Rzeczypospolita w pierwszej połowie

XVIII wieku

„Całe moje życie było jednym nieprzerwanym grzechem. Boże, zlituj się nade mną!”

August II Mocny

1. Pierwsze lata unii polsko-saskiej

Saksonia:

2 mln obywateli

silne mieszczaństwo

Dobrze prosperujące

manufaktury

(miśnieńska

porcelana)

Wyznanie luterańskie

1696 r. umiera Jan III Sobieski

Chaos

1697 r. elekcja; kandydaci:

1. francuski Ludwik Conti (Austria jest przeciwko, bo

Habsburgowie rywalizowali z Francuzami; dodatkowo

obawa o ewentualne wyjście Polski z Ligi Świętej)

2. Jakub Sobieski – syn Jana (małe szanse)

3. Fryderyk August z dynastii Wettinów – elektor

Saksonii (ma poparcie Austrii)

Podwójna elekcja Contiego i Wettina

Fryderyk Wettin wiele obiecuje, przechodzi nawet na katolicyzm, czym wzbudza powszechne wow!

Elektor koronując się na króla przyjął imię August II (uprzedził tym Contiego, który spóźnił się o jakiś miesiąc)

Unia polsko-saska z Augustem II Mocnym na czele (1697-1704, 1709-1733)

2. Rzeczypospolita w czasie wojny północnej

Po podpisaniu pokoju karłowickiego z Turcją (1699r.) August II dogadał się z Piotrem I przeciw Szwecji (1699r.)

August chce Inflant dla siebie (nie dla Polski)

1700 r. Rosja+Dania+Saksonia atakują Szwecję

1701 r. Karol XII (król Szwecji) wkracza na teren Litwy (mimo, że Polska oficjalnie nie brała udziału w wojnie) i chce detronizacji Augusta II

1702 r. bitwa pod Kliszowem przegrana przez Polskę

Od Sasa do Lasa…

1704 r. w Warszawie powołano konfederację przeciw Augustowi; ogłoszenie detronizacji króla

Królem wybrano Stanisława Leszczyńskiego (1704-1709, 1733-1736)

Zwolennicy Sasa zwołali konfederację sandomierską; podpisali w 1704 r. traktat z Rosją przeciw Szwecji – Polska wchodzi do wojny

1706 r. Szwedzi wchodzą

do Saksonii i narzucają

swoje warunki Augustowi

(m.in. ustąpienie z tronu,

zerwanie sojuszu z Rosją)

1706 r. bitwa pod

Kaliszem, gdzie

konfederaci sandomierscy

pokonali Szwedów

1709 r. zwycięstwo Rosji pod

Połtawą zmienia obraz wojny

Rosja wchodzi do Polski, Leszczyński ucieka, wraca August II, ale musi teraz przyjąć rosyjskie warunki

W Polsce zostały wojska rosyjskie, Rosjanie obejmują ważne stanowiska w Polsce

August chce wzmocnienia władzy, ale szlachta zawiązuje konfederację tarnogrodzką w 1715r.

Rosja się narzuca jako mediator

Sejm niemy 1717

Układ kończący konflikt między królem a szlachtą

Ministrowie z Saksonii nie mogli decydować o polskich sprawach, a król miał decyzje dotyczące RP podejmować tylko na jej terenach

Zmniejszono wojsko saskie w Polsce

Zmniejszono kompetencje hetmanów

By nie zerwać sejmu nie pozwolono nikomu się odzywać

Przykład zależności Polski od Rosji

Praca z tekstem s. 351

Plan podporządkowania Rzeczypospolitej Rosji

3. Ostatnie lata rządów Augusta II

Była szansa na sojusz z Austrią, Anglią i Saksonią przeciw

Rosji, ale sejm tego nie przyjął

Traktat w Poczdamie 1720

Porozumienie Prus i

Rosji w sprawie Polski

Współpraca na rzecz

utrzymania słabości

RP; liberum veto,

wolna elekcja, słaba

armia, słaby król

Tumult toruński 1724r.

1724 r. zamieszki religijne w Toruniu; protestanci zaatakowali i sprofanowali katolickie przedmioty kultu

Oskarżono radę miejską o sprzyjaniu profanacji

Ostra kontra Rosji, Anglii i Prus, które uważały, że to atak na dysydentów

Stronnictwa polityczne pod koniec

panowania Augusta II Mocnego

Familia

Na czele bracia Czartoryscy; także Stanisław

Poniatowski (tatuś ostatniego króla)

Chcą reformy ustroju

Mają poparcie Augusta II

Potoccy (zwani też republikanami)

Mangnateria z ziem wscjodnich

Nie chcą silnego władcy

Traktat trzech czarnych orłów (traktat

Loewenoldta) 1732r.

Tajne porozumienie Austrii, Rosji i Prus dotyczące

zbliżającej się elekcji w Polsce (bo August po mału

miał się już ku zejściu)

Ustalono, że nie będą popierać ani Leszczyńskiego,

ani syna Augusta II tylko Emmanuela z Portugalii

jako „nieszkodliwej” kandydatury

4. Wojna o sukcesję polską 1733-1736

1733 r. szlachta wybiera na

króla Leszczyńskiego (ma on

też poparcie Francji)

Jednak przeciwko była Austria

i Rosja

Mimo wyboru Stanisława

Rosjanie wprowadzają do

Polski 35 tyś wojska, które

pomogło w wyborze i elekcji

syna Augusta II – Augusta III

Francja za to wypowiedziała

wojnę Austrii

Słabe wsparcie dla Leszczyńskiego; chowa się w Gdańsku, ale musi z stamtąd uciekać

Wspierająca go szlachta zawiązało konfederację w Dzikowie w 1734r.; w obronie Polski a przeciw Rosji – ale zbyt słabi

Leszczyński abdykuje, konfederaci składają broń

1736 r. sejm pacyfikacyjny uznający Augusta III królem RP w latach 1736-1763

5. Polityczna anarchia

Żaden sejm nie doszedł do skutku

Na prowincji nie funkcjonowały sejmiki, bo się frakcje polityczne kłóciły o wpływy

Walki Familii z Potockimi; by ta druga stronie nie wzmocniła się, kosztem tej pierwszej

Gdy August III i jego pierwszy minister Henryk von Bruhl chcieli wprowadzić sejm skonfederowany (taki, na którym nie działa liberum veto) Rosja lub Prusy się wtrącały, w celu „ochrony wolności”

Polska nierządem stoi

Przeświadczenie szlachty, że na słabą i skłóconą

wewnętrzni Polskę nikt się nie pokusi

Fałszowanie monety

Jednym z rezultatów polityki Prus były fałszerstwa monetarne dokonywane na ogromną skalę na szkodę Rzeczypospolitej. Fryderyk II wszedł w posiadanie w Saksonii polskich oryginalnych stempli menniczych, co pozwoliło mu zalać Rzeczpospolitą bezwartościową monetą, tzw. efraimkami.

Spółka bankierska Ephraim-Itzig na polecenie Fryderyka II w mennicach w Królewcu, Szczecinie i we Wrocławiu, biła posrebrzane fałszywe monety Augusta III Sasa.

Dukaty były bite ze złota jedynie 7-karatowego, podczas gdy oryginalne emitowane były ze złota 23 i pół karatowego. Talary robiono ze srebra czterokrotnie gorszej próby od oryginału. Monety 8-groszowe wykonywano tylko z posrebrzanej miedzi.

6. Próby reform

Niektórzy zauważyli, że Polska pogrąża się w anarchii;

Stanisław Leszczyński Głos wolny wolność

ubezpieczający

Stanisław Poniatowski List ziemianina do pewnego

przyjaciela z innego województwa

Stefan Garczyński Anatomia Rzeczypospolitej Polskiej

Stanisław Konarski O skutecznym rad sposobie; postulaty

zniesienia liberum veto, częstszych obrad sejmu,

odebrania głosu szlachcie gołocie

7. Reformy oświaty i ożywienie gospodarcze

w Polsce

1740 r. Stanisław Konarski zakłada Collegium

Nobilium; nacisk na nauczanie przyrody, matematyki,

języków obcych, wychowanie obywatelskie

Reformy oświatowe i jezuitów i pijarów

1747 r. pierwsza biblioteka publiczna – Biblioteka

Załuskich; 1745 r. pierwsza opera

Benedykt Chmielowski, Nowe Ateny albo

Akademia wszelkiej sciencyi pełna…

Nowy zwierzyniec wybornych tylko i osobliwych zwierząt

Chameleon jest to zwierzątko cudzoziemskie [...]. Nie kąsa, pyska nie ma, tylko dziureczkę jak ziarno, którą powietrze w siebie ciągnie i nim żyje. Jeszcze powolniejszy dalko nad żółwia w chodzenie [...]

Cynocephalus [...] psigłów, jest zwierz w egipskich puszczach, na kształt człeka, ale głowę psią mający [...]

Jeleń, pewny rodzaj robactwa cierpiąc we wnętrznościach, wężów jedzeniem salwuje się, które tchem swoim silnym z jam wyciąga. Potym w głęboką zabrnąwszy wodę, tegoż jadu pozbywa, przez oczy łzy wylewając, w kamień beazor zamieniają się

naprzeciwko wszelkiej truciźnie najlepsze lekarstwo [...]

Koń jaki jest, każdy widzi.

Kozy, śmierdzący rodzaj zwierząt

Lew królem jest zwierząt z natury swojej bardzo lęka się ognia i koguta piejącego [...]

Mysz choć podły zwierz i mały, ale wielkiej szkody czynicielka [...]

Niedźwiedź, rzecz[...] admiracyi godna, że w nim co rok nerka przybywa. Ile tedy ma lat, tyle nerek w sobie, jak gronno winno zrosłych. Na Rusi jeden z ciekawych w niedźwiedziu naliczył nerek takich 140 [...]

Osieł, pijąc głęboko pyska nie zanurza w wodę, by sobie wielkich nie zamaczał uszu[...]

Ryś [...] ucentkowny jako tygrys. Dziwnie przyjemnym odorem wszystkie do siebie wabi zwierzęta, zwabionemi się pasie [...]

Sphinx zwierz z ziemi murzyńskiej, w kraju troglodytów, z rodzaju małp, podobny wyższą częścią alias od głowy człowiekowi, z piersiami niby białogłowskiemu, kosmaty, z ogonem czarnym długim [...]

Camelo Pardus zaś, albo wielbłądo-ryś, tak wielki i wysoki jest, że mu pod brzuch rycerz na koniu wyjedzie, nie schylając się.

Series różnych w świecie narodów.

Astemi ludzie bez ust z Indii porośli, liściem się okrywający, samym odorem żyjący alias noszą z sobą korzenia cytryny, balsamy, cynamon, ich wąchają.

Azanaghowie niegdyś w murzyńskiej ziemie ludzie z wargami dolnemi na łokieć długiemi, które sobie solili

Pandorae byli ludzie w równinach indyjskich [...], którzy w dziecinnym wieku byli siwego, w starym - czarnego włosa. Żyli po 200 lat [...]

Pegusiani i Sianitae indyjskie nacje, rozmnożyli się z psa i niewiasty [...]

Psyli byli ludzie przy Garamantach w Afryce, od urodzenia jadowitą trucizną napojeni i samym nią wężom szkodzili [...]