Utrzymanieieksploatacjasieciwodociągowychwmiastach

NajwyższaIzbaKontroliWarszawa,czerwiec2018r.

Lata2015−2017(Ikwartał)

Źródło:Fotlia.com

Dlaczegopodjęliśmykontrolę?01

Polskiesieciwodociągowesąprzestarzałeiawaryjne,przedsiębiorstwawodociągoweniezapewniająniezawodnościfunkcjonowaniasieciibezpieczeństwazdrowotnegowody,apoziomświadczonychusługwodociągowychnieuzasadniaceny1m3dostarczanejwody.WwielumiastachPolskiponad50%długościsieciwodociągowejstanowiąprzewodyfunkcjonującedłużejniż50lat,a45%−przewodywwieku25-50lat.§  Skutkiemzłegostanutechnicznegoprzewodówwodociągowychsąawarie

siecipowodujące:–  brakciągłościizmiennośćnatężeniaprzepływuwodyskutkujące

wzrostemjednostkowychkosztówdostarczanejwody,–  wyłączaniezruchuprzewodówwodociągowychiwstrzymywanie

dostawywodyuciążliwedlajejkonsumentów,–  ryzykowtórnegozanieczyszczeniawody.

§  Polskaniejestkrajemzasobnymwwodę.Najednegomieszkańcaprzypadaok.1.600m3wody,tj.trzyrazymniejniżwynosiśredniaeuropejska,cowiążesięzkoniecznościąjejoszczędzania.

Czydziałaniapodejmowanewwybranychmiastachiprzedsiębiorstwachwodociągowo-kanalizacyjnychzapewniajądostawęwodyoodpowiedniejjakości,wdostatecznejilościorazpodwystarczającymciśnieniem?

Wszczególności:

§  Czyzapewnionopowszechnydostępdosieciwodociągowej?

§  Czyzapewniononiezawodnedostarczaniewodywwystarczającejilościipododpowiednimciśnieniem?

§  Czyzapewnionowymaganąjakośćwody?

§  Czyprawidłowoustalanocenyzawodęwodociągową?

Cokontrolowaliśmy?02

Kogokontrolowaliśmy?03

§  12urzędówmiast§  12przedsiębiorstw

wodociągowo--kanalizacyjnychzterenu6województw:–  zachodniopomorskiego–  warmińsko-mazurskiego–  mazowieckiego–  łódzkiego–  małopolskiego–  podkarpackiego

Kogokontrolowaliśmy?04

Liczbaludnościw12skontrolowanychmiastachwlatach2015-2016[wtys.mieszkańców]

Źródło:OpracowaniewłasneNIKnapodstawiewynikówkontroli.

§  Wlatach2015−2017(Ikw.)w12miastachobjętychkontroląprzedsiębiorstwawodociągowo-kanalizacyjneświadczyłyusługizbiorowegozaopatrzeniawwodędlaponad440tys.mieszkańców.Dorealizacjitegozadaniawykorzystywały26ujęćwody,18stacjiuzdatnianiawodyiponad1.870kmprzewodówwodociągowych.

§  Środkitrwałedozbiorowegozaopatrzeniawwodęprzedsiębiorstwauzyskałyodsamorządówmiastnawłasność–aportem,wczasieichprzekształcaniazbudżetowychzakładówwkapitałowespółkiprawahandlowegoostatusiespółekzograniczonąodpowiedzialnością,ze100%udziałemmiastlubmiastigminwkapitalezakładowym.

Stwierdzonystan05

StacjauzdatnianiawodyŹródło:www.fotolia.com

§  Wokresiepoprzekształceniach,wsześciumiastachnowowybudowaneobiektywodociągowe,m.in.czteryujęciawodypodziemnej,trzystacjeuzdatnianiawodyi136,2kmsieciwodociągowej,przekazanoprzedsiębiorstwomwużytkowanielubdzierżawę.

§  Wdwóchmiastach,któreśrodkitrwałesłużącezaopatrzeniuwwodęprzekazałyprzedsiębiorstwomwdzierżawę,wumowachustalononależnościztytułudzierżawywwysokościrocznej1,50mlnzłi2,76mlnzł.

§  NIKzwracauwagę,żeopłatyzadzierżawępodnosiłykosztyutrzymaniaieksploatacjiinfrastrukturywodociągowejwprzedsiębiorstwie,atymsamymwysokośćcenzawodęustalanychdlajejodbiorców.Wprzypadkachtakich,zdaniemNIKwłaściwsząformąprawnąniżdzierżawabyłabyformaużyczenia.

Stwierdzonystan06

§  Wlatach2014−2016skontrolowaneprzedsiębiorstwapobrałyzzasobówwódpowierzchniowychipodziemnych86,2mlnm3wodydozbiorowegozaopatrzeniamieszkańców12miast.

§  Dwaprzedsiębiorstwazakupiłyhurtowo0,01mlnm3wody,aosiemsprzedałohurtowo5,5mlnm3wody.

§  Domiejskichsieciwodociągowychpodanowtymokresie80,8mlnm3wody,aobjętośćwodyzużytejprzezodbiorcóww12badanychmiastachwyniosła65,4mlnm3.

§  Napotrzebywłasnewodociąguzużyto5,4mlnm3wody.

§  Objętośćstraconejwodywlatach2014−2016wsieciachwodociągowych12miast,wyniosłałącznie10,0mlnm3.

Stwierdzonystan07

Stwierdzonystan–zagospodarowaniewodywlatach2014–201608

Źródło:OpracowaniewłasneNIKnapodstawiewynikówkontroli.

Przedsiębiorstwawróżnymstopniuzabezpieczałyniezawodnośćdostawwodywdostatecznejilościipodwystarczającymciśnieniem,tj.wydajnąibezawaryjnąpracęsieciiurządzeńwodociągowych.§  Trzyprzedsiębiorstwanieprzeprowadzałykontrolistanutechnicznego

obiektówbudowlanych,wymaganychustawąprawobudowlane.

§  Złystantechnicznyizaawansowanywieksieciwodociągowychbyłgłównąprzyczynąichlicznychawariiiwysokichstratwody,sięgających21,2%.Pomimopodejmowaniawewszystkichprzedsiębiorstwachdziałańmającychnaceluograniczeniestratwody,wbadanymokresiewsieciachdwóchprzedsiębiorstwwielkośćstratwodywzrosła,awtrzechwskaźniktenprzekraczałwartośćśredniąkrajowąwynoszącą15,2%.

Stwierdzonystan09

Stwierdzonystan–stratywodywsieciachwlatach2014–2016[w%]10

Źródło:OpracowaniewłasneNIKnapodstawiewynikówkontroliorazEuropeanECA:ImplementingtheDrinkingWaterDirective,SpecialReport2017(daneza2012r.).

§  Wlatach2015−2017(Ikw.)wsieciachwodociągowychskontrolowanych

przedsiębiorstwwystąpiłoponad2.000awarii.Wskaźnikintensywnościawarii(l.awarii/kmsieci/rok)wewszystkichmiastachprzekraczałwartośćśredniejkrajowej,nawet4-krotnie.

§  Wsieciachpięciuprzedsiębiorstwwbadanymokresieliczbaawariiwzrosła,podczasgdywsześciuinnychuzyskanospadekliczbyawariidziękidziałaniompodjętymnarzeczpoprawystanutechnicznegosieciiurządzeńwodociągowychorazmonitorowaniapracysieciwceluwczesnegowykrywaniauszkodzeń,optymalizacjiwydajnościurządzeńizarządzaniaprzepływami,coNIKuznałazadobrąpraktykę.

Stwierdzonystan11

Stwierdzonystan–liczbaawariisieciwodociągowychwlatach2015–2016

12

Źródło:OpracowaniewłasneNIKnapodstawiewynikówkontroli.

Stwierdzonystan–intensywnośćawariisieciwodociągowychwlatach2015–2016[l.awarii/km/rok]

13

Źródło:OpracowaniewłasneNIKnapodstawiewynikówkontroli.

Wprzedsiębiorstwachiurzędachmiastniepodejmowanodostatecznychdziałańwceluzapewnieniamieszkańcomwodyowymaganejjakości,atakżeskutecznegoostrzeganiaowystąpieniuryzykapodażywodyniespełniającejwymagańjakościowych.

§  Przedsiębiorstwa,pozajednym,nieposiadałypozytywnychocenhigienicznychpaństwowychpowiatowychinspektorówsanitarnychdlamateriałówiwyrobówużywanychdouzdatnianiawodyprzeznaczonejdospożyciaprzezludzi,costwarzałoryzykonieuzyskaniapożądanejefektywnościprocesuuzdatnianiawody.

§  LaboratoriawykonującebadaniajakościwodywodociągowejdladwóchprzedsiębiorstwnieposiadałyzatwierdzonegoprzezorganyInspekcjiSanitarnejsystemujakościwykonywanychbadań,copodważałowiarygodnośćwynikówtychbadań.

Stwierdzonystan14

§  Żadnezprzedsiębiorstwnieuzgodniłozppisinieprowadziłomonitoringujakościwodywewszystkichwymaganychmiejscachsieci,adwaprzedsiębiorstwaniewykonałypełnegozakresubadańwody,niezapewniająctymsamymochronykonsumentówprzedspożyciemwodyniespełniającejwymagańjakościowych.

§  Badaniawodyprowadzoneprzezskontrolowaneprzedsiębiorstwaniewykazałyprzypadkówbrakuprzydatnościwodydospożycia.Trzykrotnie,wjednejsieciwodociągowej,w2015r.i2016r.,stwierdzonowarunkowąprzydatnośćwodydospożycia(przekroczeniadopuszczalnejwartościmętności,żelazaimanganu).

§  Badaniamonitoringowejakościwodywodociągowej,prowadzonewlatach2015–2016przezppis,wykazaływczterechsieciachwodociągowych11przypadkówniespełnianiawymagańjakościowychwody(przekroczeniadopuszczalnychwartościmętności,żelaza,manganuizawartośćbakterii).

Stwierdzonystan15

§  Badaniawodyzinstalacjiwewnętrznychwbudynkachmieszkalnych,wykonaneprzez12ppisnazlecenieNIK,wykazałynieodpowiedniąjakośćwodywinstalacjachdwóchbudynkówwdwóchmiastach.Wwynikudziałańpodjętychprzezzarządcówbudynków,przywróconojakośćwodyzgodnązwymaganiami.NIKzwracauwagę,żejednymzwarunkówzapewnieniaodpowiedniejjakościwodyuodbiorcyjestutrzymanieprawidłowegostanutechnicznegowewnętrznejinstalacjiwodociągowej,zaktórąodpowiadazarządcanieruchomości.NIKwskazujeprzytym,żewżadnymzrozporządzeńwsprawiejakościwodyprzeznaczonejdospożyciaprzezludzi,niewskazanopodmiotuzobowiązanegodopobieraniapróbekiwykonywaniabadańwodyzinstalacjiwewnętrznejwbudynkachmieszkalnych,wtymwielorodzinnych.

Stwierdzonystan16

§  Większośćprzedsiębiorstw(9/12)nieinformowałoppisiburmistrzówlubprezydentówmiastowystąpieniuawarii,opodjętychizaplanowanychwtakichprzypadkachdziałaniachnaprawczychoraznieuzgadniałozppismiejsca,częstotliwościizakresubadańwodypousunięciuawarii,asześćznichniewykonywałotakichbadań.

§  Burmistrzowieiprezydencimiastorazprzedsiębiorstwawodociągowo--kanalizacyjneniewykonywalirzetelnieobowiązkuprzekazywaniakonsumentombieżącychinformacjiojakościwodywodociągowej.Tylkowsześciuurzędachmiastiwdwóchprzedsiębiorstwachzamieszczanojenastronachinternetowych.Wpozostałychsześciuurzędachmiastorazdziesięciuprzedsiębiorstwachinformacjitakichnieprzekazywanoalboprzekazywanojeniesystematycznielubwybiórczo.

Stwierdzonystan17

Stwierdzononieprawidłowościibłędyobliczeniowewtaryfachzazbiorowezaopatrzeniewwodęizbioroweodprowadzanieścieków,uchwalonychprzezradymiast.

§  Osiemskontrolowanychprzedsiębiorstwzłożyłoniekompletnewnioskitaryfowe.

§  Dwaprzedsiębiorstwanieprawidłowoprzyjęływspółczynnikialokacjikosztównataryfowegrupyodbiorcówusług,cospowodowałozwiększeniejednostkowychkosztówdostarczaniawodywjednejgrupieodbiorcówizmniejszenietychkosztówwinnejgrupie.

§  Siedemprzedsiębiorstwuwzględniałowtaryfachopłatyzaprzyłączeniedosieciwodociągowej,cobyłodziałaniemsprzecznymzustawąozbiorowymzaopatrzeniuwwodęizbiorowymodprowadzaniuścieków.

§  Wjednymprzedsiębiorstwie,w2015r.,zawyżonocenęwodyo8,4%wskutekbłęduobliczeniowego.

Stwierdzonystan18

Stwierdzonystan–cenawodydlagospodarstwdomowychwlatach2014–2016[wzłza1m3]

19

Źródło:OpracowaniewłasneNIKnapodstawiewynikówkontroli.

Brakbyłopełnychdanychostopniuzapewnieniamieszkańcommiastpowszechnegodostępudosieciwodociągowej.

§  Wsiedmiuskontrolowanychurzędachmiastiwsiedmiuprzedsiębiorstwachnieposiadanodanycholiczbiemieszkańcówkorzystającychzwodywodociągowej,tj.podstawowejinformacjidlaocenywykonaniazadaniazbiorowegozaopatrzeniawwodę,atakżeokreśleniapotrzebrozwojusieciiurządzeńwodociągowych.

§  Wurzędachmiastniedysponowanodanymiowiekuistrukturzemateriałowejsieciwodociągowej,awariachinfrastrukturywodociągowej,wielkościachstratwodywsieci,ostanietechnicznymsieciiwynikachmonitorowaniajejpracy.ZdaniemNIKutrudniałotoburmistrzomiprezydentommiastrzetelnąweryfikacjęwieloletnichplanówrozwojuimodernizacjiurządzeńwodociągowychiurządzeńkanalizacyjnychwaspekciezasadnościplanowanychinwestycji,atakżetaryfzazbiorowezaopatrzeniewwodęizbioroweodprowadzanieściekówwzakresieplanowanychwydatkówinwestycyjnych.

Stwierdzonystan20

§  Wczterechurzędachmiastniedokonywanoweryfikacjizgodnościwieloletnichplanówrozwojuimodernizacjiurządzeńwodociągowychiurządzeńkanalizacyjnychzmiejscowymiplanamizagospodarowaniaprzestrzennego,ponieważwtrzechmiastachplanównieopracowano,awjednymplanyopracowanodlaniecałejpowierzchnimiasta.

§  Wewszystkichurzędachmiastbrakbyłopełnejinformacjiostanierealizacjizadańinwestycyjnychujętychwwieloletnichplanachrozwojuimodernizacjiurządzeńwodociągowychiurządzeńkanalizacyjnych.

Stwierdzonystan21

Stwierdzonystan–długośćsieciwodociągowejwlatach2014–2017Ikw.[km]22

Źródło:OpracowaniewłasneNIKnapodstawiewynikówkontroli.

Burmistrzowieiprezydencimiastniepełnilidostatecznegonadzorunadprzedsiębiorstwamiwodociągowo-kanalizacyjnymi,którympowierzyliwykonywaniezadaniawłasnegogminy–zbiorowegozaopatrzeniawwodęmieszkańcówmiasta.

§  Wczterechspośród12skontrolowanychurzędówmiast,żadnejkomórceorganizacyjnejanipracownikowiniepowierzonozadańzwiązanychzezbiorowymzaopatrzeniemwwodę.WocenieNIKprzyczyniłosiętodoniedostatecznegonadzoruburmistrzówiprezydentówtychmiastnadprzedsiębiorstwamiwodociągowo-kanalizacyjnymiwzakresierealizowaniacelówizadańzbiorowegozaopatrzeniawwodę.

§  Wbadanymokresieorganywykonawczetylkodwóchmiastprzeprowadzaływprzedsiębiorstwachwodociągowo-kanalizacyjnychkontrolewtrybieart.18euzzw.KontrolaNIKwykazałarównież,żetylkojednoprzedsiębiorstwowlatach2015−2017(Ikw.)byłokontrolowanejednokrotnieprzezorganInspekcjiOchronyŚrodowiska.

Stwierdzonystan23

Ocenaogólna24

NajwyższaIzbaKontrolioceniajakoniewystarczającedziałaniapodejmowanewskontrolowanychurzędachmiastiwprzedsiębiorstwachwodociągowo-kanalizacyjnych,świadczącychusługizbiorowegozaopatrzeniawwodę,wceluzagwarantowaniamieszkańcomnieprzerwanychdostawwody,wdostatecznejilości,podwystarczającymciśnieniemorazoodpowiedniejjakości.

–  podjęcieinicjatywylegislacyjnejmającejnaceluwprowadzeniewustawiezdnia27marca2003r.oplanowaniuizagospodarowaniuprzestrzennymzmianypolegającejnanałożeniunaorganygminyobowiązkusporządzaniamiejscowychplanówzagospodarowaniaprzestrzennegodlaterenówprzeznaczonychnarealizacjęzadańgmin,podinwestycjecelupublicznegodlaobszarówprzestrzenipublicznej,wszczególnościinfrastrukturywodociągowej

25 Wnioski–PrezesRadyMinistrów

–  rozważeniemożliwościzwolnieniaprzedsiębiorstwwodociągowo--kanalizacyjnychzobowiązkuuzgadnianiazppismiejsca,częstotliwościizakresubadańwodyorazinformowaniaburmistrzalubprezydentamiastaippisozaplanowanychipodjętychprzedsięwzięciachnaprawczych(§6pkt7lit.aibrjws2017)wprzypadkachawariiprzewodulubarmaturywodociągowej,którychnaprawaniewymagawyłączaniazruchuodcinkaprzewoduiwstrzymywaniadostawwody.Wprzypadkachtakichprzedsiębiorstwobyłobyzobowiązanejedyniedodezynfekcjiipłukaniaprzewoduwodociągowegoorazwykonaniakontrolnychbadańjakościwody

26 Wnioski–MinisterZdrowia

–  ujednolicenieiujęciewjednymprzepisiewymagańokreślonychw§4ust.3pkt1oraz§6pkt6rjws2017,dotyczącychmiejscpobieraniapróbekwodywodociągowejdobadań,wceluzachowaniaprzejrzystejstrukturyaktuprawnegoiuniknięciawątpliwościcodojegointerpretacji

–  wskazaniepodmiotuodpowiedzialnegozapobórpróbekwodydobadańzmiejscokreślonychw§4ust.4pkt1i2rjws2017iwykonaniebadań

27 Wnioski–MinisterZdrowia

–  dostosowaniestrukturyorganizacyjnejurzędumiastadorealizacjicelówizadańzwiązanychzzaspokajaniemzbiorowychpotrzebwspólnotyobejmującychsprawywodociągówizaopatrzeniawwodę

–  zapewnienieodpowiedniegosystemumonitorowaniaiocenyrealizacjicelówizadańzbiorowegozaopatrzeniawwodęwykonywanychprzezpodmioty,którymmiastopowierzyłotezadania

–  bieżące,rzetelneinformowaniekonsumentówojakościwodywodociągowej

28 Wnioski–burmistrzowieiprezydencimiast

–  zapewnieniewykonywaniabadańjakościwodywyłącznieprzezlaboratoriaposiadająceaktualnezatwierdzeniesystemujakościprowadzonychbadańwodyprzezpaństwowegopowiatowegoinspektorasanitarnego

–  stosowaniedouzdatnianiawodyjedyniemateriałówiwyrobówposiadającychpozytywneocenyhigienicznepaństwowychpowiatowychinspektorówsanitarnych

–  niezwłoczneprzekazywanieburmistrzomiprezydentommiastorazpaństwowympowiatowyminspektoromsanitarnyminformacjioprzekroczeniachparametrówjakościwodyiplanowanychprzedsięwzięciachnaprawczychwrazzharmonogramemichrealizacji,atakżeinformacjiopodjętychizaplanowanychdziałaniachwprzypadkachwystąpieniaokolicznościmogącychspowodowaćzmianęjakościwody,wszczególnościjejpogorszenie

–  bieżąceinformowaniekonsumentówojakościwodywodociągowejwmiejscachprowadzeniawewnętrznejkontrolijakościwody,poprzezzamieszczaniewynikówbadańwodynastronieinternetowejprzedsiębiorstwa

–  rzetelneopracowywaniewnioskówtaryfowychdlazbiorowegozaopatrzeniawwodęipublikowaniepełnejinformacjioobowiązującychtaryfach

29 Wnioski–zarządyprzedsiębiorstwwodociągowo–kanalizacyjnych

–  rzetelneuzgadnianiezprzedsiębiorstwamiwodociągowo--kanalizacyjnymilokalizacjimiejscpoborupróbekwodydobadańorazegzekwowaniewykonaniauzgodnionegozakresubadańjakościwodyiterminowegoprzekazywaniasprawozdańzbadań

–  niezwłocznewszczynaniewymaganychpostępowańadministracyjnychwprzypadkustwierdzeniawodynieprzydatnejlubwarunkowoprzydatnejdospożycia

30 Wnioski–państwowipowiatowiinspektorzysanitarni

NajwyższaIzbaKontroliDepartamentŚrodowiska

Źródło:Fotolia.com