Rozwój kwalifikacji naukowych nauczycieli akademickich nauk technicznych

Rozwój kwalifi kacji naukowych nauczycieli akademickich

nauk technicznych

Grabarczyk_ROZWOJ KWALIFIKACI.indb 1Grabarczyk_ROZWOJ KWALIFIKACI.indb 1 25.09.2012 08:1525.09.2012 08:15

Książkę poświęcam pamięci profesorówEdwarda Otto i Edwarda Światopełka-Czetwertyńskiego,moich nauczycieli pracy naukowejw zakresie matematyki i hydromechaniki


Czesław Grabarczyk

Rozwój kwalifi kacji naukowych nauczycieli akademickich

nauk technicznych

Kraków 2012


© Copyright by Ofi cyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2012

Recenzent:

dr hab. Beata Jachimczak

Redakcja wydawnicza:

Radosław Doboszewski

Opracowanie typografi czne:

Anna Bugaj-Janczarska

Projekt okładki:

Andrzej Augustyński

Publikacja została sfi nansowana przez fi rmę Envirotech sp. z o.o. z Poznania

(www.envirotech.com.pl)

ISBN 978-83-7850-047-6

Ofi cyna Wydawnicza „Impuls”

30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5

tel./fax: (12) 422 41 80, 422 59 47, 506 624 220

www.impulsofi cyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsofi cyna.com.pl

Wydanie I, Kraków 2012


Spis treści

Wprowadzenie .................................................................................................... 9

Rozdział 1. Uczelnie akademickie1. Wprowadzenie .......................................................................................................... 132. Koncepcja uczelni akademickich ............................................................................... 143. Koncepcja politechnik ............................................................................................... 154. Charakterystyka kształcenia akademickiego .............................................................. 175. Charakterystyka procesu wychowania ....................................................................... 216. Granice specjalizacji w procesie kształcenia akademickiego ...................................... 227. Konieczność działalności badawczej nauczycieli akademickich ................................. 238. Wzajemne uwarunkowania pracy dydaktycznej i naukowo-badawczej ..................... 259. Model nauczyciela akademickiego ............................................................................. 28Bibliografi a ..................................................................................................................... 31Załącznik 1. Wielka Karta Uniwersytetów Europejskich ............................................... 34

Rozdział 2. Proinnowacyjne kształcenie inżynierów1. Wprowadzenie ........................................................................................................ 372. Wyzwania współczesnej cywilizacji europejskiej ...................................................... 383. Współczesne znaczenie pojęć „technika” i „inżynier” .............................................. 414. Cechy charakterologiczne i intelektualne twórczych inżynierów ............................. 455. Charakterystyka współczesnej działalności inżynierów ............................................ 466. Społeczne uwarunkowania pracy inżynierów ........................................................... 477. Etyczne aspekty zawodu inżyniera ........................................................................... 488. Rodzaje intelektualnej działalności inżynierów ........................................................ 499. Warunki pobudzania aktywności innowacyjnej ....................................................... 52

10. Warunki rozwijania kwalifi kacji .............................................................................. 5411. Aktualizacja wiedzy jako niezbędny warunek twórczości technicznej ..................... 5512. Cele i formy kształcenia ustawicznego .................................................................... 5713. Cechy wynalazku ..................................................................................................... 6114. Zasady wartościowania wynalazków ........................................................................ 6315. Klasyfi kacja inżynierów ........................................................................................... 6416. Uwagi i wnioski końcowe ........................................................................................ 68Bibliografi a ..................................................................................................................... 70Załącznik 1. Zasady etycznego postępowania inżynierów i techników ......................... 74Załącznik 2. Polskie określenie pojęcia „inżynier” sprzed 350 lat .................................. 76

Rozdział 3. Pracownicy naukowi1. Defi nicja pojęcia „pracownik nauki” i jego funkcje .................................................. 772. Ewolucja pojęcia „naukowiec” ................................................................................. 79


6 Spis treści

3. Podział pracowników nauki ..................................................................................... 804. Klasyfi kacja naukowców .......................................................................................... 815. Ochrona nauki przed skutkami działalności pseudonaukowców ............................. 836. Cechy osobowości kandydatów do pracy naukowej ................................................. 867. Kryteria oceny pracowników naukowych ................................................................. 878. Wychowywanie kadr naukowych ............................................................................. 899. Formy kształcenia i podnoszenia kwalifi kacji .......................................................... 90

10. Warunki uzyskiwania kwalifi kacji naukowych ......................................................... 9311. Instytucjonalne uwarunkowania kształcenia kadr naukowych ................................. 9312. Zagadnienia rekrutacji i selekcji pracowników nauki ............................................... 9513. Zasady działania specjalistycznego zespołu naukowego .......................................... 9614. Zasady programowania indywidualnego rozwoju naukowego ................................. 10115. Dynamika rozwoju osobowości ............................................................................... 104Bibliografi a ..................................................................................................................... 105

Rozdział 4. Nauka i wiedza naukowa1. Nauka jako proces poznawczy ................................................................................... 1092. Przegląd znaczeń terminu „nauka” ............................................................................ 1103. Funkcje nauki – rola i znaczenie ................................................................................ 1124. Wiedza naukowa i kryteria naukowości ..................................................................... 1145. Klasyfi kacja nauk ....................................................................................................... 1176. Technika, technologia i nauki techniczne ................................................................. 1197. Charakterystyka rozwoju nauk technicznych ............................................................. 1228. Kształcące i wychowawcze aspekty pracy badawczej ................................................. 127Bibliografi a ..................................................................................................................... 129

Rozdział 5. Metody nauk technicznych1. Wprowadzenie ........................................................................................................ 1312. Pojęcia podstawowe ................................................................................................. 1323. Rodzaje działalności naukowej ................................................................................ 1344. Ogólne określenie przedmiotu badań nauk technicznych ........................................ 1365. Opis faz cyklu działalności badawczo-rozwojowej ................................................... 1386. Model metodologiczny rozwiązywania problemów naukowych .............................. 1437. Obserwacja naukowa ............................................................................................... 1458. Eksperyment naukowy ............................................................................................ 1479. Pomiary naukowe .................................................................................................... 149

10. Hipotezy naukowe ................................................................................................... 15111. Warunki uznania rozwiązania problemu naukowego .............................................. 15612. Kryteria naukowości pracy badawczej ...................................................................... 157Bibliografi a ..................................................................................................................... 158

Rozdział 6. Modele w naukach technicznych1. Wprowadzenie ........................................................................................................ 1612. Ogólne pojęcie modelu ............................................................................................ 1633. Modele nominalne i realne ...................................................................................... 1654. Ogólna klasyfi kacja modeli naukowych ................................................................... 1675. Budowa modeli naukowych ..................................................................................... 1746. Cechy modeli naukowych ........................................................................................ 1767. Wymagania prostoty i adekwatności ....................................................................... 1788. Procedura budowania modelu fi zycznego ................................................................ 1809. Budowa modeli matematycznych ............................................................................ 184

10. Klasyfi kacja modeli matematycznych ...................................................................... 18611. Etapy badań modelowych ........................................................................................ 190


7Spis treści

12. Cykl badawczy modelowania matematycznego ....................................................... 19213. Poznawcze i kształcące znaczenie modeli naukowych ............................................. 19714. Uwagi i wnioski końcowe ........................................................................................ 198Bibliografi a ..................................................................................................................... 198

Rozdział 7. Ewolucja koncepcji stopni i tytułów naukowych1. Geneza stopni i tytułów naukowych .......................................................................... 2012. Układy stopni i tytułów naukowych .......................................................................... 2053. Ewolucja regulacji prawnych ..................................................................................... 2064. Stopnie i tytuł naukowy przed ostatnią reformą ........................................................ 2115. Geneza i założenia ostatniej reformy ......................................................................... 2126. Postanowienia reformy z 2011 roku .......................................................................... 2157. Uwagi i wnioski końcowe .......................................................................................... 224Bibliografi a ..................................................................................................................... 227

Rozdział 8. Proces doktoryzowania1. Ogólne założenia ..................................................................................................... 2292. Ogólne cele doktoryzowania .................................................................................... 2313. Społeczny charakter procesu uzyskiwania doktoratu ............................................... 2344. Układy ról w procesie doktoryzowania .................................................................... 2355. Kształtowanie cech osobowości pracownika naukowego ......................................... 2366. Czynniki wpływające na poziom doktoratów .......................................................... 2387. Studia doktoranckie ................................................................................................. 2408. Zalecany rodzaj oraz zakres tematyki rozpraw doktorskich ..................................... 2439. Wybór tematyki i programu rozpraw doktorskich ................................................... 245

10. Ogólne zalecenia opracowywania rozpraw doktorskich ........................................... 24811. Promotor – jego rola i obowiązki ............................................................................. 24912. Recenzje i recenzenci ............................................................................................... 25113. Egzaminy doktorskie ............................................................................................... 25314. Publiczna obrona rozprawy doktorskiej ................................................................... 25415. Promocja doktorska ................................................................................................. 25616. Publikowanie rozprawy doktorskiej oraz kwestia współautorstwa ........................... 257Bibliografi a ..................................................................................................................... 258

Rozdział 9. Proces habilitowania1. Wprowadzenie ........................................................................................................ 2612. Przyczyny niskiej sprawności uzyskiwania habilitacji przed reformą ....................... 2623. Ogólne założenia i cele habilitowania ...................................................................... 2744. Różnice między rozprawą doktorską a dysertacją habilitacyjną ............................... 2755. Ogólne wymagania dotyczące dysertacji habilitacyjnych ......................................... 2786. Zagadnienia określania dyscypliny naukowej habilitacji .......................................... 2797. Warunki dysertacji habilitacyjnych .......................................................................... 2828. Dysertacje związane z osiągnięciami technicznymi ................................................. 2829. Zespołowe dysertacje doktorskie i habilitacyjne ...................................................... 287

10. Ogólne zalecenia opracowywania dysertacji habilitacyjnych .................................... 28911. Recenzje w postępowaniu habilitacyjnym ................................................................ 29412. Kolokwium habilitacyjne ......................................................................................... 29613. Wykład habilitacyjny ............................................................................................... 29814. Wnioski i uwagi końcowe ....................................................................................... 300Bibliografi a ..................................................................................................................... 302


8 Spis treści

Rozdział 10. Proces uzyskiwania kwalifi kacji profesora1. Wprowadzenie .......................................................................................................... 3052. Profesor i jego rola w zakresie kształcenia kadr naukowych ...................................... 3063. Szkoła naukowa i jej rola ........................................................................................... 3084. Autorytet naukowy i jego znaczenie .......................................................................... 3125. Warunki uzyskiwania tytułu profesora ...................................................................... 3146. Przyczyny niskiej sprawności uzyskiwania stopni i tytułu naukowego ....................... 3167. Uwagi uzupełniające .................................................................................................. 317Bibliografi a ..................................................................................................................... 318

Rozdział 11. Zgromadzenia i dyskusje naukowe1. Wprowadzenie .......................................................................................................... 3212. Rodzaje zgromadzeń naukowych ............................................................................... 3223. Przegląd celów konferencji naukowych ..................................................................... 3244. Rola dyskusji w działalności naukowej ...................................................................... 3265. Podstawy logiczne dyskusji ........................................................................................ 3286. Zasady wygłaszania referatów .................................................................................... 3297. Zasady uczestniczenia w dyskusji naukowej .............................................................. 3308. Rola przewodniczącego obrad ................................................................................... 331Bibliografi a ..................................................................................................................... 334

Rozdział 12. Zasady redagowania publikacji naukowych1. Rola publikacji naukowych w procesie badawczym ................................................. 3352. Klasyfi kacja publikacji naukowych ........................................................................... 3373. Role czasopism naukowych ..................................................................................... 3384. Ogólne zasady pisarstwa naukowego ....................................................................... 3405. Styl tekstów naukowych .......................................................................................... 3426. Zasady budowy akapitu ........................................................................................... 3467. Wprowadzenie do terminologii ............................................................................... 3488. Rola i zalecany przedmiot wprowadzenia do publikacji ........................................... 3549. Ogólne zasady redagowania prac teoretycznych ...................................................... 356

10. Rodzaje równań fi zycznych ..................................................................................... 35811. Symbolika wielkości fi zycznych i technicznych ....................................................... 36212. Redagowanie schematów blokowych algorytmów obliczeń ..................................... 36413. Ogólne zasady redagowania publikacji eksperymentalnych ..................................... 37014. Redagowanie wykresów ........................................................................................... 37215. Wzory empiryczne ................................................................................................... 37716. Zasady redagowania wniosków i uwag końcowych ................................................. 38217. Zasady doboru bibliografi i ....................................................................................... 38218. Zasady redagowania streszczeń autorskich .............................................................. 38419. Zasady redagowania tytułu publikacji ...................................................................... 38520. Kwestie autorstwa publikacji ................................................................................... 38621. Zagadnienia podziękowań autora ............................................................................ 38722. Problematyka redagowania podręczników akademickich ........................................ 388Bibliografi a ..................................................................................................................... 389Załącznik 1. Podstawowe symbole matematyczne ......................................................... 393Załącznik 2. Zestawienie ważniejszych symboli mechaniki płynów w zakresie przepływów jednowymiarowych .................................................................... 395

Skorowidz rzeczowy .................................................................................................... 399


Wprowadzenie

Książka adresowana jest przede wszystkim do doktorantów i habilitan-tów w zakresie nauk technicznych jako pomoc w programowaniu formacyjnej pracy samokształceniowej, której celem jest kształtowanie i rozwój osobowości dojrzałego pracownika nauki i nauczyciela akademickiego, przez stopniowe uzy-skiwanie odpowiednich kwalifi kacji intelektualnych, metodycznych i meryto-rycznych w zakresie określonej dyscypliny naukowej.

W związku z tym węzłową rolę odgrywają rozdziały 8 i 9. W rozdziałach tych uzyskiwanie stopni naukowych przedstawiono jako złożony proces edukacji na-ukowej z ściśle określonymi celami, które muszą spełnić określone warunki. Omówiono społeczny charakter uzyskiwania doktoratu i habilitacji, z uwzględ-nieniem ról indywidualnych (doktorant lub habilitant, promotor lub kierow-nik naukowy, kierownik specjalistycznego seminarium naukowego, recenzenci) i zbiorowych (gremia przeprowadzające postępowanie doktorskie lub habilitacyj-ne), oraz inne czynniki wpływające na poziom i tempo uzyskiwania wymaganych kwalifi kacji. Przyjęto założenie, że celem nadrzędnym procesu doktoryzowania i habilitowania nie jest przygotowanie odpowiedniej rozprawy lub uzyskanie stopnia naukowego, lecz uzyskanie kwalifi kacji dojrzałego naukowca i nauczy-ciela akademickiego, natomiast rozprawa jest środkiem służącym do wykazania osiągnięcia tych kwalifi kacji, a stopień naukowy potwierdzeniem posiadania od-powiednich kwalifi kacji.

Kolejnym, nadzwyczaj doniosłym etapem rozwoju intelektualnego i nauko-wego jest okres dalszego podnoszenia kwalifi kacji, wymaganych do uzyskiwa-nia tytułu naukowego profesora. Wśród nauczycieli akademickich kluczową rolę spełnia profesor, gdyż od jego kwalifi kacji, kompetencji i postawy zależy rozwój naukowy doktorantów i habilitantów; to on powinien być nauczycielem pracy na-ukowej i strażnikiem utrzymywania odpowiednich standardów pracy naukowej, głównie przez kierowanie pracami specjalistycznego seminarium naukowego w zakresie określonej dyscypliny naukowej. Warunkiem prawidłowego rozwoju naukowego doktorantów i habilitantów jest możliwość uczestniczenia w pra-cach specjalistycznego seminarium naukowego, kierowanego przez wybitnego


10 Wprowadzenie

NAUCZYCIELA-MISTRZA pracy naukowej. Najczęściej profesor bywa promo-torem, recenzentem i opiniodawcą awansów naukowych. Dlatego okres po uzy-skaniu habilitacji wymaga wnikliwie przemyślanego programu i metod dalszego podnoszenia kwalifi kacji intelektualnych i naukowych, które są konieczne do spełniania nadzwyczaj odpowiedzialnej społecznej i naukowej roli profesora. Wprowadzeniem do tej problematyki jest rozdział 10. Uzyskiwanie tytułu profe-sora w wieku przedemerytalnym nie ma żadnego społecznego znaczenia.

Przygotowanie wznowienia książki zostało poprzedzone ukazaniem się zno-welizowanej Ustawy o stopniach i tytule naukowym, której geneza i założenia oraz postanowienia zostały przedstawione w rozdziale 7. Najbardziej dyskusyjne zmiany dotyczą wymagań uzyskiwania habilitacji jako rzekomej bariery uzyski-wania awansów naukowych. Przygotowaniu tej ustawy towarzyszyła dyskusja społeczna, podczas której – nie po raz pierwszy – wystąpiły silne tendencje do likwidacji wymogu uzyskiwania habilitacji do awansów naukowych, a nawet li-kwidacji tytułu naukowego profesora, pozostawiając tylko stanowisko profesora. Zwolennicy takich zmian wykazywali brak zrozumienia celu i sensu procesu ha-bilitowania oraz procesu uzyskiwania kwalifi kacji koniecznych do uzyskiwania tytułu naukowego. Argumentowanie zasadności tych tendencji trudnościami w uzyskiwaniu awansów naukowych w niektórych dyscyplinach nauk technicz-nych jest błędne, gdyż rzeczywiste przyczyny w tym zakresie powodowane są rekrutacją kandydatów bez odpowiednich uzdolnień do twórczej pracy naukowej oraz brakiem profesorów z kwalifi kacjami NAUCZYCIELI i MISTRZÓW pracy naukowej. Intensyfi kacja procesu stopniowego uzyskiwania odpowiednich kwa-lifi kacji i kompetencji naukowych wymaga bowiem najwyższych i specyfi cznych metod edukacji akademickiej.

W związku z tym należy zauważyć, że w świecie – także w Unii Europejskiej – istnieje kilka systemów stopni i tytułów naukowych oraz zasad awansowania pra-cowników nauki i nauczycieli akademickich. Każdy z nich cechuje się zarówno swoistymi zaletami, jak i wadami. Natomiast wszystkie mają wspólne cele nad-rzędne, dotyczące stopniowego uzyskiwania odpowiednich fi nalnych kwalifi kacji i kompetencji naukowych. W każdym systemie warunkiem osiągania zakłada-nych celów nadrzędnych jest konsekwentne realizowanie strategii określonego systemu i sumienne przestrzeganie odpowiednich warunków zakładanych dla kolejnych etapów edukacji naukowej. Dlatego wyrażam przekonanie, że skłon-ności do stałego wzniecania w Polsce debat społecznych na temat zasadności utrzymywania procesu habilitacji jako drugiego etapu stopniowego uzyskiwania kwalifi kacji i kompetencji naukowych wynikają z nieporozumień.

Rozdziały 4, 5 i 6 poświęcone są wybranym zagadnieniom naukoznawstwa i metodom postępowania naukowego. Przedstawiam w nich podstawowe po-jęcia dotyczące nauki i wiedzy naukowej, klasyfi kacji nauk i badań naukowych oraz omówiono elementy metodologiczne modelu rozwiązywania problemów naukowych, ze szczególnym uwzględnieniem roli modeli w naukach technicz-


11Wprowadzenie

nych. W tym zakresie sformułowano podstawowe defi nicje i warunki, jakie mu-szą spełniać modele w badaniach naukowych, oraz zaprezentowano podstawowe procedury budowania modeli fi zycznych i matematycznych zjawisk i procesów technologicznych oraz układów urządzeń technicznych.

Problematyka ostatniego etapu badań naukowych, tzn. komunikowanie wy-ników badawczych gremiom specjalistów w celu uzyskania ich akceptacji, jako warunku koniecznego do uznania badanego zagadnienia naukowego za rozwią-zane, przedstawiona jest w rozdziałach 11 i 12. W zakresie ustnego komuniko-wania wyników pracy naukowej omówiono rodzaje i cele zgromadzeń nauko-wych, podstawy logiczne dyskusji naukowych oraz zasady wygłaszania referatów i prowadzenia dyskusji. Następnie przedstawiono ogólne zasady redakcyjnego opracowania sprawozdań z prac badawczych przeznaczonych do publikacji, które są drugim rodzajem komunikowania. W tym zakresie przedstawiono m.in. ogól-ne zasady pisarstwa naukowego oraz zasady redagowania publikacji teoretycz-nych i eksperymentalnych, a także redagowania ilustracji.

Kształcenie pracowników nauki w procesie doktoryzowania i habilitowania oraz w okresie pohabilitacyjnym musi uwzględniać rodzaj zadań, do wykonywa-nia których są oni przygotowywani. Ponieważ najczęściej wypromowani dokto rzy i doktorzy habilitowani w zakresie nauk technicznych są zatrudniani w procesie akademickiego kształcenia inżynierów, w rozdziale 1 przedstawiono podstawo-we koncepcje współczesnych akademickich uczelni technicznych oraz realizo-wane przez nie zadania i warunki, jakie muszą spełniać. Natomiast rozdział 2 omawia ogólne założenia modelowe współczesnych inżynierów kształconych w uczelniach technicznych. Określenie cech modelowego inżyniera jest ważne, gdyż nauczyciel takich inżynierów musi nie tylko umieć inicjować i rozwijać od-powiednie cechy intelektualne, charakterologiczne oraz zawodowe, ale także sam musi się cechować takimi samymi uzdolnieniami. Dlatego kształtowanie i rozwi-janie takich uzdolnień musi być objęte celami i programem kształcenia w proce-sie doktoryzowania i habilitowania. Z rozdziałów 1 i 2 wyłączono problematykę wyższych technicznych szkół zawodowych.

Problematykę pracowników nauki oraz zespołów naukowych omówiono w rozdziale 3, w którym przedstawiono defi nicje podstawowych pojęć, klasyfi -kacje pracowników nauki, zasady ich rekrutacji i selekcji oraz oceniania. Prawid-łowy rozwój kwalifi kacji i kompetencji naukowych osiągany jest w zespole am-bitnych pracowników nauki, kierowanym przez wybitnego nauczyciela i mistrza pracy naukowej i rozwoju kwalifi kacji naukowych. W zakończeniu przedstawio-no zasady funkcjonowania zespołu naukowego oraz zasady programowania indy-widualnego rozwoju naukowego.

Każdy rozdział uzupełniony jest bibliografi ą omawianej problematyki. Z jed-nej strony, prezentowane w książce treści w znacznej części są odzwierciedleniem istniejącego piśmiennictwa. Bibliografi a dokumentuje rozwój poglądów oraz ewo-lucję zasad przyjętych jako obowiązujące w polskich środowiskach naukowych.


12 Wprowadzenie

Z drugiej strony, bibliografi a może być wykorzystana do samodzielnego pogłę-bienia wiedzy.

Wyrażam przekonanie, że przedstawiona problematyka powinna być wnikli-wie przemyślana i stosowana przez głównych uczestników procesu kształcenia pracowników nauki: NAUCZYCIELA-MISTRZA pracy naukowej oraz UCZNIA-

-ADEPTA pracy naukowej. Upowszechnienie tej problematyki może przyczy-nić się do podniesienia na wyższy poziom kształcenia nauczycieli akademickich oraz intensyfi kacji uzyskiwania wyższych kwalifi kacji i kompetencji naukowych, a tym samym uzyskiwania podstaw do awansów naukowych odpowiadającym standardom obowiązującym w Unii Europejskiej.

Pierwotne teksty książki powstawały w latach siedemdziesiątych w związ-ku z przygotowywaniem seminariów dla moich współpracowników w Instytucie Inżynierii Środowiska Politechniki Poznańskiej. Wykłady z zakresu problema-tyki książki wielokrotnie wygłaszałem dla uczestników studiów doktoranckich w Politechnice Poznańskiej, Akademii Rolniczej w Poznaniu i Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Oddawana do rąk Czytelników książka jest zmienioną i rozszerzoną wersją książki pierwotnie wydanej przez Wydawnic-two Uczelniane SGGW w 2001 r.

Wyrażam przekonanie, że problematyka książki powinna być przedmiotem wykładów na studiach doktoranckich nauk technicznych i uwzględniana w pracach seminariów studiów doktoranckich oraz międzyuczelnianych specjalistycznych seminariów w zakresie określonych dyscyplin naukowych, których uczestnikami są początkujący pracownicy nauki oraz uczeni.

Składam serdeczne podziękowanie mojemu byłemu studentowi, Panu Preze-sowi Zarządu Firmy „Envirotech” w Poznaniu, mgr. inż. Januszowi Tomaszkie-wiczowi – za sfi nansowanie kosztów wydania książki.

Czesław Grabarczyk


Rozwój kwalifikacji naukowych nauczycieli akademickich nauk technicznych

Documents

Transcript of Rozwój kwalifikacji naukowych nauczycieli akademickich nauk technicznych