Rytmika dla dzieci

Kraków 2009

Beatrix Podolska

Rytmika dla dzieci

© Copyright by Ofi cyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2008

Redakcja wydawnicza:Anna Gancarczyk

Projekt okładki:Renata Grzybek

Rysunki:Renata Grzybek

Koncepcja grafi czna: Marek T. Kwak

ISBN 978-83-7587-295-8

Ofi cyna Wydawnicza „Impuls”30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5

tel. (0-12) 422-41-80, fax (0-12) 422-59-47www.impulsofi cyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsofi cyna.com.pl

Wydanie II, Kraków 2009

5

Spis treści

Wprowadzenie ............................................................................................ 9

1. Dźwięki i czary muzyczne ...................................................................... 11 2. Sygnał muzyczny ................................................................................... 11 3. Przerwa w muzyce ................................................................................. 12 4. Marsz i bieg w dwóch grupach ............................................................... 13 5. Ćwierćnuty i ósemki – formowanie koła ................................................ 14 6. Obraz grafi czny ..................................................................................... 15 7. Spostrzeganie zmian dynamicznych (głośności dźwięku) ........................ 16 8. Wyrabianie wyczucia ruchu miarowych ćwierćnut ................................. 16 9. Słuchanie śpiewu nauczyciela – osłuchanie z piosenką Piłka .................. 1710. Reagowanie na znaną melodię ............................................................... 1811. Rozpoznawanie ćwierćnut ..................................................................... 1812. Rysowanie domków z nutami ................................................................ 1913. Zabawa w dwóch grupach ..................................................................... 1914. Rysowanie nut ....................................................................................... 2015. Opowiadanie bajek, słuchanie muzyki ................................................... 2016. Rejestr wysoki i niski ............................................................................. 2117. Kształtowanie wyobraźni działaniem dźwięków ..................................... 2118. Skojarzenia z muzyką (rejestr wysoki) .................................................... 2219. Skojarzenia z muzyką (rejestr niski) ........................................................ 2320. Stopniowa zmiana wysokości dźwięków ................................................ 2321. Reagowanie na zmiany kierunku melodii ............................................... 24

6

22. Wykres wysokości dźwięków gestem ręki lub kreską .............................. 2423. Wprowadzenie II zwrotki piosenki Piłka ............................................... 2524. Pojęcia: wyżej, niżej, w lewo, w prawo ................................................... 2625. Sylwetki nut, reagowanie na zmianę wysokości dźwięków ..................... 2626. Liczenie ilości dźwięków – wprowadzenie do ćwiczeń metrycznych ....... 2727. Klaskanie na wywołaną cyfrę ................................................................. 2828. Ruch po promieniu koła w przód i w tył ............................................... 2929. Akcent ................................................................................................... 3030. Liczenie nut z zaznaczeniem akcentu ..................................................... 3031. Akcentowanie. Takty , , ................................................................... 3132. Ćwiczenia metryczne – fi gury ................................................................ 3133. Reakcja na pojawienie się ósemek .......................................................... 3234. Ósemka pojedyncza .............................................................................. 3235. Mocno – głośno, lekko – cicho .............................................................. 3336. Zabawa ruchowa w dwóch grupach ....................................................... 3337. Gra na instrumentach ............................................................................ 3438. Dyrygowanie grupami instrumentów .................................................... 3439. Rysowanie instrumentów ...................................................................... 3540. Zróżnicowanie dynamiczne (głośności) – obserwacje dzieci

i ich wypowiedzi .................................................................................... 3641. Głośno czy cicho? .................................................................................. 3742. Dyrygowanie ze zmianami dynamicznymi ............................................. 3843. Objaśnienia znaków f, p, przyswojenie nazw włoskich ........................... 3944. Koordynacja wzroku, słuchu i dotyku ................................................... 3945. Wyrażanie ruchem muzyki głośnej i cichej ............................................. 4046. Spostrzeganie znaków f i p w nutach drukowanych ............................... 4047. Przykład zabawy uwrażliwiającej na zmianę dynamiki ............................ 4148. Wprowadzenie całej nuty; demonstracja brzmienia trójkąta (triangla) .... 4149. Reagowanie na pojawienie się całej nuty, ćwierćnuty i ósemki ............... 4250. Dyrygowanie wartościami nut ............................................................... 4251. Realizowanie wartości nut w ruchu ........................................................ 4352. Pokoiki (takty) i krzesełka (miejsca ćwierciowe) ..................................... 4453. Zabawa w nutki ..................................................................................... 4554. Rozmieszczenie nut na miejscach ćwierćnutowych ................................ 45

7

55. Wprowadzenie pauzy ćwierćnutowej – wyklaskanie rytmu .................... 4656. Cymbałki – rozwijanie wyobraźni .......................................................... 4657. Glissando i staccato ................................................................................. 4758. Ćwiczenia metryczne ............................................................................. 4759. Gra zespołowa na cymbałkach ............................................................... 4860. Wprowadzenie III zwrotki piosenki Piłka .............................................. 4861. Zmiany tempa – accelerando (przyspieszenie)

i rittardando (zwolnienie) ....................................................................... 4962. Zabawa w pociągi .................................................................................. 4963. Zmiany tempa – karuzela, I część .......................................................... 5064. Karuzela, II część ................................................................................... 5165. Incytacje i inhibicje – zabawy pobudzające i hamujące ruch ................... 5266. Samodzielny dobór instrumentów perkusyjnych .................................... 5367. Zmiany tempa – zatrzymanie się na sygnał ............................................ 5468. Wprowadzenie piosenki Pociąg .............................................................. 5569. Zagadki słuchowe – opowiadania dzieci ................................................. 5670. Crescendo (coraz głośniej) i diminuendo (coraz ciszej) ............................. 5771. Słuchanie muzyki, opowiadania, bajki ................................................... 5772. Plastyczne przedstawienie bajki muzycznej ............................................. 5873. Improwizacje na cymbałkach – estetyka dźwięku ................................... 5874. Pan Bas i Pani Wiolin ............................................................................ 5975. Odnajdywanie wysokich i niskich głosów zwierząt ................................ 6076. Plastyczne przedstawienie Pani Wiolin i Pana Basa ................................ 6077. Zagadki słuchowe – rysowanie ............................................................... 6178. Wysoko, nisko czy w środku? ................................................................. 6179. Dźwięki wysokie, średnie i niskie – zabawa piłkami ............................... 6280. Wprowadzenie półnuty ......................................................................... 6381. Zagranie półnuty na różnych instrumentach ......................................... 6382. Zabawa w cztery domki – rozpoznawanie wartości nut .......................... 6483. Utrwalanie rytmu .................................................................................. 6584. Improwizowanie rytmów ....................................................................... 6585. Własne pomysły rytmów ....................................................................... 6686. Echo melodyczne i rytmiczne ................................................................ 6687. Gra na instrumentach perkusyjnych ...................................................... 67

88. Rysowanie nut .................................................................................... 67 89. Orkiestra perkusyjna – dyrygowanie wartościami nut .......................... 68 90. Ruchowe wykonanie wartości nut ....................................................... 69 91. Pobudzanie wyobraźni – ekspresja ruchowa ........................................ 70 92. Grafi czne przedstawienie muzyki ......................................................... 71 93. Ilustracja muzyczna opowiadania – improwizacja na instrumentach .... 72 94. Interpretacja słowna opowieści muzycznych ........................................ 73 95. Kształcenie pamięci rytmicznej – wymyślanie tekstów do rytmu ......... 73 96. Rozpoznawanie znanego rytmu ........................................................... 74 97. Dyrygowanie tematami rytmicznymi .................................................. 74 98. Wyrabianie pamięci rytmicznej i poczucia rytmu ................................ 75 99. Improwizowanie melodii do podanego tekstu ..................................... 75100. Słuchanie wiolinu lub basu – ćwiczenie w dwóch grupach .................. 76101. Reagowanie na sygnał muzyczny ......................................................... 77102. Granie rytmów w wiolinie i w basie .................................................... 77103. Słuchanie dwugłosu – realizacja ósemki i ćwierćnuty ........................... 78104. Incytacje i inhibicje w takcie ............................................................. 79105. Rozmieszczanie nut w taktach ............................................................. 79106. Ćwiczenie słuchowe: ile słychać dźwięków? ......................................... 80107. Spostrzeganie sygnału – zmiany kierunku ruchu .................................. 80108. Własne melodie do podanego tekstu ................................................... 81109. Wyrabianie pamięci rytmicznej ........................................................... 81110. Korelacja wyobrażenia słuchowego z wizualnym ................................. 82111. Muzyka smutna i wesoła ..................................................................... 82112. Zabawa z piłkami „Wesoło i smutno” ................................................. 83113. Malowanie nastroju muzyki ................................................................ 83114. Rozmieszczenie nut w taktach ............................................................. 84115. Wprowadzenie do dwugłosowości ....................................................... 85116. Zabawa „Kot i myszki” ....................................................................... 85117. Proponowanie rytmów ........................................................................ 86118. Klaskanie własnych rytmów ................................................................ 87119. Rozpoznanie barwy dźwięku instrumentów perkusyjnych ................... 88120. Równoczesne realizowanie wartości rytmicznych przez cztery grupy .... 89

Spis problematyki ........................................................................................ 90

9

Wprowadzenie

Istotne znaczenie rytmu w życiu, wychowaniu i nauczaniu dzieci podkre-ślali w swoich koncepcjach pedagogicznych: Emil Jaques-Dalcroze, Zoltán Kodály, Rudolf Steiner, Carl Orff. Nauka i wychowanie dziecka wymagają podporządkowania rytmowi. Im rytmiczniej przebiega codzienne życie dziec ka, tym jest ono zdrowsze. Także psychika, która u małych dzieci jest ściśle związa-na z organizmem, wymaga rytmu. Trzeba zrozumieć ważność tego zagadnienia i zwracać uwagę na zachowanie rytmów życiowych: pory wstawania, spania, posiłków, czas zabawy i nauki. Dlatego wszystkie zabawy i ćwiczenia rytmiczne mają dobroczynny wpływ na zdrowie fi zyczne, psychiczne i duchowe dziecka.

Książka Rytmika dla dzieci stawia sobie za cel rozwinięcie i zaspokojenie naturalnej potrzeby rytmu u dziecka. Jej tematyka obejmuje liczne zabawy i ćwiczenia rytmiczne przeprowadzane systematycznie z uwzględnieniem stop-nia trudności. Wprowadzenie wartości rytmicznych przez zabawy, grę na dzie-cięcych instrumentach perkusyjnych, rysowanie, ekspresję ruchu czyni zajęcia atrakcyjnymi, przyjemnymi i pożytecznymi. Dokładny opis ćwiczeń, rysunki i wiele praktycznych wskazówek umożliwią nauczycielom łatwe prowadzenie zajęć.

Rytmika dla dzieci przeznaczona jest dla nauczycieli przedszkoli, nauczania początkowego, studentów kierunków pedagogicznych wyższych uczelni oraz nauczycieli ognisk i szkół muzycznych. Z licznych rozmów z nauczycielami szkół muzycznych wynika, że mimo ich zawodowego przygotowania do pro-wadzenia rytmiki oczekują oni konsekwentnie usystematyzowanego materiału, który byłby im pomocny w pracy. Takie właśnie zadania postawiła sobie autor-ka, przygotowując tę pozycję.

11

1. Dźwięki i czary muzyczne

Dzieci poznają się z nauczycielem, z salą, w której odbywają się zajęcia, i ze sobą, wymawiając głośno swoje imiona. Nauczyciel zapo-znaje dzieci z fortepianem, jego brzmieniem i zewnętrznym wyglądem, po czym gromadzi je blisko instrumentu, by posłuchały, ile pięknych melodii i bajek można wydobyć z fortepianu.

Nauczyciel improwizuje bajkę muzyczną pt. Dźwięki i czary. Za-chęca dzieci, by przeniosły się wyobraźnią nad morze, na leśną polankę lub wzniosły się wysoko, tam gdzie latają ptaki.

2. Sygnał muzyczny

Dzieci słuchają muzyki fortepianowej, która zachęca do marszu lub biegu. Gdy usłyszą sygnał muzyczny (pojedynczy dźwięk lub arpeggio w wysokim rejestrze), zwracają się w przeciwną stronę i idą lub bie-gną dalej. Ćwiczenie można też przeprowadzić przy akompaniamencie dwóch instrumentów perkusyjnych, np. bębenka i dzwonków (cym-bałków).

12

3. Przerwa w muzyce

Dzieci maszerują przy akompaniamencie fortepianu lub wybranego instrumentu perkusyjnego. Gdy akompaniament milknie, siadają i cze-kają w ciszy, aż muzyka ponownie zaprosi je do marszu.

13

4. Marsz i bieg w dwóch grupach

Pierwsza grupa dzieci maszeruje w rytmie ćwierćnut przy akompa-niamencie tamburyna, w tym czasie druga grupa siedzi. Gdy nauczyciel zagra na kastaniecie ósemki, druga grupa biega, a pierwsza siedzi i czeka na ćwierćnuty. Zmiany następują coraz częściej.

14

5. Ćwierćnuty i ósemki – formowanie koła

Dzieci maszerują w kole, klaszcząc w ręce w tempie ćwierćnut. Gdy usłyszą rytm ósemek, wbiegają do środka koła i biegają tak długo, aż znów usłyszą ćwierćnuty. Wówczas ponownie sprawnie i szybko for-mują koło i dalej maszerują.