Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie

Uwagi dotyczące badań przy użyciu kwestionariusza ankiety lub wywiadu w

kontekście oceny propozycji zgłaszanych przez

wykonawców badań w ramach ZORP

Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie

Ścieżki poznawcze

Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie

Uteoretycznienie w kontekście zlecenia wykonania badań

1. Pozwala na uniknięcie ‘przyczynkarskiego’ charakteru badań – wpisują się w istniejące nurty badań /ewentualna możliwość porównań itp./

2. Jest wskaźnikiem znajomości problematyki badań – uteoretycznienie /znajomość teorii rozumianych jako uporządkowane zbiory poddanych szeregowi testów twierdzeń dotyczących interesującej nas dziedziny oraz umiejętność jej zastosowania/ - ‘uteoretycznienie’ /znajomość wcześniej przeprowadzonych badań, publikacji dot. problematyki – nie mamy tutaj do czynienia z teorią w pełnym słowa znaczeniu/

Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie

Funkcje poznawcze kwestionariusza ankiety lub

wywiadu1. Odpowiedzi na pytania powinny dostarczać informacji niezbędnych

do oceny sformułowanych hipotez.

2. Każde pytanie musi być związane z problematyką badania.

3. Wykonawca powinien wskazać i uzasadnić ścieżkę / przejścia od problemu badawczego do pytania badawczego.

Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie

Język kwestionariusza

Wykonawca powinien uwzględnić profil społeczny respondenta – należy dopasować język w którym zadawane są pytania, czy też formułowane polecenia kwestionariuszowe, do języka respondenta.

Język kwestionariusza powinien być zbliżony do języka badanego.

np. badania gimnazjalistów, bezrobotnych i przedsiębiorców /małe p., średnie p., wielkie p./

Problem: czy można wskazać takie okoliczności, w których zasadnym /ze względu na cele poznawcze/ byłoby zwracanie się do uczniów ostatniej klasy gimnazjum ‘Pan/i’ ?

Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie

Czas trwania wywiadu1. Jeżeli czas trwania indywidualnego wywiadu przekracza 30 minut

przyjmuje się wystąpienie syndromu zmęczenia respondenta z wszelkimi tego konsekwencjami.

2. Czy wszystkie pytania zawarte w kwestionariuszu ankiety mają merytoryczne uzasadnienie ?

np. jeżeli pytamy respondentów o zawód ojca oraz zawód matki, a w zbiorze hipotez lub problemów badawczych nie zostaje wskazany obszar dla którego odpowiedzi /np. preferencje, plany lub oczekiwania dot. przyszłej pracy w kontekście zawodu wykonywanego przez rodziców/ na wymienione pytania mają stanowić wskaźnik, można te pytania uznać za zbędne lub zaproponowany zbiór problemów badawczych za niewyczerpujący

Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie

Układ odniesienia respondenta

Układ odniesienia respondenta można rozumieć jako ‘system kategorii w jakich dane sprawy postrzega dana osoba’ – w tym sposoby rozumienia pojęć, sposoby klasyfikowania, schematy interpretacyjne itd.

np. czy wieloryb to ryba czy ssak ? – struktury esencjalne /L. Nowak – V. Quine/

Jeżeli chcemy narzucić respondentowi pewien układ odniesienia, musimy zadbać o to w pytaniu – służą temu np. pytania zamknięte lub odpowiednio jasno i wyraźnie sformułowane.

Przykład:

Czy jest Pan/i za przeprowadzeniem reform społeczno – gospodarczych w naszym kraju ?

Czy jest Pan/i za przeprowadzeniem reform społeczno-gospodarczych w naszym kraju zawartych w programie X ?

Czy jest Pan/i za przeprowadzeniem reform społeczno-gospodarczych w naszym kraju polegających na… ?

Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie

Przykład:

„czy w ostatnim miesiącu pracował/a Pan/i zarobkowo lub dla zysku?”

Problem:

a. jeżeli x pracował przez czternaście dni na budowie domu szwagra i otrzymał za to pieniądze, to czy zostanie to zinterpretowane jako praca dla zysku lub zarobkowa ?

b. Czego dotyczy pytanie ?

– czy pyta mnie o moje intencje ? /‘nie pracowałem dla zysku, to przecież rodzina’

- czy o to czy otrzymałem pieniądze za wykonaną pracę ?

Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie

Problem stopnia poinformowania respondenta

1. Czy pytanie zostanie zrozumiane ?

- problem zadawania pytań dotyczących wprost wyjaśnianego lub opisywanego zjawiska: czy potrafi Pan/i wskazać przyczyny pogłębiającego się stanu anomii społecznej w Pana/i rodzinie ? /najprawdopodobniej wcześniej czy później pojawiłyby się odpowiedzi dotyczące niewłaściwej diety/

2. Czy respondent będzie w stanie udzielić interesujących nas informacji ? – błędne założenie kompetencji

- np. badania przedsiębiorstw dotyczące planów związanych ze szkoleniami pracowników lub barierami związanymi z ich zatrudnianiem czy wykonawca proponuje jako respondenta osobę, która pełni w przedsiębiorstwie rolę związaną z ZZL ? /czy zwrócono na to uwagę ?/

Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie

- Czy badamy opinie o ‘x’, czy wiedzę o ‘x’ itp.?

Przykład 1

- ’Jak Pan/i ocenia sytuację kameruńskiego przemysłu stoczniowego ?’

możliwy scenariusz: skoro pytają o kameruński przemysł stoczniowy, to znaczy, że taki tam jest / no ale skoro Kamerun leży w Afryce, to panuje tam bieda, a skoro bieda w ogóle, to i w przemyśle stoczniowym bieda / a skoro bieda, to kiepsko – czyli oceniam sytuację jako ‘złą’ lub ‘bardzo złą’ wypełnianie luki informacyjnej

Przykład 2

Pytanie kierowane do bezrobotnych: ‘Jak Pan/i ocenia kondycję finansową firm Pomorza Zachodniego ?’

Czy zadanie tego pytania można metodologicznie ‘usprawiedliwić’ ?

Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie

Problem aprobaty społecznej

Problem pojawia się przy pytaniach dotyczących zagadnień związanych z ocenami społecznymi.

- np. ‘Czy myje Pan/i regularnie zęby ?’; ‘Czy zdarzyło Ci się zażywać narkotyki ?’; ‘czy pracował/a Pan/i podczas pobytu za granicą ‘na czarno’ ?’ /na kwestionariuszu widnieje nazwa Powiatowego Urzędu Pracy/; ‘Na kogo ma Pan/i zamiar głosować w najbliższych wyborach prezydenckich ?’ /przykład wyborców Stanisława Tymińskiego/, ‘ile Pan/i zarabia miesięcznie ?’ /żądanie podania konkretnej kwoty zamiast wskazania przedziału zarobków/

- Czy pytanie jest niezbędne ? Czy wykonawca zapewnia respondentowi komfort / bezpieczeństwo odpowiedzi ? /przykład badań Gallupa dot. zachowań seksualnych Europejczyków/ - czy proponowany sposób przeprowadzenia wywiadu uwzględnia zagrożenia związane z występowaniem ‘efektu aprobaty społecznej’ ?

Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie

Problem pytań odnoszących się do więcej niż jednego zagadnienia

Pytanie powinno dotyczyć tylko jednego zagadnienia.

Przykład:

‘Czy popiera Pan/i pomysł wypłaty po 100 tys. zł zwalnianym z pracy górnikom i urzędnikom ?’

Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie

Problem pytań wskaźnikowo niedopasowanych

Problem pojawia się wówczas, gdy odpowiedź na zadane pytanie ma dostarczać informacji o występowaniu lub natężeniu indicatum, jednak istnieją wątpliwości dot. spełnienia tej funkcji /problem mocy wskaźnika/.

Przykład

‘brak akceptacji dla polityki zagranicznej władz Izraela = wskaźnik postawy antysemickiej’

Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie

Problem dobrania formy odpowiedzi1. Czy zadawać pytania otwarte czy zamknięte ?2. Czy jeżeli zadajemy pytanie zamknięte wyczerpujemy wszystkie

możliwe odpowiedzi ?3. Czy zadając pytanie zamknięte chcemy narzucać jeden układ

odniesienia ?

Przykład:

‘Czy podatki w Polsce są Pana/i zdaniem:a. za wysokieb. za niskiec. w sam raz’

respondent x uważa, że dla bogatych są za wysokie, ale dla biednych za niskie /lub dla robotników za wysokie, ale dla chłopów za niskie/

Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie

Problem kontroli kwestionariusza w badaniach próbnych

Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie

‘Nawet najlepiej opracowany kwestionariusz może przestać być cokolwiek wart w rękach złego ankietera’

/Z. Gostkowski ‘Podręcznik ankietera’/