Refleksje nt. zakazu upraw GMO w Polsce

Specjalność: • biologia molekularna

• biologia medyczna

Centrum Badań Translacyjnych i Biologii Molekularnej Nowotworów, Instytut Onkologii w GliwicachCzłonek Komisji ds. GMO przy Ministerstwie Środowiska

Prof. nadzw. dr hab. Katarzyna Lisowska

• Nauka ma silny dwukierunkowy związek ze światem zewnętrznym.

• Nie tylko siły społeczne i polityczne wpływają na podejmowane kierunki badań, ale równieŜ nauka wywiera ogromny wpływ na rozwój cywilizacyjny i społeczny, chociaŜ jej wyniki mogą być i były niejednokrotnie spoŜytkowane niewłaściwie.

• Obowiązkiem naukowców jest uczynienie wszystkiego, co jest w ich mocy, by prowadzone przez nich badania słuŜyły ogólnemu dobrobytowi ludzkości i dobru społeczeństwa.

z Kodeksu Etyki Pracownika Naukowego (2012)

http://www.instytucja.pan.pl/images/stories/pliki/Komisja_ds_Etyki_Nauce/dokumenty/Kodeks_etyki_pracownika_naukowego_31.12._2012.pdf

GMO to setki zastosowa ń, które nie budz ą kontrowersji, np.:

• GM mikroorganizmy wykorzystywane w przemyśle i produkcji leków

• GM zwierzęta laboratoryjne – model do badania chorób człowieka

• Szczepionki GMO jako eksperymentalne metody leczenia raka…

Tego typu zastosowania GMO maj ą miejsce w Polsce i nie jest to przedmiotem Ŝadnych protestów

Debata publicznatoczy si ę wokół

zastosowa ń GMO w rolnictwie i produkcji

Ŝywno ści oraz politycznych decyzji

w tej sprawie

Zakazy upraw kukurydzy MON810: Francja, Niemcy, Austria, Włochy, W ęgry, Grecja, Luksemburg, Bułgaria, Szwajcaria,

oraz POLSKA (28.01.2013)

Polska dołączyła do gronainnych krajów Europy, które chronią swoje rolnictwoprzed niekorzystnymi przekształceniami związanymiz uprawami roślin GMO

O czym warto pami ętać w tej debacie:Biotechnologia to setki potencjalnych mo Ŝliwo ści,

jednak w praktyceok. 85% światowych areałów upraw GMO

to wył ącznie odmiany odporne na środki chwastobójcze (herbicydy)

Swój wykład przygotowałam w znacznej cz ęści w oparciu o dane zaczerpni ęte z poni Ŝszego opracowania

Published: 2010

http://www.nap.edu/catalog.php?record_id=12804

Wzrost areału upraw ro ślin GMO opornych na herbicyd glifosat

powoduje wzrost zu Ŝycia glifosatu w rolnictwie

SOJA GMO glifosat

INNE HERBICYDYhttp://www.nap.edu/catalog.php?record_id=12804

Uprawy odmian GMO odpornych na herbicyd stymuluj ą zuŜycie herbicydów

• W 2009 roku w Argentynie obsiano soją oporną na glifosat 19 mln. hektarów

• Szacuje się, Ŝe aby wyprodukować 50 mln ton soi zuŜyto 200 mln litrów herbicydów na bazie glifosatu

• Teubal, M. 2009. Expansión del modelo sojero en la Argentina. De la producción de alimentos a los commodities. In: La persistencia del campesinado en América Latina (Lizarraga, P., Vacaflores, C., eds., Comunidad de Estudios JAINA, Tarija, 161–197.

http://www.gmwatch.org/files/GMsoy_Sust_Respons_FUL L_ENG_v8.pdf

„Superchwasty” uodpornione na herbicyd – ręczne usuwanie

http://www.organic-center.org/reportfiles/13Years20091126_ExSumFrontMatter.pdf

Rosnąca liczba „superchwastów”

w USA• „Nine weed species in the

United States have evolvedresistance to glyphosatesince the introduction of HR crops in 1996, comparedwith seven that haveevolved resistance to glyphosate worldwide inareas not growing GE cropssince the herbicide was commercialized in 1974.

• Furthermore, communitiesof weeds less susceptible to glyphosate are becomingestablished in fields plantedwith HR crops, particularlyfields that are treated onlywith glyphosate.”

www.weedresistance.org

2012

http://www.nap.edu/catalog.php?record_id=12804

Nie ma naukowych podstaw, aby twierdzi ć, Ŝe GM Ŝywno ść jest

w 100% bezpieczna

• Nie wiemy, jak GMO wpływa na nasze zdrowie: Nikt nie wykonał badań porównawczych na ludziach. W USA, gdzie Ŝywność GMO jest na rynku najdłuŜej – nie ma obowiązku jej znakowania. Dlatego nie moŜna przeprowadzić badańporównawczych – konsumenci nie wiedza, co jedzą

• Badania na zwierzętach przynoszą sprzeczne obserwacje• Metody oceny ryzyka są niewłaściwe (zbyt krótkotrwałe

testy)• Nawet, jeŜeli Ŝywność GMO nie wykazuje ostrej

toksyczności to nie jest to „zdrowa Ŝywność” bo jest przesycona pestycydami (glifosat + susbstancjepomocnicze, toksyna Bt)

GMO nie nakarmi głoduj ących. Ro śliny GMO

nie plonuj ą lepiej• Finding 5. […] HR crops have not

substantially increased yields, but theiruse has facilitated more cost-effectiveweed control, especially on farmswhere weeds resistant to glyphosatehave not yet been identified.

http://www.nap.edu/catalog.php?record_id=12804

Plonowanie soi nie wzrosło po wprowadzeniu odmian GMO w latach 90-tych (dane FAOSTAT):

Ameryka ńskie depesze dyplomatyczne nie pozostawiaj ą wątpliwo ści, Ŝe uprawy

GMO to priorytet biznesowy USA• Depesze dyplomatyczne

ujawnione przez Wikileakspokazują, Ŝe USA traktująkwestię zwiększania światowego areału upraw GMO jako „strategiczny i komercyjny imperatyw” i są gotowe w tym celu prowadzić z UniąEuropejską „wojn ę handlow ą w stylu militarnym”

http://213.251.145.96/cable/2007/12/07PARIS4723.html

Zagro Ŝenie: konsolidacja światowego rynku nasion w r ękach korporacji

www.mdpi.com/2071-1050/1/4/1266/pdf

„[…] there has been little research on how increasingmarket concentration of seed suppliers affects overallyield benefits, crop genetic diversity, seed prices, an d

farmers’ planting decisions and options”

• „During the 20th century, the U.S. seed industry evolved from small, family-owned businesses that multiplied seeds developed by university scientists to a market dominated by a handful of large, diversified companies.

• […] seed companies have invested considerably in the research, development, and commercialization of patent-protected GE traitsfor large seed markets. Thus, corn, soybean, and cotton havereceived the bulk of private research attention in the last fewdecades.

• Large seed companies have not commercialized GE traits in many other crops because their market size has been insufficient to covernecessary research and development costs or because of concernsrelated to consumer acceptance and gene flow.

• Public research institutions continue to enhance the genetics ofother crops, but full access to state-of-the-art technology (likegenetic engineering) that may be beneficial to crops in smallermarkets is often not available to public researchers because ofpatent protections.”

http://www.nap.edu/catalog.php?record_id=12804

Nasiona GMO s ą dro Ŝsze od tradycyjnych (Kolumbia, bawełna)

ZagroŜenie bezrobociem:• Uprawy soi RR są nazywane rolnictwem bez rolnika

(“farming without farmers ”). W Argentynie w wysokoprzemysłowych uprawach soi zatrudnia się 2 pracowników na 1000 ha upraw w ciągu roku

• Właściciele małych i średnich gospodarstw nie wytrzymali konkurencji z wielkoobszarowymi monokulturami soi.

• Bezrobocie w Argentynie wzrosło od 5,3% w 1991 do 22% w 2002 (najwyŜsze wskaźniki w obszarach wiejskich)

http://www.gmwatch.org/files/GMsoy_Sust_Respons_FUL L_ENG_v8.pdf

Polski interes ekonomiczny a uprawy GMO

Propozycje intensyfikacji produkcji rolnej w Polsce poprzez uprawy GMO są oderwane od realiów polityczno-ekonomicznych:

1. Zasady WPR UE ograniczają naszą produkcję poniŜej moŜliwości

2. Rynki europejskie poszukują wyrobów wolnych od GMO i mięsa od zwierząt karmionych paszami bez GMO.

3. W Polsce nie brakuje Ŝywności. Brakuje pracy i źródełutrzymania.

Uwikłanie si ę w produkcj ę GMO jest sprzeczne z dalekowzrocznym interesem polskiego rolnictwa i przemysłu spo Ŝywczego i zagrozi konkurencyjnej pozycji polskiej Ŝywności w UE.

Akceptacja modelu rolnictwa opartego na GMO grozi wzrostem bezrobocia na wsi.

CZEKOLADAPAPIER TOALETOWY

Nawet na Ukrainie konsumenci wybieraj ą produkty „bez GMO”

Odpowiedzi na pytania i głosy w dyskusji

Czy Ŝywność z roślin GMO jest „przesycona pestycydami”?

• Ok. 85% światowych upraw GMO to rośliny oporne na herbicydy na bazie glifosatu – rośliny te są wielokrotnie w sezonie wegetacyjnym opryskiwane herbicydem

• Rośnie teŜ zuŜycie glifosatu np. do desykacji strączkowych i zbóŜ

• To powoduje, Ŝe w roślinach jadalnych jest coraz więcej pozostałości herbicydów, a urzędy odpowiedzialne za bezpieczeństwo Ŝywności stale podwyŜszają dopuszczalne limity zawartości glifosatu w Ŝywności i paszach (inaczej import tych produktów byłby niemoŜliwy – nie spełniałyby norm)

• Dla soi MRL (maximum residue level) dla glifosatu wynosił 0,1 mg/kg, obecnie wynosi 20 mg/kg

• Dla grochu proponuje się zmianę z 0,1 mg/kg do 10 lub 15 mg/kg

• http://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/doc/2550.pdf http://www.fao.org/docrep/w8141e/w8141e0u.htm• http://www.codexalimentarius.net/pestres/data/pesticides/details.html?d-16497-o=2&d-16497-s=3&id=158&print=true

Mark Lynas – „ambasador” GMO zwerbowany przez agencję PR

Wiele znanych osobistości jest werbowanych przez firmy biotechnologiczne i agencje PR – specjalnie do promowania GMO

Wśród takich osób jest prawdopodobnie Mark Lynas, niedawno spektakularnie i bardzo medialnie „nawrócony”były aktywista ruchu anty-GMO

Próbowano werbować takŜe takie znane osoby jak Kofi Annan(b. sekretarz generalny ONZ) czy Lord Patten (Oxford Uniwersity, BBC)

„ambasadorzy GMO” majądziałać jako „niezaleŜni”publicyści lub swoim autorytetem uwiarygodniaćzalety GMO http://www.guardian.co.uk/environment/2011/oct/20/e uropabio-gm-ambassadors-europe/print

Przykładowy list do potencjalnego „ambasadora GMO” wysłany przez agencję PRhttp://www.guardian.co.uk/environment/interactive/2011/oct/20/gm-food

Czy badania Seraliniego (Séralini GE et al., Long term toxicity of a Roundup herbicide and a Roundup-tolerant genetically modified maize. Food Chem Toxicol. 2012 Nov; 50(11):4221-31.

http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0 278691512005637) są wiarygodne? Odpowiedzi autora na zarzuty krytyków:

Wręcz przeciwnie – statystycznie znamienne róŜnice w biochemicznych parametrach pracy wątroby i nerek zauwaŜyli zarówno przedstawiciele przemysłu biotechnologicznego (wykonujący badania bezpieczeństwa GMO) jak i agencje kontrolne (EFSA)

We wcześniejszych testach (90-cio dniowych) nie wykazano symptomów szkodliwości kukurydzy NK603

Autorzy z grupy prof. Seraliniego mają na swoim koncie 26 artykułów naukowych opublikowanych w recenzowanych czasopismach w ciągu ostatnich 5 lat. 11 artykułów opublikowano w czasopismach z zakresu toksykologii, dostępnych w bazie danych PubMed. TakŜe M. Malatestaopublikowała liczne prace dotyczące wpływu GMO na zdrowie. Wszystkie prace otrzymały pozytywne recenzje naukowe, Ŝadna nie została odrzucona przez redakcje czasopism naukowych. Agencje kontrolne ani firma Monsanto (które „odrzucają” wyniki naszych badań) to nie sąredakcje naukowe.

Autorzy nie są toksykologamiWcześniejsze prace tej grupy badawczej zostały “odrzucone”

Nasz eksperyment miał charakter długoterminowego badania toksykologicznego a nie dotyczył mechanizmów powstawania nowotworów

Protokół doświadczalny nieodpowiedni do badania powstawania nowotworów

1) Nie ma wytycznych dla badań wpływu GMO na zwierzęta2) Nasze doświadczenie wykonaliśmy w oparciu o protokoły OECD nr 408 i 452

Doświadczenie niezgodne z wytycznymi OECD

Odpowied ź autorówZarzut

Opracowano na podstawie „Answers to critics: Why th ere is a long term toxicity due to NK603 Roundup-to lerant genetically

modified maize and to a Roundup herbicide” http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0278691512008149

Tak mówią obowiązujące dziś przepisy prawne, ale co innego mówiąnajnowsze eksperymenty naukowe. Wpływ Roundupu na zaburzenie wydzielania i sygnalizacji hormonów płciowych wykazano zarówno w doświadczeniach na zwierzętach jak i in vitro. Przepisy prawa (dotyczące klasyfikacji herbicydu) powinny zostać zmienione w zgodzie z aktualną wiedzą naukową.

Roundup nie wpływa na funkcje hormonów płciowych

Nie da się pokazać wszystkich danych w jednym artykule. Będą one przedmiotem osobnych publikacji. Dane, których brak podnosząkrytycy, nie mają związku z konkluzjami tej konkretnej pracy.

W publikacji brakuje danych (analizy zachowania zwierząt, badańoftalmologicznych, mikrobiologicznych kału, itp.)

Statystyka nie odkrywa prawdy, a jedynie pomaga zrozumieć badane zjawiska. Kluczem do zrozumienia problemu jest biologiczna interpretacja wyników i zastosowanie róŜnorodnych metod obliczeniowych. Nasze doświadczenia miały dostateczną moc statystyczną dla zastosowanej analizy metodą OPLS-DA., ale nie dla testu Kaplana-Meiera, dlatego pokazaliśmy tylko surowe dane doświadczalne dotyczące śmiertelności zwierząt.

Zbyt mała moc statystyczna testów, nie pokazano krzywych przeŜycia Kaplana- Meiera

Wytyczne OECD, protokół 408 (90-dniowe testy toksyczności) -zalecają 10 zwierząt na grupęProtokół 452 OECD (testy toksyczności chronicznej) – zalecają 20

lub co najmniej 10 zwierząt w grupie

10 szczurów w grupie doświadczalnej to za mało

Nasze badanie jest pierwszym badaniem skutków chronicznej ekspozycji (2 lata to całe Ŝycie szczurów) na ten rodzaj kukurydzy GMO. Inne badania dotyczyły zwierząt gospodarskich, dla których 2 lata, to nie jest całe Ŝycie. Ponadto, nie były tak szczegółowe jak nasze badanie.

To wcale nie jest jedyne/pierwsze długoterminowe badanie wpływu GMO na zdrowie

Odpowied ź autorówZarzut

Czy badania Seraliniego są wiarygodne?Odpowiedzi autora na zarzuty krytyków

Publikacja w czasopiśmie Food and Chemical Toxicology ukazała się w tym samym momencie, kiedy ujawniono wyniki badańdziennikarzom (19. września 2012)

Wynik badań ujawniono dziennikarzom przed publikacją

Szczegółowe dane eksperymentalne nie są takŜe dostępne w odniesieniu do tych badań, na podstawie których dopuszczono na rynki kukurydzę NK603 i Roundup. Autorzy oczekują, Ŝe te dane teŜ zostaną udostępnione i poddane pod naukową dyskusję.

Autorzy nie udostępnili szczegółowych danych eksperymentalnych

Nie ma Ŝadnych badań epidemiologicznych ani długookresowych na zwierzętach gospodarskich. Generalnie, zwierzęta te zabija się zbyt wcześnie, aby zaobserwować pojawianie się u nich chorób o długim okresie rozwoju. W USA nie ma teŜ obowiązku znakowania Ŝywności GMO, nie da się więc wykonać badańepidemiologicznych na ludziach, nie ma dotąd takich badań.

W badaniach na zwierzętach hodowlanych nie wykazano szkodliwości GMO. Tak samo nie widać jej na populacji ludzkiej w USA

Glifosat (substancja czynna herbicydu Roundup) nigdy nie jest stosowany samodzielnie, a tylko w mieszaninach z innymi substancjami. Mieszaniny te są znacznie bardziej toksyczne niŜsam glifosat, W naszych doświadczeniach uŜywaliśmy Roundupu(glifosat w mieszaninie innych związków, tzw. substancji pomocniczych). Dlatego wcześniejsze wyniki badań nad samym glifosatem nie mają odniesienia do naszych doświadczeń.

Glifosat nie wykazywał toksyczności we wcześniejszych dwuletnich testach

Odpowied ź autorówZarzut

Szersze omówienie: http://srodowisko.ekologia.pl/ochrona-srodowiska/Om owienie-pracy-Seraliniego,17605.html