J. Wilkin, Ekonomia

Rola państwa w gospodarce

Wykład 8

WNE UW

J. Wilkin, Ekonomia

Pojęcie państwa w ekonomii

• Państwo jako podmiot gospodarczy;• Państwo i rynek jako komplementarne i

substytucyjne regulatory gospodarki;• Państwo minimalne, państwo aktywne,

państwo socjalne (państwo dobrobytu);• Wpływ keynesizmu na zwiększenie roli

państwa w gospodarce;• Rola państwa w socjalizmie i kapitalizmie

J. Wilkin, Ekonomia

Państwo wobec zjawiska niesprawności rynku

Sfera niesprawności rynku

Sfera interwencji państwa

Przykłady narzędzi polityki państwa

Nieefektywność:

-monopolizacja

-efekty zewnętrzne

-dobra publiczne

-interwencja na rynku

-subsydiowanie niektórych form działalności

-ustawodawstwo antymonopolowe

-regulacje dotyczące ochrony środowiska

-finansowanie obrony narodowej, sądów, opieki zdrowotnej itp..

J. Wilkin, Ekonomia

Państwo wobec zjawiska niesprawności rynku (2)

Nierówność:

- nadmierne zróżnicowanie dochodów i bogactwa

- redystrybucja dochodów

-progresywne opodatkowanie

-wspieranie dochodów niektórych grup ludności

Niestabilność:

-inflacja

-bezrobocie

-wahania wzrostu gosp.

-kształtowanie polityki makroekonomicznej

-polityka monetarna

-polityka fiskalna

-inne formy polityki

J. Wilkin, Ekonomia

Dobra publiczne

      Konieczność wytwarzania dóbr publicznych jako efekt zawodności rynku

      Dobra prywatne (wykluczalność i konkurencyjność) a dobra publiczne (niewykluczalność i niekonkurencyjność)

      Dobra publiczne a zjawisko „gapowicza” (free rider)

      Zerowy koszt krańcowy i zerowa cena dóbr publicznych

      Czy sektor prywatny może być zaangażowany w wytwarzanie i dostarczanie dóbr publicznych?

Czy dobra publiczne mogą być zastąpione dobrami prywatnymi?

J. Wilkin, Ekonomia

Wydatki państwa, jako odsetek PKB

Kraj 1870 1913 1920 1937 1960 1980 1990 1996

FrancjaJaponiaNiemcySzwecjaUSA

12,68,810,05,73,9

17,08,314,86,31,8

27,614,825,08,17,0

29,025,442,410,48,6

34,617,532,431,027,0

46,132,047,960,131,8

49,831,745,159,133,3

54,536,249,064,733,3

średnio 8,3 9,1 15,4 20,7 27,9 42,6 44,8 45,9

J. Wilkin, Ekonomia

Państwo i rynek w różnych modelach gospodarki

 

Państwo socjalistyczne(ZSRR, PRL)

Państwo rozwojowe(np. Tajwan, Korea Płd.)

Państwo praw socjalnych(np. Szwecja)

Państwo stabilizacji makro-ekonomicznej(Keynesizm)

Państwo dóbr publicznych

    

wysoka państwowa kontrola gospodarki niska

niska rola rynku wysoka

J. Wilkin, Ekonomia

Opinie Polaków na temat roli państwa w gospodarce

 Zgadzam się z opinią, że:

Rok badań

1991 1997

-         Rząd powinien kontrolować ceny-         Rząd powinien zapewnić mieszkania tym, których na nie nie stać-         Elektrownie powinny być własnością państwa-         Transport kolejowy powinien być własnością państwa-         Poczta powinna być własnością państwa-         Huty powinny być własnością państwa-         Rząd powinien zmniejszać różnice dochodów między bogatymi a biednymi

85,0 80,677,477,375,973,7 72,1

79,6 80,477,475,775,070,4 69,7

J. Wilkin, Ekonomia

Nawrót liberalizmu w gospodarce

• Zjawiska wpływające na ograniczenie roli państwa w gospodarce:

- Reaganomics- Thatcheryzm- Kryzys koncepcji „państwa dobrobytu”- Upadek systemu socjalizmu typu radzieckiego• Od „państwa rządzącego” do „państwa

zarządzającego” (governing vs. governance)

J. Wilkin, Ekonomia

Dyskusja o roli państwa w transformującej się, polskiej gospodarce

• Jaki model gospodarki kapitalistycznej?• Rola państwa w kształtowaniu

fundamentów nowego systemu (kreacjonizm vs spontaniczność)

• Zakres i tempo prywatyzacji• Państwo opiekuńcze czy państwo

produktywne?• Rola państwa w integrowaniu Polski z UE

J. Wilkin, Ekonomia

Zasady „dobrego państwa”

• Symbioza państwa i rynku• Komplementarność rynku i demokracji• Dominacja mechanizmu rynkowego w

regulowaniu gospodarowania• „Surowy paternalizm” państwa• Ekonomizacja funkcjonowania sfery publicznej• Poszerzanie samorządności i decentralizacji• Zapewnienie stabilności, która nie demobilizuje• Przejrzystość i dezalienacja państwa

J. Wilkin, Ekonomia

Rodzaje polityki państwa

• Polityka kształtowania ładu gospodarczego i społecznego – Ordnungspolitik

• Polityka makroekonomiczna:- Fiskalna- Monetarna- Kursu walutowego• Polityka sektorowa (mikroekonomiczna):- Rolna- Przemysłowa• Polityka regionalna, socjalna, spójności itp..

J. Wilkin, Ekonomia

Pytania problemowe

• Jakie funkcje spełnia państwo we współczesnej gospodarce

• Przyczyny wzrostu roli państwa w gospodarce w perspektywie historycznej

• Na czym polega komplementarność i konkurencyjność roli państwa w gospodarce?

• Co to są „niesprawności rynku” i jaka jest reakcja państwa na te niesprawności?

J. Wilkin, Ekonomia

Pytania problemowe, c.d.

• Co wpłynęło na ograniczenie roli państwa w gospodarce w latach 80. I 90. XX wieku?

• Dobra publiczne – ich cechy i rola w gospodarce

• Na czym polegają główne zasady tzw. „dobrego państwa”?

• Główne obszary sporu w ekonomii na temat roli państwa