RENESANS I MANIERYZM

Omówienia i materiały do nauki

historii sztuki

część 4

NOWOŻYTNOŚĆ XV – poł. XVIII W. 1.RENESANS XV- 1 poł. XVI w.

○ wczesny renesans (quattrocento) XV w.

○ dojrzały renesans (cinquecento) 1 poł. XVI w.

2.MANIERYZM poł. XVI – pocz. XVII w.

CECHY MALARSTWA NIDERLANDZKIEGO XV W. 1. REALIZM

2. Sprowadzenie scen religijnych do scen rodzajowych, zaciera się

granica miedzy sacrum a profanum

3. Analiza psychologiczna postaci- portret

4. Zainteresowanie pejzażem- perspektywa powietrzna

5. Iluzjonizm, luminizm: odbicia, refleksy

6. Ukryta symbolika

7. Technika olejna

8. Postawa renesansowa wynikająca z obserwacji otaczającego świata

• Kompleksowa interpretacja natury przez bryły w przestrzeni, światło,

barwę, perspektywę powietrzną.

• Włosi zainteresowani tym co stałe [kształt, matematycznie wyliczone

proporcje] a artyści niderlandzcy tym co zmienne.

• Uczuciowy spontaniczny, zmysłowy, emocjonalny stosunek do

zjawisk natury, jej różnorodności, zmienności, wielobarwności i

wielokształtności.

• Północny renesans bez włoskiej postawy analityczno-badawczej i

wpływu antyku.

PRZEDSTAWICIELE

• Robert Campin zwany Mistrzem z Flémale

[1380-1444] TOURNAI

• Jan van Eyck [1390-1441] BRUGIA

• Roger van der Weyden [1399/1400-1464] BRUKSELA

• Hans Memling [1435-1496] BRUGIA

• Dierick Bouts [1410-1475] LOUVAIN

• Hugo van der Goes [1440-1482] GANDAWA

• Hieronim Bosch [1450/53-1516] S’HERTOGENBOSCH

PERSPEKTYWA MALARSKA • łac. widzieć na wskroś, przeniknąć rozpoznać, wnikliwie poznać

• Umiejętność ukazywania przestrzeni wraz ze znajdującymi się w niej

przedmiotami na płaszczyźnie obrazu zgodnie z prawami widzenia.

• Wyróżniamy perspektywę:

Linearną/zbieżną

Barwną

Powietrzną

PERSPEKTYWA BARWNA • Sposób wywoływania wrażenia głębi przez wykorzystanie właściwości

barw.

• Barwy ciepłe oraz ciemne sprawiają wrażenie występowania do przodu.

• Barwy chłodne i jasne – wywołują wrażenie cofania się w głąb obrazu.

PERSPEKTYWA POWIETRZNA

• Perspektywa, wedle której o zmianie barwy przedmiotów decyduje błękit

powietrza.

• Warstwa powietrza znajdująca się między naszymi oczami a szczegółami

oglądanego przez nas krajobrazu powoduje zmianę barw [zniebieszczenie,

rozbielenie] i zmniejsza ostrość przedmiotów znajdujących się w tym

krajobrazie.

• Przedmioty bliskie widzimy dokładnie ze szczegółami a dalsze tracą na

wyrazistości.

PERSPEKTYWA LINEARNA

• ZBIEŻNA, GEOMETRYCZNA, CENTRALNA,

Z JEDNYM PUNKTEM ZBIEGU, RENESANSOWA

• Pozwala w wiarygodny sposób pokazać trójwymiarową przestrzeń na

dwuwymiarowej płaszczyźnie

• Odmiany perspektywy w zależności od położenia oka względem płaszczyzny

obrazu:

czołowa

z lotu ptaka – wysoko w stosunku do obrazu

żabia – bardzo nisko

boczna i skośna

da sotto in su – od dołu [z dołu do góry]

stosowana w malarstwie iluzjonistycznym

Jan van Eyck czynny od 1422, zm.1441

CECHY TWÓRCZOŚCI

• Odkrywca, twórca malarstwa nowożytnego na północ od Alp

• Typ artysty – uczonego, ciekawy świata, posiadający kolekcję ksiąg

• Trójwymiarowe postacie harmonijnie powiązane

z przestrzenią

• Realizm szczegółów i obiektywizm obserwacji w wizerunkach,

dokładna charakterystyka indywidualnych cech fizycznych

powiązana z psychologiczną analizą modela

• Bogata, żywa gama kolorystyczna

• Płynność przejść kolorystycznych i walorowych dających

atmosferyczna jedność obrazu

• Technika olejna, laserunki

• KOMPOZYCJA:

• Prostokąt zbliżony do

kwadratu

• Kompozycja składająca się

z kilku postaci ukazanych

we wnętrzu

• Kompozycja zamknięta

• Statyczna

• Symetryczna, dośrodkowa

• Wieloplanowa, o

wyodrębnionych planach

• Wnętrze ukazane w

perspektywie o kilku

punktach zbiegu linii, w

pejzażu perspektywa

malarska (powietrzna)

• Linia horyzontu

podwyższona (w 2/3 wys.)

• W centrum kompozycji

potrójna arkada

• ŚWIATŁOCIEŃ:

• Źródło światła poza

obrazem

• Światło naturalne,

dzienne

• We wnętrzu pada z

prawego górnego rogu

• Światło we wnętrzu ma

skupiony charakter,

ukierunkowane jest na

postacie; wnętrze

pozostaje mroczne

• W pejzażu światło ma

charakter rozproszony

• Światłocień kontrastowy,

mocny

• Luministyczne efekty:

odbicia na powierzchni

metali, szyby okienne,

witraże

• KOLORYSTYKA:

• Szeroka gama barwna

• Kolory żywe, nasycone,

pełne blasku

• Ciepła tonacja barw

• Intensywne akcenty

dużych płaszczyzn

czerwieni i błękitu dają

kontrasty temperaturowe

• EKSPRESJA:

• Dbałość o szczegóły,

realizm

• Zrównanie wielkości

postaci świętych i

realnych

• Technika laserunkowa,

gładka, lśniąca

powierzchnia

• Światło – głównym

środkiem wyrazu

• Nastrój powagi,

mistycznego skupienia

Hieronimus BOSCH ok.1450-1516

CECHY TWÓRCZOŚCI

• Twórczość oscyluje miedzy pogłębioną i uczoną refleksją nad życiem,

ludzką społecznością a ludową mądrością

• Główna idea- absurdalność świata i samotność jednostki zagubionej

w niepewnym bytowaniu

• Symboliczny obraz sytuacji ludzi wplecionych bez ich woli w koło

życia

• Moralista i satyryk

• Zjadliwy, demaskatorski, straszy i kpi ze strachów; straszny i

śmieszny

• Groteska, ironia, alegoria, fantasmagoria

• Ludowa sadystyczna fantazja, tematy z przypowieści i przysłów

ludowych, prototypy scen rodzajowych

RENESANS WŁOSKI

Quattrocento

ARCHITEKTURA I RZEŹBA

IDEE RENESANSU - HUMANIZM

• ANTYK-CZŁOWIEK-NATURA

• Ufność w siłę rozumu

• Zainteresowanie ziemskim losem człowieka i obserwacja

jego otoczenia

• Antropocentryczna wizja świata

• Próba pogodzenia świata chrześcijaństwa z tradycją pogańską

• Docenienie roli artysty w kształtowaniu kultury

• Identyfikacja sztuki z nauką

• Cześć dla piękna

• Fascynacja kulturą antyczną

• Odnowienie doskonałości sztuki antycznej:

*idealnego piękna opartego na harmonii proporcji

*klarownej kompozycji

*zgodnym z naturą przedstawieniem postaci ludzkiej

GIOVANNI DONDI:

" Niewiele się zachowało dzieł genialnych mistrzów starożytności; te jednak,

które przetrwały, są przedmiotem żywego zainteresowania tych, którzy się na

tym znają.[...] A gdy się porównuje z tamtymi dziełami to, co się wykonuje

dzisiaj, jasne się staje, że twórcy tamtych rzeczy przewyższali dzisiejszych

artystów wrodzonym talentem, i że lepiej umieli swe umiejętności stosować.„

LEON BATTISTA ALBERTI:

"Piękno jest jakąś zgodnością i wzajemnym zgraniem części w jakiejkolwiek

rzeczy, w której części te się znajdują. Zgodność tę osiąga się poprzez pewną

określoną liczbę, proporcję i rozmieszczenie, tak, jak tego wymaga harmonia,

która jest podstawową zasadą natury.„

"Takie to są zalety sztuki malarskiej, że ci, którzy ją posiadają, widzą zarówno,

że dzieła ich budzą podziw, jak też odczuwają, że są niemal równi bogu."

LUCA PACIOLI:

"Najpierw mówić będziemy o proporcjach człowieka, bo z ludzkiego ciała

wywodzą się wszelkie miary i w nim znaleźć można wszelkie stosunki i

proporcje, przez które Bóg objawia największe tajemnice natury. Rozważywszy

właściwy układ ludzkiego ciała, starożytni nadali wszystkim swym dziełom,

przede wszystkim świątyniom, zgodne z nim proporcje. Bo w ludzkim ciele

znaleźli dwa główne kształty, bez których niemożliwe jest cokolwiek dokonać,

mianowicie koło, które jest najdoskonalsze i najbardziej wymierne[...] oraz

kwadrat równoboczny."

• Florencja – Medyceusze (Lorenzo „il Magnifico” – Wawrzyniec

„Wspaniały”)

• Mediolan – Sforza (Ludovico Sforza „il Moro”)

• Rimini – Malatesta (Sigismondo Malatesta)

• Urbino – Montefeltro (Federico da Montefeltro)

• Ferrara - d’Este (Izabela d’Este)

• Mantua – Gonzagowie (Ludovico II Gonzaga)

RODY RZADZĄCE W OKRESIE RENESANSU:

ARCHITEKTURA WCZESNEGO

RENESANSU

„Budynek jest jakby stworzeniem

żyjącym i przy nadawaniu mu ostatecznej

formy należy naśladować naturę.”

Leon Battista Alberti

TEMATY ARCHITEKTURY W UJĘCIU NOWOŻYTNYM

SFORMUŁOWANE PRZEZ BRUNELESCHIEGO

• Nowa koncepcja związku budowli z przestrzenią miejską

• Nowy typ kościoła na planie podłużnym

• Pierwsza fasada kościoła

• Pierwsza budowla na planie centralnym

• Pierwszy pałac miejski

• Zastąpienie ściany wolnostojącymi arkadami – jednostajny, spokojny

rytm arkad oparty na module

• Podkreślenie linii horyzontalnej

• Akcentowanie statyczności bryły

• Wyrazistość i spójność kompozycyjna oraz konstrukcyjna każdego

członu

• Umiar, ład, harmonia, statyka, równowaga, prostota, proporcje

• Dekoracja oparta na wzorach antycznych

CECHY ARCHITEKTURY

RZEŹBA WCZESNEGO

RENESANSU

„A więc należy, by rzeźbiarz oraz malarz

wykształceni byli we wszystkich sztukach

wyzwolonych […] i powinien, tak rzeźbiarz jak

malarz, być uczonym w perspektywie i jak

najlepszym rysownikiem, bo rysunek jest podstawą

i zasadą obu tych sztuk.”

Lorenzo Ghiberti

Donatello, Dawid, 1427-30, Florencja

• Rzeźba figuralna,

• Całopostaciowa, wolnostojąca

• Ujęta w kontrapoście

• Statyczna

• Postać o prawidłowej anatomii i

proporcjach

• Idealizacja ciała i urody

• Nawiązanie do antyku (pogański

charakter rzeźby – podobieństwo do efeba)

• Nastrój spokoju, zamyślenia

• Kontrast delikatnej budowy bohatera z

masywnym mieczem i młodości zwycięscy

ze starością oblicza pokonanego Goliata

• Odlana z brązu

MALARSTWO WCZESNEGO

RENESANSU

„Najpierw na powierzchni, na której mam malować, kreślę

dowolnej wielkości czworobok o kątach prostych, który

stanowi dla mnie jak gdyby otwarte okno, przez które

widać historię, którą mam przedstawiać.”

„Celem malarza jest raczej osiągnięcie sławy, uznania i

popularności niż majątku.”

Leone Battista Alberti

• Znajomość kształtowania przestrzeni poprzez wykres perspektywy

linearnej.

• Proporcje, anatomia i mechanizm ruchu.

• Klarowność, ład, umiar, prostota; statyczność; harmonia w

kompozycji i układzie barw; światło rozproszone; twardy, graficzny

modelunek; linearyzm.

• Idealizacja.

• Inspiracje sztuką antyczną.

• Wprowadzanie tematów mitologicznych jako równoprawnych dla

motywów chrześcijańskich.

CECHY MALARSTWA RENESANSU:

• KOMPOZYCJA:

• Prostokąt pionowy

• Kompozycja wielofiguralna we wnętrzu

• Kompozycja statyczna

• Zamknięta

• Dwuplanowa, z bliskim planem pierwszym

• Wnętrze wykreślone za pomocą perspektywy zbieżnej, centralnej

• Linia podłogi obniżona, w ¼ wys. obrazu

• Kompozycja osiowa – symetryczna

• Kompozycja wertykalna

• Grupa postaci zwarta, ustawiona dośrodkowo

• W grupie zastosowana izokefalia

• Centrum kompozycyjne – postać Marii, tożsame z centrum treściowym

• ŚWIATŁOCIEŃ:

• Źródło światła poza obrazem

• Światło dzienne, naturalne

• Pada z lewej strony

• Światło równomiernie oświetla plan pierwszy, kontrastowo modelując architekturę w tle

• Światłocień „rzeźbiarski” uwypuklający bryły Piero della Francesca, Madonna w

otoczeniu świętych, ok.1472-74

• KOLORYSTYKA:

• Szeroka gama barwna

• Barwy stonowane; raczej chłodne

• Dominują szarości, delikatne ugry,

biele błękity

• Żywsze akcenty barwne stanowią

szaty niektórych świętych

• Barwy lokalne

• Kontrasty temperaturowe – delikatne

• EKSPRESJA:

• Postacie o prawidłowych proporcjach,

pospolitych twarzach

• Dokładnie, starannie wykończony

• Gładka, lekko matowa powierzchnia

• Postać fundatora na pierwszym

planie zrównana wielkością z

pozostałymi

• Nastrój powagi, skupienia, milczenia

DOJRZAŁY RENESANS

Cinquecento

PRZEDSTAWICIELE

Donato Bramante 1444-1514

czołowy architekt pocz. XVI w.; poszukiwanie idealnej formy

architektury opartej na strukturach geometrycznych uporządkowanych

w formach budowli centralnych

Leonardo da Vinci 1453-1519

zamyka fazę analityczno-badawczą wczesnego renesansu

[Quattrocento], twórczość stanowi ucieleśnienie potęgi badawczego

intelektu; tajemniczość i eksperymenty

Michelangelo Buonarroti 1475-1564

twórczość otwierająca nowe zjawiska: manieryzm i barok;

wola i działanie, postawa kreacyjna, Maniera Grande

Rafael Santi 1483-1520

przedstawiciel klasycznego rozkwitu renesansu; estetyczna harmonia,

Bella Maniera

Leonardo da Vinci

1452-1519

• I OKRES FLORENCKI 1469-1482 malarz

• I OKRES MEDIOLAŃSKI 1482-1499 architekt

na zaproszenie księcia Lodovico Il Moro do budowy pomnika ojca księcia

Francesca I Sforzy

• 1500 Mantua, Wenecja

• II OKRES FLORENCKI 1500-1506 badacz, przyrodnik, filozof

• II OKRES MEDIOLAŃSKI 1506-1513

• OKRES RZYMSKI 1513-1516

• FRANCJA 1513-1519 na zaproszenie Franciszka I

umiera w dworze Cloux koło zamku w Amboise

DOROBEK • 12 źródłowo potwierdzonych obrazów

• 8 obrazów przypisywanych

• 6700 zapisanych stron,

• 4000 rysunków

Teksty o sztuce:

• Paragone

• Traktat o malarstwie

• Leonardo ustanawia stereotyp renesansowego racjonalizmu, artysty -

uczonego, człowieka uniwersalnego uomo universale.

• Empiryk, uważny obserwator świata dociekający jego praw przez

pilną i sumienną racjonalną analizę faktów.

• Centralny problem twórczości - poznanie rzeczywistości: rzeczy jakie

są i jak się zmieniają. Interesuje się dynamicznymi formami życia

człowieka i przyrody.

• Cel sztuki - przekazanie w obrazie dynamiki rzeczywistości: świat

jest zmienny w ciągłym ruchu fizycznym i psychicznym.

• Malarstwo - rola poznawcza, ma wydobywać prawdziwy kształt

rzeczy i utrwalać (ocalać) przed przemijaniem.

• Przechodzenie od tego co widziane do tego co istotne

• Sfumato [wł. fumare – dymić sfumare - rozwiewać się, cieniować]

• Miękki modelunek malarski o łagodnych przejściach

światłocieniowych, zacierający wyrazistość konturów, dający

wrażenie oglądania obiektu przez mgłę lub dym.

Rafael Santi 1483-1520

CECHY TWÓRCZOŚCI

Piękno i wdzięk - Bella Maniera

Sztuka wyrachowana, nie odczuta [słodka i zimna]

Poszukiwanie idealnego piękna, które w naturze rozproszone i

niezorganizowane, zostaje poddane w obrazie przyjętym z góry

założeniom estetycznym

Perfekcja wszystkich środków wyrazu artystycznego, jednorodność,

doskonała równowaga, harmonia, spoistość

Zdolność adaptacji rozwiązań zauważonych u innych artystów

Łączył w jeden styl wiele stylów biorąc od innych co mu było

potrzebne i wiążąc na inne sposoby

[Vasari]

STANZE WATYKAŃSKIE 1509-1527

• Cztery prywatne apartamenty papieża Juliusza II w północnym

skrzydle Pałacu Watykańskiego [pałac Mikołaja V]

• Kwadratowe sklepione pomieszczenia z oknami po obu stronach i

drzwiami w ścianach działowych

• Ikonografia obmyślona przez Juliusza II, jego doradcę Paolo Giovio i

prefekta Biblioteki Watykańskiej Tommaso Inghiramiego [Segnatura]

• Rafael stosuje się do myśli Leonarda, że każda postać powinna brać

udział w przedstawieniu fizycznie i emocjonalnie.

STANZA DELLA SEGNATURA 1508-1511

• Nazwa pochodzi od siedziby trybunału Signatura Gratiae; papież

podpisywał bulle i listy; Juliusz II chciał urządzić bibliotekę.

• Temat: PRAWDA, DOBRO, PIĘKNO, poemat na cześć kultury:

historia teologii, filozofii, prawdy i poezji

• Ściany boczne

1. Szkoła Ateńska ALEGORIA FILOZOFII prawda racjonalna

2. Dysputa o Najświętszym Sakramencie ALEGORIA TEOLOGII,

prawda objawiona

3. Parnas ALEGORIA PIĘKNA

Michał Anioł Buonarroti

1475 – 1564 • 1489-1492, Florencja

• 1494-1495, Wenecja

• I OKRES RZYMSKI, 1496-1501

• I OKRES FLORENCKI, 1501-1505

• II OKRES RZYMSKI, 1505-1517

• II OKRES FLORENCKI, 1518-1534

• III OKRES RZYMSKI, 1534-1564

Artysta dojrzałego renesansu i twórca manieryzmu, uprawia

rzeźbę, malarstwo, architekturę, jest również autorem poezji.

Malarstwa uczył się w pracowni Domenica Ghirlandaia, rzeźby

uczył go Bertoldo di Giovanni, nadworny rzeźbiarz Medyceuszy

i uczeń Donatella. W młodości wykonywał kopie rzeźb antycznych

świadczących o wybitnym talencie młodego artysty.

Wielką rolę w kształtowaniu Michała Anioła odegrał Wawrzyniec

Medyceusz zw. Wspaniałym, który roztoczył opiekę nad młodym

artystą i umieścił w swoim pałacu, dbając o jego humanistyczne

wykształcenie.

MECENASI MICHAŁA ANIOŁA:

1. Wawrzyniec Medyceusz zw. Wspaniałym (Madonna przy schodach)

2. Papież Juliusz II (malowidła sklepienia Kaplicy Sykstyńskiej; Nagrobek

papieża: figury Mojżesza i Jeńców)

3. Papież Leon X (Kaplica Medyceuszy we Florencji z nagrobkami książąt

Giuliano i Lorenzo; Biblioteka Laurenziana we Florencji)

4. Papież Klemens VII (Sąd Ostateczny – fresk ołtarzowy w Kaplicy

Sykstyńskiej)

5. Papież Paweł III (podtrzymanie zlecenia na namalowanie Sądu

Ostatecznego; zaprojektowanie układu urbanistycznego Placu

Kapitolińskiego w Rzymie; dokończenie budowy Bazyliki Świętego Piotra

w Rzymie).

NON FINITO (wł. niedokończony).

Technika rzeźbiarska, wprowadzona przez Michała Anioła, polegająca

na częściowym niewykończeniu rzeźby kamiennej, wzbogacająca efekty

fakturalne poprzez kontrasty porowatych powierzchni ze śladami kucia

z powierzchniami wypolerowanymi.

FIGURA SERPENTINATA (wł. figura skręcona)

Układ postaci polegający na silnym, nienaturalnym skręcie tułowia,

wprowadzony do sztuki przez Michała Anioła, charakterystyczny dla

manieryzmu.

• Materiał i technika:

• Kuta w marmurze

• Kompozycja i stosunek do przestrzeni:

• Grupa figuralna, wolnostojąca

• Kompozycja statyczna, wpisująca postaci w trójkąt równoboczny

• Kompozycja osiowa, symetryczna

• równowaga pionów i poziomów

• Rzeźba ujęta od przodu, obojętna na przestrzeń

• Środki artystycznego wyrazu i ekspresja:

• Postacie idealizowane – eksponowanie piękna

• Miękkie kształtowanie form, modelowanych głęboko (fałdy)

• Prawidłowa anatomia i proporcje

• Brak śladów męki na ciele Chrystusa

• Stonowana ekspresja, nastrój zamyślenia, liryzm

• Perfekcja wykonania, gładkie wypolerowanie powierzchni

„Paragone” spór między Leonardem a Michałem Aniołem

Pomiędzy malarstwem a rzeźbą

dostrzegam jedynie tę różnicę, że

rzeźbiarz wykonuje swe dzieła z

większym wysiłkiem cielesnym niż

malarz, malarz zaś wykonuje swe

dzieła z większym wysiłkiem

umysłowym.[...] Rzeźbiarz wykonuje

swe dzieło siłą uderzenia ramion,[...]

wydobywając postać zamkniętą we

wnętrzu marmuru za pomocą

czynności w najwyższej mierze

mechanicznej, której często towarzyszy

pot zmieszany z kurzem i zmieniony w

błoto.[...]Całkiem inaczej jest z

malarzem,[...]ponieważ porządnie

odziany siedzi on bardzo wygodnie

przed swym dziełem i wodzi leciutkim

pędzlem, kładąc piękne kolory.

Leonardo da Vinci

Powiadam więc, że wydaje mi

się, iż malarstwo uważa się za

tym doskonalsze im bardziej

zbliża się do reliefu, a relief za

tym gorszy im bardziej zbliża się

do malarstwa. Mnie samemu

wydawało się, że rzeźba jest

latarnią przyświecającą

malarstwu i że dzieli je taka

różnica jaka jest pomiędzy

słońcem i księżycem.

Michał Anioł Buonarroti

POCZĄTKI MANIERYZMU

Michał Anioł Buonarroti, Święta rodzina ze Św. Janem Chrzcicielem (Tondo Doni),

ok. 1504;

• Kompozycja

skomplikowana,

zatłoczona

• Zawężenie obrazu świata

• Dynamizm

• Asymetria

• Sytuacja sztuczna,

zaskakująca

• Figura serpentinata

(skręcona)

• Wirtuozeria formalna

• Jaskrawe kolory

MANIERYZM WŁOSKI

XVI w.

Malarstwo:

Giulio Romano 1492-1546

Jacopo Pontormo 1494-1557

Agnolo Bronzino 1503-1572

Parmigianino 1503-1540

Giuseppe Arcimboldo 1527-1593

Rzeźba:

Benvenuto Cellini 1500-1574

Giambologna 1520-1608

Architektura:

Giorgio Vasari 1514-1574

PRZEDSTAWICIELE

PIERO LOMAZZO:

• "Trzeba, żeby postać Adama narysował Michał Anioł, a namalował

Tycjan, zapożyczając proporcje i odpowiedni wyraz od Rafaela. Ewę

powinien by narysować Rafael, a namalować Correggio. Byłyby to

najlepsze obrazy na świecie."

PAOLO PINO:

• "Pozy figur powinny być urozmaicone i pełne gracji[...], do każdego

dzieła powinieneś wprowadzać co najmniej jedną figurę całą

skręconą, zagadkową i trudną, aby ci, którzy znają się na

subtelnościach sztuki, zauważyli twoją umiejętność."

JACOPO PONTORMO:

• "Jest istotnie możliwe, by na obrazie, jaki malujesz, znalazły się

rzeczy, jakich natura nie zrobiła, a także, by rzeczy zostały

ulepszone, by sztuka nadała im wdzięk, naprawiła je i ułożyła jak

najodpowiedniej."

Giovanni da Bologna, Merkury, 1563

• Rzeźba figuralna, otwarta na

przestrzeń (do oglądania z wielu stron)

• Postać w ruchu – kompozycja

dynamiczna

• Postać wsparta na czubku palców

stopy – wrażenie chybotliwej

równowagi

• Kompozycja oparta na skosie i łukach

• Figura serpentinata – skręt tułowia

• Wydłużone proporcje

• Prawidłowa anatomia

• Delikatny modelunek anatomii

wywołujący migotliwość odblasków

światła na powierzchni

• Odlew z brązu

Jacopo Pontormo,

Zdjęcie z krzyża, 1525-28

• Format obrazu – prostokąt zamknięty

półkoliście

• Kompozycja wielofiguralna – postacie

złączone, tworzą zwartą grupę

wypełniającą kadr bliskiego pierwszego

planu

• Kompozycja dynamiczna oparta na

owalu i łukach; wrażenie ruchu kolistego

• Brak centrum kompozycyjnego

• Nieokreślona przestrzeń akcji

• Kompozycja wertykalna, przewaga

pionów

• Źródło światła poza obrazem, światło

nieokreślone, płynące z kilku kierunków

• Światłocień delikatny, mało kontrastowy

• Szeroka gama barwna, tonacja zimna

• Barwy jaskrawe, w ostrych

zestawieniach

• Kontrasty temperaturowe, akcenty

barwne

• Wydłużenie postaci

• Skręcenie postaci – figury serpentinaty

• Patetyczne gesty i ekspresyjne miny

• Wrażenie sztuczności sytuacji

• Prymat środków rysunkowych, kontury

• Formy budowane płaszczyznami

• Dokładne wykończenie, gładka

powierzchnia

SZTUKA WENECJI XVI W.

CECHY MALARSTWA WENECKIEGO

KOLOR

Dobitne akcentowanie problemu koloru

Oddziaływania bizantyjskie, wpływy wschodnie w harmoniach barwnych

mozaik

Warunki klimatyczne – klimat morski, wilgotny, rozmywa kontury, podkreśla

intensywność i zmienność barw, grę kolorów i świateł na powierzchni

FARBY OLEJNE; TECHNIKA „ALLA PRIMA”

PŁÓTNO NACIĄGNIĘTE NA BLEJTRAM

Tematy XVI malarstwa:

Weduta – epickie cykle dla bractw [scuoli] weneckich wielkie dekoracyjne

kompozycje figuralne, gdzie architektura wenecka stanowi treść obrazu

[później: pejzaż miejski]

Akt – piękno kobiety

Portret, zróżnicowane ujęcia człowieka, uwzględniające emocjonalność i

osobowość portretowanego

Sacra conversazione - wiecznotrwała mistyczna rozmowa świętych

Tycjan, Wenus z Urbino, Muzeum Uffizi, Florencja 1.Kompozycja:

- Prostokąt poziomy

- Kompozycja z kilkoma postaciami we wnętrzu

- przestrzeń oddana poprzez perspektywę centralną, zbieżną

- Pierwszoplanową rolę spełnia akt kobiecy ułożony na boku, przodem do widza

- Kompozycja statyczna

- Kompozycja zamknięta

- Kompozycja wieloplanowa: pierwszy plan – łoże z leżącą postacią, plan drugi – komnata z dwiema służącymi w głębi

- Kompozycja horyzontalna, oparta na przewadze poziomów

- Postać leżąca wpisana w trójkąt nierównoboczny (lub przekątną)

- Kompozycja asymetryczna

Światłocień:

- źródło światła poza obrazem

- światło naturalne, dzienne

- światło rozproszone

- światło pada z góry

- najjaśniejszy jest pierwszy plan z nagą

postacią

- światłocień miękki, malarski

Kolorystyka:

- Szeroka gama barwna

- Barwy zharmonizowane, żywe

- Przewaga barw ciepłych

- Barwy lokalne

- Kontrasty temperaturowe

- Delikatne akcenty barwne

(czerwień materaca i sukni

służącej)

Ekspresja:

- Obraz starannie wykończony

- Dbałość o szczegóły

- Równowaga rysunku i koloru

- Idealizacja postaci leżącej

- Sensualizm (zmysłowość –

erotyzm)

- Postać spogląda na widza

(kontakt wzrokowy z widzem)

- Nastrój spokojny, pogodny

- Uwspółcześnienie tematu

mitologicznego (elementy

rodzajowe w tle)

Andrea Palladio (1508-1580)

Andrea Palladio, Cztery Księgi o architekturze, 1570

Architekt włoski późnego renesansu,

urodzony w Vicenzy należącej wówczas do

Republiki Weneckiej i działający na jej

terenie.

W młodości uległ fascynacji starożytną

architekturą rzymską, którą poznał

między innymi studiując traktat

Witruwiusza „O Architekturze Ksiąg

Dziesięć”. W swoich budowlach stworzył

model nowożytnego klasycyzmu, który od

XVII w. podziwiany był i naśladowany w

wielu krajach Europy, stając się

podstawą nurtu zwanego palladianizmem.

Wśród jego budowli wyróżniają się:

• Kościoły Il Redentore i San Giorgio

Maggiore w Wenecji.

• Willa Capra (zwana Rotonda), Basilica

Palladiana, Teatro Olimpico w Vicenzy.