ROCZNIKI GLEBOZNAW CZE T. XLIV NR 1/2 W ARSZAW A 1993: 107-118

ANDRZEJ ŁACHACZ

ROZPOZNAWANIE GLEB NALEŻĄCYCH DO TYPU MURSZOWATYCH NA PODSTAWIE BARWY

Katedra Gleboznawstwa Akademii Rolniczo-Technicznej w Olsztynie

WSTĘP

Gleby typu murszowatych [7] występują w Polsce na znacznym obszarze, który będzie się zwiększał w wyniku powszechności procesów mineralizacji materii organicznej. Czwarte wydanie “Systematyki gleb Polski” [7] wprowa­dza zmianę w podziale gleb pobagiennych. Na podstawie ilościowych kryte­riów zawartości materii organicznej oraz miąższości warstwy zasobnej w tę materię w typie gleb murszowatych wyróżniono 3 podtypy: gleby mineralno- murszowate z warstwą murszu zawierającą ponad 20% materii organicznej i o miąższości do 30 cm, gleby murszowe właściwe, które zawierają w powierzch­niowym poziomie 10-20% materii organicznej, oraz gleby murszaste posiada­jące od 3 do 10% materii organicznej. Tworzą one w terenie skomplikowaną mozaikę gleb o różnej zawartości materii organicznej [6]. W badaniach tere­nowych napotyka się trudności w zaliczaniu omawianych gleb do poszczegól­nych jednostek systematycznych.

Ważnym zadaniem jest znalezienie metod identyfikacji omawianych gleb w warunkach polowych. Podstawę identyfikacji może stanowić barwa, która jest jednąz głównych cech morfologicznych gleb. W wielu przypadkach ocenia się nawet przydatność rolniczą gleb na podstawie ich zabarwienia. Biorąc pod uwagę barwę poziomów glebowych, można orientacyjnie oceniać zawartość niektórych składników, zwłaszcza próchnicy, żelaza, krzemionki oraz węgla­nów [2, 8, 12, 14, 15].

W celu zobiektywizowania oznaczeń barwy w gleboznawstwie stosuje się atlasy barw według systemu Munsella [11], który porządkuje barwy w prze­strzeni trójwymiarowej. Systematyki gleb wielu krajów jako główną cechę diagnostyczną poziomów glebowych podają ich barwę według Munsella. Ciągle są prowadzone prace nad uściśleniem tego kryterium [4, 5]; również

108 A. Łacha с z

ostatnie wydanie “Systematyki gleb Polski” [7] uwzględnia barwę według Munsella jako cechę diagnostyczną.

Jak wykazały badania [10], z cech morfologicznych możliwych do oceny w warunkach polowych jedynie barwa i skład granulometryczny mogą mieć większe znaczenie w określeniu właściwości gleb. One też najsilniej korelują z właściwościami oznaczonymi metodami laboratoryjnymi. Duże znaczenie praktyczne ma szybka ocena stosunków powietrzno-wodnych gleb na podsta­wie barwy [4].

Celem niniejszej pracy jest określenie przydatności atlasu barwy Munsella do identyfikacji gleb murszowatych.

ZAKRES I METODYKA BADAŃ

W pracy wykorzystano kolekcję 215 próbek glebowych pobranych w tra­kcie badan na Równinie Mazurskiej. Barwę określono w laboratorium w świetle naturalnym rozproszonym posługując się tablicami Munsella [11]. Do badań wykorzystano próbki powietrznie suche, przesiane przez sito o oczkach 1 mm. Zawartość materii organicznej określano przez spalenie próbek w temperaturze 550 °C. Właściwości chemiczne badanych gleb przedstawiono we wcześniejszej pracy Łachacza [9].

Przeprowadzono również badania w warunkach polowych na obiekcie Borki Rozoskie w gminie Rozogi [6] nad możliwością odróżniania gleb mur- szastych od sąsiadujących z nimi gleb bielicowych właściwych. W tym celu pobrano do cylinderków o pojemności 100 cm próbki z wierzchnich pozio­mów gleb. Określono: barwę próbek w polu, a w laboratorium wilgotność aktualną metodą suszarkową oraz barwę gleb w cylinderkach po 2 dniach wysychania na powietrzu i w stanie powietrznie suchym.

OMÓWIENIE WYNIKÓW

Przedstawiono procentowy udział poszczególnych gleb o danej barwie w obrębie wyróżnionych utworów glebowych (tab. 1), których częstość wystę­powania była większa od 5%. Dominującym odcieniem barwy (hue) badanych gleb jest l OYR. Wydaje się, że barwa o tej długości fal elektromagnetycznych jest charakterystyczna dla wierzchnich poziomów gleb zasobnych w zhumifi- kowaną materię organiczną. Na barwę omawianych gleb wywierają również wpływ związki żelaza [13,16]. Warunki środowiska są typowe dla powstawa­nia getytu (a FeOOH) o odcieniu barwy między 7,5YR a 1OYR [16]. Dla rzędu gleb zabagnianych (glejowych) charakterystyczna jest obecność lepidokrokitu (у FeOOH), występującego łącznie z getytem w różnego rodzaju konkrecjach[13]. Dla lepidokrokitu typowa jest pomarańczowa barwa o odcieniu 5YR - 7,5YR według Zonna [16] i 7,5YR według Schwertmanna [13].

Rozpoznawanie gleb z typu murszowatych 109

Przesiewanie próbek zniszczyło naturalną strukturę oraz słabiej scemento- wane konkrecje żelaziste, co wpłynęło na ujednolicenie odcienia ich barwy. W miarę zmniejszania się zawartości materii organicznej w próbkach pojawiały się częściej sąsiednie odcienie barwy głównie: 7,5YR; 5YR oraz 2,5Y i 7,5Y. Udział ich nie był jednak znaczny.

Mursze gleb mineralno-murszowych charakteryzują się zbliżoną barwą mimo dużych różnic w zawartości materii organicznej (tab.l). Jasność barwy murszy nie przekracza 3, a nasycenie barwą rzadko przekracza 3. Utwory murszowate mają większą jasność barwy i obok jasności 3 pojawiająsię próbki o jasności 4. Utwory murszaste charakteryzują się jasnością barwy od 4 do 5 oraz nasyceniem barwą od 1 do 3. Piaski podścielające mają różnorodne barwy. W tej grupie utworów występują stosunkowo częściej inne niż 10YR odcienie barwy. W miarę zmniejszania się zawartości materii organicznej wzrasta jasność barwy, która osiąga w piaskach o zawartości do 1% materii organicznej wartość 7. W podobny sposób wzrasta nasycenie barwą.

Przedstawione wyniki skłoniły do szukania statystycznych zależności mię­dzy zawartością materii organicznej w glebie a jej barwą. Zwykle oblicza się współczynnik korelacji między zawartością materii organicznej a jasnością barwy [2,8,12,14], ponieważ value określa stopnie szarości, które są związane z zawartością materii organicznej (próchnicy). Obliczone współczynniki kore­lacji (tab.2) wskazują na istotne zależności. Wysokie współczynniki korelacji uzyskane dla przedziałów do 20% materii organicznej dowodzą, że na podsta­wie barwy można w przybliżeniu określać zawartość materii organicznej w glebach należących do typu murszowatych. Istotne wydaje się określenie górnej granicy zawartości materii organicznej, która wpływa jeszcze na barwę gleby. Analiza współczynników korelacji (tab.2) dla całej populacji (r=-0,612), populacji bez murszy (r=-0,811) oraz dla utworów murszowatych (r=-0,417) wskazuje, że związek między jasnością barwy a zawartością materii organicz­nej słabnie przy wyższej od 10% jej zawartości. W badanych glebach widoczny jest wpływ materii organicznej na barwę (jasność barwy) do około 15% zawartości tej materii. W próbkach o zawartości ponad 15%; materii organicz­nej jasność barwy nie przekraczała 3. Granicę 15% materii organicznej stoso­wali również badacze niemieccy [2] przy określaniu zależności między zawartością materii organicznej a jasnością barwy gleb.

Powyższe dane wskazują na odmienność gleb murszowatych w stosunku do gleb autogenicznych, które mają jednolitą czarną barwę przy znacznie mniejszej zawartości materii organicznej. Jak wynika z przeglądu literatury[14], siła barwiąca materii organicznej zależy od jej składu chemicznego i właściwości oraz z drugiej strony od stopnia rozdrobnienia fazy stałej gleby, obecności minerałów ilastych i węglanu wapnia. Materia organiczna gleb należących do typu murszowatych nie jest związana z ziarnami piasku, lecz tworzy osobne twarde agregaty. Powoduje to, że powierzchnia tych gleb jest jaśniejsza w stosunku do innych gleb o tej samej zawartości materii organicz­nej. Widoczne jest to przy porównywaniu barwy gleb określonej tablicami Munsella oraz porównywaniu obrazu gleb na zdjęciach panchromatycznych.

Га be la 1

Barwa powietrznie ( 'olour of air •

suchvch próbek glebv dry 4oi| samples

Utwór glebowy Zawartość materii organicznej | 'У/ ]

Lic/ba próbek Soil formation

Organie matter content [';> J Sample number

Udział procentowy Percentage

Kod bar\v\ gleln Munsell notation

f )pis barw\ Description of soil colour

1 •) 3 4

27.3 10Y U 31 bardzo ciemnoszara - very dark gray

Murs/ 27.3 K)YK3 2 bardzo ciemnoszarawobrunatna - verv dark graysh brown

Muck 1S.1 К >YR 2 2 bardzo cimnobrunatna - very dark brow n

20- 75.8 4.1 10Y R 21 czarna - black

n = 11 Q.l К )YR 3 3 ciemnobrunatna - dark brown

0.1 К >YR3 4 ciemno/oltawobrunatna - dark yellowish brown

Utwór murszowatv 29.0 1()YR3 : bardzo ciemnoszarawobrunatna - very dark gravish brown

Mucky formation 20.0 inYR 33 cimnobrunatna - dark brown

10-20 12.0 10Y R 41 cimnobrunatna - dark brown

n = 31 Q.7 lOYR4 : ciemnoszarawobrunatna - dark grayish brown

6.5 К >YR 3 4 ciemnożółtawobrunatna - dark yellowish brow n

110 A

.Łachacz

1 3 4

6,5 1 0 Y R 4 /3 b ru n a tn a / c ie m n o b ru n a tn a - b ro w n / d a rk brow n

2 0 ,0 1 0 Y R 4 /2 c ie m n o s z a ra w o b ru n a tn a - d a rk g ray ish b row n

17,9 1 0 Y R 5 /2 c ie m n o s z a ra w o b ru n a tn a - d a rk g ray ish b ro w n

U tw ó r m u rsza sty 14,8 1 0 Y R 5 /1 sza ra - gray

Muckous formation 11,6 1 0 Y R 5 /3 b ru n a tn a - brown

3 - 1 0 10,5 1 0 Y R 4 /3 b ru n a tn a / c ie m n o b ru n a tn a - b ro w n / d a rk brow n

n = 95 8 ,4 1 0 Y R 4 /1 c ie m n o sz a ra - d a rk g ray

P ia s e k p o d g le b ia 2 2 ,4 1 0 Y R 5 /4 ż ó łta w o b ru n a tn a - y e llo w ish b row n

Subsoil sand 11,2 1 0 Y R 5 /6 ż ó łta w o b ru n a tn a - y e llo w ish b ro w n

1 - 2 11,2 1 0 Y R 6 /3 b la d o b ru n a tn a - p a le brow 'n

n = 18 11,2 1 0 Y R 6 /4 ja sn o ż ó łta w o b ru n a tn a - ligh t y e llo w ish b row n

2 0 ,0 ÎO Y R 7 /4 bard zo b la d o b ru n a tn a - v e ry pa le brow 'n

P ia s e k p o d g le b ia 18,0 1 0 Y R 6 /3 b la d o b ru n a tn a - p a le b row n

Subsoil sand 12,0 1 0 Y R 7 /3 bard zo b la d o b ru n a tn a - v e ry pa le brow ’n

0 , 3 - 1 12.0 * 1 0 Y R 7 /6 ż ó łta - y e llo w

n = 50 10,0 1 0 Y R 6 /4 ja sn o ż ó łta w o b ru n a tn a - lig h t y e llo w ish b row n

10,0 1 0 Y R 6 /6 b ru n a tn a w o ż ó łta - brow ’n ish y e llo w

112 A. Łac/iacz

Na odmienność odwzorowania gleb murszowatych na zdjęciach panchromaty- cznych zwrócili uwagę Białousz [1] oraz Cierniewski [3].

Tabela 2

Zależność między zawartością materii organicznej (.v) a jasnością barwy powietrznie suchej gleby (y) Relationship between the organie matter content (x) and colour value of air-dry soil samples (y)

Przedział zawartości materii organicznejRange of organie matter content

Liczba próbek Sample size

Współczynnik korelacji Correlation coefficient

Równanie regresji Regresion equation

% n r

0,3 - 75.8 215 -0,612** y = 5,37 -0,067 x

0.3 - 20,0 204 -0,811** >- = 6,15 - 0,228 x

о P 154 -0,745** y = 5,64 -0,174 *

2,0 - 20.0 136 -0,732** y = 5,53-0,163 дг

2,0 - 15,0 127 -0,704* y = 5,73 -0,198 *

2,0 - 10,0 105 -0,487** y = 5,65 -0,181*

3.0 - 10.0 94 -0,448** y - 5,68 - 0,185 x

0,3- 1,0 50 -0,572** y = 7,71 - 2,146 x

10,0-20,0 31 -0,417* y = 4,18 - 0,067 x

* - istotny przy P = 0,05 - s»ignificant at P == 0,05

** - istotny przy P = 0,001 - significant at P = 0,001

Zależność między zawartością materii organicznej w przedziale od 2 do 15% a jasnością barwy przedstawiono na rysunku 1. Krzywa logarytmiczna jest nieco lepiej dopasowana do wyników empirycznych niż linia prosta. Obserwacja rozproszenia punktów wskazuje, że częstsze stosowanie połówko­wych wartości value poprawiłoby omawianą zależność. Duże rozproszenie punktów świadczy o tym, że materia organiczna nie jest jedynym komponen­tem wpływającym na jasność barwy gleb. Przedstawione równania mogą służyć do szacowania zawartości materii organicznej w glebach należących do typu murszowatych na podstawie jasności barwy.

Przedstawiono również wyniki uzupełniających badań nad odróżnianiem gleb murszastych od sąsiadujących z nimi gleb bielicowych właściwych za pomocą barwy (tab.3). Badania polowe przeprowadzono wiosną po opadach deszczu. Gleby murszaste miały wyrównaną wilgotność aktualną (średnio 50,8%) zbliżoną do polowej pojemności wodnej. Wilgotność aktualna gleb bielicowych była bardziej zróżnicowana. Średnia jasność barwy wilgotnych gleb murszastych wynosiła 2,8, a gleb bielicowych była wyższa o 1,1 jednostki value. Po 2 dniach wysychania wszystkie próbki gleb murszastych miały jasność 3, co wskazuje, że ich powierzchnia była ciągle wilgotna. Natomiast gleby bielicowe w tym momencie były w różnych stadiach wysychania. Średnia jasność barwy tych gleb wzrosła do 4,6 przy wysokim współczynniku

Rozpoznawanie gleb z typu marszowa tych 113

R ys. I . Z a le ż n o ś ć m ię d z y z a w a r to śc ią m a te rii o rg an iczn e j (y) a ja s n o ś c ią b a rw y p o w ie trz n ie su c h e j g le b y (*) F ig . 1. R e la tio n sh ip b e tw e en th e o rg a n ie m a tte r c o n ten t (y) and co lo u r v a lu e o f a ir -d ry so il s a m p le s (x)

zmienności (30,2%). Badane dwa rodzaje gleb w stanie powietrznie suchym różniły się jasnością barwy o 0,8 jednostki value. Wskazuje to, że barwa według Munsella może być pomocna w ich odróżnieniu zarówno w stanie suchym, jak i wilgotnym.

Zebrane dane (tab.l) posłużyły do opracowania schematu (rys.2), który może być przydatny w polowej identyfikacji utworów glebowych. W układzie karty z atlasu Munsella dla odcienia barwy 10YR naniesiono częstotliwość barwy omawianych utworów glebowych. Barwy te układają się w charaktery­styczny sposób w tabeli Munsella. W miarę zmniejszania się zawartości materii organicznej rośnie jasność i nasycenie barwą. Jak wynika z rysunku 2, 75% próbek utworów murszastych miało następujące barwy: 10YR 4/2, 10YR 4/3, 10YR 5 /1 ,10YR 5/2 i 10YR 5/3.

Na podstawie uzyskanych wyników należy stwierdzić, że atlas Munsella nie pozwala na obiektywne oddzielenie gleb murszowatych właściwych od murszowych (mineralno-murszowych). Jest to spowodowane tym, że górna granica rozdzielczości na podstawie barwy wynosi około 15% materii organi­cznej, zaś granica między glebami murszowatymi właściwymi a murszowymi

114 A. Łachacz

wynosi 20% materii organicznej. Zarówno wśród murszy, jak i wśród utworów murszowatych występuje barwa 10YR 3/2 (tab.l, rys.2).

Tabela 3

Jasność barwy gleb murszastych i bielicowych właściwych Colour value of muekous and podzol soils

WłaściwościProperties

Gleby murszaste - Muekous soils n = 30

Gleby bielicowe właściwe Podzol soils

n = 30

zakresrange X CV [%] zakres

range X CV [%}

Zawartość materii organicznej \% s.m.]Organie matter content in % of d.ni.

4,1 -8.4 5,9 27,4 1,7-3,0 2,4 22,0

Wilgotność aktualna [% obj.]Actual moisture 1% vol.]

42.2 - 57.0 50,8 9,1 13.1-44,3 25,3 41,1

Jasność barwy gleby wilgotnej Colour value of moist soil 2,5 - 3,0 2,8 9,2 3.0-5,5 3,9 21,2

Jasność barwy gleby po 2 dniach wysychania na p o w i e t rz u w t e m pe r a t u rze pokojowejColour value of soil after 2 days of air-drying at room temperature

3.0 - 3,0 3,0 0,0 3,0 - 6,0 4,6 30,2

Jasność barwy gleby powietrznie suchej Colour value of air-dry soil

3,5 - 5,5 4,3 14.2 4,5 - 6,0 5.1 8,4

X - średnia arytmetyczna - arithmetic meanCV - współczynnik zmienności - coefficient of variation.

Większa natomiast jest przydatność atlasu Munsella przy odróżnianiu gleb murszowatych właściwych od gleb murszastych oraz gleb murszastych od sąsiadujących z nimi gleb o niższej od 3% zawartości materii organicznej. Barwa jednak nie może być traktowana jako jedyne kryterium, gdyżnp. barwa 10YR 4/2 występuje wśród około 10% próbek utworów murszowatych i 20% próbek utworów murszastych (tab.l).

W trakcie badań polowych należy zwracać uwagę na zjawiska mikroerozji oraz na wmywanie materii organicznej. Materia organiczna jest wmywana w głąb gleby, gdyż nie tworzy trwałych połączeń z częścią mineralną gleb. Zachodzi też spłukiwanie jej do niewielkich zagłębień (bruzd), zawsze obe­cnych na polu. Po intensywnych deszczach powierzchnia gleb murszowatych właściwych, a zwłaszcza murszastych może składać się do głębokości 0,5 cm prawie wyłącznie z białych ziaren kwarcu. Orka przemieszcza je w głąb gleby, gdzie są widoczne jako warstewki białego lub jasnoszarego piasku. Przy

Rozpoznawanie gleb z typu murszowatych 115

R y s .2 . D o m in u ją c e b a rw y p o w ie trz n ie su c h y c h u tw o ró w g le b o w y c h w e d łu g M u n se ll S o il C o lo r C h a rts : O M - - z a w a r to ść m a te rii o rg a n ic z n e j , U P - p ro cen to w y u d z ia ł p ró b ek m a jący c h d a n ą b a rw ę

F ig .2 . D o m in a n t M u n se ll n o ta tio n s o f a ir -d ry so il fo rm a tio n s : О М - o rg a n ic m a tte r co n ten t, U P - p e rc e n ta g e

o f s a m p le s p o s se ss in g th e se n o ta tio n s

116 A. Łachacz

identyfikacji gleb w polu wskazane jest porównywanie barwy poziomu powie­rzchniowego z barwą utworu głębiej leżącego oraz na mikrowzniesieniach i w mikrozagłębieniach.

WNIOSKI

1. Wykazano umiarkowaną przydatność tabel Munsella do polowej identy­fikacji gleb należących do typu murszowatych. Dominującym odcieniem bar­wy w badanych glebach jest 10YR.

2. Gleby należące do typu murszowatych charakteryzują się odmiennymi właściwościami barwnymi w porównaniu z glebami autogenicznymi. Gleby murszaste są jaśniejsze niż piaszczyste gleby autogeniczne o podobnej zawar­tości materii organicznej.

3. W glebach murszowatych widoczny jest wpływ materii organicznej na jasność barwy do około 15% jej zawartości.

4. Istnieje korelacyjna zależność między jasnością barwy a zawartością materii organicznej w badanych glebach. Zależność tę w przedziale 2-15% materii organicznej można opisać równaniem:

y=17,6-2,5xgdzie:

y - zawartość materii organicznej (%),X - jasność barwy (value) powietrznie suchej gleby.

Ze względu na duży rozrzut rzeczywistych zawartości materii organicznej w porównaniu z wynikami uzyskanymi przy wykorzystaniu powyższego rów­nania, może ono służyć jedynie do orientacyjnego szacowania zawartości materii organicznej.

LITERATURA

[1J Białousz S.,1978:Zastosowanie fotointerpretacji do wykonywania map stosunków wodnych gleb. Pr.Kom.Nauk.PTG,5,nr 35.

[2] Blume H.P.,Helper M.,I987:Schätzung des Humusgehaltes nach der Munsell-Farbhelligkeit. Z.Pflanzenernähr. Bodenk. 1.150: 354-356.

[3] Cierniewski J., 1986:Odwzorowanie powierzchni gleby na czarno-białych zdjęciach lotniczych. Rocz.AR Pozn. 1.170: 3-15.

[4] Evans C.V.,FranznieierD.P., 1988: Color index values to represent wetness and aeration in some Indiana soils. Geoderma t.41: 353-368.

Rozpoznawanie gleb z typu murszowatych 117

[5] Evans L.J., Cameron B.H.,1985:Coloras a criterion for the recognition of podzolicB horizons. Can.J.SoiI Sei. t.65: 363-370.

[6] Gotkiewicz J., ŁachaczA.,1991: Charakterystyka glebmineralno-organicznych na tle warunków siedliskowych sandru mazursko-kurpiowskiego. Biul.Inf.ART Olszt.nr 31:49-61.

[7] Komisja V - Genezy, Klasyfikacji i Kartografii Gleb PTG,1989:Systematyka gleb Polski. Rocz.Glebozn. t.40, z.3/4.

[8] Krishna Murti G., Satyanarayana K., 1971 influence of chemical characteristics in the deve­lopment of colour. Geoderma t.5: 243-248.

[9] Łachacz A .,1990:Właściwości tlzyczno-wodne oraz chemiczne gleb mineralno-organicznych i ich urodzajność na przykładzie sandru mazursko-kurpiowskiego. (Praca doktorska). Olsztyn.

[10] Mc Kenzie N.J., MacLeod D.A.,1989:Relationships between soil morphology and soil proper­ties relevant to irrigated and dryland agriculture. Aust.J.Soil Res. t.27, z.2: 235-258.

[11] Munsell Soil Color Charts,1954:Munsell Color Company, Inc.Baltimore. Md.[12] Renger M., Wessolek G., List B., Seyfert R.,1987:Beziehung zwischen Bodenfarbe und

Humusgehalt.Mitteilgn.Dtsch. Bodenkundl. Gesellsch. t.55/II: 821-826.[13] Schwertmann U.,1985:The effect of pedogenicenvironments on iron oxide minerals. Adv.Soil

Sei. 1.1:171-200.[14] Taylor R.M.,1981:Colour in soils and sedim ents-a review. Developments in Sedimentology.

1.35:749-761.[15] Torrent J., Schwertmann Ü., Fechter H., Alférez F.,1983:Quantitative relationships between

soil color and hematite content. Soil Sei. t.136: 354-358.[16] Zonn S.V., 1982:Żelezo w poczwach. Izd."Nauka", Moskwa.

A. ŁACHACZ

ID E N T IF IC A T IO N O F M U C K Y SO IL S BY T H E M U N SE L L C O L O U R C H A R T S

Department of Soil Science, University of Agricultural Technology of Olsztyn

Summary

The colour of 215 air-dried soil samples was estimated by the comparison with the Munsell Color Charts under diffuse daylight. The samples represented post-bog soils, belonging to the mucky type as defined by the systematics of Polish soils. Supplementary investigations in the field conditions on distinction between muckous (humose) soils and adjacent mineral (podzol) ones were carried out. It was proved that the Munsell Color Charts were useful in the field identification of sandy post-bog soils. The hue of 10YR is the most typical one of surface horizons of investigated soils. It was found that the sandy textured mucky soils had peculiar colour characteristic. The organic matter does not form durable aggregates with sand grains, predominating in soil bulk. In consequence the soil is brighter than the autogenic soils with similar content of organic matter. It was observed that with increasing content of organic matter (up to about 15%) the colour value was stronger. There is close correlation between the colour value and the organic matter content. This relationship can be described within the range from 2 to 15% of organic matter by the following equation:

l i s Д. Łachocz

y=17,6-2,5x where: у - organie matter content (%), x - colour value of air-dried soil.

Pracę złożono w redakcji w maju 1902 r.

Dr Andrzej Łachacz Katedra Gleboznawstwa Akademia Rolniczo-Techniczna w Olsztynie 10-957 Olsztyn