3(8)2017egzemplarz bezpłatnyISSN 2450-3649

rpopodkarpackieplBiuletyn informacyjny Regionalnego Programu OperacyjnegoWojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020

Z bacz zmiany

Łańcucka perłaKreatywna Europa bull Wszyscy jesteśmy roacutewni

Wydawca

Urząd Marszałkowski Wojewoacutedztwa PodkarpackiegoDepartament Zarządzania Regionalnym Programem Operacyjnymal Ł Cieplińskiego 4 35-010 Rzeszoacutewtel +48 17 747 67 05faks +48 17 747 67 39e-mail drppodkarpackiepl inforpopodkarpackieplwwwrpopodkarpackieplwwwfacebookcomzmieniamypodkarpackiezrpo

Biuletyn jest bezpłatny i wydawany ze środkoacutew Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Pomocy Technicznej Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020

Realizacja

Smartlink Sp z ooul Wieniawskiego 59 61-712 Poznańtel +48 61 849 90 40e-mail biurosmartlinkplwwwsmartlinkpl

Redakcja i koordynacja Iwona GutowskaKorekta Agata RokitaProjekt infografi ki i skład Maciej PachowiczWspoacutełpraca Joanna Skrzypek (UMWP)Fotografi a na okładce Maciej Rałowskiralowskipl

W tym wydaniu foto archiwum UMWP w Rzeszowie Maciej Rałowskiralowskipl Stock Chroma

AKTUALNOŚCIFundusze Europejskie na Kresach bull Odlotowe pokazy

ROZMOWA NUMERU ndash Unia muzealna Rozmowa z Aleksandrem Konopkiem dyrektorem Departamentu Kultury i Ochrony Dziedzictwa Narodowego w UMWP w Rzeszowie

DOBRE PRAKTYKI ndash Łańcucka perłaZamek w Łańcucie jest nierozerwalnie związany z historią Polski i Europy

DOBRE PRAKTYKI ndash Z archeologią na Ty Karpacka Troja to intrygujące połączenie tradycyjnego skansenu z nowoczesną placoacutewką muzealną

EUROPEJSKI FUNDUSZ SPOŁECZNY ndash Pomocna dłoń Do końca 2014 r wsparcie na Podkarpaciu uzyskało prawie 700 podmiotoacutew ekonomii społecznej

VADEMECUM ndash Kreatywna EuropaW ciągu 7 lat na Program Kreatywna Europa przeznaczono 146 mld euro

EKSPERT PODPOWIADA ndash Zgodnie z prawem Co trzeba zrobić aby remont przebudowa rozbudowa czy modernizacja zabytkowego obiektu były przeprowadzone zgodnie z prawem

WARSZTAT BENEFICJENTA ndash Wszyscy jesteśmy roacutewni Roacutewność płci to jeden z priorytetoacutew Unii Europejskiej

ROZRYWKA ndash Quiz Co wiesz o Funduszach Europejskich Sprawdź swoją wiedzę

HARMONOGRAM Informacja o naborach wnioskoacutew zaplanowanych w IV kwartale 2017 r

26

27

23

20

18

15

12

8

6

4

W NUMERZE

Coraz częściej kultura zaczyna być postrzegana jako ważny czynnik rozwoju społeczno-gospodarczego Wzrasta jej rola w aktywizacji społecznego zaangażowania budowaniu tożsamości i poczucia dumy z przy-należności do miejsca w ktoacuterym się żyje Miasta zaczynają bdquoużywaćrdquo kultury do kreowania swojego wizerun-ku jako atrakcyjnego miejsca do zamieszkania (jakość życia) odwiedzania (turystyka kulturowa) i inwesto-wania (nowe miejsca pracy większy dochoacuted) Kultura stymuluje też rozwoacutej sektora kreatywnego (design architektura programowanie reklama) przyczyniając się tym samym do wzrostu innowacyjności fi rm

Unia Europejska roacutewnież docenia znaczenie gospodarcze kultury Dlatego w latach 2014-2020 pro-jekty z sektoroacutew audiowizualnego kultury i kreatywnych będą wspierane przez program Kreatywna Eu-ropa na ktoacutery przeznaczono 146 mld euro Celem jest promocja europejskiej roacuteżnorodności zachęcenie do międzynarodowej wspoacutełpracy oraz podnoszenie konkurencyjności tych sektoroacutew na międzynarodo-wym rynku Na wsparcie mogą liczyć przedsięwzięcia ktoacutere polegają na zwiększaniu dostępu do kultury i utworoacutew audiowizualnych pozyskiwaniu nowych odbiorcoacutew europejskiej sztuki bądź upowszechnianiu dziedzictwa kulturowego

Inwestowanie w kulturę umożliwiają też programy regionalne i krajowe Wojewoacutedztwo podkarpackie posiada wiele zabytkoacutew o wyjątkowej wartości artystycznej będących świadectwem wielokulturowości naszego regionu Często wymagają one jednak sporych inwestycji by przywroacutecić im dawną świetność Dlatego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020 w IV osi priorytetowej Ochrona środowiska naturalnego i dziedzictwa kulturowego przeznaczono na ten cel 39 294 671 euro Zabytki o dużym ponadregionalnym znaczeniu takie jak obiekty wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO wspiera z kolei Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Środki można przeznaczyć min na konserwację przebudowę a także ochronę zabytkoacutew ruchomych wraz z digitalizacją Program ten wspiera też działania związane ze zwiększaniem dostępu do zasoboacutew kultury Domy kultury teatry muzea i instytucje promujące kulturę mogą uzyskać dofi nansowanie min na rozbudowę i modernizację zakup wyposażenia czy zabezpieczenie zbioroacutew

Przedsięwzięcia służące promocji nieznanego szerzej dziedzictwa kulturowego pogranicza polsko--słowackiego są fi nansowane w ramach Programu Wspoacutełpracy Transgranicznej Interreg PolskandashSłowacja 2014-2020 O dotacje mogą się starać min organy administracji rządowej samorządowej oraz organiza-cje pozarządowe Wojewoacutedztwo podkarpackie realizuje obecnie cztery projekty bdquoSzlak Kultury Wołoskiejrdquo bdquoSzlakiem obiektoacutew UNESCO na pograniczu polsko-słowackimrdquo bdquoSzlak Maryjny (Światło ze Wschodu)rdquo bdquoW sercu Karpat ndash granica ktoacutera łączyrdquo o łącznej wartości ponad 6 mln euro

Zachęcam do lektury

Władysław OrtylMarszałek Wojewoacutedztwa Podkarpackiego

Biuletyn w wersji mobilnej dostępny jest pod adresamirpopodkarpackiepl oraz httponlinesmartlinkplzobacz-zmiany-03-2017

Można go roacutewnież obejrzeć skanując zamieszczony obok kod

WPROWADZENIE

Rozwoacutej poprzez kulturę

Zobacz zmiany | nr 32017 | Biuletyn informacyjny RPO Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020 3

Coraz częściej kultura zaczyna być postrzegana jako ważny czynnik rozwoju społeczno-gospodarczego Wzrasta jej rola w aktywizacji społecznego zaangażowania budowaniu tożsamości i poczucia dumy z przy-należności do miejsca w ktoacuterym się żyje Miasta zaczynają bdquoużywaćrdquo kultury do kreowania swojego wizerun-ku jako atrakcyjnego miejsca do zamieszkania (jakość życia) odwiedzania (turystyka kulturowa) i inwesto-wania (nowe miejsca pracy większy dochoacuted) Kultura stymuluje też rozwoacutej sektora kreatywnego (design architektura programowanie reklama) przyczyniając się tym samym do wzrostu innowacyjności fi rm

Unia Europejska roacutewnież docenia znaczenie gospodarcze kultury Dlatego w latach 2014-2020 pro-jekty z sektoroacutew audiowizualnego kultury i kreatywnych będą wspierane przez program Kreatywna Eu-ropa na ktoacutery przeznaczono 146 mld euro Celem jest promocja europejskiej roacuteżnorodności zachęcenie do międzynarodowej wspoacutełpracy oraz podnoszenie konkurencyjności tych sektoroacutew na międzynarodo-wym rynku Na wsparcie mogą liczyć przedsięwzięcia ktoacutere polegają na zwiększaniu dostępu do kultury i utworoacutew audiowizualnych pozyskiwaniu nowych odbiorcoacutew europejskiej sztuki bądź upowszechnianiu dziedzictwa kulturowego

Inwestowanie w kulturę umożliwiają też programy regionalne i krajowe Wojewoacutedztwo podkarpackie posiada wiele zabytkoacutew o wyjątkowej wartości artystycznej będących świadectwem wielokulturowości naszego regionu Często wymagają one jednak sporych inwestycji by przywroacutecić im dawną świetność Dlatego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020 w IV osi priorytetowej Ochrona środowiska naturalnego i dziedzictwa kulturowego przeznaczono na ten cel 39 294 671 euro Zabytki o dużym ponadregionalnym znaczeniu takie jak obiekty wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO wspiera z kolei Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Środki można przeznaczyć min na konserwację przebudowę a także ochronę zabytkoacutew ruchomych wraz z digitalizacją Program ten wspiera też działania związane ze zwiększaniem dostępu do zasoboacutew kultury Domy kultury teatry muzea i instytucje promujące kulturę mogą uzyskać dofi nansowanie min na rozbudowę i modernizację zakup wyposażenia czy zabezpieczenie zbioroacutew

Przedsięwzięcia służące promocji nieznanego szerzej dziedzictwa kulturowego pogranicza polsko--słowackiego są fi nansowane w ramach Programu Wspoacutełpracy Transgranicznej Interreg PolskandashSłowacja 2014-2020 O dotacje mogą się starać min organy administracji rządowej samorządowej oraz organiza-cje pozarządowe Wojewoacutedztwo podkarpackie realizuje obecnie cztery projekty bdquoSzlak Kultury Wołoskiejrdquo bdquoSzlakiem obiektoacutew UNESCO na pograniczu polsko-słowackimrdquo bdquoSzlak Maryjny (Światło ze Wschodu)rdquo bdquoW sercu Karpat ndash granica ktoacutera łączyrdquo o łącznej wartości ponad 6 mln euro

Zachęcam do lektury

Władysław OrtylMarszałek Wojewoacutedztwa Podkarpackiego

Biuletyn w wersji mobilnej dostępny jest pod adresamirpopodkarpackiepl oraz httponlinesmartlinkplzobacz-zmiany-03-2017

Można go roacutewnież obejrzeć skanując zamieszczony obok kod

WPROWADZENIE

Rozwoacutej poprzez kulturę

Zobacz zmiany | nr 32017 | Biuletyn informacyjny RPO Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020 3

AKTUALNOŚCI

Fundusze Europejskie na Kresach

Festiwal Dziedzictwa Kresoacutew to jed-na z największych imprez kulturalno--kulinarnych na Podkarpaciu Podczas kilku festiwalowych dni w Lubaczowie oraz gminach Cieszanoacutew Horyniec-Zdroacutej Lubaczoacutew i Narol odbywają się koncer-ty warsztaty inscenizacje konferencje prelekcje i tradycyjny konkurs kulinarny W tym roku na wieńczącej to wydarzenie imprezie plenerowej przygotowano Mia-steczko Państw w ramach eventu bdquoWę-droacutewki z Funduszami Europejskimirdquo Bene-fi cjenci Funduszy Europejskich na swoich stoiskach promocyjnych chętnie dzielili się doświadczeniami związanymi z wyko-rzystywaniem środkoacutew unijnych Zdobyte informacje można było wykorzystać pod-czas warsztatoacutew z pisania projektoacutew Dla najmłodszych przygotowano gry i zabawy edukacyjne w ktoacuterych nagrodami były gadżety z logo Unii Europejskiej Można też było wziąć udział w grze planszowej bdquoPodroacuteż w euroczasierdquo organizowanej na stoisku promocyjnym RPO WP

4 Zobacz zmiany | nr 32017 | Biuletyn informacyjny RPO Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020

Sobota 2 września zapisze się w historii regionu jako kolejne lotnicze święto Wszystko za sprawą III Podkar-packich Pokazoacutew Lotniczych ktoacutere w tym roku odbyły się w Krośnie Jak podkreśla marszałek Władysław Ortyl tego typu imprezy szerzą wiedzę o tym że jest to jedna z waż-niejszych gałęzi gospodarki na Podkarpaciu

Lotnictwo to inteligentna specjalizacja Podkarpacia czyli dziedzina gospodarki ktoacutera rozwija nasze wojewoacutedztwo A że Fundusze Europejskie są roacutewnież po to by wspierać mocne strony każdego regionu nie mogło ich zabraknąć podczas pokazoacutew W biało-żoacutełtym namiocie z hasłem bdquoZmieniamy Pod-karpackie z RPOrdquo zainteresowani nie tylko zapoznawali się z in-formacjami na temat możliwości aplikowania o środki Dużą popularnością cieszył się konkurs bdquoNa skrzydłach Funduszy Europejskichrdquo W ramach interaktywnego quizu na stoiskach promocyjnych benefi cjentoacutew Funduszy Europejskich trzeba było zdobyć komplet unijnych pieczątek Wszystkie moacutegł ze-brać tylko ten kto poradził sobie z pytaniami na temat Unii Eu-

ropejskiej środkoacutew unijnych jak roacutewnież samego Podkarpacia i miasta Krosna Cztery osoby ktoacutere najszybciej i najlepiej po-radziły sobie z zadaniem w nagrodę będą mogły odbyć lot na ktoacutery zaprasza ich fi rma Royal Star Aero z Mielca będąca partnerem w konkursie

Impreza była roacutewnież okazją do szerzenia wiedzy i infor-macji na temat środkoacutew europejskich przez benefi cjentoacutew Funduszy Europejskich z terenu Podkarpacia Wraz z benefi -cjentami swoje stoiska miały roacutewnież Regionalne Centrum Kul-tur Pogranicza oraz Stowarzyszenie Wspierania Edukacji przy Dolinie Lotniczej Stoiska tych instytucji cieszyły się sporym za-interesowaniem najmłodszych uczestnikoacutew pokazoacutew ktoacuterych podniebne akrobacje jeszcze nie wciągały tak mocno jak ich rodzicoacutew i opiekunoacutew

W tym roku pokazy lotnicze mimo niesprzyjającej aury zobaczyło ponad 20 tys widzoacutew Pod krośnieńskim niebem wystąpili min Grupa Akrobacyjna Żelazny Firebirds Cellfast Flying Team Royal Star Aero Retro Sky Team Formacja Ptero-dactyl czy Artur Kielak

Odlotowe pokazy

5

ROZMOWA NUMERU

Unia muzealnaSamorząd Wojewoacutedztwa Podkarpackiego

w obszarze związanym z poprawą warunkoacutew

życia i rozwojem regionu kładzie szczegoacutelny

nacisk na zadania związane z kulturą i ochroną

dziedzictwa kulturowego W ramach RPO WP

na lata 2014-2020 na działania w dziedzinie

kultury przeznaczono prawie 393 mln euro

z czego 4 mln euro dedykowano Rzeszowskiemu

Obszarowi Funkcjonalnemu ndash moacutewi Aleksander

Konopek dyrektor Departamentu Kultury

i Ochrony Dziedzictwa Narodowego

Na jakie działania w dziedzinie kultury Samorząd Woje-woacutedztwa przeznaczył pieniądze w okresie budżetowania 2014-2020

Samorząd Wojewoacutedztwa Podkarpackiego w obszarze zwią-zanym z poprawą warunkoacutew życia i rozwojem regionu kładzie szczegoacutelny nacisk na zadania związane z kulturą i ochroną dzie-dzictwa kulturowego Nie ulega wątpliwości że w realizacji po-lityki kulturalnej pomocne okazują się środki unijne W ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewoacutedztwa Podkar-packiego na lata 2014-2020 na działania w dziedzinie kultury przeznaczono 39 294 671 euro z czego 4 096 495 euro dedyko-wano Rzeszowskiemu Obszarowi Funkcjonalnemu

Podczas negocjacji Kontraktu Terytorialnego dla Wo-jewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020 pozytywną rekomendację w obszarze kultury otrzymało 8 projektoacutew zgłoszonych przez samorządy i instytucje kultury Rokrocz-nie z budżetu wojewoacutedztwa fi nansowane są też instytucje kultury o randze wojewoacutedzkiej ktoacuterych od bieżącego roku mamy 15 z czego 4 są wspoacutełprowadzone z ministerstwa-mi Dotowane są także liczne prace mające na celu zabez-pieczenie obiektoacutew zabytkowych i przywroacutecenie im dawnej świetności Dodatkowo Samorząd w ramach mecenatu dofi -nansowuje organizatoroacutew roacuteżnych wydarzeń i przedsięwzięć kulturalnych przyznaje stypendia twoacutercze i nagrody dorocz-ne w dziedzinie kultury

Po dotacje unijne sięgają parafi e organizacje pozarządowe i samorządy Na dofi nansowanie jakich działań mogą liczyć

W zakresie kultury i dziedzictwa kulturowego w ramach IV osi priorytetowej Ochrona środowiska naturalnego i dziedzic-twa kulturowego preferowane są zadania ktoacuterych celem jest poprawa stanu zabytkoacutew ruchomych i nieruchomych oraz ich otoczenia Dotację można przeznaczyć na wszelkiego rodzaju prace konserwatorskie prace restauratorskie i roboty budow-lane zakup wyposażenia prace zabezpieczające i przystoso-wujące do potrzeb osoacuteb niepełnosprawnych Fundusze można też pozyskać na rozbudowę przebudowę zakup wyposażenia w zakresie infrastruktury instytucji kultury Najważniejszy jest jednak cel projektowanych działań a mianowicie stworzenie dodatkowych atrakcji umożliwiających prezentację cennych waloroacutew kulturowych i kulturalnych regionu

Jesteśmy już po rozstrzygnięciu konkursu dla działania 44 Kultura Jakie projekty zostaną dofi nansowane

Konkurs w ramach działania 44 Kultura rozstrzygnięto na początku lipca Zarząd Wojewoacutedztwa wybrał do dofi nasowania 59 projektoacutew a kolejnych 30 znalazło się na liście rezerwowej Benefi cjentami są jednostki samorządu terytorialnego parafi e instytucje kultury i organizacje pozarządowe Część projektoacutew dotyczy prac przy zabytkowych obiektach sakralnych część ndash modernizacji infrastruktury służącej działalności kulturalnej Są projekty ktoacuterych efektem będzie nadanie funkcji kulturalnych obiektom dotąd w ten sposoacuteb niewykorzystanym często zabyt-kowym ale także takie ktoacutere przyniosą możliwość zwiększenia uczestnictwa w dobrach kultury poprzez zwiększenie oferty kul-turalnej Najistotniejszym czynnikiem decydującym o wyborze

6 Zobacz zmiany | nr 32017 | Biuletyn informacyjny RPO Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020

tych projektoacutew była ocena jego znaczenia dla rozwoju kultury tak w skali lokalnej jak też z regionalnego punktu widzenia

Kierowany przez Pana Departament Kultury i Ochrony Dziedzictwa Narodowego także realizuje projekt fi nanso-wany z RPO WP To bdquoPortal Muzeum Dziedzictwa Kresoacutew Dawnej Rzeczypospolitejrdquo Na czym polega i na jakim eta-pie realizacji jest teraz

Założenia projektu powstały dwa lata temu a w zeszłym roku przedsięwzięcie zyskało dofi nansowanie w ramach II osi priorytetowej bdquoCyfrowe Podkarpackierdquo Naszym zamierzeniem jest stworzenie swego rodzaju bdquounii muzealnejrdquo ktoacutera będzie prezentować zasoby dotyczące dziedzictwa tych ziem za po-średnictwem internetu Doszliśmy do wniosku że budowa nowego muzeum nie ma sensu ponieważ zbiory są rozpro-szone po wielu instytucjach i nie uda się ich zebrać w jednym miejscu Zresztą nie do końca taka jednostka spełniłaby swoją funkcję edukacyjną jaką jest jak najszersze rozpowszechnia-nie wiedzy na ten temat Na portalu chcemy stworzyć pełną narrację dotyczącą historii Kresoacutew umieszczać opracowania naukowe i materiały do prowadzenia lekcji muzealnych

Jakie instytucje połączyła idea tworzenia portalu

Rdzeń projektu stanowią trzy jednostki kultury Muzeum ndash Zamek w Łańcucie Muzeum Kresoacutew w Lubaczowie oraz Ar-boretum i Zakład Fizjografi i w Bolestraszycach Posiadają one nie tylko zbiory odpowiadające tematyce portalu ale też za-soacuteb wiedzy na temat np rodoacutew historycznych dziedzictwa związanego z wielowyznaniowością i wielokulturowością tych ziem Muzeum Kresoacutew w Lubaczowie udostępni zbiory zwią-zane z kultem religijnym chrześcijaństwem judaizmem i isla-mem To roacuteżnego rodzaju obrazy naczynia i stroje liturgiczne Z kolei Arboretum ma bogate zbiory dotyczące założeń dwor-skich parkowych i ogrodowych na Kresach ponieważ od lat prowadzi badania terenowe Część tych zasoboacutew wraz z opi-sami i fotografi ami udostępnimy na portalu Muzeum ndash Zamek w Łańcucie prezentuje min bogate zbiory pochodzące z bi-blioteki z Tulczyna jednej z siedzib Potockich na Kresach Na portalu będzie ok 1600 zdigitalizowanych obiektoacutew

Od początku tego roku prowadziliśmy inwentaryzacje i pra-ce badawcze w podkarpackich instytucjach kultury Prezento-waliśmy założenia naszego portalu przedstawicielom Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej Muzeum Archidiecezjalnego w Przemyślu i Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku Chcielibyśmy zainteresować także stowarzyszenia i instytucje kultury spoza regionu Przedstawiamy założenia wspoacutełpracy na spotkaniach organizowanych w ramach seminarioacutew tzw Akade-mii Dziedzictwa Kresoacutew oraz podczas indywidualnych rozmoacutew O naszym projekcie informowaliśmy min Muzeum Narodowe w Krakowie Bibliotekę Jagiellońską ale także organizacje poza-rządowe i stowarzyszenia Kresowian Chodzi o to byśmy mogli z ich zbioroacutew wybrać elementy dzięki ktoacuterym zbudujemy intere-sującą prawdziwą historię Kresoacutew Zdarzają się osoby prywatne ktoacutere przekazują nam pamiątki z archiwoacutew domowych Otrzy-mujemy np listy z dokumentami czy publikacjami W przyszłości zdigitalizujemy te dary a fi zycznie przekażemy je do zaintereso-wanych jednostek Naszym priorytetem jest stworzenie portalu w oparciu o trzy placoacutewki ale w przyszłości będziemy rozszerzać działalność na pozostałe instytucje w regionie

Gdzie znajdziemy informacje na temat portalu Czy jest już dostępny

Obecnie jesteśmy na etapie analizy przedwdrożeniowej ktoacutera ma przygotować do realizacji zasadniczej części projektu Będzie to digitalizacja materiałoacutew i budowa portalu Na razie powstała strona projektu wwwkresymuzeumpl na ktoacuterej zamieszczamy informacje o wydarzeniach związanych z realizacją przedsięwzię-cia np informacje o Festiwalu Dziedzictwa Kresoacutew w Lubaczowie oraz o spotkaniach z cyklu Akademia Dziedzictwa Kresoacutew

Ile osoacuteb jest zaangażowanych w budowę portalu

Do realizacji tego projektu wyznaczony jest Oddział zarządza-nia dziedzictwem i kształtowania polityki kulturalnej w naszym Departamencie Pracownicy zajmują się realizacją i koordynacją zadań w projekcie ale wspoacutełpracujemy też z gronem specjali-stoacutew z seminarium naukowego Akademii Dziedzictwa Kresoacutew Nasi eksperci działają pro bono i opracowują kierunki programo-we dotyczące muzeum jakie tematy powinny się tam znaleźć i w jaki sposoacuteb to przedstawić Spotykamy się regularnie dwa razy w roku na spotkaniach programowych i podsumowujących

Jaka kwota przeznaczona jest na realizację projektu

Budżet projektu to niemal 6 mln zł Pieniądze przeznaczo-ne będą zaroacutewno na prace wdrożeniowe digitalizację zbioroacutew jak i zakup koniecznego sprzętu i oprogramowania Myślę tu o kompletnej infrastrukturze teleinformatycznej i stworzeniu zasobu cyfrowego a nie tylko o pracach nad stworzeniem strony internetowej Portal będzie wyposażony w wiele narzę-dzi umożliwiających atrakcyjną prezentację zdigitalizowanych zbioroacutew oraz wynikoacutew prac badawczo-naukowych wspoacutełpra-cujących ze sobą instytucji kultury Infrastruktura informatycz-na zapewni możliwość dalszej rozbudowy repozytorium zdigi-talizowanych obiektoacutew muzealnych

W tym projekcie nie mogliśmy stworzyć kolejnej pracow-ni więc usługi digitalizacyjne zlecimy fi rmie zewnętrznej ktoacute-ra zostanie wyłoniona w przetargu Ze względu na charakter zbioroacutew liczymy na udział podmiotoacutew ktoacutere mają doświad-czenie w digitalizacji doacutebr kultury

Rozmawiała Barbara Kozłowska

NASZYM ZAMIERZENIEM

JEST STWORZENIE SWEGO

RODZAJU bdquoUNII MUZEALNEJrdquo

KTOacuteRA BĘDZIE PREZENTOWAĆ

ZASOBY DOTYCZĄCE

DZIEDZICTWA NASZYCH ZIEM ZA

POŚREDNICTWEM INTERNETU

Zobacz zmiany | nr 32017 | Biuletyn informacyjny RPO Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020 7

W drugiej połowie XVIII w księżna Izabela z Czartoryskich Lubomirska przekształciła Zamek w Łańcucie w rezydencję o charakterze pałacowo-parkowym Dzięki małżeństwu jej coacuterki Julii z Janem Potockim sławnym pisarzem i podroacuteżni-kiem Łańcut wszedł w posiadanie hrabiowskiego rodu Pila-witoacutew-Potockich Od 1830 r był on głoacutewną siedzibą Ordynacji Łańcuckiej do czasu gdy ostatni właściciel musiał opuścić ją w 1944 r Po drugiej wojnie światowej w Zamku utworzono muzeum ktoacutere obecnie ma status samorządowej instytu-cji kultury Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego wraz z samorządem wojewoacutedztwa podkarpackiego jest jego wspoacutełorganizatorem i wspoacutełfi nansuje jego działalność Aby przywroacutecić świetność tej dawnej rezydencji Lubomirskich i Po-tockich konieczne są ogromne nakłady fi nansowe

Pachnąca storczykarnia

Pierwsze pozyskane dofi nansowanie w wysokości 87 mln zł pochodziło ze środkoacutew Mechanizmu Finansowego Europej-

skiego Obszaru Gospodarczego (EOG) oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego Dzięki temu w latach 2007-2010 możliwy był remont kilku budynkoacutew wchodzących w skład Zespołu Zamkowo-Parkowego min storczykarni z ktoacuterych w dwudziestoleciu międzywojennym słynął Łańcut Świadec-two temu dała goszcząca z wizytą w 2008 r lady Avon żona byłego premiera Anglii ktoacuterej babka przyjeżdżała do Potoc-kich przed wojną Lady Avon pamiętała z opowiadań babci jak ogromne wrażenie zrobiły na niej łańcuckie storczyki ndash Z pię-ciu szklarni zostawiliśmy jedną i kupiliśmy część materiału ge-netycznego przedwojennego okazu ndash wyjaśnia dyrektor Wit Karol Wojtowicz z dumą podkreślając że łańcuckie storczyki znowu zachwycają Na tegorocznej Międzynarodowej Wy-stawie bdquoŚwiat Storczykoacutew ndash The World of Orchidsrdquo w Sopocie ekspozycja Zamku w Łańcucie zdobyła srebrny medal za aran-żację i kolekcję a okazy z poszczegoacutelnych grup storczykoacutew otrzymały złoty srebrny i brązowy medal

W ramach tego projektu wyremontowano roacutewnież dawne Kasyno Urzędnicze w ktoacuterym obecnie mieści się Muzeum Hi-storii Miasta i Regionu z salą poświęconą 10 Pułkowi Strzelcoacutew

DOBRE PRAKTYKI

Zamek w Łańcucie jest nierozerwalnie związany z historią Polski

i Europy To miejsce spotkań głoacutew państw międzynarodowych

festi wali muzycznych chętnie odwiedzane przez turystoacutew

Rezydencja wymaga jednak ogromnych nakładoacutew fi nansowych

stąd konieczność pozyskiwania środkoacutew zewnętrznych w tym unijnych

Łańcuckaperła

8 Zobacz zmiany | nr 32017 | Biuletyn informacyjny RPO Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020

W drugiej połowie XVIII w księżna Izabela z Czartoryskich Lubomirska przekształciła Zamek w Łańcucie w rezydencję o charakterze pałacowo-parkowym Dzięki małżeństwu jej coacuterki Julii z Janem Potockim sławnym pisarzem i podroacuteżni-kiem Łańcut wszedł w posiadanie hrabiowskiego rodu Pila-witoacutew-Potockich Od 1830 r był on głoacutewną siedzibą Ordynacji Łańcuckiej do czasu gdy ostatni właściciel musiał opuścić ją w 1944 r Po drugiej wojnie światowej w Zamku utworzono muzeum ktoacutere obecnie ma status samorządowej instytu-cji kultury Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego wraz z samorządem wojewoacutedztwa podkarpackiego jest jego wspoacutełorganizatorem i wspoacutełfi nansuje jego działalność Aby przywroacutecić świetność tej dawnej rezydencji Lubomirskich i Po-tockich konieczne są ogromne nakłady fi nansowe

Pachnąca storczykarnia

Pierwsze pozyskane dofi nansowanie w wysokości 87 mln zł pochodziło ze środkoacutew Mechanizmu Finansowego Europej-

skiego Obszaru Gospodarczego (EOG) oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego Dzięki temu w latach 2007-2010 możliwy był remont kilku budynkoacutew wchodzących w skład Zespołu Zamkowo-Parkowego min storczykarni z ktoacuterych w dwudziestoleciu międzywojennym słynął Łańcut Świadec-two temu dała goszcząca z wizytą w 2008 r lady Avon żona byłego premiera Anglii ktoacuterej babka przyjeżdżała do Potoc-kich przed wojną Lady Avon pamiętała z opowiadań babci jak ogromne wrażenie zrobiły na niej łańcuckie storczyki ndash Z pię-ciu szklarni zostawiliśmy jedną i kupiliśmy część materiału ge-netycznego przedwojennego okazu ndash wyjaśnia dyrektor Wit Karol Wojtowicz z dumą podkreślając że łańcuckie storczyki znowu zachwycają Na tegorocznej Międzynarodowej Wy-stawie bdquoŚwiat Storczykoacutew ndash The World of Orchidsrdquo w Sopocie ekspozycja Zamku w Łańcucie zdobyła srebrny medal za aran-żację i kolekcję a okazy z poszczegoacutelnych grup storczykoacutew otrzymały złoty srebrny i brązowy medal

W ramach tego projektu wyremontowano roacutewnież dawne Kasyno Urzędnicze w ktoacuterym obecnie mieści się Muzeum Hi-storii Miasta i Regionu z salą poświęconą 10 Pułkowi Strzelcoacutew

DOBRE PRAKTYKI

Zamek w Łańcucie jest nierozerwalnie związany z historią Polski

i Europy To miejsce spotkań głoacutew państw międzynarodowych

festi wali muzycznych chętnie odwiedzane przez turystoacutew

Rezydencja wymaga jednak ogromnych nakładoacutew fi nansowych

stąd konieczność pozyskiwania środkoacutew zewnętrznych w tym unijnych

Łańcuckaperła

8 Zobacz zmiany | nr 32017 | Biuletyn informacyjny RPO Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020

Konnych Odtworzono też wnętrze mieszczańskie i gabinet rot-mistrza Stanisława Gepnera ktoacutery po wojnie był dyrektorem Mu-zeum Zamku w Łańcucie Trzecim wyremontowanym woacutewczas obiektem jest Maneż pochodzący z lat 30 XIX w w ktoacuterym znaj-dują się teraz min kasy biletowe i punkt informacji turystycznej

Oranżeria

W latach 2009-2011 realizowano kolejny projekt bdquoRewi-talizacja obiektu oranżerii wchodzącej w skład kompleksu pałacowo-zamkowego w Łańcucie dawnej rezydencji Potoc-kich w ramach OR-KA 2ardquo na ktoacutery pozyskano środki z RPO WP 2007-2013 Pierwotnie dach oranżerii miał tzw kształt pogrążony czyli część środkowa umieszczona była niżej niż zewnętrzna a całość osłonięta attyką w postaci ścianki W latach 20 ubiegłego wieku przebudowano go na dwuspa-dowy Z biegiem lat dach zaczął jednak przeciekać a attyka powoli niszczała Przywroacutecono więc dawną konstrukcję da-chu i zastosowano nowatorski system odladzania aby zapo-

Zobacz zmiany | nr 32017 | Biuletyn informacyjny RPO Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020 9

biegać zaleganiu śniegu czy lodu w jego obniżeniu Attyka i gzyms zostały naprawione i zrekonstruowane Całość prac kosztowała 11 mln zł

Czas na zamek

Po zabezpieczeniu najpilniejszych potrzeb w obiektach należących do zespołu zamkowo-parkowego przyszedł czas na remont budynku głoacutewnego Z Mechanizmu Finansowe-go EOG i funduszy norweskich pozyskano środki na projekt bdquoOchrona i udostępnienie dziedzictwa kulturowego Ordynacji Łańcuckiej poprzez prace remontowo-konserwatorskie i cy-fryzację zasoboacutew Muzeum-Zamku w Łańcucierdquo Prace trwa-jące od maja 2014 r do sierpnia 2016 r pochłonęły prawie 19 mln zł Przeprowadzono remont drewnianej konstrukcji dachu i drewnianych stropoacutew drugiego piętra ndash Aby odciążyć strop drugiego piętra wymienione zostały dawne materiały izolacyjne (polepa czyli glina z otrębami i sieczką) na wspoacuteł-czesną metodę ocieplenia czyli wełnę mineralną ndash moacutewi dy-rektor Wit Karol Wojtowicz Przy okazji odkryto interesujące belki polichromowane z początku XVII w Jak wyjaśnia dyrek-tor po pożarze do jakiego doszło ok 1680 r powtoacuternie użyto ich na drugim piętrze

Środki pozwoliły też na przeprowadzenie kompleksowych prac remontowo-konserwatorskich 84 pomieszczeń pierwsze-go i drugiego piętra Na pierwszym piętrze ndash tych najbardziej reprezentacyjnych tj Sali Balowej i sąsiadującej z nią Galerii Rzeźb Galeria dzięki iluzjonistycznej polichromii pokrywają-cej sufi t i ściany wewnętrzne ma charakter romantycznej ruiny przekształconej w altanę Umieszczono tu kolekcję dzieł sztu-ki starożytnej ndash Galerią docieramy do Salonu Kolumnowego gdzie na ścianie na wprost wejścia za kolumnami pyszni się czerwienią haftowana na jedwabiu makata chińska pochodzą-ca z II poł XVII w ndash wyjaśnia dyrektor Wojtowicz Jej tytuł brzmi bdquoWszystkie ptaki składają cześć i hołd wielkim i boskim ptakom

Fengrdquo czyli chińskim feniksom Istnieje hipoteza że makata była prezentem cesarza Chin dla Jana III Sobieskiego i z Wila-nowa przywiozła ją do Łańcuta księżna Izabela Lubomirska Inna wersja potwierdzona notą archiwalną moacutewi że kroacutel Sta-nisław August Poniatowski miał makatę pąsową w ptaki Być może wzmianki dotyczą tej samej bdquołańcuckiejrdquo tkaniny Z uwagi na jej ogromną wartość w sali kolumnowej znajduje się replika wykonana metodą fotografi czną na płoacutetnie z ręcznie naniesio-nymi podmalowaniami Badania wykonane podczas prac kon-serwatorskich ujawniły że w ogonach pawi znajdują się frag-menty prawdziwych pioacuter Według badaczy może to być jedyna w Europie makata tej wielkości

Z salonem sąsiaduje pokoacutej werandowy ktoacuterego ściany po-krywa drewniany trejaż mający nawiązywać do angielskich wnętrz ogrodowych Pierwotnie pokoacutej wyglądał zupełnie ina-czej była to tzw latarnia gdzie jadano latem Wnętrze było

TURYŚCI ODWIEDZAJĄCY

ZAMEK W ŁAŃCUCIE PODZIWIAJĄ

JUŻ STORCZYKARNIĘ

SALĘ BALOWĄ CZY GALERIĘ

RZEŹB PRAWDZIWĄ SENSACJĄ

BĘDZIE TU ODTWORZENIE

HISTORYCZNYCH

ŁAŹNI RZYMSKICH

10 Zobacz zmiany | nr 32017 | Biuletyn informacyjny RPO Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020

wyższe a sufi t pomalowany w chmury Podczas renowacji ujawniono na ścianach świetnie zachowane malowidła z XIX w Można je teraz podziwiać na jednej ze ścian Stoją tu stoliki do gry w karty a wyjścia prowadzą na taras i do gabinetu w wieży ktoacuteremu dopiero teraz przywroacutecony został pierwotny wygląd ndash Był to pokoacutej gdzie od wojny straszyły dziury po obrazach wprawionych niegdyś w tynk Potocki wyjeżdżając w 1944 r ewakuował swoje zbiory i władzom PRL wygodnie było two-rzyć taką legendę jak to straszny hrabia ukradł bezcenną ko-lekcję Przez lata nie można było tego naprawić potem nie było środkoacutew ndash dodaje dyrektor Obrazy eksponowane w tym miejscu to kopie W centralnym punkcie sufi tu w plafonie wid-nieje obraz przedstawiający Henryka Lubomirskiego w postaci amorka Oryginał znajduje się w prywatnej kolekcji w Rzymie Obraz oświetla oryginalna żardiniera zaprojektowana przez Mariano Fortuny y Madrazo malarza i specjalistę od oświe-tlenia teatralnego Prawdopodobnie został zaproszony przez Potockich by zainstalować oświetlenie w teatrze Przerabiał on roacutewnież w zamku stare żyrandole świecowe na elektryczne

Remont objął całe drugie piętro zamku wcześniej rzadko udostępniane zwiedzającym Pokoje są tam dużo mniejsze a korytarze ciasne często jest z nich tylko jedno wyjście To pię-tro miało bardziej bdquodomowyrdquo charakter mieściły się tam pokoje dzieci gościnne i służby Niektoacuterych wnętrz nie remontowano od wyjazdu z Łańcuta ostatniego ordynata służyły bowiem jako magazyny ndash Teraz mamy tu magazyn dzieł sztuki z praw-dziwego zdarzenia Natomiast pozostałe pokoje klatki schodo-we i łazienki ktoacutere były przez lata magazynami wreszcie nimi nie są ndash moacutewi dyrektor Wojtowicz Przy okazji prac konserwa-torskich odkryto polichromie wykonane przez Vincenza Bren-ne w latach 1780-1784 Podczas remontu odnowiono także 60 żyrandoli i świecznikoacutew oraz około 120 mebli Na zakończenie całe piętro zostało zdigitalizowane i można je zwiedzić wirtu-alnie W sieci zamieszczono też fotografi e naczyń kuchennych i toaletowych A dla osoacuteb niewidomych przygotowano audio-deskrypcję czyli rozbudowany opisowy komentarz

Wciąż wiele do zrobienia

W tym roku z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko pozyskano dotację w wysokości 285 mln zł na realizację projektu bdquoOchrona i rozwoacutej dziedzictwa kulturo-wego dawnej Ordynacji Łańcuckiej poprzez prace remonto-wo-konserwatorskie oraz wykreowanie nowych przestrzeni ekspozycyjnych w budynku Zamku oraz zabytkowym Parku Muzeum ndash Zamku Łańcucierdquo Całkowity koszt tego przedsię-wzięcia to 412 mln zł W planach jest remont wszystkich ele-wacji prace osuszające oraz stworzenie systemu monitoringu W parku tam gdzie to możliwe przywroacutecony zostanie dawny układ alejek wzorowany na mapie z 1930 r Jednak prawdziwą sensacją będzie odtworzenie i udostępnienie zwiedzającym historycznych Łaźni Rzymskich znajdujących się w piwnicach Zamku Łaźnie powstały w latach 20 XX w i były wyposażone w najnowocześniejsze w oacutewczesnych czasach systemy grzew-cze i urządzenia kąpielowe Ściany i sklepienie są bogato zdo-bione pokryte min polichromiami przedstawiającymi tryto-ny Całość prac ma się zakończyć w 2019 r

Barbara Kozłowska

Zobacz zmiany | nr 32017 | Biuletyn informacyjny RPO Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020 11

DOBRE PRAKTYKI

Karpacka Troja jest jednym z najważniejszych obiektoacutew

na turystycznym i muzealnym szlaku wojewoacutedztwa

podkarpackiego Skansen archeologiczny oferuje nie tylko

interesującą wystawę dotyczącą pradziejoacutew naszych ziem

ale też warsztaty edukacyjne pokazy walki czy naukę

strzelania z łuku A w planach są już kolejne atrakcje

Skansen Archeologiczny Karpacka Troja znajduje się w Trzcinicy koło Jasła nad rzeką Ropą Już w XIX w znalezio-no na tym terenie trzy bożyszcza pogańskie Podczas poacuteź-niejszych badań stwierdzono istnienie grodu wczesnośre-dniowiecznego a kolejne prace archeologiczne odkrywały znacznie odleglejszą przeszłość tego miejsca Sławę Trzcinicy przyniosły badania prowadzone od 1991 r przez Jana Gan-carskiego dyrektora Muzeum Podkarpackiego w Krośnie Dziś wiadomo że pierwsza osada obronna jedna z najstarszych na ziemiach polskich powstała właśnie tutaj w początkach epoki brązu a zbudowali ją osadnicy grupy pleszowskiej kultury mie-rzanowickiej Potem odkryto tu także pierwszą w Polsce osadę

zakarpackiej kultury Otomani-Fuumlzesabony ktoacutera odznaczała się wyraźnymi wpływami śroacutedziemnomorskimi datowaną na okres 1650-1350 pne Ludność ta wchłonęła pokojowo miesz-kających poprzednikoacutew i rozbudowała osadę oraz obwarowa-nia ndash Przez 2 tys lat nie było na wzgoacuterzu żadnego osadnic-twa aż w latach 770-780 dotarli tu Słowianie Wykorzystując istniejące jeszcze nasypy ziemne poprzednikoacutew wybudowali wielki groacuted zajmujący prawie 35 hektara powierzchni Obwa-rowania wykonano z drewna i ziemi co wymagało wielkiego kunsztu inżynieryjnego i znakomitego dowodzenia Groacuted składał się z akropolu czyli majdanu i trzech podgrodzi Został zniszczony około 1030 r podczas zamieszek prawdopodobnie

Z archeologiąna Ty

12 Zobacz zmiany | nr 32017 | Biuletyn informacyjny RPO Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020

na tle religijnym ndash moacutewi Jan Gancarski Jedna osada ulegała więc zniszczeniu na niej budowano następną a nawarstwie-nia układały się jak w homerowej Troi ndash Odkryto tu także wiele unikatowych zabytkoacutew związanych min z basenem Morza Śroacutedziemnego dlatego miejsce to okrzyknięto Karpacką Troją ndash wyjaśnia Gancarski Podczas prac wykopaliskowych znale-ziono ponad 160 tys unikatowych eksponatoacutew na ktoacutere skła-dają się naczynia wyroby z ceramiki krzemienia kości brązu i żelaza Znaleziono także liczący ponad 550 elementoacutew skarb a w nim srebrne okucie pochwy miecza i złoty nimb ikony

Rosnąca popularność tego miejsca i coraz większa liczba turystoacutew groziły zniszczeniem pozostałości obwarowań Tak zrodził się pomysł by zbudować skansen stanowiący oddział Muzeum Podkarpackiego w Krośnie ndash W ten sposoacuteb grodzisko jest zabezpieczone a wiedza na temat pradziejoacutew w atrakcyj-ny sposoacuteb upowszechniana ndash podsumowuje dyrektor

Początki Skansenu

Budowa Skansenu była możliwa dzięki wsparciu Mecha-nizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego w ramach projektu bdquoSkansen Archeologiczny Karpacka Troja w Trzcinicy atrakcją turystyczną regionurdquo Kosztował on ponad 13 mln zł w tym do-fi nansowanie wyniosło 7 mln zł Budowa rozpoczęła się w paź-dzierniku 2007 r a otwarcie nastąpiło w czerwcu 2011 r

Karpacka Troja to intrygujące połączenie tradycyjnego skansenu z nowoczesną placoacutewką muzealną Cały kompleks składa się z terenu grodziska oraz parku archeologicznego położonego u jego podnoacuteża Na grodzisku zrekonstruowano ponad 150 m wałoacutew obronnych dwie bramy prowadzące do grodu (jedna z nich z epoki brązu druga z wczesnego średnio-wiecza) oraz sześć chat w miejscach gdzie zostały odkryte ich pozostałości W parku archeologicznym można zobaczyć rekonstrukcje dwoacutech wiosek ndash otomańskiej z początkoacutew epo-ki brązu oraz słowiańskiej z wczesnego średniowiecza Każda z nich liczy po sześć chat Gości wita nowoczesny pawilon wystawowy z salą ekspozycyjną i konferencyjną oraz multi-medialną salą edukacyjną dla dzieci Jest także bdquoSalka Małego

PIERWSZA OSADA OBRONNA

JEDNA Z NAJSTARSZYCH

NA ZIEMIACH POLSKICH

POWSTAŁA WŁAŚNIE TUTAJ

W POCZĄTKACH EPOKI BRĄZU

13

Odkrywcyrdquo przeznaczona dla przedszkolakoacutew oraz restauracja i magazyny Zwiedzanie rozpoczyna się od fi lmu przedstawia-jącego dzieje osadnictwa na tym terenie potem można obej-rzeć fascynującą wystawę z rekonstrukcją postaci dawnych osadnikoacutew i bogatą ekspozycję znalezionych w tym miejscu skarboacutew Ciekawą ofertą są warsztaty edukacyjne podczas ktoacuterych dzieci samodzielnie mogą wykonać gliniane naczynia Są też warsztaty łucznicze niece-nia ognia lub przygotowania po-traw na sposoacuteb średniowieczny Potem młodzi i starsi odkrywcy ruszają w plener

Wieża widokowa

Aby turyści chcieli przyjeż-dżać i wracać w to miejsce po-trzebne były kolejne atrakcje Dlatego postarano się o dotację z Programu Operacyjnego Wspoacuteł-pracy Transgranicznej Rzecz-pospolita Polska ndash Republika Słowacka 2007-2013 i wspoacutelnie z Muzeum w Hanuszowcach zre-alizowano projekt bdquoDziedzictwo archeologiczne regionoacutew szansą na rozwoacutej turystykirdquo Dzięki temu w najwyżej położonym miejscu Skansenu kilkadziesiąt metroacutew na zachoacuted od Wałoacutew Kroacutelew-skich powstała wieża widoko-wa Budowla składa się z sześciu kondygnacji a jej wysokość sięga 44 m Turyści mogą obserwować otoczenie z dwoacutech platform na wysokości prawie 20 i 33 m Stąd rozpościera się cudowny widok na Karpacką Troję ale też okoli-cę rozległe obszary Beskidoacutew Pogoacuterzy Karpackich Przy dobrej pogodzie można zobaczyć na-wet odległe o ponad 100 km pa-smo Tatr Na wieży umieszczono kamerę internetową aby umoż-liwić obserwowanie tego co dzieje się w Skansenie z każdego miejsca na świecie Platforma zo-stała udostępniona zwiedzają-cym w czerwcu 2014 r

Pozytywne doświadczenia zaowocowały kolejnym wspoacutel-nym przedsięwzięciem Dla po-prawienia oferty zajęć eduka-cyjnych partnerzy zrealizowali projekt bdquoWspoacutelne dzieje wspoacutelna edukacja wspoacutelna przy-szłośćrdquo na ktoacutery roacutewnież zdobyli dotację w ramach Programu Wspoacutełpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska ndash Republi-ka Słowacka 2007-2013 Dzięki temu obok zrekonstruowanych wiosek powstała wiata replika budynku z początku epoki brą-zu bez części ścian

Prasłowiańska gospodarka

By w pełni realizować zadania archeologii doświadczalnej i prowadzić szeroką działalność edukacyjną przygotowano kolejny projekt ndash bdquoArcheologia żywa jako unikatowy produkt turystyki kulturowej Karpatrdquo na ktoacutery pozyskano dofi nan-sowanie z Programu Interreg Polska ndash Słowacja 2014-2020

Realizują go wspoacutelnie Muzeum Podkarpackie w Krośnie oraz Mu-zeum Wojewoacutedzkie w Preszowie a jego wartość to ponad 14 mln euro w tym dla krośnieńskiego muzeum przeszło 730 tys euro Dzięki tym środkom w Skanse-nie powstanie sektor hodowla-ny składający się z dwoacutech stajni i stodoły a na grodzisku zosta-nie zrekonstruowany 45-metrowy odcinek wału wczesnośrednio-wiecznego tzw przekładkowe-go ktoacutery zostanie zbudowany z belek dębowych i ziemi w iden-tyczny sposoacuteb jak w VIII w bu-dowali Słowianie ndash Będziemy obserwować jak ta konstrukcja się zachowuje jak ulega destruk-cji jak często trzeba ją naprawiać i czy mogła być skuteczna pod-czas obrony To coś wyjątkowe-go w skali polskiej archeologii ndash podkreśla dyrektor Gancarski

W ramach tego projektu po-wstanie też druga wiata do za-jęć edukacyjnych i utwardzony zostanie plac dla gości uczest-niczących w wielkich imprezach plenerowych min Karpackim Festiwalu Archeologicznym bdquoDwa Obliczardquo Będzie też funkcjonował sektor związany z uprawą roślin pradziejowych ndash Część z nich już uprawiamy ale wprowadzi-my też nowe gatunki min trzy gatunki pszenicy jęczmień pro-so soczewica groch Wszystko co było wykorzystywane przez mieszkańcoacutew trzcinickiego wzgoacute-rza Będziemy też hodować zwie-rzęta ktoacutere oni hodowali czyli odpowiednie gatunki koni kroacutew owiec koacutez a nawet psa ndash moacutewi dyrektor Gancarski

Karpacką Troję odwiedziło w ubiegłym roku prawie 50 tys osoacuteb W tym roku liczba ta zosta-

nie z pewnością przekroczona bowiem zainteresowanie tego typu historycznymi obiektami archeologią eksperymental-ną oraz odtwoacuterstwem historycznym wciąż rośnie i jest jedną z najbardziej atrakcyjnych form poznawania przeszłości

Barbara Kozłowska

14 Zobacz zmiany | nr 32017 | Biuletyn informacyjny RPO Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020

EUROPEJSKI FUNDUSZ SPOŁECZNY

Każdy chciałby mieć swoje miejsce na ziemi pracę znajomych

pieniądze Niektoacuterym nieco trudniej niż innym przychodzi

osiągnąć takie cele na szczęście nie zostają ze swoimi problemami

sami W wojewoacutedztwie podkarpackim przybywa przedsiębiorstw

społecznych w ktoacuterych człowiek jest ważniejszy niż zysk

Pomocnadłoń

15

Ekonomia społeczna to sfera aktywności obywatelskiej ktoacutera poprzez działalność ekonomiczną i działalność pożyt-ku publicznego służy integracji zawodowej i społecznej osoacuteb zagrożonych marginalizacją społeczną tworzeniu miejsc pracy świadczeniu usług społecznych użyteczności publicz-nej oraz rozwojowi lokalnemu Tyle moacutewi sucha defi nicja zapisana w Krajowym Programie Rozwoju Ekonomii Spo-łecznej A jak te zapisy przekładają się na życie mieszkańcoacutew naszego regionu

ndash W poprzedniej perspektywie fi nansowej 2007-2013 w Pro-gramie Operacyjnym Kapitał Ludzki (POKL) po raz pierwszy na dużą skalę wydzielono środki na zakładanie spoacutełdzielni socjal-nych Na Podkarpaciu pierwsi w kraju ogłosiliśmy konkursy w tej dziedzinie W sumie powstało ich 77 ale duża część zawiesiła lub rozwiązała działalność Z badań ewaluacyjnych dotyczących spoacutełdzielczości socjalnej wynika że największym problemem nie jest czynnik biznesowy ale ludzki Chodzi o to by członkowie spoacutełdzielni zaufali sobie i wspoacutelnie działali w wyznaczonym celu ndash moacutewi Bartosz Kostecki kierownik Wydziału Integracji Społecz-nej Wojewoacutedzkiego Urzędu Pracy w Rzeszowie

Jak podano w dokumencie bdquoPodkarpacki program rozwo-ju ekonomii społecznej 2016-2020rdquo do końca 2014 r wsparcie w ramach POKL na Podkarpaciu uzyskało prawie 700 podmio-toacutew ekonomii społecznej a w nich niemal 85 tys osoacuteb Poza spoacutełdzielniami powstały 4 zakłady aktywności zawodowej (ZAZ) 8 kluboacutew integracji społecznej (KIS) i 2 centra integracji społecznej (CIS)

Pieniądze na ekonomię społeczną

W Regionalnym Programie Operacyjnym Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020 na ekonomię społeczną przeznaczono ponad 43 mln euro w VIII osi priorytetowej Inte-gracja społeczna Działanie 85 Wspieranie rozwoju sektora eko-nomii społecznej w regionie jak sama nazwa wskazuje udziela

wsparcia podmiotom ekonomii społecznej (PES) Taką pomocą na Podkarpaciu służą akredytowane Ośrodki Wsparcia Ekono-mii Społecznej (OWES) prowadzone przez Caritas Archidie-cezji Przemyskiej Rzeszowską Agencję Rozwoju Regionalne-go oraz Podkarpacką Agencję Konsultingowo-Doradczą Ich zadaniem jest wsparcie merytoryczne i inkubacja przedsię-biorstw społecznych W 2019 r do rozdysponowania będą one miały ponad 200 mln zł Środki te zostaną przeznaczone min na tworzenie miejsc pracy w przedsiębiorstwach społecznych w tym w spoacutełdzielniach socjalnych

Z kolei w ramach działania 86 Koordynacja sektora eko-nomii społecznej w regionie Regionalny Ośrodek Polityki Spo-łecznej w Rzeszowie (ROPS) realizuje projekt pozakonkursowy ndash Uważamy że podmioty społeczne mogą się lepiej rozwijać gdy będą ze sobą wspoacutełpracować Dlatego pomagamy w za-wiązaniu się sieci ZAZ-oacutew CIS-oacutew WTZ-oacutew PES-oacutew i OWES-oacutew Organizujemy seminaria spotkania wizyty studyjne promu-jemy podmioty ekonomii społecznej tak aby było im łatwiej działać Wsłuchujemy się w ich potrzeby niczego nie chcemy narzucać ndash moacutewi Jerzy Jęczmienionka dyrektor Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Rzeszowie

PODMIOTY SPOŁECZNE MOGĄ

SIĘ LEPIEJ ROZWIJAĆ DZIĘKI

WSPOacuteŁPRACY TRZEBA SIĘ

WSŁUCHIWAĆ W ICH POTRZEBY

NICZEGO NIE NARZUCAĆ

16

Wciąż mało znani

ROPS w ramach realizowanego projektu promuje pod-mioty ekonomii społecznej Służą temu min świąteczne kiermasze i Targi Ekonomii Społecznej Te ostatnie odbyły się w tym roku 10 czerwca na placu obok fontanny multimedial-nej w Rzeszowie Wśroacuted wystawcoacutew była min Spoacutełdzielnia Socjalna bdquoDobryDzieńrdquo z siedzibą w Duńkowicach w gminie Radymno Stworzyło ją 9 bezrobotnych osoacuteb ktoacutere poznały się podczas szkolenia Po roku działalności zostało 5 człon-koacutew a nowych przyjęto przejmując upadającą spoacutełdzielnię bdquoSeniorrdquo Spoacutełdzielnia w swoim statucie zapisała kilka ro-dzajoacutew działalności w tym opiekę nad osobami starszymi oraz organizację imprez dla dzieci i młodzieży Za pieniądze na założenie fi rmy kupiono min dmuchaną zjeżdżalnię maszyny do popcornu i waty cukrowej basenik z kulkami ścianę wspinaczkową

ndash Spoacutełdzielnia to był strzał w dziesiątkę bo osoby niepeł-nosprawne lub starsze mają problem ze znalezieniem pracy A u nas zdarza się że dziennie obsługujemy nawet sześć im-prez w roacuteżnych miejscach regionu Wprawdzie ciężko pra-cujemy czasem impreza trwa do poacuteźna bywa że kolejnego dnia mamy opuchnięte nogi ale i tak drugi raz zrobilibyśmy to samo ndash moacutewi szefowa Kazimiera Polakowska

Tuż obok nich promował się Zakład Aktywności Zawo-dowej z Rymanowa-Zdroju Firma składa się z trzech placoacute-wek i zatrudnia około 100 osoacuteb w tym 72 niepełnosprawne W Ośrodku Wypoczynkowo-Rehabilitacyjnym (najstarszym oddziale) pracuje 40 niepełnosprawnych osoacuteb w sekcji hote-lowej gastronomicznej i ogrodniczej Dwie kolejne placoacutewki to lokale gastronomiczne bdquoNasza Chatardquo ndash Nasi pracownicy pracują siedem godzin w tym jest jedna godzina rehabilitacji ndash moacutewi Aldona Boczar instruktor zawodu Podkreśla że pracy jest sporo ale i tak wykorzystują każdą okazję by promować swoją fi rmę i udowodnić że pracownicy niepełnosprawni po-trafi ą świetnie pracować

Swoje stoiska miały też Zakłady Aktywności Zawodowej z Rzeszowa i Jarosławia prowadzone przez Polskie Stowa-rzyszenie na rzecz Osoacuteb z Niepełnosprawnością Intelektu-alną Koło w Jarosławiu ndash ZAZ to miejsce do ktoacuterego trafi ają osoby z niepełnosprawnościami niemogące znaleźć pracy na otwartym rynku ndash wyjaśnia Sylwia Brzozowska kierownik ZAZ w Rzeszowie Uczestnicy pracują tu 5 godzin dziennie a po-

tem każdy w zależności od potrzeb ma zapewnione spotkania z doradcą zawodowym psychologiem rehabilitantem

Wśroacuted wystawcoacutew był też Warsztat Terapii Zajęciowej z Kolbuszowej z fi lią w Cmolasie Instruktorka Katarzyna Świst wyjaśnia że głoacutewnym celem WTZ jest rehabilitacja zawodowa i społeczna osoacuteb niepełnosprawnych biorących udział w zaję-ciach Obecnie 55 osoacuteb ma do dyspozycji 12 pracowni min sztuki użytkowej rękodzieła artystycznego haftu i gobelinu komputerowo-poligrafi czną Uczestnicy dowożeni są busem lub samodzielnie docierają na zajęcia Pracują zwykle po sie-dem godzin a jedna godzina przeznaczona jest na spotka-nie z psychologiem lub rehabilitację ruchową ndash Niektoacuterych uczestnikoacutew sami wyszukaliśmy jeździliśmy po domach Ogromną satysfakcję sprawia nam to że po kilku tygodniach pobytu u nas moacutewią że już nie wyobrażają sobie życia bez warsztatoacutew Rano nie mogą się doczekać kiedy przyjedzie po nich bus ndash moacutewi Katarzyna Świst

W ramach projektu ROPS w Rzeszowie przygotował też dwie wizyty studyjne do podmiotoacutew ekonomii społecznej działających w wojewoacutedztwach małopolskim i śląskim W pla-nach są kolejne targi przed Bożym Narodzeniem i duża dwu-dniowa konferencja poświęcona ekonomii społecznej

Pomoc dla najskuteczniejszych

Podmioty ekonomii społecznej ktoacutere dobrze radzą sobie na rynku też czasem potrzebują doinwestowania Kredyt w ban-ku zwykle nie wchodzi w grę stąd pomysł na uruchomienie dla nich specjalnych środkoacutew z Programu Operacyjnego Wie-dza Edukacja Rozwoacutej w ramach projektu pozakonkursowego bdquoWdrożenie instrumentu pożyczkowego i reporęczeniowego w ramach Krajowego Funduszu Przedsiębiorczości Społecznejrdquo Środki te będzie przekazywał Bank Gospodarstwa Krajowego a pożyczki udzielane są przez pośrednikoacutew fi nansowych wyło-nionych w przetargu Dla wojewoacutedztwa podkarpackiego jest nim Towarzystwo Inwestycji Społeczno-Ekonomicznych (wwwtisepl) Projekt zakłada uruchomienie 1545 mln zł na instru-ment pożyczkowy oraz 44 mln zł na reporęczeniowy Pieniądze można przeznaczyć min na tworzenie nowych miejsc pracy zakup urządzeń czy też poszerzenie działalności Projekt będzie realizowany do końca 2023 r

Barbara Kozłowska

17Zobacz zmiany | nr 32017 | Biuletyn informacyjny RPO Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020

VADEMECUM

Działasz w obszarze branż kreatywnych Szukasz

pieniędzy na produkcję fi lmu gry komputerowej bądź

tłumaczenie literatury europejskiej Chcesz wypromować

swoje dzieła na rynku europejskim Jeśli tak sprawdź

możliwości jakie oferuje program Kreatywna Europa

Kreatywna Europa

18

Głoacutewnym celem programu Kreatywna Europa jest pro-mocja europejskiej roacuteżnorodności kulturowej i dziedzictwa zachęcanie do skutecznej wspoacutełpracy na poziomie ponadna-rodowym pozyskiwanie nowych odbiorcoacutew europejskiej sztuki i fi lmu oraz zwiększanie dostępu do kultury i utworoacutew audiowizualnych Budżet programu na lata 2014-2020 wynosi 146 mld euro To spora kwota lecz konkurencja też jest duża Program jest bowiem otwarty dla wszystkich krajoacutew nale-żących do Unii Europejskiej O dofi nansowanie w ramach poszczegoacutelnych schematoacutew i obszaroacutew grantowych mogą ubiegać się także niektoacutere kraje spoza UE Islandia Norwegia Albania Bośnia i Hercegowina Czarnogoacutera Mołdawia Mace-donia Serbia Gruzja oraz Ukraina Program zawiera trzy kom-ponenty Media Kultura i część międzysektorową ktoacutera obej-muje Instrument Gwarancji Finansowych

Trzy komponenty

W ramach komponentu KULTURA wspierane są projekty promujące europejską kulturę i sztukę zwiększające mobilność artystoacutew budujące wspoacutełpracę kulturalną na poziomie po-nadnarodowym zwiększające europejską publiczność a także dostosowujące sektory kultury i kreatywne do nowych techno-logii cyfrowych oraz wdrażania innowacji O wsparcie mogą się ubiegać instytucje i organizacje działające od minimum 2 lat w sektorach kultury lub kreatywnym na takie działania jak

bull wymiana doświadczeń i podnoszenie kwalifi kacjibull promocja nowych talentoacutewbull mobilność artystoacutewbull angażowanie odbiorcoacutew w działania projektowebull ponadnarodowy obieg dziełbull tłumaczenia literackie

Komponent MEDIA wspiera promocję europejskiej kultury audiowizualnej zwiększenie cyrkulacji dzieł europejskich pro-fesjonalizację sektora audiowizualnego oraz pomaga sprostać wyzwaniom rewolucji cyfrowej i globalizacji Producenci fi lmoacutew i gier komputerowych dystrybutorzy agenci sprzedaży orga-nizatorzy szkoleń festiwali fi lmowych targoacutew branżowych wydarzeń rozwijających widownię fi lmoacutew europejskich twoacutercy platform internetowych dla branży audiowizualnej a także kin promujących fi lmy europejskie mają szansę na dofi nansowanie

bull szkoleń dla pracownikoacutew branży audiowizualnejbull produkcji fi lmoacutew pełnometrażowych animowanych

i dokumentalnychbull produkcji gier wideobull dystrybucji fi lmoacutew europejskichbull organizacji festiwali promujących fi lmy europejskie oraz

wydarzeń promujących fi lmy i wiedzę o kinematografi i

INSTRUMENT GWARANCJI FINANSOWYCH dysponuje budżetem w wysokości 121 mln euro z Europejskiego Fundu-szu Inwestycyjnego (EFI) ktoacutery udziela gwarancji pośrednikom fi nansowym ndash bankom i innym instytucjom Te z kolei oferują

fi nansowanie zwrotne (kredyty pożyczki leasing poręczenia itp) dla małych i średnich fi rm z sektora kultury i branż kre-atywnych Maksymalna wartość fi nansowania jaka może zo-stać objęta gwarancją w ramach instrumentu to 2 mln euro Finansowanie może być wykorzystane na

bull nabycie składnikoacutew majątku (materialnych i niematerialnych)

bull kapitał obrotowy (np gap fi nancing linie kredytowe itp)bull przeniesienie zorganizowanej części przedsiębiorstwa

Gwarancje instrumentu fi nansowego są udzielane bez-płatnie a wsparcie UE w ramach instrumentu nie stanowi po-mocy publicznej

Dokąd po informacje

Creative Europe Desk Polska to wyspecjalizowany punkt informacyjny w ktoacuterym możesz otrzymać informacje o obsza-rach dofi nansowania terminach składania wnioskoacutew oraz wa-runkach ubiegania się o granty Pracownicy punktu pomogą w poprawnym wypełnieniu wniosku a także w poszukiwaniu partneroacutew zagranicznych

Creative Europe Desk Polska

Al Ujazdowskie 4100-540 Warszawatel 22 44 76 180

e-mail infokreatywna-europaeu

Andrzej Szoszkiewicz

GŁOacuteWNYM CELEM

PROGRAMU KREATYWNA

EUROPA JEST MIN PROMOCJA

EUROPEJSKIEJ ROacuteŻNORODNOŚCI

KULTUROWEJ I DZIEDZICTWA

ORAZ ZWIĘKSZANIE DOSTĘPU

DO KULTURY I UTWOROacuteW

AUDIOWIZUALNYCH

19Zobacz zmiany | nr 32017 | Biuletyn informacyjny RPO Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020

EKSPERT PODPOWIADA

Obiekty zabytkowe zdefi niowane są w ustawie z 23 lipca 2003 r o ochronie

zabytkoacutew i opiece nad zabytkami (DzU 2014 poz 1446 z poacuteźn zm) ktoacutera określa

je jako bdquonieruchomość lub rzecz ruchomą ich części lub zespoły będące dziełem

człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki

bądź zdarzenia ktoacuterych zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na

posiadaną wartość historyczną artystyczną lub naukowąrdquo Każdy zabytek podlega

ochronie jednak jej zakres jest zroacuteżnicowany Co zatem trzeba zrobić aby remont

przebudowa rozbudowa czy modernizacja były przeprowadzone zgodnie z prawem

Właściciel zabytku mający zamiar przeprowadzić działania inwestycyjne może uzyskać od wojewoacutedzkiego konserwatora zabytkoacutew tzw zalecenia konserwatorskie Są one wydawane na piśmie na wniosek właściciela i określają min sposoacuteb korzysta-nia z zabytku jego zabezpieczenia i wykonania prac konserwa-torskich a także zakres dopuszczalnych zmian ktoacutere mogą być wprowadzone Warto podkreślić że zalecenia zawierają jedynie wytyczne i wskazują co może być zrobione ale nie obliguje to właściciela obiektu do ich wykonania Zatem z punktu widzenia procedur administracyjnych mają one charakter przyrzeczenia administracyjnego ktoacuterym związany jest przede wszystkim konserwator zabytkoacutew Zalecenia konserwatorskie powin-ny ukierunkować inwestora co do przyszłego postępowania w tym przede wszystkim w stosunku do roboacutet budowlanych ewentualnego sporządzenia projektu budowlanego niezbęd-nego zaroacutewno do uzyskania zgody konserwatorskiej jak i zgody

budowlanej W zaleceniach konserwator powinien się kierować ochroną zabytkowej substancji i powstrzymać się od ingerowa-nia w rozwiązania projektowe o charakterze kreacyjnym

Ochrona prawna

Obiekty i obszary wpisane do gminnej ewidencji podlegają prawnej ochronie zgodnie z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego decyzji o ustaleniu lokaliza-cji inwestycji celu publicznego decyzji o warunkach zabudowy decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego

W procedurze sporządzania miejscowego planu zago-spodarowania przestrzennego wojewoacutedzki konserwator

Zgodnie z prawem

20 Zobacz zmiany | nr 32017 | Biuletyn informacyjny RPO Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020

EKSPERT PODPOWIADA

Obiekty zabytkowe zdefi niowane są w ustawie z 23 lipca 2003 r o ochronie

zabytkoacutew i opiece nad zabytkami (DzU 2014 poz 1446 z poacuteźn zm) ktoacutera określa

je jako bdquonieruchomość lub rzecz ruchomą ich części lub zespoły będące dziełem

człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki

bądź zdarzenia ktoacuterych zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na

posiadaną wartość historyczną artystyczną lub naukowąrdquo Każdy zabytek podlega

ochronie jednak jej zakres jest zroacuteżnicowany Co zatem trzeba zrobić aby remont

przebudowa rozbudowa czy modernizacja były przeprowadzone zgodnie z prawem

Właściciel zabytku mający zamiar przeprowadzić działania inwestycyjne może uzyskać od wojewoacutedzkiego konserwatora zabytkoacutew tzw zalecenia konserwatorskie Są one wydawane na piśmie na wniosek właściciela i określają min sposoacuteb korzysta-nia z zabytku jego zabezpieczenia i wykonania prac konserwa-torskich a także zakres dopuszczalnych zmian ktoacutere mogą być wprowadzone Warto podkreślić że zalecenia zawierają jedynie wytyczne i wskazują co może być zrobione ale nie obliguje to właściciela obiektu do ich wykonania Zatem z punktu widzenia procedur administracyjnych mają one charakter przyrzeczenia administracyjnego ktoacuterym związany jest przede wszystkim konserwator zabytkoacutew Zalecenia konserwatorskie powin-ny ukierunkować inwestora co do przyszłego postępowania w tym przede wszystkim w stosunku do roboacutet budowlanych ewentualnego sporządzenia projektu budowlanego niezbęd-nego zaroacutewno do uzyskania zgody konserwatorskiej jak i zgody

budowlanej W zaleceniach konserwator powinien się kierować ochroną zabytkowej substancji i powstrzymać się od ingerowa-nia w rozwiązania projektowe o charakterze kreacyjnym

Ochrona prawna

Obiekty i obszary wpisane do gminnej ewidencji podlegają prawnej ochronie zgodnie z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego decyzji o ustaleniu lokaliza-cji inwestycji celu publicznego decyzji o warunkach zabudowy decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego

W procedurze sporządzania miejscowego planu zago-spodarowania przestrzennego wojewoacutedzki konserwator

Zgodnie z prawem

20 Zobacz zmiany | nr 32017 | Biuletyn informacyjny RPO Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020

zabytkoacutew pełni funkcję organu uzgadniającego projekt pla-nu w zakresie kształtowania zabudowy i zagospodarowania terenu Natomiast w przypadku braku planu miejscowego określenie sposobu zagospodarowania i warunkoacutew zabudo-wy terenu następuje w drodze decyzji o lokalizacji inwesty-cji celu publicznego albo decyzji o warunkach zabudowy W przypadku obiektoacutew zabytkowych jest to przede wszystkim decyzja o lokalizacji inwestycji celu publicznego Opieka nad nieruchomościami stanowiącymi zabytki w rozumieniu prze-pisoacutew o ochronie zabytkoacutew i opiece nad zabytkami jest celem publicznym (zgodnie z art 6 ustawy z 21 sierpnia 1997 r o go-spodarce nieruchomościami (DzU z 2016 r poz 2147 z poacuteźn zm) oraz ma znaczenie co najmniej lokalne a to wypełnia przesłanki defi nicji inwestycji celu publicznego z ustawy z 27 marca 2003 r o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzen-nym (DzU z 2016 r poz 778 z poacuteźn zm) W postępowaniu w sprawie ustalenia warunkoacutew zabudowy i zagospodarowa-nia terenu konserwator zabytkoacutew jest organem uzgadniają-cym projekt decyzji o lokalizacji w odniesieniu zaroacutewno do obszaroacutew jak i obiektoacutew objętych formami ochrony zabytkoacutew oraz ujętych w gminnej ewidencji zabytkoacutew

Wymagana zgoda

Obiekty i obszary wpisane do rejestru zabytkoacutew decyzją wojewoacutedzkiego konserwatora zabytkoacutew podlegają szczegoacutel-nej ochronie W przypadku tzw obiektoacutew rejestrowych prace konserwatorskie restauratorskie badania konserwatorskie ar-chitektoniczne i archeologiczne a zwłaszcza roboty budowla-ne w tym przemieszczanie zabytku umieszczanie na zabytku urządzeń technicznych tablic reklamowych lub urządzeń re-klamowych oraz zmiana przeznaczenia zabytku bądź sposobu korzystania jak też podejmowanie innych działań ktoacutere mogą naruszać substancję zabytku lub zmienić jego wygląd wy-magają pozwolenia wojewoacutedzkiego konserwatora zabytkoacutew Zgoda jest wydawana na wniosek właściciela obiektu i ma formę decyzji administracyjnej Konserwator umieszcza w niej informację o możliwości wznowienia postępowania w spra-wie wydanego pozwolenia a następnie wprowadza zmiany lub cofnięcia pozwolenia jeżeli w trakcie wykonywania roboacutet określonych w pozwoleniu wystąpią nowe okoliczności mo-gące doprowadzić do uszkodzenia lub zniszczenia zabytku Natomiast od 25 listopada 2016 r wojewoacutedzki konserwator zabytkoacutew może uzależnić podjęcie działań objętych pozwole-niem od przekazania przez inwestora określonych informacji dotyczących działań wymienionych w pozwoleniu Niedostar-czenie informacji we wskazanym terminie spowoduje wyga-szenie wydanego pozwolenia

Tryb wydawania zgoacuted konserwatorskich określa Rozporzą-dzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z 22 czerw-ca 2017 r w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich prac restauratorskich i badań konserwatorskich przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkoacutew albo na Listę Skarboacutew Dzie-dzictwa oraz roboacutet budowlanych badań architektonicznych i innych działań przy zabytku wpisanym do rejestru zabyt-koacutew a także badań archeologicznych i poszukiwań zabytkoacutew

(DzU z 2017 r poz 1265) Od 28 czerwca 2015 r czyli od wej-ścia w życie tzw małej nowelizacji ustawy z 7 lipca 1994 r Pra-wo budowlane wszystkie roboty budowlane w obiektach budowlanych wpisanych do rejestru zabytkoacutew wymagają pozwolenia na budowę Natomiast roboty budowlane wy-konywane na obszarach wpisanych do rejestru zabytkoacutew od 15 października 2015 r mogą być realizowane na ogoacutelnych za-sadach określonych w ustawie Prawo budowlane Generalnie wymagane jest pozwolenie na budowę ale roboty mogą być realizowane na zgłoszenie jeśli ustawa tak stanowi Przepisy wskazują także zamkniętą listę roboacutet budowlanych ktoacutere nie wymagają ani pozwolenia na budowę ani zgłoszenia Warto jednak podkreślić że wszystkie roboty budowlane wykony-wane na obszarze wpisanym do rejestru zabytkoacutew wymagają zgody konserwatora zabytkoacutew

Katalog roboacutet budowlanych

Inwestorom dość często sprawia trudność prawidłowe kwalifi kowanie roboacutet budowlanych A jest to niezbędne dla właściwego stosowania przepisoacutew budowlanych Prawo budowlane wymienia wśroacuted roboacutet budowlanych budowę rozumianą jako wykonywanie obiektu budowlanego w okre-ślonym miejscu a także odbudowę rozbudowę nadbudowę obiektu budowlanego oraz prace polegające na przebudowie montażu remoncie lub rozbioacuterce obiektu budowlanego zwa-ne innymi niż budowa robotami budowlanym Szczegoacutełowo defi niowane są tylko roboty budowlane polegające na prze-budowie i remoncie W praktyce inwestor posługuje się często pojęciami potocznymi bądź terminami ujętymi w programach unijnych takimi jak modernizacja adaptacja przystosowa-nie obiektu budowlanego do nowych funkcji Określenia te mogą obejmować roboty budowlane lub być kwalifi kowane jako bieżąca konserwacja Pojęcie bieżącej konserwacji choć używane w Prawie budowlanym nie jest w tej ustawie defi nio-wane Przyjmuje się że bieżąca konserwacja to wykonywanie roboacutet mających utrzymać sprawność techniczną zmniejszyć szybkość zużycia obiektu budowlanego lub jego elementoacutew oraz zapewnić możliwość ich użytkowania zgodnie z prze-znaczeniem Pojęcie bieżącej konserwacji jest używane min w defi nicji remontu Zgodnie z prawem budowlanym remont to wykonywanie w istniejącym obiekcie roboacutet polegających na odtworzeniu stanu pierwotnego a niestanowiących bie-żącej konserwacji przy czym dopuszcza się stosowanie wyro-boacutew budowlanych innych niż użytych w stanie pierwotnym

Pozwolenie na budowę

Do legalnego rozpoczęcia roboacutet budowlanych wykonywa-nych w obiekcie wpisanym do rejestru zabytkoacutew niezbędna jest zgoda budowlana w formie pozwolenia na budowę Aby ją uzyskać inwestor składa wniosek w organie administracji architektoniczno-budowlanej ndash najczęściej jest to starosta bądź prezydent miasta na prawach powiatu a w wyjątko-wych przypadkach wojewoda Jego wzoacuter został określony

Zobacz zmiany | nr 32017 | Biuletyn informacyjny RPO Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020 21

w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury i Budownictwa z 24 sierpnia 2016 r w sprawie wzoroacutew wniosku o pozwolenie na budowę lub rozbioacuterkę zgłoszenia budowy i przebudowy bu-dynku mieszkalnego jednorodzinnego oświadczenia o posia-danym prawie do dysponowania nieruchomością na cele bu-dowlane oraz decyzji o pozwoleniu na budowę lub rozbioacuterkę (DzU z 2016 r poz 1493) Wzoacuter jest dostępny w formie edyto-walnej na stronach internetowych organoacutew a także na portalu Ministerstwa Infrastruktury i Budownictwa Do wniosku o po-zwoleniu na budowę należy obowiązkowo dołączyć

bull cztery egzemplarze projektu budowlanegobull zaświadczenie projektanta o członkostwie w izbie

samorządu zawodowegobull oświadczenie o prawie dysponowania nieruchomością

na cele budowlanebull pełnomocnictwo w przypadku ustanowienia

pełnomocnikabull pozwolenie konserwatora zabytkoacuteworaz w zależności od potrzeb najczęściejbull decyzję o lokalizacji inwestycji celu publicznegobull umowę urbanistyczną jeżeli obowiązek zawarcia umowy

wynika z ustaleń miejscowego planu rewitalizacjibull zezwolenie zarządcy drogi na przebudowę zjazdu lub

zgodę na przebudowę lub remont istniejących w pasie drogowym obiektoacutew budowlanych i urządzeń bądź zgodę zarządcy drogi na usytuowanie obiektu budowlanego przy drodze w odległości mniejszej niż określone w przepisach o drogach publicznych

W przypadku roboacutet budowlanych wykonywanych w obiektach lub na obszarach z gminnej ewidencji zabytkoacutew w postępowaniu w sprawie pozwolenia na budowę organ administracji architektoniczno-budowlanej jest zobowiązany przeprowadzić tzw postępowanie wpadkowe z udziałem kon-serwatora zabytkoacutew Starosta bądź prezydent miasta na pra-wach powiatu występuje do konserwatora zabytkoacutew o zajęcie stanowiska Konserwator ma na to 30 dni Niezajęcie stanowi-ska w tym terminie uznaje się za brak zastrzeżeń do przedsta-wionych przez inwestora rozwiązań projektowych

Roboty budowlane na podstawie pozwolenia na budo-wę można rozpocząć gdy decyzja spełnia przesłanki decyzji wykonalnej lub stanie się ostateczna Decyzja wykonalna to taka ktoacutera jest zgodna z wnioskiem inwestora a w postępo-waniu nie było innych stron Natomiast decyzja ostateczna to decyzja organu I instancji od ktoacuterej żadna strona nie wniosła odwołania albo decyzja organu II instancji wydana w wyniku rozpatrzenia odwołania od decyzji I instancji Inwestor powi-nien zawiadomić powiatowego inspektora nadzoru budow-lanego o zamierzonym terminie rozpoczęcia roboacutet budowla-nych oraz pobrać dziennik budowy w starostwie powiatowym Jeśli wynika to ze zgody konserwatorskiej należy też zawiado-mić wojewoacutedzkiego konserwatora zabytkoacutew o terminie rozpo-częcia i zakończenia roboacutet budowlanych

Kiedy wystarczy zgłoszenie

O wykonywaniu roboacutet budowlanych na podstawie sku-tecznego zgłoszenia można moacutewić w przypadku ściśle określonych w Prawie budowlanym roboacutet budowlanych wy-

konywanych na obszarze wpisanym do rejestru zabytkoacutew a także w obiektach z gminnej ewidencji zabytkoacutew Lista roboacutet budowlanych ktoacutere nie wymagają pozwolenia na budowę i mogą być realizowane na zgłoszenie jest dostępna na stronie Ministerstwa Infrastruktury i Budownictwa Zamieszczona tam tabela zawiera roboty budowlane z art 29 ust 1 i 2 i uwzględ-nia zapisy art 30 ust 1 ustawy Prawo budowlane

W zgłoszeniu roboacutet budowlanych inwestor musi określić rodzaj zakres i sposoacuteb wykonywania roboacutet budowlanych oraz termin ich rozpoczęcia dołączyć oświadczenie o prawie do dysponowania terenem na cele budowlane oraz ndash w zależ-ności od potrzeb ndash odpowiednie szkice lub rysunki a także pozwolenia uzgodnienia i opinie wymagane odrębnymi prze-pisami w tym zgodę wojewoacutedzkiego konserwatora zabytkoacutew w przypadku roboacutet budowlanych wykonywanych na obszarze wpisanym do rejestru zabytkoacutew

Dalsze procedury

Do roboacutet budowlanych można przystąpić jeśli organ ad-ministracji architektoniczno-budowlanej w terminie 21 dni nie wnioacutesł sprzeciwu w drodze decyzji albo przed upływem tego terminu wydał z urzędu zaświadczenie o braku podstaw do wniesienia sprzeciwu W trakcie wykonywania roboacutet budowla-nych szczegoacutelną uwagę należy zwroacutecić na ewentualne odstą-pienia od zatwierdzonego projektu budowlanego lub innych warunkoacutew pozwolenia na budowę Zmiany są dopuszczalne ale zmiany w projekcie budowlanym wprowadza projektant jeśli zakwalifi kuje je jako nieistotne Wprowadzenie zmian określanych w Prawie budowlanym jako istotne wymaga spo-rządzenia zamiennego projektu budowlanego i uzyskania decyzji o zmianie pozwolenia na budowę Natomiast istotne odstąpienie od projektu budowlanego złożonego wraz ze zgłoszeniem wymaga uzyskania decyzji o pozwoleniu na bu-dowę całego zamierzenia budowlanego

Trzeba też zauważyć że od 1 stycznia 2017 r zmieniły się przepisy określające istotne i nieistotne odstąpienia Przede wszystkim dopuszczono 2-procentową tolerancję dla zmiany wysokości szerokości lub długości obiektu budowlanego okre-ślonych w projekcie budowlanym z jednoczesnym spełnieniem pozostałych warunkoacutew określonych w art 36a ust 5a ustawy Prawo budowlane

Inwestor ma obowiązek zawiadomienia nadzoru budow-lanego o zakończeniu budowy a w stosunku do wybranych kategorii obiektoacutew budowlanych ndash uzyskania pozwolenia na użytkowanie Trzeba podkreślić że obowiązki te dotyczą tylko roboacutet budowlanych polegających na budowie (w tym rozbudowie odbudowie i nadbudowie) realizowanych na podstawie pozwolenia na budowę albo zgłoszenia z projek-tem budowlanym Do zawiadomienia o zakończeniu budowy jak i do wniosku o pozwolenie na użytkowanie trzeba przede wszystkim dołączyć oryginał dziennika budowy oświadcze-nie kierownika budowy protokoły badań i sprawdzeń doku-mentację geodezyjną potwierdzenie odbioru wykonanych przyłączy Do użytkowania obiektu można przystąpić jeśli nadzoacuter budowlany w terminie 14 dni nie wniesie sprzeciwu albo z urzędu zostanie wydane zaświadczenie o braku pod-staw do wniesienia sprzeciwu lub na podstawie decyzji o po-zwoleniu na użytkowanie

mgr inż arch Mariola Berdysz

22 Zobacz zmiany | nr 32017 | Biuletyn informacyjny RPO Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020

WARSZTAT BENEFICJENTA

Pomimo nacisku jaki Unia Europejska kładzie na wyroacutewnywanie szans obu płci

w życiu politycznym gospodarczym i kulturalnym statystyki i badania opinii

publicznej potwierdzają że wciąż mamy wiele do zrobienia Ważnym elementem

budowania świadomości społecznej w tym zakresie są Fundusze Europejskie

Roacutewność szans w polityce Unii Europejskiej

Roacutewność płci jest jednym z priorytetoacutew Unii Europejskiej w obszarze polityki z zakresu ochrony praw człowieka Kwestie nieroacutewności ekonomicznych (min dostępu do rynku pracy szkoleń technicznych i zawodowych) dostępu do edukacji (przede wszystkim szkolnictwa wyższego) dostępu do usług medycznych a także przeciwdziałania przemocy domowej są często poruszane przez Unię na forum ONZ W ostatnim raporcie Komisji Europejskiej z 2017 r wyrażono nadzieję że konsekwentne forsowanie takiej narracji przyczyni się do zre-alizowania jednego z Celoacutew Zroacutewnoważonego Rozwoju ONZ dotyczącego roacutewności płci oraz wzmocnienia (ang empower-ment) pozycji kobiet i dziewcząt (cel nr 5) Zgodnie z założenia-mi społeczności międzynarodowej cel ten ma zostać spełniony do 2030 r Nasuwa się zatem pytanie jak wyglądają postępy w jego realizacji

Jak pokazują statystyki Komisji Europejskiej choć w ostat-nich latach można zauważyć postęp w wyroacutewnywaniu szans kobiet i mężczyzn wciąż mamy wiele do zrobienia Przykła-dowo w 2010 r odsetek zatrudnionych kobiet w skali UE wynioacutesł 623 podczas gdy w przypadku mężczyzn sięgnął 756 Po sześciu latach roacuteżnica zmniejszyła się nieznacznie ndash odsetek zatrudnionych kobiet wzroacutesł o 32 z kolei męż-czyzn o 18 Polska plasuje się nieco poniżej średniej unijnej W 2016 r zatrudnienie zadeklarowało u nas 77 mężczyzn i 63 kobiet Na czele ndash z niemal niewidocznymi roacuteżnicami ndash znajdują się Szwecja Niemcy i Łotwa Roacutewnież w innych sta-tystykach na tle Europy wypadamy co najwyżej przeciętnie ndash np w przypadku udziału kobiet w polityce (odsetek kobiet w polskim parlamencie wynosi 28 co daje nam 14 miejsce wśroacuted państw UE) w zarządach przedsiębiorstw (188 14 miejsce) i stanowisk kierowniczych w bankach centralnych (167 15 miejsce)

Wszyscyjesteśmyroacutewni

Zobacz zmiany | nr 32017 | Biuletyn informacyjny RPO Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020 23

w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury i Budownictwa z 24 sierpnia 2016 r w sprawie wzoroacutew wniosku o pozwolenie na budowę lub rozbioacuterkę zgłoszenia budowy i przebudowy bu-dynku mieszkalnego jednorodzinnego oświadczenia o posia-danym prawie do dysponowania nieruchomością na cele bu-dowlane oraz decyzji o pozwoleniu na budowę lub rozbioacuterkę (DzU z 2016 r poz 1493) Wzoacuter jest dostępny w formie edyto-walnej na stronach internetowych organoacutew a także na portalu Ministerstwa Infrastruktury i Budownictwa Do wniosku o po-zwoleniu na budowę należy obowiązkowo dołączyć

bull cztery egzemplarze projektu budowlanegobull zaświadczenie projektanta o członkostwie w izbie

samorządu zawodowegobull oświadczenie o prawie dysponowania nieruchomością

na cele budowlanebull pełnomocnictwo w przypadku ustanowienia

pełnomocnikabull pozwolenie konserwatora zabytkoacuteworaz w zależności od potrzeb najczęściejbull decyzję o lokalizacji inwestycji celu publicznegobull umowę urbanistyczną jeżeli obowiązek zawarcia umowy

wynika z ustaleń miejscowego planu rewitalizacjibull zezwolenie zarządcy drogi na przebudowę zjazdu lub

zgodę na przebudowę lub remont istniejących w pasie drogowym obiektoacutew budowlanych i urządzeń bądź zgodę zarządcy drogi na usytuowanie obiektu budowlanego przy drodze w odległości mniejszej niż określone w przepisach o drogach publicznych

W przypadku roboacutet budowlanych wykonywanych w obiektach lub na obszarach z gminnej ewidencji zabytkoacutew w postępowaniu w sprawie pozwolenia na budowę organ administracji architektoniczno-budowlanej jest zobowiązany przeprowadzić tzw postępowanie wpadkowe z udziałem kon-serwatora zabytkoacutew Starosta bądź prezydent miasta na pra-wach powiatu występuje do konserwatora zabytkoacutew o zajęcie stanowiska Konserwator ma na to 30 dni Niezajęcie stanowi-ska w tym terminie uznaje się za brak zastrzeżeń do przedsta-wionych przez inwestora rozwiązań projektowych

Roboty budowlane na podstawie pozwolenia na budo-wę można rozpocząć gdy decyzja spełnia przesłanki decyzji wykonalnej lub stanie się ostateczna Decyzja wykonalna to taka ktoacutera jest zgodna z wnioskiem inwestora a w postępo-waniu nie było innych stron Natomiast decyzja ostateczna to decyzja organu I instancji od ktoacuterej żadna strona nie wniosła odwołania albo decyzja organu II instancji wydana w wyniku rozpatrzenia odwołania od decyzji I instancji Inwestor powi-nien zawiadomić powiatowego inspektora nadzoru budow-lanego o zamierzonym terminie rozpoczęcia roboacutet budowla-nych oraz pobrać dziennik budowy w starostwie powiatowym Jeśli wynika to ze zgody konserwatorskiej należy też zawiado-mić wojewoacutedzkiego konserwatora zabytkoacutew o terminie rozpo-częcia i zakończenia roboacutet budowlanych

Kiedy wystarczy zgłoszenie

O wykonywaniu roboacutet budowlanych na podstawie sku-tecznego zgłoszenia można moacutewić w przypadku ściśle określonych w Prawie budowlanym roboacutet budowlanych wy-

konywanych na obszarze wpisanym do rejestru zabytkoacutew a także w obiektach z gminnej ewidencji zabytkoacutew Lista roboacutet budowlanych ktoacutere nie wymagają pozwolenia na budowę i mogą być realizowane na zgłoszenie jest dostępna na stronie Ministerstwa Infrastruktury i Budownictwa Zamieszczona tam tabela zawiera roboty budowlane z art 29 ust 1 i 2 i uwzględ-nia zapisy art 30 ust 1 ustawy Prawo budowlane

W zgłoszeniu roboacutet budowlanych inwestor musi określić rodzaj zakres i sposoacuteb wykonywania roboacutet budowlanych oraz termin ich rozpoczęcia dołączyć oświadczenie o prawie do dysponowania terenem na cele budowlane oraz ndash w zależ-ności od potrzeb ndash odpowiednie szkice lub rysunki a także pozwolenia uzgodnienia i opinie wymagane odrębnymi prze-pisami w tym zgodę wojewoacutedzkiego konserwatora zabytkoacutew w przypadku roboacutet budowlanych wykonywanych na obszarze wpisanym do rejestru zabytkoacutew

Dalsze procedury

Do roboacutet budowlanych można przystąpić jeśli organ ad-ministracji architektoniczno-budowlanej w terminie 21 dni nie wnioacutesł sprzeciwu w drodze decyzji albo przed upływem tego terminu wydał z urzędu zaświadczenie o braku podstaw do wniesienia sprzeciwu W trakcie wykonywania roboacutet budowla-nych szczegoacutelną uwagę należy zwroacutecić na ewentualne odstą-pienia od zatwierdzonego projektu budowlanego lub innych warunkoacutew pozwolenia na budowę Zmiany są dopuszczalne ale zmiany w projekcie budowlanym wprowadza projektant jeśli zakwalifi kuje je jako nieistotne Wprowadzenie zmian określanych w Prawie budowlanym jako istotne wymaga spo-rządzenia zamiennego projektu budowlanego i uzyskania decyzji o zmianie pozwolenia na budowę Natomiast istotne odstąpienie od projektu budowlanego złożonego wraz ze zgłoszeniem wymaga uzyskania decyzji o pozwoleniu na bu-dowę całego zamierzenia budowlanego

Trzeba też zauważyć że od 1 stycznia 2017 r zmieniły się przepisy określające istotne i nieistotne odstąpienia Przede wszystkim dopuszczono 2-procentową tolerancję dla zmiany wysokości szerokości lub długości obiektu budowlanego okre-ślonych w projekcie budowlanym z jednoczesnym spełnieniem pozostałych warunkoacutew określonych w art 36a ust 5a ustawy Prawo budowlane

Inwestor ma obowiązek zawiadomienia nadzoru budow-lanego o zakończeniu budowy a w stosunku do wybranych kategorii obiektoacutew budowlanych ndash uzyskania pozwolenia na użytkowanie Trzeba podkreślić że obowiązki te dotyczą tylko roboacutet budowlanych polegających na budowie (w tym rozbudowie odbudowie i nadbudowie) realizowanych na podstawie pozwolenia na budowę albo zgłoszenia z projek-tem budowlanym Do zawiadomienia o zakończeniu budowy jak i do wniosku o pozwolenie na użytkowanie trzeba przede wszystkim dołączyć oryginał dziennika budowy oświadcze-nie kierownika budowy protokoły badań i sprawdzeń doku-mentację geodezyjną potwierdzenie odbioru wykonanych przyłączy Do użytkowania obiektu można przystąpić jeśli nadzoacuter budowlany w terminie 14 dni nie wniesie sprzeciwu albo z urzędu zostanie wydane zaświadczenie o braku pod-staw do wniesienia sprzeciwu lub na podstawie decyzji o po-zwoleniu na użytkowanie

mgr inż arch Mariola Berdysz

22 Zobacz zmiany | nr 32017 | Biuletyn informacyjny RPO Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020

WARSZTAT BENEFICJENTA

Pomimo nacisku jaki Unia Europejska kładzie na wyroacutewnywanie szans obu płci

w życiu politycznym gospodarczym i kulturalnym statystyki i badania opinii

publicznej potwierdzają że wciąż mamy wiele do zrobienia Ważnym elementem

budowania świadomości społecznej w tym zakresie są Fundusze Europejskie

Roacutewność szans w polityce Unii Europejskiej

Roacutewność płci jest jednym z priorytetoacutew Unii Europejskiej w obszarze polityki z zakresu ochrony praw człowieka Kwestie nieroacutewności ekonomicznych (min dostępu do rynku pracy szkoleń technicznych i zawodowych) dostępu do edukacji (przede wszystkim szkolnictwa wyższego) dostępu do usług medycznych a także przeciwdziałania przemocy domowej są często poruszane przez Unię na forum ONZ W ostatnim raporcie Komisji Europejskiej z 2017 r wyrażono nadzieję że konsekwentne forsowanie takiej narracji przyczyni się do zre-alizowania jednego z Celoacutew Zroacutewnoważonego Rozwoju ONZ dotyczącego roacutewności płci oraz wzmocnienia (ang empower-ment) pozycji kobiet i dziewcząt (cel nr 5) Zgodnie z założenia-mi społeczności międzynarodowej cel ten ma zostać spełniony do 2030 r Nasuwa się zatem pytanie jak wyglądają postępy w jego realizacji

Jak pokazują statystyki Komisji Europejskiej choć w ostat-nich latach można zauważyć postęp w wyroacutewnywaniu szans kobiet i mężczyzn wciąż mamy wiele do zrobienia Przykła-dowo w 2010 r odsetek zatrudnionych kobiet w skali UE wynioacutesł 623 podczas gdy w przypadku mężczyzn sięgnął 756 Po sześciu latach roacuteżnica zmniejszyła się nieznacznie ndash odsetek zatrudnionych kobiet wzroacutesł o 32 z kolei męż-czyzn o 18 Polska plasuje się nieco poniżej średniej unijnej W 2016 r zatrudnienie zadeklarowało u nas 77 mężczyzn i 63 kobiet Na czele ndash z niemal niewidocznymi roacuteżnicami ndash znajdują się Szwecja Niemcy i Łotwa Roacutewnież w innych sta-tystykach na tle Europy wypadamy co najwyżej przeciętnie ndash np w przypadku udziału kobiet w polityce (odsetek kobiet w polskim parlamencie wynosi 28 co daje nam 14 miejsce wśroacuted państw UE) w zarządach przedsiębiorstw (188 14 miejsce) i stanowisk kierowniczych w bankach centralnych (167 15 miejsce)

Wszyscyjesteśmyroacutewni

Zobacz zmiany | nr 32017 | Biuletyn informacyjny RPO Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020 23

WARSZTAT BENEFICJENTA

Pomimo nacisku jaki Unia Europejska kładzie na wyroacutewnywanie szans obu płci

w życiu politycznym gospodarczym i kulturalnym statystyki i badania opinii

publicznej potwierdzają że wciąż mamy wiele do zrobienia Ważnym elementem

budowania świadomości społecznej w tym zakresie są Fundusze Europejskie

Roacutewność szans w polityce Unii Europejskiej

Roacutewność płci jest jednym z priorytetoacutew Unii Europejskiej w obszarze polityki z zakresu ochrony praw człowieka Kwestie nieroacutewności ekonomicznych (min dostępu do rynku pracy szkoleń technicznych i zawodowych) dostępu do edukacji (przede wszystkim szkolnictwa wyższego) dostępu do usług medycznych a także przeciwdziałania przemocy domowej są często poruszane przez Unię na forum ONZ W ostatnim raporcie Komisji Europejskiej z 2017 r wyrażono nadzieję że konsekwentne forsowanie takiej narracji przyczyni się do zre-alizowania jednego z Celoacutew Zroacutewnoważonego Rozwoju ONZ dotyczącego roacutewności płci oraz wzmocnienia (ang empower-ment) pozycji kobiet i dziewcząt (cel nr 5) Zgodnie z założenia-mi społeczności międzynarodowej cel ten ma zostać spełniony do 2030 r Nasuwa się zatem pytanie jak wyglądają postępy w jego realizacji

Jak pokazują statystyki Komisji Europejskiej choć w ostat-nich latach można zauważyć postęp w wyroacutewnywaniu szans kobiet i mężczyzn wciąż mamy wiele do zrobienia Przykła-dowo w 2010 r odsetek zatrudnionych kobiet w skali UE wynioacutesł 623 podczas gdy w przypadku mężczyzn sięgnął 756 Po sześciu latach roacuteżnica zmniejszyła się nieznacznie ndash odsetek zatrudnionych kobiet wzroacutesł o 32 z kolei męż-czyzn o 18 Polska plasuje się nieco poniżej średniej unijnej W 2016 r zatrudnienie zadeklarowało u nas 77 mężczyzn i 63 kobiet Na czele ndash z niemal niewidocznymi roacuteżnicami ndash znajdują się Szwecja Niemcy i Łotwa Roacutewnież w innych sta-tystykach na tle Europy wypadamy co najwyżej przeciętnie ndash np w przypadku udziału kobiet w polityce (odsetek kobiet w polskim parlamencie wynosi 28 co daje nam 14 miejsce wśroacuted państw UE) w zarządach przedsiębiorstw (188 14 miejsce) i stanowisk kierowniczych w bankach centralnych (167 15 miejsce)

Wszyscyjesteśmyroacutewni

Zobacz zmiany | nr 32017 | Biuletyn informacyjny RPO Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020 23

Priorytet ndash roacutewność na rynku pracy

Nieprzypadkowo raport Komisji Europejskiej z 2017 r po-święcony roacutewności kobiet i mężczyzn najwięcej miejsca po-święca rynkowi pracy ndash dopiero realizacja praw pracowniczych (wymienionych w artykułach 27-33 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej) i osiągnięcie niezależności fi nansowej umożliwia korzystanie z wielu innych praw człowieka np pra-wa do założenia rodziny czy prawa do edukacji (w szczegoacutel-ności w szkołach wyższych) Dlatego też prawa pracownicze są elementem szeregu regulacji o szczegoacutełowym charakterze a w drodze są kolejne ndash Unia Europejska odgrywa istotną rolę w promowaniu roacutewności kobiet i mężczyzn poprzez obszer-ny zbioacuter prawodawstwa w zakresie roacutewnego traktowania UE wspiera i uzupełnia działania państw członkowskich w kwe-stii roacutewności kobiet i mężczyzn w odniesieniu do ich szans na rynku pracy i traktowania w pracy Do najważniejszych regu-lacji w tej materii należą min dyrektywa Rady 200078WE z 27 listopada 2000 r ustanawiająca ogoacutelne warunki ramowe roacutewnego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy dyrek-tywa Rady 2004113WE z 13 grudnia 2004 r wprowadzająca w życie zasadę roacutewnego traktowania mężczyzn i kobiet w za-kresie dostępu do towaroacutew i usług oraz dostarczania towaroacutew i usług dyrektywa 200654WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 5 lipca 2006 r w sprawie wprowadzenia w życie zasady roacutewności szans oraz roacutewnego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy ndash wskazuje dr Julia Woj-nowska-Radzińska adiunkt na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu im Adama Mickiewicza w Poznaniu Unia Eu-ropejska podejmuje roacutewnież działania na rzecz podnoszenia świadomości społecznej w zakresie dyskryminacji płacowej i zmiany postaw społecznych

Pod koniec kwietnia 2017 r światło dzienne ujrzał długo wyczekiwany dokument Europejski Filar Praw Socjalnych Jego opracowanie i przyjęcie było jednym z priorytetoacutew przewodni-czącego Komisji Europejskiej Jeana-Claudersquoa Junckera Doku-ment ustanawia 20 zasad i praw ktoacuterych realizacja i ochrona jest niezbędna do zapewnienia sprawnie funkcjonującego ryn-ku pracy oraz systemu opieki społecznej Jego przyjęcie jest od-powiedzią na zarzuty formułowane pod adresem Unii zaroacutewno na arenie międzynarodowej jak i przez mieszkańcoacutew jej państw

członkowskich jakoby Wspoacutelnota zaniedbywała ochronę praw socjalnych na rzecz mniej kosztownych i łatwiejszych w realizacji praw politycznych (np prawa do swobody wypowiedzi czy wol-ności zgromadzeń) Warto zauważyć że druga zasada dotyczy właśnie roacutewności płci i choć w sensie normatywnym jest tylko potwierdzeniem istniejących dotychczas zobowiązań państw członkowskich i UE ustanowionych np w Karcie Praw Podsta-wowych Unii Europejskiej (art 23) umieszczenie jej w kolejnym dokumencie ndash i to na samym jego początku ndash podkreśla znacze-nie jego realizacji dla kondycji europejskich społeczeństw

Roacutewność szans w Funduszach Europejskich

Dla polskich benefi cjentoacutew Funduszy Europejskich naj-ważniejszym dokumentem w zakresie realizacji zasady roacutew-ności szans są bdquoWytyczne w zakresie realizacji zasady roacutewności szans i niedyskryminacji w tym dostępności dla osoacuteb z niepeł-nosprawnościami oraz zasady roacutewności szans kobiet i męż-czyzn w ramach funduszy unijnych na lata 2014-2020rdquo Ministra Infrastruktury i Rozwoju z 8 maja 2015 r wskazujące w jaki sposoacuteb ta zasada jest realizowana w ramach programoacutew ope-racyjnych Zgodnie z Wytycznymi narzędziem służącym do oceny stopnia realizacji zasady roacutewności szans kobiet i męż-czyzn w projektach wspoacutełfi nansowanych z Europejskiego Fun-duszu Społecznego jest tzw standard minimum Na to pojęcie składa się pięć kryterioacutew

1) informacje potwierdzające występowanie (albo brak występowania) barier roacutewnościowych w obszarze tematycznym interwencji ilub zasięgu oddziaływania projektu (za ktoacuterych podanie projekt może otrzymać maksymalnie 1 punkt)

2) uwzględnienie działań odpowiadających na zidentyfi kowane bariery roacutewnościowe (maksymalnie 2 punkty)

3) w przypadku stwierdzenia braku barier roacutewnościowych uwzględnienie działań zapewniających przestrzeganie zasady roacutewności szans kobiet i mężczyzn na każdym etapie realizacji projektu (maksymalnie 2 punkty)

4) określenie wskaźnikoacutew realizacji projektu w podziale na płeć ilub opis w jaki sposoacuteb rezultaty przyczynią się do zmniejszenia barier roacutewnościowych (maksymalnie 2 punkty)

5) wskazanie działań jakie zostaną podjęte w celu zapewnienia roacutewnościowego zarządzania projektem (maksymalnie 1 punkt)

Ob983543983556ar983554 983541r983534983587983542983584te983545983586983583983589 w za983595983590983530s983535e re983527983536983535983556ac983557983534 983556983580sa983591983584 roacutew983539ości 983543983556983527n983543

w983543983596az983527983539983589 983541r983555e983556 K983586m983535983543983582ę Eur983586983540983589983582s983595ą

1) Zwiększenie udziału kobiet w rynku pracy2) Redukcja roacuteżnic w wynagrodzeniach za pracę

wysokości emerytury i przeciwdziałanie uboacutestwu kobiet

3) Promowanie roacutewności w procesach podejmowania decyzji

4) Zwalczanie przemocy związanej z płcią5) Promowanie roacutewności płci i praw kobiet na świecie

Źroacutedło Komisja Europejska Raport dotyczący roacutewności

kobiet i mężczyzn w UE 2017

Dru983531983527 983556983580sa983591983527 E983548983590op983530983557983588k983535e983531983586 Fil983527983542983548 P983590aw 983629983540983586łec983555983585y983579983533

a Roacutewność traktowania i szans pomiędzy kobietami i mężczyznami musi być zapewniona i wzmacniana we wszystkich obszarach włączając w to udział w rynku pracy zasady i warunki zatrudniania a także rozwoacutej kariery

b Kobiety i mężczyźni mają prawo do roacutewnego wynagrodzenia za pracę o tej samej wartości

24 Zobacz zmiany | nr 32017 | Biuletyn informacyjny RPO Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020

Spełnienie powyższych kryterioacutew jest obowiązkowym ele-mentem oceny dla projektoacutew wspoacutełfi nansowanych z Europej-skiego Funduszu Społecznego Łączna punktacja zawiera się w skali od 0 do 6 punktoacutew ponieważ kryteria numer 2 i 3 są al-ternatywne ndash w przypadku identyfi kacji barier roacutewnościowych projekt jest oceniany pod kątem spełnienia kryterium nr 2 podczas gdy w przypadku stwierdzenia braku występowania takich barier ocena odbywa się na podstawie kryterium nr 3 We wszystkich konkursach projekty aby mogły zostać uznane za realizujące zasadę roacutewności szans powinny otrzymać przy-najmniej 3 punkty Należy zarazem pamiętać że nie wystarczą ogoacutelnikowe stwierdzenia jakoby projekt miał realizować oma-wianą zasadę ndash konieczne jest wskazanie konkretnych działań np określenie liczbowo lub procentowo udziału osoacuteb obu płci w projekcie powiązanie działań ze strukturą płci mieszkańcoacutew na obszarze oddziaływania projektu itp Nieocenioną pomocą w tym zakresie jest wydany w 2016 r przez Ministerstwo Roz-woju poradnik zatytułowany bdquoJak realizować zasadę roacutewności szans kobiet i mężczyzn w projektach fi nansowanych z Fundu-szy Europejskich 2014-2020rdquo W przypadku uzyskania mniej-szej liczby punktoacutew wniosek nie podlega dalszej ocenie me-rytorycznej i jest odrzucany albo kierowany do poprawy lub wyjaśnień Warto pamiętać że standard minimum nie jest sto-sowany do oceny projektoacutew wspoacutełfi nansowanych ze środkoacutew Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Funduszu Spoacutejności W przypadku oceny projektoacutew w ramach Regional-nego Programu Operacyjnego Wojewoacutedztwa Podkarpackie-go kwestie te reguluje załącznik do Szczegoacutełowego opisu osi priorytetowych (SZOOP) pn bdquoKryteria wyboru projektoacutew dla poszczegoacutelnych osi priorytetowych działań i poddziałań RPO WP 2014-2020 EFRRrdquo

Najczęstsze błędy

Zasady roacutewności szans nie należy sprowadzać do parytetu 5050 Udział kobiet i mężczyzn w projektach fi nansowanych z Funduszy Europejskich może roacuteżnić się w zależności od sytu-acji osoacuteb obu płci na obszarze oddziaływania projektu i specy-fi ki przedsięwzięcia W przypadku projektoacutew bdquouniwersalnychrdquo np związanych z doradztwem zawodowym czy budowaniem kompetencji miękkich proporcje często oscylują w granicach 5050 Przykładowo w ramach projektu bdquoAktywizacja osoacuteb młodych pozostających bez pracy w powiecie tarnobrzeskim i mieście Tarnobrzeg (III)rdquo mężczyźni mieli stanowić ok 35 uczestnikoacutew Z kolei w ramach projektu bdquoMoje Lepsze Jutrordquo ukierunkowanego na pomoc osobom bezrobotnym na obsza-rze Podkarpacia kobiety stanowią 55 uczestnikoacutew Niekiedy specyfi ka projektu może wymusić na nas znaczne ogranicze-nie udziału przedstawicieli jednej z płci ndash z taką sytuacją mo-żemy mieć do czynienia np przy projektach związanych z bu-dowaniem kompetencji twardych i uprawnień zawodowych Przykładowo w ramach realizowanego na terenie wojewoacutedz-twa świętokrzyskiego projektu bdquoMłodzi na startrdquo ktoacuterego ofer-ta obejmuje szkolenia (zakończone egzaminem) min dla ope-ratoroacutew i monteroacutew maszyn spawaczy elektrykoacutew stolarzy czy operatoroacutew koparek wsparcie uzyska 240 uczestnikoacutew z czego 235 mają stanowić mężczyźni Odwrotne proporcje są charakterystyczne np dla szkoleń pielęgniarskich Warto zarazem zauważyć że nawet w takich projektach benefi cjenci uwzględniają informację dotyczącą struktury płci uczestnikoacutew

i przeznaczają choćby niewielką liczbę miejsc dla przedstawi-cieli tej z płci ktoacutera zdecydowanie rzadziej podejmuje zatrud-nienie w konkretnym zawodzie

Należy roacutewnież pamiętać o wyjątkach kiedy nasz projekt nie będzie podlegał ocenie pod kątem pięciu szczegoacutełowych kryterioacutew składających się na standard minimum Zgodnie z Wytycznymi takie wyjątki zachodzą w dwoacutech sytuacjach ndash ograniczeń związanych z profi lem działalności wnioskodaw-cy oraz zamkniętej rekrutacji W pierwszej sytuacji znajdą się wnioskodawcy ktoacuterzy prowadzą działalność ukierunkowaną na wsparcie określonej grupy społecznej np samotnych ma-tek lub na terenie zakładu karnego przeznaczonego dla ska-zanych jednej płci Ograniczenie powinno jednocześnie zostać wyraźnie wskazane we wniosku o dofi nansowanie i wynikać ze statutu lub innego roacutewnoważnego dokumentu Drugi wy-jątek dotyczy projektoacutew ktoacutere mają objąć swoim zakresem określone instytucje (np urzędy) w związku z czym struktura płci uczestnikoacutew jest zdeterminowana przez osoby zatrudnio-ne w konkretnym miejscu (dotyczy to tylko sytuacji w ktoacuterych wszyscy zatrudnieni biorą udział w projekcie)

Łukasz Szoszkiewicz

Zid983530983539983546yfi 983595983587983583ałeś ba983542983534983589983590y 983542oacutew983539ości983586983551983589 Opi983543983556 j983530

1 Wskaż czy i jak duże dysproporcje ze względu na płeć występują na obszarze oddziaływania projektu (jeżeli możesz ndash podaj statystyki)

2 Wskaż jakie czynniki powodują utrzymywanie się dysproporcji i uzasadnij swoją diagnozę

3 Wskaż grupę docelową projektu uwzględniając że na utrzymywanie się dysproporcji często wpływ ma nie tylko jeden czynnik (płeć) ale także inne (np wiek wykształcenie)

4 Wskaż i opisz konkretne działania ktoacutere znajdują uzasadnienie w przedstawionej analizie Przykładowo jeśli kobiety nie podejmują aktywności z powodu pełnienia funkcji opiekuńczych zapewnij taką opiekę w ramach projektu

5 Zdefi niuj wskaźniki ktoacutere pozwolą na stwierdzenie czy projekt zakończył się powodzeniem Pamiętaj że nie ma obowiązku podawania wskaźnikoacutew z podziałem na płeć dlatego jeżeli nie jesteś ich pewien poprzestań na ogoacutelnych wskaźnikach Pamiętaj też o przedstawieniu opisu tego w jaki sposoacuteb rezultaty projektu przyczynią się do zmniejszenia barier roacutewnościowych

6 Uwzględnij zasadę roacutewności w zarządzaniu projektem np jeżeli projekt zakłada tworzenie zespołoacutew roboczych zadbaj o reprezentację dla każdej płci

Zobacz zmiany | nr 32017 | Biuletyn informacyjny RPO Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020 25

Co wiesz na temat

Funduszy Europejskich

Sprawdź swoją wiedzę i rozwiąż nasz quiz Podpowiedzi szukaj w artykułach

ktoacutere znajdziesz w tym wydaniu biuletynu bdquoZobacz zmianyrdquo

1 Ile państw należy do Unii Europejskiej a) 25 b) 28 c) 29

2 Polska wstąpiła do Unii w a) 1997 r b) 2001 r c) 2004 r

3 Jakie są ramy czasowe obecnego okresu programowania

a) 2014-2020 b) 2014-2022 c) 2014-2024

4 Budowa Skansenu Archeologicznego Karpacka Troja była możliwa dzięki wsparciu

a) Programu Wspoacutełpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska ndash Republika Słowacka b) Mechanizmu Finansowego Europejskiego

Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego

c) Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2007-2013

5 RPO WP składa się z a) priorytetoacutew b) obszaroacutew wsparcia c) osi priorytetowych ktoacutere dzielą się

na działania i poddziałania

6 Ile środkoacutew przeznaczono w ramach RPO WP na działania kulturalne

a) ok 30 mln euro b) ok 39 mln euro c) ok 50 mln euro

7 Ochrona środowiska naturalnego i dziedzictwa kulturowego to

a) V oś priorytetowa b) I oś priorytetowa c) IV oś priorytetowa

8 Podkarpackie Pokazy Lotnicze bdquoOdlotowe Funduszerdquo odbędą się w tym roku po raz

a) drugi b) trzeci c) czwarty

9 Projekt bdquoPortal Muzeum Dziedzictwa Kresoacutew Dawnej Rzeczypospolitejrdquo otrzymał dofi nasowanie w ramach

a) II osi priorytetowej Cyfrowe Podkarpackie b) działania 44 Kultura c) działania 46 Kultura ndash Zintegrowane

Inwestycje Terytorialne

10 O dofi nansowanie z programu Kreatywna Europa mogą się ubiegać

a) tylko kraje należące do UE b) wybrane kraje należące do UE c) wszystkie kraje należące do UE i niektoacutere

spoza Unii

Odpowiedzi 1b 2c 3a 4b 5c 6b 7c 8b 9a 10c

ROZRYWKA

26 Zobacz zmiany | nr 32017 | Biuletyn informacyjny RPO Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020

Spełnienie powyższych kryterioacutew jest obowiązkowym ele-mentem oceny dla projektoacutew wspoacutełfi nansowanych z Europej-skiego Funduszu Społecznego Łączna punktacja zawiera się w skali od 0 do 6 punktoacutew ponieważ kryteria numer 2 i 3 są al-ternatywne ndash w przypadku identyfi kacji barier roacutewnościowych projekt jest oceniany pod kątem spełnienia kryterium nr 2 podczas gdy w przypadku stwierdzenia braku występowania takich barier ocena odbywa się na podstawie kryterium nr 3 We wszystkich konkursach projekty aby mogły zostać uznane za realizujące zasadę roacutewności szans powinny otrzymać przy-najmniej 3 punkty Należy zarazem pamiętać że nie wystarczą ogoacutelnikowe stwierdzenia jakoby projekt miał realizować oma-wianą zasadę ndash konieczne jest wskazanie konkretnych działań np określenie liczbowo lub procentowo udziału osoacuteb obu płci w projekcie powiązanie działań ze strukturą płci mieszkańcoacutew na obszarze oddziaływania projektu itp Nieocenioną pomocą w tym zakresie jest wydany w 2016 r przez Ministerstwo Roz-woju poradnik zatytułowany bdquoJak realizować zasadę roacutewności szans kobiet i mężczyzn w projektach fi nansowanych z Fundu-szy Europejskich 2014-2020rdquo W przypadku uzyskania mniej-szej liczby punktoacutew wniosek nie podlega dalszej ocenie me-rytorycznej i jest odrzucany albo kierowany do poprawy lub wyjaśnień Warto pamiętać że standard minimum nie jest sto-sowany do oceny projektoacutew wspoacutełfi nansowanych ze środkoacutew Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Funduszu Spoacutejności W przypadku oceny projektoacutew w ramach Regional-nego Programu Operacyjnego Wojewoacutedztwa Podkarpackie-go kwestie te reguluje załącznik do Szczegoacutełowego opisu osi priorytetowych (SZOOP) pn bdquoKryteria wyboru projektoacutew dla poszczegoacutelnych osi priorytetowych działań i poddziałań RPO WP 2014-2020 EFRRrdquo

Najczęstsze błędy

Zasady roacutewności szans nie należy sprowadzać do parytetu 5050 Udział kobiet i mężczyzn w projektach fi nansowanych z Funduszy Europejskich może roacuteżnić się w zależności od sytu-acji osoacuteb obu płci na obszarze oddziaływania projektu i specy-fi ki przedsięwzięcia W przypadku projektoacutew bdquouniwersalnychrdquo np związanych z doradztwem zawodowym czy budowaniem kompetencji miękkich proporcje często oscylują w granicach 5050 Przykładowo w ramach projektu bdquoAktywizacja osoacuteb młodych pozostających bez pracy w powiecie tarnobrzeskim i mieście Tarnobrzeg (III)rdquo mężczyźni mieli stanowić ok 35 uczestnikoacutew Z kolei w ramach projektu bdquoMoje Lepsze Jutrordquo ukierunkowanego na pomoc osobom bezrobotnym na obsza-rze Podkarpacia kobiety stanowią 55 uczestnikoacutew Niekiedy specyfi ka projektu może wymusić na nas znaczne ogranicze-nie udziału przedstawicieli jednej z płci ndash z taką sytuacją mo-żemy mieć do czynienia np przy projektach związanych z bu-dowaniem kompetencji twardych i uprawnień zawodowych Przykładowo w ramach realizowanego na terenie wojewoacutedz-twa świętokrzyskiego projektu bdquoMłodzi na startrdquo ktoacuterego ofer-ta obejmuje szkolenia (zakończone egzaminem) min dla ope-ratoroacutew i monteroacutew maszyn spawaczy elektrykoacutew stolarzy czy operatoroacutew koparek wsparcie uzyska 240 uczestnikoacutew z czego 235 mają stanowić mężczyźni Odwrotne proporcje są charakterystyczne np dla szkoleń pielęgniarskich Warto zarazem zauważyć że nawet w takich projektach benefi cjenci uwzględniają informację dotyczącą struktury płci uczestnikoacutew

i przeznaczają choćby niewielką liczbę miejsc dla przedstawi-cieli tej z płci ktoacutera zdecydowanie rzadziej podejmuje zatrud-nienie w konkretnym zawodzie

Należy roacutewnież pamiętać o wyjątkach kiedy nasz projekt nie będzie podlegał ocenie pod kątem pięciu szczegoacutełowych kryterioacutew składających się na standard minimum Zgodnie z Wytycznymi takie wyjątki zachodzą w dwoacutech sytuacjach ndash ograniczeń związanych z profi lem działalności wnioskodaw-cy oraz zamkniętej rekrutacji W pierwszej sytuacji znajdą się wnioskodawcy ktoacuterzy prowadzą działalność ukierunkowaną na wsparcie określonej grupy społecznej np samotnych ma-tek lub na terenie zakładu karnego przeznaczonego dla ska-zanych jednej płci Ograniczenie powinno jednocześnie zostać wyraźnie wskazane we wniosku o dofi nansowanie i wynikać ze statutu lub innego roacutewnoważnego dokumentu Drugi wy-jątek dotyczy projektoacutew ktoacutere mają objąć swoim zakresem określone instytucje (np urzędy) w związku z czym struktura płci uczestnikoacutew jest zdeterminowana przez osoby zatrudnio-ne w konkretnym miejscu (dotyczy to tylko sytuacji w ktoacuterych wszyscy zatrudnieni biorą udział w projekcie)

Łukasz Szoszkiewicz

Zid983530983539983546yfi 983595983587983583ałeś ba983542983534983589983590y 983542oacutew983539ości983586983551983589 Opi983543983556 j983530

1 Wskaż czy i jak duże dysproporcje ze względu na płeć występują na obszarze oddziaływania projektu (jeżeli możesz ndash podaj statystyki)

2 Wskaż jakie czynniki powodują utrzymywanie się dysproporcji i uzasadnij swoją diagnozę

3 Wskaż grupę docelową projektu uwzględniając że na utrzymywanie się dysproporcji często wpływ ma nie tylko jeden czynnik (płeć) ale także inne (np wiek wykształcenie)

4 Wskaż i opisz konkretne działania ktoacutere znajdują uzasadnienie w przedstawionej analizie Przykładowo jeśli kobiety nie podejmują aktywności z powodu pełnienia funkcji opiekuńczych zapewnij taką opiekę w ramach projektu

5 Zdefi niuj wskaźniki ktoacutere pozwolą na stwierdzenie czy projekt zakończył się powodzeniem Pamiętaj że nie ma obowiązku podawania wskaźnikoacutew z podziałem na płeć dlatego jeżeli nie jesteś ich pewien poprzestań na ogoacutelnych wskaźnikach Pamiętaj też o przedstawieniu opisu tego w jaki sposoacuteb rezultaty projektu przyczynią się do zmniejszenia barier roacutewnościowych

6 Uwzględnij zasadę roacutewności w zarządzaniu projektem np jeżeli projekt zakłada tworzenie zespołoacutew roboczych zadbaj o reprezentację dla każdej płci

Zobacz zmiany | nr 32017 | Biuletyn informacyjny RPO Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020 25

Co wiesz na temat

Funduszy Europejskich

Sprawdź swoją wiedzę i rozwiąż nasz quiz Podpowiedzi szukaj w artykułach

ktoacutere znajdziesz w tym wydaniu biuletynu bdquoZobacz zmianyrdquo

1 Ile państw należy do Unii Europejskiej a) 25 b) 28 c) 29

2 Polska wstąpiła do Unii w a) 1997 r b) 2001 r c) 2004 r

3 Jakie są ramy czasowe obecnego okresu programowania

a) 2014-2020 b) 2014-2022 c) 2014-2024

4 Budowa Skansenu Archeologicznego Karpacka Troja była możliwa dzięki wsparciu

a) Programu Wspoacutełpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska ndash Republika Słowacka b) Mechanizmu Finansowego Europejskiego

Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego

c) Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2007-2013

5 RPO WP składa się z a) priorytetoacutew b) obszaroacutew wsparcia c) osi priorytetowych ktoacutere dzielą się

na działania i poddziałania

6 Ile środkoacutew przeznaczono w ramach RPO WP na działania kulturalne

a) ok 30 mln euro b) ok 39 mln euro c) ok 50 mln euro

7 Ochrona środowiska naturalnego i dziedzictwa kulturowego to

a) V oś priorytetowa b) I oś priorytetowa c) IV oś priorytetowa

8 Podkarpackie Pokazy Lotnicze bdquoOdlotowe Funduszerdquo odbędą się w tym roku po raz

a) drugi b) trzeci c) czwarty

9 Projekt bdquoPortal Muzeum Dziedzictwa Kresoacutew Dawnej Rzeczypospolitejrdquo otrzymał dofi nasowanie w ramach

a) II osi priorytetowej Cyfrowe Podkarpackie b) działania 44 Kultura c) działania 46 Kultura ndash Zintegrowane

Inwestycje Terytorialne

10 O dofi nansowanie z programu Kreatywna Europa mogą się ubiegać

a) tylko kraje należące do UE b) wybrane kraje należące do UE c) wszystkie kraje należące do UE i niektoacutere

spoza Unii

Odpowiedzi 1b 2c 3a 4b 5c 6b 7c 8b 9a 10c

ROZRYWKA

26 Zobacz zmiany | nr 32017 | Biuletyn informacyjny RPO Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020

Co wiesz na temat

Funduszy Europejskich

Sprawdź swoją wiedzę i rozwiąż nasz quiz Podpowiedzi szukaj w artykułach

ktoacutere znajdziesz w tym wydaniu biuletynu bdquoZobacz zmianyrdquo

1 Ile państw należy do Unii Europejskiej a) 25 b) 28 c) 29

2 Polska wstąpiła do Unii w a) 1997 r b) 2001 r c) 2004 r

3 Jakie są ramy czasowe obecnego okresu programowania

a) 2014-2020 b) 2014-2022 c) 2014-2024

4 Budowa Skansenu Archeologicznego Karpacka Troja była możliwa dzięki wsparciu

a) Programu Wspoacutełpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska ndash Republika Słowacka b) Mechanizmu Finansowego Europejskiego

Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego

c) Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2007-2013

5 RPO WP składa się z a) priorytetoacutew b) obszaroacutew wsparcia c) osi priorytetowych ktoacutere dzielą się

na działania i poddziałania

6 Ile środkoacutew przeznaczono w ramach RPO WP na działania kulturalne

a) ok 30 mln euro b) ok 39 mln euro c) ok 50 mln euro

7 Ochrona środowiska naturalnego i dziedzictwa kulturowego to

a) V oś priorytetowa b) I oś priorytetowa c) IV oś priorytetowa

8 Podkarpackie Pokazy Lotnicze bdquoOdlotowe Funduszerdquo odbędą się w tym roku po raz

a) drugi b) trzeci c) czwarty

9 Projekt bdquoPortal Muzeum Dziedzictwa Kresoacutew Dawnej Rzeczypospolitejrdquo otrzymał dofi nasowanie w ramach

a) II osi priorytetowej Cyfrowe Podkarpackie b) działania 44 Kultura c) działania 46 Kultura ndash Zintegrowane

Inwestycje Terytorialne

10 O dofi nansowanie z programu Kreatywna Europa mogą się ubiegać

a) tylko kraje należące do UE b) wybrane kraje należące do UE c) wszystkie kraje należące do UE i niektoacutere

spoza Unii

Odpowiedzi 1b 2c 3a 4b 5c 6b 7c 8b 9a 10c

ROZRYWKA

26 Zobacz zmiany | nr 32017 | Biuletyn informacyjny RPO Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020

HARMONOGRAM

Har983538983586983585983587g983542a983593 n983527983528983587983590u w983539983534983587983588koacutew o dofi 983539983527983585s983587983551a983585983534983589 w IV k983551a983590t983527983536983589 2017 r w ra983538983527983581h R983569O 983630P 2014-2020 (t983542983584b 983595o983585k983547983542983588983587w983554)

DZIAŁANIE LUB PODDZIAŁANIE TYP PROJEKTU INSTYTUCJA

OGŁASZAJĄCA KONKURS

12 Badania przemysłowe prace rozwojowe oraz ich wdrożenia Pomoc na projekty badawczo-rozwojowe Zarząd Wojewoacutedztwa

Podkarpackiego

13 Promowanie przedsiębiorczości Strefy aktywności gospodarczej Zarząd Wojewoacutedztwa

Podkarpackiego

32 Modernizacja energetyczna budynkoacutew

Głęboka modernizacja energetyczna budynkoacutew użyteczności publicznej ndash podmioty z zakresu ochrony zdrowia

Zarząd Wojewoacutedztwa Podkarpackiego

63 Rewitalizacja przestrzeni regionalnej

Budowa przebudowa rozbudowa nadbudowa remont w celu przywroacutecenia ilub nadania nowych funkcji społecznych gospodarczych edukacyjnych kulturalnych sportowych turystycznych lub rekreacyjnych budynkoacutew użyteczności publicznej obszaru przestrzeni publicznej części wspoacutelnych wielorodzinnych budynkoacutew mieszkalnych wraz z otoczeniemRoboty restauratorskie i konserwatorskie budynkoacutew znajdujących się w rejestrze zabytkoacutew budynkoacutew położonych w strefi e ochrony konserwatorskiej wraz z zagospodarowaniem terenu funkcjonalnie związanego z budynkiem

Zarząd Wojewoacutedztwa Podkarpackiego

71 Poprawa sytuacji osoacuteb bezrobotnych na rynku pracy ndash projekty konkursowe

Programy aktywizacji zawodowej obejmujące jedną lub kilka z form wsparcia Wojewoacutedzki Urząd Pracy w Rzeszowie

73 Wsparcie rozwoju przedsiębiorczości

Bezzwrotne wsparcie dla osoacuteb zamierzających rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej (wraz ze wsparciem doradczo-szkoleniowym)

Wojewoacutedzki Urząd Pracy w Rzeszowie

74 Rozwoacutej opieki żłobkowej w regionie

Tworzenie miejsc opieki nad dziećmi do lat 3 (możliwość tworzenia nowych podmiotoacutew opieki jak i tworzenia nowych miejsc opieki w istniejących instytucjach)

Wojewoacutedzki Urząd Pracy w Rzeszowie

75 Rozwoacutej kompetencji pracownikoacutew sektora MŚP

Wsparcie na realizację usług rozwojowych w tym podnoszenie kwalifi kacji pracownikoacutew wynikających z diagnozy potrzeb rozwojowych przedsiębiorstw

Wojewoacutedzki Urząd Pracy w Rzeszowie

81 Aktywna integracja osoacuteb zagrożonych uboacutestwem lub wykluczeniem społecznym

1 Włączanie osoacuteb z niepełnosprawnościami w zajęcia na rzecz aktywizacji zawodowej realizowane w warsztatach terapii zajęciowej poprzez fi nansowanie zajęć związanych z uczestnictwem w WTZ (w zakresie niefi nansowanym przez PFRON) oraz działań na rzecz aktywnej integracji dotychczas nieoferowanych przez WTZ (np zajęcia aktywizacyjne) stanowiących poszerzenie oferty WTZ

2 Wsparcie działalności w zakresie reintegracji zawodowej i społecznej w szczegoacutelności prowadzonej przez takie podmioty jak Zakłady Aktywności Zawodowej Kluby oraz Centra Integracji Społecznej w tym rozwoacutej i upowszechnianie zatrudnienia wspieranego

Wojewoacutedzki Urząd Pracy w Rzeszowie

82 Aktywna integracja osoacuteb zagrożonych uboacutestwem lub wykluczeniem społecznym prowadzona przez ośrodki pomocy społecznejpowiatowe centra pomocy rodzinie

Zintegrowane oraz zindywidualizowane programy realizowane w oparciu o ścieżkę reintegracji obejmujące usługi aktywnej integracji o charakterze społecznym edukacyjnym zdrowotnym zawodowym

Wojewoacutedzki Urząd Pracy w Rzeszowie

83 Zwiększenie dostępu do usług społecznych i zdrowotnych

1 Rozwoacutej środowiskowych form pomocy i samopomocy2 Działania wspierające opiekunoacutew nieformalnych w opiece domowej3 Tworzenie miejsc opieki dla osoacuteb niesamodzielnych w nowo tworzonych lub

istniejących ośrodkach zapewniających opiekę dzienną lub całodobową

Wojewoacutedzki Urząd Pracy w Rzeszowie

92 Poprawa jakości kształcenia ogoacutelnego

1 Kształcenie kompetencji kluczowych niezbędnych na rynku pracy oraz właściwych postawumiejętności

2 Tworzenie warunkoacutew dla nauczania opartego na metodzie eksperymentu3 Wsparcie na rzecz zwiększenia wykorzystania technologii informacyjno-

-komunikacyjnych w procesie nauczania oraz rozwijania kompetencji informatycznych

4 Kompleksowe programy wspomagające szkołę lub placoacutewkę oświaty w procesie indywidualizacji pracy z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i w pracy z uczniem młodszym

Wojewoacutedzki Urząd Pracy w Rzeszowie

94 Poprawa jakości kształcenia zawodowego

Dostosowanie form metod i warunkoacutew prowadzenia kształcenia i szkolenia zawodowego do wymagań gospodarki i rynku pracy a także zwiększenie zaangażowania instytucji z otoczenia społeczno-gospodarczego szkoacuteł lub placoacutewek systemu oświaty prowadzących proces kształcenia i szkolenia zawodowego

Wojewoacutedzki Urząd Pracy w Rzeszowie

Zobacz zmiany | nr 32017 | Biuletyn informacyjny RPO Wojewoacutedztwa Podkarpackiego na lata 2014-2020 27

Dokąd po informacjeLOKALNE PUNKTY INFORMACYJNE FUNDUSZY EUROPEJSKICH

ul M Dąbrowskiej 1539-400 TARNOBRZEGtel 15 823 61 46 798 771 220godziny pracypn 730-1800wt ndash pt 730-1530

ul Kościuszki 739-300 MIELECtel 798 771 414 798 771 650godziny pracypn 730-1800wt ndash pt 730-1530

ul Staszica 2038-400 KROSNOtel 798 771 192 798 771 620godziny pracypn 730-1800wt ndash pt 730-1530

ul Kościuszki 237-700 PRZEMYŚLtel 16 678 56 32 798 771 080godziny pracypn 730-1800wt ndash pt 730-1530

Rynek 1838-500 SANOKtel 798 771 215 798 771 640godziny pracypn 730-1800wt ndash pt 730-1530

GŁOacuteWNY PUNKT INFORMACYJNYFUNDUSZY EUROPEJSKICHal Ł Cieplińskiego bull 435-010 RZESZOacuteWgodziny pracy pn 730-1800 bull wt ndash pt 730-1530tel 17 747 64 15 17 747 64 82 bull faks 17 747 64 83e-mail zapytajpodkarpackiepl

Strona internetowa RPO WP 2014-2020wwwrpopodkarpackiepl

Obserwuj nas roacutewnież na Facebooku wwwfacebookcomzmieniamypodkarpackiezrpo

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages None Binding Left CalGrayProfile (Gray Gamma 22) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Error CompatibilityLevel 13 CompressObjects Off CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy sRGB DoThumbnails true EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments true PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Preserve UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 150 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 150 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 130 HSamples [2 1 1 2] VSamples [2 1 1 2] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 076 HSamples [2 1 1 2] VSamples [2 1 1 2] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 15 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 15 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 150 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 150 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 130 HSamples [2 1 1 2] VSamples [2 1 1 2] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 076 HSamples [2 1 1 2] VSamples [2 1 1 2] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 15 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 15 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 150 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile (None) PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False CreateJDFFile false Description ltlt ARA ltFEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064506390020064506420627064A064A0633002006390631063600200648063706280627063906290020062706440648062B0627062606420020062706440645062A062F062706480644062900200641064A00200645062C062706440627062A002006270644062306390645062706440020062706440645062E062A064406410629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002Egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e55464e1a65876863768467e5770b548c62535370300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc666e901a554652d965874ef6768467e5770b548c52175370300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt CZE ltFEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002000760068006f0064006e00fd00630068002000700072006f002000730070006f006c00650068006c0069007600e90020007a006f006200720061007a006f007600e1006e00ed002000610020007400690073006b0020006f006200630068006f0064006e00ed0063006800200064006f006b0075006d0065006e0074016f002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002egt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c00200064006500740061006c006a006500720065007400200073006b00e60072006d007600690073006e0069006e00670020006f00670020007500640073006b007200690076006e0069006e006700200061006600200066006f0072007200650074006e0069006e006700730064006f006b0075006d0065006e007400650072002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200075006d002000650069006e00650020007a0075007600650072006c00e40073007300690067006500200041006e007a006500690067006500200075006e00640020004100750073006700610062006500200076006f006e00200047006500730063006800e40066007400730064006f006b0075006d0065006e00740065006e0020007a0075002000650072007a00690065006c0065006e002e00200044006900650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000520065006100640065007200200035002e003000200075006e00640020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000640065002000410064006f00620065002000500044004600200061006400650063007500610064006f007300200070006100720061002000760069007300750061006c0069007a00610063006900f3006e0020006500200069006d0070007200650073006900f3006e00200064006500200063006f006e006600690061006e007a006100200064006500200064006f00630075006d0065006e0074006f007300200063006f006d00650072006300690061006c00650073002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f006200650020005000440046002000700072006f00660065007300730069006f006e006e0065006c007300200066006900610062006c0065007300200070006f007500720020006c0061002000760069007300750061006c00690073006100740069006f006e0020006500740020006c00270069006d007000720065007300730069006f006e002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt GRE ltFEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003b103be03b903cc03c003b903c303c403b7002003c003c103bf03b203bf03bb03ae002003ba03b103b9002003b503ba03c403cd03c003c903c303b7002003b503c003b903c703b503b903c103b703bc03b103c403b903ba03ce03bd002003b503b303b303c103ac03c603c903bd002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002egt HEB ltFEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005E205D105D505E8002005D405E605D205D4002005D505D405D305E405E105D4002005D005DE05D905E005D4002005E905DC002005DE05E105DE05DB05D905DD002005E205E105E705D905D905DD002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D905D505EA05E8002E002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002Egt HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata pogodnih za pouzdani prikaz i ispis poslovnih dokumenata koristite ove postavke Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 50 i kasnijim verzijama) HUN ltFEFF00410020006800690076006100740061006c006f007300200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0020006d00650067006200ed007a00680061007400f30020006d0065006700740065006b0069006e007400e9007300e900720065002000e900730020006e0079006f006d00740061007400e1007300e10072006100200073007a00e1006e0074002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c00200068006f007a006800610074006a00610020006c00e9007400720065002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002egt ITA (Utilizzare queste impostazioni per creare documenti Adobe PDF adatti per visualizzare e stampare documenti aziendali in modo affidabile I documenti PDF creati possono essere aperti con Acrobat e Adobe Reader 50 e versioni successive) JPN ltFEFF30d330b830cd30b9658766f8306e8868793a304a3088307353705237306b90693057305f002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a3067306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f3092884c3044307e30593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020be44c988b2c8c2a40020bb38c11cb97c0020c548c815c801c73cb85c0020bcf4ace00020c778c1c4d558b2940020b3700020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken waarmee zakelijke documenten betrouwbaar kunnen worden weergegeven en afgedrukt De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d002000650072002000650067006e0065007400200066006f00720020007000e5006c006900740065006c006900670020007600690073006e0069006e00670020006f00670020007500740073006b007200690066007400200061007600200066006f0072007200650074006e0069006e006700730064006f006b0075006d0065006e007400650072002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f00620065002000500044004600200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200061002000760069007300750061006c0069007a006100e700e3006f002000650020006100200069006d0070007200650073007300e3006f00200063006f006e0066006900e1007600650069007300200064006500200064006f00630075006d0065006e0074006f007300200063006f006d0065007200630069006100690073002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt RUM ltFEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e007400720075002000760069007a00750061006c0069007a00610072006500610020015f006900200074006900700103007200690072006500610020006c0061002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f0061007201030020006100200064006f00630075006d0065006e00740065006c006f007200200064006500200061006600610063006500720069002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002egt RUS ltFEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f0020043d0430043404350436043d043e0433043e0020043f0440043e0441043c043e044204400430002004380020043f04350447043004420438002004340435043b043e0432044b044500200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002egt SLV ltFEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020007000720069006d00650072006e006900680020007a00610020007a0061006e00650073006c006a00690076006f0020006f0067006c00650064006f00760061006e006a006500200069006e0020007400690073006b0061006e006a006500200070006f0073006c006f0076006e0069006800200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f0074002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002c0020006a006f0074006b006100200073006f0070006900760061007400200079007200690074007900730061007300690061006b00690072006a006f006a0065006e0020006c0075006f00740065007400740061007600610061006e0020006e00e400790074007400e4006d0069007300650065006e0020006a0061002000740075006c006f007300740061006d0069007300650065006e002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d00200070006100730073006100720020006600f60072002000740069006c006c006600f60072006c00690074006c006900670020007600690073006e0069006e00670020006f006300680020007500740073006b007200690066007400650072002000610076002000610066006600e4007200730064006f006b0075006d0065006e0074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt TUR ltFEFF005400690063006100720069002000620065006c00670065006c006500720069006e0020006700fc00760065006e0069006c0069007200200062006900720020015f0065006b0069006c006400650020006700f6007200fc006e007400fc006c0065006e006d006500730069002000760065002000790061007a0064013100720131006c006d006100730131006e006100200075007900670075006e002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents suitable for reliable viewing and printing of business documents Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) POL ltFEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f0020006e00690065007a00610077006f0064006e00650067006f002000770079015b0077006900650074006c0061006e00690061002000690020006400720075006b006f00770061006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020006600690072006d006f0077007900630068002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002egt gtgtgtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [72 72] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice

Dokąd po informacjeLOKALNE PUNKTY INFORMACYJNE FUNDUSZY EUROPEJSKICH

ul M Dąbrowskiej 1539-400 TARNOBRZEGtel 15 823 61 46 798 771 220godziny pracypn 730-1800wt ndash pt 730-1530

ul Kościuszki 739-300 MIELECtel 798 771 414 798 771 650godziny pracypn 730-1800wt ndash pt 730-1530

ul Staszica 2038-400 KROSNOtel 798 771 192 798 771 620godziny pracypn 730-1800wt ndash pt 730-1530

ul Kościuszki 237-700 PRZEMYŚLtel 16 678 56 32 798 771 080godziny pracypn 730-1800wt ndash pt 730-1530

Rynek 1838-500 SANOKtel 798 771 215 798 771 640godziny pracypn 730-1800wt ndash pt 730-1530

GŁOacuteWNY PUNKT INFORMACYJNYFUNDUSZY EUROPEJSKICHal Ł Cieplińskiego bull 435-010 RZESZOacuteWgodziny pracy pn 730-1800 bull wt ndash pt 730-1530tel 17 747 64 15 17 747 64 82 bull faks 17 747 64 83e-mail zapytajpodkarpackiepl

Strona internetowa RPO WP 2014-2020wwwrpopodkarpackiepl

Obserwuj nas roacutewnież na Facebooku wwwfacebookcomzmieniamypodkarpackiezrpo

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages None Binding Left CalGrayProfile (Gray Gamma 22) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Error CompatibilityLevel 13 CompressObjects Off CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy sRGB DoThumbnails true EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments true PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Preserve UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 150 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 150 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 130 HSamples [2 1 1 2] VSamples [2 1 1 2] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 076 HSamples [2 1 1 2] VSamples [2 1 1 2] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 15 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 15 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 150 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 150 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 130 HSamples [2 1 1 2] VSamples [2 1 1 2] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 076 HSamples [2 1 1 2] VSamples [2 1 1 2] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 15 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 15 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 150 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile (None) PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False CreateJDFFile false Description ltlt ARA ltFEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064506390020064506420627064A064A0633002006390631063600200648063706280627063906290020062706440648062B0627062606420020062706440645062A062F062706480644062900200641064A00200645062C062706440627062A002006270644062306390645062706440020062706440645062E062A064406410629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002Egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e55464e1a65876863768467e5770b548c62535370300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc666e901a554652d965874ef6768467e5770b548c52175370300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt CZE ltFEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002000760068006f0064006e00fd00630068002000700072006f002000730070006f006c00650068006c0069007600e90020007a006f006200720061007a006f007600e1006e00ed002000610020007400690073006b0020006f006200630068006f0064006e00ed0063006800200064006f006b0075006d0065006e0074016f002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002egt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c00200064006500740061006c006a006500720065007400200073006b00e60072006d007600690073006e0069006e00670020006f00670020007500640073006b007200690076006e0069006e006700200061006600200066006f0072007200650074006e0069006e006700730064006f006b0075006d0065006e007400650072002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200075006d002000650069006e00650020007a0075007600650072006c00e40073007300690067006500200041006e007a006500690067006500200075006e00640020004100750073006700610062006500200076006f006e00200047006500730063006800e40066007400730064006f006b0075006d0065006e00740065006e0020007a0075002000650072007a00690065006c0065006e002e00200044006900650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000520065006100640065007200200035002e003000200075006e00640020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000640065002000410064006f00620065002000500044004600200061006400650063007500610064006f007300200070006100720061002000760069007300750061006c0069007a00610063006900f3006e0020006500200069006d0070007200650073006900f3006e00200064006500200063006f006e006600690061006e007a006100200064006500200064006f00630075006d0065006e0074006f007300200063006f006d00650072006300690061006c00650073002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f006200650020005000440046002000700072006f00660065007300730069006f006e006e0065006c007300200066006900610062006c0065007300200070006f007500720020006c0061002000760069007300750061006c00690073006100740069006f006e0020006500740020006c00270069006d007000720065007300730069006f006e002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt GRE ltFEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003b103be03b903cc03c003b903c303c403b7002003c003c103bf03b203bf03bb03ae002003ba03b103b9002003b503ba03c403cd03c003c903c303b7002003b503c003b903c703b503b903c103b703bc03b103c403b903ba03ce03bd002003b503b303b303c103ac03c603c903bd002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002egt HEB ltFEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005E205D105D505E8002005D405E605D205D4002005D505D405D305E405E105D4002005D005DE05D905E005D4002005E905DC002005DE05E105DE05DB05D905DD002005E205E105E705D905D905DD002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D905D505EA05E8002E002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002Egt HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata pogodnih za pouzdani prikaz i ispis poslovnih dokumenata koristite ove postavke Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 50 i kasnijim verzijama) HUN ltFEFF00410020006800690076006100740061006c006f007300200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0020006d00650067006200ed007a00680061007400f30020006d0065006700740065006b0069006e007400e9007300e900720065002000e900730020006e0079006f006d00740061007400e1007300e10072006100200073007a00e1006e0074002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c00200068006f007a006800610074006a00610020006c00e9007400720065002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002egt ITA (Utilizzare queste impostazioni per creare documenti Adobe PDF adatti per visualizzare e stampare documenti aziendali in modo affidabile I documenti PDF creati possono essere aperti con Acrobat e Adobe Reader 50 e versioni successive) JPN ltFEFF30d330b830cd30b9658766f8306e8868793a304a3088307353705237306b90693057305f002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a3067306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f3092884c3044307e30593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020be44c988b2c8c2a40020bb38c11cb97c0020c548c815c801c73cb85c0020bcf4ace00020c778c1c4d558b2940020b3700020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken waarmee zakelijke documenten betrouwbaar kunnen worden weergegeven en afgedrukt De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d002000650072002000650067006e0065007400200066006f00720020007000e5006c006900740065006c006900670020007600690073006e0069006e00670020006f00670020007500740073006b007200690066007400200061007600200066006f0072007200650074006e0069006e006700730064006f006b0075006d0065006e007400650072002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f00620065002000500044004600200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200061002000760069007300750061006c0069007a006100e700e3006f002000650020006100200069006d0070007200650073007300e3006f00200063006f006e0066006900e1007600650069007300200064006500200064006f00630075006d0065006e0074006f007300200063006f006d0065007200630069006100690073002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt RUM ltFEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e007400720075002000760069007a00750061006c0069007a00610072006500610020015f006900200074006900700103007200690072006500610020006c0061002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f0061007201030020006100200064006f00630075006d0065006e00740065006c006f007200200064006500200061006600610063006500720069002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002egt RUS ltFEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f0020043d0430043404350436043d043e0433043e0020043f0440043e0441043c043e044204400430002004380020043f04350447043004420438002004340435043b043e0432044b044500200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002egt SLV ltFEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020007000720069006d00650072006e006900680020007a00610020007a0061006e00650073006c006a00690076006f0020006f0067006c00650064006f00760061006e006a006500200069006e0020007400690073006b0061006e006a006500200070006f0073006c006f0076006e0069006800200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f0074002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002c0020006a006f0074006b006100200073006f0070006900760061007400200079007200690074007900730061007300690061006b00690072006a006f006a0065006e0020006c0075006f00740065007400740061007600610061006e0020006e00e400790074007400e4006d0069007300650065006e0020006a0061002000740075006c006f007300740061006d0069007300650065006e002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d00200070006100730073006100720020006600f60072002000740069006c006c006600f60072006c00690074006c006900670020007600690073006e0069006e00670020006f006300680020007500740073006b007200690066007400650072002000610076002000610066006600e4007200730064006f006b0075006d0065006e0074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt TUR ltFEFF005400690063006100720069002000620065006c00670065006c006500720069006e0020006700fc00760065006e0069006c0069007200200062006900720020015f0065006b0069006c006400650020006700f6007200fc006e007400fc006c0065006e006d006500730069002000760065002000790061007a0064013100720131006c006d006100730131006e006100200075007900670075006e002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents suitable for reliable viewing and printing of business documents Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) POL ltFEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f0020006e00690065007a00610077006f0064006e00650067006f002000770079015b0077006900650074006c0061006e00690061002000690020006400720075006b006f00770061006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020006600690072006d006f0077007900630068002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002egt gtgtgtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [72 72] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice