RZYMRZYMW ramach powtórzenia do W ramach powtórzenia do

sprawdzianu spróbuj zaprezentować sprawdzianu spróbuj zaprezentować komuś slajdy, opisując je dokładnie, komuś slajdy, opisując je dokładnie, skup się i czytaj ze zrozumieniem! skup się i czytaj ze zrozumieniem!

Początki RzymuPoczątki Rzymu• VIII w. p.n.eVIII w. p.n.e.- Grecy rozpoczynają

kolonizację wybrzeży Półwyspu Apenińskiego.

• Przykładowe kolonie: Tarent, Tarent, Heraklea, Elea, Metapont.Heraklea, Elea, Metapont.

Początki RzymuPoczątki Rzymu• Grecy osiedlali się głównie w południowej części

półwyspu (która zamieszkiwana była przez ItalikówItalików). Część środkową oraz północną zajmowali EtruskowieEtruskowie.

Etruskowie- pochodzenieEtruskowie- pochodzenie• Do dziś niewiadomoniewiadomo, czy zamieszkiwali

półwysep od początku, czy przywędrowali z innego obszaru.

• HerodotHerodot podawał, że przybyli z Azji Mniejszej, a Dionizjusz z Halikarnasu Dionizjusz z Halikarnasu uważał ich za najstarszą ludność Italii (lud staroitalski).

• Nie odczytano również ich pisma, choć wiadomo, że alfabet przejęli od GrekówGreków.

EtruskowieEtruskowie• Tworzyli państwa-miastapaństwa-miasta.• 12 miast-państw etruskich tworzyło

federacjęfederację, której w czasie wojny przewodził jeden król.

• Etruskowie rywalizowali z GrekamiGrekami o ziemie w południowej części Półwyspu Apenińskiego. Sprzymierzyli się zatem z Kartaginą.

KartaginaKartagina

• Kartagina- miasto fenickie w AfryceAfryce Północnej.• Kartagina była zagrożona

ekspansją grecką.

Grecy vs. EtruskowieGrecy vs. Etruskowie• W 540 r. p.n.e. 540 r. p.n.e. u wybrzeży Korsyki

rozegrała się jedna z największych bitew morskich.• Etruskowie zajęli KorsykęKorsykę, a

Kartagińczycy SardynięSardynię, Grekom pozostała południowa Francja i południowa Italia.

Grecy vs. EtruskowieGrecy vs. EtruskowieREWANŻREWANŻ

• Już w 504 r. p.n.e. 504 r. p.n.e. Grecy pokonali Etrusków na terenie Lacjum, a 30 lat później odnieśli zwycięstwo na morzu. (Tak rozpoczął się kolejny proces przejmowania przez Etrusków kultury i języka Greckiego.)

Obszar Lacjum

Italikowie, LatynowieItalikowie, Latynowie• Italikowie- grupa plemion złożona m. in.

z LatynówLatynów.• Plemiona te osiedliły się na przełomie II

i I tysiąclecia p.n.e. na obszarze Lacjum.• Latynowie utworzyli około VI w. p.n.e.

Związek Latyński Związek Latyński (wg tradycji 30 plemion)

RzymRzym• Jedną z najważniejszych osad Latynów był

położony przy ujściu Tybru RzymRzym.• Powstanie Rzymu datuje się na połowę

VIII w. p.n.e.VIII w. p.n.e.

LegendaLegenda• Tytus LiwiuszTytus Liwiusz: „Przeznaczeniu zależało na

założeniu tak potężnego miasta i na powstaniu państwa w potędze równego tylko bogom. Gdy westalka uległszy przemocy, wydała na świat bliźnięta o niepewnym pochodzeniu wymieniła samego Marsa. (…) Lecz ani bogowie, ani ludzie nie zdołali osłonić jej dzieci przed okrutnym królem: kapłankę zakuto w kajdany i wtrącono do więzienia, a chłopców kazał wrzucić w nurty rzeki.

Ciąg dalszy

LegendaLegenda• Szczęśliwym zrządzeniem bogów wylał wtedy

Tybr poza brzegi, tworząc płytkie bagna: z jednej strony nie można było dojść do głównego nurtu rzeki, a z drugiej strony ludzie niosący chłopców mieli nadzieję, że dzieci pójdą na dno nawet przy mniej bystrej wodzie. (…) Okolice były w owym czasie na szerokiej przestrzeni niezamieszkałe. Według podania płytka woda osadziła wreszcie na mieliźnie korytko z dziećmi,

Ciąg dalszy

LegendaLegenda• a wtedy spragniona wilczyca z okolicznych gór

przybiegła, usłyszawszy kwilenie niemowląt; spuściła wymiona i tak łagodnie podała je dzieciom, że nadzorca trzód królewskich- miał on podobno na imię Faustulus- znalazł ją, jak lizała językiem dzieci. (…) Romulus i Remus wyrośli i postanowili założyć miasto w tych okolicach, gdzie ich wyrzucono i gdzie się wychowali [czyli na Palatynie]”.

Wilczyca kapitolińskaWilczyca kapitolińska

• Etruska rzeźba pochodzi z V w. p.n.e. • Święte zwierzę boga Marsa, godło Rzymu• Postacie chłopców dodano w XV w.

Data powstania RzymiuData powstania Rzymiu• Wg starożytnego historyka Marcusa

Terentiusa Warrona:

•753 r. p.n.e.753 r. p.n.e.• Od 753r. do 509 r. p.n.e. Rzymem rządzili

królowie. Pierwszym królem był Romulus.

Kto rządził Rzymem?Kto rządził Rzymem?• Po Romulusie nastąpiło jeszcze sześciu

władców, z których trzej ostatni byli Etruskami.

• Rządy ostatniego króla- Tarkwiniusza Tarkwiniusza Pysznego Pysznego (według legendy) wywołały bunt Rzymian, którzy znieśli monarchię.

• Od 509 r. p.n.e. 509 r. p.n.e. Rzymem rządzili dwaj urzędnicy- konsulowiekonsulowie, wybierani na rok.

Ekspansja RzymuEkspansja Rzymu• Liczba ludności w Rzymie rosła, rosło też

zapotrzebowanie na żywnośćżywność.• Przyczyną podbojów- poszukiwanie ziemi

pod uprawęuprawę i na pastwiska.• Druga z przyczyn- łupy wojenne,

zwiększające zasób skarbu państwa, z funduszy wznoszono świątynie, gmachyświątynie, gmachy.

Ekspansja RzymuEkspansja Rzymu• W V w. p.n.e.V w. p.n.e. Rzym rozpoczął podbój

pozostałych terytoriów Półwyspu Apenińskiego.

• Walki trwały do 264 r. p.n.e.• Rzymianie opanowali Italię, prowadzono

walki ze Związkiem Latyńskim, z Samnitami i Galami (ich podbój rozpoczęto w III w. p.n.e.)

Ekspansja RzymuEkspansja Rzymu• W V w. p.n.e.V w. p.n.e. Rzym rozpoczął podbój

pozostałych terytoriów Półwyspu Apenińskiego.

• Walki trwały do 264 r. p.n.e.• Rzymianie opanowali Italię, prowadzono

walki ze Związkiem Latyńskim, z Samnitami i Galami (ich podbój rozpoczęto w III w. p.n.e.)

Po rozwiązaniu Związku Po rozwiązaniu Związku Latyńskiego…Latyńskiego…

• Rzym skierował się na południe. Tam rozwijały się greckie miasta. Jednym z nich był TarentTarent.

• Ta kolonia grecka sprzymierzona była z Epirem.

• Na pomoc Tarentowi wraz z armią ruszył przeciwko Rzymianom król Epiru- PyrrusPyrrus.

Pyrrusowe zwycięstwoPyrrusowe zwycięstwo• Pyrrus odniósł w wojnie (280- 275r. p.n.e.) wiele

zwycięstw, jednak kosztem wielkich strat.• Pyrrus miał gratulować zwycięstwa mówiąc: „ Jeszcze „ Jeszcze

jedno takie zwycięstwo a będę skończony”jedno takie zwycięstwo a będę skończony”• Stąd- coś, co osiągnęliśmy nadmiernym kosztem,

określamy mianem pyrrusowego zwycięstwapyrrusowego zwycięstwa.• Ostatnie walczące plemiona z południa zostały

zmuszone uznać panowanie rzymskie.• Na Półwyspie Apenińskim wyrosło silne państwo

będące przeciwwagą dla Kartaginy.

Wojny punickieWojny punickie• Kartagińczycy byli nazywani przez Rzymian PuniczykamiPuniczykami.

Pierwsza wojna punicka- Pierwsza wojna punicka- przyczyny, przebiegprzyczyny, przebieg

• Rozpoczęła się w 264 r. p.n.e.264 r. p.n.e.• Jej przyczyną był spór o Sycylię, a w

konsekwencji panowanie na morzu.• Początkowo Rzym przegrywał, ponieważ

Rzymianie świetnie walczyli na lądzie. By wygrać w bitwie morskiej łączyli statki. (AbordażAbordaż- sposób walki morskiej polegający na zetknięciu się dwóch okrętów i prowadzeniu walki wręcz na ich pokładach)

Pierwsza wojna punicka- Pierwsza wojna punicka- skutkiskutki

• Kartagina została zmuszona do podpisania pokoju. (Koniec wojny w 241 r. p.n.e.)

• Rzymianie zyskali SycylięSycylię, oraz otrzymali kontrybucję od Kartagińczyków.

Druga wojna punicka- Druga wojna punicka- przyczynyprzyczyny

• Kartagina dzięki dobremu położeniu szybko „dochodziła do siebie”.

• W 218 r. p.n.e. 218 r. p.n.e. syn Hamilkara Hannibal zajął miasto Sagunt sprzymierzone z Rzymem. Stało się to bezpośrednią przyczyną wybuchu wojny.

Atak słoni Hannibala

Druga wojna punicka- bitwa Druga wojna punicka- bitwa pod Kannamipod Kannami

• Największe zwycięstwo wojsk Kartagińskich nad Rzymskimi podczas drugiej wojny punickiej.

• Do starcia doszło w 216 r. p.n.e.216 r. p.n.e.• Hannibal nie dysponował maszynami

oblężniczymi niezbędnymi do zdobycia murów miasta, za którymi rozlegały się głosy: „Hannibal ante portas!” „Hannibal ante portas!” (Hannibal u bram!)

Druga wojna punicka- Druga wojna punicka- przebieg, skutkiprzebieg, skutki

• Publiusz Korneliusz ScypionScypion najechał na tereny Kartaginy, co zmusiło Hannibala do odwrotu i obrony ojczyzny.

• W 202 r. p.n.e. 202 r. p.n.e. Scypion obdarzony przydomkiem „Afrykański” pokonał Hannibala w bitwie pod Zamą.

• Traktat pokojowy zawarty w 201 r. p.n.e. nadał bardzo ciężkie warunki Kartaginie, przez co więcej nie mogła już zagrozić Rzymowi.

• Jeden z paktów mówił, że Kartagina nie może prowadzić wojny prowadzić wojny bez zgody Rzymu.

Trzecia wojna punicka- Trzecia wojna punicka- przyczyny, przebiegprzyczyny, przebieg

• Wybuchła w 148 r. p.n.e. 148 r. p.n.e. (Zobowiązanie z Rzymem złamano już w 149 r. p.n.e.)

• W połowie II w. p.n.e. władca NumidiiNumidii, Masynissa chciał zdobyć Kartaginę, wiedział jednak, że nie posiada ona praw do prowadzenia samodzielnej wojny zgodnie z traktatem z 201 r. p.n.e.

• Rzymianie dążyli do zniszczenia Kartaginy; polityk Marek Poncjusz Katon Marek Poncjusz Katon kończył swoje wypowiedzi zdaniem: „Ja jednak uważam, że Kartaginę trzeba zniszczyć.”

Trzecia wojna punicka- Trzecia wojna punicka- skutkiskutki

• Rzymianie wykorzystali czas, w którym na Kartaginę napadli Nubidowie.

• Kartaginę doszczętnie zburzono, a mieszkańców sprzedano w niewolę.

• Według tradycji wokół ruin miasta szeroki pas ziemi posypano soląsolą, by miasto nigdy już się nie odrodziło.

Po wojnach punickichPo wojnach punickich

• Port KartaginyKartaginy, odbudowanej i będącej już pod panowaniem rzymskim.

Po wojnach punickichPo wojnach punickich• Obszarem ekspansji Rzymian stała się

także Galia ZaalpejskaGalia Zaalpejska. Jej południowa część została zdobyta podczas drugiej wojny punickiej. Podboju pozostałej części dokonał Gajusz Juliusz Cezar.Gajusz Juliusz Cezar.

Scena z filmu „Asterix i Obelix”

kontra Cezar

Podbój Galii przez CezaraPodbój Galii przez Cezara• Wojna Galijska (58- 51 r. (58- 51 r.

p.n.e.)p.n.e.)• Galia zamieszkiwana

była przez plemiona Celtyckie.

• Legiony pod dowództwem Cezara pokonywały małe plemienne państwa.

Przemiany ustrojowe w Przemiany ustrojowe w Republice RzymskiejRepublice Rzymskiej

• Rozwijała się własność ziemska, tworzono majątki.• „„Panem et circenses” Panem et circenses” (Chleba i igrzysk)- postulaty

dot. Pożywienia i rozrywek były realizowane poprzez igrzyska gladiatorów, podczas których rzucano w tłum monety, czy organizowanie publicznych uczt dla tysięcy osób. Bywało też, że rozdawano chleb, zboże czy pieniądze pojedynczym osobom. CelemCelem było łagodzenie napięć społecznych oraz zdobycie popularności potrzebnej w działalności politycznej.

Społeczeństwo rzymskieSpołeczeństwo rzymskie

Społeczeństwo rzymskieSpołeczeństwo rzymskie• Za początki republiki uważa się

wygnanie etruskiego króla Tarkwiniusza Pysznego Tarkwiniusza Pysznego i powołanie dwóch urzędników- konsulówkonsulów, wybieranych przez zgromadzenie ludowe.• Ustrój republiki kształtował się

podczas walki dwóch warstw społecznych: patrycjuszy i plebejuszy.patrycjuszy i plebejuszy.

Społeczeństwo rzymskieSpołeczeństwo rzymskie• Ludność Rzymu można podzielić na

cztery główne kategorie.

Ludzie wolni Niewolnicy

Wyzwoleńcy Cudzoziemcy

• Wśród ludzi wolnych istniało kilka grup zróżnicowanych pod względem pozycji majątkowej i pochodzenia.pozycji majątkowej i pochodzenia.

Ludzie wolni

Patrycjusze (elita)Plebejusze

(podstawa rzymskiej armii, mało praw)

Nobilowie (szlachetny ród)

Ekwici (najbogatsi)

Proletariusze (najubożsi)

• Nieszanowani.• Nie mogli zawrzeć

małżeństwa bez zgody „Pana”.

• Prowadzili gospodarstwa domowe, zatrudniano ich także masowo np. przy kopalniach.

• Spośród niewolników rekrutowano gladiatorów.gladiatorów.

Niewolnicy

SpartakusSpartakus• Największe powstanie niewolników Italii

(73 r. p.n.e.) wywołał gladiator SpartakusSpartakus.• Legiony pod wodzą Krassusa stłumiły

powstanie, do którego Spartakusowi w szczytowym momencie udało się zmobilizować około 90 tys. ludzi.

• Spartakus zginął w walce, a 6 tys. Powstańców ukrzyżowano wzdłuż drogi Via AppiaVia Appia (najstarsza droga rzymska). (najstarsza droga rzymska).

Droga Via AppiaDroga Via Appia

Ustrój republikiUstrój republiki• Najważniejsze decyzje w państwie

rzymskim podejmowały w tym czasie komicjekomicje, czyli zgromadzenia obywateli.

• Cechą charakterystyczną urzędów była niepłatność, odbieralność i kolegialnośćkolegialność, co oznaczało, że żaden urząd nie był jednoosobowy.

• KadencjeKadencje urzędników miały zapobiegać powrotowi monarchii.

WładzaWładza• Najwyższą władzę sprawiali dwaj konsulowiekonsulowie.• Chcąc oddzielić od konsulatu władzę

sądowniczą powołano urząd pretorapretora.• Urzędy reprezentujące plebs- trybunat

ludowy i edylat.• Trybuni ludowi Trybuni ludowi (plebejscy) byli nietykalni,

dbali o korzystne ustawy dla plebejuszy.• SenatSenat cieszył się wielkim poważaniem. W jego

skład wchodzili urzędnicy, którzy ukończyli 46 lat.

Kryzys republikiKryzys republiki• II w. p.n.e.- kryzyskryzys społeczno-

gospodarczy spowodowany gwałtownym rozwojem terytorialnym i problemami w zarządzaniu nim.• Zagrożenie spadku siły armii

dostrzegła grupa nobilównobilów zwana popularamipopularami.

Reformy braci GrakchówReformy braci Grakchów• TyberiuszTyberiusz (trybun ludowy w roku 133)- podjął się próby

reformy rolnej, mającej doprowadzić armię rzymską do poziomu wielkiej i niezwyciężonej.

• Powołano specjalną komisję trzech, która miała za zadanie nadzorować nad rozdzielaniem ziemi. W skład pierwszej komisji weszli: Tyberiusz i Gajusz GrakchowieTyberiusz i Gajusz Grakchowie oraz Appiusz Klaudiusz.

• Praca komisji nie była łatwa, trudno było ustalić które ziemie są prywatne, a które publiczne.

• Majątki ziemskie były ogromne, komisji udało się skonfiskować duże tereny. Wywołało to niezadowolenie senatorówsenatorów, którzy ponosili straty materialne.

Reformy braci GrakchówReformy braci Grakchów• Podczas wyborów trybuna w 132 r. 132 r.

p.n.e. p.n.e. doszło do wielu walk i konfliktów. W ich wyniku zginęło ok. 300 ludzi- w tym TyberiuszTyberiusz (został zabity przez swoich przeciwników- optymatówoptymatów).

• Mimo zaangażowania GajuszaGajusza w politykę i dalsze reformy (123 r. p.n.e.)(123 r. p.n.e.), skończył on swoją działalność podobnie jak jego brat Tyberiusz.

Upadek republikiUpadek republiki• Wieloletnie zamieszanie w państwie.• Wojna ze sprzymierzeńcamisprzymierzeńcami (90- 88 r. p.n.e.)• Po wojnie ożył spór popularów i optymatów.

Na czele popularów stanął konsul MariuszMariusz, który został pokonany przez zwolennika optymatów Lucjusza Korneliusza SullęLucjusza Korneliusza Sullę. Jako dyktator pomniejszył zakres władzy konsulów i trybunów. Rzym ponownie stał się areną walki pomiędzy politykami. Aby je zakończyć, zaangażował się w nie Gajusz Juliusz CezarGajusz Juliusz Cezar.

Upadek republikiUpadek republiki• W 60 r. p.n.e. 60 r. p.n.e. zawarł on nieformalny sojusz zwany

pierwszym triumwiratem ze stronnikami optymatów: Gajuszem Pompejuszem i Markiem Gajuszem Pompejuszem i Markiem Krassusem.Krassusem.

• Triumwirowie podzielili między siebie władzę.• Triumwirat przetrwał do śmierci Krassusa.• Rozpoczęła się wojna domowa pomiędzy Cezarem a

Pompeujszem.• Przekraczając graniczną rzekę Rubikon, Cezar

powiedział „Alea iacta est” „Alea iacta est” („Kości zostały rzucone”). Zwyciężył Cezar, Pompejusza zamordowano w Egipcie.

Drugi triumwiratDrugi triumwirat• Cezar skumulował swoją władzę jako dożywotni

dyktator.• W 44 r. p.n.e. 44 r. p.n.e. doszło do zabójstwa Cezara.• Po śmierci Cezara w Rzymie zapanowała anarchia.

Przerwało ją chwilowo zawarcie drugiego triumwiratu przez przybranego syna Cezara- OktawianaOktawiana oraz dawnych stronników Cezara: Marka Marka Antoniusza i Marka Lepidusa.Antoniusza i Marka Lepidusa.

• Kolejna wojna domowa po usunięcia Lepidusa. Marek Antoniusz sprzymierzył się z Kleopatrą VIIKleopatrą VII. Antoniusz i Kleopatra popełnili samobójstwosamobójstwo po tym jak Oktawian zwyciężył i wkroczył do stolicy EgiptuEgiptu.

PryncypatPryncypat• Oktawian był twórcą

cesarstwacesarstwa, w którym pozostawił niektóre organy władzy republikańskiej (np. urząd cenzora, trybunał).

• Uznał się pierwszym senatorem (pryncepsem).

• Przyjął także imię CezaraCezara, ImperatoraImperatora (zwycięscy) i AugustaAugusta.

• Oktawian sprawował mądre rządy- dał Rzymowi 200 lat pokoju.

Po 200 latach…Po 200 latach…• Nastąpił kryzys gospodarczy, malała ilość

niewolników, Rzym pogłębiał się w haosie.• DominatDominat- cesarstwo jawne, władza jednostki.• Dioklecjan Dioklecjan polecił tytułować się „Dominus et Deus” „Dominus et Deus”

(Pan i bóg). (Pan i bóg). W III w. n.e. podzielił Imperium Rzymskie na część zachodnią i wschodnią. Podział zachował się w pewnym stopniu do dziś (katolicy, prawosławni).

• Każdą z części Imperium rządził jeden AugustAugust. Jego kadencja trwała 20 lat. Następnie jego pomocnik- Cezar „awansował” na stanowisko Augusta, a pomocnik Cezara automatycznie „awansował” na stanowisko Cezara.

Religie RzymianReligie Rzymian• Rzymianie byli bardzo religijni.• Grecy uczyli Rzymian religii

(Jowisz- Zeus, Wenus- Afrodyta)

• Idea życia pozagrobowego.• Edykt mediolański (380 r.-

Teodozjusz Wielki)- wolność wyznania w Cesarstwie Rzymskim.

Przyczyny upadku CesarstwaPrzyczyny upadku Cesarstwa• Wojny o władzę.• Plemiona Germańskie (okradały Rzymian).• Upadek gospodarki towarowo- pieniężnej.• Upadek niewolnictwa.• Kryzys niejako wynikiem rozwoju.• Bunt żołnierzy.• Najazdy barbarzyńców z Kaukazu. (Hunowie-

zakładane wcześniej maski miały im oszpecić twarze)

• Kolonat- system dzierżawczy, przedsionek feudalizmu.

Powodzenia na sprawdzianieżyczy Ania