Renaturyzacja sieci hydrograficznej - nfosigw.gov.pl · Biebrzański Park Narodowy dotychczas...
Transcript of Renaturyzacja sieci hydrograficznej - nfosigw.gov.pl · Biebrzański Park Narodowy dotychczas...
Renaturyzacja sieci hydrograficznej w Basenie Środkowym doliny Biebrzy
Adam Bernatowiczkierownik w projekcie LIFE13 NAT/PL/000050
Dzień Informacyjny LIFE, Warszawa 25 kwietnia 2018 r.
Biebrzański Park Narodowy dotychczas zrealizował 4 projekty LIFE we współpracy z różnymi podmiotami:
1. „Ochrona wodniczki w Polsce i Niemczech” LIFE 05 NAT/PL/000101
2. „Ochrona populacji orlika grubodziobego Aquila clanga w Polsce: przygotowanie Krajowego Planu Ochrony i podstawowe działania
ochronne” LIFE 08 NAT/PL/000511
3. „Ochrona ptaków wodnych i błotnych w pięciu parkach narodowych – odtwarzanie siedlisk i ograniczanie wpływu inwazyjnych
gatunków” LIFE 09 NAT/PL/000263
4. „Renaturyzacja sieci hydrograficznej w Basenie Środkowym doliny Biebrzy. Etap I” LIFE 09 NAT/PL/000258
Obecnie realizowane projekty:
1. „Ochrona siedlisk mokradłowych doliny Górnej Biebrzy” LIFE 11 NAT/PL/422
2. „Renaturyzacja sieci hydrograficznej w Basenie Środkowym doliny Biebrzy. Etap II” LIFE 13 NAT/PL/000050
Biebrzański Park Narodowy jako lider projektów LIFE w polskich parkach narodowych:
Skala przekształcenia Basenu Środkowego doliny Biebrzy
• W 1844 roku wystąpiła kęska nieurodzajuzwiązana z mokrym latem, które spowodowałowylewy rzek zatapiając użytki rolne.
• Rząd Królestwa Polskiego sfinansował robotypubliczne polegające na budowie dróg bitychoraz osuszaniu bagien biebrzańskich i łąkrudzkich.
• W latach 1846-1861 wybudowano KanałWoźnawiejski i Kanał Rudzki oraz mniejsze kanały,jak Łęg i Kapicki
Historia projektu
W. Niewiadomski, 1954 r, "Ekspertyzaprzedmelioracyjna regionu bagien Augustów-Grajewo-Goniądz-Sztabin:
"...bezzwłocznie należy odciąć śluząKanał Rudzki od Ełku tuż przy rzece byskierować nurt wody na ich dawnynaturalny szlak i ożywić terenywykazujące dziś zapoczątkowanieprocesów destrukcyjnych (dolinamartwego Ełku)"
koryto „martwego” Ełku
Kanał Rudzki
1) całkowity budżet 3,7 mln EURO
2) lata realizacji 2010 -2016
3) oddziaływanie – ok. 10 tys. ha
W ramach I etapu renaturyzacji wykonano:
1.Dokumentację techniczną i projektową na przebudowę węzła wodnego Modzelówkai udrożnienie rzeki Ełk w kolejnym etapie Renaturyzacji. 2.Wybudowano jaz z przepławką dla ryb oraz 6 progów piętrzących na Kanale Woźnawiejskim.3.Udrożniono koryto rzeki Jegrzni.4.Wyremontowano most na rzece Jegrzni w Kuligach.5.Wykupiono 200 ha gruntów niezbędnych do realizacji działań projektu.6.Wykonano zabiegi odkrzaczania na 70 ha łąk poddanych sukcesji.
I etap renaturyzacji w Basenie Środkowym doliny Biebrzy
Cel ogólny programu
Poprawić warunki ochrony siedlisk bagiennych w Basenie Środkowym Biebrzy
Cele bezpośrednie
Stworzyć warunki do zahamowania procesu degradacji siedlisk bagiennych w rejonie cieków: rz. Ełk - rz. Jegrznia - K. Woźnawiejski,
Odtworzyć i zachować biotopy odpowiednie dla awifauny bagiennych ekosystemów nieleśnych,
Kryteria akceptacji celów bezpośrednich
Sterowanie systemem wodnym w zakresie umożliwiającym skierowanie 70% wód do rz. Jegrzni a 30% do K. Woźnawiejskiego oraz części wód do Martwego Ełku
System gospodarowania w bagiennych ekosystemach nieleśnych jest zgodny z wymaganiami gatunków awifauny i zespołów roślinnych, ważnych dla ochrony przyrody.
Renaturyzacja sieci hydrograficznej w Basenie Środkowym doliny Biebrzy. Etap II
LIFE13 NAT/PL/000050
Rozpoczęcie projektu: 01.06.2014 r
Zakończenie projektu: 31.12.2018 r
Obszar projektu: 13 452,00 ha
Budżet: ponad 27 mln zł
Cele projektu – II etap renaturyzacji
Poprawa warunków dla ochrony siedlisk zależnych od wód w Basenie Środkowym doliny Biebrzy,
poprzez:
1) Zasilenie w wodę obszaru oraz zatrzymanie procesów degradacyjnych siedlisk hydrogenicznych
na obszarze systemu wodnego: Kanał Rudzki - rzeka Ełk – rzeka Jegrznia – Kanał Woźnawiejski,
2) Kształtowanie warunków siedliskowych dla awifauny otwartych ekosystemów bagiennych,
3) Pogodzenie wymagań ochrony przyrody z rozwojem działalności turystycznej
Główne zadania projektu:
- przebudowa urządzeń wodnych węzła Modzelówka,
•miejscowe udrożnienie i odtworzenie koryta rzeki Ełk na odcinku 11,5 km,
•- budowa przepustu niskopiętrzącego z przejazdem na rzece Ełk m.in. dla maszyn
rolniczych w rejonie uroczyska Dębiec,
•- spowolnienie odpływu wód Kanałem Kapickim poprzez działanie obiektów małej
retencji (remont 2 zastawek i budowa 5 progów),
- wykup 530 ha gruntów (wykupiono już 550 ha!)
- zabiegi odkrzaczania i koszenia (łącznie blisko 240 ha),
- budowa infrastruktury turystycznej - wieża widokowa oraz kładki turystyczne na
uroczysku Dębiec w sąsiedztwie rzeki Ełk,
- spotkania, warsztaty dla społeczności lokalnej.
jaz w Modzelówce
• Analiza statystyczna danych klimatycznych - ocieplenie klimatu jest zauważalne również w dolinie Biebrzy.
Obserwowana jest początkowa faza zmian obniżania się zarówno maksymalnych stanów wody, jak i maksymalnych
przepływów, które w decydujący sposób oddziałują na ekosystemy wodno-błotne (Maksymiuk i in., 2008).
• Coraz rzadsze i krótsze zalewy wód roztopowych powodują zmiany stosunków wodnych, a tym samym przesuszanie i
murszenie zbiorowisk torfowiskowych (Maksymiuk i in., 2008).
• Odwodnienie torfowisk prowadzi do zwiększenia intensywności rozkładu materii organicznej i emisji dwutlenku węgla
oraz innych gazów cieplarnianych do atmosfery, czego skutkiem jest ocieplanie się klimatu. Dwutlenek węgla jest
produktem końcowym mineralizacji związków organicznych zawartych w torfie. Uważa się, że zmeliorowane
torfowiska emitują więcej CO2 niż naturalne. Emisja dwutlenku węgla na zmeliorowanych torfowiskach w Polsce
maleje z upływem czasu po melioracji. W pierwszych 5 latach po wykonaniu melioracji średnia szacowana emisja CO2
wynosi ok. 30 t·ha–1·r–1, po następnych 5 latach maleje ona dwukrotnie, a po 25–30 latach zmniejsza się do wartości
średniej 7,4 t·ha-1·r-1. W warunkach Basenu Środkowego doliny Biebrzy zbliżenie się zwierciadła wód gruntowych i
lepsze uwodnienie gleb spowoduje spadek tej emisji (Jurczuk, 2012).
• Renaturyzacja zdegradowanych torfowisk w dolinach rzecznych, poprzez prowadzenie zrównoważonej gospodarki
wodnej, powinna ograniczyć niepożądane zmiany
Jaki jest wpływ przekształceń na klimat w dolinie Biebrzy?
Absorpcja i emisja gazów cieplarnianych na obszarze Biebrzańskiego Parku Narodowego
• Obszary bagienne są głównym naturalnym źródłem CH4 i istotnym obszaremwiązania CO2 z atmosfery.
• W latach normalnych i wilgotnych bagna Biebrzańskiego Parku Narodowego sąobszarem silnego pochłaniania dwutlenku węgla i emisji metanu.
• W latach suchych następuje zmniejszanie emisji metanu, lecz jednocześniewyraźny jest wzrost strumienia netto dwutlenku węgla. W efekcie ekosystem zobszaru zaniku staje się obszarem uwalniania węgla do atmosfery.
• W obiegu rocznym maksymalne pochłanianie CO2 obserwuje się w czerwcu.Jesienią bagna biebrzańskie stają się źródłem CO2 dla atmosfery. W miesiącachzimowych i początku wiosny wymiana gazowa jest niewielka (bliska zera).
(Wyniki badań prowadzonych przez prof. dr hab. Krzysztofa Fortuniaka, dr hab. Włodzimierza Pawlaka i dr Mariusza Siedleckiego – Wydział Meteorologii i Klimatologii Uniwersytetu Łódzkiego)
Biebrzańska retencja i usługi ekosystemowe:• ok. 500 mln m3 wody jest zakumulowanej w mokradłach Doliny Biebrzy. To mniej więcej tyle,
ile w jednym z największych Polskich zbiorników retencyjnych – jez. Solińskim w Bieszczadach
• objętość wiosennych wód zalewowych w Dolinie Biebrzy (licząc wyłącznie wodę na powierzchni terenu) to średnio około 40 mln m3 i jest porównywalna z objętością retencji czynnej jez. Siemianówka• w zlewni Biebrzy wartość retencji 1 m3 wody w ciągu roku wyceniono na około 2 zł. Oznacza
to, że w skali zlewni Biebrzy, 1 hektar łąki podtopionej przez 3 miesiące warstwą wody 20 cm ma wartość około 1000 zł.
• obliczenia hydrologiczne i ekonomiczne wskazują, że na przestrzeni lat 1995-2011 wartość retencji wód zalewowych w Dolnym Basenie doliny Biebrzy (odcinek pomiędzy Osowcem a Burzynem) wyniosła średnio około 5,5 mln zł rocznie.
Dane na podstawie artykułu Mateusza Grygoruka, nr 23 „Wieści Biebrzańskich”
Doświadczenia z realizacji projektu:
Tips & Tricks
1)Zaczynaj je jak najwcześniej, biorąc zadania
najtrudniejsze na warsztat!
2) Miej na bieżąco pomoc prawną
3) Rozeznaj dobrze sytuację właścicielską jeszcze
w trakcie pisania projektu
4) Ograniczaj do minimum ilość zadań, których realizacja
uzależniona będzie od niezależnych od konstrukcji
projektu czynników
5) Określ dokładnie czego chcesz – unikaj sytuacji, gdy
zakres rzeczowy jest Ci znany dopiero na etapie realizacji
6) Śledź na bieżąco zmiany w prawie – np. ustawa
o ustroju rolnym
7) Bierz pod uwagę, że przetargi lubią się przeciągać