Raport o innowacyjności województwa mazowieckiego w 2007 roku

Red. naukowa Tadeusz Baczko

Instytut Nauk Ekonomicznych PAN | Warszawa 2008

2008 RAPORT O INNOWACYJNOCI

WOJEWDZTWA MAZOWIECKIEGO

RAPORT O INNOWACYJNOCI

WOJEWDZTWA MAZOWIECKIEGO

W 2007 ROKU

REDAKCJA NAUKOWA

TADEUSZ BACZKO

Warszawa 2008

RAPORT O INNOWACYJNOCI WOJEWDZTWA MAZOWIECKIEGO W 2007 ROKU

2

Redakcja naukowa

Tadeusz Baczko

Redakcja czci: analizy regionalne Magorzata Piekowska

Redakcja czci: analizy mikroekonomiczne Ewa Krzywina

Redakcja:

Joanna Pczkowska

Projekt okadki: Micha Baranowski

Wykonanie map innowacyjnoci: Tomasz Opach

Raport dostpny jest take w Internecie pod adresem: www.inepan.waw.pl/siec

Tabela rankingu jest zastrzeona jako wzr wsplnotowy w Urzdzie Harmonizacji Rynku Wewntrznego OHIM w Alicante (Hiszpania) na 27 krajw Unii Europejskiej

Instytut Nauk Ekonomicznych

Polskiej Akademii Nauk

Ul. Nowy wiat 72 00-330 Warszawa

www.inepan.waw.pl

ISBN 978-83-61597-00-1


3

SPIS TRECI

WSTP

Tadeusz BACZKO, Innowacyjne wyzwanie dla regionw 5

ANALIZY REGIONALNE

(pod redakcj Magorzaty Piekowskiej)

Leszek Jerzy JASISKI, Spjno ekonomiczna, spoeczna i terytorialna w analizie regionalnej

16

Iwona NOWICKA, Foresight regionalny nowa wizja budowania przyszoci w Polsce

24

Krzysztof PIECH, Prognozy rozwoju polskich regionw do 2020 r. i ich konwergencja (z uwzgldnieniem funduszy unijnych na lata 2007-2013) wojewdztwo mazowieckie

34

Magorzata PIEKOWSKA, Innowacyjno przedsibiorstw przemysowych w wojewdztwie mazowieckim

44

Aleksander ONIERSKI, Co wspomaga procesy inwestycyjne w przedsibiorstwach

48

Micha BARANOWSKI, Klastry w wojewdztwie mazowieckim

55

Katarzyna PIETRUSZYSKA, IRC i ENTERPRISE EUROPE due wsparcie dla maych przedsibiorstw

61

Marta OSKA, Analiza potencjau badawczo - rozwojowego w wojewdztwie mazowieckim

65

Grayna NIEDBALSKA, Dziaalno wynalazcza w Polsce w latach 20002006 wedug wojewdztw

73

Marek NIECHCIA, Polska patentowa asymetria

82


4

ANALIZY MIKROEKONOMICZNE

(pod redakcj Ewy Krzywiny)

Ewa KRZYWINA, Bariery utrudniajce dziaalno innowacyjn w wojewdztwie mazowieckim

93

Anna LEJPRAS, Ocena warunkw lokalnych przez przedsibiorstwa innowacyjne w wojewdztwie mazowieckim wyniki badania ankietowego

98

LISTA NAJBARDZIEJ INNOWACYJNYCH PRZEDSIBIORSTW W 2006 ROKU W WOJEWDZTWIE MAZOWIECKIM

104

LISTA DUYCH NAJBARDZIEJ INNOWACYJNYCH PRZEDSIBIORSTW W 2006 ROKU W WOJEWDZTWIE MAZOWIECKIM

142

LISTA REDNICH NAJBARDZIEJ INNOWACYJNYCH PRZEDSIBIORSTW W 2006 ROKU W WOJEWDZTWIE MAZOWIECKIM

150

LISTA MAYCH NAJBARDZIEJ INNOWACYJNYCH PRZEDSIBIORSTW W 2006 ROKU W WOJEWDZTWIE MAZOWIECKIM

167

LISTA NAJBARDZIEJ INNOWACYJNYCH PRODUKTW/USUG W WOJEWDZTWIE MAZOWIECKIM NA PODSTAWIE ANKIET PRZEDSIBIORSTW PRZYSANYCH W 2007 ROKU

182

LISTA ORODKW BADAWCZO-ROZWOJOWYCH I INSTYTUTW

194

DEFINICJE

205

SOWNIK DO LISTY NAJBARDZIEJ INNOWACYJNYCH PRZEDSIBIORSTW W POLSCE W 2006 ROKU

209

LISTA ALFABETYCZNA PRZEDSIBIORSTW W WOJEWDZTWIE MAZOWIECKIM

216

INFORMACJA O INSTYTUCIE NAUK EKONOMICZNYCH PAN

229

SPIS TABEL

234

SPIS RYSUNKW 235


5

Tadeusz Baczko

Instytut Nauk Ekonomicznych PAN

INNOWACYJNE WYZWANIE DLA REGIONW

Regionalne strategie rozwoju, ktre s w stanie uruchomi potencjay innowacyjne

znajdujce si na szczeblu lokalnym s jednym z najwikszych wyzwa, jakie stoj przed

wszystkimi uczestnikami ycia spoeczno gospodarczego w Polsce. Wypracowanie ich jest

dzi mao prawdopodobne bez otwarcia na nowe moliwoci i zagroenia zwizane z

procesami globalizacji. Wyobrania, umiejtnoci, przedsibiorczo i innowacyjno s

niezbdnymi warunkami rozwoju gospodarczego i spoecznego na poziomie regionu. W

kadym regionie istnieje moliwo znalezienia wasnej cieki rozwojowej, ktra moe sta

si rdem przewagi konkurencyjnej, stworzenia lokalnych struktur i mechanizmw

rozwojowych, budowania zaufania i zasobw oraz wypracowania efektywnego systemu

gospodarowania lokalnymi finansami.1 Polska jest jednak cigle krajem wysp bogactwa i

duej biedy.2 W zmianie tej sytuacji du rol odegra moe signicie do znacznych

lokalnych potencjaw innowacyjnoci i przedsibiorczoci.

Przeprowadzone badania wskazuj na istnienie w Polsce licznej grupy firm

innowacyjnych, ktre ponosz nakady na badania i rozwj. Polska szansa tkwi w

powierzeniu firmom wikszoci decyzji alokacyjnych. Skala ponoszonych nakadw przez

firmy - czasami bardzo mae - jest imponujca. Potrafi one czsto myle strategicznie i

dziaa na rynkach globalnych. Czsto podejmuj spontaniczne dziaania na rzecz przemiany

niesprawnych elementw otoczenia instytucjonalnego. Statystyczny rozkad tych firm nie

rni si bardzo od wystpujcego w najbardziej rozwinitych krajach wiata. Najwiksze

nakady ponosz firmy zwizane z midzynarodowymi korporacjami. Pojawia si jednak

zjawisko bardzo optymistyczne: coraz duszy jest acuch firm zaangaowanych w dziaania

dugookresowe. Podniesienie poziomu tych nakadw i wyduenie acucha dobrej woli to

wielka szansa rozwojowa.

1 Por. Gigure S.: Local Innovations for Growth in Central and Eastern Europe:: Policy and Governance

issues oraz Douglas D.J.A.: Local Governance for Economic Development: A comparative Analysis of Canadian

and Irish conditions and its lessons for Poland, w Gigure S. (red.): Local Innovations for Growth in Central and Eastern Europe, OECD 2007. 2 Kwestie rozwoju innowacyjnoci w regionach uboszych s przedmiotem bada midzynarodowych i

krajowych por. Grosse T.G.: Innowacyjna gospodarka na peryferiach?, Friedrich Ebert Stiftung, Instytut Spraw

Publicznych, Warszawa 2007.


6

Na naszych oczach dokonuj si przemiany mechanizmu funkcjonowania

przedsibiorstw. S takie firmy, ktre tworz nowe produkty i usugi, inwestuj w rozwj,

przechodz stopniowo od wykorzystania przewagi zwizanej z niskimi cenami czynnikw

produkcji do fazy, gdzie dominuje orientacja na jako i nowe cechy uytkowe.3 Badania

wskazuj na przewag konkurencyjn firm innowacyjnych, co nie wyklucza waha sprzeday

i zwikszonego ryzyka. Wanym wynikiem bada jest obserwacja sprzenia midzy rynkiem

kapitaowym a nakadami firm na badania i rozwj. Blisko co czwarta spka na Giedzie

Papierw Wartociowych w Warszawie inwestuje w B+R.4

Uzyskane wyniki wskazuj na wiele zjawisk optymistycznych w sferze innowacyjnej

przedsibiorczoci. Uzyskanie mnonikowych efektw wynikajcych z tych czsto

spontanicznie ksztatujcych si procesw wymaga wsparcia w postaci ksztatowania wizji

rozwojowych opartych na wiedzy wszystkich zainteresowanych i mdroci spoeczestwa

oraz inynierii finansowej opartej na wysokich wymaganiach efektywnociowych w stosunku

do prywatnych jak i publicznych funduszy uzyskanych od podatnikw. Potrzebna jest

alokacja rodkw na zasadach partnerstwa publiczno-prywatnego, ktra jest poprzedzona

pogbion diagnoz zjawisk mikroekonomicznych, regionalnych i sektorowych. Nie wolno

te traci z oczu dokonujcych si w wiecie przemian. Obserwowanie najnowszych trendw,

zachodzcych procesw i przemian jakociowych w najbardziej rozwinitych krajach wiata

tworzy szans na rozwizania, ktre pozwol unikn szeregu problemw oraz stworzy

strategie na miar wyzwa wspczesnoci.5

Przeprowadzone badania blisko 26 tysicy przedsibiorstw ze wszystkich regionw

wskazuj na obecno innowacyjnych firm we wszystkich regionach Polski. Istniej te

rnice w strukturze tych firm z punktu widzenia wielkoci i skali ponoszonych nakadw na

innowacyjno. Przedstawiona mapa obrazuje skal nakadw na badania i rozwj, ktrych

warto i udzia w przychodach maj kluczowe znaczenie dla oceny nakadw na

innowacyjno. Firmy, ktre uzyskay liter A na trzecim miejscu oceny innowacyjnoci

wskazane s na mapie jako majce due nakady na badania i rozwj. Firmy posiadajce

ocen B oznaczone s jako ponoszce rednie nakady na badania i rozwj. Ostatni grup

3 Na uwag zasuguje zestaw analiz powiconych studiom zachowa innowacyjnych MSP w ramach Raportu

o innowacyjnoci gospodarki Polski (red. nauk. Baczko T.), INE PAN, Warszawa 2007. 4 Por. studium Szyla M. w ramach: Raportu o innowacyjnoci gospodarki Polski (red. nauk. Baczko T.), INE

PAN, Warszawa 2007. 5 Por. Jakubowska P., Kukliski A., uber P. (editors): The Future of European Regions, Ministry of Regional

Development, Warsaw, 2007. Trudno przeceni te rol instrumentw informacyjnych w tym procesie por. opracowanie Baczko T.: Integrated Micro Indicators of Innovativness - New Market and Public Policy

Institutional Solution, tame.


7

stanowi firmy z ocen C oznaczone na mapie jako ponoszce mae nakady na badania i

rozwj. Zwraca uwag zrnicowana ilo firm wystpujcych we wszystkich kategoriach w

poszczeglnych wojewdztwach. Cigle dominuj firmy o maych nakadach na

innowacyjno (por. rysunek 1)

Rysunek 1 - Przedsibiorstwa wykazujce nakady na innowacyjno w ukadzie regionalnym

rdo: opracowanie K. Sierociska


8

***

Idea opracowania Raportw o innowacyjnoci poszczeglnych wojewdztw w 2007 r.

powstaa w wyniku zainteresowania, z jakim spotkay si analizy, rankingi oraz porwnania

w ukadzie przestrzennym, ktre prezentowane byy przez pras gospodarcz, lokaln oraz

podczas spotka ludzi wiata biznesu, finansw i nauki w ramach gal innowacyjnoci. W

okresie 2006-2007 dziki wsppracy z partnerami projektu tj. BRE Bankiem S.A. i Gazet

Prawn zorganizowanych byo cznie 10 spotka regionalnych. Katowice, Pozna, Gdask,

Wrocaw, d, Warszawa i Sopot to miasta, ktre stay si miejscem inspirujcych debat z

udziaem liderw innowacyjnoci regionu i przedstawicieli nauki oraz sektora bankowego.

cznie w regionalnych galach innowacyjnoci wzio udzia ponad 2 tysice osb.

W roku 2006 spotkania dotyczyy grup regionw zgodnie z propozycj BRE Banku

S.A. Grupy regionw byy tak dobrane, e gale objy wszystkie wojewdztwa. Spotkania te

pozwoliy zaprezentowa liderw innowacyjnoci dla regionw i porwna zmiany

dokonujce si w rnych regionach. W roku 2007 partnerzy postanowili, aby gale

innowacyjnoci zorganizowa w wybranych czterech wojewdztwach: katowickim,

poznaskim, pomorskim i mazowieckim. Mimo zmiany formuy - gale innowacyjnoci

spotkay si duym zainteresowaniem. Jednoczenie w Gazecie Prawnej prezentowane byy

listy liderw innowacyjnoci tych i pozostaych wojewdztw.

Przeprowadzone w 2007 r. prace badawcze dziki wsparciu partnera projektu

wiatowej firmy informacyjnej Dun&Bradstreet byy zakrojone na duo szersz skal, ktra

umoliwia zbudowanie rankingw innowacyjnoci dla poszczeglnych wojewdztw. Raport

oglnopolski przedstawi wyniki wsplnych bada przeprowadzonych z Uniwersytetem

Europejskim Viadrina we Frankfurcie nad Odr dotyczcych czynnikw lokalnych

wpywajcych na innowacyjno firm. Zesp badawczy podj wic decyzj, aby zwrci si

do autorw i ekspertw uczestniczcych w pracach sieci naukowej o przygotowanie tekstw

dotyczcych innowacyjnoci w ukadzie regionalnym. Inicjatywa spotkaa si z duym

zainteresowaniem.

Wielu autorw podjo si opracowania specyficznych tekstw dla kadego z

regionw. Cz z nich przygotowaa teksty porwnawcze w ukadzie regionalnym.

Dodatkowym bodcem dla podjcia si opracowania 16 raportw regionalnych by fakt, e

lokalne gale innowacyjnoci spotkay si z uznaniem Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa

Wyszego i zostay uznane jako jedna z wzorcowych form upowszechniania nauki. W

przekonaniu o susznoci podjtej inicjatywy podtrzymyway nas wyrazy poparcia z Unii

Europejskiej w postaci uzyskania honorowych patronatw ze strony wybitnych


9

przedstawicieli Komisji Europejskiej: w 2006 r. Danuty Hbner - Komisarz w Komisji

Europejskiej odpowiedzialnej za polityk regionaln, a w 2007 r. Janeza Potonika -

Komisarza odpowiedzialnego za polityk naukowo-badawcz.

Regionalne raporty o innowacyjnoci skadaj si z dwch czci. Pierwsza cz

obejmuje analizy regionalne. Raport otwiera artyku Leszka Jasiskiego dotyczcy Spjnoci

ekonomicznej, spoecznej i terytorialnej w analizie regionalnej. Kolejny tekst przedstawia

najnowsze wyniki bada typu foresight prowadzone w Polsce w ukadzie regionalnym i jest

autorstwa naczelnik Iwony Nowickiej z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyszego.

Badania te, przeprowadzone w wielu regionach Polski, stanowi wan podstaw dla polityki

proinnowacyjnej oraz dla budowy przez innowacyjne firmy zintegrowanych z otoczeniem

lokalnym strategii rozwojowych.

W raporcie wskazujemy take na skal regionalnych wyzwa rozwojowych i ich

dugookresowy charakter. W oparciu o istniejce w Polsce modele formalne z

uwzgldnieniem skutkw napywu funduszy unijnych na lata 2007-2013 Krzysztof Piech z

Instytutu Wiedzy i Innowacji przedstawia prognozy rozwoju polskich regionw do 2020 r. W

raporcie przedstawiamy rwnie wyniki analiz na podstawie bada statystycznych GUS w

zakresie innowacyjnoci przedsibiorstw przemysowych w regionach przygotowane przez

Magorzat Piekowsk.

Wanym orodkiem bada nad innowacyjnoci jest Polska Agencja Rozwoju

Przedsibiorczoci.6 Refleksje oparte o wyniki jej bada, ale stanowice te podstawy do

dalszych studiw zawiera opracowanie Aleksandra onierskiego. Wanym obszarem bada

dotyczcych innowacyjnoci w ukadach regionalnych s studia dotyczce klastrw. Na

podstawie bada europejskich prezentujemy pierwszy raz analiz klastrw z uwzgldnieniem

ocen ich poziomu innowacyjnoci w ukadzie wojewdztw przygotowan przez Michaa

Baranowskiego. Rozwj innowacyjnoci w regionach wymaga rozbudowanej struktury

instytucjonalnej powiza midzynarodowych.

W raporcie prezentujemy sieci IRC i ENTERPRISE EUROPE zorientowane na pomoc

dla maych przedsibiorstw w opracowaniu Katarzyny Pietruszyskiej z Orodka

Przetwarzania Informacji w Warszawie. Ponadto w raporcie zawarte s oceny potencjau

badawczo - rozwojowego poszczeglnych regionw przygotowane przez Mart Osk

rwnie z OPI. Wanym uzupenieniem tekstu jest lista orodkw badawczo-rozwojowych i

instytutw. Opracowanie moe by cenn pomoc dla firm w nawizaniu kontaktw z tymi

6 Por. m.in.: Raport o stanie sektora maych i rednich przedsibiorstw w Polsce w latach 2005-2006, PARP,

Warszawa 2007.


10

jednostkami. Tekst zawiera informacje na temat ich dorobku patentowego i lokalizacji.

Problematyka pozycji poszczeglnych wojewdztw w zakresie dziaalnoci wynalazczej

w Polsce w latach 20002006 przedstawia pierwszy raz w polskiej literaturze Grayna

Niedbalska z GUS. Opracowanie zawiera rwnie wyniki badania patentw otrzymanych

przez firmy w 2006 r. w ukadzie poszczeglnych regionw przygotowane przez Marka

Niechciaa.

Bardzo trudno jest oddzieli cz analiz regionalnych od analiz

mikroekonomicznych. Powinny si tam znale wspomniane uprzednio teksty dotyczce

klastrw, potencjau instytutw i orodkw naukowo-badawczych oraz analizy dorobku

przedsibiorstw w ukadzie regionalnym. Warto zwrci uwag na pionierskie prace w

zakresie barier innowacyjnoci w ukadzie regionalnym, ktrych wynikiem s teksty dla

poszczeglnych wojewdztw przygotowane przez Ew Krzywin. Wane jest te signicie

do oryginalnych studiw przygotowanych przez Ann Lejpras z Niemieckiego Instytutu

Bada Gospodarczych (Deutsche Institut fr Wirtschaftsforschung DIW) z Berlina w

oparciu o wyniki bada wsplnego projektu Uniwersytetu Europejskiego Viadrina we

Frankfurcie nad Odr i INE PAN7 dotyczcych czynnikw lokalnych wpywajcych na

innowacyjno firm w Polsce wraz ze studiami przypadkw.

W kocowej czci raporty regionalne zawieraj listy rankingowe najbardziej

innowacyjnych firm maych, rednich i duych w poszczeglnych regionach za 2006 r.

Raport regionalny zawiera te wykaz wszystkich instytutw i orodkw badawczo-

rozwojowych w Polsce ze wskazaniem na ich lokalizacj, aby uatwi firmom nawizanie z

nimi kontaktu.

Tradycyjnie ju, podobnie jak w raporcie oglnopolskim, umieszczone zostay na

koniec definicje poj zwizanych z innowacyjnoci, sownik do list najbardziej

innowacyjnych firm w ukadzie regionw stanowicy zarazem zarys zastosowanej

metodologii. Raport zawiera te skorowidz firm znajdujcych si na licie najbardziej

innowacyjnych przedsibiorstw regionu. Ilo firm w poszczeglnych rankingach

regionalnych jest wynikiem ich pozycji w grupie prawie 3000 firm wyodrbnionych z blisko

26 tysicy na podstawie metodologii oceny innowacyjnoci.

Liczymy, e opublikowanie penych zestawie firm wedug poziomu innowacyjnoci

pozwoli na signicie do tych danych przez coraz wiksze gremium odbiorcw zarwno

spord kierownictwa firm, jak ich zag, orodkw badawczych, instytucji badawczych i

7 Baczko T., Eickelpasch A., Lejpras A., Stephan A.: Location conditions in East Germany and in Poland from

the point of view of the companies, DIW Berlin, Weekly Report 3/2008, May 26, 2008.


11

akademickich, administracji pastwowej i samorzdowej, orodkw szkoleniowych i

doradczych dziaajcych na rzecz innowacyjnoci przedsibiorstw oraz instytucji

finansowych dziaajcych w sferze bankowoci korporacyjnej, inwestycyjnej,

ubezpieczeniach gospodarczych oraz funduszy typu arno (Seed Capital), wysokiego ryzyka

(Venture Capital), wsplnego inwestowania (Private Equity), Aniow Biznesu (Business

Angels) i to zarwno z Polski jak i coraz liczniejszych instytucji zagranicznych

zainteresowanych inwestowaniem w polskie przedsibiorstwa.8

Tworzc regionalne Raporty o innowacyjnoci zesp autorski chciaby przyczyni si

do upowszechnienia innowacyjnoci przedsibiorstw w Polsce. Powinno si to sta bardziej

realne poprzez zwikszenie wiedzy o uwarunkowaniach innowacyjnoci w poszczeglnych

regionach oraz wypromowanie przedsibiorstw bdcych liderami innowacyjnoci w

wojewdztwach. Prezentujc rankingi duych, rednich i maych przedsibiorstw

innowacyjnych chcemy wskaza, e zjawisko innowacyjnoci przedsibiorstw istnieje

niezalenie, czy mamy do czynienia z regionem biednym, czy bogatym.

Chcemy wskaza take, e istnieje szansa zmniejszenia dystansu rozwojowego

regionu przez przyciganie inwestycji wiatowych firm w sfer B+R oraz e warto jest

wspiera innowacyjno nie tylko duych przedsibiorstw, ale take maych i rednich, czy

nawet mikro przedsibiorstw. Chcemy pobudzi proces kompletowania acuchw

innowacyjnoci w firmach, spoeczny proces wyduania si acuchw innowacyjnych firm

lokujcych w badania i rozwj, publikowania danych o innowacyjnoci oraz nakadach na

badania i rozwj, poprawi warunki transferu technologii z uczelni i instytutw badawczych

do firm, tworzenia klastrw mniejszych firm innowacyjnych wok duych firm, czy

orodkw badawczo - rozwojowych i wirtualnych dolin krzemowych, ktre cz ze sob

firmy, instytucje finansowe, orodki badawcze.

Badania porwnawcze OECD wskazuj, e wanym czynnikiem wpywajcym na

rozwj innowacyjnoci na szczeblu lokalnym s inwestycje zagraniczne w najbardziej

atrakcyjne przedsibiorstwa. Wskazuj one te na rol, jak maj do odegrania instytucje

finansowe zdolne do oddziaywania na szczeblu lokalnym. Opracowania naszego zespou

mog si wic przyczyni do uatwienia wielu dziaa na szczeblu lokalnym. Jest to w

8 Du rol przy tworzeniu sprzyjajcych warunkw do finansowania przedsibiorczoci innowacyjnej stanowi

partnerstwo publiczno prywatne por. Kuhle H.: The Experience of Public-private Partnerships In Financing Entrepreneurship In Eastern Germany and Poland, w: Giguere S. (red.): Local Innovations for Growth in

Central and Eastern Europe, OECD 2007. Na temat roli sektora bankowego por. te evi .: Community Development Banking to Foster Enterpreneurship: A comparison between Experiments in Hungary and Poland,

tame.


12

pewnym stopniu zrozumiae, albowiem podstawowym warunkiem dziaalnoci innowacyjnej

jest umiejtne gospodarowanie wiedz.

Chcielibymy, aby Raporty regionalne, podobnie jak Raport o innowacyjnoci

gospodarki Polski w 2007 r., stay si platform prezentacji wynikw bada czoowych

orodkw zajmujcych si innowacyjnoci gospodarki Polski i aby zawieray te

opracowania koncepcyjne wskazujce na kierunki dalszych bada i poszukiwa

metodologicznych. W poszczeglnych regionach ronie liczba coraz bardziej

zaawansowanych bada dotyczcych wyzwa zwizanych z innowacyjnoci.9

Idc za myl zmarego w zeszym roku Cezarego Jzefiaka, niezapomnianego

wsptwrcy Raportu o innowacyjnoci gospodarki Polski, chcemy nadal wskazywa na

saboci polityki gospodarczej, pitnowa przejawy blokowania przedsibiorczoci

innowacyjnej bezcennej dla wzrostu, konkurencyjnoci i efektywnoci gospodarki oraz

poprawy warunkw ycia w wielu obszarach. Jestemy jednoczenie przekonani o potrzebie

informowania opinii publicznej o polityce proinnowacyjnej. Jest to niezbdne dla

zrozumienia uwarunkowa, w jakich dziaaj przedsibiorstwa w Polsce i oceny efektywnoci

wykorzystania rodkw publicznych, w tym funduszy Unii Europejskiej. Pierwszy raz wic

do udziau w raporcie zaproszeni zostali przedstawiciele administracji publicznej, co daje

moliwo dostarczenia informacji z pierwszej rki dla wiata nauki i gospodarki.

Badania Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN jednoznacznie wskazuj na istnienie

znacznej grupy innowacyjnych przedsibiorstw w Polsce. W proces identyfikacji wczyy si

tak renomowane instytucje jak wiatowa firma informacyjna Dun&Bradstreet. Jednak

najpewniejsz metod identyfikacji tych firm i upowszechniania wzorcw innowacyjnoci

jest korzystanie z kapitau spoecznego. Badania nasze, PAIZ, Uniwersytetu Jagielloskiego i

SGH wskazuj te na rosnc ilo centrw badawczych tworzonych przez midzynarodowe

korporacje. Bezporednie inwestycje zagraniczne ze strony wiatowych koncernw w

lotnictwo, czci zamienne do samochodw, monitory ekranowe powoduj, e polskie firmy i

orodki naukowe staj wobec nowych wyzwa i moliwoci.

Na koniec par sw o metodologii List rankingowych najbardziej innowacyjnych firm

w regionach. W rankingu wziy udzia firmy, ktre wysay ankiety do Instytutu Nauk

9 Wyniki bada innowacyjnoci na poziomie regionalnym zostay przedstawione na IV Konferencji Naukowej z

serii Wiedza i innowacje pt.: Fundusze unijne i przedsibiorstwa w rozwoju nauki i gospodarki, Uniwersytet Jagielloski, Krakw, 17-18 stycznia 2008 r. m.in. w takich referatach jak: Wpyw wybranych czynnikw na aktywno innowacyjn MSP sektora high-tech Mizgajska H., Wciubiak ., Innowacyjno przedsibiorstw sektora usug w wietle badania ankietowego Niedzielski P., Markiewicz J., mgr Rychlik K., Innowacje strategiczne przedsibiorstw regionu bielsko-bialskiego w wietle bada empirycznych Dudzik-Lewicka I.


13

Ekonomicznych PAN. Udzia w rankingu jest bezpatny. Procentuje innowacyjno rynkowa

w postaci wysokich wzrostw przychodw, eksportu i zatrudnienia oraz efektywno i jej

przyrost. Ranking promuje te firmy, ktre maj innowacyjne produkty i osigaj dziki nim

sukces komercyjny oraz posiadaj innowacje procesowe. Eksponuje firmy, ktre inwestuj

w B+R, otrzymuj patenty oraz uczestnicz w ramowych programach badawczych Unii

Europejskiej. Wyniki bada byy przedmiotem dyskusji na spotkaniach partnerw projektu -

Banku BRE S.A., Gazety Prawnej i firmy informacyjnej Dun&Bradstreet, ktre miay wpyw

na ostateczn wersj rankingu, w szczeglnoci w kontekcie prezentacji firm wykazujcych

spadek przychodw ze sprzeday w latach 2005-2006. Ostatecznie na list rankingow trafiy

nieliczne firmy, ktre wykazay spadek sprzeday, ale w roku 2006 poniosy nakady na

badania i rozwj.

Ranking obejmuje innowacyjne firmy zarwno mikro, mae, rednie jak i due.

Podstaw ich wyodrbnienia s posiadane dane o zatrudnieniu. W przypadku braku danych o

zatrudnieniu firmy te nie byy wczone do rankingw w podziale na przedsibiorstwa due,

rednie i mae. Wrd uczestnikw znajduj si firmy zagraniczne przemysowe i usugowe.

Podstaw oceny firm s wskaniki odniesione do rednich. Wymagania, jakie staj przed

firmami innowacyjnymi s coraz wysze. W tym celu wyodrbnilimy z listy firmy, ktre

bdc kreatorami technologii, stanowi odrbn elitarn grup, cz z nich z tego powodu,

e nie uporzdkowane s kwestie jednoznacznoci definicji przedsibiorstw. Nowym

zjawiskiem jest pojawienie si na licie orodkw medycznych, ktre na lsku i na Pomorzu

weszy do cisej czowki najbardziej innowacyjnych.

W dziaaniach na rzecz identyfikacji najbardziej innowacyjnych firm uczestniczy

coraz wikszy zesp. Skadaj si na niego czoowe orodki badawcze w Polsce a take

wiatowa firma informacyjna Dun&Bradstreet, dziki ktrej pomocy moliwe byo

zidentyfikowanie blisko 26 tysicy firm wykazujcych wartoci niematerialne i prawne. One

to stay si podstaw do wyodrbnienia przez ekspertw sieci naukowej Ocena wpywu bada

rozwoju i innowacji na rozwj spoeczno-gospodarczy okoo 3 tysicy firm przy

wykorzystaniu zastosowanej metodologii. Stanowio to podstaw wyboru Listy 500. Proces

tworzenia listy uwzgldnia te oceny ekspertw, ktrych wpyw na kocow ewaluacj nie

przekracza 20% uzyskanych punktw.

Trudno w tym kontekcie przeceni obecno ekspertw z przedsibiorstw oraz tak

zwanych Ekspertw Zewntrznych Foresightu Narodowego, ktrzy oceniali m.in.

przyszociowy charakter produktw innowacyjnych. Stao si to moliwe dziki pomocy

Jacka Kuciskiego z IPPT PAN oraz Anny Kowalewskiej z Research International Pentor.


14

Podobnie, jak w latach poprzednich w projekcie uczestniczyli badacze z rnych orodkw

naukowych poczwszy od pracownikw naukowych, doktorantw, staystw i praktykantw

z Uniwersytetu Warszawskiego oraz ju tradycyjnie przedstawiciele Koa Naukowego

SENKES z Wyszej Szkoy Ekonomiczno-Informatycznej w Warszawie. Powstanie raportu

nie byoby te moliwe bez pomocy Jerzego Supela z Krajowego Punktu Kontaktowego Unii

Europejskiej.

Raporty regionalne stanowi nowy wany etap w rozwoju naszego przedsiwzicia

zorientowanego na stworzenie przestrzeni informacyjnej, w ktrej atwiej i efektywniej

porusza si bd wszystkie osoby i instytucje zainteresowane wzrostem innowacyjnoci

polskich przedsibiorstw. Zakoczenie prac nad raportami regionalnymi otwiera przed

zespoem badawczym kolejn bardzo wan faz zwizan z pozyskaniem szerokiego grona

wsppracownikw i osb zainteresowanych ich rozszerzeniem o nowe analizy i wzbogacenie

rankingw o nowe innowacyjne firmy oraz zebrania dodatkowych danych sucych ocenie

pozycji innowacyjnej poszczeglnych firm.

Zachcamy do udziau w tym przedsiwziciu wszystkie firmy, ktre s

zainteresowane uzyskaniem ocen innowacyjnoci. Liczymy, e stan si one ich kartami

wizytowymi uatwiajcymi komunikacj, identyfikacj partnerw oraz pozyskiwanie

funduszy publicznych i prywatnych. Proces odkrywania gwiazd innowacyjnoci dopiero si

rozwija. Liczymy, e obok ju odnalezionych pojawi si nowe, ktre stanowi bd

drogowskazy dla kolejnych naladowcw, e powstan mapy innowacyjnoci inspirujce

inwestorw i przedstawicieli innowacyjnej przedsibiorczoci.


15

ANALIZY

REGIONALNE


16

Leszek Jerzy Jasiski Instytut Nauk Ekonomicznych PAN

SPJNO EKONOMICZNA, SPOECZNA I TERYTORIALNA W ANALIZIE REGIONALNEJ

Analiz regionaln gospodarki jednego kraju lub kilku wsppracujcych ze sob

pastw mona prowadzi z rnych punktw widzenia. Szczeglnie istotne jest okrelenie

stopnia wewntrznego zrnicowania badanego terytorium, co stwarza dogodn podstaw do

prowadzenia bada porwnawczych. Kohezj, czyli zwarto, podobiestwo czy te, mwic

jeszcze inaczej, spjno duego obszaru gospodarczego, podzielonego na czci, rozpatruje

si na og w trzech podstawowych wymiarach: ekonomicznym, spoecznym i terytorialnym.

W pierwszym przypadku porwnuje si poziom oglnej aktywnoci gospodarczej

w poszczeglnych regionach, skadajcych si na dany kraj lub grup krajw, w

szczeglnoci tworzcych blok integracyjny. Inne aspekty analizy na gruncie tego podejcia

pomija si. W drugim przypadku przedmiotem badania s wybrane wskaniki rozwoju

spoecznego lub spoeczno-ekonomicznego takie jak stan infrastruktury gospodarczej lub

wyraony liczbowo poziom ycia. W trzeciej sytuacji wyrnia si regiony, ktre biorc pod

uwag ca rozpatrywan przestrze, z punktu widzenia jego powiza gospodarczych uznaje

si za obszar centralny, peryferyjny lub poredni.

Analiza spjnoci socjalnej bdzie zatem koncentrowa si na zjawiskach

zachodzcych na rynku pracy, na warunkach ycia mieszkacw i technicznych

moliwociach prowadzenia dziaalnoci gospodarczej. Badanie kohezji terytorialnej pozwala

natomiast ustali pozycj danego regionu na tle innych regionw, biorc za podstaw

relatywne znaczenie ekonomiczne kadego z nich dla funkcjonowania caego terytorium.

Spjno ekonomiczna jest z kolei rozumiana jako stopie zblienia do siebie poszczeglnych

czci kraju w wietle zasadniczych miernikw makroekonomicznych, wyraajcych biecy,

relatywny poziom powstajcych w nich dochodw. Takim miernikiem jest przede wszystkim

produkt krajowy brutto (PKB) lub agregaty makroekonomiczne stanowice jego odmiany,

badaniem mona obj rwnie inne wskaniki ekonomiczne, jak produktywno czynnikw

wytwrczych czy zasoby okrelonego rodzaju kapitau.

Opisany sposb rozumienia spjnoci ugrupowania integracyjnego zosta przyjty

w cieszcych si duym zainteresowaniem badaniach sytuacji wewntrz Unii Europejskiej,


17

inicjowanych przez Komisj Europejsk.10 Kady z trzech wymienionych aspektw

zagadnienia rozpatrywano w nich oddzielnie. Pojcia kohezji ekonomicznej, spoecznej i

terytorialnej zostay wprowadzone do Traktatu Konstytucyjnego UE przy okazji wymieniania

kompetencji bloku integracyjnego. W tym przypadku s to kompetencje dzielone przez Uni

z pastwami czonkowskimi. Podobne podejcie analityczne mona znale w polskich

rzdowych publikacjach podejmujcych temat wewntrznego zrnicowania polskiej

gospodarki.11

Badanie rnic midzyregionalnych da si poszerzy poddajc analizie, na przykad,

kwestie demograficzne i naturalne warunki rozwoju gospodarki. Do analizy spjnoci

ekonomicznej niezbdne jest blisze sprecyzowanie sposobu rozumienia tego pojcia drog

wyboru konkretnych miernikw intensywnoci dziaa gospodarczych na danym terenie, a

take kryteriw oceny istniejcej sytuacji ekonomicznej.

Uzyskanie penego przegldu rnic midzyregionalnych i midzypastwowych

wymaga zastosowania wszystkich trzech podej w analizie spjnoci, a nawet signicie po

dodatkowe kryteria oceny sytuacji. Zawenie badania do ksztatowania si rnic w

poziomie PKB lub miernikw zblionych do niego koncepcyjnie czyni uzyskane wnioski

nieco jednostronnymi, pomimo ich znaczenia ekonomicznego i pozaekonomicznego. Produkt

krajowy i produkt narodowy umoliwiaj caociowe poznanie sytuacji gospodarki, a

jednoczenie relatywnej pozycji pastwa, wsplnoty lokalnej i spoeczestwa. Jest to pojcie

syntetyczne, ktre reprezentuje sob dobre i ze strony zwizego opisu konkretnego obiektu

ekonomicznego.

Jak zauway ekonomista Paul A. Samuelson: Zanim zostao wymylone pojcie

produktu narodowego netto trudno byo ustali czy gospodarka jest zdrowa czy chora, czy jej

stan poprawia si, czy pogarsza.12 Ograniczenia poznawcze tego pojcia przedstawi przed

laty w obrazowy sposb polityk Robert Kennedy: Produkt narodowy brutto nie uwzgldnia

zdrowia naszej modziey, jakoci jej edukacji i radoci, jak daje jej zabawa. Nie zawiera

pikna poezji i trwaoci maestwa, poziomu naszych dyskusji o sprawach spoeczestwa

oraz wiarygodnoci naszych urzdnikw publicznych. Nie mierzy naszej byskotliwoci i

odwagi, mdroci i wyksztacenia, naszej ofiarnoci wobec potrzebujcych pomocy i

10

Por. Unity, Solidarity, Diversity for Europe, its People and its Territory. Second Report on Economic and

Social Cohesion, European Commission, Brussels, January 2001. Nowe partnerstwo dla spjnoci. Konwergencja konkurencyjno - wsppraca, Trzeci raport na temat spjnoci gospodarczej i spoecznej, Komisja Europejska, Bruksela 2004. 11

Na przykad w: Raport o stanie pastwa, Rzdowe Centrum Studiw Strategicznych, Warszawa, kwiecie 2004. 12

Samuelson P. A., Nordhaus W. D.: Economics, McGraw-Hill, New York 1989.


18

powicenia dla kraju. Krtko mwic, mierzy wszystko poza tym, co czyni ycie

wartociowym .13

Postawienie pytania o poziom spjnoci ekonomicznej kraju lub grupy krajw

sugeruje, e nadmierne zrnicowanie ich czci skadowych naley uwaa za niepodane.

Niewtpliwie zbyt due wewntrzne rozpitoci w dochodach lub poziomie efektywnoci

wykorzystania czynnikw wytwrczych mog skutkowa niepodanymi nastpstwami

politycznymi i spoecznymi, choby depopulacj niektrych czci kraju. To z kolei moe

utrudni rozwj widziany w perspektywie czysto ekonomicznej,14 a w pewnych warunkach

zagrozi nawet integralnoci pastwa lub trwaoci struktur integracyjnych. Z drugiej strony

zrwnanie lub daleko idce zblienie do siebie poziomu ekonomicznego regionw jest rzecz

nierealn, na co wskazuje dowiadczenie chyba wszystkich krajw wiata. O lokalizacji

przestrzennej rnych rodzajw dziaalnoci gospodarczej decyduj warunki naturalne oraz

zesp okolicznoci historycznych, politycznych i kulturowych, na dodatek rzeczowa

geograficzna struktura produkcji wykazuje cech niemaej trwaoci w czasie.15

Zbudowane na gruncie ekonomii midzynarodowej teorie wyjaniajce struktur

eksportu i importu, a porednio te produkcji poszczeglnych krajw, takie jak teoria

wyposaenia w czynniki wytwrcze, nakadajcego si popytu, handlu wewntrzsektorowego

czy cyklu ycia produktu, s w duej mierze zdolne wytumaczy ksztatowanie si struktury

towarowej produkcji i wymiany take w ujciu regionalnym.16 Zasadnicza rnica midzy

wyjanianiem rozmieszczenia produkcji w skali midzyregionalnej i midzynarodowej polega

na potrzebie nieco innego odczytywania tych teorii. Dany region jest bowiem zaleny od

handlu i inwestycji pochodzcych z innych czci kraju w stopniu duo wikszym ni dany

kraj, zwaszcza nie bardzo may, od swego otoczenia midzynarodowego. Z uwagi na

pozostawanie regionw tego samego pastwa w obszarze tej samej polityki pieninej i

fiskalnej, uzupenianej przez wasne budety lokalne, reakcja na bodce ekonomiczne

wymaga elastycznoci cenowej i mobilnoci czynnoci wytwrczych, kapitau i pracy,

wikszej ni w relacjach midzy krajami.

Rnice wewntrzne w pastwie lub bloku integracyjnym naley zatem traktowa

jako naturalne, wane jest, by nie przekroczyy pewnych granic, ktrych wzgldnie

13

Kennedy R.: komentarz, The Times, 10 luty 1968. 14

Gilowska Z.: Drugi etap transformacji gospodarczej i politycznej w Polsce. Regionalizacja, Raport CASE,

Warszawa 1996. Radziwi A.: Perspektywy zrnicowania regionalnego bezrobocia w Polsce, Studia i Analizy, CASE, Warszawa 1999. Szomburg J.: (red.): Polityka regionalna pastwa pord uwika instytucjonalno-regulacyjnych, IBnGR, Gdask 2001. 15

Stawasz D.: Wspczesne uwarunkowania rozwoju polskich regionw, Uniwersytet dzki, d 2000. 16

Por. uwagi o trafnoci zasady Heckschera-Ohlina, Carbugh R.J.: International Economics, South- Western, Mason 2002.


19

precyzyjne wskazanie stanie si dalej przedmiotem dyskusji.17 Problem oceny skali

wystpujcych rnic midzyregionalnych, a w ujciu szerszym rnic midzy dowolnymi

ukadami ekonomicznymi, jakimi mog by rozpatrywane en bloc gospodarki

poszczeglnych krajw, bywa przedstawiany w ekonomii teoretycznej jako zagadnienie

konwergencji. Zadaje si w tym miejscu pytanie, w jakich warunkach rozpatrywane ukady

ekonomiczne, w okresie pocztkowym rne od siebie z punktu widzenia parametrw

kwantyfikowalnych, osign po pewnym czasie rwny poziom.18 Z uwagi na praktyczn

nierealno zatarcia si rnic midzy ukadami ekonomicznymi zagadnienie konwergencji

sprowadza si do ustalenia, czy w grupie wielu ukadw wystpuje tendencja do zmniejszania

si rnic.

W kategoriach pragmatycznych jest rzecz oczywist, e ukad ekonomiczny

charakteryzujcy si w punkcie wyjcia niszym poziomem pewnego parametru, na przykad

PKB na mieszkaca, lecz wykazujcy szybsze tempo wzrostu ni ukad o wyszym punkcie

startowym, po pewnym czasie zniweluje pocztkow luk rozwojow. Wynika to z tego, e

proces doganiania mona potraktowa jako posuwanie si naprzd jedynie ukadu sabszego

w tempie stanowicym rnic midzy jego faktycznym tempem wzrostu a tempem wzrostu

ukadu silniejszego. Rnica ta bdzie dodatnia. Z matematycznego punktu widzenia jest

moliwe, e cig dodatnich rnic okae si malejcy i gdy potraktujemy go jako cig

nieskoczony, zbieny do zera - w takim przypadku nie da si wykluczy, e suma wyrazw

szeregu nieskoczonego bdzie liczb mniejsz od pocztkowej rozpitoci midzy ukadami.

Dogonienie ukadu silniejszego wtedy nie nastpi. Jest to jednak sytuacja czysto teoretyczna,

poniewa w praktyce cig wyraajcy dodatnie rnice midzy kolejnymi tempami wzrostu

obu ukadw nie bdzie zbudowany z wyrazw, jak powiemy sigajc ponownie po terminy z

analizy matematycznej, zbienych do zera.19

Za miernik oglnej sytuacji ekonomicznej kraju i regionu przyjmujemy w naszej

analizie produkt krajowy brutto (PKB) na mieszkaca. Wyraa on najlepiej aktualn sytuacj

w sferze powstawania dochodw, ktre nastpnie s konsumowane lub zamieniane na kapita

fizyczny, ludzki i publiczny. W duszym czasie dochody te okrelaj poziom ycia

mieszkacw, zaawansowanie cywilizacyjne oraz perspektywy dalszego rozwoju regionu i

caego kraju. Do badania kohezji ekonomicznej wybralimy zatem wskanik znaczcy take

dla wynikw analizy kohezji spoecznej, chocia zwizany z ni tylko porednio.

17

Ryszkowski A., Szlachta J., Szomburg J.: Model instytucjonalny polityki rozwoju regionalnego w Polsce,

Polityka Regionalna, nr 11/2000, IBnGR, Gdask-Warszawa. 18

Barro R., Grilli V.: European Macroeconomics, Macmillan, London 1994. 19

akowski W., Koodziej W.: Matematyka. Analiza matematyczna, WNT, Warszawa 2000.


20

Dopuszczalny jest wybr innych miernikw spjnoci ekonomicznej. W miejsce PKB

mona wykorzysta produkt narodowy brutto, dochd osobisty lub dochd do dyspozycji.20

W porwnaniach midzyregionalnych rnych pastw istnieje wybr midzy analiz PKB

wyraonego w tej samej walucie, wyznaczonego na podstawie rynkowych kursw

poszczeglnych walut lub po uwzgldnieniu parytetu siy nabywczej walut w poszczeglnych

krajach, a czasem gdy istnieje do tego odpowiednia baza statystyczna w regionach.

Wnioski uzyskane po zastosowaniu obu tych metod okazuj si zazwyczaj rne, daje

bowiem o sobie zna dodatnia korelacja midzy poziomem cen na danym obszarze a

charakteryzujcym go szeroko rozumianym bogactwem, wyraajcym si w wysokim

poziomie wskanikw makroekonomicznych.21 Do badania spjnoci ekonomicznej

przydatna jest take mediana rozkadu wydatkw konsumpcyjnych per capita, obliczona po

ewentualnej uprzedniej korekcie danych o si nabywcz miejscowej waluty. Jeszcze innym

podejciem jest zastosowanie tak zwanej zielonej rachunkowoci, prowadzcej do

pomniejszenia PKB gwnie o koszty zwizane z zanieczyszczeniem rodowiska i

wyczerpywaniem si zasobw.22 To interesujce koncepcyjnie podejcie natrafia na barier w

postaci duych trudnoci ze zgromadzeniem odpowiedniego materiau statystycznego.

W naszej analizie pojawi si przy opisie sytuacji w Polsce termin produkt wojewdzki

brutto (PWB), a take pojcie bardziej od niego oglne: produkt regionalny brutto (PRB).

Sdzimy, e w odniesieniu do czci obszaru pastwa s to okrelenia lepsze ni termin:

zawony do wybranego terytorium produkt krajowy brutto.23 W statystyce amerykaskiej

uywa si od dawna nazwy gross state product, wyraajc w ten sposb poziom aktywnoci

ekonomicznej w poszczeglnych stanach.24 W jzyku angielskim spotyka si okrelenie

regional gross domestic product, opatrywane skrtem GDPR. Miejsce rachunkw

narodowych (national accounts) zajmuj wtedy rachunki regionalne (regional accounts),

nazw t mona znale w publikacjach polskiego Gwnego Urzdu Statystycznego.

20

Takie dane statystyczne s niedostpne dla wszystkich regionw wyrnionych w krajach Unii Europejskiej. Podobnie jest z miernikami kohezji ekonomicznej, omawianymi przez nas dalej. 21

Uwzgldnienie tego ostatniego aspektu problemu uatwia publikowanie danych o stopie inflacji w landach w Niemczech oraz w wybranych miastach w Szwajcarii i we Woszech. Briscoe S.: Interpreting the Economy. An Essential Guide to Economic Statistics, Penguin, London 2000. 22

Zielona rachunkowo nawizuje do pojcia dobrobytu ekonomicznego netto, zaproponowanego przez Nordhausa W. i Tobina J., por. Czarny B., Czarny E., Bartkowiak R., Rapacki R.: Podstawy ekonomii, PWE,

Warszawa 2000. 23

Zwrmy uwag, e zasada uwzgldniania dochodw czynnikw wytwrczych osignitych poza danym obszarem przy obliczaniu produktu narodowego, ale nie krajowego, powinna by przeniesiona na badanie regionalne. Produkt regionalny nie zawiera dochodw kapitau i pracy powstaych poza danym regionem. 24

Metoda kwantyfikowania poszczeglnych pozycji skadajcych si na produkt regionalny jest podobna jak w przypadku produktu krajowego, inna ni przy wyznaczaniu produktu narodowego. Taka praktyka zostaa ju wdroona w Polsce.


21

Terminu woowoj regionalnyj produkt uywa statystyka rosyjska. Szwajcarzy posuguj si

pojciem kantonale Volkseinkomen.

Zastanwmy si teraz nad sposobem pojciowego i liczbowego wyraania

dywersyfikacji wewntrznej kraju. Analiza regionalna wskazuje niekiedy na wystpowanie na

okrelonym terytorium bardzo duych rnic w poziomie produktu regionalnego brutto per

capita. Badany kraj mona wtedy podzieli na czci znaczco od siebie odmienne z punktu

widzenia tego miernika. Bd to w szczeglnoci dwie czci notujce wyszy i niszy

poziom PRB na mieszkaca, a wic w pewnym sensie czci lepsza i gorsza. Zgodnie z

zasadami wyodrbniania regionw takie elementy skadowe kraju, ktre bd dwie, trzy lub

wicej, powinny stanowi obszary zwarte, to znaczy nie podzielone na izolowane od siebie

wyspy, z ktrych adna sw wielkoci, liczb ludnoci lub powierzchni, nie powinna

dominowa nad pozostaymi powodujc ich marginalizacj.25 Oczywicie, wyodrbnione

czci nie musz by rwne.

Wprowadzamy rwnie pojcie obszaru, ktry definiujemy jako dowoln cz

terytorium danego kraju. Moe on powstawa z poczenia fragmentw kraju nie

ssiadujcych ze sob, a take nie zwizanych istnieniem silnych wizi gospodarczych. Przez

obszar wyspowy bdziemy rozumieli cz terytorium kraju tworzon przez co najmniej dwa

izolowane od siebie obszary. W praktyce bd to najczciej obszary o relatywnie niewielkiej

powierzchni, zwaszcza miasta. Natomiast przez region bdziemy rozumieli obszar spjny,

czyli skadajcy si z czci poczonych ze sob; bdzie on zatem przeciwiestwem obszaru

wyspowego.26

Obszary porwnywane ze sob, z uwagi na praktyczn przydatno prowadzonego

badania, powinny tworzy regiony lub zespoy regionw rozumianych w sposb przyjty w

teorii ekonomicznej. Na jej gruncie wyrnia si dwa podstawowe pojcia: regionu

wzowego (nodalnego) i regionu strefowego (jednorodnego). Pierwszy z nich ma struktur

ekonomiczn rnorodn, drugi jednolit.27 W regionie wzowym wystpuje cz centralna,

koncentrujca dziaalno gospodarcz, spoeczn i ewentualnie polityczn oraz obok niej

obszary peryferyjne, w rny sposb zasilajce obszar gwny. S one, na przykad,

dostawcami ywnoci, surowcw, energii lub uzupeniaj rynek pracy w centralnej czci

regionu, nie przejmujc caoci produkcji, jak centrum wytwarza ponad swe zuycie wasne.

25

Kuciski K.: Podstawy teorii regionu ekonomicznego, PWN, Warszawa 1990. 26

Taka klasyfikacja wydaje si by zgodna z zasadami wypracowywanymi na gruncie analizy regionalnej i geografii. 27

Pojcia regionw kompleksowego i podstawowego wykazuj pewne podobiestwo do wymienionych poj gwnych.


22

Dla odmiany w regionach strefowych daje si wskaza dominujcy rodzaj dziaalnoci

gospodarczej, nie wystpujcy jako gwna forma aktywnoci w regionach ssiednich.28 Za

region nie bdziemy na og uwaa miast, take duych i o rnorodnej strukturze

gospodarczej, wyodrbnionych ze swego bezporedniego otoczenia.29

Analizujc rnice ekonomiczne wystpujce wewntrz kraju mylimy o wyrnianiu

terytoriw stanowicych cao w sensie przestrzennym, sigamy zatem po podzia na

obszary, ktre s regionami, wykluczajc tworzenie obszarw wyspowych. Tym samym

rezygnujemy z wertykalnego podziau kraju, na przykad na miasta i wsie lub na czci

rnice si midzy sob dominujcym rodzajem dziaalnoci gospodarczej.

Podzia kraju moe oznacza wskazanie obszarw, regionw lub obszarw

wyspowych o zdecydowanie odmiennej sytuacji ekonomicznej, a wic wykazujcych due

rnice w poziomie PRB. W przypadku podziau kraju na regiony zjawisko takie nazwiemy

fundamentaln rozbienoci ekonomiczn. Jego przykadem wydaje si by w chwili

rozpoczcia badania nie wiemy tego przecie na pewno - stosowane w II Rzeczpospolitej

rozdzielenie kraju na tak zwan Polsk A i Polsk B lub wyrnienie we Woszech po II

wojnie wiatowej bogatej pnocy i biednego Mezzogiorno.30 Wprowadzone pojcie ma

charakter mao precyzyjny i dlatego wymaga w praktyce ucilenia.

Drugi sposb charakterystyki sytuacji wewntrz kraju bdzie odwoywa si do

obszaru wyspowego. Pojcie wyspowa rozbieno ekonomiczna obrazuje wystpowanie

znaczcej rnicy w poziomie PRB na mieszkaca pomidzy wyrnionym obszarem

wyspowym lub bardzo maym regionem (na przykad pojedynczym miastem) a reszt kraju.

Pojcie to, podobnie jak pojcie fundamentalnej rozbienoci ekonomicznej, naley

sprecyzowa drog kwantyfikacji. Wystpienie rozbienoci wyspowej, odnoszonej do

obszaru wyspowego zoonego z najwikszych i najbardziej prnych ekonomicznie miast,

oznacza pojawienie si rnicy w poziomie produktu regionalnego duo wikszej ni w

przypadku fundamentalnej rozbienoci ekonomicznej.

Przystpujc do analizy musimy mocno podkreli, e wnioski odnonie spjnoci

ekonomicznej, podobnie jak spoecznej i terytorialnej, pozostaj zalene od przyjtego

podziau kraju na regiony. Zwizek ten okazuje si czasem na tyle istotny, e wprowadzenie

nowej zasady wyrniania czci kraju, choby przez modyfikacj istniejcego podziau

28

Secomski K.: Ekonomika regionalna, PWE, Warszawa 1982, Winiarski B. (red.): Polityka ekonomiczna,

Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Wrocaw 1992. 29

Por. Wdz J.: Planowanie spoeczne w regionach, IWZZ, Warszawa 1987. Ciechociska M.: Region jak teren bada socjologicznych, Studia Socjologiczne, nr 3/1983. 30

W podobny sposb mona okreli fundamentaln rozbieno spoeczn, miejsce PKB na jednego mieszkaca zajm wtedy parametry charakteryzujce rynek pracy i poziom ycia.


23

administracyjnego dla celw analitycznych, moe pocign za sob zasadnicz zmian

obrazu sytuacji rejestrowanej przez badacza. Jest to niewtpliwie spore utrudnienie dla

znalezienia obiektywnych informacji i ocen, prowadzi bowiem do swego rodzaju ich

relatywizacji; tej przeszkody usun si nie da.


24

Iwona Nowicka Wydzia do spraw Foresight, Departament Strategii i Rozwoju Nauki,

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyszego

FORESIGHT REGIONALNY NOWA WIZJA BUDOWANIA PRZYSZOCI W POLSCE

I. Wstp

Wzrost konkurencyjnoci regionw jest coraz bardziej uzaleniony od wprowadzania

nowych technologii, zbudowania scenariuszy i wizji rozwojowej. W Polsce nie posiadaj one

z reguy strategii rozwoju rednio- lub dugoterminowych lecz jedynie krtkoterminowe.

Dlatego wadze regionalne potrzebuj dobrze umotywowanej wizji rozwoju ekonomicznego

opartej na analizie moliwych scenariuszy rozwoju w celu opracowania dokumentw

strategicznych. Wizje takie nie powinny by tworzone ani przez indywidualne autorytety ani

przez wskie gremia specjalistw. Do tego celu niezbdne jest stworzenie szerokiego zespou

ekspertw posiadajcych rne dowiadczenia i rne perspektywy widzenia. W skad

takiego zespou ekspertw musz wchodzi zarwno przedstawiciele rodowisk naukowych,

gospodarczych jak i administracji. Tak szans daje realizacja projektw foresight.

W ramach finansowania z funduszy strukturalnych przez Sektorowy Program

Operacyjny - Wzrost Konkurencyjnoci Przedsibiorstw na lata 2004-2006 (Poddziaanie

1.4.5 pt.: Projekty badawcze i celowe w obszarze monitorowania i prognozowania rozwoju

technologii [z ang. foresight]) w polskich regionach koczy si realizacja 8, poniej

wymienionych, projektw foresight:

1. Priorytetowe technologie dla zrwnowaonego rozwoju wojewdztwa lskiego

(SL),31

2. Foresight technologiczny na rzecz zrwnowaonego rozwoju Maopolski (MP),

3. Monitorowanie i prognozowanie (foresight) priorytetowych, innowacyjnych

technologii dla zrwnowaonego rozwoju wojewdztwa mazowieckiego (MZ),

4. LORIS Wizja. Regionalny foresight technologiczny (woj. dzkie) (LO),

5. Wojewdztwo Opolskie Regionem Zrwnowaonego Rozwoju - Foresight

Regionalny do 2020 r. (OP),

31

Skrty regionalnych projektw foresight przyjte przez Krzysztofa Borodako Przewodniczcego Grupy Wsparcia w Narodowym Programie Foresight Polska 2020 zawarte w prezentacji na konferencji spjnoci projektw foresight w dniu 13 listopada 2007 r. w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyszego.


25

6. Priorytetowe technologie dla zrwnowaonego rozwoju wojewdztwa

witokrzyskiego (SW),

7. Priorytetowe technologie dla zrwnowaonego rozwoju wojewdztwa

podkarpackiego (PK),

8. Makroregion innowacyjny. Foresight technologiczny dla wojewdztwa

dolnolskiego do 2020 roku (DS).

II. Cele, zaoenia, struktura, obszar bada oraz rezultaty projektu

Projekt Monitorowanie i prognozowanie (Foresight) priorytetowych, innowacyjnych

technologii dla zrwnowaonego rozwoju wojewdztwa mazowieckiego32 realizowany jest

przez Przemysowy Instytut Automatyki i Pomiarw w Warszawie przy wspudziale

Orodka Przetwarzania Danych w Warszawie.

Projekt ma na celu identyfikacj wiodcych technologii o znaczeniu strategicznym,

ktrych rozwijanie w nastpnych 20 latach bdzie priorytetowe dla regionu wojewdztwa

mazowieckiego. Projekt wpisuje si w zaoenia Narodowego Planu Rozwoju na lata 2004-

2006, ktry suy budowaniu konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy

i przedsibiorczoci, zdolnej do dugofalowego, harmonijnego rozwoju, zapewniajcej wzrost

zatrudnienia oraz popraw spjnoci z Uni Europejsk na poziomie regionalnym

i krajowym. Ponadto cele projektu s zgodne z dugookresow wizj rozwoju Mazowsza

okrelon w Strategii Rozwoju Wojewdztwa Mazowieckiego jako zwikszenie

konkurencyjnoci metropolii warszawskiej i caego regionu w ukadzie europejskim

i globalnym.

W ramach projektu zostanie wykonana prognoza rozwoju technologii sucych

zrwnowaonemu rozwojowi w nastpujcych obszarach tematycznych:

poziom ycia spoeczestwa,

energia,

ekologia,

technologie na rzecz ochrony rodowiska,

zasoby naturalne i nowe materiay,

infrastruktura,

wzrost gospodarczy.

32

Strona internetowa www.formazovia.pl


26

Prace realizowane przy wsppracy niezalenych ekspertw obejm diagnoz obecnego

rozwoju technologii oraz badanie kluczowych kierunkw zrwnowaonego rozwoju

wojewdztwa.

Wanym elementem projektu bd konsultacje spoeczne, ktre pomog pozna opini

wszystkich zainteresowanych grup spoecznych na temat rezultatw przeprowadzonych bada

i prognoz oraz przyczyni si do podjcia trafnych, akceptowanych przez spoeczestwo

decyzji.

Projekt ma na celu identyfikacj wiodcych technologii o znaczeniu strategicznym,

ktrych rozwijanie w nastpnych 20 latach bdzie priorytetowe dla regionu wojewdztwa

mazowieckiego i okrelenie scenariuszy ich rozwoju. Prace realizowane w ramach projektu

obejm nastpujce zadania:

- Diagnoza obecnego rozwoju technologii w polu zrwnowaony rozwj w wojewdztwie

mazowieckim

Diagnoza potencjau innowacyjnych firm oraz sfery B+R w wojewdztwie mazowieckim

bdzie oparta na analizie SWOT, analizie State-of-the-Art. i analizie danych rdowych

przeprowadzonych w kadym z 7 obszarw tematycznych: poziom ycia spoeczestwa,

wzrost gospodarczy, infrastruktura, energia, ekologia, technologia na rzecz ochrony

rodowiska, zasoby naturalne i nowe materiay.

- Badanie kluczowych kierunkw zrwnowaonego rozwoju wojewdztwa mazowieckiego

W grupach niezalenych ekspertw zostanie przeprowadzone badanie kadego z obszarw

tematycznych w celu wyonienia kluczowych kierunkw rozwoju technologii. Badania bd

wykorzystyway metod Delphi i krzyow analiz wpyww.

- Konsultacje spoeczne

Wybr priorytetowych dziedzin technologii bdzie dokonany z uwzgldnieniem moliwie

szerokiego wspuczestnictwa spoeczestwa. Spotkania tematyczne, badanie ankietowe

i konsultacje z wykorzystaniem portalu internetowego pozwol na weryfikacj decyzji

ekspertw.

- Prognozowanie scenariuszy rozwoju technologii

We wsppracy z ekspertami zostan przygotowane oceny, pozycjonowanie i prognozy

rozwoju priorytetowych technologii.


27

- Upowszechnienie wynikw projektu

Opracowane scenariusze rozwoju technologii zostan udostpnione wszystkim

zainteresowanym osobom i instytucjom w postaci raportu, podrcznika, broszur

tematycznych, publikacji prasowych, portalu internetowego i elektronicznego newslettera.

III. Porwnanie regionalnych projektw foresight, podsumowanie i wnioski

W celu porwnania i podsumowania realizowanych obecnie w Polsce regionalnych

projektw foresight mona przyj nastpujce kryteria:

1. Partnerzy projektw

Rozpatrujc to kryterium daje si zauway du rnorodno pod wzgldem liczby

partnerw od ich braku a do 13. Bezwzgldnie dominuj partnerzy z uczelni i jednostek

naukowych, odczuwalny jest wzgldnie may udzia przedsibiorstw jako partnerw projektu.

2. Cele projektw

Analizujc wszystkie projekty widzimy, e realizatorzy stawiaj sobie gwnie

nastpujce cele:

opracowanie scenariuszy (prognoz) rozwoju technologii,

identyfikacja (i ocena) kluczowych (wiodcych, perspektywicznych) technologii

(kierunkw rozwoju technologii),

wyznaczenie priorytetowych kierunkw rozwoju (gospodarczego) regionu,

wyznaczenie priorytetw w dziedzinie B+R w regionie,

wsparcie regionalnych firm, zwaszcza MSP (zmiany w przyszoci, strategie

rozwoju),

wzrost poziomu wiedzy i umiejtnoci regionalnych decydentw politycznych

i partnerw spoecznych w zakresie antycypowania przyszoci,

definicja i weryfikacja metodologii i zestawu instrumentw umoliwiajcych

wdroenie systematycznego foresightu regionalnego i technologicznego,

wskazanie i ocena przyszych potrzeb, szans i zagroe zwizanych z rozwojem

gospodarczym.


28

3. Zastosowana metodologia

Rozpatrujc regionalne projekty foresight w Polsce wida wykorzystanie szerokiego

spektrum stosowanej powszechnie metodyki foresight:

budowa scenariuszy (rozwoju technologii),

metoda delficka,

badania ankietowe,

panele eksperckie,

studium projektw foresightu na wiecie (benchmarking),

burza mzgw,

analiza SWOT,

badania (modele) socjometryczne,

krzyowa analiza wpyww,

studia literaturowe,

recenzje eksperckie,

analiza trendw rozwojowych,

identyfikacja kluczowych bran,

statystyczna analiza wielowymiarowa.

4. Udzia przedstawicieli biznesu

Udzia przedstawicieli gospodarki w realizowanych projektach foresight na caym

wiecie stanowi bardzo wane a jednoczenie bardzo trudne wyzwanie. Ide projektw

foresight jest wdroenie ich wynikw do gospodarki, tak wic udzia przedstawicieli

bezporednio zainteresowanej dziedziny gospodarki jest niezwykle istotny. Porwnanie

zaangaowania przedstawicieli biznesu w prace nad regionalnymi projektami foresight w

Polsce, przedstawione w poniszym wykresie pokazuje, e trzy projekty osigny do

wysoki 40% stopie zaangaowania biznesu w prace nad projektem, jeden 19%, a jeden

osign bardzo wysoki udzia przemysu a 70%. W pozostaych projektach albo brakowao

na ten temat danych albo nie zanotowano udziau przedstawicieli biznesu w ogle.


29

Rysunek 1 - Zaangaowanie przedstawicieli biznesu w prace nad regionalnymi projektami foresight w Polsce

rdo: Prezentacja Krzysztofa Borodako na konferencji spjnoci projektw foresight w dniu 13 listopada 2007 r. w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyszego. Objanienie symboli wojewdztw: SL lskie, MP maopolskie, MZ mazowieckie, LO dzkie, OP opolskie, SW witokrzyskie, PK podkarpackie, DS dolnolskie.

5. Udzia ludzi modych w projekcie

Udzia ludzi modych w projektach foresight to kolejna bardzo istotna kwestia w

realizacji tego typu projektw, poniewa budowana wizja i scenariusze rozwoju s

przeznaczone przecie dla modego pokolenia, ktre bdzie odbiorc wynikw projektw

foresight w przyszoci. Analizujc poniszy wykres mona powiedzie, e udzia w

regionalnych projektach foresight ludzi poniej 35 roku ycia jest zrnicowany. Tylko w

dwch projektach udzia ten by wzgldnie zadowalajcy: 30% i 23%. W pozostaych

projektach udzia procentowy modziey by niski lub nie odnotowano danych.


30

Rysunek 2 - Zaangaowanie osb poniej 35 lat w prace nad regionalnymi projektami foresight w Polsce


6. Horyzont czasowy

Idea foresight przewiduje realizacj projektw, budowanie scenariuszy i wizji

rozwojowej w rednio i dugoterminowym horyzoncie czasowym. Jak wida na poniszym

wykresie prawie wszyscy realizatorzy regionalnych projektw foresight wyznaczyli

redniookresowy horyzont czasowy do 2020 roku, co z pewnoci zwizane jest z

horyzontem czasowym Narodowego Programu Foresight Polska 2020 i deklarowan

spjnoci z tym Programem. Tylko jeden z projektodawcw w regionie mazowieckim

przyj duszy horyzont do 2026 roku.


31

Rysunek 3 - Horyzont czasowy regionalnych projektw foresight w Polsce


7. Budet

Wikszo krajw na wiecie i w Europie przeznacza na realizacj projektw

foresight bardzo wysokie budety. Polskie regionalne projekty foresight charakteryzuj si

zrnicowan wysokoci budetu. Zdecydowanie na pierwszym miejscu pod wzgldem

iloci rodkw przeznaczonych na realizacj projektu znajduje si regionalny projekt

foresight dla wojewdztwa lskiego z budetem ok. 4 mln zotych. Drugie miejsce pod tym

wzgldem zajmuje Loris Wizja z regionu dzkiego z budetem ok. 3 mln zotych.

Wikszo budetw przeznaczonych na realizacj regionalnych projektw foresight

ksztatuje si w granicach powyej lub poniej 1 mln zotych.


32

Rysunek 4 - Budety regionalnych projektw foresight w Polsce (z)


Podsumowujc 8 obecnie realizowanych projektw foresight mona wysun

nastpujce wnioski:

zastosowanie szerokiego spektrum celw i rezultatw od materiaw

pokonferencyjnych po platform wymiany informacji i wsppracy,

stworzenie bardzo duej iloci opracowa (raporty, analizy, itp.),

wzgldnie sabo widoczne oddziaywanie na partnerw regionalnych,

brak zalece dla wadz regionalnych i interesariuszy regionalnych, ktre zostan

wykorzystane w przyszoci,

nie wszystkie wojewdztwa realizuj projekty foresightu regionalnego,

dominujca pozycja uczelni i jednostek badawczych w organizacji foresightu

regionalnego w Polsce,

saby udzia w projektach urzdw regionalnych,

cele zgodne z zaoeniami foresightu okrelenie preferowanych kierunkw rozwoju

wybranych dziedzin funkcjonowania regionu (priorytety, scenariusze),


33

sabo zaznaczony nacisk projektw na faktyczne dziaania w regionach w oparciu

o wypracowane wyniki,

dominacja klasycznych metod foresightu budowy scenariuszy, metody delfickiej,

paneli eksperckich,

dua rnorodno wykorzystywanych metod,

saby udzia przedstawicieli biznesu i modych osb w roli ekspertw,

podobne okresy trwania oraz horyzonty czasowe bada,

due zrnicowanie w budowie struktur zarzdzania projektami,

pewne rozbienoci w obszarach bada (zwizane jednak z rozwojem

zrwnowaonym),

bardzo dua liczba opracowa jako rezultatw projektw,

zrnicowanie wielkoci dostpnych budetw.

Mona stwierdzi, e realizacja projektw foresight to szansa dla regionw na

przeprowadzenie analizy regionalnego potencjau intelektualno - spoeczno - gospodarczego

w stosunku do wiatowych prognoz i tendencji na wypracowanie konkretnego modelu dziaa

nadajc mu bardziej aktywny i przemylany charakter zmierzajcy do minimalizacji ryzyka

zwizanego z przyszym ekonomiczno - spoecznym rozwojem regionu.

W zwizku z tym, e tylko cz polskich regionw skorzystaa w poprzednim okresie

budetowym 2004 - 2006 z funduszy strukturalnych UE na realizacj projektw foresight

pozostaje nadzieja, e pozostae wojewdztwa wykorzystaj szans na uzyskanie tych

rodkw w obecnym okresie budetowym 20072013. Pierwsza runda zwizana z naborem

wnioskw na projekty typu foresight, m.in. dla regionw, finansowanych z funduszy

strukturalnych UE w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka ju ruszya

w Orodku Przetwarzania Informacji w Warszawie i zostaa zamknita z kocem maja 2008 r.

Wszyscy czekamy na jej rezultaty.


34

Krzysztof Piech

Szkoa Gwna Handlowa

PROGNOZY ROZWOJU POLSKICH REGIONW DO 2020 R. I ICH KONWERGENCJA (Z UWZGLDNIENIEM FUNDUSZY UNIJNYCH NA LATA 2007-2013)

WOJEWDZTWO MAZOWIECKIE

Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie najwaniejszych wynikw bada

dotyczcych dotychczasowego rozwoju33 polskich regionw34 (w tym szczeglnie

wojewdztwa mazowieckiego) oraz scenariuszy ich rozwoju do 2020 r. z uwzgldnieniem

oddziaywania funduszy unijnych35 przewidzianych w perspektywie finansowej 2007-2013.

1. Dotychczasowy rozwj polskich regionw

Poniej zostan zaprezentowane do znane dane na temat dotychczasowego rozwoju

gospodarczego polskich regionw. Tam, gdzie to byo konieczne, dane GUS zostay

przeliczone, by wyrazi poziom rozwoju regionw w Polsce w porwnaniu do redniej dla

caego kraju (rwnej 100), za pozostae zostay wprost odczytane z odpowiednich tabel

(GUS 2008). Regiony zostay zaprezentowane na dwch wykresach, by zwikszy ich

czytelno, z podziaem na grupy wedug kryterium 90% PKB Polski na osob w 2000 r.

Ze wzgldu na dostpno danych, wzity pod uwag zosta okres 1995-2005.

Oczywicie, najwyszym poziomem rozwoju gospodarczego cechowao si

wojewdztwo mazowieckie. Jego poziom rozwoju osign 77% poziomu EU-27 (w 2004 r.).

33

Rozwj gospodarczy bdzie opisywany przy pomocy najczciej stosowanej w tym celu miary PKB per capita. 34

Jak to si czsto przyjmuje, rwnie autor stosuje pojcia region i wojewdztwo zamiennie (cho wg nomenklatury NUTS stosowanej m.in. przez GUS, region - NTS-1 jest jednostk nadrzdn wobec wojewdztwa - NTS-2). 35

Pod pojciem funduszy unijnych w niniejszym tekcie rozumie si te towarzyszce im wspfinansowanie z krajowych rodkw publicznych. W dalszych fragmentach opracowania rozrnienie to bdzie na og pomijane. Ponadto, pojcie funduszy unijnych obejmuje nie wszystkie rodki, ktre napyn do Polski z UE, a jedynie rodki w ramach NSRO 2007-2013 (a zatem np. bez Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich na lata 2007-2013).


35

Rysunek 1. PKB per capita w bogatszych wojewdztwach, Polska = 100

80

90

100

110

120

130

140

150

160

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

mazowieckie

wielkopolskie

dolnolskie

pomorskie

zachodniopomorskie

dzkie

lskie

lubuskie

rdo: obliczenia wasne na podstawie GUS (2008).

Dla porwnania zaprezentowane zostan te najbiedniejsze regiony (w sensie PKB per

capita) (rys. 2). aden z nich nie poprawi swojej pozycji wzgldem redniej dla kraju

w okresie 1995-2005. Warto zauway, e dwa najbiedniejsze wojewdztwa w Polsce

(tj. lubelskie i podkarpackie), ktre w 2004 r. byy jednoczenie najbiedniejszymi w Unii

Europejskiej (35% redniego poziomu EU-27) dowiadczyy duych spadkw

w analizowanym okresie.

Rysunek 2 - PKB per capita w biedniejszych wojewdztwach, Polska = 100

65

70

75

80

85

90

95

100

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

kujawsko-pomorskie

maopolskie

opolskie

warmiosko-mazurskie

witokrzyskie

podlaskie

podkarpackie

lubelskie

rdo: obliczenia wasne na podstawie GUS (2008).


36

Oglna konkluzja z powyszych obserwacji jest taka, e najbogatsze regiony w Polsce

staway si coraz bogatsze, a biedne coraz biedniejsze w porwnaniu do innych.

Wojewdztwo mazowieckie pokazywao bardzo wysokie tempo rozwoju w drugiej poowie

lat 90-tych i obecnie jest nadal duo bogatsze ni inne regiony (jest ponad 2-krotnie

zamoniejsze, ni najbiedniejsze regiony w Polsce). Pokazuje to porak dotychczas

prowadzonej w naszym kraju polityki regionalnej.

2. Rozwj regionw Polski zaoenie kontynuacji trendw

Tabela 1 zawiera wyniki oblicze bazujcych na rednim tempie zmian PKB per

capita dla wszystkich regionw36 w okresie 1996-2005. Zaoono, e przesze trendy

(liniowe) bd nadal wystpoway, a zatem e zmiany, ktre odnotowyway poszczeglne

wojewdztwa w cigu 10 lat bd trway nadal, a take, e udzia poszczeglnych

wojewdztw w PKB kraju si nie zmieni (co oczywicie nie jest moliwe).

Tabela 1 - Przyszy rozwj regionalny w Polsce bazujcy na trendach z lat 1996-2005, Polska = 100

Wojewdztwo 1995 2000 2005 2010 2015 2020

dolnolskie 105,3 103,9 103,3 100,5 99,0 97,5

kujawsko-pomorskie 99,7 91,5 87,2 84,0 80,3 76,7

lubelskie 78,0 70,0 68,3 63,2 58,6 54,1

lubuskie 97,8 90,1 90,2 83,8 80,5 77,2

dzkie 91,0 90,0 91,8 94,4 96,5 98,6

maopolskie 87,9 87,0 85,3 82,8 80,9 78,9

mazowieckie 128,1 151,0 158,4 172,6 184,4 196,2

opolskie 97,9 84,4 82,8 72,1 65,0 57,9

podkarpackie 75,9 69,8 69,0 64,9 61,4 57,9

podlaskie 77,0 75,2 74,0 73,1 71,4 69,7

pomorskie 101,8 99,4 98,2 96,7 95,5 94,2

lskie 119,4 107,7 107,9 102,9 98,9 95,0

witokrzyskie 77,9 77,5 74,8 76,5 76,5 76,4

warmisko-mazurskie 79,7 78,3 76,5 75,3 73,9 72,6

wielkopolskie 98,4 106,5 106,9 110,7 113,9 117,0

zachodniopomorskie 103,1 101,7 92,8 88,4 83,3 78,2

odchylenie standardowe 15,3 19,9 21,8 25,9 29,7 33,6 rdo: obliczenia wasne na podstawie GUS (2008).

Jeli trendy z lat 1996-2005 nadal by si utrzymyway, wojewdztwo mazowieckie

nadal byoby najbogatszym regionem w Polsce, osigajc w 2020 r. poziom PKB na osob

36 Podobne symulacje przeprowadzone na poziomach niszym, ni NTS-2, nie byy autorowi dostpne (Gorzelak G.: Strategiczne kierunki rozwoju Polski Wschodniej, ekspertyza przygotowana na potrzeby Strategii rozwoju

spoeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, 6 wrzenia 2006 r. wskaza, e byy one przeprowadzane na poziomie NTS-3, tj. subregionw).


37

dwa razy wyszy ni redni krajowy i prawie cztery razy wikszy ni najbiedniejsze

wojewdztwo lubelskie. Tylko dwa regiony przekroczyyby po 2015 r. redni poziom

rozwoju kraju (tj. mazowieckie, wielkopolskie) i to powinny cign rozwj gospodarczy

Polski. Najwikszym pokonanym bdzie ponownie wojewdztwo lubelskie, a take

podkarpackie i opolskie.

Podobne wyniki uzyska w 2005 r. G. Gorzelak.37 Wedug dokonanych przez niego

ekstrapolacji,38

najszybszy wzrost odnotowa powinno wojewdztwo mazowieckie, za na

drugim miejscu w 2012 r. pozostaoby wojewdztwo lskie. Najwikszy spadek

odnotowaoby wojewdztwo opolskie. Najbiedniejszym wojewdztwem byoby lubelskie

(za tu przed nim podkarpackie).

Rysunek 3 - Trendy wzrostu PKB w 16 wojewdztwach, 1992-2012

rdo: Gorzelak G.: Rozwj region polityka, w: Gorzelak G., Tucholska A. (red.): Rozwj, region, przestrze, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, marzec 2007.

37

Gorzelak G.: Strategiczne kierunki rozwoju Polski Wschodniej, ekspertyza przygotowana na potrzeby Strategii

rozwoju spoeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, 6 wrzenia 2006. Gorzelak G.: Rozwj region polityka, w: Gorzelak G., Tucholska A. (red.): Rozwj, region, przestrze, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, marzec 2007. 38

Dane rzeczywiste pochodziy zapewne z lat 1992, 1995, 1998, 2002 (por. rys. 3). Do ekstrapolacji uyto zatem prawdopodobnie jedynie trzech obserwacji (tj. pokazujcych rnice midzy rokiem 1995 a 1992, 1998 a 1995, 2002 a 1998), wobec 10 w przypadku oblicze autora.


38

Do oblicze w tabeli 1 zostao dodane odchylenie standardowe. Jest to miara

rozproszenia poszczeglnych wartoci od ich redniej. Jest tutaj uyte jako przyblienie

konwergencji. Odchylenie standardowe potwierdza, e rnice pomidzy regionalnym

rozwojem gospodarczym regionw Polski bd znaczco wzrasta. Kontynuacja przeszych

trendw oznacza klsk polityki regionalnej w Polsce.

Oczywicie, kalkulacje te nie uwzgldniaj niedawnych zmian w procesie rozwoju

regionalnego, zwaszcza w zwizku z powikszeniem Unii Europejskiej. Tak czy inaczej,

przedstawiony obraz nie jest szczeglnie optymistyczny. Wida wyranie potrzeb

zwikszenia skutecznoci prowadzonej polityki regionalnej w Polsce.

3. Prognozy rozwoju regionalnego w Polsce wpyw funduszy unijnych 2007-2013

Wczeniejsze obliczenia nie uwzgldniay konsekwencji wejcia do UE, a zatem

rwnie objcia Polski wsplnotow polityk regionaln, a co za tym idzie, dofinansowaniem

rozwoju regionw. Wpyw funduszy unijnych na rozwj regionalny w Polsce by dotd

szacowany (w ramach ewaluacji ex-ante Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007-

2013) za pomoc dwch modeli: HERMIN oraz MaMoR2, autorstwa (odpowiednio) Johna

Bradleya (polska implementacja tego irlandzkiego modelu bya przeprowadzana we

Wrocawskiej Agencji Rozwoju Regionalnego) oraz Instytutu Bada nad Gospodark

Rynkow. Obliczenia te byy prowadzone na podstawie danych do roku 2004 wcznie.

Najpierw zaprezentowane zostan wyniki dotyczce oddziaywania funduszy unijnych

na tempo regionalnego wzrostu gospodarczego (rys. 4). Widzimy, e zgodnie z obliczeniami

WARR oddziaywanie funduszy unijnych na lata 2007-2013 (oraz wspfinansowania

krajowego) bdzie zdecydowanie nisze w wojewdztwie mazowieckim, ni w reszcie kraju.

Wyniki oblicze w przypadku IBnGR rwnie pokazuj podobne wyniki dla caego,

analizowanego okresu. Wskazuje to na znacznie nisz skal oddziaywania funduszy

unijnych w wojewdztwie mazowieckim, ni w reszcie kraju.


39

Rysunek 4 - Skumulowany wpyw funduszy unijnych na lata 2007-2013 na poziom regionalnego PKB do 2020 r. wojewdztwo mazowieckie

0

2

4

6

8

10

12

14

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

WARR IBnGR WARR-Polska IBnGR-Polska

Uwagi: linia kropkowana dane (porwnawcze) dla Polski. Linia ciga dla wojewdztwa. Skala: procentowy wzrost poziomu PKB w wyniku oddziaywania funduszy unijnych w stosunku do scenariusza bazowego (tj. bez oddziaywania funduszy).

rdo: Bradley J., Zaleski J., Tomaszewski P., Zembaty M., Wojtasiak A.: Ocena wpywu Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia i wybranych Programw Operacyjnych na lata 2007-2013 na gospodarki polskich wojewdztw przy pomocy modeli regionalnych HERMIN. Raport zbiorczy, Wrocawska Agencja Rozwoju Regionalnego, Wrocaw, grudzie 2006. Kaczor T.: Prognoza oddziaywania makroekonomicznego realizacji Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007-2013, Instytut Bada nad Gospodark Rynkow, Warszawa, listopad 2006.

Ze wzgldu na brak danych, poczyniono pewne zaoenia, na podstawie ktrych

przeprowadzono dalsze obliczenia. Zaoono, e zmiany poziomu rozwoju (tj. PKB na osob)

bd takie same, jak zmiany tempa wzrostu gospodarczego (autorzy modeli nie podali

wynikw oblicze dla wskanika PKB na osob).39 PKB Polski w tym przypadku (oraz tempo

jego zmian) wyliczane byo na podstawie danych regionalnych.40 W tabeli 2 zostay

zaprezentowane wybrane wyniki oblicze.

39

Tym samym zaoono, e liczba mieszkacw poszczeglnych regionw (w porwnaniu do 2004 r.) si nie zmieni. 40

Nie wzito tych danych z symulacji dla caej gospodarki Polski, tj. bez uwzgldnienia regionw i rnic w ich rozwoju. Dane te bowiem rniy si ze sob (w przypadku oblicze WARR). Przyjty sposb jednak lepiej odzwierciedla zmiany w regionach na tle kraju. Dla danych WARR autor uy do przelicze nowszych danych regionalnych, tj. z 2005 r.


40

Tabela 2 - Prognozy rozwoju regionalnego w Polsce z uwzgldnieniem oddziaywania rodkw unijnych, Polska = 100

Wojewdztwo 2005 2010 2015 2020

WARR IBnGR WARR IBnGR WARR IBnGR

dolnolskie 103,3 105,7 102,9 109,0 102,8 111,9 103,1

kujawsko-pomorskie 87,2 84,6 89,3 83,4 91,4 80,4 91,2

lubelskie 68,3 67,0 70,2 66,4 71,9 66,2 72,3

lubuskie 90,2 88,6 87,1 86,2 85,3 80,7 86,4

dzkie 91,8 91,9 92,2 94,6 92,7 96,8 92,9

maopolskie 85,3 82,3 86,6 81,9 87,7 83,5 87,4

mazowieckie 158,4 166,8 152,3 173,6 149,6 182,0 149,2

opolskie 82,8 81,8 80,5 83,6 79,9 87,7 79,6

podkarpackie 69,0 66,0 71,9 64,4 74,5 63,6 74,4

podlaskie 74,0 72,9 75,6 71,0 76,7 68,0 76,0

pomorskie 98,2 96,3 98,5 92,4 97,8 87,9 97,9

lskie 107,9 108,6 111,3 107,1 109,7 104,8 109,7

witokrzyskie 74,8 74,6 79,5 73,2 81,3 70,4 81,4

warmisko-mazurskie 76,5 75,0 77,6 73,1 79,8 70,2 79,4

wielkopolskie 106,9 101,4 103,9 95,8 104,3 89,9 104,7

zachodniopomorskie 92,8 92,1 95,3 90,3 94,9 89,5 95,2

odchylenie standardowe 21,8 24,0 20,1 25,8 18,9 28,2 18,9

rdo: GUS (2008) oraz obliczenia wasne na podstawie GUS (2008), Bradley J., Zaleski J., Tomaszewski P., Zembaty M., Wojtasiak A.: Ocena wpywu Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia i wybranych Programw Operacyjnych na lata 2007-2013 na gospodarki polskich wojewdztw przy pomocy modeli regionalnych HERMIN. Raport zbiorczy, Wrocawska Agencja Rozwoju Regionalnego, Wrocaw, grudzie 2006. Kaczor T.: Prognoza oddziaywania makroekonomicznego realizacji Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007-2013, Instytut Bada nad Gospodark Rynkow, Warszawa, listopad 2006. Kaczor T.: Prognoza oddziaywania makroekonomicznego realizacji Regionalnego Programu Operacyjnego dla wojewdztwa dolnolskiego na lata 2007-2013, oraz 15 prognoz o takim samym tytule dla innych wojewdztw, Instytut Bada nad Gospodark Rynkow, Warszawa, listopad 2006.

Wyniki oblicze pokazuj, e w 2020 r. wojewdztwo mazowieckie oczywicie nadal

bdzie najbogatszym regionem w Polsce, cho jego dystans do redniej dla Polski zwikszy

si wg WARR, a wg IBnGR zmniejszy si. Na drugim miejscu znalazoby si (od 2014 r.)

wg scenariusza WARR wojewdztwo dolnolskie, a wg scenariusza IBnGR byoby to (przez

cay okres analizy) nadal wojewdztwo lskie. Wedug scenariusza WARR, tylko trzy

wojewdztwa przekroczyyby redni dla Polski, a wedug IBnGR cztery.

Wedug oblicze opartych na szacunkach WARR, najbiedniejszymi regionami kraju

w 2020 r. byyby (kolejno): podkarpackie, lubelskie, warmisko-mazurskie i witokrzyskie,

ktre nie przekroczyyby 75% redniego poziomu rozwoju kraju. W przypadku oblicze


41

opartych na szacunkach IBnGR byyby to (kolejno): lubelskie i podkarpackie, ktre nie

przekroczyyby 75% redniej krajowej, a take podlaskie, warmisko-mazurskie i opolskie

(poniej 80% redniej).

Na marginesie mona doda, e wyniki IBnGR wskazuj na nieznaczny wzrost

konwergencji midzyregionalnej w Polsce (por. dane w tabeli 2 dotyczce odchylenia

standardowego), podczas gdy wedug WARR wzrosoby zrnicowanie rozwoju

regionalnego w Polsce.

4. Zakoczenie

W ramach podsumowania niniejszego tekstu, zaprezentowane zostanie (rys. 5)

porwnanie oblicze dla wszystkich wojewdztw na 2020 r. Pokazuj one prognozowany

poziom rozwoju regionw w Polsce z uwzgldnieniem oddziaywania funduszy unijnych oraz

wyniki bazujce na ekstrapolacji trendu liniowego (a zatem bez napywu funduszy UE

przewidzianych na lata 2007-2013).

Rysunek 5 - Prognozy poziomu rozwoju regionalnego w Polsce w 2020 r., Polska = 100

rdo: jak w tabeli 1 i 2.


42

Z porwnania wyraniej wida, e napyw funduszy unijnych do polskich regionw na

og doprowadzi do podniesienia ich poziomu rozwoju w 2020 r. wzgldem redniej dla

Polski w porwnaniu do scenariusza opartego na ekstrapolacji trendu liniowego. Mona by

zauway, e napyw funduszy unijnych dawaby ujemne wyniki w przypadku wojewdztw

mazowieckiego i wielkopolskiego w porwnaniu do scenariusza opartego na

dotychczasowych trendach, co sprzyjaoby konwergencji (byo tak rwnie przy uyciu nie

zaprezentowanych tutaj scenariuszy bazowych WARR i IBnGR).

Rnice rozwojowe midzy regionami bd nadal wysokie, aczkolwiek w wyniku

napywu funduszy unijnych bd si zmniejszay. Oznacza to, e mog zaj w Polsce

zjawiska konwergencji na poziomie regionalnym. Jednoczenie naley zauway, e

konwergencja rozumiana nie tylko jako zmniejszenie rnic wzgldem redniego poziomu dla

kraju, ale zrnicowania midzyregionalnego moe nie by obserwowana, ale tylko

wg scenariusza WARR (o czym wiadcz wartoci odchylenia standardowego).

Rysunek 6 zawiera bardziej szczegowe dane (ni te z tab. 2) dotyczce prognoz

rozwoju wojewdztwa. Ponadto zawiera on informacje o skali oddziaywania funduszy

unijnych (FS) wyraonego w punktach procentowych PKB per capita (odniesionego do

poziomu Polska = 100) jako rnica midzy scenariuszem uwzgldniajcym oddziaywanie

funduszy a tzw. scenariuszem bazowym, nie uwzgldniajcym ich napywu.

Wida (rys. 6), e scenariusz oparty na prognozach WARR przewiduje znaczne

rozwijanie si wojewdztwa mazowieckiego na tle reszty kraju, podczas gdy w przypadku

scenariusza IBnGR widoczna byaby nieznaczna regresja rozwoju wzgldem redniej

krajowej.

Szacunki przeprowadzone na podstawie oblicze IBnGR jak i oblicze WARR,

wskazuj, e poziom rozwoju wojewdztwa mazowieckiego w porwnaniu do redniej dla

Polski w wariancie uwzgldniajcym napyw funduszy unijnych (z perspektywy finansowej

2007-2013 oraz wspfinansowania krajowego) do Polski byby niszy, ni w przypadku,

gdyby te fundusze do Polski nie napyway. Oznacza to pozytywny ich wpyw na

konwergencj wojewdztwa, gdy napyw funduszy unijnych zmniejszaby dystans

wojewdztwa do redniej krajowej.


43

Rysunek 6 - Prognozy rozwoju wojewdztwa mazowieckiego do 2020 r. (w %, Polska = 100) oraz oddziaywania funduszy unijnych na zmian poziomu jego rozwoju wzgldem redniego poziomu rozwoju kraju (pkt. proc.)

Uwagi: WARR, IBnGR poziom rozwoju gospodarczego danego regionu (PKB per capita) z uwzgldnieniem funduszy unijnych na lata 2007-2013 odpowiednio wedug WARR i IBnGR wzgldem poziomu rozwoju dla Polski (rwnie z uwzgldnieniem oddziaywania funduszy unijnych na lata 2007-2013) rwnym 100. Lewa skala.

WARR+FS, IBnGR+FS oddziaywanie funduszy unijnych na lata 2007-2013 w punktach procentowych PKB per capita Polski (mierzone jako rnica midzy PKB per capita z uwzgldnieniem funduszy unijnych na lata 2007-2013 a scenariuszem bazowym rozwoju, czyli PKB per capita bez oddziaywania funduszy) odpowiednio wg WARR i IBnGR. Warto dodatnia oznacza pozytywny wpyw funduszy unijnych na rozwj wojewdztwa wzgldem redniej krajowej. Prawa skala.

rdo: obliczenia wasne na podstawie: Bradley J., Zaleski J., Tomaszewski P., Zembaty M., Wojtasiak A.: Ocena wpywu Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia i wybranych Programw Operacyjnych na lata 2007-2013 na gospodarki polskich wojewdztw przy pomocy modeli regionalnych HERMIN. Raport zbiorczy, Wrocawska Agencja Rozwoju Regionalnego, Wrocaw, grudzie 2006. Kaczor T.: Prognoza oddziaywania makroekonomicznego realizacji Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007-2013, Instytut Bada nad Gospodark Rynkow, Warszawa, listopad 2006. Kaczor T.: Prognoza oddziaywania makroekonomicznego realizacji Regionalnego Programu Operacyjnego dla wojewdztwa dolnolskiego na lata 2007-2013, oraz 15 prognoz o takim samym tytule dla innych wojewdztw, Instytut Bada nad Gospodark Rynkow, Warszawa, listopad 2006.


44

Magorzata Piekowska Sie Naukowa MSN

INNOWACYJNO PRZEDSIBIORSTW PRZEMYSOWYCH W WOJEWDZTWIE MAZOWIECKIM

Jednym z kluczowych czynnikw rozwoju gospodarczego kraju jest innowacyjno

przedsibiorstw. Efekty nakadw na dziaalno badawczo-rozwojow i innowacje

wystpuj zwykle po jakim czasie, rnym ze wzgldu na specyfik dziaw, regionw oraz

rodzaj, wielko oraz struktur nakadw. Do miernikw efektywnoci mona zaliczy m.in.

patenty a take sprzeda wyrobw nowych i zmodernizowanych i ich eksport.

W ostatnich latach przedsibiorstwa zasadniczo zwikszay nakady na dziaalno

innowacyjn, rok 2005 by wyjtkiem nakady w Polsce spady o 1 mld z. W roku 2006

nakady na dziaalno innowacyjn wzrosy (w cenach biecych) w s

Raport o innowacyjności województwa mazowieckiego w 2007 roku

Documents

Transcript of Raport o innowacyjności województwa mazowieckiego w 2007 roku