Teoretyczne i praktyczne aspekty Teoretyczne i praktyczne aspekty skutecznej sanityzacji i dezynfekcji skutecznej sanityzacji i dezynfekcji

obiektobiektóów inwentarskich.w inwentarskich.

Krzysztof Smierzchalski

Agro-Trade Sp. z o.o.

Poznań

Podstawowe pojęciaSterylizacja Sterylizacja -- niszczenie wszystkich mikroorganizmniszczenie wszystkich mikroorganizmóów, ich w, ich

form wegetatywnych i sporform wegetatywnych i spor

Dezynfekcja Dezynfekcja -- zabieg majzabieg mająący na celu niszczenie cy na celu niszczenie mikroorganizmmikroorganizmóów chorobotww chorobotwóórczychrczych

Antyseptyka Antyseptyka -- niszczenie drobnoustrojniszczenie drobnoustrojóów znajdujw znajdująących sicych sięęna powierzchni na powierzchni żżywych tkanekywych tkanek

SanityzacjaSanityzacja-- postpostęępowanie zmierzajpowanie zmierzająące do redukcji liczby ce do redukcji liczby drobnoustrojdrobnoustrojóów do stanu bezpiecznego dla zdrowia w do stanu bezpiecznego dla zdrowia zwierzzwierząątt

Sanityzacjato klucz

do prawidłowejdezynfekcji

!!!

Struktura środka czyszczącego

• Woda• Środki powierzchniowo czynne• Czynnik kompleksujący• Substancje zapachowe neutralizujące własny

zapach• Kwas ( np. odczyn kwaśny EWABO PL 56 )

lub• Zasada ( np. odczyn zasadowy EWABO POLYCAR )

lub lekko zasadowy ( np. EWABO INDUSTRIEREINGER )

Zalety Zalety śśrodka rodka powierzchniowo czynnegopowierzchniowo czynnego

• dobra rozpuszczalność w wodzie • podlega biodegradacji • optymalne odprowadzanie brudu • odporność na twardość wody• dobre właściwości pieniące • odporność na działanie temperatury• odporność na działanie kwasów i zasad • nie powoduje korozji• niska cena

Myjkiwysokociśnieniowe

Dezynfekcja – zabieg mający na celu

niszczenie mikroorganizmów

chorobotwórczych.

� Czynniki fizyczne – np. światło UV,

zmiany temperatury lub zmiany pH.

� Środki chemiczne

Dobrze wykonany zabieg mycia pozwala na usunięcie do 80% zanieczyszczeń!!!

Cechy idealnego preparatu dezynfekcyjnego

� właściwa siła bójcza w stosunku do szerokiej gamy drobnoustrojów

� krótki czas działania� niskie stężenie� brak powstawania oporności u niszczonych zarazków� skuteczny w każdym środowisku ( także w obecności

substancji organicznych !!!)� dobra odporność termiczna� brak szkodliwości dla środowiska naturalnego� optymalne działanie penetracyjne lub parowanie� dobra rozpuszczalność (także w twardej wodzie kranowej !)

i tworzenie trwałych roztworów roboczych� łatwy w użyciu i TANI !!!

Czynniki determinujące uzyskanie dobrego efektu zabiegu dezynfekcyjnego

� dobór właściwych stężeń roboczych � temperatura zastosowanego roztworu � temperatura i wilgotność w obiekcie� ilość preparatu zużytego na jednostkę powierzchni (lub

kubaturę obiektu – metoda zamgławiania !)� czas działania preparatu� sposób zastosowania (nanoszenia)� właściwości odkażanego środowiska

Środki dezynfekcyjne

• Formaldehyd

• Aldehyd glutarowy

• Chlor

• Jod

• Brom

• Fenol i jego pochodne

• Czwartorzędowe związki amoniowe

• Nadtlenki

• Kwas nadoctowy

• Zasady, kwasy

• Krezole

• Alkohole

FORMALDEHYD• dobra skuteczność przy zwalczaniu bakterii,

grzybów, wirusów• bardzo tani• dobre parowanie• brak działania penetracyjnego• wymagane wysokie stężenie• fumigacja tylko za zezwoleniem• bardzo toksyczny• żrący

ALDEHYD GLUTAROWY

• doskonała skuteczność przy zwalczaniu wszelkich mikroorganizmów

• skuteczny w niskich stężeniach• możliwość fumigacji (substancja termostabilna)• mało toksyczny• słabe właściwości lotne• brak działania penetracyjnego• żrący• bardzo drogi

CHLOR i jego związki• dobre właściwości w zakresie zwalczania glonów• dobra rozpuszczalność w wodzie• silnie korozyjny (żrący)• brak właściwości penetracyjnych• wymagane wysokie stężenie• brak pełnej skuteczności w zwalczaniu bakterii

i wirusów• brak odporności na działanie temperatur• negatywne oddziaływanie na środowisko naturalne• korzystna cena• niska skuteczność w obecności zanieczyszczeń

organicznych i nieorganicznych

Związki chloru stosowane w dezynfekcji

• Podchloryn sodu

• Podchloryn litu

• Wapno chlorowane

• Chloroizocjanurany

• Chloramina T (bez lub po aktywacji)

• Chloramina B

• Dwutlenek chloru

� Optimum działania: pH = 6,0 – 7,5

� Przy pH poniżej 4,0 – wydzielanie chloru

� Wzrost pH ogranicza działanie związków chloru

JOD / BROM

• podobnie jak chlor, jednak bardzo dobre działanie długotrwałe

• brak działania penetracyjnego

• pomieszczenia inwentarskie żółkną pod ich wpływem

Jodofory - charakterystyka

Zalety:

• Natychmiastowe działanie

• Brak wpływu niskich temp.

• Brak wpływu twardej wody

• Niedrażniące dla skóry

• Bez smaku i zapachu

Wady:

• Powoduje korozję

• Barwi powierzchnię

• Tworzy barwne kompleksy ze skrobią

• Wydzielanie jodu w temp. > 43,3 stopni C

• Działanie tylko w środowisku kwaśnym

• Słabe działanie w obecności substancji organicznych

Zalecane stosowanie: 12,5 – 25 ppm w przeliczeniu na jod

1 cząsteczka jodu stanowi ekwiwalent 3 – 6 cząsteczek chloru

FENOL

• trudno rozpuszczalny w wodzie

• silnie toksyczny

• brak działania penetracyjnego

• negatywne oddziaływanie na środowisko naturalne

• wymagane wysokie stężenie

• wysoka cena

• poza tym takie same właściwości jak jodu

CZWARTORZ ĘDOWE ZWIĄZKI AMONIOWE (QAC)

• dobre działanie penetracyjne

• błąd białkowy

• skuteczne działanie długotrwałe

• nie żrące w rozcieńczeniu

• dobra odporność na działanie temperatur

• skuteczne niskie stężenia

• odporne na twardą wodę

NADTLENKI I KWASY NADOCTOWE

• Działanie tych biocydów wywoływane jest przez grupę nadtlenową, której rozkład powoduje powstanie aktywnego tlenu atomowego

• nie toksyczne

• działanie wyłącznie krótkotrwałe

• brak działania penetracyjnego

• wybuchowe

• żrące

ZASADY I KWASY

• silnie żrące

• brak skutecznego działania

POCHODNE FENOLU -KREZOLE

• warunkowa rozpuszczalność w wodzie

• skuteczny biocyd

• duża skuteczność w zwalczaniu kokcydiów (drobnych pasożytów)

• wysokie stężenie użytkowe

• wysoka cena

• brak działania penetracyjnego

ALKOHOLE

• skuteczne wyłącznie w stężeniach od 70% do 73%

• za drogie

• łatwopalne

• UWAGA !!! stosowane w medycynie człowieka !!!

SposSposóób nanoszenia b nanoszenia śśrodka rodka dezynfekcyjnegodezynfekcyjnego

• polewaniepolewanie

•• oprysk drobnokroplistyoprysk drobnokroplisty

•• zamgzamgłławianie na zimnoawianie na zimno

•• zamgzamgłławianie na gorawianie na gorąąco co

•• zadymianie zadymianie

•• zanurzaniezanurzanie

•• posypywanie posypywanie

Przykłady opryskiwaczy plecakowych

Przenośny, spalinowy zamgławiacz termiczny

IGEBA TF - 35

Stacjonarny, spalinowy zamgławiacz termiczny o dużej wydajności

IGEBA TF-W 160 HD „Jumbo”

Elektryczne generatory aerozoli ULV

IGEBA U 15 E oraz IGEBA U 5 E

Spektrum dziaSpektrum działłania substancji czynnychania substancji czynnych

substancja czynnasubstancja czynna

MikroorganizmMikroorganizm kwaskwas alkoholalkohol aldehydaldehyd zasadazasada chlorochloro

wewe

jodofojodofo

ryry

utleniautlenia

czecze

fenolefenole amonioamonio

wewe

mykoplazmymykoplazmy ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++

Bakterie Bakterie G+G+ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++

BakterieBakterieGG-- ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++ ++ ++++ ++

wirusywirusy

otoczkoweotoczkowe

++ ++ ++++ ++ ++++ ++ ++ ++ +/+/--

wirusywirusy

bezotoczkowebezotoczkowe

+/+/-- -- ++ +/+/-- ++ +/+/-- +/+/-- -- --

grzybygrzyby +/+/-- +/+/-- ++ ++ ++ ++ +/+/-- +/+/-- +/+/--

sporyspory

bakteryjnebakteryjne

++ -- ++ +/+/-- ++ ++ ++ -- --

mykobakteriemykobakterie -- ++ ++ +/+/-- ++ ++ +/+/-- +/+/-- --

++ - silne działanie+ - stosunkowo dobre

+/- - częściowe- - praktyczny brak działania

CzynnikSubstancja

czynnasubstancjeorganiczne

pH wilgotność mydłaa idetergenty

twarda woda

kwas + + - - +/-alkohol + - - - -zasada + + - - +/-

formaldehyd - - +(dezynf.

gazowa)

- -

glutaraldehyd - - - - -substancjezawierające

chlor

+ + - - +/-

jodofory + + - - +/-utleniacze + - - - -

środki fenolowe +/- + - - +/-czwartorzędowe

związkiamoniowe

+ + - + +/-

WpWpłływ gyw głłóównych czynnikwnych czynnikóów w śśrodowiska obiektrodowiska obiektóów w fermowych na dziafermowych na działłanie substancji czynnychanie substancji czynnych

+ - znaczny wpływ +/- -częściowy wpływ - - praktyczny brak wpływu

Miejsce/sposób działania substancji czynnych preparatów dezynfekcyjnych

dr Marek Lipiec PIWet. PuławySubstancja czynna ściana

komórkowabłona

komórkowadenaturacja

białekinaktywacja enzymów

niszczenie kwasów nukleinowych

Kwas + + +

Alkohol + + +

Zasada + + + +

Aldehydy + + + +

Fenole + + +

Czwartorzędowe związki amoniowe

+ +

+ główne miejsce/sposób działania substancji czynnej

Przydatność wybranych środkówdo dezynfekcji budynków fermowych

-+/-+/--++Basen / maty

-+---+/-powietrze

--+/-+--System wodny

+/-+++++ściany

-

-

-

+

+/-

+

+

+/-

-

+

+/-

-

+

+

+/-

+

+

+/-

Podłoże:

-beton

-drewno

-ziemia

QACaldehydyjodchlorPochodne smoły węglowej

fenole

Główny składnik czynnyCzęść

budynku

Uwagi ogólne dotyczące dezynfekcji�Środki dezynfekcyjne zawierające:- chlor- związki jodoforowe-QACstosunkowo łatwo mogą tracić siłę bójczą w obecności substancji organicznych, na powierzchniach zabrudzonych

� Środki dezynfekcyjne zawierające w swoim składzie fenole i ich pochodne oraz środki dezynfekcyjne oparte o aldehydysą w małym stopniu inaktywowane przez zanieczyszczenia organiczne

�W czasie wykonywania dezynfekcji gazowej z użyciem formaldehydu lub aldehydu glutarowego nie stosować środków chlorowych - tworzenie związków rakotwórczych.

Uwagi ogólne dotyczące dezynfekcji c.d.

� Bakteriobójcze i wirusobójcze działanie środków fenolowych, jodoforów oraz środków zawierających aktywny chlor jest znacznie silniejsze w środowisku kwaśnym niż alkalicznym

� Wraz ze wzrostem temperatury zwiększa siędysocjacja roztworów. Wzrost temperatury o ok. 10oC powoduje zwiększenie siły bójczej części preparatów 2-3 krotnie

Uwagi ogólne dotyczące dezynfekcji c.d.

� Preparaty, których aktywność wzmaga się znacznie wraz ze wzrostem temperatury są oparte na:- fenolu i jego pochodnych- NaOH

� Preparaty nie wymagające podgrzewania roztworów roboczych są oparte na:- jodoforach- chloraminie- QAC- aldehydach

Warunki dezynfekcji gazowej

– szczelność dezynfekowanych pomieszczeń– temperatura w zakresie 15-350C– wilgotność ponad 70% – czas działania, co najmniej kilkanaście

godzin, – zalecany – 24h.– dokładne wietrzenie po wykonaniu zabiegu

Dezynfekcja gazowa z użyciem par formaldehydu

Wg dr Marka Lipca – PIWet. Puławy do dezynfekcji trudno dostępnych lub niedostępnych, skażonych patogenami chorobotwórczymi powierzchni można stosować dezynfekcję gazową z użyciem par formaldehydu.Należy przy tym pamiętać, że aby zabieg ten można było wykonaćskutecznie, musi być spełnionych szereg warunków. Są to:

• szczelność dezynfekowanych pomieszczeń• temperatura w zakresie 15 – 35 stopni C• wilgotność ponad 70 %• czas działania, co najmniej kilkanaście godzin – zalecany 24 h.

Dezynfekcja gazowa z użyciem par formaldehydu

Normą dla dezynfekcji gazowej jest wykorzystanie 10 g formaldehydu na 1 m3 pomieszczenia, co odpowiada ok.25 ml formaliny.czyli:

25 ml formaliny - 1 m3 kubatury obiektu 25.000 ml formaliny - 1.000 m3 kubatury obiektu

Do skutecznej dezynfekcji należy użyć :

na 1.000 m3 kubatury obiektu - 25 litrów formaliny

Pamiętać należy jednak, że proces zamgławiania można w sposób bezpiecznyprzeprowadzić tylko wtedy, gdy podawany jest roztwór

w proporcji 1:1 formaliny do wody przy pomocy stosownych urządzeń( np. IGEBA TF – W 35, 60, 95, 160 )

Stężenia użytkowe preparatów dezynfekcyjnych zarejestrowanych do użytku weterynaryjnego w Polsce.

S tę ż e n ia uż y t k o w e (% ) U w a g i

N a z w a p r e p a r a tu D e z y n fe k c ja P r o f i la k t y c z n a

d e z y n f e k c j a w o g n is k a c h c h o r ó b

z a k aź n y c h O b e c n oś ć z w ie r zą t T o k s y c z n oś ć

A g r ig e rm 2 0 0 0 0 5 -1 ,0 1 ,0 -3 ,0 - T A g ro b a c te l 2 ,0 -4 ,0 n ie w s k a z a n a + 0

A ld e k o l D E S 0 3 0 ,2 5 -0 ,5 0 ,5 -2 ,0 - T C ID -2 0 0 ,2 5 -0 ,5 1 ,0 -3 ,0 - T

C l in a fa rm (g r z y b .) s p r a y /s m o k e

0 ,2 5 św ie c a /5 0 m3

0 ,5 -1 ,0 św ie c a / 5 0 m3

- T

B a c to D e ts a n 1 ,0 -2 ,0 3 ,0 -5 ,0 + / - 0 C ID -c le a n 0 ,2 5 -0 ,5 1 ,0 -2 ,0 + 0 F o rm a s te r ( św ie c a )

Ś w ie c a / 2 0 0 -4 0 0 m3

n ie w s k a z a n a - T

F a r m F lu id S 0 ,5 1 ,0 -3 ,0 - T T e k -T r o l 0 ,5 -1 ,0 1 ,0 -2 ,0 + / - T

N e o p re d is a n 0 ,5 -1 ,0 2 ,0 -4 ,0 - T T H 4 + 0 ,5 -1 ,0 2 ,0 -3 ,0 - T

H a la m id 0 ,5 -1 ,0 2 ,0 -3 ,0 + / - 0 R a p ic id 0 ,2 5 -0 ,5 1 ,0 -3 ,0 + / - 0

O m n is e p t 0 ,2 5 -0 ,5 0 ,5 -2 ,0 - T S e p tr iv e t 1 ,0 1 ,0 -4 ,0 - 0

P o l le n a J o d K 1 ,0 -3 ,0 n ie w s k a z a n a + 0 V i r k o n 1 ,0 3 ,0 -4 ,0

(b e z tb c ) + 0

S te r id ia l W 0 ,5 1 ,0 -2 ,0 + / - 0 V i ro C ID 0 ,2 5 -0 ,5 1 ,0 -3 ,0 - T

V e n n o V e t 0 ,5 -1 ,0 1 ,0 -4 ,0 - T S ta lo s a n F (p ro s z e k )

5 0 -1 0 0 g /m2 n ie w s k a z a n a + 0

„ _ ” - b e z o b e c n oś c i z w ie rzą t „ + ” - m o ż l iw e s to s o w a n ie w o b e c n oś c i z w ie rzą t „ + /_ ” - w n is k ic h s tę ż e n ia c h w o b e c n oś c i z w ie rzą t „ T ” - z n a c z n a to k s y c z n oś ć „ 0 ” - p ra k ty c z n y b ra k to k s y c z n oś c i

Preparaty dezynfekcyjne o uznanym działaniu wirusobójczym do użytku weterynaryjnego

Cid Lines, BelgiaAG, QACB, F, V,1h1,0-3,0Viro-Cid

Antec Int. AngliaNadsiarczan potasuB, F, V,1h3,0-4,0Virkon

Sogeval Lab.AG, QACB, F, V,1h2,0-3,0TH4+

Bio-Tec, USAPochodne fenoluB, F, V,1h1,0-2,0Tek-Trol

Impuls, PolskaKwas nadoctowyB, F, V, S1h1,0-2,0Steridial W

Evans VanodineJod aktywnyB, F, V,1h1,0-3,0Rapicid

Bremer Pharma, Niemcy

AG, QACB, F, V,1h0,25-2,0Omnisept

Menno Chemie, Niemcy

Chlorokrezol, propanolB, F, V, 1 h2,0-4,0Neopredisan

Antec Int. ,AngliaChlorowane ksylenole, kw. mlekowy

B, F, V,1 h2,0LongLife 250S

Antec Int. ,Anglia Kwas octowy, metakrezolB, F, V, 1 h1,0-3,0Farm Fluid S

IntervetchloraminaB, F, V, 1 h1,0-3,0Halamid

CID Lines, BelgiaAG, QACB, F, V, 1 h1,0 – 3,0CID-20

Ceetal Lab, FrancjaAGB, F, V, 1h1,0-3,0Agrigerm 2000

Ewabo Chemilkalien, Niemcy

AG, QACB, F, V, 1h0,25-2,0Aldekol Des 03

Menno Chemie ., Nemcy

AGB, F, V,1h1,0-3,0Agro-Steril

ProducentZwiązki aktywneZakresdziałania

CzasStężenie[%]

Preparat

Dziękuję za uwagę