Rosja Putina – ewolucja wewnêtrzna · 2016. 7. 28. · S¹downictwo równie¿ znalaz³o siê w...

KAROLINA SZYDYWAR-GRABOWSKA�

Rosja Putina – ewolucja wewnêtrzna

Gdy Borys Jelcyn 31 grudnia 1999 r. zrezygnowa³ z urzêdu, wiêkszoœæ kluczo-wych graczy miêdzynarodowej sceny politycznej zastanawia³a siê, jak potocz¹ siêlosy Federacji Rosyjskiej pod przywództwem nastêpcy – W³adimira Putina. Oby-watele, jak i spo³ecznoœæ miêdzynarodowa, z du¿¹ nadziej¹ spogl¹dali na pierwszereformatorskie zmiany i plany szybkiego rozwoju pañstwa rosyjskiego. Lata dzie-by³a wiêædziesi¹te by³y postrzegane przecie¿ jako okres chaosu, a polityka B. Jel-cyna okreœlana mianem nieefektywnej. Federacja Rosyjska u progu nowegotysi¹clecia potrzebowa³a d³ugookresowej strategii, która zapewni jej rozkwit i bez-pieczeñstwo.

Wygrana w wyborach i z³o¿enie przysiêgi narodowi rosyjskiemu (7 maja 2000 r.)zmieni³a status W. Putina, z pe³ni¹cego obowi¹zki na pe³noprawnego prezydenta.Jednak nie zmieni³a sytuacji w kraju. Pozosta³y w spadku nierozwi¹zane problemy,m.in. kryzys socjalno-ekonomiczny, kruchoœæ struktury federacyjnej kraju, nie-efektywnoœæ administracji pañstwowej, polaryzacja spo³eczeñstwa i jego masowapauperyzacja oraz wzrost przestêpczoœci�. Nowe w³adze dokona³y analizy sytua-cji, która pozwoli³a przedstawiæ ca³oœciowy program spo³eczno-ekonomicznegorozwoju� i wyznaczyæ strategiczne zadania. Udoskonalenie administracji pañ-stwowej, umocnienie roli pañstwa i jego reguluj¹cych funkcji oraz przezwyciê¿e-nie niebezpiecznego oderwania spo³eczeñstwa od w³adzy, to jak siê wydawa³onajwa¿niejsze z zadañ, jakim na samym pocz¹tku musia³ sprostaæ W. Putin i jegoadministracja.

Zapis konstytucyjny okreœla, ¿e prezydent Federacji Rosyjskiej œciœle wspó³-pracuje z rz¹dem, kremlowsk¹ administracj¹ i parlamentem w dziedzinie politykiwewnêtrznej kraju. Zgodnie z art. 84 Konstytucji Federacji Rosyjskiej przedk³ada

Disputatio – Tom VIII – „Re¿imy” 245

� $�� &��(��:��=�� 8.��C��#��'��(�� !� 0�� '� �� '�� $'�� 9�

)**2� �� 1,6�� &��# @�� 8�� ' B�� 0�� ' N-E- �� .��

� -��# 8��9� ��&�� .�� .9� ��.��9� �� /� /��@�#� ( .9S��#�� .�� $$ (�4� '� '�� 0�� &'�� 8(� (��)**1� �� )� �� ,�

projekty ustaw Dumie Pañstwowej, podpisuje i og³asza ustawy oraz zwraca siêdo Zgromadzenia Federalnego z dorocznymi orêdziami o stanie pañstwa i pod-stawowych kierunkach wewnêtrznej i zagranicznej polityki kraju. Wydaje te¿ de-krety i rozporz¹dzenia, które maj¹ moc obowi¹zuj¹c¹ na ca³ym terytoriumFederacji Rosyjskiej�. Warto zwróciæ uwagê na fakt, ¿e ten w³aœnie instrumentprawny sta³ siê wa¿nym orê¿em w rêku rosyjskiej g³owy pañstwa poniewa¿, jakspróbujê zobrazowaæ poni¿ej, dziêki niemu wiele reform zainicjowano i wprowa-dzono w ¿ycie. Podczas pierwszej kadencji rz¹dów nowego przywódcy jego refor-matorskie osi¹gniêcia by³y realizowane na dwóch p³aszczyznach – reform doko-nywano na fundamencie zmian legislacyjnych i pozalegislacyjnych�.

Zmiany w polityce wewnêtrznej zainicjowane w latach 2000-2004

Trzonem prac administracji w 2000 r. sta³o siê umocnienie wertykalnoœciw³adzy i powrót do pañstwowoœci w pe³nym tego s³owa znaczeniu. Pierwszyetap reform rozpoczêto tu¿ po zaprzysiê¿eniu W. Putina. W niespe³na tydzieñ potej uroczystoœci prezydent podpisa³ dekret O pe³nomocnym przedstawicielu Prezy-denta FR w okrêgu federalnym�. Ustanowiono w nim siedem okrêgów federalnych,które nie s¹ konstytucyjnym elementem ustroju, a jedynie administracyjnym ele-mentem podzia³u pañstwa. Kluczem tego podzia³u by³ czynnik geopolityczny –okrêg centralny ze stolic¹ w Moskwie, okrêg pó³nocno-zachodni z Sankt Peters-burgiem, okrêg pó³nocnokaukaski z Rostowem nad Donem, okrêg nadwo³¿añskiz Ni¿nym Nowogrodem, okrêg uralski z Jekaterynburgiem, okrêg syberyjskiz Nowosybirskiem oraz okrêg dalekowschodni z Chabarowskiem. Owe zmianywi¹za³y siê z powo³aniem siedmiu przedstawicieli prezydenta w tych okrêgach�.Mianowani namiestnicy prezydenta wywodzili siê przede wszystkim z resortu si³owe-go, piêciu z nich posiada³o nominacje generalskie: W. Kazancew, K. Pulikowski,P. £atyszew, W. Czerkiesow i G. Po³tawczienko. Dwóch pozosta³ych wczeœniejposiada³o teki ministrów: S. Kirijenko i L. Draczewski�. Podczas wyst¹pieniaprzed obu izbami Zgromadzenia Federalnego (8 lipca 2000 r.) W. Putin opisywa³kompetencje swoich federalnych przedstawicieli: „Bêd¹ sprzyjaæ efektywnemurozwi¹zywaniu problemów swoich okrêgów. Wsparciem ich dzia³añ bêdzie jedy-nie prawo i nadane im pe³nomocnictwa”�.

246 Disputatio – Tom VIII – „Re¿imy”

Karolina Szydywar-Grabowska

� L��'�� B�� 0�� (�� 8��#�� (�� )***� �� ?*�� &I�� $� (�L�� &��'$�� $�� D��" � ��

��$�� &'�� 8(� (�� )**A� �� 11� ��

Równoczeœnie rozpocz¹³ siê proces tworzenia terenowych wydzia³ów federal-nych struktur m.in.: organów œcigania i s³u¿b specjalnych. W ten sposób w³adzacentralna zauwa¿alnie wzmocni³a kontrolê nad podmiotami Federacji Rosyj-skiej�. Jak pisze S. Bieleñ u progu XXI w. W. Putin zetkn¹³ siê z realna groŸb¹ dez-integracji pañstwa. Federacja Rosyjska doby B. Jelcyna zatraci³a mocne strukturyadministracyjne, co owocowa³o czêsto samodzieln¹ i autonomiczn¹ polityk¹ re-gionów, bez jakichkolwiek konsultacji z centrum. Przyk³adem mo¿e byæ nagmin-nie stosowana praktyka w³adz w wielu regionach, które zaprzesta³yprzekazywania podatków do federalnego bud¿etu i jednoczeœnie wydawa³yprzepisy prawne niezgodne z Konstytucj¹ Federacji Rosyjskiej��.

Rosyjski parlament, uchwalaj¹c ustawê federaln¹ nr 113 O trybie formowaniaRady Federacji z 8 sierpnia 2000 r., zreorganizowa³ tryb formowania izby wy¿szejw systemie politycznym Federacji Rosyjskiej. Po zmianach w jej sk³ad weszli, za-miast po jednym reprezentancie w³adzy wykonawczej (gubernator z urzêdu)i w³adzy ustawodawczej (przewodnicz¹cy lokalnego parlamentu) – przedstawi-ciele wybierani przez oba te organy. W wyniku tego gubernatorzy stracili mo¿li-woœæ lobbowania w Moskwie na rzecz interesów w³asnych oraz swoich regionów.Owszem, w zamian 1 wrzeœnia 2000 r., zosta³a powo³ana Rada Pañstwa, na którejforum spotykali siê szefowie podmiotów Federacji Rosyjskiej, lecz jej uprawnie-nia posiadaj¹ wy³¹cznie doradczy charakter��.

Wkrótce po rozpoczêciu prac reformatorskich W. Putin stan¹³ przed widmemkryzysu. Podczas przeprowadzanych przez rosyjsk¹ marynarkê wojenn¹ manew-rów na Morzu Barentsa dosz³o do katastrofy okrêtu podwodnego o napêdzie ato-mowym Kursk. Czytaj¹c ówczesne komentarze prasowe, mo¿na wnioskowaæ, ¿eca³a sprawa mia³a najprawdopodobniej nie ujrzeæ œwiat³a dziennego. Taki incy-dent by³ przecie¿ ciosem dla rosyjskiej armii i ukazywa³ obraz wojska w stanierozk³adu. Zatoniêcie Kurska uwypukli³o te¿ konflikt na linii w³adza – mass-media.W. Putin bardzo mocno skrytykowa³ dziennikarzy za relacjonowanie wydarzeñz bazy Floty Pó³nocnej i jawne napiêtnowanie w³adzy. To by³ kolejny impuls dowcielenia w ¿ycie putinowskiego has³a: równego oddalania oligarchów od w³adzy��.W krêgu zainteresowania znaleŸli siê B. Bierezowski i W. Gusiñski, w³aœcicieledwóch stacji telewizyjnych: ORT i NTV. B. Bierezowski przyzwalaj¹c na wiary-godne relacjonowanie katastrofy, poniek¹d popad³ w nie³askê prezydenta, przezco musia³ opuœciæ Federacjê Rosyjsk¹, gdy¿ ewentualne œledztwa i represje sta³ysiê du¿ym niebezpieczeñstwem.



� 8�� >�� C�� (� >�� !� �� )AU C� /��

�� C� 8�%.��0Q��0�� !� �� ))5)2�

�� 8�� 8� >��0� 1��$��? $�:�� B�� 0�� (�� )**,� �� 1,+U'� �� L�$� �� 7:�� ;� �� 2< � )2�11�)**)� �� 2)52A�

�� 8�� C� /��

�� C� 8�%.��0Q��0�� !� �� A)5AA�� '� '�� 0�� &'�� 1A�

Zwiêkszenie politycznego wp³ywu na rynek medialny trwa³o od czerwca2000 r., gdy postawiono zarzuty w³aœcicielowi opozycyjnego holdingu medialne-go Media-MOST. Miêdzy innymi dzia³anie prokuratury i policji podatkowej przy-czyni³y siê do przejêcia udzia³ów tego holdingu przez wspó³w³aœciciela, lojalnegowobec Kremla koncernu Gazprom. Natomiast kolejna stacja telewizyjna znalaz³asiê w strefie wp³ywów W. Putina, gdy B. Bierezowski sprzeda³ swoje udzia³y w te-lewizji ORT R. Abramowiczowi, który póŸniej przekaza³ je pañstwu��.

Dzia³ania administracji W. Putina doprowadzi³y do ograniczenia wolnoœcis³owa i swobody mass-mediów w Federacji Rosyjskiej. Doœæ radykalne restrykcjewobec opozycyjnych oœrodków masowego przekazu przejawia³y siê ró¿nego ro-dzaju sankcjami natury ekonomicznej, jak i politycznej. Zmiana ustawodawstwafederalnego, regionalnego czy lokalnego, dotycz¹cego czwartej w³adzy, jak przy-jê³o siê mówiæ o mass-mediach, nast¹pi³a wraz z przyjêciem w czerwcu 2000 r.przez Radê Bezpieczeñstwa Federacji Rosyjskiej Doktryny Bezpieczeñstwa Informa-cyjnego. Postanowienia w niej zawarte przypieczêtowa³ sam prezydent 12 wrzeœ-nia 2000 r. Prace nad nowelizacj¹ ca³ej ustawy medialnej trwa³y znacznie d³u¿ej,bo do marca 2003 r., ale zakoñczy³y siê sukcesem. Duma uchwali³a ten dokumentpodczas pierwszego czytania, z najwa¿niejszym paragrafem o ograniczeniu pra-cy mass-mediów podczas kampanii wyborczych. Prócz zmian legislacyjnychW. Putin wykorzystywa³ tak¿e ca³y szereg dzia³añ pozalegislacyjnych. Popularnesta³o siê w Federacji Rosyjskiej karanie nadmiernie dociekliwych dziennikarzy po-stêpowaniem procesowym i limitowanie dostêpu do informacji��.

Reasumuj¹c mo¿na powiedzieæ, ¿e rosyjskie œrodki masowego przekazu utra-ci³y niezale¿noœæ, której nie brakuje w zachodnich stacjach telewizyjnych czy ra-diowych. Po wyborach prezydenckich W. Putin nie posiada³ ¿adnych znacz¹cychkonkurentów, a krytyka uskuteczniana przez opozycyjne oœrodki medialnewp³ywa³a raczej na spadek autorytetu œrodków przekazu, ni¿ nowego przywód-cy��. W³adze uzyska³y zamierzony efekt zmonopolizowania przekazu informacyj-nego i zdoby³y orê¿ do prowadzenia w przysz³oœci walki wyborczej.

Jak dowodzi wielu znawców tematyki rosyjskiej, kiedy W. Putin pojawi³ siêna scenie politycznej, od dawna wiadomy by³ fakt, i¿ Federacja Rosyjska prze¿y-wa kryzys to¿samoœci. Nowa Rosja, niegdyœ supermocarstwo, nie sta³a siê u proguXXI w. ani kwitn¹c¹ demokracj¹, ani potê¿nym imperium. Nowy przywódca po-stanowi³ to zmieniæ, aby nie powtórzy³a siê sytuacja z olimpiady z Sydney, kiedyto rosyjscy sportowcy stoj¹c na podium musieli milczeæ, bo nie by³o oficjalnie za-twierdzonych s³ów hymnu narodowego. W. Putin w grudniu 2000 r. wyszed³z inicjatyw¹, aby nowa symbolika Federacji Rosyjskiej by³a scaleniem wszystkich



�� >�� 8� /�� *�O L�$�� 0�� &'�� (�� )**6� �� 1*1 � �� 8�� C��#�� &�� $�� >�� C�� (� >�� !� �� 1516U �� &I��

$� (�L�� 1+51?�� C� '�� 0�� $ ��'��'� 7��L;� �� 1� ��0 )**1� �� )+�

poprzednich – carskiego dwug³owego or³a, trójkolorowej flagi i hymnu do muzy-ki Aleksandra Aleksandrowa, który decyzj¹ J. Stalina z 1943 r. sta³ siê oficjalnymhymnem ZSRR. Symbole te mia³y respektowaæ wojskowe, kulturowe i naukoweosi¹gniêcia kraju w ró¿nych okresach dziejowych. Prezydent W. Putin przekony-wa³, ¿e nie mo¿na odrzuciæ historii, dzieliæ jej na okresy ideologicznie s³usznei nies³uszne. Wdro¿enie nowych symboli Federacji Rosyjskiej 8 grudnia 2000 r.mia³o wymiar historyczny: w rok po przejêciu obowi¹zków prezydenckich z r¹kB. Jelcyna, W. Putin da³ wyraŸny sygna³ konsolidacji pañstwa wokó³ dziedzictwamocarstwowego. Takie w³aœnie dzia³ania ugruntowywa³y fenomen popularnoœciW. Putina. Odpowiada³ on, wraz ze swoja ekip¹, na zapotrzebowanie Rosjan,zwi¹zane z odrodzeniem pañstwa, jego potêgi i poczucia godnoœci narodowej��.

W sferze polityki reformy rozpoczê³y siê wraz z nastaniem 2001 roku. Autorzyzmian chcieli zwiêkszyæ swój wp³yw na kszta³towanie sceny partyjnej. Duma 21czerwca 2001 r. przyjê³a ustawê O partiach politycznych (wesz³a w ¿ycie 11 lipca2001 r.), w której m.in. wprowadzono zakaz funkcjonowania partii regionalnychoraz okreœlono minimaln¹, wymagan¹ liczbê cz³onków partii – dziesiêæ tysiêcyosób.

Kolejne zmiany legislacyjne ustawodawstwa wyborczego zosta³y zapisanew ustawie O podstawowych gwarancjach praw wyborczych i prawa do udzia³u w referen-dum obywateli Federacji Rosyjskiej (26 czerwca 2002 r.). Zmian dokonano równie¿w ordynacjach wyborczych – dwie ustawy: O wyborach deputowanych do Dumy Pañ-stwowej (25 grudnia 2002 roku) i O wyborach prezydenta Federacji Rosyjskiej (16 stycz-nia 2003 r.). Pierwsza z nich zawiera³a zapis o podniesieniu progu wyborczegoz piêciu do siedmiu procent, który po raz pierwszy obowi¹zywa³ podczas grud-niowych wyborów parlamentarnych 2007 r. Zmiany nast¹pi³y równie¿ w warun-kach okreœlaj¹cych wybór prezydenta – zwiêkszy³a siê liczba wymaganychpodpisów do zg³oszenia kandydata na ten urz¹d (z 1 do 2 mln). Nale¿y zauwa¿yæ,¿e zmiany w tej dziedzinie, przy zachowaniu pozorów pluralizmu, umo¿liwi³yw d³u¿szym okresie pomyœlne kszta³towanie podzia³u mandatów, co w za³o¿eniumia³o przyczyniæ siê do poparcia reformatorskich inicjatyw administracji prezy-denckiej��. Sprzyjaj¹c¹ okolicznoœci¹ by³ fakt, ¿e 17 kwietnia 2001 r. w Dumiepowsta³a tzw. koalicja czterech, w sk³ad której wesz³y nastêpuj¹ce partie: Jednoœæ,Ojczyzna, Rosyjskie Regiony oraz Deputowany Ludowy. W ten sposób powsta³a stabil-na prokremlowska wiêkszoœæ, jak dowodz¹ znawcy tematu, ulegaj¹ca nieformal-nym naciskom w³adzy, choæby przez gratyfikowanie deputowanych za przychylnepoparcie reformatorskich projektów��.



�� 8�� 8� >��0� �� 2A5,*U ?151*?�� 8�� 0�� N--N=N--I� (�� )**A� �� )*A5)*6U C� /��

�� C� 8�%.��0Q

Q��0�� !� �� ,25

S¹downictwo równie¿ znalaz³o siê w programie przemian skutecznie realizo-wanym przez nowego prezydenta. W 2002 r. parlament uchwali³ Kodeks Postêpo-wania Karnego (1 lipca 2002 r.) oraz Kodeks Postêpowania Cywilnego (23 paŸdzier-nika 2002 r). Jednoczeœnie wprowadzono te¿ zmiany w sferze prawniczych grupzawodowych, co skutkowa³o postawieniem na uprzywilejowanej pozycji s¹dówwzglêdem prokuratur. Chyba najwiêcej kontrowersji, spogl¹daj¹c z europejskiejperspektywy, wzbudzi³o ograniczenie immunitetu sêdziowskiego, przez mo¿li-woœæ poci¹gniêcia sêdziego do odpowiedzialnoœci karnej i administracyjnej orazwprowadzenia kadencyjnej nominacji przewodnicz¹cego s¹du, które pozosta³ow rêkach administracji prezydenckiej�. Mo¿na powiedzieæ, ¿e owe reformy, z jed-nej strony mia³y spe³niaæ zachodnie standardy, z drugiej natomiast zak³ada³yutrzymanie nieformalnej kontroli pañstwa nad s¹downictwem i prokuratur¹.

W. Putin wykorzystuj¹c przychylnoœæ ni¿szej izby rosyjskiego parlamentu,swoje uprawnienia prezydenckie i sprzyjaj¹ce warunki ekonomiczne, takie jakchoæby wzrost cen surowców energetycznych na œwiatowych rynkach, rozpocz¹³mniej lub bardziej popularne reformy gospodarcze. Analizuj¹c powy¿sze zmianyza prezydentury W. Putina, mo¿na s¹dziæ, ¿e prezydent zdawa³ sobie sprawêz faktu, ¿e tak du¿ego kraju, jakim jest Federacja Rosyjska, nie da siê zreformowaæw warunkach politycznego nie³adu.

Proces przemian gospodarczych rozpocz¹³ siê wraz z nastaniem 2001 r. od re-formy podatków. Jej zamierzenia dotyczy³y obni¿enia ciê¿aru podatkowego, po-legaj¹cego na uproszczeniu procedury opodatkowania. Przebudowa mia³acharakter zasadniczy i dotknê³a ka¿dego dzia³u systemu fiskalnego. Pierwszezmiany zwi¹zane by³y m.in. z dzia³alnoœci¹ osób fizycznych, kiedy zacz¹³ je obo-wi¹zywaæ 13-procentowy podatek liniowy. W kolejnych latach obni¿ono o 3%PKB dochody osi¹gane z podatku od osób prawnych. Tak liberalne zmiany mia³yprzyczyniæ siê do utrwalenia dyscypliny p³atniczej, której egzekwowanie w la-tach wczeœniejszych spotyka³o siê z du¿ymi oporami. Zbudowanie dobrego fun-damentu prawnego dotycz¹cego sfery fiskalnej, mia³o równie¿ w przysz³oœciwp³yn¹æ na sprawniejsz¹ realizacjê reformy bud¿etowej��.

Bardzo pal¹cym problemem ówczesnej rosyjskiej gospodarki by³ pog³êbiaj¹cysiê kryzys demograficzny, z którym musieli siê zmierzyæ rz¹dz¹cy. Stare zasadyemerytalne by³y bardzo du¿ym obci¹¿eniem pañstwa, dlatego te¿ ju¿ w 2002 r.zreformowano system, tak aby ka¿dy pracuj¹cy oszczêdza³ na swoj¹ emeryturê��.

Przemiany gospodarcze dokonane podczas pierwszej kadencji przez W. Puti-na mia³y spe³niæ dwa cele – uzdrowiæ Federacjê Rosyjsk¹ i rozbudowaæ elektoraturzêduj¹cego prezydenta. Efektem tych d¹¿eñ by³y dwie reformy: ziemska i go-



� �� &I�� $� (�L�� ?�� C� '�� 6�� $8'� (�� )**1�

�� ,U '� �� )�� $�� 0�� 7��L;� �� 1*� .�S�� )**2� �� 1*

spodarki mieszkaniowej. W 2001 r. uchwalono Kodeks Ziemski, a w 2002 r. Uchwa³êo obrocie ziemi¹ roln¹. Owe zmiany mia³y gwarantowaæ prawo w³asnoœci, a jedno-czeœnie uaktywniæ rynek nieruchomoœci. Dzia³ania zwi¹zane z rosyjsk¹ infrastruk-tur¹ mieszkaniowo-komunaln¹ wynika³y z op³akanego stanu rzeczywistego.Brak dostêpu do wody, pr¹du czy ogrzewania, nawet w niektórych dzielnicachnajwiêkszych miast w kraju, obrazowa³ skalê problemu. Jednak ta reforma mia³arzesze zarówno zwolenników, jak i przeciwników. Podniesienie op³at czynszo-wych do wysokoœci realnej stawki wi¹za³o siê z niebezpieczeñstwem gwa³towne-go spadku spo³ecznego poparcia, czego wczeœniej obawia³a siê administracjaB. Jelcyna. Jednak dalsze subwencjonowanie sektora by³o zagro¿eniem bud¿eto-wym, z czego zdawa³a sobie sprawê ekipa W. Putina. W rezultacie rz¹d, aseku-ruj¹c siê okresami przejœciowymi, wprowadzi³ program tej reformy w ¿ycie��.

Prócz dzia³añ stricte prawnych administracja Kremla, za pomoc¹ dzia³añpozalegislacyjnych, rozpoczê³a proces okreœlany mianem reprywatyzacji. Cho-dzi³o mianowicie o przywrócenie faktycznej kontroli nad spó³kami, którychudzia³owcem by³o pañstwo. Jednym ze sposobów sta³y siê zmiany kadrowe, któ-re dotyczy³y wieloletniego prezesa Gazpromu R. Wiachiriewa, dlatego nowym go-spodarzem zosta³ A. Miller z bliskiego otoczenia W. Putina. Zmiany nast¹pi³yrównie¿ w ministerstwie kolejnictwa, gdy tekê ministra obj¹³ G. Fadiejew��.

Zwiêkszenie dynamiki rozwoju Federacji Rosyjskiej mia³o przyczyniæ siê dow³¹czenia jej w procesy gospodarki rynkowej. Wszystkie planowane przemianyrz¹d próbowa³ dokonywaæ, uwzglêdniaj¹c terminy sp³aty zad³u¿enia kraju, jed-noczeœnie nie korzystaj¹c z nowych zagranicznych dofinansowañ. Przygl¹daj¹csiê wskaŸnikom wzrostu gospodarczego Federacji Rosyjskiej nale¿y wnioskowaæ,¿e wysokie zapotrzebowanie na surowce energetyczne, w które kraj W. Putinaobfituje, skutkowa³y nader optymistycznymi wypowiedziami rz¹du o rezultatachzapocz¹tkowanych reform��. Faktem by³ akces Federacji Rosyjskiej do elitarnejgrupy najbardziej uprzemys³owionych pañstw œwiata G-8, który nast¹pi³ 26 czer-wca 2002 r.�� Decyzja ta przyczyni³a siê do wzrostu presti¿u polityki, jak¹ prowa-dzi³ W. Putin, poniewa¿ to miêdzynarodowe forum gospodarcze skupianajwa¿niejszych graczy miêdzynarodowej polityki.

Zawodowy rodowód W. Putina jest znany – wywodzi siê on z sektora si³owego.Jak pisze A. Nagorski: „(...) dla jednych jest aparatczykiem wywodz¹cym siê z KGB,dla innych reformatorem i oczekiwanym od dawna bohaterem kampanii przeciwkokorupcji. Dla wielu jest po prostu uzdrowicielem gospodarki wprowadzaj¹cymnowe ustawy”��. I w³aœnie wprowadzanie tego novum nie ominê³o równie¿ struk-



�� 0�� N--N=N--I� �� )*,5)*?�� &I�� $� (�L�� 1

tur, z których wywodzi³ siê ówczesny prezydent. Program przemian dotyczy³ si³zbrojnych, jak i struktur bezpieczeñstwa. Reforma armii mia³a w za³o¿eniu przy-czyniæ siê do racjonalizacji wydatków bud¿etowych przeznaczonych na obronê.Jak pisze A. Zaucha: „rosyjska gospodarka nabiera rozpêdu, ale armia pozostajewci¹¿ posowieckim skansenem”. Prezydent Putin marzy o stworzeniu mniejszej,ale dobrze wyposa¿onej armii. Plan przemian, zwi¹zany m.in. z uzawodowie-niem si³ zbrojnych, sta³ siê jednak przedmiotem sporu w wojskowym kierownic-twie. Zdaniem L. Worodiowej: „Ten system bêdzie trwa³ tak d³ugo, dopóki bêd¹o nim decydowaæ genera³owie. Armia w obecnej postaci to œwietne pole do nadu-¿yæ i okazja do defraudowania gigantycznych pieniêdzy. Korzysta z tego wy¿szakadra dowódcza”��.

Po trzech latach rz¹dów na stanowisku prezydenta, W. Putin 11 marca 2003 r.podpisa³ dekret o konsolidacji wszystkich s³u¿b specjalnych w jedn¹ strukturê.Zlikwidowano Federaln¹ S³u¿bê Pogranicza i Federaln¹ S³u¿bê £¹cznoœci Rz¹do-wej i Informacji, które formalnie wesz³y w sk³ad Federalnej S³u¿by Bezpieczeñ-stwa. Poza zmianami legislacyjnymi zwiêkszono udzia³ pracowników aparatubezpieczeñstwa kraju w elitach rz¹dz¹cych. Jak wynika³o z badañ przeprowadzo-nych przez Rosyjsk¹ Akademiê Nauk, odsetek ludzi z wykszta³ceniem wojsko-wym w otoczeniu prezydenta W. Putina, w porównaniu z okresem rz¹dówB. Jelcyna, wzrós³ z 6,7 do 26,6%��.

Na wzrost popularnoœci W. Putina podczas jego pierwszej kadencji z³o¿y³o siêkilka czynników. Regularnie wyp³acane emerytury i pensje w tzw. bud¿etówce,wyciszenie k³ótni w Dumie, reorganizacja Rady Federacji i zwrot ku polityce cen-trum, to tylko niektóre z najistotniejszych czynników. Prezydent przeforsowa³potrzebne, ale jednoczeœnie trudne reformy z sukcesem. Obserwatorzy rosyjskiejsceny politycznej zadaj¹ sobie pytanie – czy to fenomen postaci W. Putina czywp³yw dobrej koniunktury. Zdaniem A. Nagorskiego W. Putin, w przeciwieñ-stwie do B. Jelcyna, jest budowniczym, którego œmia³e inicjatywy trzeba obdarzyæuznaniem. Podkreœla³ jednoczeœnie fakt, i¿ W. Putinowi pomaga pozycja super-prezydenta zagwarantowana konstytucyjnie oraz pogl¹dy i osobowoœæ formowa-ne przez KGB�.

Zmiany jakie dokona³y siê w Federacji Rosyjskiej pod rz¹dami nowego przy-wódcy, by³y podporz¹dkowane reanimacji pañstwa, opartej na przywróceniusterownoœci struktur si³owych i administracji centralnej. Ponadto administracjaW. Putina postawi³a te¿ na przywrócenie rangi interesów, dotycz¹cych najbli¿szejoko³orosyjskiej przestrzeni. Do ³ask powróci³o stare has³o, i¿ Federacja Rosyjskanie jest wystarczaj¹co silna jako suwerenne pañstwo bez tzw. bliskiej zagranicy.W. Putin, jak siê wydaje podczas swojej pierwszej kadencji, wyda³ siê na tyle wy-



�� 8�� C� ��!�� 7:��;� �� 1? � �� 1)�*6� )**)� �� A)5A,�� &I�� $� (�L�� )A�� C� :�&�� L(�D�� 7:�� ;� �� 1,Q1< � �� )A�1)�)**1� ��

trawnym politykiem, ¿e uda³o mu siê przekonaæ rosyjskie spo³eczeñstwo, ¿e Fede-racja Rosyjska musi odbudowaæ swoje miêdzynarodowe wp³ywy, aby œwiatowigracze nie potraktowali jej w sposób przedmiotowy��.

Lata 2004–2007 – kontynuacja czy stagnacja?

Wszelkie reformatorskie dzia³ania wyhamowa³y wraz z nadejœciem jesien-nych wyborów do Dumy Pañstwowej w 2003 r. G³osowanie odby³o siê 7 grudniaprzy frekwencji 55,75%, a oficjalne wyniki og³oszone zosta³y przez Centraln¹ Ko-misjê Wyborcz¹ ju¿ 19 grudnia. W konsekwencji wybory wygra³a prokremlowskapartia Jedna Rosja. Dalej w kolejnoœci uplasowa³y siê: Komunistyczna Partia FederacjiRosyjskie, Liberalno-Demokratyczna Partia Rosji oraz blok wyborczy Ojczyzna – Soju-szu Ludowo-Patriotycznego��.

Po wy³onieniu siê frakcji w Dumie IV kadencji – prokremlowskie ugrupowa-nia skupi³y ponad 2/3 parlamentarzystów (306 deputowanych), co da³o nie-zbêdn¹ wiêkszoœæ nawet do przeg³osowania nowelizacji konstytucji. Taki rozk³admandatów da³ frakcji Jedna Rosja mo¿liwoœæ przewodnictwa w ka¿dym z komite-tów Dumy. W porównaniu z wyborami parlamentarnymi z 1999 r. takie partieopozycyjne jak Jab³oko czy Sojusz Si³ Prawicowych ponios³y klêskê, gdy¿ ich przed-stawiciele nie uzyskali wystarczaj¹cego poparcia, aby zasi¹œæ w parlamentarnych³awach. Miêdzy innymi G. Jawliñski, B. Niemcow czy I. Hakamada nie uzyskalimandatów. Opozycja zosta³a powa¿nie os³abiona, co umo¿liwia³o obozowi w³adzyw przysz³oœci bezproblemowe przeforsowanie ka¿dego projektu ustawy. Tak wy-raŸne zwyciêstwo wynika³o m.in. ze wsparcia, jakie uczyni³ oœrodek prezydenckioraz z zaanga¿owania w kampaniê wyborcz¹ prokremlowskich mass-mediów��.Ocena obserwatorów wskazywa³a wyraŸnie na bezkonkurencyjn¹ wygran¹ puti-nowskiego otoczenia.

Zakoñczy³y siê wybory do ni¿szej izby rosyjskiego parlamentu, a rozpocz¹³siê najwa¿niejszy etap kampanii prezydenckiej. Sztab W. Putina zorganizowa³tylko jedno przedwyborcze spotkanie, które mia³o miejsce 12 lutego 2004 r. i niepozostawiono go bez komentarza. Mianowicie, W. Putin wyg³osi³ na nim referat,w którym dokona³ analizy swojej prezydentury i jawnie skrytykowa³, po raz pier-wszy, swojego poprzednika B. Jelcyna. Owa krytyka dotyczy³a sytuacji w krajujak¹ zasta³ nowo wybrany prezydent Federacji Rosyjskiej. W. Putin zobrazowa³destrukcyjne zmiany, które zaistnia³y w sferze politycznej, gospodarczej orazspo³ecznej, podczas gdy na Kremlu urzêdowa³ B. Jelcyn.



�� 8�� 8� >��0� �� 2? � �� C� /��

�� C� 8�%.��0Q��0�� !� �� AA+�� C� '��

Jednym ze skutków owego wyst¹pienia by³a zmiana na stanowisku szefarz¹du. Jak dowodz¹ politolodzy, ówczesny premier M. Kasjanow�� by³ protego-wanym B. Jelcyna, wiêc po takiej jednoznacznej krytyce by³ego prezydenta, kwe-sti¹ czasu by³a jego dymisja��. Tak te¿ siê sta³o, 24 lutego 2004 r. po czterech latachwspó³pracy M. Kasjanow opuœci³ Kreml, a jego tymczasowe obowi¹zki przej¹³W. Christienko. Nowy rz¹d ukonstytuowa³ siê, zatwierdzony przez Dumê, 5 mar-ca 2004 r., a nowo mianowanym szefem zosta³ M. Fradkow��. Kszta³t nowego gabi-netu potwierdzi³ lojalnoœæ wobec W. Putina. W szeregach rz¹du nie by³o ju¿ osóbwywodz¹cych siê z jelcynowskiej rodziny. Warto zwróciæ uwagê, jak pisze R.A. Mie-dwiediew, i¿ W. Putin nie prowadzi³ tak czêstych roszad personalnych w orga-nach w³adzy, jakie wczeœniej czyni³ niemal¿e nieustannie B. Jelcyn. On dzia³a³doœæ ostro¿nie, konsekwentnie formu³uj¹c zespó³ z silnych i efektywnych ludzi��.

Zdecydowane decyzje W. Putin podj¹³ te¿ w zwi¹zku ze sprawnym funkcjo-nowaniem struktur rz¹dowych. Po zaprzysiê¿eniu nowego premiera, prezydentpodpisa³ dekret o reorganizacji struktury gabinetu ministrów. Rz¹d przebudowa-no wed³ug schematu trójstopniowego – ministerstwa, s³u¿by federalne, agencjefederalne. Na najwy¿szym szczeblu, zgodnie z nowymi przepisami, opracowy-wano za³o¿enia i strategiê polityczn¹, na ni¿szym szczeblu s³u¿by federalne moni-torowa³y implementacjê rozporz¹dzeñ rz¹du, agencje federalne natomiastœwiadczy³y us³ugi obywatelom w poszczególnych sferach, nale¿¹cych do kompe-tencji rady ministrów. Jednoczeœnie prezydent zredukowa³ znacznie liczbê resor-tów, a co za tym idzie, liczbê cz³onków rz¹du, z 30 do 17 osób. Zmniejszy³a siê te¿liczba wicepremierów z 6 do 1��. Zamierzeniem by³o zwiêkszenie przejrzystoœcifunkcjonowania nowego rz¹du, rezultatem obni¿enie sprawnoœci rosyjskiego ga-binetu ministrów.

Wybory prezydenckie okaza³y siê plebiscytem popularnoœci urzêduj¹cegoprezydenta. Do urn 14 marca 2004 r. posz³o 64,39% uprawnionych do g³osowania.



�� '� �� 5 �0�� '� 8$��"��D)�� 1??1 �� .�� '��Q��/�.��1??A �� K��#��#@��9��&�� .��%��&.�� .��#�� &� ��&��& �� I � �� #�� @��9��( .�� )*** �� .��#��# � .�� K @��% � )**2 �� #�� K .��Q�� .��K @��#K 5 �� @��&� S�9��.�RR��.�@��&R ��R��R��.��R�R��F��.� �� %.�� 1*��.�� )**?��

�� 8�� C� '��&�� &'�� S�� :�� '� 7��L;� �� 1)� &��0)**2� �� 21561�

�� '� 3��5 �� #��( ��8�� .�� #��#��&�.�� &��K�( �� 1??)51??+��#�� .9S��#��#��&�.�� &��K� �� )*** �� .�� .�� .�� & .��.�� DN� ( �� )**25)**< .��#�� 3�� 'K .��

��& �� ?�1*�)**

�� C� '��

Lista kandydatów by³a krótka, znajdowa³o siê na niej zaledwie 6 nazwisk –N. Charitonow, S. G³azjew, I. Hakamada, O. Ma³yszkin, S. Mironow oraz W. Putin.O g³osy rosyjskiej prawicy walczy³a tylko I. Hakamada. Jednak nie popar³a jej na-wet w³asna partia Sojusz Si³ Prawicowych, co oœwiadczy³ oficjalnie A. Czubajs. Jaksiê wydaje, wsparcie I. Hakamady mog³o siê zakoñczyæ utrat¹ pañstwowych po-sad, na co jej koledzy nie mogli sobie pozwoliæ. Pozostali liderzy opozycji, wyco-fuj¹c siê z walki o fotel prezydenta, chcieli zademonstrowaæ swój sprzeciw wobecnierównych szans kandydatów uczestnicz¹cych w tej kampanii��. Zdecydowanezwyciêstwo W. Putina ju¿ w pierwszej turze z wynikiem 71,31% potwierdzi³ojego spo³eczn¹ legitymacjê i upowa¿ni³o do kontynuowania dotychczasowychzamierzeñ politycznych. By³ to te¿ w Federacji Rosyjskiej sygna³ umocnienia no-wego uk³adu si³ politycznych. Prze³om lat 2003/2004 uwolni³ W. Putina od staregojelcynowskiego uk³adu. Personalny plebiscyt popularnoœci w wyborach prezydenc-kich zakoñczy³ siê sukcesem, który zagwarantowa³ W. Putinowi kolejne czterylata urzêdowania na Kremlu.

Do momentu zaprzysiê¿enia, które odby³o siê 7 maja 2004 r., W. Putin dekre-tem z 25 marca 2004 r. dokona³ reformy administracji prezydenta. Okreœlonow nim status urzêdników pracuj¹cych w otoczeniu W. Putina, którzy zgodniez nowymi zasadami pe³nili funkcjê asystentów i doradców g³owy pañstwa. Dzieñwczeœniej, Rada Federacji zatwierdzi³a ustawê konstytucyjn¹ O utworzeniuw sk³adzie Federacji Rosyjskiej nowego podmiotu w wyniku po³¹czenia obwodu permskiegoi Komi-Permiackiego Okrêgu Autonomicznego, która ukaza³a wyraŸnie, i¿ jednymz elementów putinowskiej polityki by³o stopniowe ograniczenie federalizmu�.

Na tym nie zakoñczy³y siê zmiany w systemie politycznym. Ju¿ latem 2004 r.Duma uchwali³a Ustawê o zgromadzeniach, wiecach, demonstracjach i manifestacjach,która ograniczy³a mo¿liwoœci zorganizowania legalnych ulicznych demonstracji,m.in. przez zakaz manifestowania w pobli¿u instytucji pañstwowych. Kolejnymograniczeniem skierowanym przeciwko wszelkim przejawom dezaprobaty wo-bec polityki Kremla by³a nowa Ustawa o referendum, która wesz³a w ¿ycie 30 czerwca2004 r. i mocno ograniczy³a jego organizacjê na wniosek obywateli��. Kolejn¹ ini-cjatyw¹ zwi¹zan¹ z przemianami sceny partyjnej by³a nowelizacja ustawy O par-tiach politycznych, która zwiêkszy³a, wymagan¹ i niezbêdn¹ liczebnoœæ cz³onkówrosyjskich partii z 10 do 50 tysiêcy. Takie dzia³ania mia³y na celu powiêkszenie wa-chlarza mo¿liwoœci, które W. Putin móg³ wykorzystaæ do ograniczenia rosyjskie-go pluralizmu.



�� C� '��

Mimo zainicjowania nowych reform nie zarzucono prac nad ju¿ rozpoczêty-mi. Od piêciu lat trwa³a przecie¿ operacja rosyjskich wojsk w Czeczenii, ale zna-czenie postulatów polityki si³y zmieni³o siê diametralnie. Mo¿na powiedzieæ, i¿czeczeñski konflikt dotar³ na przedmieœcia rosyjskiej stolicy, poniewa¿ gor¹cyokres kampanii wyborczej, poprzedzony zosta³ zamachami terrorystycznymi(zamach z 12 lipca 2003 r. na festiwalu rockowym Krylia��, zamach w moskiewskimmetrze, do którego dosz³o 6 lutego 2004 r.��, zabójcze zamachy w rejsowych samo-lotach czy przy stacji metra Ri¿skaja w Moskwie��). Terrorystyczne apogeumnast¹pi³o jednak¿e z dala od rosyjskiej stolicy, w nikomu nieznanym kaukaskimmiasteczku Bies³an. Celem sta³a siê inauguracja roku szkolnego w miejscowejszkole, a ca³e zdarzenie wywo³a³o szok nie tylko wœród mieszkañców FederacjiRosyjskiej, ale tak¿e ca³ego œwiata, przypominaj¹c ataki w Stanach Zjednoczo-nych z 11 wrzeœnia 2001 r.

Bies³añska tragedia usztywni³a postawê W. Putina, który 13 wrzeœnia 2004 r.przedstawi³ szefom podmiotów Federacji Rosyjskiej program reform organóww³adzy pañstwowej, który w za³o¿eniu mia³ zwiêkszyæ bezpieczeñstwo i zapobie-gaæ atakom terroru. Panuj¹cy wstrz¹s spo³eczny by³ dobrym gruntem do wdro¿e-nia nowego postulatu, który mówi³, ¿e kraj znalaz³ siê w stanie wojny z miêdzyna-rodowym terroryzmem, w wyniku czego rosyjskie spo³eczeñstwo powinno siêzjednoczyæ i wspieraæ W. Putina w jego d¹¿eniach do wiêkszej centralizacjiw³adzy. W ramach planowanych zmian na szczeblu regionalnym prezydent za-decydowa³ o zmianie zasad wyboru szefów regionów. Dotychczasowe wyborybezpoœrednie w podmiotach Federacji Rosyjskiej zmieni³y siê w prezydenckie no-minacje gubernatorów, które s¹ zatwierdzane przez lokalne parlamenty. Reformadotknê³a równie¿ szczebla federalnego, poniewa¿ Kreml zaplanowa³ zmiany or-dynacji wyborczej. W efekcie zaplanowano przejœcie z ordynacji mieszanej w pro-porcjonaln¹, która skutkowa³a wyborem deputowanych tylko z list partyjnych.W ten sposób z politycznej mapy Federacji Rosyjskiej zniknê³aby prawie po³owadeputowanych, którzy zazwyczaj prowadzili politykê niepowi¹zan¹ z Kremlem,a byli wybierani do tej pory z okrêgów jednomandatowych. Projekt ustawy zosta³przed³o¿ony w parlamencie 8 grudnia 2004 r.�� Rz¹d postanowi³ te¿ wzmocniæbezpieczeñstwo wewnêtrzne, przyznaj¹c armii prawo uderzenia prewencyjnego.

W putinowskim modelu spo³eczeñstwa homo sovieticusa zastêpuje homo federa-ticus. Moim zdaniem bardzo trafnie podsumowa³ ówczesne posuniêcia W. Putina,polityk opozycyjnego Sojuszu Si³ Prawicowych B. Niemcow, mówi¹c, ¿e prezydentwykorzysta³ tragediê w Bies³anie do umocnienia swojej w³adzy, poniewa¿ owe



�� C� �� @$�� 7:�� ;� �� )+ � �� 1A�*

decyzje zosta³y przygotowane znacznie wczeœniej, a czeka³y tylko na sto-sown¹ okazjê��.

Pod koniec roku dosz³o do pewnego dysonansu pomiêdzy ministrem rozwo-ju gospodarczego i handlu G. Grefem a nowym premierem M. Fradkowem. Cho-dzi³o mianowicie o plan rozwoju spo³eczno-gospodarczego kraju do 2008 roku orazo wprowadzone na fali 71% popularnoœci W. Putina reformy zwi¹zanej z ustaw¹o tzw. monetaryzcji ulg (zatwierdzona w sierpniu 2004 r., wesz³a w ¿ycie 1 stycznia2005 r.). Za³o¿eniem owej ustawy by³o zast¹pienie licznych ulg (m.in. koszty le-czenia oraz lekarstwa), które przys³ugiwa³y ró¿nym grupom spo³ecznym, takimjak: emeryci, kombatanci, s³u¿by mundurowe, samotne matki (razem oko³o 32mln osób), subwencjami pieniê¿nymi skierowanymi do konkretnych jednostek.Wywo³a³o to falê sprzeciwu wœród Rosjan, którzy od ko³yski a¿ po grób nawyklido opieki pañstwa. Ponadto reforma by³a niedok³adnie przygotowana, a wyso-koœæ oferowanych rekompensat mia³a siê nijak w porównaniu ze zniesionymi ul-gami. Taki obrót spraw przyczyni³ siê do spadku kremlowskiej popularnoœciwyra¿anej przez spontaniczne protesty. Sytuacja ucich³a na pocz¹tku 2005 r., aleW. Putin nie chcia³ ponosiæ ryzyka zwi¹zanego z os³abieniem jego wizerunkuwœród potencjalnych wyborców, dlatego pokaza³ rz¹dowi ¿ó³t¹ kartkê, a opozy-cyjne frakcje w Dumie z³o¿y³y wniosek o wotum nieufnoœci wobec M. Fradkowa.Premier pokornie wys³ucha³ krytyki, jednoczeœnie daj¹c do zrozumienia, i¿ pra-cuje z takim rz¹dem, jakim mu polecono kierowaæ��.

Dobra koniunktura na œwiatowym rynku surowców energetycznych przy-nios³a Federacji Rosyjskiej znacz¹cy dochód i pozytywnie wp³ynê³a na wzrost go-spodarczy tego kraju. Jednak druga kadencja W. Putina rozpoczê³a siê znacz¹cymobni¿eniem aktywnoœci, je¿eli chodzi o wdra¿anie reform gospodarczych. Jak pi-sze D. Trenin: „mimo sta³ego wzrostu, koñczy siê wychwalana putinowska stabili-zacja”��. Wysokie ceny ropy naftowej i gazu ziemnego z jednej strony by³y gwarantemstabilnoœci finansowej, która przejawia³a siê m.in. wzrostem p³ac wœród rosyjskiejspo³ecznoœci. Natomiast z drugiej strony taki stan rzeczy przyczynia³ siê do roz-woju tylko okreœlonych ga³êzi przemys³u, co w perspektywie d³ugoterminowejmo¿e doprowadziæ do powa¿nego kryzysu gospodarczego.

Proces odzyskiwania kontroli nad spó³kami, w których udzia³y posiada³o pa-ñstwo, rozpocz¹³ siê wraz z pierwsz¹ kadencj¹ W. Putina. Po reelekcji ca³e toprzedsiêwziêcie mocno siê nasili³o, poniewa¿ takie strategiczne firmy, jak choæbyGazprom, mia³y staæ siê instrumentami i kartami przetargowymi w rêkach prezy-denta podczas rozgrywek wewn¹trz, jak i na zewn¹trz Federacji Rosyjskiej. Mo¿-



�� 8�� C� �� &'�� 7:�� ;� �� A? � �� ),�*?�)**2� �� A*5A)�� 0�� N--M=N--K� �� )*15)*)� )*

na zaobserwowaæ m.in. proces fuzji przedsiêbiorstw pañstwowych w energetyce,a dobrym przyk³adem niech bêdzie po³¹czenie czêœci aktywów koncernu Gaz-prom z Transniefti, które mia³o miejsce 1 listopada 2004 r. Kolejnym elementemuk³adanki by³o doprowadzenie do bankructwa firmy nale¿¹cej do M. Chodorko-wskiego – Jukos��.

Casus Jukosu zobrazowa³a mechanizmy, jakie wykorzysta³a kremlowskaw³adza do wprowadzenia nowej polityki energetycznej i wyznaczenia rozwojo-wej drogi, na jak¹ skierowano rosyjsk¹ gospodarkê na najbli¿sze lata. Jedynymz elementów tej drogi by³a rewizja dotychczasowego zaanga¿owania na terenieFederacji Rosyjskiej zagranicznych inwestorów. Warto wskazaæ tu przyk³ad unie-wa¿nienia przez rz¹dow¹ komisjê wyników przetargu dokonanego w 1993 r.dotycz¹cego z³ó¿ naftowych Sachalin-3, a wygranego przez ExxonMobil, ChevronTexa-co i Rosnieft. Tak¿e sprawa udzia³u firmy Shell w projekcie Sachalin-2, uzmys³owi³aobserwatorom, jak bardzo dzia³ania Federacji Rosyjskiej zmierzaj¹ do zreduko-wania zaanga¿owania zagranicznego kapita³u w zagospodarowanie zasobów se-ktora naftowo-gazowego�.

Mocnym podkreœleniem zmian by³y równie¿ nominacje ludzi z otoczeniaW. Putina na strategiczne stanowiska w bardzo wa¿nych firmach sektora ener-getycznego. Ówczesny szef administracji prezydenta, D. Miedwiediew, zosta³szefem rady dyrektorów Gazpromu, a jego nowomianowani zastêpcy (w marcu2004 r.) I. Sieczin�� i W. Surkow�� zajêli takie same stanowiska w Rosniefti i Transnie-ftieprodukt. Mieli oni nadzorowaæ wdra¿anie nowych wytycznych przedstawio-nych przez Kreml.

Po reelekcji W. Putina powoli postêpowa³a, zapocz¹tkowana w pierwszej ka-dencji, reforma bankowa, która w za³o¿eniach mia³a przekszta³ciæ sektor, tak abyka¿dy rosyjski bank spe³nia³ wymogi obowi¹zuj¹ce w Unii Europejskiej (minimalnykapita³ 5 mln euro). W rezultacie wprowadzonych zmian w przepisach okreœla-j¹cych kryteria finansowe i organizacyjne instytucji bankowych, wiele mniej-szych, prywatnych banków musia³o og³osiæ bankructwo. To spowodowa³o tzw.kryzys zaufania rosyjskiego spo³eczeñstwa do instytucji finansowych (lipiec – sier-pieñ 2004 r.), co ugruntowa³o pozycjê banków pañstwowych, takich jak Sbierbank



�� 8�� (� ��0��8�� 6'��'5 �� (�� .��0 )**,� �� )6�� N� �� L��'�� 8�"��'DN >��R �� #�� 8( � 12�1*�)**,�� $� 8�� 5 �0�� @��&��Q��

� �� 4��&��# D�� ( ��

1??151??, .�� #�� 8��Q��&�� 9S�� K�� &.�� )**2 �� @ ��K�� @��#� ��@� 5 �@�� @ �� S�9��.�RR)**2��#��R��&R��R))1,,��#�� %.�� 1* ��.�� )**?��

�� (�� 8�� 5 �0�� #�� ( �� 1??151??, ��#�� .9S�� @��#�� 0��$ � !�4D�� .�� 1??? �� %.� .��K�&��#�� .�� )**2 �� #�� .#�� .�� @�#��K�� 1��4��'��$� :��#�� 1) #�� )**+ �� .�� .��&�� .��

�� #�� 5 �@�� @ �� S�9��.�RR��#�� R��&R��R))1

i Wniesztorgbank. W efekcie renacjonalizacja nie ominê³a sektora bankowego. Bankipañstwowe wraz z nadejœciem 2006 r. uzyska³y kontrolê nad 40% wszystkichaktywów w tym sektorze, a W. Putin snu³ ju¿ plany stworzenia narodowego ban-ku rozwoju��.

Jedn¹ z reform strukturalnych, by³a ta dotycz¹ca monopoli naturalnych. Zapo-wiedziana przebudowa Gazpromu, wraz z wypowiedzi¹ z 15 marca 2004 r. W. Puti-na, ¿e ta firma ma kluczowe znaczenia dla gospodarki rosyjskiej i nie powinnapodlegaæ zasadom wolnorynkowym, de facto przesta³a obowi¹zywaæ. Taki sam losspotka³ te¿ energetycznego monopolistê RAO JES Rossii, gdy zaprzestano na wyraŸ-ne ¿yczenie Kremla (25 czerwca 2004 r.) ³¹czyæ mniejsze spó³ki energetyczne celemutworzenia du¿ych regionalnych kompanii energetycznych. Tak¿e mimo deklara-cji rz¹du o szybkiej restrukturyzacji krajowych kolei, po utworzeniu spó³ki RosyjskieKoleje owa transformacja utknê³a w miejscu. Obawiano siê utraty przez ta firmê po-zycji dominuj¹cej, co umo¿liwi³oby wpuszczenie do sektora przewozów szyno-wych tañszych konkurentów. Taki obrót sprawy by³by bardzo niekorzystny dlabud¿etu, wiêc w³adze wyrazi³y zgodê na utrzymanie ówczesnego status quo��.

Pikiety i demonstracje, które przetoczy³y siê przez Federacjê Rosyjsk¹ napocz¹tku 2005 r., po wprowadzeniu niepopularnych ustaw oraz ówczesna sytu-acja na Ukrainie�� by³y srog¹ lekcj¹, z której W. Putin musia³ szybko wyci¹gn¹ækonstruktywne wnioski. Dlatego te¿ og³osi³ on 5 wrzeœnia 2005 r. now¹ strategiê,która mia³a na celu wprowadzenie w ¿ycie priorytetowych projektów narodo-wych. Mia³y one ograniczyæ dotkliwe spo³eczne reformy i jednoczeœnie w szybkimtempie przyczyniæ siê do czêœciowej nacjonalizacji w ró¿nych bran¿ach gospodarki.Prezydent nie poprzesta³ tylko na takim novum i ju¿ 14 listopada 2005 r. mianowa³do rangi wicepremiera dwóch swoich wspó³pracowników: dotychczasowemuszefowi administracji prezydenta D. Miedwiediewowi W. Putin powierzy³ tekêpierwszego wicepremiera. Drug¹ awansowan¹ osob¹ by³ ówczesny minister ob-rony narodowej S. Iwanow��. T¹ decyzj¹, jak uwa¿a wielu wybitnych obserwato-



�� $� (�L�� 7%�� :�� L�$�R� L��$ �O�� '� (�� )**

rów prezydent rozpocz¹³ realizacjê planu roku 2008��. Stanowisko nowego szefaadministracji prezydenta przypad³o w udziale ówczesnemu gubernatorowi S. So-bianinowi��. Zmian kadrowych W. Putin dokona³ równie¿ na stanowisku szefaagencji do spraw energetyki atomowej, gdzie swój urz¹d zacz¹³ piastowaæ S. Kiri-jenko��. Projekt narodowy jako nowy element przeznaczony do realizacji politykisocjalnej pañstwa mia³ skupiæ swoj¹ uwagê przede wszystkim na dzia³aniachw czterech sferach: zdrowia, rolnictwa, budownictwa i oœwiaty. Prezydent powo³a³21 paŸdziernika 2005 r. Radê do spraw realizacji priorytetowych projektów narodowych,a na jej czele stan¹³ pierwszy wicepremier D. Miedwiediew. Owa rada przyjê³apieczê nad konkretnymi projektami, takimi jak: Nowoczesna ochrona zdrowia, Oœwiatawysokiej jakoœci, Efektywne rolnictwo oraz Dostêpne mieszkanie, które mia³y przyczyniæsiê do podniesienia standardów bytowania zwyk³ego rosyjskiego obywatela�.

W³aœnie w trosce o jednostkê w³adza na Kremlu rozpoczê³a pod koniec 2005 r.przedsiêwziêcie, które co do zasady mia³o wesprzeæ rozwój spo³eczeñstwa oby-watelskiego. Usystematyzowanie aktów prawnych, dotycz¹cych funkcjonowaniana terenie Federacji Rosyjskiej organizacji pozarz¹dowych, wi¹za³o siê ze zwiêk-szeniem nad nimi kontroli pañstwowej. Zagraniczne organizacje niekomercyjnei te stricte rosyjskiego pochodzenia bardzo ostro skrytykowa³y wprowadzonezmiany, które dotyczy³y m.in. nowej skomplikowanej procedury rejestracyjnej,koniecznoœci zdawania sprawozdañ merytorycznych i finansowych oraz zakazurealizacji okreœlonych projektów��. Pozory dialogu na linii spo³eczeñstwo-w³adzamia³y zostaæ podtrzymane za przyczyn¹ nowopowsta³ej Izby Spo³ecznej, która jakoorgan doradczy mia³a staæ siê forum wspó³pracy i aktywizacji Rosjan maj¹cychzwiêkszyæ swój udzia³ w ¿yciu politycznym kraju. Reasumuj¹c, wszelkiedzia³ania podjête przez w³adzê w tej sferze mia³y na celu uspokojenie nastrojówspo³ecznych i niedopuszczenie do realizacji na rosyjskim gruncie scenariuszaukraiñskiej kolorowej rewolucji. Rosyjska elita polityczna, obserwuj¹c zmiany zaist-nia³e u swoich s¹siadów, zdawa³a sobie œwietnie sprawê z faktu, i¿ niebezpieczeñ-stwo zwiêkszenia wp³ywów Zachodu na wewnêtrzn¹ politykê w FederacjiRosyjskiej to sytuacja, na któr¹ nie mo¿e sobie pozwoliæ.



�� 8�� 8�#�� !� 0�� N--K� 0�� 4��$�� (�� )**,� �� )*52)�� 8� 8�� 5 �� .�� ( �� 1?+25)*** ��K�� #��K -��Q'��&

��%&� C��#��&� �� )**15)**6 .�� @��% &�� "��#�0��&�( �� )**65)**+ .�� @� ��#�� .�� 5 �@�� @ �� S�9�� .�RR��#��R��g��R?

Mo¿na powiedzieæ, ¿e Kreml dawa³ coraz wyraŸniejsze sygna³y, i¿ w Federa-cji Rosyjskiej powinien funkcjonowaæ taki system polityczny, w którym pe³nakontrola zapewni rz¹dz¹cej elicie ugruntowan¹ pozycjê w bardzo wa¿nym sezo-nie wyborczym 2007/2008. Ideê silnego pañstwa mia³y wesprzeæ przez swoj¹dzia³alnoœæ wychodz¹ce z cienia peryferii politycznych prokremlowskie organi-zacje m³odzie¿owe. Nowe struktury, takie jak proprezydencki ruch Nasi,w za³o¿eniu mia³y mobilizowaæ m³odzie¿ i dawaæ dobry patriotyczny przyk³ad.Praktycznie pos³u¿y³y jako kolejny instrument wsparcia putinowskiej w³adzy,bêd¹c alternatyw¹ dla opozycyjnych poczynañ. Zrzeszenia m³odych ludzi popie-raj¹cych W. Putina by³y silnie ukszta³towan¹ grup¹, która posiadaj¹c czynne pra-wo wyborcze stanowi³a przysz³y du¿y elektorat��.

Nastanie 2006 roku zapocz¹tkowa³o rozwój nowej tendencji w ¿yciu politycz-nym i ekonomicznym Federacji Rosyjskiej. Wszystkie rosyjskie elity skupi³yswoj¹ uwagê na myœleniu o przysz³oœci. Wydarzenia krajowe w wiêkszym lubmniejszym stopniu tak¿e przedstawiano w p³aszczyŸnie problemu sukcesjiw³adzy. Kreml równie¿ unika³ podjêcia próby rozwi¹zania trudnych i znacz¹cychzadañ w sferze ekonomii, unikaj¹c inicjowania dra¿liwych reform w okresieprzedwyborczym. Skupiono siê na zachowaniu stabilnoœci, wykorzystuj¹c wyso-kie ceny wêglowodorów. W³aœnie dziêki wzrastaj¹cym cenom za bary³kê ropyczêœci¹ sk³adow¹ nowego podejœcia w rosyjskiej polityce sta³o siê budowanie su-permocarstwa energetycznego. Inne sektory rosyjskiej gospodarki nie rozwija³y siêtak dynamicznie, jak sektor surowcowy.

W po³owie roku prezydent uczestniczy³ w corocznym spotkaniu obu izbZgromadzenia Narodowego Federacji Rosyjskiej i posiedzeniu Rady Bezpieczeñ-stwa Federacji Rosyjskiej (20 czerwca 2006 r.). Do najwa¿niejszych problemów,w które uwik³any by³ kraj, W. Putin zaliczy³: zacofanie pañstwa wobec krajów roz-winiêtych, zagro¿enie bezpieczeñstwa narodowego i postêpuj¹cy w zatrwa-¿aj¹cym tempie kryzys demograficzny. Jak zauwa¿y³a rosyjska prasa, toposuniêcie nakreœli³o œwie¿e podejœcie do podejmowanych dzia³añ. Sam prezy-dent oœwiadczy³, ¿e „jeœli nic nie zostanie zrobione, do koñca XXI wieku ludnoœæRosji zmniejszy siê o po³owê”��, w konsekwencji czego przedstawi³ projekt prze-kszta³cenia Rady ds. Projektów Narodowych w Radê ds. Projektów Narodowych i PolitykiDemograficznej. Rozwi¹zanie tego problemu znalaz³o siê w kompetencjach pierw-szego wicepremiera, który mia³ mo¿liwoœæ wykazania siê w nowej roli rosyjskiejpolityki. Priorytetow¹ spraw¹ wed³ug W. Putina by³a równie¿ kwestia obron-noœci, której s³aboœæ tak bardzo skrytykowa³ podczas swojego wyst¹pienia. Jakog³owa pañstwa podda³ on pod w¹tpliwoœæ instrumenty wykorzystywane w refor-matorskich dzia³aniach na rzecz poprawy bezpieczeñstwa kraju. Brak wyraŸnego



�� 8�#�� !� �� ,A5,6�� -�� '� ��#�� @ �� 7��L;� �� +� ��.��0 )**,� �� 1,A�

postêpu w kompleksie wojskowo-przemys³owym skutkowa³ tym, ¿e prezydentpoleci³ S. Iwanowi stworzenie planu rozwoju tego sektora.

Z zapewnieniem wiêkszego bezpieczeñstwa Federacji Rosyjskiej wi¹za³a siêbezpoœrednio, nowo odkryta i pielêgnowana przez Kreml, koncepcja suwerennejdemokracji. W po³owie 2006 r. og³osi³ j¹ g³ówny ideolog W. Surkow, a prezydenti minister obrony narodowej kilkakrotnie podkreœlili, ¿e Federacja Rosyjska borykasiê z niemo¿noœci¹ przyjêcia uniwersalnego modelu demokracji��. Zgodniez przedstawionym przez W. Putina kierunkiem rozwoju pañstwa wyznacznikamisuwerennoœci by³ potencja³ kraju, jego niezale¿noœæ gospodarcza, przejawiaj¹casiê choæby przez bogate z³o¿a surowców energetycznych, a tak¿e potêga wojsko-wa i to¿samoœæ kulturowa. Owa koncepcja g³osi³a, i¿ Federacja Rosyjska budujesamodzielnie demokratyczne spo³eczeñstwo, ca³kowicie odrzucaj¹c wszelk¹ in-gerencjê w swoje wewnêtrzne sprawy, a jej zasadniczym elementem stanie siê eli-ta o pogl¹dach narodowych. Jak zauwa¿y³ I. Krastev: „koncepcja suwerennejdemokracji ucieleœnia nostalgiê putinowskiej Rosji za ideologiczn¹ si³¹ przyci¹ga-nia, któr¹ emanowa³ Zwi¹zek Radziecki”��.

Je¿eli chodzi o zmiany w polityce regionalnej, to mo¿na powiedzieæ, ¿e zesz³yone na dalszy plan. Kreml nie planowa³ ¿adnych znacz¹cych rewolucji, gdy¿wp³yw tych obszarów w skali ca³ego pañstwa by³ nik³y i s³abo kojarzony z proble-mem sukcesji w³adzy. By³ jednak jeden argument formalny do spe³nienia. Poparcieprzez regionalnych liderów Jednej Rosji w przysz³ych wyborach parlamentarnych.Prezydent W. Putin poniek¹d przyj¹³ strategiê utrzymania równowagi uk³adu si³w poszczególnych podmiotach Federacji Rosyjskiej. Dlatego te¿ wielu gubernato-rów w obawie przed kolejnymi roszadami zwróci³o siê do prezydenta z wnio-skiem o votum zaufania, aby przed³u¿yæ swoj¹ kadencjê i poœwiadczyæ swoj¹lojalnoœæ wobec centrum��.

Rok przedwyborczy w Federacji Rosyjskiej up³yn¹³ pod has³em budowy su-permocarstwa energetycznego i szukania w³aœciwej drogi, która poprowadzi W. Putinado 2008 r. W gospodarce Ÿród³em rosyjskiego prosperity by³y wysokie ceny ropynaftowej, które m.in. pozwoli³y uwolniæ siê Federacji Rosyjskiej od zaleg³egod³ugu zagranicznego. Obserwuj¹c rosyjsk¹ scenê polityczn¹ mo¿na dojœæ downiosku, i¿ rz¹d przystosowa³ wewnêtrzn¹ politykê do kampanii wyborczej, któ-ra mia³a rozpocz¹æ siê niebawem. Œmieræ znanych przeciwników polityki Kremla(A. Politkovskiej czy A. Litwinienki) odbi³a siê szerokim echem, i choæ na chwilêzwróci³a oczy ca³ego œwiata na to, co dzieje siê na rosyjskich rubie¿ach.

P³ynne przejœcie w rok, w którym wybiera siê deputowanych do Dumy Fede-racji Rosyjskiej, nie zapowiada³o wielkich rewolucji. W styczniu 2007 r. zosta³a



�� '� ��#�� @ �� 7��L;� ��

przyjêta ustawa chroni¹ca rodzimych sprzedawców��. Nowe prawo ustali³o, i¿ li-czba zagranicznych pracowników zatrudnionych na budowach lub rosyjskichrynkach mia³a oscylowaæ w granicach 40%, aby z nadejœciem 2008 r. zmaleæ do zera.Wytyczne w niej zawarte uderzy³y w rzeszê imigrantów pochodz¹cych z Kaukazu iDalekiego Wschodu, których sposobem na ¿ycie i Ÿród³em utrzymania by³ handelna miejskich rynkach i bazarach. Takimi metodami Kreml podkreœli³ swoje corazbardziej nacjonalistyczne podejœcie do spo³eczeñstwa. Pojawi³ siê nowy wróg –imigranci, których obarczono win¹ za s³ab¹ koniunkturê w narodowym handlu.

W³aœnie tematy zwi¹zane z rosyjsk¹ gospodark¹ sta³y siê m.in. przedmiotemrozmów podczas corocznego oficjalnego spotkania W. Putina z dziennikarzami.Wszyscy oczekiwali, ¿e prezydent og³osi nazwisko swojego nastêpcy, ten nato-miast wola³ rozmawiaæ o nowoœciach zaistnia³ych w dziedzinie gospodarki.W. Putin mówi³, i¿ zastanawia siê nad projektem gazowego OPEC��, zwiêksze-niem przepustowoœci terminalu w Primorsku i wykluczeniem Bia³orusi jako pañ-stwa przesy³owego. Wszystkim dociekliwym ¿urnalistom jako prezydentoœwiadczy³, i¿ „nastêpcy nie bêdzie, bêd¹ kandydaci”��.

Kreml rozpocz¹³ porz¹dki przed nadchodz¹cymi wyborami parlamentarny-mi wraz z pocz¹tkiem marca 2007 r. Prezydent podpisa³ ustawê zakazuj¹c¹ funk-cjonariuszom pañstwowym jakiejkolwiek wspó³pracy z zagranicznymi organiza-cjami pozarz¹dowymi, przejawiaj¹cej siê m.in. uczestnictwem w administracji,radach nadzorczych czy patronacie nad tak¹ jednostk¹. Jednoczeœnie w³adza po-wziê³a kroki ograniczaj¹ce dostêp do sieci internetowej. W sytuacji gdy wszystkieœrodki przekazu znajdowa³y siê ju¿ pod œcis³ym nadzorem, Internet pozosta³ jedy-nym przekaŸnikiem alternatywnych wiadomoœci. Dlatego te¿ prezydent W. Putinpostanowi³ wyeliminowaæ ewentualne zagro¿enie, ograniczaj¹c wolnoœæ mediówtak¿e na stronach internetowych. Powo³a³ na mocy prezydenckiego dekretu now¹rz¹dow¹ strukturê – Federaln¹ S³u¿bê Nadzoru Mediów�.

Sytuacja w kraju zaogni³a siê, gdy rosyjska milicja rozpêdzi³a zorganizowan¹przez opozycjê (14 kwietnia 2007 r.) moskiewsk¹ manifestacjê, podczas której are-sztowano m.in. jednego z organizatorów – G. Kasparowa. Oponenci politykiKremla na tym nie poprzestali, organizuj¹c (15 kwietnia 2007 r.) jeszcze jeden protestw Sankt Petersburgu��. Rok wyborczy zmobilizowa³ nie tylko w³adzê, ale równie¿ca³¹ opozycjê, która domaga³a siê w swych postulatach zmiany rz¹du i prawdzi-



�� 8�� 0�� 0�� 7�� N��.�� B��;� �� 1A )),!R)**<� 1,�*1�)**

wych demokratycznych wyborów. Œmieræ B. Jelcyna (23 kwietnia 2007 r.) spowo-dowa³a, ¿e w Federacji Rosyjskiej okresowo ucich³y przedwyborcze zmagania.Pierwszy prezydent zosta³ pochowany z pañstwowymi honorami, a w kondukcie¿a³obnym uczestniczy³o ponad tysi¹c Rosjan��.

Jak co roku pod koniec kwietnia (26 kwietnia 2007 r.) W. Putin wyg³osi³ ostat-nie orêdzie do narodu. Prezydent poruszy³ kwestie socjalne i mówi³ o bol¹czkach,z którymi borykaj¹ siê zwykli obywatele. Zapowiedzia³, ¿e 2008 bêdzie rokiemspod znaku rosyjskiej rodziny, która odczuje skutki narodowego dobrobytu. Miê-dzy innymi W. Putin mówi³ o wzroœcie emerytur o 65% i poprawie warunków ¿yciastarszego pokolenia, bo jak argumentowa³ – ze spo³eczeñstwa, które nie szanuje starychludzi, nic dobrego nie bêdzie. Warto zwróciæ uwagê na fakt, ¿e gdy W. Putin obejmo-wa³ swój urz¹d w 2000 r. Federacja Rosyjska potrzebowa³a prezydenta, który ob-roni kraj przed terrorystami i ustabilizuje sytuacjê gospodarcz¹. Z perspek- tywyoœmiu lat piastowanego urzêdu W. Putin stan¹³ przed zgo³a innym problemem – po-czucia niesprawiedliwoœci spo³ecznej. Dlatego tak du¿o uwagi w przemówieniupoœwiêci³ kwestii rozdzia³u œrodków zgromadzonych na koncie tzw. funduszu stabi-lizacyjnego. Puentuj¹c swoje wyst¹pienie prezydent Federacji Rosyjskiej powie-dzia³, ¿e jeszcze za wczeœnie na polityczny testament��.

Druga kadencja W. Putina charakteryzuje siê brakiem spójnoœci. Nie ma ju¿wielkich reformatorskich i dalekosiê¿nych planów. W³adza na Kremlu korzy-staj¹c z dobrej koniunktury wprowadza w ¿ycie jedynie plan umocnienia funda-mentów prawnych, okreœlaj¹cych pozycjê prezydenta. Doœæ jaskrawym przyk³a-dem braku konsekwencji jest dekret o reorganizacji rady ministrów podpisanyprzez W. Putina w 2004 r. Zapisane w nim wytyczne zak³ada³y, i¿ liczba wicepre-mierów w rz¹dzie zostanie zmniejszona do jednego, co ró¿ni siê znacznie od sta-nu na koniec 2007 r. – dwóch pierwszych wicepremierów: D. Miedwiedwiewi S. Iwanow oraz trzech osób w randze wicepremiera: S. Naryszkin, A. ¯ukowi A. Kudrin. Kierunek, zgodnie z którym pod¹¿a polityka stosowana przez prezy-denta Federacji Rosyjskiej po 2004 r., zosta³ nakreœlony w jednym z jego przemó-wieñ – Naszym priorytetem jest maksymalizacja zysku z ka¿dej tony rudy ¿elaza, wêgla,innych paliw kopalnych, drewna i reszty surowców��.

Podsumowanie

Sytuacja polityczna w Federacji Rosyjskiej koñca lat dziewiêædziesi¹tychsprowokowa³a taki bieg wydarzeñ, w rezultacie których na czele stuczterdziesto-jednomilionowego pañstwa stan¹³ nowy prezydent W. Putin. Dochodz¹c do



�� >�� 6�� 7�� N��.�� B��;� �� ?, A*?!R)**< � )2�*2�)**

w³adzy w 2000 r. jasno okreœli³ podstawowe cele, zadania i kierunki swojej polity-ki. Korekty tego planu wynika³y ze zmiennej sytuacji wewnêtrznej, jak i miêdzy-narodowej. Zdaniem znawcy rosyjskiej tematyki A. Dugina prezydent: „W. Putinwykona³ szeœæ bardzo wa¿nych posuniêæ. Zahamowa³ proces rozpadu Rosji naKaukazie. Rozpocz¹³ naprawê samorz¹dnoœci lokalnej, przywo³uj¹c do porz¹dkugubernatorów i zwalczaj¹c tym samym tendencje separatystyczne w republikachautonomicznych. Administracyjny podzia³ kraju dostosowa³ do systemu wojsko-wego, przekazuj¹c szerokie pe³nomocnictwa przede wszystkim ludziom odpo-wiedzialnym za bezpieczeñstwo narodowe. Doprowadzi³ do wyeliminowaniaz ¿ycia politycznego i gospodarczego najbardziej ofensywnych oligarchów, któ-rych aktywnoœæ przynios³a maj¹tkowi narodowemu gigantyczne straty. Zapali³zielone œwiat³o dla procesów integracyjnych w ramach WNP, przekszta³caj¹cuniê celn¹ w Euroazjatyck¹ Wspólnotê Gospodarcz¹. Wreszcie do koncepcji bez-pieczeñstwa narodowego Federacji Rosyjskiej wprowadzi³ pojêcie œwiata wielo-biegunowego”��.

Mo¿na powiedzieæ, ¿e rosyjscy obywatele wi¹zali z nim wiele nadziei. Poszu-kiwali stabilizacji, rozwoju i bezpiecznego pañstwa. Tak¿e elity poszukiwa³y na-stêpcy, który spe³ni ich polityczne oczekiwania. W. Putin obejmuj¹c swój urz¹dwyszed³ tym oczekiwaniom naprzeciw wyra¿aj¹c swoj¹ chêæ naprawy pañstwaprzez skupienie pe³ni w³adzy wokó³ Kremla, które umocni ca³y rosyjski systempolityczny. Osiem lat rz¹dów prezydenta uzmys³owi³o obserwatorom, ¿e „Putinto konkretna filozofia, koncepcja Rosji i w³adzy w pañstwie”��. Dlatego zgodnie z tymstwierdzeniem, koñcz¹c drug¹ kadencjê na Kremlu W. Putin nie odszed³ z polity-ki i pozosta³ wa¿nym graczem rosyjskiej sceny politycznej – premierem.

Literatura: Albin B.J., Baluka W. (red.), Europa Wschodnia – dekada transformacji. Rosja,Wroc³aw 2003; Beker P., Glasser S., Cieñ Kremla. Rosja Putina, Warszawa 2005; Bie-leñ S., To¿samoœæ miêdzynarodowa Federacji Rosyjskiej, Warszawa 2006; G³owacki A.,Stêpieñ-Kuczyñska A. (red.), Rosja Putina. Leksykon, £ódŸ 2004; Kurczab-Redlich K.,G³ow¹ w mur Kremla, Warszawa 2007; Rocznik strategiczny 2002/2003, Warszawa 2003;Rocznik Strategiczny 2004/2005, Warszawa 2005; Rocznik strategiczny 2005/2006, War-szawa 2006; Simonow K. (red.), Rosja 2005. Raport z transformacji, Warszawa 2006;Wiœniewska I., „Niewidzialna rêka... Kremla”. Kapitalizm pañstwowy po rosyjsku, War-szawa, luty 2007; Z³otowski J. (red.), Rosja XX wieku. Od utopii komunistycznej do rze-czywistoœci globalistycznej, Kraków 2004.

Dokumenty: Konstytucja Federacji Rosyjskiej, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa2000.



�� 0�� '�� '� �� !� 7N��.� 5 "�&�� $�� N��.�� B��!;� �� AA 1)2! � 1, ��.�� )**,� �� A�

�� *�� &'�� $ 0��A� 7N��.� 5 "�&�� $��;� �� 2* 1+A!� �� A� �� N��.�� B��!� �� )A2 22

Artyku³y prasowe: Dêbski S., Problemy demograficzne Federacji Rosyjskiej, BiuletynPISM, Warszawa 2001, nr 6; Jurkowicz M., Dlaczego wymieraj¹ Rosjanie, „Dziœ”, nr 10,paŸdziernik 2004 r.; Kacewicz M., Kreml kontra prowincja, „Newsweek Polska”, nr 47z 24.11.2002; Kacewicz M., Rewolucja libera³ów, „Newsweek Polska”, nr 5 z 7.10.2001;Kacewicz M., Zaucha A., Moskwa – miasto strachu, „Newsweek Polska”, nr 7 z 15.02.2004;Kacewicz M., Zaucha A., Putinowska groteska, „Newsweek Polska”, nr 6 z 8.02.2004;Kaczmarski M., Z prasy rosyjskiej, „Dziœ”, nr 2, luty 2006; Kaczmarski M., Z prasy ro-syjskiej, „Dziœ”, nr 5, maj 200.; Kaczmarski M., Z prasy rosyjskiej, „Dziœ”, nr 7, lipiec2006; Kaczmarski M., Z prasy rosyjskiej, „Dziœ”, nr 8, sierpieñ 2006; Kaczmarski M.,Z prasy rosyjskiej, „Dziœ”, nr 9, wrzesieñ 2006 r.; Kliamkin I., Spo³eczeñstwo nieoby-watelskie, [w:] Imperium Putina, Warszawa 2007; .Konoñczuk W., Sprawa Jukosu:przyczyny i konsekwencje, Warszawa, sierpieñ 2006, nr 25; Krastev I., Suwerenna de-mokracja, „Europa – Tygodnik Idei” (Dodatek do Dziennik. Polska, Europa, Œwiat),nr 34 (125) z 26 sierpnia 2006; Menkiszak M., Rok Puina, Prace OSW, Warszawa 2001,nr 2.; Miedwiediew R. A., Elity w³adzy w nowej Rosji, „Dziœ”, nr 6, czerwiec 2005;Miedwiediew R.A., Prezydent Putin. OpóŸnione nastêpstwo tronu, „Dziœ”, nr 12, gru-dzieñ 2004; Miedwiediew R.A., Rosja w nowym stuleciu, „Dziœ”, nr 1, styczeñ 2001;Nagorski A., Otwarta g³owa KGB-isty, „Newsweek Polska”, nr 16-17 z 23.12.200; Na-gorski A., W co gra Putin?, „Newsweek Polska”, nr 11 z 18.11.2001; Panfi³ow O., Putinwzi¹³ media na smycz, „Dziennik. Polska, Europa, Œwiat”, nr 45 (258) z 22.02.2007; Para-fianowicz Z., Putina pacyfikuje opozycjê, „Dziennik. Polska, Europa, Œwiat”, nr 89(302) z 16.04.2007; Paszyc E., Kapitulacja Sachalinu-2 a „nowa” strategia Moskwy, Ko-mentarze OSW z 14.10.2006; Prus J., Rosyjskie bazary tylko dla Rosjan, „Dziennik.Polska, Europa, Œwiat”, nr 13 (226) z 16.01.2007; Prus J., W³adimir Putin w roli troskliwe-go ojca narodu, „Dziennik. Polska, Europa, Œwiat”, nr 99 (312) z 27.04.2007; Rogo¿a J.,Putin po reelekcji. Polityka Kremla w drugiej kadencji W³adimira Putina, Prace OSW,Warszawa 2004, nr 16; Rogo¿a J., Wiœniewska I., Podsumowanie przemian polityczno--gospodarczych w pierwszej kadencji W³adimira Putina, Prace OSW, Warszawa 2003,nr 11; Suchowa S., Gazowy OPEC, „Forum”, nr 15 (2172) z 10-15.04.2007; Trenin D.,Rosja: To¿ to wojna, g³upcze!, The Economist, Wydanie specjalne „Tygodnika Polityka- Œwiat i Polska” 2005, nr 1; Zadura B., Borys Jelcyn nie ¿yje, „Dziennik. Polska, Euro-pa, Œwiat”, nr 96 (309) z 24.04.2007; Zaucha A., Apokalipsa poborowego, „NewsweekPolska”, nr 19 z 12.05. 2002; Zaucha A., Putinokracja, „Newsweek Polska”, nr 39z 26.09.2004; Zaucha A., Zemsta kobiet, „Newsweek Polska”, nr 28 z 13.07.2003.



Artyku³y prasowe: Dêbski S., Problemy demograficzne Federacji Rosyjskiej, BiuletynPISM, Warszawa 2001, nr 6; Jurkowicz M., Dlaczego wymieraj¹ Rosjanie, „Dziœ”, nr 10,paŸdziernik 2004 r.; Kacewicz M., Kreml kontra prowincja, „Newsweek Polska”, nr 47z 24.11.2002; Kacewicz M., Rewolucja libera³ów, „Newsweek Polska”, nr 5 z 7.10.2001;Kacewicz M., Zaucha A., Moskwa – miasto strachu, „Newsweek Polska”, nr 7 z 15.02.2004;Kacewicz M., Zaucha A., Putinowska groteska, „Newsweek Polska”, nr 6 z 8.02.2004;Kaczmarski M., Z prasy rosyjskiej, „Dziœ”, nr 2, luty 2006; Kaczmarski M., Z prasy ro-syjskiej, „Dziœ”, nr 5, maj 200.; Kaczmarski M., Z prasy rosyjskiej, „Dziœ”, nr 7, lipiec2006; Kaczmarski M., Z prasy rosyjskiej, „Dziœ”, nr 8, sierpieñ 2006; Kaczmarski M.,Z prasy rosyjskiej, „Dziœ”, nr 9, wrzesieñ 2006 r.; Kliamkin I., Spo³eczeñstwo nieoby-watelskie, [w:] Imperium Putina, Warszawa 2007; .Konoñczuk W., Sprawa Jukosu:przyczyny i konsekwencje, Warszawa, sierpieñ 2006, nr 25; Krastev I., Suwerenna de-mokracja, „Europa – Tygodnik Idei” (Dodatek do Dziennik. Polska, Europa, Œwiat),nr 34 (125) z 26 sierpnia 2006; Menkiszak M., Rok Puina, Prace OSW, Warszawa 2001,nr 2.; Miedwiediew R. A., Elity w³adzy w nowej Rosji, „Dziœ”, nr 6, czerwiec 2005;Miedwiediew R.A., Prezydent Putin. OpóŸnione nastêpstwo tronu, „Dziœ”, nr 12, gru-dzieñ 2004; Miedwiediew R.A., Rosja w nowym stuleciu, „Dziœ”, nr 1, styczeñ 2001;Nagorski A., Otwarta g³owa KGB-isty, „Newsweek Polska”, nr 16-17 z 23.12.200; Na-gorski A., W co gra Putin?, „Newsweek Polska”, nr 11 z 18.11.2001; Panfi³ow O., Putinwzi¹³ media na smycz, „Dziennik. Polska, Europa, Œwiat”, nr 45 (258) z 22.02.2007; Para-fianowicz Z., Putina pacyfikuje opozycjê, „Dziennik. Polska, Europa, Œwiat”, nr 89(302) z 16.04.2007; Paszyc E., Kapitulacja Sachalinu-2 a „nowa” strategia Moskwy, Ko-mentarze OSW z 14.10.2006; Prus J., Rosyjskie bazary tylko dla Rosjan, „Dziennik.Polska, Europa, Œwiat”, nr 13 (226) z 16.01.2007; Prus J., W³adimir Putin w roli troskliwe-go ojca narodu, „Dziennik. Polska, Europa, Œwiat”, nr 99 (312) z 27.04.2007; Rogo¿a J.,Putin po reelekcji. Polityka Kremla w drugiej kadencji W³adimira Putina, Prace OSW,Warszawa 2004, nr 16; Rogo¿a J., Wiœniewska I., Podsumowanie przemian polityczno--gospodarczych w pierwszej kadencji W³adimira Putina, Prace OSW, Warszawa 2003,nr 11; Suchowa S., Gazowy OPEC, „Forum”, nr 15 (2172) z 10-15.04.2007; Trenin D.,Rosja: To¿ to wojna, g³upcze!, The Economist, Wydanie specjalne „Tygodnika Polityka- Œwiat i Polska” 2005, nr 1; Zadura B., Borys Jelcyn nie ¿yje, „Dziennik. Polska, Euro-pa, Œwiat”, nr 96 (309) z 24.04.2007; Zaucha A., Apokalipsa poborowego, „NewsweekPolska”, nr 19 z 12.05. 2002; Zaucha A., Putinokracja, „Newsweek Polska”, nr 39z 26.09.2004; Zaucha A., Zemsta kobiet, „Newsweek Polska”, nr 28 z 13.07.2003.



rezimyDisputatio VIII 2009rezimytyl

Rosja Putina – ewolucja wewnêtrzna · 2016. 7. 28. · S¹downictwo równie¿ znalaz³o siê w...

Documents

Transcript of Rosja Putina – ewolucja wewnêtrzna · 2016. 7. 28. · S¹downictwo równie¿ znalaz³o siê w...