisz mi o niczym. GONZALO Zgadzam się całkowicie z waszą wysokością; uczyniłem to jedynie po to, by dać sposobność tym panom mającym tak wrażliwe i podatne płuca, że zwykle śmieją się z niczego. ANTONIO Śmialiśmy się z ciebie. GONZALO A że w tego rodzaju wesołym błazeństwie jestem nikim w porównaniu z wami: możecie nadal śmiać się z niczego. ANTONIO Jakiż cios tu zadano! SEBASTIAN Choć padł płazem. GONZALO Jesteście z dzielnego kruszcu wytopieni; wypchnęlibyście księżyc z jego sfery, gdyby umiał wytrwać pięć tygodni, nie odmieniając się.

(Wchodzi (niewidzialny) ARIEL, grając poważną melodię). SEBASTIAN Uczynilibyśmy tak i przemienilibyśmy go w przynętę na nocne ptaki. ANTONIO Nie, dobry panie, nie wpadaj w gniew. GONZALO Nie, ręczę wam za to; nie ważę sobie tak lekko mej czci. Czy chcielibyście ukołysać mnie śmiechem do snu, gdyż stałem się wielce ociężały? ANTONIO Ułóż się do snu i przysłuchuj nam.

(Wszyscy usypiają z wyjątkiem Alonsa, Sebastiana i Antonia). ALONSO Co, czy usnęli tak szybko? O, gdybym Zamknąwszy oczy, mógł myśli me zamknąć:

Czuję, że skłonne są do tego. SEBASTIAN

Panie, Nie chciej odrzucać tej ociężałości: Rzadkim jest gościem w strapieniu; a jeśli Przybywa, niesie pociechę. ANTONIO

My obaj Będziemy strzegli twej osoby, panie, Podczas spoczynku. ALONSO

Dzięki. - Cóż za senność. (Alonso usypia. Wychodzi Ariel).

SEBASTIAN Jakże przedziwnie i ciężko usnęli! ANTONIO Pewnie to sprawił ten klimat. SEBASTIAN

Więc czemu Nie opadają nam powieki? Wcale Nie jestem senny. ANTONIO

I ja jestem rześki. Usnęli razem, jak za wspólną zgodą; Runęli jakby piorunem rażeni. Jakaż moc, godny Sebastianie? - Jakaż Moc to sprawiła? - Lecz dość: widzę przecież Na twym obliczu, kim winieneś zostać: Sposobność woła cię, a wyobraźnia Każe mi ujrzeć wyraźnie koronę Opadającą na twą głowę. SEBASTIAN

Drzemiesz? ANTONIO Czyżbyś nie słyszał mych słów? SEBASTIAN

Słyszę, jednak Jest to snu język, więc z pewnością mówisz Przez sen. Co miały znaczyć twoje słowa? Dziwny spoczynek to jest, gdy ktoś śpiący Stoi, przemawia, porusza się we śnie, A ma otwarte oczy. ANTONIO

Sebastianie Szlachetny, dajesz usnąć swej fortunie - A raczej umrzeć; i oczy zamykasz,

Choć nie usnąłeś. SEBASTIAN

Chrapiesz, lecz dobitnie; W takim chrapaniu jest treść. ANTONIO Poważniej mówię, niż mam to w zwyczaju: I ty bądź taki, jeśli chcesz mnie pojąć; Co gdy uczynisz, będziesz trzykroć większy Niż dotąd. SEBASTIAN

Cichnę niby woda w stawie. ANTONIO Nauczę cię, jak płynąć. SEBASTIAN

Zrób tak; bowiem W bezruch mnie wpędza dziedziczne lenistwo. ANTONIO O, gdybyś wiedział, jak wielbisz ów zamysł, Z którego musisz drwić! Jak go ozdabiasz, Choć go obnażasz! Ów, kto trwa w bezruchu, Często jest na dno zepchnięty bojaźnią Albo lenistwem. SEBASTIAN

Proszę cię, mów dalej: Wyraz twych oczu i lica obwieszcza, Że sprawę ważną masz; lecz z wielkim trudem Rodzą się słowa twe. ANTONIO

Otóż, choć pan ów, Mający pamięć zgoła nie najlepszą (Po którym pamięć niewielka zostanie, Gdy spocznie w ziemi), niemal go przekonał – A jest on duchem pełnym przekonania, Żyjącym po to, aby przekonywać – Że syn królewski żyje; choć jest rzeczą Tak niemożliwą, aby nie utonął, Jak to, że owi śpiący płyną. SEBASTIAN

Nie ma Nadziei, aby ocalał. ANTONIO

O, z tego „Nie ma nadziei” ile masz nadziei! Taki nadziei brak tworzy nadzieję Inną, wysoką tak, że nawet pycha Nie spojrzy dalej, wiedząc, że nie ujrzy

Więcej. Czy zgadzasz się z tym, że Ferdynand Utonął? SEBASTIAN

Zginął. ANTONIO

Więc kto odziedziczy Tron Neapolu? Powiedz mi. SEBASTIAN

Claribel. ANTONIO Ona, królowa Tunisu, do której Człowiek by musiał iść przez całe życie, A mil dziesięciu jeszcze by mu brakło? Ona, do której wieści z Neapolu Doszłyby, gdyby słońce było gońcem - Gdyż nazbyt wolno mknie gęba księżyca - Wówczas, gdy lica niemowląt by pokrył Zarost o brzytwę proszący? Czy ona, Od której płynąc, runęliśmy wszyscy W morskie otchłanie, choć część na brzeg wyszła, Gdyż chce Opatrzność, aby się dokonał Czyn, dla którego przeszłość jest prologiem; A to, co nadejść ma, spoczywa w twoim I moim ręku? SEBASTIAN

Cóż to jest? Co mówisz? To prawda, że jest królową Tunisu Córka mojego brata, prawda także, Że jest dziedziczką neapolitańską; A obie owe okolice dzieli Rozległy obszar. ANTONIO

Każda piędź owego Obszaru woła: „Jakże ta Claribel Może przemierzyć mnie do Neapolu? Zostań w Tunisie, niech Sebastian czuwa”. Pomyśl, a gdyby śmierć tu na nich spadła, Nie byłoby im gorzej, niż jest teraz. Są tacy, co by mogli Neapolem Władać tak dobrze jak ów śpiący człowiek; A jeśli chodzi o tych wielkich panów, Paplących wiele bez żadnej potrzeby, Kawkę wyuczyłbym pleść tak rozumnie. O, gdybyś myślał tak jak ja! Daleko Sen ten by zawiódł cię. Czy mnie pojmujesz?

SEBASTIAN Chyba pojmuję. ANTONIO

Czy by cię ucieszył Los sprzyjający? SEBASTIAN

Pamiętam, że swego Brata Prospera usunąłeś siłą. ANTONIO Prawda. Spójrz, jak te szaty na mnie leżą: Zgrabniej niż wprzódy. Słudzy brata byli Towarzyszami mymi, dziś mi służą. SEBASTIAN A co z sumieniem? ANTONIO Panie, gdzie ono mieszka? Gdyby było Odciskiem, musiałbym chodzić w pantoflach: Lecz bóstwa tego w piersi mej nie czuję: Dwadzieścia sumień, które by zechciały Stanąć pomiędzy mną a Mediolanem, Ściąć by musiało się lodem i stajać, Nimby zaczęły mi dolegać! Tutaj Spoczywa brat twój, nie lepszy niż ziemia, Na której spoczął; gdyby tylko zechciał Być tym, którego udaje: umarłym. Trzy cale stali posłusznej wystarczą, Abym go uśpił na wieki; tymczasem Ty możesz w drzemkę wiekuistą wpędzić To stare próchno, Pana Rozważnego, By nie zawadzał nam w drodze do celu. Zaś wszyscy inni tak się dadzą skusić Jak kot do mleka. Ujrzą na zegarze Taką godzinę, jaką my wskażemy. SEBASTIAN Będzie twa sprawa, drogi przyjacielu, Przykładem dla mnie: jak ty Mediolan, Tak ja Neapol chwycę. Dobądź miecza: Jedno cię pchnięcie zwolni od daniny, A ja, król, będę cię miłował. ANTONIO

Miecze Razem obnażmy, a gdy rękę wzniosę, Uczyń podobnie i niech na Gonzala Dłoń twa upadnie. SEBASTIAN

Jeszcze tylko słowo.

(Rozmawiają na stronie). (Powraca niewidzialny ARIEL, grając i śpiewając).

ARIEL Mistrz mój przewidział dzięki swej Sztuce Niebezpieczeństwo wiszące nad tobą, A że jest twoim przyjacielem, śle mnie – Nie chcąc oglądać ruiny swych planów – Abym zachował ich wszystkich przy życiu.

(Śpiewa w ucho Gonzala). Choć cię zmorzył sen kamienny, Lecz czuwa spisek bezsenny I zaraz skoczy. Jeśli ci jest żywot miły, Przebudź się wnet, zbieraj siły I otwórz oczy!

ANTONIO Uderzmy razem znienacka. GONZALO (budząc się)

Anieli, Strzeżcie króla!

(Inni budzą się). ALONSO Co to? Nie śpicie? - Dobyliście mieczy? Czemu patrzycie groźnie? GONZALO

Co się stało? SEBASTIAN Gdyśmy czuwali tu nad twym spoczynkiem, Dobiegł nas z bliska ryk głęboki, jakby Byka lub raczej lwa: czy cię nie zbudził? W uchu mym zagrzmiał strasznie. ALONSO

Nie słyszałem. ANTONIO Łoskot ów strwożyłby ucho potwora, Ziemią mógł wstrząsnąć! Był to ryk całego Stada lwów. ALONSO

Czyś go usłyszał, Gonzalo? GONZALO Na honor, panie, słyszałem brzęczenie, I to przedziwne; ono mnie zbudziło: Szarpnąłem ciebie, panie, i krzyknąłem; A gdy otwarłem oczy, zobaczyłem Ich z obnażonym orężem. - Był jakiś Hałas, to pewne. Musimy wzmóc czujność

Albo stąd odejść. Wyciągnijmy miecze. ALONSO Trzeba wyruszyć na poszukiwanie Mego biednego syna. GONZALO

Niech Niebiosa Strzegą go od tych bestii. Gdyż z pewnością Jest na tej wyspie. ALONSO

Prowadź; czas stąd odejść. ARIEL Mistrza Prospera ucieszę mym czynem: Królu, bezpiecznie idź w ślad za twym synem.

(Wychodzą).

SCENA II Wchodzi KALIBAN z naręczem drewna na opał.

Słychać grom.

KALIBAN Wszystkie zarazy, które wyssie słońce Z bagien, trzęsawisk, topieli, moczarów, Niech na Prospera padną i zakażą Każdy cal jego ciała! A choć duchy Jego mnie słyszą, muszę go przeklinać. Nie będą szczypać mnie, trwożyć zwidami, Zanurzać w błocie ani też sprowadzać Z drogi po nocy zwodniczym świetlikiem, Jeśli im tego nie nakaże: jednak Za każdy drobny grzech spuszcza je na mnie; Bądź jako małpy, by się wykrzywiały I przedrzeźniały mnie; bądź jako jeże, Które na drodze mych bosych stóp kładzie Zwinięte w kule, każąc im nastroszyć Kolce, gdy wdepnę na nie; czasem także Czuję naokół oploty żmij, które Sykiem języków rozwidlonych gnają Mnie ku szaleństwu.

(Wchodzi TRINCULO). O, jesteś już, jesteś.

Nadchodzi jeden z jego duchów; będzie Dręczył mnie za to, że zbyt wolno znoszę Opał. Położę się, przylgnę do ziemi, Może nie dojrzy mnie tu.

TRINCULO Nie ma tu żadnych krzaków czy zarośli, żeby się ukryć przed nie-pogodą, a oto zbiera się na nową burzę; słyszę ją w podśpiewywaniu wiatru: taka sama czarna chmura, ogromna jak paskudny, wielki, skórzany wór, gotów do chluśnięcia trunkiem. Jeśli pioruny będą biły jak przedtem, nie wiem, gdzie skryję głowę: podobna chmura nie może uczynić niczego innego, tylko lunąć jak z cebra. A cóż to takiego tu widzimy? Człowiek czy ryba? Żywy czy martwy? Ryba: śmierdzi jak ryba; wielce zatęchły, rybi smród; jakby nie najświeższy suszony dorsz. Przedziwna ryba! Gdybym był teraz w Anglii, w której byłem kiedyś, i wymalował tylko na szyldzie taką rybę, nie znalazłbyś tam w dzień świąteczny głupca, który nie dałby mi sztuki srebra: tam taki potwór zrobiłby ze mnie człowieka; tam każdy dziwaczny stwór zrobi człowieka z człowieka: nie dadzą oni miedziaka, by wspomóc chromego żebraka, lecz wyłożą dziesięć, by ujrzeć martwego Indianina. Nogi ma na podobieństwo człowieka! A płetwy podobne do ramion! Klnę się, że ciepły! Nie trzymam się już mego uprzedniego poglądu, porzucam go: to nie ryba, ale wyspiarz niedawno ugodzony śmiertelnie piorunem. (Grzmot.) Biada mi, burza powraca! Najlepiej uczynię, wślizgnąwszy się pod jego okrycie; nie ma tu dokoła innego schronienia: nieszczęście kładzie człowieka w przedziwnym towarzystwie do łóżka. Przeleżę pod tym całunem, póki ostatki burzy nie odejdą.

(Wchodzi STEPHANO z butelką w dłoni, śpiewając). STEPHANO

Nie pragnę już burzliwych mórz; Na brzegu umrzeć chcę, -

Wielce to nędzna piosenka do wyśpiewania na własnym pogrzebie; cóż, to moja pociecha.

(Pije. Śpiewa). Kapitan i majtek, i bosman, i ja, Kanonier i jego czereda. Małgosi, Meg, Mańce każdy serce swe da, Lecz o Kasię żaden z nas nie dba: Bo troski ją nasze i cieszą, i śmieszą. I mówi żeglarzom: „A niech was obwieszą!” Dla dziegciu i smoły jest pełna niechęci; Niech krawiec ją igłą dźgnie tam, gdzie ją swędzi. Na morze więc, chłopcy, i niech ją obwieszą!

To także nędzna piosenka: lecz oto moja pociecha. (Pije).

KALIBAN Nie dręcz mnie - o! STEPHANO Co się tu dzieje? Czy i diabły tu są? Czy chcecie nas omamić dziku-sami i Indianami, ha? Nie po to uniknąłem utopienia, żeby lękać się

teraz twoich czterech nóg; albowiem powiedziane jest: „Najmężniejszy z tych, którzy postępują na nogach czterech, nie sprawi, aby się cofnął”, a będzie to powtarzane, póki tchnienia w nozdrzach Stephana. KALIBAN Ów duch dręczy mnie - o! STEPHANO To jakiś czworonogi potwór z tej wyspy, którego, jak widzę, chwyciła febra. Gdzie, u diabła, mógł się wyuczyć naszej mowy? Choćby dlatego pomogę mu nieco. Jeśli uzdrowię go, obłaskawię i dotrę z nim do Neapolu, będzie on darem dla każdego cesarza, który stąpa na podeszwach z wolej skóry. KALIBAN Nie dręcz mnie, błagam; - będę żwawiej nosił drewno do domu. STEPHANO Wzięło go teraz i mówi bezładnie. Musi łyknąć z mej flaszki: jeśli ni-gdy dotąd nie pił wina, powinno ono przepędzić ów napad choroby. Jeśli uzdrowię go i obłaskawię, nie ma takiej ceny, której by za niego nie dali; ów, który go otrzyma, tęgo za niego zapłaci. KALIBAN Nie sprawiasz mi jeszcze wiele bólu, lecz wkrótce zaczniesz; poznaję to po twym dygotaniu. Prosper cię teraz wziął w obroty. STEPHANO Odzyskaj zmysły; otwórz usta; mam tu coś, co ci wróci mowę, kocie; otwórz usta, zadrżą od tego twe dreszcze, upewniam cię, i to szczerze: nie wiesz, co ci sprzyja; otwórz ryj. TRINCULO Znam chyba ten głos: musi to być - lecz on utonął, a to są diabły. O Boże, ratuj! STEPHANO Cztery nogi i dwa głosy - cóż za wymyślny potwór! Przednim głosem sławi przyjaciela, a tylnym mówi plugastwa i szydzi. Wyleczę go z fe-bry, choćbym miał mu oddać całe wino z tej butli. Pójdź: - Amen! Wleję nieco do twych drugich ust. TRINCULO Stephano! STEPHANO Czy wzywasz mnie drugimi ustami? Litości, litości, to diabeł, nie po-twór: porzucę go tu; nie mam tak długiej łyżki, by jadać z diabłem. TRINCULO Stephano! Jeśli jesteś Stephanem, dotknij mnie i przemów do mnie; gdyż to ja, Trinculo, - nie trwóż się, - twój wielki przyjaciel Trinculo. STEPHANO Jeśli jesteś Trinculem, wyjdź stamtąd: wyciągnę cię za krótsze nogi: jeśli którekolwiek z nich są nogami Trincula, to te. W rzeczy samej jesteś prawdziwym Trinculem! Jak stałeś się gównem tego

odmieńca? Czyżby umiał srać Trinculami? TRINCULO Wydawało mi się, że zginął od pioruna. Lecz czy nie jesteś topielcem, Stephano? Zaczynam mieć nadzieję, że nie jesteś. Czy już po burzy? W obawie przed burzą ukryłem się pod opończą tego martwego odmieńca. Żyjesz naprawdę, Stephano? O Stephano, dwaj Neapolitańczycy uszli z życiem! STEPHANO Błagam, nie chwytaj mnie tak i nie obracaj mną; żołądek mam nie-pewny. KALIBAN (na stronie) Jakże są piękni, skoro to nie duchy. Oto bóg mężny z nektarem niebieskim. Uklęknę przed nim. STEPHANO Jakże uszedłeś? Jak tu przybyłeś? Przysięgnij na tę flaszkę, jak tu przybyłeś? Ja uszedłem na baryłce białego wina, którą żeglarze wypchnęli za burtę; przysięgam na tę flaszkę, którą po dotarciu do brzegu własnoręcznie sporządziłem z kory drzewnej. KALIBAN Na tę flaszkę przysięgam, że będę twym poddanym, gdyż trunek ów nie z ziemi pochodzi. STEPHANO Oto jest; więc przysięgaj; a jak ty uszedłeś? TRINCULO Człowieku, dopłynąłem do brzegu jak kaczka: mogę przysiąc, że pły-wam jak kaczka. STEPHANO Masz tu, ucałuj Ewangelię. Choć pływasz jak kaczka, jesteś głupi jak gęś. TRINCULO O, Stephano, czy masz jeszcze trochę tego? STEPHANO Całą baryłkę, człowieku: a piwnicę mam w skale nadmorskiej, gdzie ukryłem wino. Jak tam, odmieńcze? Jakże się ma twoja febra? KALIBAN Czy zstąpiłeś z nieba? STEPHANO Z Księżyca, upewniam cię: byłem swego czasu człowiekiem z Księżyca. KALIBAN Widziałem cię na nim i pragnę wielbić; pani moja ukazała mi ciebie, twego psa i twą gałązkę. STEPHANO Pójdź, zaprzysięgniesz to; ucałuj Ewangelię: wypełnię ją wkrótce nową treścią; przysięgnij.

TRINCULO Na ten blask miły, wielce głupi jest ów potwór. Bać się go? Bezsilny potwór! Człowiek z Księżyca! Biedny i jakże łatwowierny potwór! Szczerze mówiąc, dobrze łyknąłeś, potworze! KALIBAN Ukażę ci każdy cal żyznej ziemi na tej wyspie i całować będę twe stopy: błagam cię, bądź mym bogiem. TRINCULO Na ten blask, najbardziej to podstępny i pijany potwór! Gdy bóg uśnie, zrabuje mu flaszkę. KALIBAN Będę poddanym twym, całując stopy, Przysięgam. STEPHANO Zbliż się więc, klęknij i przysięgaj. TRINCULO Umrę ze śmiechu, patrząc na tę potworną kukłę! Najnędzniejszy z potworów! Chciałbym serdecznie zbić go, - STEPHANO Zbliż się, całuj. TRINCULO Lecz biedny potwór spił się. Plugawy potwór! KALIBAN Wskażę ci źródło najczystsze, nazbieram Jagód dla ciebie i ryb ci nałowię, Drewno na opał będę ci przynosił. Niechaj zaraza runie na tyrana, Któremu służę! Nie będę już więcej Patyków znosił mu; pójdę za tobą, Najcudowniejszy z ludzi. TRINCULO Najzabawniejszy to potwór, który przemienia biednego pijaczynę w rzecz cudowną! KALIBAN Daj, bym cię powiódł tam, gdzie ulęgałki Rosną; orzechy ziemne pazurami Będę wyrywał dla ciebie. I gniazda Sójek ukażę, a także nauczę, Jak chwytać w sidła marmosety; pójdę Wraz z tobą w miejsca, gdzie orzechów kiście Zawisły; czasem znad brzegów skalistych Małże przyniosę ci. Czy pójdziesz ze mną? STEPHANO Dość na teraz; proszę, nie mów już i prowadź. Trinculo, skoro król i wszyscy, którzy z nami byli, utonęli, my tu zostaniemy dziedzicami; weź moją flaszkę; wkrótce ją napełnimy.

KALIBAN (Śpiewa pijany). Żegnaj, mój panie; żegnaj, żegnaj mi!

TRINCULO Wyjący potwór; pijany potwór! KALIBAN

Nie będę dla ryb budował tam I na żądanie Drew nie dostanie; Niech odtąd garnki swe myje sam; Ban, ban, Kaliban Nie jest twym sługą już - to jego pan!

Wolność, święto! Święto, wolność! Wolność, święto, wolność! STEPHANO O, co za dzielny potwór! Prowadź.

(Wychodzą).

Akt trzeci

SCENA I Przed chatą Prospera.

Wchodzi FERDYNAND, niosąc kłodę drzewa.

FERDYNAND Ból nam sprawiają niektóre zabawy, Lecz budzą radość, która trud opłaca; Można też godnie znieść wiele poniżeń, A sprawy drobne i ubogie mają Często bogate zakończenie. Nędzna Ta praca byłaby odrażająca I ciężka, jednak pani, której służę, Ożywia moją moc zamierającą I w radość zmienia trud mój pełen znoju. O, jest dziesięćkroć łagodniejsza niźli Ojciec jej, który burczy wciąż. Mam przenieść Tysiące kłód tych i ułożyć w stosy; Tak mi nakazał srogo: moja słodka Pani łzy leje, widząc me wysiłki, I mówi, że tak niskich prac nie spełniał Nigdy ktoś taki. Wówczas zapominam O wszystkim; słodkie myśli orzeźwiają Ciało strudzone i ginie znużenie, Gdy tak rozmyślam.

(Wchodzi MIRANDA, a za nią niewidoczny z dala PROSPERO). MIRANDA

Ach, biada mi! Błagam, Byś nie pracował tak ciężko: O, gdyby Od błyskawicy spłonęły te kłody, Które tu piętrzysz! Proszę, rzuć ten ciężar, Siądź i odpocznij: będzie płakać w ogniu Ta kłoda, która cię tak wyczerpała. Ojciec zagłębił się w swych roztrząsaniach. Proszę, wypocznij. Będzie on tam ślęczał Przez trzy godziny. FERDYNAND

O, najdroższa pani, Słońce już zajdzie, nim przydźwigam wszystko,

Co muszę przenieść. MIRANDA

Jeśli zechcesz usiąść, Ja wezmę kłody: daj mi ją bez trwogi, Nie zaznam szkody. FERDYNAND

Nie, słodka istoto, Wolałbym zerwać ścięgna i kark skręcić, Niż cię wystawić na tak wielką hańbę, Siedząc jak próżniak. MIRANDA

Mogę je udźwignąć Nie gorzej niż ty: rzecz tę bym czyniła Łatwiej, gdyż zdaje mi się ona miła, A w tobie budzi sprzeciw. PROSPERO

Mój robaczku Biedny, zaraza ta na ciebie padła! Objawy widać już. MIRANDA

Jesteś znużony. FERDYNAND Nie jestem, pani szlachetna: przemieniasz Wieczór w poranek rześki, będąc przy mnie. Błagam cię, powiedz - bym mógł modły wznosić – Jak masz na imię? MIRANDA

Miranda. - Ach, ojcze, Złamałam zakaz twój, gdy to zdradziłam! FERDYNAND Mirando godna admiracji! Droższa Niźli świat cały! Wiele dam cieszyło Oko me; wiele razy harmonijny Głos ich me ucho, zbyt często, przykuwał; Wielbiłem wiele cnót w wielu kobietach; Lecz nigdy w pełni tak, by dusza moja Nie mogła dostrzec w nich jakiejś przywary, Która brukała wdzięczną doskonałość. Lecz ty, ty jesteś tak nieporównana I doskonała, jakby cię stworzono Z zalet ich wszystkich! MIRANDA

Nie poznałam żadnej Osoby mojej płci; lico kobiece Żadne w pamięci nie zostało; jedno Znam tylko, moje; widzę je w zwierciadle;

I nie widziałam ludzi, których mogę Zwać mężczyznami; prócz ojca drogiego, Jedyny jesteś ty, mój przyjacielu. Nie znam lic ludzi, którzy są za morzem, Lecz na mą skromność, będącą klejnotem Mojego wiana, nie pragnę nikogo W świecie, prócz ciebie, mieć mym towarzyszem. Nie ukształtuje także wyobraźnia Niczego, co bym ceniła nad ciebie. Lecz paplę tutaj, niepomna zupełnie Na mego ojca nakazy. FERDYNAND Jestem, Mirando, księciem krwi królewskiej, A nawet, oby tak nie było, królem! - I tej nikczemnej niewoli bym nie zniósł, Tak jak bym nie zniósł muchy na mych wargach. Wysłuchaj tego, co powie ma dusza: W chwili, gdy pierwszy raz ujrzałem ciebie, Pomknęło serce me, aby ci służyć; Ono mnie czyni twoim niewolnikiem; Dla ciebie stałem się potulnym sługą I dźwigam owe kłody. MIRANDA

Czy mnie kochasz? FERDYNAND Niebiosa, ziemio, świadczcie moim słowom, A jeśli prawdę tu rzeknę, uwieńczcie Ją dobrym końcem! Ale jeśli skłamię, Obróćcie wniwecz wszystkie me nadzieje! Ponad świat cały i wszystko, co na nim, Kocham, szanuję i czczę ciebie. MIRANDA

Jestem Głupia, gdyż płaczę z radości. PROSPERO

Jakże piękne Spotkanie uczuć dwu najrzadszych! Niechaj Niebiosa zroszą łaską siew ten! FERDYNAND

Płaczesz? MIRANDA Nad mą marnością, która dać się lęka To, co dać pragnę; a jeszcze mniej przyjąć To, co mi droższe jest nad życie. Głupstwo. Im bardziej skryć to chcę, tym większe rośnie. Precz, wstydliwości podstępna! I niechaj

Święta i prosta niewinność mnie wiedzie! Jeśli poślubisz mnie, będę twą żoną; Jeśli nie, umrę dziewicą; cóż, możesz Nie chcieć, bym była twoją towarzyszką, Lecz będę sługą twą, czy tego zechcesz, Czy nie. FERDYNAND

O, będziesz mą panią najdroższą, A ja twym sługą na wieki. MIRANDA

Czy mężem? FERDYNAND Tak, pragnę tego z serca, Jak chce wolności więzień. To dłoń moja. MIRANDA I moja, wraz z mym sercem. Teraz żegnaj Na pół godziny. FERDYNAND

Żegnaj po tysiąckroć! (Wychodzą Ferdynand i Miranda, w przeciwne strony).

PROSPERO Nie mogę cieszyć się tym tak jak oni, Których zdumiewa wszystko; niczym jednak Nie mógłbym cieszyć się bardziej. Powrócę Do mojej księgi, bowiem przed wieczerzą Muszę dokonać wielu czynów, które Są z tym związane.

(Wychodzi).

SCENA II Inna część wyspy.

Wchodzą KALIBAN, STEPHANO i TRINCULO.

STEPHANO Nie odpowiadaj, - będziemy pili wodę, gdy baryłka wyschnie. Wcześ-niej ani kropli: więc naprzód, na burtę wroga! Sługo-potworze, wypij na zdrowie! TRINCULO Sługa-potwór! Oto szalona wyspa! Powiadają, że jest tylko pięcioro ludzi na tej wyspie: my jesteśmy trzema z nich; jeśli dwoje pozostałych ma tyle rozumu, co my, państwo to chwieje się w posadach. STEPHANO Pij, sługo-potworze, gdy cię proszę: oczy osiadły ci niemal w głębi głowy.

TRINCULO A gdzież by indziej miały osiąść? Byłby to doprawdy tęgi potwór, gdyby miał je osadzone w ogonie. STEPHANO Język mego człowieka-potwora zatonął w białym winie; jeśli mowa o mnie, nawet morze mnie nie zatopiło; nim dotarłem do brzegu, przepłynąłem sto mil tam i na powrót. Na ten blask, będziesz mym adiutantem, potworze, lub chorążym. TRINCULO Twym adiutantem, jeśli usłuchasz; chorążym nie może być, gdyż się chwieje. STEPHANO Więc nie ruszymy pędem, Monsieur Potworze. TRINCULO Ani powoli, lecz położymy się jak psy i zamilkniemy. STEPHANO Odmieńcze, powiedz choć raz w życiu, czy jesteś dobrym odmieńcem? KALI BAN Jakże się czuje wasza czcigodność? Daj mi lizać twe stopy: jemu nie będę służył, gdyż nie jest mężny. TRINCULO Kłamiesz, najgłupszy potworze: mógłbym wygrzmocić pachołka miejskiego. Jak to, ty rozpustna rybo, czy był kiedy tchórz, który wypiłby tyle wina, ile ja dzisiaj? Czy wolno ci wygłaszać potworne kłamstwa, skoro jesteś jedynie pół potworem, a pół rybą? KALIBAN Hej, jak drwi ze mnie! Czy zezwolisz mu na to, panie mój? TRINCULO „Panie” powiedział? Że też potwór może być głupi jak człowiek! KALIBAN Hej, hej, znowu! Zagryź go, niech umrze, błagam! STEPHANO Trinculo, trzymaj język za zębami. Jeśli okażesz się buntownikiem - czeka cię najbliższe drzewo! Ów biedny potwór jest mym poddanym i nie będzie cierpiał poniżenia. KALIBAN Dzięki ci, szlachetny panie. Czy zechcesz raz jeszcze wysłuchać mej prośby? STEPHANO Matko Boża, czy zechcę! Uklęknij i powtórz ją; ja i Trinculo będziemy stali.

(Wchodzi niewidzialny ARIEL). KALIBAN Jak już wam rzekłem, jestem poddanym tyrana i czarownika, który podstępem odebrał mi tę wyspę.

ARIEL Kłamiesz. KALIBAN „Kłamiesz”? Ja kłamię, ty małpo błazeńska? Oby waleczny mój pan cię rozłupał! Nie kłamię. STEPHANO Trinculo, jeśli będziesz nadal przerywał jego opowieść, klnę się na tę rękę, że usunę ci kilka zębów. TRINCULO Jak to, przecież nie powiedziałem słowa. STEPHANO Oniemiej więc i dość tego. Mów dalej. KALIBAN Jak rzekłem, wyspę zabrał mi czarami, A jeśli wasza wielmożność zapragnie Pomścić się na nim, - wiem, że się odważysz, A ten stwór nie odważy się, - STEPHANO Z całą pewnością. KALIBAN Będziesz jej panem, a ja twoim sługą. STEPHANO Jak tego dokonać? Czy możesz mnie do nich zaprowadzić? KALIBAN Tak, tak, mój panie: oddam ci go we śnie I będziesz mógł mu nawet gwóźdź wbić w głowę. ARIEL Kłamiesz, nie będziesz mógł. KALIBAN Cóż za pstry głupiec! Ty pstrokaty błaźnie! Błagam twą wielkość, spraw mu dobre cięgi I odbierz mu tę flaszkę: gdy ją straci, Będzie jedynie morską wodę pijał, Gdyż nie pokażę mu ujść czystych źródeł. STEPHANO Trinculo, wyzywasz nowe niebezpieczeństwo: jeśli przerwiesz potworowi choćby jeszcze jednym słowem, to, na tę rękę, wygnam za drzwi miłosierdzie i przemienię cię w sztokfisza. TRINCULO Jak to, co uczyniłem? Nic. Usunę się stąd. STEPHANO Czy nie powiedziałeś, że on kłamie? ARIEL Kłamiesz. STEPHANO Czyżby? Przyjmij to.

(Bije go). Jeśli ci to miłe, zadaj mi jeszcze raz kłamstwo. TRINCULO Nie zadałem ci kłamstwa. Czyś stracił zmysły i słuch równocześnie? Franca na twoją flaszkę! Wszystko to bierze się właśnie z wina i pi-jaństwa. Czerwona ospa na twego potwora, a diabeł niech porwie twe paluchy! KALIBAN Cha, cha, cha! STEPHANO Prowadź dalej twą opowieść. - Odsuń się, proszę. KALIBAN Bij go do skutku: a po pewnym czasie Ja też go zbiję. STEPHANO

Odejdź. - Opowiadaj. KALIBAN Jak ci już rzekłem, zwykle po południu Zapada w drzemkę: wówczas mózg mu rozwal, Wziąwszy uprzednio jego księgi; możesz Pałą roztrzaskać mu czaszkę lub przebić Pierś zaostrzonym kołkiem, lub też nożem Poderżnąć gardziel. Ale nie zapomnij Ksiąg wcześniej porwać, albowiem jest bez nich Równie bezsilnym głupcem, jak ja jestem, I żadnym z duchów nie może już władać; W nich wszystkich budzi on równie głęboką Nienawiść, jaką ja czuję. Spal księgi. Ma godne sprzęty - tak o nich powiada – Którymi pragnie przyszły dom ozdobić. Należy także rozważyć najgłębiej Urodę jego córki; sam powiada, Że niezrównana jest. Ja nie widziałem Kobiety, tylko Sycorax, mą matkę, I ją, lecz ona przewyższa Sycorax Jak góra kopczyk. STEPHANO

Taka śliczna dziewka? KALIBAN Tak, panie, nada się do twego łoża, Ręczę; i pięknych potomków ci zrodzi. STEPHANO Potworze, zabiję tego człowieka: jego córka i ja zostaniemy królem i królową - niech Bóg strzeże nasze łaskawości! - a Trinculo i ty zosta-niecie wicekrólami. Jak ci się podoba ów pomysł, Trinculo?

TRINCULO Wyśmienity. STEPHANO Podaj mi dłoń twą. Żałuję, że cię zbiłem; lecz póki żyjesz, trzymaj język za zębami. KALIBAN Uśnie nie dalej, jak za pół godziny: Czy wówczas zgładzisz go? STEPHANO

Tak, na mój honor. ARIEL Powiem to memu panu. KALIBAN Cieszysz mnie wielce. Sprawisz mi uciechę, Więc się weselmy. Zaśpiewasz piosenkę, Której niedawno uczyłeś mnie? STEPHANO Spełnię życzenie twe, potworze, każde życzenie. - Dalej, Trinculo, śpiewajmy.

(Śpiewa). Szydź z nich, by drwić z nich; By drwić z nich, szydź z nich; Myśl wolna jest.

KALIBAN To nie ta nuta.

(Ariel podaje nutę na bębenku i fujarce). STEPHANO A cóż to takiego? TRINCULO To nuta naszej piosenki, a gra ją wizerunek Nikogo. STEPHANO Jeśli jesteś człowiekiem, ukaż nam się na swe podobieństwo; jeśli jesteś diabłem, niech cię diabeł porwie. TRINCULO O, Boże, odpuść mi grzechy moje! STEPHANO Kto umiera, spłacił wszystkie długi. Wyzywam cię, Boże, zmiłuj się nad nami! KALIBAN Czy się strwożyłeś? STEPHANO Nie, potworze, nie ja. KALIBAN Nie trwóż się. Wyspa ta jest pełna dźwięków, Głosów i słodkich pieśni, które cieszą, Nie szkodząc wcale. Czasem strun tysiąca

Brzęk słyszę wokół siebie; czasem głosy, Które, choć ze snu bym powstał długiego, Ukołysałyby mnie znów: a we śnie Ujrzałbym, jak się nade mną otwiera Morze obłoków, ukazując skarby, Które niebawem spadną na mnie; wówczas Zbudzony, znów chcę zasnąć. STEPHANO Godne to będzie mnie królestwo, gdzie będę słuchał muzyki za darmo. KALIBAN Gdy Prospero zostanie zgładzony. STEPHANO To wnet nastąpi: nie zapomniałem twej opowieści. TRINCULO Ów dźwięk oddala się; podążmy za nim, a później weźmiemy się do pracy. STEPHANO Prowadź, potworze; podążymy za tobą. Gdybym tylko mógł zobaczyć tego dobosza; gra tę samą nutę. TRINCULO Czy ruszysz wreszcie? Pójdę za wami, Stephano.

(Wychodzą).

SCENA III Inna część wyspy.

Wchodzą ALONSO, SEBASTIAN, ANTONIO, GONZALO, ADRIAN, FRANCISCO etc.

GONZALO Na Panią Niebios, już ustaję, panie; Ból w stare kości wszedł: to plątanina; Raz ścieżki prosto biegną, raz meandrem! Zechciej wybaczyć mi, lecz muszę spocząć. ALONSO Nie mogę winić cię, sędziwy panie, Gdyż i ja także odczuwam zmęczenie Z ducha upadkiem połączone: siadaj I wypoczywaj. Tu wzgardzę nadzieją I dłużej pochlebstw jej nie będę słuchał: Gdyż ten, którego, błądząc, tak szukamy, Utonął; szydzi morze z poszukiwań Naszych jałowych na lądzie. Cóż, odszedł. ANTONIO (na stronie do Sebastiana) Cieszę się, że tak utracił nadzieję.

Niech nieudana próba nie osłabi Twego zamiaru. SEBASTIAN (na stronie do Antonia)

Następną sposobność Wykorzystamy sumiennie. ANTONIO (na stronie do Sebastiana)

Dziś w nocy; Są tak znużeni marszem, że nie zechcą - Nie będą mogli - czuwać tak uważnie, Jak po spoczynku. SEBASTIAN

Dość o tym: dziś w nocy. (Poważna i przedziwna muzyka; PROSPERO staje niewidzialny na

podwyższeniu. Wchodzi kilka dziwacznych Kształtów, wnosząc stół z ucztą; tańczą wokół niego z gestami uprzejmego powitania,

zapraszając, nim odejdą, Króla etc. do posiłku). ALONSO Skąd ta melodia? Posłuchajcie, mili! GONZALO Muzyka pełna cudownej słodyczy! ALONSO Aniele, stróżu niebieski! - A któż to? SEBASTIAN Żywe obrazy. Odtąd w jednorożce Uwierzę, także w to drzewo Arabii, Będące tronem Feniksa; w to nawet, Że Feniks jest tam i włada. ANTONIO

Ja także Wierzę w oboje; a jeśli niewiarę Budzić by mogło coś, przybądźcie do mnie, A poprzysięgnę, że to prawda: nigdy Kłamstwem podróżnik żaden się nie splamił, Choć głupcy w kraju lżą ich. GONZALO

W Neapolu, Gdybym rzekł o tym, czy by uwierzono, Jeślibym doniósł o owych wyspiarzach – Gdyż to z pewnością mieszkańcy tej wyspy – Którzy, choć postać mają tak potworną, Lecz zauważcie: są ich obyczaje Tak uprzejmości pełne i łagodne, Że z ludzi rzadko który im dorówna; Nie, niemal żaden? PROSPERO (na stronie)

O, szlachetny panie,

Dobrze to rzekłeś; bo z was tu niektórzy Gorsi niż diabły są. ALONSO

Nie mogę dosyć Nadziwić się tym kształtom, ruchom, dźwiękom, Wyrażającym - choć brak im języka – Tak doskonale pewien rodzaj mowy Niemej. PROSPERO (na stronie)

Rzecz każdą chwal po zakończeniu. FRANCISCO Zniknęli dziwnie. SEBASTIAN

Nie ma to znaczenia, Skoro potrawy zostawili; bowiem Głód nam doskwiera. – Czy zechcesz tego skosztować? ALONSO

Nie, nie ja. GONZALO Doprawdy, panie, nie musisz się lękać. Czy, będąc dziećmi, dalibyśmy wiarę, Że są górale z wolem, niby byki, Którym zwisają wory mięsa z gardła? Lub że są ludzie z głowami na piersi? Teraz, jak wiemy, każdy z owych, którzy Ubezpieczają się pięć do jednego, Może potwierdzić to. ALONSO

A więc powstanę I jeść tu będę, ostatni raz może; Lecz mniejsza o to, utraciłem wszystko Najlepsze. Bracie i ty, książę panie, Stańcie tu z nami. (Grom i błyskawica. Wchodzi ARIEL jako Harpia; uderza skrzydłami

w stół i uczta znika dzięki pomysłowemu urządzeniu). ARIEL Jesteście trzema grzesznikami, których Opatrzność - życiem przyziemnym rządząca – Wyrwała morzu nienasyconemu I tu rzuciła na wyspę, gdzie żaden Człowiek nie mieszka, - tacy jak wy bowiem Najmniej są godni, by żyć pośród ludzi. Ja was wpędziłem w obłęd: wasza śmiałość Da wam powiesić się albo utopić.

(Alonso, Sebastian etc. obnażają miecze).

O, głupcy! Ja i towarzysze moi Jesteśmy losu sługami: pierwiastki, Z których wykuto wasze miecze, mogą Z tym samym skutkiem ranić wiatr świszczący Lub zabić wodę nieznającą blizny, Jak uciąć choćby piórko z moich skrzydeł: Mych towarzyszy także nie zranicie. Choćbyście jednak mogli zadać rany, Nie uniesiecie już zbyt ciężkich mieczy. Lecz pamiętajcie - gdyż to mam przekazać - Że z Mediolanu wy trzej wygnaliście Najgodniejszego Prospera, by z dzieckiem Niewinnym oddać go na pastwę morza, Które pomściło to; albowiem Moce O niezbyt szybkiej, lecz dobrej pamięci Wzburzyły morze i ląd, tak, i wszystkie Istoty, aby wam spokój odebrać. Ciebie, Alonso, pozbawiły syna I obwieszczają moimi ustami, Że czeka was tu powolna zagłada, Gorsza niż każda nagła śmierć, a przyjdzie, Krocząc niespiesznie waszymi śladami. Przed gniewem Mocy tych ustrzec was może - Inaczej runie on na wasze głowy Pośród pustkowia tej odludnej wyspy - Jedynie skrucha i życie bez zmazy. (Znika przy głosie gromu, później, pośród łagodnej muzyki, wchodzą ponownie Kształty; tańcząc, wykonując drwiące gesty i wykrzywiając

się, wynoszą stół). PROSPERO Dzielnie tę postać Harpii przedstawiłeś, Miły Arielu; miała wdzięk posępny: Poleceń moich też nie poplątałeś W tym, co im rzekłeś, a także, jak żywi, Swe różnorodne role odegrali Słudzy pomniejsi. Czary me wysokie Przynoszą skutek, a wrogowie stoją Własnym obłędem spętani. Są teraz W mej mocy; tak ich tutaj pozostawię, By Ferdynanda młodego - o którym Sądzą, że w morzu utonął - odwiedzić I dziewczę, które obydwaj kochamy.

(Wychodzi). GONZALO W imię wszystkiego, co najświętsze, panie, Czemu tak dziwnie patrzysz?

ALONSO To potworne,

Potworne! Ciągle wydawało mi się, Że oto fale przemawiają do mnie O tym; a wiatr mi także to wyśpiewał I w gromu groźnych, głębokich organach Słyszałem imię Prospera, mą winę Obwieszczające basem. To dlatego Syn mój na łożu mulistym spoczywa; A ja odszukam go głębiej, niż sięga Najdłuższa sonda, i tam przy nim spocznę W piasku.

(Wychodzi). SEBASTIAN

Po jednym diable naraz daj mi, A zwalczę legion. ANTONIO

Będę cię w tym wspierał. (Wychodzą Sebastian i Antonio).

GONZALO Wszyscy trzej w rozpacz wpadli: owa wielka Wina, jak długo uśpiona trucizna, Która ożyła, kąsa dziś ich dusze. Błagam was wszystkich o sprawniejszych nogach, Biegnijcie szybko za nimi, by wstrzymać To, co szał może zdziałać. ADRIAN

Naprzód, prędzej. (Wychodzą wszyscy).

Akt czwarty

SCENA I Przed chatą Prospera

Wchodzą PROSPERO, FERDYNAND i MIRANDA.

PROSPERO Jeśli cię nazbyt ostro ukarałem, Naprawi wszystko zadośćuczynienie, Gdyż oto daję ci trzecią część życia Lub tego, co jest jego treścią; składam To w ręce twoje: a wszystkie udręki Były jedynie próbą twej miłości, Którą z niezwykłym męstwem przetrzymałeś. Oto w obliczu Niebios chcę potwierdzić Ów dar tak szczodry. O, mój Ferdynandzie, Nie chciej uśmiechem kwitować mych pochwał, Gdyż sam odkryjesz, jak przewyższa ona Wszelkie pochwały i jak pozostają Daleko za nią. FERDYNAND

Uwierzę w to nawet Przeciw wyroczniom. PROSPERO Więc jako dar mój, który zechcesz przyjąć Uczciwie, weź mą córkę; ale jeśli Przetniesz dziewictwa węzeł, zanim wszystkie Święte obrzędy będą odprawione, Niech słodka łaska Niebios was nie zrosi, By rozkwitł związek; lecz próżna nienawiść, A z nią pogarda kwaśnooka, niechaj Uścielą łoże, które was połączy, Chwastem tak wstrętnym, abyście oboje Znienawidzili je: więc strzeż się tego, Zanim Hymena lampa nie zapłonie. FERDYNAND Na dni spokojne, których oczekuję, Na piękne dzieci i na życie długie, Pełne miłości, jaką żywię dzisiaj, - Najbardziej mroczna jaskinia, największa

Pokusa, jaką zły geniusz podszepnie, Nigdy nie stopią mojego honoru I nie przetworzą go w żądzę, sprawiając, Abym, gdy przyjdzie ów dzień uroczysty, Nie czuł, że konie Feba okulały, A noc w łańcuchy skuta zwleka. PROSPERO

Pięknie To rzekłeś. Siądź z nią, gdyż odtąd jest twoja. Arielu! Sługo przemyślny, Arielu!

(Wchodzi ARIEL). ARIEL Czego chce pan mój wszechpotężny? Jestem. PROSPERO Wraz z pomniejszymi duchami spełniłeś Zadanie twoje najgodniej. Raz jeszcze Muszę was użyć do podobnej służby. Daję ci władzę nad nimi, więc zbierz ich Tu wszystkich; niechaj rzecz prędko przedstawią; Pragnę ukazać, dzięki mojej Sztuce, Igraszkę pewną oczom młodej pary. A że zabawę tę im obiecałem, Więc oczekują. ARIEL

Ale czy niezwłocznie? PROSPERO Tak, w mgnieniu oka. ARIEL Nim powiesz „dobrze” lub „źle”, Westchniesz dwakroć, rzekniesz „chcę”, A oto na palcach mknie Każdy z nich, by bawić cię. Czy mnie kochasz, panie? Nie? PROSPERO Serdecznie, wiotki Arielu. Nie wchodźcie, Póki was tu nie przywołam. ARIEL

Pojąłem. (Wychodzi).

PROSPERO Dotrzymaj. Wodzów zbytnio nie popuszczaj Igraszkom. Słomką są wielkie przysięgi, Gdy krew zapłonie: więc bądź powściągliwy Lub swej przysiędze możesz rzec: „dobranoc”! FERDYNAND Panie, dziewiczy ów śnieg na mym sercu

Chłodzi wątroby mej pożar. PROSPERO

Cóż, dobrze. Arielu, przybądź! Niech nie zbraknie duchów, Sprowadź ich nadmiar. Ukażcie się żwawo! Cisza! Wytężcie wzrok! I zamilknijcie.

(Wchodzi IRIS. Cicha muzyka). IRIS O, Ceres szczodra, porzuć krainę odkrytą, Gdzie dojrzewa pszenica, jęczmień, owies, żyto; Porzuć góry, gdzie szczypią darń owieczek stada, I równiny, gdzie wieśniak siano w kopce składa; I rzek brzegi, gdzie łoza swe warkocze plecie, A na twój rozkaz strzyże je wilgotny kwiecień, By zziębłym nimfom upleść ich wianki dziewicze; I wierzbowych gaików mroki tajemnicze, Gdzie za dzieweczką wzdycha kochanek wzgardzony Winnice zdobne w pędów przyciętych korony I brzeg morza, gdzie pustka skalna i jałowa, Którą tak lubisz; - Wzywa cię Niebios Królowa Przeze mnie, gońca swego i tęczę niebieską, Abyś rzuciwszy wszystko, z jej Mością Królewską

(JUNO zniża się). Zeszła się na polance tej, by na murawie Poigrać wraz z nią nieco. - Oto już jej pawie Pędzą lotem strzelistym: zechciej tu się stawić, O Ceres, tak obfita, aby ją zabawić.

(Wchodzi CERES). CERES Różnobarwna posłanko, bądź mi pozdrowiona; Ma wierną sługę w tobie Jowiszowa żona; Twe szafranowe skrzydła chłodzą kwiaty moje I z nich jak miód spływają w dół ożywcze zdroje Ramiona łuku twego na błękicie wsparte Koronują zarośla i pola otwarte Szarfą przepyszną, którą krąg ziemi okrywa; Mów, czemu twa królowa tutaj mnie przyzywa? IRIS By prawdziwej miłości związek tu świętować, Błogosławić i dary piękne ofiarować Parze kochanków. CERES

Powiedz, łuku niebios tęczy, Czy królowa jest sama? Czy możesz zaręczyć, Że Venus ze swym synem także nie przybędzie? Odkąd uknuli, że ów Dis mroczny zdobędzie

Mą córkę, nie chcę widzieć jej ani jej syna Ślepego. IRIS

Jest daleko obaw twych przyczyna; Spotkałam tę boginię, gdy w obłokach mknęła Na rydwanie w gołębie zaprzężonym; wzięła Syna z sobą. Pragnęli tu czar płochy rzucić Na tę parę, by jego i dziewczę odwrócić Od przysięgi, że będą oczekiwać godnie Do chwili, gdy zapali Hymen swą pochodnię: Lecz daremnie; musiała Marsa dziewka jurna Wycofać się i odejść, powraca pochmurna; A jej syn osłogłowy połamał swe strzały I przysięga, że odtąd już jak chłopiec mały Będzie strzelał do wróbli. CERES

Poznają me oczy Junonę, panią niebios; po królewsku kroczy. JUNO Jak się miewasz, ma siostro, pełna obfitości? Pójdź ze mną i życz parze tej szczęścia w miłości I uciechy z potomków.

(Śpiewają). JUNO

Czci, bogactw, błogosławieństwa, Dzieci, długich lat małżeństwa I godzin pełnych słodyczy Juno błogosławiąc życzy!

CERES Dobrych zbiorów, plonów świeżych, Pełnych stodół i spichlerzy, Winnic ciężkich od gron wina, Drzew, które urodzaj zgina, I wiosny, która przybywa Wnet, gdy się zakończą żniwa, A bieda niech szkód nie sprawi; Tak was Ceres błogosławi.

FERDYNAND Majestatyczne i pełne czarownej Harmonii jest to zjawisko. Czy mogę Uwierzyć, że to duchy? PROSPERO

Duchy, które Dzięki mej Sztuce wywiodłem z ukrycia, By odegrały mój pomysł.

FERDYNAND Pozwólcie

Zostać na zawsze tu. Zdumiewający, Cuda czyniący ojciec i małżonka Zmieniają w raj to miejsce.

(Juno i Ceres szepczą, a później wysyłają Iris z poleceniem). PROSPERO

Cisza, mili! Juno i Ceres szepczą tam z powagą; Nastąpi jeszcze coś; więc zaniemówcie, Inaczej nasze zaklęcie przepadnie. IRIS

Najady, nimfy błądzące strumieniem W koronach wieńców, z łagodnym wejrzeniem, Porzućcie nurty falą pomarszczone; Juno wam każe na łąki zielone Wstąpić, o skromne nimfy, i świętować, Związkiem miłości szczerej się radować.

(Wchodzi pewna ilość Nimf). Żeńcy spaleni słońcem, po sierpniowym znoju Zejdźcie z rżyska i z nami cieszcie się w spokoju; Święto macie. Słomiane kapelusze włóżcie, Z nimfami nadobnymi nie zwlekając ruszcie W wiejski taniec.

(Wchodzi pewna ilość jeńców stosownie odzianych: łączą się z Nimfami w tańcu pełnym wdzięku; pod koniec tańca Prospero zrywa

się nagle i przemawia, po czym wśród przedziwnych, głuchych i zmieszanych odgłosów Postaci znikają z ociąganiem).

PROSPERO (na stronie) Z pamięci uszedł mi ów nędzny spisek, Który Kaliban i jego wspólnicy Uknuli przeciw memu życiu. Chwila Zbliża się.

(do Duchów) Dobrze! Uchodźcie, dość tego!

FERDYNAND Jest to rzecz dziwna; ojcem twoim miota Wielka namiętność. MIRANDA

Nigdy w takim gniewie Go nie widziałam i w równym wzburzeniu. PROSPERO Widzę, że jesteś poruszony, synu, Jak gdybyś popadł w przygnębienie: proszę, Bądź dobrej myśli, panie. Przedstawienie Nasze skończone. Ci nasi aktorzy,

Jak ci już rzekłem, są wszyscy duchami I rozpłynęli się, znikli w powietrzu; A tak jak pusty kształt tego widzenia, Ukryte w chmurach szczyty wież, wspaniałe Pałace, wzniosłe świątynie, a nawet Cały glob ziemski, tak i wszystko na nim Musi rozpłynąć się, jak nierzeczywiste To przedstawienie rozwiało się całe Bez śladu. Bowiem my także jesteśmy Tym, z czego rodzą się sny; a niewielkie To życie nasze sen spowija wokół. Panie, wzburzony jestem; wybacz, proszę, Mą słabość; stary mój umysł jest w męce, Lecz niech nie dręczy cię moje wzburzenie. Jeśli pragniecie, idźcie do mej chaty I wypocznijcie; pójdę na przechadzkę, By stłumić burzę w umyśle. FERDYNAND, MIRANDA

Znajdź spokój. (Wychodzą).

PROSPERO Słuszna myśl. Dzięki wam. Przybądź, Arielu.

(Wchodzi ARIEL). ARIEL Czepiam się myśli twych. Czego chcesz? PROSPERO

Duchu, Kaliban idzie, trzeba się gotować. ARIEL Tak, wodzu: kiedy przedstawiałem Ceres, Byłbym ci o tym powiedział; nie chciałem Jednak rozgniewać cię. PROSPERO Powtórz, gdzie zbirów tych pozostawiłeś? ARIEL Rzekłem ci, panie, rumianych z przepicia, Tak pełnych męstwa, że cięli powietrze Za to, że tchnąć się im w lica ośmiela; A ziemię tłukli, bowiem całowała Ich stopy; jednak nie odstępowali Od swych zamysłów. Wówczas rozpocząłem Bić w mój bębenek; na co postawili Uszy jak źrebce nieznające siodła, Rozdęli chrapy, węsząc za muzyką: Zaczarowałem uszy ich i poszli W ślad za mym rykiem jak cielęta w ciernie,

W ostry głóg, w twarde kolcokrzewy, które Kłuły ich nagie golenie; a wreszcie Pozostawiłem ich w brudnej sadzawce Za twoją chatą; tańczą zanurzeni Po szyję w stawie plugawym, cuchnącym Bardziej niż nogi ich. PROSPERO

Dobrze, mój ptaszku. Kształt niewidzialny przyoblecz ponownie: Przynieś tu z domu wszystkie fatałaszki; Przynęcą łotrów. ARIEL

Już idę, już idę. (Wychodzi).

PROSPERO Diabeł, diabelski płód; jego natura Naukę każdą odrzuci, a wszystkie Me trudy, chęć ma, aby z nim po ludzku Postąpić, wszystko to, wszystko stracone; A razem z ciałem, które brzydnie z wiekiem, I umysł jego parszywieje. Sprawię, Że ryczeć będą.

(Powraca ARIEL obładowany lśniącymi szatami etc.) Powieś je na sznurze.

(Prospero i Ariel pozostają niewidzialni). Wchodzą KALIBAN, STEPHANO i TRINCULO, wszyscy przemoczeni). KALIBAN Błagam was, stąpajcie lekko, aby ów ślepy kret nie dosłyszał: jesteśmy już w pobliżu jego chaty. STEPHANO Potworze, twój dobry duszek, który, jak powiadasz, jest niezłym duszkiem, wystrychnął nas na dudka. TRINCULO Potworze, cały cuchnę końskimi szczynami, co nos mój przyjmuje z wielkim oburzeniem. STEPHANO Mój także. Czy słyszysz, potworze? Jeśli wywołasz me niezadowolenie, wówczas, jak pojmujesz, - TRINCULO Będziesz zgubionym potworem. KALIBAN Panie mój, łaski swej mi nie odejmuj. Okaż cierpliwość; gdyż nagroda zetrze Z pamięci ślad tej nieszczęsnej przygody. Lecz mówcie ciszej. Gdyż wszędzie dokoła Wszystko ucichło jakby o północy.

TRINCULO Tak, lecz nam flaszki przepadły w bajorze, - STEPHANO A przyniosło to nam, potworze, nie tylko hańbę i niesławę, lecz nie-skończoną szkodę. TRINCULO Więcej to dla mnie znaczy niż przemoknięcie: a dokonał tego twój dobry duszek, potworze. STEPHANO Odnajdę mą flaszkę, choćbym miał się tam zaryć po uszy. KALIBAN Błagam cię, królu mój, zachowaj spokój. Oto drzwi chaty: wejdź do niej bezgłośnie. Spełnij występek prawy, który odda Na zawsze wyspę tę w twe posiadanie, A ja, Kaliban twój, chcę wiekuiście Lizać twe stopy. STEPHANO

Podaj mi rękę. Krwawe myśli biorą mnie w posiadanie. TRINCULO O królu Stephano! O najszlachetniejszy! O czcigodny Stephano! Spójrz, jakie szaty czekają tu na ciebie! KALIBAN Zostaw to, głupcze; to szmaty, nic więcej. TRINCULO Oho, potworze! Wiemy, co należy do kramu gałganiarza. O królu Stephano! STEPHANO Zdejmij tę szatę, Trinculo; klnę się na tę rękę, że będzie moja. TRINCULO Wasza łaskawość otrzyma ją. KALIBAN Niechaj utonie we własnej puchlinie Wodnej ten głupiec! Czemu tak szalejesz Nad łachmanami? Porzuć je i najpierw Dokonaj mordu: bo jeśli się zbudzi, Przemieni wszystkich nas w dziwadła, raniąc I szarpiąc skórę. STEPHANO Potworze, ucisz się. Panie sznurze, zechciej przekazać mi ten kaftan. Teraz jest to kaftan jak spod sznura. Nie trać włosa, kaftanie, bo będzie ci łyso. TRINCULO Tak, tak; kradnąc, wejdziemy pod sznur, jeśli taka wola waszej łaskawości.

STEPHANO Składam ci dzięki za ten żart; otrzymasz w zamian tę szatę: dowcip będzie spotykał się z nagrodą, póki jestem królem tej krainy. „Krad-nąc, wejdziemy pod sznur” jest wybornym przykładem krotochwili; oto druga szata za to. TRINCULO Potworze, podejdź, poczuj lep w paluchach i zabierz resztę. KALIBAN Nie dotknę tego: czas tutaj tracimy; Przemieni on nas w małże albo w małpy O niskich czołach łotrów. STEPHANO Potworze, łap to w paluchy: pomóż to odnieść tam, gdzie stoi moja baryłka z winem, albo wypędzę cię z mego królestwa: jazda, bierz to. TRINCULO I to. STEPHANO Tak, i to.

(Słychać wrzawę łowiecką. Wchodzą rozmaite Duchy w postaci różnych psów gończych, węsząc

wkoło. Prospero i Ariel szczują je). PROSPERO Hej, Wzgórku, hej! ARIEL Srebrny! Bierz go, Srebrny! PROSPERO Furio, Furio! Tyranie, tam! Bierz, bierz!

(Ścigani przez psy Kaliban, Stephano i Trinculo wybiegają). Idź, niechaj skrzaty me skręcą im stawy Bezkrwawym skurczem; niech im ścięgna skrócą Starczą podagrą; a tak pocętkują, Szczypiąc, że bardziej będą nakrapiani Niźli żbik górski lub lampart. ARIEL

Jak ryczą! PROSPERO Niech ich pognają dobrze. W tej godzinie Mam w swojej mocy wszystkich nieprzyjaciół: Wkrótce zakończę całą moją pracę, A ty swobodnie ulecisz w powietrze: Lecz jeszcze chwilę służ mi.

(Wychodzą).

Akt piąty

SCENA I Przed chatą Prospera.

Wchodzą PROSPERO w płaszczu czarnoksiężnika i ARIEL.

PROSPERO Zamysły moje w kształt się oblekają; Czary nie słabną; duchy są posłuszne; A czas ma lżejsze brzemię do dźwigania. Jaka to pora? ARIEL

Zbliża się już szósta; I koniec pracy, jak rzekłeś. PROSPERO

Tak rzekłem, Gdy wywołałem burzę. Powiedz, duchu, Gdzie król i orszak jego? ARIEL

Są spętani Razem, tak jak mi nakazałeś, panie, Pozostawiając ich. Są uwięzieni Wśród zagajnika lipowego, który Osłania chatę twą przed wichrem; nie drgną, Póki nie zwolnisz ich. Król i brat jego, A także brat twój: wszyscy trzej w obłędzie. A pozostali biadają nad nimi; Smutek przepełnia ich i przygnębienie; Ale najbardziej cierpi ów, którego Nazwałeś, panie, „uczciwym Gonzalem”; Łzy mu po brodzie spływają jak krople Deszczu jesienią po słomianej strzesze. Twe czary tak ich potężnie chwyciły, Że gdybyś ujrzał ich teraz, uczucia Twe złagodniałyby. PROSPERO

Tak sądzisz, duchu? ARIEL Z mymi musiałoby się tak stać, panie, Gdybym człowiekiem był.

PROSPERO I z mymi także.

Jeśli ty, będąc jedynie powietrzem, Współczucia nieco masz dla ich niedoli, Czyżbym ja, który jestem z ich rodzaju I namiętnościom podlegam jak oni, Nie miał być bardziej niźli ty wzruszony? Choć mnie ubodły krzywdy me do głębi, Jednak po stronie własnej szlachetności Przeciw wściekłości mej stanę: gdyż cnota Jest doskonalsza w uczynkach niż zemsta: Są pełni skruchy, więc już brwi nie zmarszczę. Idź ich wypuścić, Arielu: me czary Złamię i zmysły im przywrócę. Będą Ponownie sobą. ARIEL

Sprowadzę ich, panie. (Wychodzi).

PROSPERO Elfy wzgórz, stawów, strumieni i gajów, I wy, co stopą nieczyniącą śladu Mkniecie po piaskach, ścigając Neptuna, Gdy się zanurza; by uciec, gdy wraca; I wy, półduszki, co w blasku księżyca Cierpkie pierścienie nakładacie trawom, Aby ich owca nie tknęła; wy także, Które wznosicie grzyby o północy, A radujecie się wieczornym dzwonem; Z waszą pomocą - o zwiewni mistrzowie – Zaćmiłem słońce w południe, wezwałem Wichry wzburzone i pchnąłem do wojny Zielone morze z lazurowym niebem; W straszny pioruna świst tchnąłem płomienie I dąb Jowisza potężny rozdarłem Jego pociskiem; wstrząsnąłem skalistym Przylądkiem; sosnę i cedr wyrywałem Wraz z korzeniami: na mój rozkaz groby Budziły śpiących, wyjść im rozkazując, Otwarte moją wszechpotężną Sztuką. Lecz tę przyziemną magię dziś odrzucam; A gdy sprowadzę niebiańską muzykę - Co czynię teraz - aby tym ulotnym Czarem na zmysły ich wpłynąć, jak zechcę, Wówczas mą laskę złamię i zakopię Na określoną ilość sążni w ziemi, A głębiej, niźli sięgnąć może sonda,

Zatopię księgę mą. (Poważna muzyka.

Wchodzi ARIEL, za nim ALONSO, robiący dziwaczne gesty, i towarzyszący mu GONZALO; podobnie wchodzą SEBASTIAN i

ANTONIO, pod opieką ADRIANA i FRANCISCA: wszyscy wkraczają w krąg zakreślony przez Prospera i tam stają zaklęci; PROSPERO,

dostrzegając to, mówi:). Nuta poważna najlepiej ukoi Zmysły zbłąkane, uzdrowi wam mózgi Bezużyteczne teraz, wrzące w czaszkach! Stoicie, gdyż was zaklęcie wstrzymało. Prawy Gonzalo, czcigodny człowieku, Oczy me, twoim towarzysząc, ronią Łzy współczujące. Czar ów z wolna gaśnie; A jak poranek skrada się ku nocy Topiąc ciemności, tak ich zmysły wstają I rozpędzają opary szaleństwa, W których tkwi rozum. O dobry Gonzalo, Prawdziwy zbawco mój, szlachcicu wierny Swojemu władcy! Opłacę twą służbę Słowem i czynem w miarę mojej mocy. Jak najokrutniej postąpiłeś ze mną I moją córką, Alonso: a brat twój Przyłożył rękę do owego czynu. Wyrzuty dręczą cię dziś, Sebastianie. Ciałem i krwią mą jesteś, ty, mój bracie, Który wiedziony pychą rozerwałeś Więzy natury, wzgardziłeś sumieniem, A z Sebastianem - którego wewnętrzne Cierpienia mają przez to moc największą - Zabiłbyś króla twego; lecz choć jesteś Aż tak wyrodny, jednak ci wybaczam. Zaczyna wzbierać w nich przypływ rozumu, Nadpływająca fala wnet zakryje Brzegi umysłu, które teraz leżą Pod warstwą błota i mułu. A żaden Z nich, patrząc na mnie, nie może mnie poznać; Arielu, rapier i kapelusz z chaty Przynieś mi; zrzucę przebranie; niech ujrzą Mnie, jakim byłem, księciem Mediolanu: Prędko, mój duchu; będziesz wolny wkrótce. ARIEL

(Śpiewa, pomagając mu przebrać się). Gdzie ssie pszczoła, będę ssał; W koronie pierwiosnka spał, Gdy głos sowy będzie brzmiał;

Na gacka wskoczywszy grzbiet, Polecę za latem het, Wesoło, wesoło, za latem w ślad, Tam gdzie z gałązki zwisa kwiat.

PROSPERO Oto mój miły Ariel! Będę tęsknił Za tobą, jednak będziesz wolny: tak, tak. Mknij, niewidzialny, na okręt królewski: Znajdziesz tam majtków, którzy pod pokładem Usnęli. Przebudź kapitana zaraz, Bosmana także, i przywiedź ich tutaj Bez żadnej zwłoki, proszę. ARIEL Powietrze połknę przed sobą i wrócę, Nim tętno twe zabije dwakroć.

(Wychodzi). GONZALO Wszystkie udręki, męki, cuda, dziwy Mieszkają tutaj: z tej strasznej krainy Niech nas wywiedzie moc Niebios! PROSPERO

Spójrz, królu, Oto skrzywdzony książę Mediolanu, Prospero. Abyś się jednak upewnił, Że żywy książę przemawia do ciebie, Biorę w ramiona cię, a towarzyszy Twych witam z serca. ALONSO

Nie wiem, czy nim jesteś, Czy może tylko czarodziejską sztuczką, Która znów pragnie zwieść mnie: tętno twoje Bije, jak gdybyś był z ciała i kości; Od chwili, gdy cię ujrzałem, przemija Choroba mego umysłu, wraz z którą, Jak się obawiam, naszło mnie szaleństwo. Jest to - o ile jest - przedziwna sprawa. Zwracam ci księstwo twe, prosząc gorąco O wybaczenie krzywd. - Lecz jak Prospero Żyć może i być tu? PROSPERO

Pozwól, szlachetny Mój przyjacielu, że najpierw uściskam Twoją sędziwość, której godność nie zna Miary ni granic. GONZALO

Czy jest tak naprawdę,

Czy nie, przysięgnąć nie mogę. PROSPERO

Odczuwasz Jeszcze omamy tej wyspy; a one Nie dają wierzyć w rzeczy najpewniejsze. Witajcie wszyscy, moi przyjaciele!

(na stronie do Sebastiana i Antonia) Lecz na was, psy dostojne, gdybym zechciał, Mógłbym gniew jego wysokości rzucić I zdrady głównej wam dowieść. Na razie Wstrzymam się. SEBASTIAN (na stronie)

Diabeł w nim przemawia. PROSPERO

O, nie. Najnikczemniejszy panie, choć me wargi Skaziłbym, zwąc cię bratem, lecz wybaczam Twą nędzną zbrodnię - wszystkie twoje zbrodnie. Żądam od ciebie zwrotu mego księstwa, Które zmuszony będziesz oddać. ALONSO

Jeśli Jesteś Prosperem, powiedz nam dokładnie O ocaleniu twym i jak spotkałeś Nas tu; minęły ledwie trzy godziny, Odkąd rozbiliśmy się na tych brzegach, Gdzie utraciłem - na wskroś mnie przenika Wspomnienie! - syna mego, Ferdynanda Ukochanego. PROSPERO

Współczuję ci, panie. ALONSO Nie powetuje nic tej straty. Nie zna Lekarstwa na nią cierpliwość. PROSPERO

Być może Nie chciałeś udać się do niej po pomoc; Jej miłosierdzie ciche mnie wspomogło W podobnej stracie, dając mi pociechę. ALONSO W podobnej stracie! PROSPERO

I podobnie świeżej, A równie wielkiej, choć znieść mi ją trudniej, Gdyż nie pocieszy mnie już nic jak ciebie. Straciłem córkę.

ALONSO Córkę? O Niebiosa,

Gdyby żyć mogli razem w Neapolu, Królując wspólnie tam! Gdyby tak było, Niechajbym spoczął na posłaniu z mułu, Gdzie syn mój leży. Kiedy ją straciłeś? PROSPERO Podczas tej burzy. Widzę, że panowie Wielce zdumieni są naszym spotkaniem, Tak że z ustami otwartymi stoją, Jak gdyby chcieli własny rozum połknąć, Nie wierząc, że ich oczy prawdę widzą, A to, co słyszą, z ludzkiej piersi płynie. Lecz choć wam zmysły osłabiono, wiedzcie, Że to ja jestem Prospero, ów książę Wygnany ongi z Mediolanu; który W sposób cudowny przybił do wybrzeża, Gdzie was spotkało rozbicie, i został Panem tej wyspy. Ale dość już o tym; Jest to kronika dzień po dniu spisana, A nie powiastka, którą przy śniadaniu Rzec można; zresztą nie najstosowniejsza Przy tym spotkaniu pierwszym. Witaj, panie; Ta chata jest mym dworem, gdzie niewielu Mam dworzan; żadnych też poddanych wokół: Proszę cię, zajrzyj. Skoro mi zwróciłeś Me księstwo, pragnę ci się odwzajemnić Czymś równie dobrym; a co najmniej sprawić Cud, bym ucieszył cię, jak mnie me księstwo.

(Mówiąc to, Prospero odsłania Ferdynanda i Mirandę grających w szachy).

MIRANDA Miły mój panie, oszukujesz. FERDYNAND

Nigdy Nie zrobię tego, najdroższa miłości, Choćby dawano mi świat. MIRANDA

Gdyby stawką Były królestwa, pewnie byś mnie ograł, A ja uczciwą grą bym to nazwała. ALONSO Jeśli to nowe złudzenie tej wyspy, Syna miłego po dwakroć utracę. SEBASTIAN Cud to najwyższy!

FERDYNAND Choć morze grozi, lecz jest miłosierne. Niesłusznie kląłem je. ALONSO

Niech was otoczy Błogosławieństwo szczęśliwego ojca! Powstań, mów, jak tu przybyłeś? MIRANDA O, cudzie! Jak wiele jest tu urodziwych stworzeń! Piękna jest ludzkość! O, nowy, wspaniały Świecie tych ludzi! PROSPERO

Nowy jest dla ciebie. ALONSO Kim jest to dziewczę, z którym tutaj grałeś Znasz ją nie dłużej niźli trzy godziny. Czy to bogini, co nas rozłączyła I tu kazała zejść się nam znów? FERDYNAND

Panie, Jest śmiertelniczką, ale nieśmiertelna Opatrzność chciała, by została moją. Nie mogłem ojca pytać przy wyborze, Nie wierząc, abym miał ojca. Jest ona Córką sławnego księcia Mediolanu, O którym wiele słyszałem, choć wcześniej Go nie spotkałem; on mi po raz drugi Darował życie, a dzięki tej damie Jest drugim ojcem mym. ALONSO

Będę jej ojcem: Lecz, ach, jak dziwnie zabrzmi, gdy poproszę O wybaczenie dziecko me! PROSPERO

Dość, panie: Niechaj pamięci naszej nie obciąża Brzemię minione. GONZALO

Gdyby nie płacz cichy, Wcześniej przemówiłbym. Spójrzcie, bogowie, I parę młodą uwieńczcie koroną Błogosławieństwa! Przywiedliście bowiem Nas na to miejsce. ALONSO

Amen, mój Gonzalo!

GONZALO Czy był wygnany władca Mediolanu, By spłodzić z krwi swej królów Neapolu? O, niezwyczajną radość okazujcie! Niech na kolumnach złotem to zapiszą: Claribel męża znalazła w Tunisie, Brat jej, Ferdynand, znalazł sobie żonę Tam, gdzie zagubił się sam; a Prospero Odzyskał księstwo na wyspie ubogiej; Także nam wszystkim oddano na powrót Stracone zmysły. ALONSO (do Ferdynanda i Mirandy)

Podajcie mi dłonie: Niech ból i żałość wieczna ścisną serca Tym, którzy szczęścia wam nie życzą. GONZALO

Amen! (Powraca ARIEL, a za nim oszołomieni KAPITAN i BOSMAN).

O Panie, spójrz tam, panie! Jest nas więcej: Prorokowałem, że skoro na lądzie Są szubienice, nie może zatonąć. Cóż to, bluźnierco, który łaskę bożą Z pokładu spędzasz, nie klniesz tu, na brzegu? Czy nie masz ust na lądzie? Jakież wieści? BOSMAN Najlepszą wieścią jest odnalezienie Naszego króla zdrowego, ze świtą, Druga dotyczy okrętu - trzy razy Piasek w klepsydrze przesypał się, odkąd, Jak sądziliśmy, roztrzaskał się w drzazgi – A oto stoi cały pod żaglami, Jak w chwili, kiedy wyszliśmy na morze. ARIEL (na stronie do Prospera) Panie, wszystkiego tego dokonałem, Gdy tam dotarłem. PROSPERO (na stronie do Ariela)

Mój przemyślny duchu! ALONSO Zdarzenia takie nie są przyrodzone; Dziwy te stają się coraz dziwniejsze. Powiedz, jak tutaj się znalazłeś? BOSMAN

Panie, Gdybym uwierzył, że nie spałem wówczas, Próbowałbym ci opowiedzieć. Wszyscy Legliśmy skuci snem kamiennym, wszyscy –

Nie wiemy czemu - we wnętrzu okrętu; Gdzie nas przed chwilą zbudziły przeróżne Odgłosy: ryk, wrzask, wycie, brzęk łańcuchów I inne dźwięki, a wszystkie straszliwe. I tak, gdy nagle powróciła wolność, A nikt z nas szkody najmniejszej nie poniósł, Widzimy oto nasz królewski, piękny I dzielny okręt; nasz kapitan zaczął Tańczyć, gdy ujrzał go - lecz w mgnieniu oka, Za przeproszeniem, sen nas znowu objął, Coś oderwało nas od innych i wnet Przywiodło tutaj. ARIEL (na stronie do Prospera)

Dobrze wykonane? PROSPERO (na stronie do Ariela) Dzielnie, pilności moja. Będziesz wolny. ALONSO Po ścieżkach mylnych tak nikt dotąd nie szedł; Sprawa ta mieści w sobie wiele więcej, Niźli zawiera porządek Natury: Jakaś wyrocznia musi naszym zmysłom Zadośćuczynić. PROSPERO

Panie mój i władco, Nie trap umysłu twego roztrząsaniem Okoliczności przedziwnych tej sprawy; W stosownej chwili i na osobności Rzecz ci wyjaśnię (a ty sam ją uznasz Za oczywistą) i wszystkie zdarzenia, Które tu miały miejsce; do tej chwili Bądź dobrej myśli o wszystkim.

(na stronie do Ariela) Pójdź, duchu:

Kalibanowi i jego kamratom Wróć wolność. Zdejmij czar.

(Wychodzi Ariel). Jakże się czujesz,

Łaskawy panie? Brak tu jeszcze kilku Ludzi twych, którzy umknęli pamięci.

(Powraca ARIEL, pędząc przed sobą KALIBANA, STEPHANA i TRINCULA, odzianych w skradzione szaty).

STEPHANO Niechaj każdy walczy za wszystkich, a nikt nie dba o siebie, gdyż wszystko spoczywa w rękach Fortuny. - Coragio, byczy potworze, coragio!

TRINCULO Jeśli ci szpiedzy, którzy tkwią w mej głowie, są uczciwi, oto piękny widok. KALIBAN O Setebosie, wspaniałe to duchy! Jak urodziwy pan mój jest! Drżę z trwogi, Że mnie wygrzmoci. SEBASTIAN

Cha, cha, cha, a cóż to Są za stworzenia, mój panie Antonio? Czy pieniądz kupi je? ANTONIO

Prawdopodobnie; Jedno jest rybą, więc pewnie na sprzedaż. PROSPERO Spójrzcie na szaty ich, moi panowie, I orzeknijcie, czy zgodne z ich stanem. Ów łotr koślawy to syn czarownicy, A tak potężnej, że umiała księżyc Poskromić, aby na jej rozkaz wstawał Przypływ i odpływ bez jego udziału. Okradli mnie ci trzej; a to półdiablę – Gdyż jest to bękart diabelski - uknuło Wraz z nimi spisek na me życie. Dwu z nich Znasz, gdyż są twoi: to stworzenie mroczne Do mnie należy. KALIBAN

Na śmierć mnie zaszczypią. ALONSO Czy to Stephano, mój podpity szafarz? SEBASTIAN Podpił i teraz: ale skąd wziął wino? ALONSO A to Trinculo, zdrowo się zatacza: Gdzie to znaleźli ów wielki eliksir, Który ozłocił ich tak? - I któż cię tak Zamarynował? TRINCULO Jestem tak zamarynowany od chwili, gdy widziałem was po raz ostatni, że strach mnie bierze, czy mi nawet kości nie zamarynowało: nie muszę odtąd bać się much. SEBASTIAN Któż to, Stephano? STEPHANO O, nie tykaj mnie, - nie jestem Stephano, lecz Skurczano.

PROSPERO Chciałeś być królem tej wyspy, łotrzyku? STEPHANO Widzę, że nie byłbym królem, lecz bólem. ALONSO (wskazując Kalibana) Takiego dziwu dotąd nie widziałem. PROSPERO Ma obyczaje podobnie nieskładne Jak ciało. Wejdź no do chaty, łotrzyku, I zabierz z sobą swych kamratów. Jeśli Zabiegać pragniesz o me przebaczenie, Doprowadź wszystko do pięknego ładu. KALIBAN Tak. Tak uczynię i na przyszłość będę Mądrzejszy, łask twych poszukując. Jakim Potrójnym osłem byłem, że opoja Tego za Boga wziąłem i wielbiłem Tępego głupca! PROSPERO

Precz stąd, precz mi z oczu! ALONSO Złóżcie to wszystko tam, skąd było wzięte. SEBASTIAN Raczej skradzione. PROSPERO Panie, zaprosić chcę waszą wysokość Wraz z twym orszakiem do mej biednej chaty, Gdzie wypoczynek znajdziecie tej nocy, Której część strwonię na opowieść taką, Że bez wątpienia czas ów szybko zbiegnie: O życiu moim i różnych wypadkach Od chwili mego przybycia na wyspę. Rankiem na okręt was powiodę, aby Do Neapolu ruszyć; mam nadzieję Ujrzeć tam obrzęd zaślubin tych dwojga Najdroższych dla nas; stamtąd chcę powrócić Do Mediolanu mego, gdzie co trzecią Myśl mą poświęcę śmierci. ALONSO

Chcę usłyszeć Dzieje twojego życia, które muszą Zdumiewać uszy. PROSPERO

Opowiem ci wszystko; Także przyrzekam wam morze spokojne, Wiatr sprzyjający i żagle tak bystre,

Że dopędzicie, wielce już odległą, Flotę królewską.

(na stronie do Ariela) Ariel, mój kurczaczku,

Powierzam ci to: później, wyzwolony Z mocy żywiołów, bądź wolny i żegnaj! Proszę was wszystkich, wejdźcie tam wraz ze mną.

(Wychodzą wszyscy).

Epilog

Wypowiedziany przez PROSPERA

Teraz czarami już nie władam I własną tylko moc posiadam, Bardzo niewielką; wy możecie Tu mnie uwięzić, jeśli chcecie, Albo Neapol ujrzeć dacie. Wierzę, że mnie nie zatrzymacie. Księstwo me odebrałem zdrajcy I wybaczyłem winowajcy, Więc po cóż ma wasz czar mnie chłostać, Każąc na wyspie tej pozostać? Niech mnie wyzwolą wasze ręce, Abym nie cierpiał nigdy więcej; Niech żagle wydmie wasze tchnienie, Bym znalazł zadośćuczynienie Ja, który was zabawić chciałem I taki tylko zamysł miałem. Sam tu zostałem. Żaden dłużej Duch mi już więcej nie usłuży I Sztuka moja nic nie znaczy: Więc rzecz zakończę tę w rozpaczy, Jeśli modlitwy waszej mocą Nie przybędziecie mi z pomocą; Gdyż ona, przewyższając litość, Rozgrzesza każdą pospolitość. Kto chce podobnej zaznać łaski, I mnie rozgrzeszy przez oklaski.

(Wychodzi).

F I N I S

Księgozbiór DiGG

f 2011