Rola polonisty we współczesnym kształceniu

Anna Zawadzka

Konferencja Sztuka czytaniaBiałystok, 22 listopad 2011

Stworzyliśmy narzędzia, a teraz one stwarzają nas

Nowe środki techniczne a nowa rzeczywistość

Nowe środki techniczne zmieniają

uczniów (pokolenie ,,Google”)

kulturę, w której żyjemy(świat zdehumanizowany,

zdepersonalizowany, rozczłonkowany)

Pokolenie ,,Google”

• czerpie wiedzę przede wszystkim z sieci internetowej,

• bardzo szybko się komunikuje,• oczekuje natychmiastowej informacji

zwrotnej,• wie ,,jak”, ale nie wie ,,dlaczego?”• ma ubogi zasób słów.

Nastawienie do tradycji

Język nasz stał się im obcy jak język dawnej planety.

Diagnoza po ostatnim egzaminie maturalnym:

Zjawisko parafrazowania przez maturzystów tekstów literackich zamieszczonych w arkuszu egzaminacyjnym narasta i jako takie jest bardzo niepokojące. Świadczy ono o tym, że maturzyści mają coraz mniejszą kulturę literacką, że nie czytają lektur, że mają trudności z dokonywaniem pogłębionej analizy i interpretacji utworów literackich, że nie potrafią formułować wniosków godnych uwagi. Zjawisko to, w jakiejś jego części, jest z pewnością przejawem lekceważenia przez uczniów edukacji polonistycznej.

(„Osiągnięcia maturzystów w województwie podlaskimi warmińsko-mazurskim w 2011 roku”)

Diagnoza po ostatnim egzaminie maturalnym cd.

W pracach, w których można dojrzeć przejawy jawnego demonstrowania niechęci maturzysty wobec literatury, deprecjacja literatury idzie przeważnie w parze z cynicznym podejściem do świata, z relatywizacją wartości. Zjawisko nieskrępowanego demonstrowania niechęci wobec utworów literackich z pewnością ma swoje uwarunkowania społeczne, obyczajowe. W jakiejś części jego źródło tkwi w postępującym od pewnego czasu obniżaniu się kultury języka Polaków i zapewne w panującym powszechnie przekonaniu, jakie mają maturzyści, że „matura z polskiego jest łatwa” i że „nie jest ona tak naprawdę do niczego potrzebna”.

(„Osiągnięcia maturzystów w województwie podlaskimi warmińsko-mazurskim w 2011 roku”)

Diagnoza po ostatnim egzaminie maturalnym cd.

Tytułowa „granica” zyskiwała w ten sposób jeszcze jedno znaczenie – stała się barierą nie do pokonania dla wielu tegorocznych maturzystów. Nieznajomość problematyki powieści prowadziła często do absurdalnych spostrzeżeń i popełniania błędów rzeczowych. Co roku, po sprawdzaniu prac maturalnych, zastanawiam się, jak sprawić, by uczniowie w ogóle chcieli czytać, jak przezwyciężyć ich niechęć do intelektualnego wysiłku, poszerzyć ubogi kontekst kulturowy, w którym zamyka się ich cały humanistyczny świat.

Grażyna KęsickaZespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im. E. Orzeszkowej w Bartoszycach

(„Osiągnięcia maturzystów w województwie podlaskimi warmińsko-mazurskim w 2011 roku”)

Diagnoza po ostatnim egzaminie maturalnym cd.

Od pewnego momentu przestaliśmy być polonistami, a staliśmy się bardziej nauczycielami języka polskiego. Co za tym idzie, powinniśmy zmienić swoje podejście do wykładanego przedmiotu – bardziej usługowy charakter naszej pracy pociągać musi za sobą rewizję wartości.

Maciej Andrzej KościeleckiLiceum Ogólnokształcące Zespołu Szkół w Choroszczy

(„Osiągnięcia maturzystów w województwie podlaskimi warmińsko-mazurskim w 2011 roku”)

Podsumowanie wskazanych problemów

• niska kultura literacka i językowa, • nieczytanie lektur,• trudności z dokonywaniem pogłębionej analizy i

interpretacji tekstu,• brak umiejętności formułowania wniosków,• niechęć do intelektualnego wysiłku,• lekceważenie edukacji polonistycznej i traktowanie

jej wyłącznie w usługowy sposób.

Inne problemy edukacji polonistycznej

• Mała liczba godzin, brak podziału na grupy.

• Niewystarczający poziom wiedzy i umiejętności uczniów gimnazjów, szczególnie z zakresu nauki o języku.

• Zdegradowanie roli kształcenia humanistycznego.

• Trudności ze zdobyciem pracy po kierunkach humanistycznych.

• Jako jedyny przedmiot traktujący o wartościach jest deprecjonowany.

• Pogarszająca się frekwencja uczniów na zajęciach.

• Niespójność systemu kształcenia, założonych celów i formuły egzaminu (np. uczenie komunikatywności)…

Zmiana roli nauczyciela

Dawca wiedzy moderator, trener

• Nauczyciel wyposaża uczniów w wiedzę niezbędną do tego, aby mogli oni dalej ją samodzielnie poszerzać.

• Jest osobą wspierającą samodzielną pracę ucznia.

Antropocentryczna koncepcja nauczaniai wychowania

Uczymy przede wszystkim

dostrzegania i analizowania

tworzenia i zmieniania

wyrażaniai oceniania

Między tradycją a nowoczesnością

• „technologiczny” model nauczania (wykorzystanie środków audiowizualnych, metody typu webquest i inne) jest konieczny ze względu na cechy charakterystyczne współczesnych uczniów,

• tradycyjny model nauczania (nastawienie na wartości, kształcenie kompetencji językowych i literaturoznawczych) jest konieczny, ponieważ nie chcemy stworzyć ,,zdehumanizowanych” i zagubionych ,,cyborgów”.

Propozycja: Badanie tekstu jako pojęcia, które scala refleksję językoznawczą, literaturoznawczą i kulturoznawczą z wykorzystaniem w stopniu umiarkowanym nowoczesnych technologii.

Z czego nie możemy zrezygnować?

Kształcąc uczniów nie możemy zrezygnować z:• ukazywania wartości czytania (obcowania z

literaturą),• ukazywania piękna języka literackiego,• uczenia pochylania się nad książką (skłaniania

do pogłębionej refleksji i wartościowania poznawanych utworów literackich).

Dziękuję za uwagę.

Anna Zawadzka