>>> Raport: Inteligentne biurowce – technologia EIB

www.abb.pl

ISS

N 1

644-

4094

Lipiec 2006 nr 17

01-40 okladka 7/19/06 14:04 Page 1

Spis treÊci

Redakcjai wydawca

Dzisiaj – Magazyn dla klientów ABB

ABB Sp. z o.o.ul. ˚egaƒska 1, 04-713 Warszawa

Redaktor prowadzàcy i sekretariat redakcji:S∏awomir Dolecki, tel. kom.: 604-101-366e-mail: dzisiaj@pl.abb.com

Korespondencja z wydawnictwem:Departament KomunikacjiABB, ul. ˚egaƒska 104-713 Warszawa

WYDARZENIA3 • Energia wiatru w uzwojeniach łódzkiego

transformatora

4 • Konferencja Rytro 2006

4 • Sukces młodego naukowca z Politechniki Śląskiej

4 • Łódzki zakład podbija Amerykę Północną

5 • IRB na targach Mach-Tool 2006

5 • Modernizacja stacji 110/15 kV Dęblin

6 • JUK123a zdał egzamin na piątkę

6 • Konferencja naukowo-techniczna„Łączniki 2006”

6 • Moduły Compass dla „KomunyParyskiej”

7 • Inżynierowie i technicy wybralinowe władze stowarzyszenia

9 • Żaluzje sterowane Słońcem

10 • Podziemne zmagania z prądem

12 • Za biurkiem. W samochodzie.Ciągle w pracy

13 • Przed wyjazdem sprawdź apteczkę

INNOWACJE

20 • Klienci przyjeżdżają tylko raz...

TECHNOLOGIE

22 • Kilometrowy zjazdna najwyższych obrotach

26 • Polowanie na gazele

28 • W trosce o bezpieczeństwo funkcjonalne

PRODUKTY30 • Liczy się pomysł

31 • Nowe bezpieczniki SN

32 • Nowa seria softstartów typu PSR

34 • Inteligentne zabezpieczeniei sterownik silników UMC22-FBP

35 • Inventory AccessTM

– alternatywa magazynu

str. 32

str. 12RAPORT

14 • Bezpieczniej,wygodniej

i taniej

str. 10

str. 26

str. 22

str. 20

Fot. na ok∏adce: A. Gabler/Arch. ABB

02-03 sptr++ 7/18/06 10:41 Page 2

Lipiec 2006 Dzisiaj 3

Elektrownia na pe∏nym morzu

Energia wiatru w uzwojeniachłódzkiego transformatora

Wydarzenia

Zak∏ad Transformatorów Mocy w ¸odzi podpisa∏ w marcu br. zamówienie na dostaw´transformatora o mocy 140/70/70 MVA i napi´ciu 150/22/22 kV dla morskiej elektrowniwiatrowej w Holandii. WartoÊç zamówienia przekracza 1,5 mln euro, a zamawiajàcymjest konsorcjum firm ENECO Energie, EIH and ECONCERN.

Elektrownia, dla której produ-kowany jest transformator,położona jest 23 km od brze-gu i jest to pierwszy tego ty-

pu obiekt morski budowany w Ho-landii. Będzie się składać z 60 wiatra-ków napędzających turbiny o średni-cy 80 m i mocy 2 MW każda. Wieże,na których zamontowane zostanąwiatraki mają wysokość 59 m, odda-lone są od siebie o 550 m i postawio-ne w wodzie o głębokości 20–25 m.Odległość od brzegu została tak do-brana, aby wiatraki nie były widocznez lądu. Dla celów bezpieczeństwawokół elektrowni wydzielono strefęo szerokości 500 m, w której zabro-niony jest ruch statków. Prace przybudowie elektrowni rozpoczęły sięna początku 2005 roku, a zakończe-nie całej inwestycji przewidziano na rok 2007. Powstający w Łodzi transformatorzostanie zainstalowany na platformiestojącej na morzu w pobliżu elek-trowni wiatrowej. Z tego względu zo-stał specjalnie przystosowany dopracy w warunkach morskich. Bę-dzie on zainstalowany wewnątrzplatformy, z układem chłodzenia nazewnątrz. Zastosowano też połącze-nia za pomocą muf kablowych, a sa-ma ochrona antykorozyjna jest naj-wyższej klasy. Transformator był pro-jektowany we współpracy z ABB Ho-landia, tak aby idealnie pasował doplatformy. Termin dostawy transformatora to1 grudnia 2006 roku, a miejsce do-starczenia Aalborg w Danii. Tam łódz-ki serwis ABB dokona ostatecznegomontażu (na platformie), przeprowa-dzi końcowe próby, po czym trans-formator, już na platformie, zostanieprzetransportowany na pełne morze.

Andrzej Gabler

Fot.:

Arc

h. A

BB

Elektrowniawiatrowao mocy

120 MVAb´dzie zasila∏a

w energi´elektrycznà 125 tysi´cygospodarstwdomowych.

Rocznaprodukcjaenergii

elektrycznejwyniesie

438 mln kWh,dzi´ki czemuemisja CO2zostanie

ograniczonao 225 tys. ton.

02-03 sptr++ 7/18/06 10:41 Page 3

4 Dzisiaj Lipiec 2006

WydarzeniaKonkurs o Nagrod ABB

Trzecia ju˝ edycja Konkursu o Nagrod´ ABB zosta∏a zakoƒczona.Niedawno w Centrum Badawczym ABB w Krakowieorganizatorzy wr´czyli nagrody laureatom konkursu.

Sukces młodego naukoz Politechniki Śląskiej

Do trzeciej edycji konkursu przy-stàpili absolwenci 31 uczelni z ca-∏ego kraju, autorzy obronionychprac magisterskich i doktorskich.

Tematy nades∏anych prac najcz´Êciej obej-mowa∏y zaawansowane technologie prze-mys∏owe i systemyin˝ynierskie, techno-logie i systemy infor-matyczne oraz elek-troenergetyk´. Najwi´cej prac na-des∏ano z Krakowa,Wroc∏awia, Gdaƒskai Warszawy. Nagrod´ g∏ównàw wysokoÊci 25 tys. z∏ zdoby∏ dr in˝. To-masz Figlus z Wydzia∏u Transportu Poli-techniki Âlàskiej za prac´ doktorskà „Me-toda drganiowa diagnozowania stanu kó∏z´batych w przypadkach zu˝ycia i uszko-

dzeƒ ∏o˝ysk tocznych przek∏adni“. Przy-znano te˝ dwa równorz´dne wyró˝nieniapo 10 tys. z∏. Pierwsze otrzyma∏ dr in˝.Maciej ¸osiƒski z Wydzia∏u Elektrotechni-ki i Automatyki Politechniki Gdaƒskiej zaprac´ doktorskà „Regulacja grupowa na-

pi´cia w systemieelektroenergetycz-nym – algorytmyi modelowanie“.Drugie wyró˝nieniejury konkursu przy-zna∏o dr in˝. AlinieMielniczak z Wy-dzia∏u ChemicznegoPolitechniki ¸ódz-

kiej za prac´ doktorskà „Fluorescencyjneindykatory nukleotydów otrzymywanepoprzez molekularne drukowanie polime-rów“.

Anna Cury∏o

Pod koniec maja, ju˝ po raz dziesià-ty odby∏a si´ w Rytrze Konferen-cja Automatyków. Zgodnie z tra-

dycjà spotkanie sk∏ada∏o si´ z trzechcz´Êci: naukowej, prezentacji firmi warsztatów technicznych. W cz´Êcinaukowej szczególne zainteresowaniewzbudzi∏ referat prof. dr. hab. in˝. Ry-szarda Tadeusiewicza o robotach antro-pomorficznych, czyli robotach o ludz-kiej postaci. Druga cz´Êç spotkaniapoÊwi´cona by∏a prezentacji organiza-torów i sponsorów konferencji. W krót-kich, trzyminutowych prezentacjachprzedstawiano najciekawsze informacjetych firm. Pierwszy dzieƒ spotkania za-koƒczy∏ si´ uroczystà kolacjà, jako ˝eby∏a to dziesiàta, jubileuszowa konfe-rencja. Drugi dzieƒ poÊwi´cony by∏warsztatom technicznym. Prelegenciprzedstawili tam swoje najciekawszerozwiàzania techniczne oraz dedyko-wane im aplikacje. ABB zaprezento-wa∏a system sterowania 800xA i plat-form´ IT.

KonferencjaRytro 2006

Zak∏ad Transformatorów Mocy ABBw ¸odzi specjalizuje si´, w ramachGrupy ABB, w produkcji transfor-

matorów mocy Êredniej wielkoÊci.Produkcja z Polski przeznaczona jest narynek europejski oraz pó∏nocnoamery-kaƒski. Znaczàcà inwestycjà, która jesz-cze bardziej ugruntowa∏a wysokà pozycj´zak∏adu wÊród odbiorców, by∏a komplek-sowa modernizacja stacji prób, któraobecnie jest jednym z najnowoczeÊniej-szych tego typu obiektów na Êwiecie.Majàc doskona∏e zaplecze projektowe,produkcyjne oraz badawczo-pomiarowe,zak∏ad podpisa∏ ostatnio kilka kontraktówna dostaw´ transformatorów mocy doUSA i Kanady. Pierwsza umowa, zawarta z firmà DukeEnergy z USA, dotyczy dostarczeniaw styczniu przysz∏ego roku trzech trans-formatorów o mocy 56 MVA i napi´ciu

¸ódzki zak∏ad podbija

Swoje pracenades∏ali

absolwenci31 uczelni

Fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

„RODZINNA” FOTOGRAFIA AUTOMATYKÓW

ŁÓDZKI ZAKŁAD TRANSFORMATORÓW

W kwietniu 2006 fabrykaw Przasnyszu wyprodukowa∏a

rekordowà liczb´

1288 roz∏àczników NAL,

przeznaczonych g∏ównie na eksport. W 17 tygodniu

wytworzono a˝ 400 sztuk i jest topraktycznie górna granica

mo˝liwoÊci produkcyjnych tej linii.W sumie rocznie produkowanychjest w przasnyskim oddziale ABB

oko∏o 12 tys. NAL-i.

» Rekord «

04-07 wydarzenia++ 7/18/06 11:18 Page 4

kowca

a Ameryk´ Pó∏nocnà

Fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

Tegoroczne poznaƒskie targiMach-Tool sta∏y si´ dla firm ABBi Controlmatic okazjà do zapre-

zentowania mo˝liwoÊci, jakie daje wy-korzystanie robota na linii produkcyj-nej. Partnerzy przygotowali stoiskowystawowe z robotem IRB 1600, któ-re by∏o wiernym (choç w miniaturze)odzwierciedleniem rzeczywistej aplika-cji, automatyzujàcej gniazda pras dowyciskania tulei butli, jaka jest zainsta-lowana w Fabryce Butli TechnicznychMILMET SA w Sosnowcu. Podczas pokazów prezentowano robo-ta wykonujàcego dwie operacje.W pierwszej z nich IRB 1600 pobiera∏element z magazynu, wk∏ada∏ go dopieca, po nagrzaniu odk∏ada∏ na stó∏manipulacyjny. W drugiej operacji ro-bot pobiera∏ materia∏ z magazynu,umieszcza∏ go w formie prasy, a na-

st´pnie odk∏ada∏ do

magazynu elementów gotowych.RównoczeÊnie, podczas realizowaniaobu zadaƒ prowadzony by∏ odczyttemperatury detali le˝àcych na stolemanipulacyjnym, jak równie˝ detaliw magazynie. Prowadzona by∏a rów-nie˝ detekcja temperatury samegochwytaka przez podstawianie go copewien czas do kamerytermowizyjnej.

IRB na targach Mach-Tool 2006

Modernizacja stacji 110/15 kV D´blin

Musz´ przyznaç, ˝e nagrody zu-pe∏nie si´ nie spodziewa∏em.

To ogromne zaskoczenie i niespo-dzianka, która sprawi∏a mi wielkàradoÊç. Nie potrafi´ jeszcze dzisiajoceniç, czy takie uhonorowaniemojej pracy doktorskiej b´dzie mia∏owp∏yw na mojà karier´ zawodowà,choç z drugiej strony decyzja jurymobilizuje mnie do dalszej pracy,kolejnych badaƒ i rozwijania metod,które zaproponowa∏em w tej pracy.Na Politechnice Âlàskiej, z którà je-stem zwiàzany, nagroda zosta∏a przy-j´ta bardzo ˝yczliwie i odebra∏emwiele szczerych gratulacji. Moja praca doktorska podejmowa∏aproblem diagnostyki z∏o˝onych przy-padków uszkodzeƒ przek∏adni z´ba-tych, co mo˝e byç niezwykle u˝y-teczne dla przemys∏u. W najbli˝szymczasie chc´ si´ skupiç na poszukiwa-niu mo˝liwoÊci wykorzystania moichbadaƒ w praktyce. MyÊl´, ˝e wieleprzedsi´biorstw mo˝e byç zaintere-sowanych wnioskami z badaƒ.

Tomasz Figlus, zwyci´zca Konkursu ABB

STOISKO ABB I CONTROLMATIC

Na poczàtku kwietnia 2006 rokuABB podpisa∏a umow´ o warto-Êci 6 mln z∏otych z Lubelskimi

Zak∏adami Energetycznymi „Lubzel” SAna modernizacj´ stacji elektroenerge-tycznej 110/15 kV D´blin. Jest to inwe-stycja „pod klucz”, a o jej wa˝noÊciÊwiadczy fakt, ˝e zasila ona lotniskowojskowe w D´blinie. Modernizacja rozdzielni po∏àczona jestz rozbudowà jej funkcjonalnoÊci z uk∏a-du H1 do H5. Nowy uk∏ad pozwoli naniezale˝ne od∏àczenie dowolnego ele-mentu stacji bez koniecznoÊci wy∏à-czenia innych elementów, co zdecydo-wanie poprawi funkcjonalnoÊç sieci. ABB dostarczy 5 kompletnych modu-∏ów Compass, aparatur´ elektroener-getycznà, w tym przek∏adniki i ogra-niczniki przepi´ç oraz automatyk´ za-bezpieczeniowà rozdzielni. W ramach

umowy ABB zmodernizuje te˝ 3 polaw rozdzielni 15 kV. Stare, prawie 30-letnie wy∏àczniki zastàpione zosta-nà wy∏àcznikami pró˝niowymi VD4.W polach zastosowana zostanie nowaautomatyka stacyjna w oparciu o za-bezpieczenia REF. Prace prowadzone b´dàbez ciàg∏ego wy∏àczaniastacji,a terminrealizaji in-westycji to koniecpaêdzierni-ka 2006.

108/46,24 kV. Rok wczeÊniej ∏ódzki zak∏ad do-starczy∏ ju˝ temu klientowi dwa identycznetransformatory. Spó∏ka Duke Energy zamó-wi∏a tak˝e transformator o mocy 75 MVA i na-pi´ciu 165/66 kV z terminem dostawy wyzna-czonym na sierpieƒ 2007. Drugi klient, Progress Energy, równie˝ zeStanów Zjednoczonych, zamówi∏ dwa trans-formatory o mocy 62,7 MVA i napi´ciu230/6,9/6,9 kV oraz 20/6,9/6,9 kV. Dostawazostanie zrealizowana w lutym 2007 roku. Trzeci klient, tym razem z Kanady, firma DuckRiver, zamówi∏a jeden transformator 46,7 MVAna napi´cie 161,7/26,18 kV. Wspó∏praca z tymklientem zosta∏a nawiàzana poprzez fabryk´ABB Guelph, która dwa lata wczeÊniej dostar-czy∏a tam dwa transformatory mocy. Termindostawy to marzec 2007 roku. ¸àczna wartoÊç powy˝szych zamówieƒ wyno-si prawie 5,5 mln dolarów.

Andrzej Gabler

Lipiec 2006 Dzisiaj 5

Wy∏àcznik VD-4 przed monta˝em

04-07 wydarzenia++ 7/18/06 11:19 Page 5

6 Dzisiaj Lipiec 2006

WydarzeniaRosyjska norma GOST

JUK123azda∏ egzamin na piàtk´

Fabryka ABB w Przasnyszu uzy-ska∏a zatwierdzenie typu dlaprzek∏adnika kombinowanegoJUK123a w Rosji zgodnie z nor-

mà GOST. Ten wysokonapi´ciowy apa-rat przeszed∏ próby ze znakomitym wy-nikiem. Cz´Êç testów specjaliÊci rosyj-scy przeprowadzili w Przasnyszu, a natesty niskotemperaturowe przek∏adnikwyjecha∏ do Ekaterinburga. Tu, w∏o˝onydo lodówki, musia∏ wytrzymaç tempera-tur´ minus 55OC i udowodniç zachowa-nie klas dok∏adnoÊci. Norma GOST wymaga równie˝ przepro-wadzenia testu transportowego, polega-jàcego na przewozie badanego obiektuna odleg∏oÊç co najmniej 2,5 tys. km,z czego jedna czwarta odbywa si´ po

drogach nieutwardzo-nych. Prób´ t´ przeprowa-dzono przy okazji wysy∏kiprzek∏adnika do Ekaterin-burga. JUK, z zamonto-wanymi wskaênikami an-tywstrzàsowymi i zapa-kowany w skrzyni´ wy-posa˝onà w amortyza-tory, przejecha∏ ponad3 tys. km i dotar∏ namiejsce po 10 dniach„jak nowy”. Rynek rosyjski jest jed-nym z najwi´kszycheuropejskich rynków

na przek∏adniki 123 kV. JUK produkowa-ny w Przasnyszu jest drugim (po apara-cie IVOKT123 Trencha) zalegalizowanymw Rosji przek∏adnikiem kombinowanym.Jeszcze przed uzyskaniem koƒcowegocertyfikatu legalizacyjnego wp∏yn´∏o za-mówienie na 12 sztuk, które dostarczo-no klientowi w czerwcu br. Zosta∏y onezainstalowane w okolicach St. Peters-burga. Zainteresowanie przek∏adnikamiprodukowanymi przez ABB w Przasny-szu roÊnie. W sierpniu 2006 dostarczonezostanà trzy JUK-i, a nast´pne zamówie-nia sà ju˝ w drodze.

JUK123A JESZCZE W PRZASNYSZU

F irma ABB wygra∏a przetarg nadostaw´ czterech modu∏ówCompass dla nowo budowanej

stacji elektroenergetycznej „KomunaParyska” zlokalizowanej w Radom-sku. Inwestorem jest Zak∏ad Energe-tyczny ¸ódê-Teren (ZE¸T), a wartoÊçdostawy wynosi ponad 1,1 milionaz∏otych. Biuro Projektowe Oddzia∏u ABB w Kra-kowie wykona projekt stacji, a zabez-pieczenia na 110 kV zostanà wykona-ne przez Dzia∏ Automatyki Stacyjnejw Warszawie. Jednak te dwa projektyzosta∏y zlecone firmie ABB przez gene-ralnego wykonawc´ stacji, jakim jestfirma Elcon Elbud SA z Krakowa. Modu∏y Compass majà zostaç przeka-

zane klientowi na prze∏omie paêdzierni-ka i listopada br., przy czym stacja mazostaç oddana do u˝ytku w 2007 roku. Obecnie Radomsko jest zasilane przeztrzy stacje elektroenergetyczne110/15 kV: „M∏odzowy”, „Komuna Pa-ryska” oraz „Po∏udnie”. Stacja „KomunaParyska” usytuowana by∏a na tereniedawnych Zak∏adów Przemys∏owych„Komuna Paryska”, przekszta∏conychw 1990 roku w Jednoosobowà Spó∏k´Skarbu Paƒstwa „Metalurgia” SA. Nowa stacja b´dzie zbudowanaw uk∏adzie H4 w odleg∏oÊci oko∏o 1 kmod dawnej stacji na pustym obecnieterenie, co wià˝e si´ z przepi´ciemwszystkich linii 110 oraz 15 kV.

AG

Pod koniec maja br. odby∏a si konferen-cja naukowo-techniczna „¸àczniki 2006”.

Uczestniczy∏o w niej ponad 80 osób z wy˝-szych uczelni, grup energetycznych, PSEoraz przedstawiciele producentów aparatu-ry elektroenergetycznej. Sama konferencjama charakter lokalny, jednak zainteresowa-nie nià stale roÊnie. W tym roku poruszonowiele zagadnieƒ istotnych z punktu widze-nia eksploatacji urzàdzeƒ elektroenerge-tycznych. Dyskusja dotyczy∏a mi´dzy innymi eksplo-atacji wy∏àczników wysokiego napi´cia,które podczas ostatniej srogiej zimy cz´-sto blokowa∏y si´. Istotnym tematem by∏ate˝ gospodarka gazem SF6, który jestuznawany za gaz szkodliwy dla Êrodowi-ska i majàcy wp∏yw na efekt cieplarniany.Du˝ym zainteresowaniem cieszy∏ si´ rów-nie˝ temat dotyczàcy klasyfikacji wy∏àczni-ków SN oraz niskiej jakoÊci tanich apara-tów pochodzàcych z Europy Wschodniejczy Azji. Ze strony ABB referat pt. „Wy-∏àczniki pró˝niowe SN, podzia∏ i klasyfika-cja” wyg∏osi∏ dr in˝. Piotr Lachowski, nato-miast Hubert Krukowski przedstawi∏ refe-rat „Technologie sterowania zdalnego apa-raturà ∏àczeniowà na przyk∏adzie roz∏àczni-ków napowietrznych NPS”. Konferencj´ zorganizowa∏ Oddzia∏ Stowa-rzyszenia Elektryków Polskich w Bydgosz-czy przy wspó∏udziale firm ENEA Oddzia∏Dystrybucji Bydgoszcz, PSE Pó∏noc, Ze-spo∏u Elektrociep∏owni Bydgoszcz oraz In-stytutu Elektrotechniki z Warszawy. Konfe-rencja organizowana jest w cyklu dwulet-nim i w tym roku odby∏a si´ w OÊrodku„Exploris” w Pieczyskach k. Koronowa.

Modu∏y Compass dla „Komuny Paryskiej”

Konferencja naukowo-techniczna„¸àczniki 2006”

MODUŁ COMPASS

Fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

04-07 wydarzenia++ 7/18/06 11:24 Page 6

XXXIII Walny Zjazd Delegatów SEP

W dniach od 22 do 25 czerwca 2006 roku odby∏ si´ XXXIII Walny Zjazd DelegatówStowarzyszenia Elektryków Polskich. Kongres, który organizowany jest co cztery lata, stanowibardzo wa˝ne wydarzenie dla in˝ynierów i techników elektryków w Polsce. Tegoroczne obrady,wystawa oraz cz´Êç seminaryjno-prezentacyjna „Elektryka dla gospodarki” odby∏y si´ w nowowybudowanej Filharmonii ¸ódzkiej.

Inżynierowie i technicy wybralinowe władze stowarzyszenia

Pierwszy dzieƒ zjazdu poÊwi´conyby∏ g∏ównie cz´Êci seminaryjno--prezentacyjnej, podczas którejsponsorzy mieli mo˝liwoÊç zapre-

zentowania swoich firm oraz dzia∏alnoÊcina rzecz przemys∏u energetycznegow Polsce. W∏aÊci-we obrady, w któ-rych bra∏o udzia∏ kil-kuset delegatówi zaproszonych go-Êci z ca∏ego kraju,rozpocz´∏y si´23 czerwca w pià-tek i trwa∏y dwadni. Podczas zjazdudelegaci wys∏uchali sprawozdania ust´pu-jàcych w∏adz Stowarzyszenia, wr´czonote˝ odznaczenia i wyró˝nienia oraz wybra-no dziesi´ciu nowych honorowych cz∏on-ków SEP. Jednym z najwa˝niejszychpunktów obrad by∏ wybór nowych w∏adzSEP. Prezesem zosta∏ prof. dr hab. in˝. Je-rzy Barglik z Politechniki Âlàskiej, w SEPod 1985 roku. Sekretarzem Generalnym

zosta∏a mgr in˝. Jolanta Arendarska,w SEP od 1993 roku. ABB równie˝ mia∏a swój wk∏ad w spotka-nie, b´dàc sponsorem wspierajàcym. Dy-rektor Regionalnego Biura Sprzeda˝y ABBw ¸odzi Grzegorz Okrasa przedstawi∏ s∏u-

chaczom firm´, po-kazujàc przy okazjioryginalne zdj´ciez Walnego ZjazduDelegatów SEPz 1937 roku. ABBzorganizowa∏a tak˝edla zainteresowa-nych delega-tów wycieczk´

do swojej fabryki w ¸odzi. Z propozy-cji skorzysta∏o a˝ 45 osób. Po zakoƒ-czeniu zjazdu, 24 czerwca, odby∏a si´uroczysta gala w reprezentacyjnympatio zabytkowych obiektów Wy˝szejSzko∏y Ekonomiczno-Humanistycznejw ¸odzi, a w niedziel´ zorganizowanowycieczk´ „Pa∏ace Ziemi Obiecanej”.

Andrzej Gabler

Na zwiedzaniefabryki ABBwybra∏o si´

45 delegatów

WIZYTA DELEGATÓW SEP W FABRYCE TRANSFORMATORÓW ABB W ŁODZI, 24.06.2006

O Êcis∏ej wspó∏pracy fabryk,nale˝àcych dziÊ do ABB, ze Sto-warzyszeniem Elektryków Pol-skich Êwiadczy to zdj´cie,przedstawiajàce wycieczk´cz∏onków SEP do fabrykiK. Szpotaƒski i Spó∏ka przy ulicyKa∏uszyƒskiej w Warszawie.Wycieczka zosta∏a zorganizowa-na w ramach IX Walnego Zgro-madzenia SEP i uczestniczy∏ow niej 170 osób z ca∏ej Polski.Zdj´cie wykonano 24 maja1937 roku.

» Historia «

Fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

04-07 wydarzenia++ 7/18/06 11:24 Page 7

8 Dzisiaj Lipiec 2006

Ma∏a statystyka wielkiego biurowca

Wydarzenia

System sterowania ˝aluzjami EIBopracowany przez ABB i wdro-˝ony w biurowcu „Rondo 1“

jest jednym z najnowoczeÊniejszychrozwiàzaƒ tego typu. Jest to jednaz podstawowych funkcji instalowa-nych w „inteligentnych” budynkachna ca∏ym Êwiecie, jednak w Polsce

inwestorzy dopiero przeko-nujà si´, ˝e system taki tonie tylko ogromny kom-fort pracy dla u˝ytkowni-ków pomieszczeƒ, ale tak-

˝e wielkie mo˝liwoÊcioszcz´dzania energiii aran˝acji wizualnej ca∏e-go budynku. Systemy ta-kie doskonale sprawdza-jà si´ nie tylko w biu-rowcach, ale tak˝ew hotelach, wielkichsalach wyk∏adowychczy apartamentow-cach. MyÊl´, ˝e wkrót-ce systemowe stero-wanie ˝aluzjamistanie si´ w naszymkraju – podobnie jakdziÊ klimatyzacja

– podstawowym ele-mentem wyposa˝enia„inteligentnego”budynku.

Krzysztof Sasin zajmuje się w firmie ABB systemami

automatyki budynków w standardzie EIB

OPINIA: Krzysztof Sasin

Budynek „Rondo 1” to przeszklona 40-piętrowa wieża o wysokości194 metrów oraz część niższakompleksu, połączone podziemnymgarażem na 500 samochodów.Powierzchnia brutto obu budynkówto ponad 103 tysiące m2. Całość obsługuje 18 szybkich windosobowych i 12 towarowych, W biurowcu zainstalowano ponad12 tysięcy punktów świetlnychzarówno do oświetlenia wnętrz, jaki tworzenia iluminacji zewnętrznych. Za kontrolę nasłonecznieniapomieszczeń odpowiada4,5 tysiąca żaluzji. Budynekkosztował 200 mln euro.

Nowy warszawski biurowiec w pe∏ni wykorzystuje mo˝liwoÊci,jakie dajà systemy EIB oraz winDIM@net.To pierwsza tak odwa˝na inwestycja w Polsce. Wyglàda na to, ˝e inwestorzy zapalili zielone Êwiat∏o producentom „inteligentnych” urzàdzeƒ i systemów.

„Rondo 1”

Dzi´ki nowej technologii,opracowanej w naszej firmie,

jeden panel dotykowy pozwalasterowaç wentylacjà, klimatyzacjà,

˝aluzjami, oÊwietleniem i kontrolàdost´pu oraz multimediami

w budynku lub pojedynczymapartamencie – mówi Pawe∏ Okoƒ

z firmy Luxmat, którazaprojektowa∏a, dostarczy∏a

i uruchomi∏a system oÊwietleniabiurowca „Rondo 1”.

08-09 rondo1++ 7/20/06 10:01 Page 8

Lipiec 2006 Dzisiaj 9

Fot.

na ko

lumna

ch: A

. Ste

phan

/ Arc

h. A

BB

W samym centrum Warszawy oddano do u˝ytku jeden z najnowoczeÊniejszych biurowcóww Polsce. O jego „inteligencji” mo˝na rozpisywaç si´ bez koƒca, ale szczególnie wartepodkreÊlenia sà: system zarzàdzania ˝aluzjami EIB oraz sterowanie oÊwietleniem w systemiewinDIM@net oparte na protokole TCP/IP.

Warszawskie „Rondo 1” przy rondzie ONZ

Żaluzje sterowane Słońcem

Biurowiec „Rondo 1” to 40-pię-trowy budynek, który stanąłzaledwie kilkaset metrów odwarszawskiego Dworca Cen-tralnego. Jest to nieruchomość

międzynarodowej klasy AAA – urzekającaunikatową architekturą, nowoczesną tech-nologią, najwyższymi standardami i pre-stiżową lokalizacją. W tym miejscu należałoby napisać o peł-nej klimatyzacji w standardzie fan-coilz systemem nawilżania powietrza, prze-szklonych windach wjeżdżających w kilka-dziesiąt sekund na najwyższe kondygna-cje, pełnym nadzorze cyfrowym nadoświetleniem i wentylacją, niemal nie-ograniczonych możliwościach aranżacjiwnętrz dzięki przemyślnie rozprowadzo-nym systemom oświetlenia i sieci kompu-terowej czy kontroli dostępu na każdympoziomie. Wymieniać można jeszcze dłu-go, jednak dwie rzeczy w tym biurowcuwyróżniają budynek nie tylko w Polsce,ale także w Europie. Otóż „Rondo 1” jest pierwszym budyn-kiem na Starym Kontynencie, a drugim naświecie (po znacznie mniejszym biurowcuw Kanadzie), gdzie na tak dużą skalę wpro-

wadzono system kontroli oświetlenia,oparty na cyfrowej technologii DALI.Oświetlenie zostało ściśle sprzęgnięte z za-rządzaniem żaluzjami w systemie i-busABB w całym budynku. Połączenie tychdwóch, pozornie niezwiązanych elemen-tów pozwala na pełną kontrolę oświetleniapomieszczeń. – Każdą pojedynczą oprawę oświetlenio-wą w budynku można włączyć, wyłączyćczy zmienić jej intensywność świecenia– mówi Paweł Okoń, dyrektor sprzedażyi marketingu firmy Luxmat, która zapro-jektowała i dostarczyła do całego budyn-ku oświetlenie oraz przygotowała i uru-chomiła system sterowania oświetleniemi żaluzjami. – Natomiast żaluzje w każdympomieszczeniu układają się pod odpo-wiednim kątem w zależności od tego, jakpadają promienie słoneczne. Ograniczająnasłonecznienie, odciążając nieco klima-

tyzację i kierunkując światło z zewnątrzpoprzez odbicie od lamelek żaluzji na su-fit, by rozjaśnić wnętrze. Jednym z elementów systemu jest stero-wanie impulsem ze stacji pogodowej ABBzainstalowanej na dachu budynku, którakontroluje opady, siłę wiatru i poziom na-słonecznienia z różnych kierunków. Sy-gnał ten uruchamia iluminację budynkuoraz oświetlenie zmierzchowe i nocne. Aby w pełni wykorzystać możliwości ja-kie dają żaluzje, każda z nich została po-dzielona na dwie strefy: dolną (większą),regulującą ilość promieni słonecznychwpadających do pomieszczenia, i górną,odpowiedzialną za rozświetlenie sufitu. – Ponieważ systemy zarządzające oświe-tleniem i żaluzjami stworzone są wedługodmiennych standardów, opracowaliśmykoncepcję, która umożliwiła ich integracjęi wspólne sterowanie – tłumaczy PawełOkoń.Firma Luxmat opracowała nowoczesnysystem przeznaczony dla apartamentow-ców lub pojedynczych mieszkań. Jest toautorskie rozwiązanie zatrudnionych taminżynierów. System Luxmat będzie na ryn-ku ogromną rewolucją, stanowi bowiempierwsze w Europie, na taką skalę, wyko-rzystanie protokołu TCP/IP do sterowaniafunkcjami biurowca. – Ten protokół niesie ze sobą mnóstwomożliwości – dodaje Paweł Okoń. – Pozwa-la na przykład na pełne sterowanie syste-mem za pośrednictwem przeglądarki in-ternetowej czy telefonu komórkowego.Poza tym, jeśli tylko administrator udzielitakich uprawnień, każdy użytkownik możeprzez internet sterować oświetleniem, włą-czając na przykład dowolną kombinacjęlamp, przyciemniając lub rozjaśniającświatło, czy regulować temperaturę wzajmowanym pomieszczeniu, zamówićwindę lub sprawdzić na panelu dotyko-wym, co dzieje się z jego samochodemw garażu. A to już niemalże XXII wiek...

OÊwietleniemw biurowcu

steruje stacjameteorologiczna

08-09 rondo1++ 7/18/06 16:09 Page 9

10 Dzisiaj Lipiec 2006

Rozdzielnia RG1

Jest to g∏ówna,trzysekcyjna

rozdzielnia 6 kVzasilajàca dó∏ ko-palni, po∏o˝onaw pobli˝u szybówrejonu Bogdanka.Zbudowana jestz 50 pól rozdziel-

nic typu UniGear ZS-1. W jej sk∏adwchodzà pola zasilajàce, pomiarowe,sprz´g∏owe, silnikowe z kompensacjàmocy biernej, odp∏ywowe liniowe,odp∏ywowe transformatorowe orazkompensacyjne. System sterowaniai nadzoru zbudowano w oparciuo MicroSCADA Pro, w ka˝dym poluzainstalowano zabezpieczenia REFprodukcji ABB. Koncentratory typuFOX oraz system ewidencji kabli te˝dostarczy∏a ABB.

Rozdzielnia RG2

Zlokalizowanaw rejonie Nad-

rybie na poziomie910 m pod zie-mià. Jest to roz-dzielnia typu Uni-Gear ZS-1 dwu-sekcyjna, sk∏adasi´ z 30 pól. Jako

sterowniki polowe i urzàdzeniazabezpieczeniowe zastosowanourzàdzenia REF54x. Budowa rozdzielniw niewielkim stopniu ró˝ni si´ odrozdzielni RG1. System sterowaniai nadzoru MicroSCADA Pro pracuje na komputerze przemys∏owymumieszczonym w szafiew pomieszczeniu rozdzielni.Urzàdzenia te posiadajà odpowiedniedopuszczenie WUG-u do pracyw rozdzielni do∏owej pod ziemià.Rozdzielnia mo˝e pracowaç jakobezobs∏ugowa. Wszystkie czynnoÊci∏àczeniowe mo˝na wykonaçz systemu sterowania i nadzoruMicroSCADA Pro.

Rozdzielnia RG3

Równie˝ dwu-sekcyjna,

sk∏ada si´ z 44pól ZS-1. Zasilaçb´dzie urucha-miane obecniedwa szyby w re-jonie Stefanów.Jako sterowniki

polowe i urzàdzenia zabezpieczenio-we zastosowano REF-y 54x. Budowapodobna jak rozdzielni RG1 i RG2.

Wydarzenia

Zdobycie kontraktu, szczególniena bardzo odpowiedzialny wyrób,jakim jest rozdzielnia Êrednich na-pi´ç, jest wynikiem wielu lat pra-cy i wysi∏ków ca∏ej firmy. Trzeba

mieç dobrà reputacj´ na rynku, wyrobyo najwy˝szej Êwiatowej jakoÊci oraz umieçzrealizowaç projekt zgodnie z oczekiwania-mi klienta. Trzeba te˝ ca∏y czas Êledziç ry-nek, utrzymywaç sta∏y kontakt z klientem,a potem przystàpiç do przetargu. I to w∏a-Ênie otwarcie ofert podczas przetargu jestnajbardziej emocjonujàcym momentem.

W przypadku przetargu na modernizacj´rozdzielni Êrednich napi´ç RG1 w kopalniw´gla kamiennego Lubelski W´giel „Bog-danka” SA, ABB z∏o˝y∏a najlepszà ofert´.Kilkumiesi´czny wysi∏ek nie poszed∏ namarne. Jednak euforia ze zwyci´stwa szyb-ko min´∏a i trzeba by∏o od razu przystàpiçdo realizacji kontraktu, który w sumie trwa∏ponad pó∏ roku. Projekt stacji wykona∏o biuro projektoweABB w Krakowie w oparciu o rozdzielniceczeskiej produkcji UniGear ZS-1, które do-posa˝ono do pracy w kopalni zgodnie z wy-maganiami Wy˝szego Urz´du Górniczego(WUG). Dokumentacj´ technicznà w tymzakresie opracowa∏o biuro konstrukcyjneÊrednich napi´ç, które ma bardzo du˝e do-Êwiadczenie w tego typu realizacjach. ABBodpowiada∏a te˝ za demonta˝ starej roz-dzielni oraz wykonanie niezb´dnych pracbudowlanych i transportowych. Us∏ugi tezlecono firmom zewn´trznym, przy czymbudowlane prace górnicze wykonanezosta∏y przez inwestora, czyli LubelskiW´giel.

Majàc doÊwiadczenie zdobyte przy moder-nizacji rozdzielni RG1, ABB przystàpi∏a dokolejnych przetargów na budow´ rozdziel-ni dla pozosta∏ych dwóch rejonów wydo-bywczych. I tym razem oferta ABB okaza∏asi´ najlepsza, co zakoƒczy∏o si´ podpisa-niem umów na modernizacj´ rozdzielniRG2 oraz budow´ od podstaw rozdzielniRG3. Stacja RG2 zosta∏a oddana do u˝ytkupod koniec czerwca 2006 roku, a RG3 b´-dzie uruchomiona do 30 wrzeÊnia br.

Modernizacja RG1 i RG2, jak te˝ budowaRG3 nie mog∏y zak∏óciç procesu wydoby-cia w´gla, dlatego prace by∏y wykonywaneprzy ciàg∏ym zasilaniu kopalni. Powodowa-∏o to dodatkowe komplikacje, które opróczzainstalowania samej rozdzielni ze wszyst-kimi systemami pomiarowymi, zabezpie-czajàcymi, alarmowymi i komunikacyjnymi,wymaga∏y remontu obudowy wyrobiskaoraz zbudowania nowych konstrukcji doposadowienia pól rozdzielnic. AG

Kopalnia w´gla kamiennego Bogdanka

Podziemne zmagania

z prądemJak zbudowaç stacj´ elektroenergetycznà

960 metrów pod ziemià? Sprawa wydaje si´ byçprosta. Trzeba zdobyç kontrakt, zaprojektowaç

stacj´, wyprodukowaç aparatur´, zwieêç wszystkona dó∏, z∏o˝yç i uruchomiç. ¸atwo powiedzieç,

jednak znacznie trudniej zrealizowaç.

Fot.

na ko

lumna

ch: A

dam

Ste

phan

, Arc

h. A

BB

10-11 bogdanka++ 7/18/06 11:32 Page 10

Lipiec 2006 Dzisiaj 11

Kopalnia w´gla kamiennegoLubelski W´giel „Bogdanka”

Kopalnia „Bogdanka” po∏o˝onajest w Lubelskim Zag∏´biu

W´glowym obejmujà-cym obszar oko∏o4000 km2. Zaso-

by w´gla sza-cowane sà na

612 mln ton.Budow´ pierw-

szych szybóww tym rejonie roz-

pocz´to w 1975 roku,w sumie planowano budow´ siedmiu

kopalƒ w´gla kamiennego. Ostateczniejednak, ze wzgl´du na du˝e trudnoÊci

przy budowie, powsta∏y tylko dwa szybyw rejonie Bogdanka (poziom 960 m)

i dwa szyby w rejonie Nadrybia(poziom 960 m). Kolejne dwa szyby budo-wane w rejonie Stefanów uleg∏y zatopie-

niu w 1989 roku. Obecnie oba te szybyzosta∏y ju˝ osuszone i czynione sà przygo-

towania do rozpocz´cia wydobywaniaw´gla. Tam te˝ budowana

jest rozdzielnia RG3.

Na powierzchni w budynku głównym kopalni,w pokoju nadsztygarów znajduje się stacjaoperatorska trzymonitorowa (widok każdej z rozdzielni na osobnym monitorze), na której uruchomiony jest widok systemu MicroSCADA Pro (tzw. stanowisko wyniesione) obsługującego pracę rozdzielni.

Fot.

na ko

lumna

ch: A

dam

Ste

phan

, Arc

h. A

BB

10-11 bogdanka++ 7/18/06 11:32 Page 11

Samochód jest wielkà zdobyczà cywilizacji. Daje niezale˝noÊç,pozwala dotrzeç do pracy i do klienta, dostarcza wiele radoÊci.Pod warunkiem jednak, ˝e jego u˝ytkownik stosuje si´ do zasadruchu drogowego. W przeciwnym wypadku ponad 16 milionówpojazdów zarejestrowanych w Polsce staje si´zagro˝eniem dla ˝ycia i zdrowia.

Bezpieczna flotaw ka˝dej firmie

Samochód s∏u˝bowy to jednoz podstawowych narz´dziumo˝liwiajàcych przedstawicie-lowi firmy dotarcie do klientówczy potencjalnych odbiorców.

W ciàgu dnia najaktywniejszymi uczestni-kami ruchu drogowego sà w zwiàzkuz tym kierowcy samochodów firmowych.W du˝ej mierze w∏aÊnie od ich zachowa-nia na drodze, umiej´tnoÊci, poziomuagresji i ÊwiadomoÊci istnienia zagro˝eƒ,zale˝y ogólny poziom bezpieczeƒstwa.Nawet jeÊli kierowcy ci nie sà uczestnika-mi wypadku drogowego, to istnieje praw-dopodobieƒstwo, ˝e jako pierwsi znajdàsi´ na miejscu zdarzenia. Wtedy od ichopanowania, wiedzy i wyposa˝enia samo-chodu zale˝eç mo˝e czyjeÊ ˝ycie, rozmiarszkód i czas dojazdu na miejsce profesjo-nalnej pomocy. W celu zmniejszenia liczby wypadkówi minimalizacji ich skutków ABB zwróci∏a

szczególnà uwag´ na teobszary swojej dzia∏alno-Êci, w których ryzyko wy-stàpienia zdarzeƒ zagra˝ajà-cych ˝yciu pracowników by∏owysokie. Dok∏adna analizawszystkich wypadków, którym ule-gali pracownicy firmy, wykaza∏a, e uczest-nictwo w zdarzeniach drogowych podczaspodró˝y s∏u˝bowych stanowi znaczàcy ichprocent, co zobowiàza∏o firm´ do szcze-gólnego podejÊcia profilaktycznego w za-kresie wymogów stawianych kierowcomsamochodów s∏u˝bowych. Podj´te dzia∏ania sà wielokierunkowe. Wewszystkich spó∏kach ABB od trzech latobowiàzuje bardzo rygorystyczna instruk-cja bezpiecznego u˝ytkowania samocho-dów s∏u˝bowych. Prowadzone sà post´po-wania wyjaÊniajàce po ka˝dym zdarzeniu

Przewodnik „Bezpieczna flota”zosta∏ opracowany przez firmy

i instytucje zrzeszone w „Partnerstwiedla Bezpieczeƒstwa Drogowego”.Skierowany jest do przedsi´biorstwi instytucji posiadajàcych floty samo-chodowe i ma na celu podnoszeniestandardów bezpieczeƒstwaw u˝ytkowaniu aut firmowych. ABB jest jednà z firm, dzi´ki którejpowsta∏a ta publikacja. Elektronicznà wersj´ przewodnikamo˝na pobraç ze stron: http://www.partnerstwodlabezpieczenstwa.pl/

WydarzeniaABB stawia na bezpieczeƒstwo

Za biurkiem. W samochodzie.Ciągle w pracy.Majàc na uwadze bezpieczeƒstwo

swoich pracowników oraz in-nych uczestników ruchu drogowego,Grupa ABB rozpocz´∏a w czerwcu br.wewn´trznà kampani´ informacyjnà„Bezpiecznie na drodze”. Jednymz jej elementów jest specjalnie przy-gotowany film „Cena braku wyobraê-ni”. Jest to film wstrzàsajàcy. Histo-ria pracownika ABB, który lekcewa-˝àc zasady bezpieczeƒstwa, powo-duje tragiczny w skutkach wypadek.Jest to przestroga dla wszystkichi zwrócenie uwagi na fakt, ˝e na dro-dze odpowiadamy za ˝ycie swojei innych.

Osoby zainteresowane otrzymaniemtego filmu prosimy o kontaktna adres: dzisiaj@pl.abb.com,podajàc dok∏adny adres, na jakiprzesy∏ka ma zostaç wys∏ana. P∏yty wyÊlemy bezp∏atnie.

Cena braku wyobraêni

12-13 bezpieczenstwo++ 7/18/06 11:34 Page 12

Lipiec 2006 Dzisiaj 13

Fot.

na ko

lumna

ch: A

. Ste

phan

, Arc

h. A

BB

drogowym,specjalnie po-wo∏any zespó∏ ka˝do-razowo wyjaÊnia okolicznoÊci zdarzeniaw bezpoÊredniej rozmowie z kierowcà. Do-datkowo prowadzone sà szkolenia z pierw-szej pomocy, a ka˝dy samochód ABB po-siada dobrze wyposa˝onà apteczk´. Pro-wadzone dzia∏ania to równie˝ wyraz Êwia-domoÊci, ˝e odpowiedzialny biznes to niepuste has∏o reklamowe, a faktyczna troskao otoczenie, w którym dzia∏amy.

Beata Syczewska

Pierwsza pomoc

Przed wyjazdemsprawdê apteczk´

N ie wszyscy zdajà sobie spraw´,˝e b´dàc Êwiadkiem wypadku,jesteÊmy zobowiàzani przepisa-

mi prawa do udzielenia pierwszej po-mocy. Mówi o tym art. 162 kodeksukarnego. Za nieudzielenie pomocy mo-˝e nam groziç kara pozbawienia wol-noÊci nawet do lat trzech. Sprawdêmy wi´c czy jesteÊmy nale-˝ycie przygotowani do udzieleniapierwszej pomocy. Wed∏ug norm eu-ropejskich apteczka samochodowanie powinna byç wyposa˝ana w ˝ad-ne leki. Wynika to z faktu, ˝e aptecz-ka jest w aucie przez ca∏y rok – latemi zimà. Wszystko co w niej si´ znajdu-je nara˝one jest wi´c na przechowy-wanie w temperaturach od -20 do+60°C i wilgotnoÊci od 10 do 100proc. ˚aden lek nie wytrzyma takichwarunków. Dlatego te˝ zaleca si´,aby w apteczce samochodowej by∏yumieszczane tylko Êrodki pierwszejpomocy. Poniewa˝ ˝aden polski przepis nie re-guluje zawartoÊci apteczki samocho-dowej, najlepiej kupiç gotowy zestawzawierajàcy przybory medyczne. Nale-˝y jednak zwróciç uwag´ na fakt, i˝ od1 maja 2004 roku wyroby medyczne,czyli wszystko, co s∏u˝y do leczenia,poprawy stanu zdrowia, a nie jest le-kiem, musi posiadaç znak CE. Tak naprawd´ jedynym zestandaryzo-wanym elementem apteczki samocho-dowej jest jej oznaczenie – bia∏y krzy˝na zielonym tle. I na koniec rzecz oczywista, która jed-nak cz´sto umyka pami´ci: wszystkie

wyroby muszà mieç aktualnà dat´wa˝noÊci!

Dobrze wyposażona apteczka samo-chodowa powinna zawierać: � kompresy opatrunkowe, � opaski dziane (banda˝e), � elastyczne siatki opatrunkowe

CODOFIX, � plastry opatrunkowe, � plaster na szpulce, � opatrunek hydro˝elowy sterylny, � chust´ trójkàtnà, � aparat do sztucznego oddychania, � chusteczki odka˝ajàce, � r´kawiczki jednorazowe, � agrafki, � no˝yczki, � koc termiczny (ratunkowy), � instrukcj´ udzielania pierwszej

pomocy.

Ponadto w aucie warto posiadać: � kamizelk´ ostrzegawczà z paskiem

fluorescencyjnym, � m∏otek bezpieczeƒstwa, � ko∏nierz usztywniajàcy.

Ma∏o kto dopuszcza do siebie myÊl o tym, ˝e móg∏by staç si´ ofiarà wypadkudrogowego. A jednak. Ka˝dego roku w Polsce na drogach ginie ponad

5 tysi´cy osób, a oko∏o 60 tysi´cy zostaje rannych. Raporty donoszà, ˝e kierowcypojazdów s∏u˝bowych sà sprawcami 30 proc. wszystkich powa˝nych wypadkówdrogowych. Szacuje si´, ˝e po polskich drogach jeêdzi prawie 4 miliony ci´˝aróweki 12 mln samochodów osobowych, z czego oko∏o 800 tysi´cy to auta firmowe.Szacuje si´, ˝e na 95 proc. zdarzeƒ drogowych wp∏yw ma cz∏owiek. Badaniadonoszà, ˝e g∏ówne przyczyny wypadków w Polsce to niedostosowanie pr´dkoÊcido warunków ruchu, nieprzestrzeganie pierwszeƒstwa przejazdu i nieprawid∏owewykonywanie manewrów, na przyk∏ad wyprzedzania. Zawsze nale˝y pami´taç,˝e nadmierna pr´dkoÊç niesie Êmierç, niezale˝nie od grupy wiekowej czy rodzajupojazdu.

OPINIA: Andrzej Brzozowski z ABB, wspó∏twórca przewodnika „Bezpieczna flota”

12-13 bezpieczenstwo++ 7/18/06 11:34 Page 13

Kosztzainstalowaniasystemu EIBzwraca si´

ju˝ po 5 latach

„Mózg”: System Zarzàdzania Budynkiem

Fot.

na ko

lumna

ch: K

night

Fran

k/Ar

ch. A

BB; r

ys. D

aniel

Waw

rzynie

c

NajnowoczeÊniejszei najwy˝sze w Polsce

„Inteligentne” biurowce

Czy spe∏ni si´ kiedyÊ japoƒska wizja Êwiata, w której ˝ycie przenosi si´do samowystarczalnych „inteligentnych” drapaczy chmur? Wyglàda na to, ˝e pierwszy krok zosta∏ ju˝ zrobiony. W centrach najwi´kszychmiast powstajà supernowoczesne biurowce, w których znaleêç mo˝na wszystko, co niezb´dne do ˝ycia.

Bezpieczniej, wygo

Szczególnie podczas takich upa∏ów,jakie ostatnio dokuczajà Polakom,wejÊcie do nowoczesnego biu-rowca przynosi ogromnà ulg´.Ostre promienie s∏oneczne sà dys-

kretnie zatrzymywane przez ˝aluzje, a przy-jemna klimatyzacja powoduje, ˝e budynekwydaje nam si´ prawdziwie przyjazny. Do te-go dochodzi sieç dobrze zaopatrzonych skle-pów, sympatycznych kawiarni i restauracji,∏atwy dost´p do us∏ug bankowych i teleko-munikacyjnych. W takich budynkach bezwi´kszego trudu mo˝na znaleêç si∏owni´, du-˝y ogród zimowy, a cz´sto basen. Gdybyjeszcze na wy˝szym pi´trze mieç mieszkanie,a obok biuro, to faktycznie, zapracowanycz∏owiek móg∏by tygodniami nie wychodziçpoza budynek. Jednak o „inteligencji” budynku wcale nieÊwiadczy liczba i zaawansowanie technolo-giczne zainstalowanych w nim systemów.OczywiÊcie nie Êwiadczy tak˝e liczba sklepówi banków. I nawet jeÊli budynek jest wyposa-˝ony w systemy: alarmowy, przeciwpo˝aro-wy, klimatyzacji, ogrzewania, wentylacji, ste-rowania oÊwietleniem, aluzjami czy zarzàdza-nia windami to wcià˝ jeszcze nie oznacza, ˝emo˝na uznaç go za „inteligentny”. Ten przy-domek przys∏uguje bowiem biurowcom,w których systemy te sà zintegrowane, a dzia-∏anie ka˝dego z nich nie pozostaje bez znacze-

nia dla innych. Na przyk∏ad wykrycie przezsystem przeciwpo˝arowy ognia ma istotnywp∏yw na prac´ wentylacji, wind i zarzàdzanieenergià elektrycznà. Procedury te uruchamia-ne sà automatycznie, dzi´ki wykorzystaniuwspólnego systemu zarzàdzania i kompute-rów zdolnych do zbierania i analizowania da-nych oraz podejmowania w zwiàzku z tymokreÊlonych dzia∏aƒ.

Pierwsze „inteligentne” budynki zacz´∏y po-jawiaç si´ na Êwiecie w po∏owie lat osiem-dziesiàtych XX wieku, choç ju˝ znacznie wcze-Êniej biurowce oferowa∏y swoim u˝ytkowni-kom sieci telekomunikacyjne czy komputero-we. Jednak ka˝da kolejna inwestycja i wpro-wadzenie nowych rozwiàzaƒ powodowa∏okoniecznoÊç do∏o˝enia kabli, kucia Êcian, two-rzenia kolejnej infrastruktury i fizycznego roz-wijania istniejàcej. Prawdziwym prze∏omemsta∏a si´ mo˝liwoÊç przesy∏ania ró˝nych sy-gna∏ów za poÊrednictwem tej samej sieci. Po-wsta∏o wiele technologii, z których jedna– EIB – sta∏a si´ niedawno standardem w UniiEuropejskiej. Wspólna magistrala komunika-cyjna i jednolity protokó∏ przesy∏a-nia danych pozwoli∏y zintegrowaçwiele pracujàcych dotychczasniezale˝nie systemów, umo˝li-wiajàc wymian´ informacji mi´-dzy nimi.

BMS (ang. Building Management System) to oprogramowanie umożliwiającezdalne zarządzanie całym budynkiem, za pomocą zebranych informacji

w różnych standardach przesyłu danych. Działanie systemu polega na tym, że dojednego centrum sterowania przesyłane są wszystkie sygnały opisujące parametrypracy monitorowanych urządzeń oraz dane o warunkach panującychw poszczególnych pomieszczeniach (temperatura, wilgotność, moc oświetleniaitp.). Parametry te operator może zdalnie regulować. BMS wykorzystuje się takżedo sterowania i nadzoru automatyki obiektu i poszczególnych urządzeń. Operatorsystemu jest informowany nawet o przepaleniu się żarówki w oświetleniuawaryjnym czy ewakuacyjnym. System nie tylko odnotowuje stan poszczególnychurządzeń, ale jest w stanie przygotowywać raporty na przykład na temat zużyciaenergii w całym budynku w danym momencie. Pozwala to także na analizęw perspektywnie czasowej. Dzięki takim rozwiązaniom kilkudziesięciopiętrowybudynek może być zarządzany przez kilka osób.

Warsaw Trade Tower, WarszawawysokoÊç: 208 motwarcie: 2000 rok

Rondo 1,WarszawawysokoÊç: 194 motwarcie: 2006 rok

WarszawskieCentrumFinansowe,WarszawawysokoÊç: 165 motwarcie: 1998 rok

Altus, KatowicewysokoÊç: 125 motwarcie: 2003 rok

TP SA Tower,WarszawawysokoÊç: 122 motwarcie: 2003 rok

14-19 raport++ 7/19/06 14:28 Page 14

Fot.

na ko

lumna

ch: K

night

Fran

k/Ar

ch. A

BB; r

ys. D

aniel

Waw

rzynie

c/AT

O

KomunikacjaUmieszczone na dachu antenynadawczo-odbiorcze zapewniajànieskr´powany dost´p do internetu i ∏àczy telekomunikacyjnych.

ZasilanieZapewnia je kilka transfor-matorów i kilkanaÊcie roz-dzielnic na ró˝nych pozio-mach. To kluczowy element„inteligentnego” biurowca.

Kontrola dost´puOkreÊla mo˝liwoÊci dost´pudo poszczególnych pi´ter lubpomieszczeƒ. Eliminuje ko-niecznoÊç utrzymywania roz-budowanej ochrony budynku.

KlimatyzacjaZazwyczaj w systemie nawiewowym. Ka˝dy u˝ytkownik mo˝e regulowaçtemperatur´ w pomieszcze-niu w niewielkim zakresie.

MonitoringJest cz´Êcià systemubezpieczeƒstwa, pozwalakontrolowaç wszystkiepoziomy i sygnalizowaçwolne miejsca parkingowe.

OÊwietlenieMo˝e byç sterowane central-nie w zale˝noÊci od nas∏o-necznienia. W po∏àczeniuz ˝aluzjami pozwala na znacz-ne oszcz´dnoÊci energii.

WindyJest ich kilkanaÊcie. Obs∏u-gujà wybrane pi´tra, by wy-eliminowaç d∏ugie oczekiwa-nie. 200 metrów pokonujàw kilkadziesiàt sekund.

Systemprzeciwpo˝arowySk∏ada si´ z czujników dymu i ognia oraz zraszaczy. Jest po∏àczony z systememalarmowym oraz energetycz-nym budynku.

godniej i taniejStacja pogodowaPrzesy∏a informacje o nas∏onecz-nieniu i temperaturze do BMS,synchronizujàc prace ˝aluzji,klimatyzacji i oÊwietlenia.

14-19 raport++ 7/20/06 8:53 Page 15

16 Dzisiaj Lipiec 2006

POLSKA, WARSZAWA

W tej sytuacji naturalnà konse-kwencjà by∏o stworzenie Syste-mu Zarzàdzania Budynkiem BMS(Building Management System),przetwarzajàcego wszystkie in-formacje przychodzàce z podle-

g∏ych mu podsystemów, analizowanie da-nych i reagowanie na zastanà sytuacj´. BMSpotrafi obs∏ugiwaç urzàdzenia i systemy po-chodzàce od ró˝nych producentów i cz´stopracujàce w ró˝nych technologiach. Spróbujmy wi´c opisaç „inteligentny” budy-nek przysz∏oÊci. Za∏ó˝my, ˝e po ˝adne z roz-wiàzaƒ nie si´gniemy do ksià˝ek Stanis∏awaLema, a b´dziemy wykorzystywaç istniejàceju˝ mo˝liwoÊci techniczne urzàdzeƒ, syste-mów i transmisji danych.

Po pierwsze – bezpieczeństwo. Systemy za-rzàdzania budynkiem odgrywajà tu kolosalnàrol´. Instalacja przeciwpo˝arowa to nie tylkodetektory dymu i ognia oraz zraszacze. Insta-lacja taka mo˝e byç zintegrowana z rozdzielni-cami elektrycznymi, powodujàc – w przypad-

ku wykrycia zagro˝enia – odci´cie od pràduokreÊlonych cz´Êci budynku, a nawet konkret-nych obwodów elektrycznych. Dzi´ki temu in-terweniujàcy stra˝acy nie muszà ju˝ ustalaç,czy zasilanie zosta∏o od∏àczone i czy mo˝nabezpiecznie prowadziç akcj´ ratunkowà.OczywiÊcie system oÊwietlenia, który pozwa-la sterowaç ka˝dà lampà oddzielnie, umo˝li-wia prze∏àczenie oÊwietlenia na tryb awaryjny,wskazujàcy drogi ewakuacyjne i u∏atwiajàcyopuszczenie budynku. Og∏oszenie alarmu przeciwpo˝arowego skut-kuje tak˝e odpowiednim zachowaniem wind,które przechodzà w tryb ewakuacji ludzi. Sys-tem uaktywnia tak˝e wentylacj´ budynku, któ-ra nastawiona zostaje na zwi´kszone odpro-wadzanie dymu z zagro˝onych pomieszczeƒoraz utrzymujàc nadciÊnienie na klatkachschodowych, nie dopuszcza do sytuacji, gdywype∏niajà si´ one dymem. OczywiÊcie BMSautomatycznie zawiadamia policj´ i stra˝ po-˝arnà, skracajàc czas potrzebny na rozpocz´-cie akcji ratowniczej do niezb´dnego mini-mum.

Do 2008 rokuw PolscepowstaniekilkanaÊcie

nowych„inteligentnych”

biurowców,przede

wszystkimw Warszawie

100

200

300

400m

Taipei 101

Tajwan2004 r.

101 pi´ter508 m

2 InternationalFinance Centre

Hongkong2003 r.

90 pi´ter416 m

SEG Plaza

Szenzen2000 r.

72 pi´tra356 m

Emirates OfficeTowerDubaj

2000 r.56 pi´ter355 m

ShanghaiShimano IP

Szanghaj2005 r.

60 pi´ter333 m

Wuhan Int.Securites

Wuhan2006 r.

68 pi´ter331 m

Istniejàce „naj...”Od dwóch lat najwy˝szym budynkiemna Êwiecie jest „Taipei 101” na Tajwa-nie. Jest jedynym drapaczem chmur,którego najwy˝szy punkt ma niewieleponad 500 metrów. Ta magiczna barie-ra, na przekroczenie której nie pozwala∏adost´pna technologia, wkrótce zostaniezdecydowanie pokonana. Plany inwesto-rów zdradzamy na nast´pnej stronie.

14-19 raport++ 7/20/06 9:30 Page 16

Lipiec 2006 Dzisiaj 17

Fot.

na ko

lumna

ch: /

Arch

. ABB

; Knig

ht Fr

ank

„Inteligencja” budynku to mo˝liwoÊçsterowania wszystkimi urzàdzeniami

za pomocà jednego systemu

POLSKA, KATOWICE

EMIRATY ARABSKIE, DUBAJ

SŁOWACJA, BRATYSŁAWA

EGIPT, KAIR

Zabezpieczenia dotyczà tak˝e awarii zasilania.Wiadomo, ˝e mo˝e ona spowodowaç niepo-wetowane straty np. danych. W takiej sytuacjiuruchamiajà si´ pot´˝ne generatory (rz´du kil-ku megawatów), podtrzymujàc zasilaniew newralgicznych punktach (serwerownia,UPS-y, oÊwietlenie ewakuacyjne czy windy). Mówiàc o kwestii bezpieczeƒstwa, wartowspomnieç tak˝e o systemach dost´pu doposzczególnych cz´Êci budynku, a nawet po-jedynczych pomieszczeƒ. To zarzàdca decy-duje, kto i gdzie ma prawo przebywaç. Ogra-niczenie dost´pu np. do pomieszczeƒ tech-nicznych, rozdzielni energetycznych i centrumklimatyzacyjnego nie wymaga ju˝ zatrudnianiarzeszy stra˝ników.

Po drugie – oszczędność. Niewàtpliwym atu-tem „inteligentnych” systemów jest aspektekonomiczny. Gdyby nie znaczne oszcz´dno-Êci, które daje zastosowanie systemu zarzà-dzania budynkiem, zapewne nowoczesne,przesycone automatykà biurowce nie powsta-wa∏yby tak masowo. Nie ma co ukrywaç, ˝e

tego typu technologia wymaga zwi´kszonychnak∏adów inwestycyjnych, jednak koszt jej za-stosowania zwraca si´ szybciej ni˝ inwestycjaw budynek tradycyjny. Najwi´cej mo˝liwoÊci zmniejszenia kosztówdajà systemy zarzàdzania energià elektrycznài cieplnà. Tu do pracy zaprz´gni´te zostajàpodsystemy sterujàce zachowaniem oÊwie-tlenia, aluzji wewn´trznych lub zewn´trznychoraz wentylacji po∏àczonej z klimatyzacjà. Wszystko zaczyna si´ na... dachu. Tamumieszczona jest stacja pogodowa, któramierzy m.in. nas∏onecznienie z poszczegól-nych stron Êwiata oraz si∏´ Êwiat∏a, by decydo-waç o uruchomieniu oÊwietlenia zmierzcho-wego. W zale˝noÊci od nas∏onecznienia, BMS– na podstawie otrzymanych informacji – re-guluje moc Êwiat∏a w pomieszczeniach i pododpowiednim kàtem ustawia ˝a-luzje, by pomieszczenie nadmier-nie si´ nie nagrzewa∏o latem (zi-mà wr´cz przeciwnie). Cz´Êç ˝a-luzji odpowiada natomiast za skie-rowanie zewn´trznego Êwiat∏a na

KingdomCentreRijad

2002 r.41 pi´ter 300 m

Plaza 66 Tower One

Szanghaj2001 r.

66 pi´ter288 m

TomorrowSquare

Szanghaj2001 r.

58 pi´ter285 m

Hong Kong New Tower

Szanghaj 2002 r.

61 pi´ter278 m

Nina Tower1&2

Hongkong2006 r.

80 pi´ter319 m

MenaraTelekom

Kuala Lumpur2001 r.

55 pi´ter310 m

EmiratesHotel Tower

Dubaj2000 r.

54 pi´tra305 m

Doha SportCityDoha

2006 r.54 pi´tra300 m

EurekaTower

Melbourne2006 r.

91 pi´ter300 m

HOLANDIA, DELFT

HISZPANIA, MADRYT

14-19 raport++ 7/20/06 9:32 Page 17

18 Dzisiaj Lipiec 2006

System EIBstosuje si´ tak˝ew... koÊcio∏ach.

Zarzàdza on tamogrzewaniem,oÊwietleniem,

alarmem,i systemem

przeciwpo˝arowym,synchronizujezegar na wie˝yi steruje pracà

dzwonów.

Raport

Ogromna uk∏adanka

System automatyki budynku składasię z wielu elementów i żadna

z firm na świecie nie oferuje wszyst-kich. ABB ma jednak w tym zakresiebardzo szeroką ofertę – od urządzeńEIB, pozwalających zarządzać oświe-tleniem, żaluzjami czy temperaturą,przez obsługujące ten standard wy-łączniki i gniazda, aż po kompletneukłady zasilania i bezpieczeństwaenergetycznego budynku. Jednak EIBmoże stanowić kompletny system zarządczy w przypadku niewielkiej in-westycji. W ogromnych i złożonychinstalacjach, gdzie dodatkowo pracujewentylacja, klimatyzacja, ogrzewanie,systemy alarmowe czy przeciwpoża-rowe oraz wymagane jest zarządzaniewindami, konieczne jest zintegrowa-nie wszystkich podsystemów w jeden system nadzorczy. Taką rolęprzyjmuje na siebie BMS.

100

200

300

400

500

600m

sufit w taki sposób, by rozjaÊniaçwn´trza pomieszczeƒ. Systemy kontroli dost´pu, któreinformujà o opuszczeniu cz´Êcibudynku przez pracowników,umo˝liwiajà tak˝e, na przyk∏ad

w nocy czy w dni wolne od pracy, znaczneograniczenie oÊwietlenia, wentylacji i utrzymy-wanie komfortu cieplnego. Dzi´ki takim, w sumie doÊç prostym zabie-gom zmniejszenie koniecznej wydajnoÊci kli-matyzacji (lub ogrzewania) oraz ograniczenieniezb´dnej do pracy si∏y oÊwietlenia przynosioszcz´dnoÊci energii elektrycznej na poziomiekilkudziesi´ciu procent!

Po trzecie – komfort. Tu lista korzyÊci jestzdecydowanie najd∏u˝sza. „Inteligentny” bu-

dynek najbardziej troszczy si´ w∏aÊnie o u˝yt-kownika. Reguluje temperatur´ i wilgotnoÊçpowietrza, optymalnie ustawia oÊwietlenie,chroni przed s∏oƒcem i z najwy˝szych pi´terzapewnia wspania∏e widoki. Szybko i bezsze-lestnie wiezie pasa˝erów kilkaset metrów po-nad ziemi´. Zastosowanie protoko∏u IP do przesy∏ania da-nych wewnàtrz budynku, otwiera kolejnemo˝liwoÊci. Nie tylko obs∏uga budynku, aletak˝e uprawnieni u˝ytkownicy mogà za po-Êrednictwem internetu lub telefonu komórko-wego zmieniaç nat´˝enie Êwiat∏a czy tempe-ratur´ w pomieszczeniu. I co najwa˝niejsze dla u˝ytkownika, automaty-ka nie jest despotyczna. Wszystkie ustawie-nia, które sà optymalizowane przez system,mo˝na przestawiç r´cznie. Trudno przecie˝

Burj Dubai

Dubaj2008 r.

162 pi´tra808 m

Al Burj

Dubaj2010 r.

200 pi´ter790 m

IncheonTowersIncheon2010 r.

151 pi´ter610 m

RusiaTower

Moskwa2010 r.

118 pi´ter600 m

Busan LotteTowerBusan2008 r.

107 pi´ter494 m

Shanghai WorldFinancial Center

Szanghaj2008 r.

101 pi´ter491 m

Nowe inwestycje, które wkrótce

14-19 raport++ 7/20/06 9:35 Page 18

Lipiec 2006 Dzisiaj 19

Wywiad

„Inteligencja”po prostu si´ op∏aca

przyjàç, ˝e wszyscy lubià taki sam rodzaj Êwia-t∏a i takà samà temperatur´.

Czy zatem japońska koncepcja budowania dra-paczy chmur przekraczajàcych tysiàc metrówwysokoÊci i umo˝liwiajàcych ludziom ˝ycie bezkoniecznoÊci wychodzenia na zewnàtrz jest a˝tak nierealna? Na ca∏ym Êwiecie powstaje w tymmomencie kilkadziesiàt budynków, które z ca∏àpewnoÊcià zas∏u˝à na miano „inteligentnych”.Czym nas zaskoczà i czym b´dà przyciàgaç po-tencjalnych u˝ytkowników – poka˝e czas. Tech-nologia wcià˝ stwarza nowe mo˝liwoÊci, a ka˝-da kolejna inwestycja jest lepsza od poprzedniej.Z ca∏à pewnoÊcià mo˝emy jednakprzyjàç, ˝e b´dzie jeszcze bezpiecz-niej, taniej i wygodniej...

S∏awomir Dolecki

Czy inwestorzy w Polsce chcą budować„inteligentne” biurowce? Tak, i to coraz cz´Êciej. Natomiast jeszczenie w pe∏ni wykorzystujà mo˝liwoÊci, jakiedaje automatyka. Najlepiej widaç to na przy-k∏adzie systemów sterowania oÊwietleniemi ˝aluzjami. O ile koniecznoÊç uruchomieniawentylacji i klimatyzacji u nikogo nie budziwàtpliwoÊci, o tyle systemy w znaczàcy spo-sób wp∏ywajàce na obni˝enie kosztów wcià˝nie sà zbyt rozpowszechnione.

A może nie daje to po prostu oczekiwa-nych oszczędności, dlatego rozwiązania tesą odrzucane? Raczej nie, bo poza Polskà takich realizacjijest bardzo du˝o. Tylko w ciàgu minionegoroku ABB wyposa˝y∏a w system zarzàdzaniaoÊwietleniem i ˝aluzjami biurowce w Holan-dii, na S∏owacji, w Hiszpanii, Egipcie i Duba-ju. Trudno przecie˝ podejrzewaç, ˝e wszyscyci inwestorzy dzia∏ajà nieracjonalnie.

W Polsce dostarczyliście system do war-szawskiego biurowca „Rondo 1”... To w∏aÊnie jeden z kilku zaledwie przyk∏a-dów, ˝e warto automatyzowaç budynekw pe∏ni. Takich inwestycji jest wcià˝ jeszczew naszym kraju niewiele, ale od pewnegoczasu zainteresowanie inwestorów wyraênieroÊnie. MyÊl´ wi´c, ˝e i w Polsce zbli˝a si´dobry czas dla naprawd´ „inteligentnych”budynków.

Uważa Pan, że w najbliższym czasie po-wstanie coś większego i nowocześniejsze-go niż „Rondo 1”? „Rondo 1” nie jest ma∏ym biurowcem i jesttam zainstalowanych oko∏o tysiàca urzàdzeƒna jednej magistrali EIB. Na Êwiecie podob-

nej klasy budynki majà pod∏àczonych od5 do 10 tysi´cy urzàdzeƒ, a najwi´kszez nich nawet kilkanaÊcie tysi´cy. Topokazuje, ile jeszcze mo˝liwoÊci majà nasiinwestorzy.

Wróćmy na chwilę do aspektu ekonomicz-nego. Systemy automatyki nie należą donajtańszych, jak szybko się amortyzują? W zale˝noÊci od z∏o˝onoÊci instalacji mo˝eto potrwaç od 5 do 7 lat, ale trzeba pami´-taç, ˝e budynek stawia si´ na kilkadziesiàtlat, wi´c zdecydowanie d∏u˝ej inwestycja b´-dzie przynosiç korzyÊci. Inwestorzy obser-wujà rynek i powoli zdajà sobie spraw´ z ko-rzyÊci, jakie daje pe∏na automatyka. Przyjrzyj-my si´ takiej sytuacji, gdy do pomieszczeniawpada du˝a iloÊç promieni s∏onecznych,temperatura podnosi si´, system klimatyza-cyjny, nastawiony na okreÊlone parametry,musi wi´c zwi´kszyç swojà wydajnoÊç.A przecie˝ znacznie ∏atwiej by∏oby w pierw-szej kolejnoÊci zacieniç ˝aluzjami pomiesz-czenie, i – nawet jeÊli b´dzie trzeba – w∏à-czyç Êwiat∏o, oÊwietlenie jest znacznie taƒ-sze ni˝ system nawiewowy.

Czy zatem uważa Pan, że nowe biurowce„przetrą szlak” i udowodnią innym opła-calność automatyki? Dlaczego biurowce? Podobne systemy,choç na mniejszà skal´, dzia∏ajà ju˝ w Pol-sce z powodzeniem. Wykorzystujà je uczel-nie wy˝sze w aulach i salach konferencyj-nych, hotele czy budynki u˝ytecznoÊci pu-blicznej. Ostatnio doÊç rozbudowany sys-tem instalowaliÊmy w krakowskim sàdzieadministracyjnym. Nie trzeba czekaç na no-we biurowce, to si´ po prostu op∏aca.

Rozmawia∏: S∏awomir Dolecki

FordhamSpire

Chicago2010 r.

124 pi´tra487 m

FreedomTower

Nowy Jork2011 r.

82 pi´tra417 m

rAbraj Al Bait

TowersMekka2008 r.

76 pi´ter485 m

NationalCommerce Center

Hongkong2010 r.

108 pi´ter484 m

Burj Al Alam

Dubaj2009 r.

108 pi´ter484 m

Ningobo TwinTowers 1&2

Ningobo2008 r.

102 pi´tra480 m

Suyong BayTowerBusan2010 r.

102 pi´tra462 m

Al HamraTowerKuwejt2009 r.

77 pi´ter412 m

Rozmowa z Krzysztofem ˚urkiem z ABB, starszym specjalistà ds. marketingu i sprzeda˝y

Fot.

na ko

lumna

ch: /

Arch

. ABB

ótce zadziwià Êwiat...

14-19 raport++ 7/20/06 9:37 Page 19

Stacja prób w ¸odzi

Jeszcze kilka lat temu zdecydo-wana wi´kszoÊç produkcji Zak∏a-du Transformatorów Mocy zo-stawa∏a w kraju. W pewnym mo-mencie jednak, w doÊç krótkim

czasie, przed fabrykà szeroko otworzy∏ysi´ rynki Êwiatowe. To wymusi∏o wielezmian, mo˝e nie tyle w samej produkcji,ile w systemie obs∏ugi klientów, którymusia∏ zaczàç uwzgl´dniaç specyfik´ za-chodniego odbiorcy. – Do ¸odzi zacz´li przyje˝d˝aç odbiorcy,którzy zupe∏nie inaczej postrzegali stan-dardy obs∏ugi – t∏umaczy S∏awomir K∏y˝,szef stacji prób. – Zak∏ad nie by∏ przygo-towany do przyjmowania goÊci „z dale-ka”, w zak∏adzie nie by∏o gdzie odpoczàç,poczekaç na nowe pod∏àczenia czy ob-serwowaç wielogodzinne próby grzaniatransformatora. Zdarza si´, ˝e próbytrwajà nawet kilka dni i klientom z zagra-nicy musieliÊmy zapewniç dobre warunkipobytu.

W 2002 roku zapadła więc decyzja: sta-cj´ prób trzeba gruntownie zmodernizo-waç. Choç ju˝ wówczas wszyscy podej-rzewali, ˝e modernizacja skoƒczy si´w∏aÊciwie zbudowaniem ca∏ej stacji odpodstaw. Pierwsze pieniàdze zainwestowanow sprz´t, bo z samymi pomiarami wiàza-∏o si´ nieco k∏opotów. Na poczàtku 2003roku zakupiono urzàdzenie do pomiaruudarów. Nowoczesne, doskona∏e i cyfro-we. Dzisiaj na monitorze widaç przebiegiwszystkich charakterystyk, a system samwylicza procentowe odchylenia od nor-my. Jeszcze trzy lata temu wyniki oblicza-

Takiej stacji prób dla transformatorów mocy nie ma chybanigdzie na Êwiecie. NajnowoczeÊniejsza w Grupie ABB,

niezwykle dok∏adna i pozwalajàca klientowiw komfortowych warunkach obserwowaç pomiary.

Takà w∏aÊnie stacjà szczyci si´ ∏ódzki zak∏ad ABB.

Klienciprzyjeżdżają

tylko raz...

fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

A. S

teph

an/A

rch.

ABB

NAJDŁUŻEJ TRWA PRZYGOTOWANIE URZĄDZENIA DO TE

Innowacje

Ogromne, wa˝àce cz´sto ponad 200 tontransformatory przywo˝one sà do stacji

prób na platformach, unoszàcych si´ (razem z ∏adunkiem) dzi´ki poduszcepowietrznej ok. 1 mm nad pod∏ogà.Platformy te majà udêwig 300 ton.

TRANSPORT TRANSFORMATORÓW

20-21 stacja2fot++ 7/18/06 11:48 Page 20

Lipiec 2006 Dzisiaj 21

no na podstawie zdj´ç charakterystyk wy-Êwietlanych na oscyloskopie. Drugi zakup to by∏o urzàdzenie – a w∏aÊci-wie ca∏y system – do pomiaru mocy. Ko-lejny „hit” rynkowy, który zastàpi∏ wolto-mierze pod∏àczane do transformatora zapoÊrednictwem przek∏adników pràdo-wych i napi´ciowych. Do tego doszed∏nowoczesny system do pomiaru wy∏ado-waƒ niezupe∏nych oraz – ostatnio – mier-nik do pomiaru ma∏ych rezystancji. Pod-sumowujàc: w ¸o-dzi mo˝na dziÊzmierzyç wszystko,czego za˝yczy so-bie odbiorca, na po-ziomie znacznie po-ni˝ej minimalnychwymagaƒ.

– Skończyły się dyskusje na temat do-kładności pomiarów i rzetelnoÊci wyni-ków – mówi S∏awomir K∏y˝. – Teraz oso-ba, która uczestniczy w odbiorze transfor-matora, nie musi mieç specjalistycznejwiedzy na temat zasad dzia∏ania urzàdze-nia i jego szczegó∏owych parametrów.Nowe systemy pomiarowe pokazujà jed-noznacznie, jak wyniki majà si´ do odpo-wiednich norm. Równolegle z wymianà aparatury rozpo-cz´∏a si´ modernizacja samej stacji. – Ze starej stacji zosta∏ tylko szkielet, wy-mieniliÊmy i utwardziliÊmy dwa metrygruntu, zbudowaliÊmy nowà pod∏og´,Êciany i sufit – mówi S∏awomir K∏y˝. – Po-stanowiliÊmy nie tylko dorównaç najlep-szym, ale ich zdystansowaç. Osiàgni´te„suche” parametry dowodzà, e si´ uda∏o.

Hałas wewnątrz stacji, który trzebauwzgl´dniç podczas mierzenia szumówtransformatora, zmniejszono z 54 do34 dB. To wynik wr´cz niewyobra˝alny,bo pozwala mierzyç szum urzàdzenia napoziomie 37 dB, a najbardziej wymagajà-cy rynek niemiecki oczekuje... 42 dB.„Szum” elektromagnetyczny mo˝na zre-dukowaç nawet do 10 pC (jeÊli zachodzioczywiÊcie taka koniecznoÊç), choç nor-ma przewiduje 300 pC. Âciany, sufit

i drzwi tworzà zapo-r´ ogniowà przezdwie godziny, a ka˝-dy, kto widzia∏ p∏o-nàcy transformator,wie, ˝e po kilku mi-nutach wszystko

wokó∏ dos∏ownie roztapia si´, a po˝ar jestw∏aÊciwie nie do opanowania bez specja-listycznego sprz´tu gaÊniczego i odpo-wiednich Êrodków chemicznych.

– Mimo że od kilku lat mamy wielu no-wych klientów z zagranicy, to paradok-salnie, przyje˝d˝ajà do nas tylko raz – przy-znaje tajemniczo szef stacji prób. – Przedprzyjazdem niby wiedzà, ˝e nale˝ymy dogrupy ABB, ale w ka˝dym z nich tkwigdzieÊ brak zaufania do Polaków. Jednakpo pierwszych próbach i patrzeniu namdok∏adnie na r´ce, drugi raz ju˝ nie przy-je˝d˝ajà. Po pierwszym spotkaniu opusz-czajà naszà fabryk´ w przekonaniu, ˝e niema potrzeby nas kontrolowaç i wszystkojest na najwy˝szym poziomie, a wynikiprób równie dobrze mo˝na odebraç pocz-tà elektronicznà.

S∏awomir Doleckifot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

A. S

teph

an/A

rch.

ABB

Na pierwszym pi´trze, przy stacjiprób, przygotowano dwa pokoje

dla uczestniczàcych w badaniachodbiorców. Komfort pe∏en: wygodnakanapa, biurko, komputer pod∏àczonydo sieci, telewizja kablowa, ekspresdo kawy, zmywarka, a nawet prysznic.Oczekiwanie na kolejne pod∏àczeniaczy pomiary trwajàce kilka godzinmo˝na wykorzystaç nie tylko na krótkirelaks, ale tak˝e na pe∏nowartoÊciowàprac´ – tworzàc sobie minibiuro.

Z myÊlà o przyjezdnych

Norma europejska dopuszcza po-ziom wy∏adowaƒ niezupe∏nych

300 pC, choç klienci cz´sto wymagajàni˝szych parametrów. Aby zmierzyç ni-ski poziom, trzeba uzyskaç bardzo ma-∏y szum t∏a, a nie jest to ∏atwe, bowiemszum ten pochodzi z pracujàcych wo-kó∏ urzàdzeƒ elektrycznych i obecnychwsz´dzie fal radiowych. W ¸odzi po-wsta∏a wi´c klatka Faradaya z w∏asnymuziomem centralnym, separacjà wszel-kiego typu napi´ç, a ka˝dy wchodzàcydo klatki kabel zasilajàcy ma oddzielnyfiltr. Urzàdzenia zasilane sà przez spe-cjalne ekranowane transformatory se-paracyjne. W efekcie w miejscu pomia-rów udaje si´ uzyskaç zak∏ócenia napoziomie 3–8 pC, co stanowi zaledwiedziesiàtà cz´Êç przyj´tej normy.

10 razy mniejni˝ norma

Tak nowoczesnàstacj´ ma tylko∏ódzka fabryka

SZEFOWIE PRÓB PODCZAS POMIARÓW

DO TESTÓW: UZIEMIENIE, KONFIGURACJA UKŁADÓW POMIAROWYCH I NIEZBĘDNE PODŁĄCZENIA

20-21 stacja2fot++ 7/18/06 11:49 Page 21

22 Dzisiaj Lipiec 2006

� Dolny poziom za∏adunku rudy– 1048 metrów poni˝ej ziemi.

� Czas przejazdu naczyniaskipowego na poziomroz∏adunku – 90 sekund.

� WielkoÊç jednorazowegowsadu rudy – 33 tony.

� Pr´dkoÊç przemieszczania si´naczyƒ skipowych w szybie– 20 m/s (ok. 70 km/h).

� Dobowa wielkoÊç wydobycia– ok. 37 tys. ton.

Zakłady Górnicze „Rudna” są jed-nym z trzech oddziałów górni-

czych KGHM i największą kopalniąspółki, dając ponad połowę produkcjikrajowej Polskiej Miedzi. Jednocze-śnie ZG „Rudna” jest największą i naj-głębszą kopalnią rudy miedzi na świe-cie. Ponad 40 tys. ton rudy na dobępochodzi z poziomu poniżej tysiącametrów. Najgłębszy szyb kopalnisięga głębokości 1250 metrów. Zakład wydobywa rudę o średniejzawartości 2,16 proc. miedzi oraz44 gramy srebra na tonę urobku.Poza tym ruda zawiera w mniejszychilościach nikiel, kobalt i molibden. Złoża miedzi w okolicach Lubina i Pol-kowic odkryto w latach 50. ubiegłegostulecia. Decyzją ministerstwa prze-mysłu ciężkiego powołano więc Kom-binat Górniczo-Hutniczy Miedzi, którymiał zająć się wydobyciem i prze-twórstwem miedzi z tych złóż. Budowę ZG „Rudna” rozpoczętow 1969 roku, a działalność zakład roz-począł w 1974. Powierzchnia terenugórniczego wynosi ponad 100 km2.

»Szyb R2«

KGHM POLSKA MIEDè – ZAK¸ADY GÓRNICZ E

Górnicze wyciàgi skipowe R2 todla kopalni „Rudna” i dla ca∏e-go KGHM miejsce kluczowe.„Rudna” dostarcza bowiempo∏ow´ polskiego wydobycia

rudy miedzi, natomiast szyb R2 wyciàganiemal trzy czwarte urobku kopalni. Dwiepracujàce tam maszyny (pó∏nocna i po∏u-dniowa) uruchomione zosta∏y ponad 30 lattemu i w∏aÊciwie poza drobnymi naprawa-mi i modernizacjami pracowa∏y przez tenczas bez wi´kszych zmian. Kilka lat temunadszed∏ jednak moment na gruntownàmodernizacj´ maszyn i podniesienie ichmo˝liwoÊci wydobywczych.

Wyzwanie było szczególne, bowiem ka˝-da godzina przestoju takiej maszyny toogromne straty dla KGHM. Jednym z za∏o-˝eƒ modernizacji by∏o wi´c skrócenie do

niezb´dnego minimum prac zwiàzanychz unieruchomieniem wyciàgu. Wszystkieprace przygotowawcze, które wiàza∏y si´z zasilaniem maszyny, czyli budowa liniikablowych, linii sterowniczych pomi´dzyurzàdzeniami wy∏adowczymi a do∏em szy-bu, gdzie ∏aduje si´ do naczyƒ skipowychrud´, pod∏àczenie nowych transformato-rów i rozdzielni, przeprowadzone by∏ywczeÊniej, w dniach wolnych od pracyi podczas normalnych, przewidzianychprzez harmonogram, postojów maszyny.

Trzy lata temu zmodernizowano pierw-szą – południową – maszynę. Dzi´ki temusta∏a si´ ona najszybciej poruszajàcym si´wyciàgiem skipowym w Polsce. Pr´dkoÊçjazdy naczyƒ dochodzi do 20 metrów nasekund´ przy mo˝liwym maksymalnymobcià˝eniu urobkiem na poziomie 33 ton.

Modernizacja najwi´kszej maszyny wyciàgowej w Polsce,pracujàcej w najwi´kszej kopalni rudy miedzi na Êwiecie,

zdarza si´ raz na kilkadziesiàt lat. Nie dziwi wi´c, ˝e doog∏oszonego przez KGHM przetargu stan´∏y wszystkie

najlepsze firmy w tej bran˝y.

Kilometrowy zjazna najwyższych o

fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

KGH

M; A

. Ste

phan

/Arc

h. A

BB

ZG „Rudna”

Technologie

ZG „RUDNA” Z LOTU PTAKA

22-25 KGHM Rudna++ 7/20/06 9:40 Page 22

Lipiec 2006 Dzisiaj 23

Z E „RUDNA”

W ubieg∏ym roku modernizacji poddanodrugà, bliêniaczà maszyn´ i od maja2006 roku oba „serca” wyciàgów skipo-wych R2 dzia∏ajà na pe∏nych obrotach. – Z formalnego punktu widzenia zajmowa-liÊmy si´ modernizacjà maszyn wyciàgo-wych szybu R2 – mówi Kazimierz So∏tysik,szef projektu ze strony ABB. – Bioràc jed-nak pod uwag´ rzeczywiste oczekiwaniainwestora i prace, które trzeba by∏o wyko-naç, to raczej powinniÊmy mówiç o kom-pleksowej pracy przy wielu procesach,które w efekcie mia∏y doprowadziç dozwi´kszenia mo˝liwoÊci wydobywczychkopalni.

– Sam sprzęt i rozwiązania, które zastoso-waliśmy – sà dobrze znane i wykorzysty-wane w wielu aplikacjach dzia∏ajàcychw kraju i na Êwiecie – dodaje WaldemarSochacki z ABB, in˝ynier prowadzàcy i za-st´pca szefa projektu. – Jedynà nowoÊciàna naszym rynku jest zastosowanie wymu-szonego smarowania ∏o˝ysk tocznych wa-∏u g∏ównego. Nikt w krajujeszcze takiego rozwiàzanianie zastosowa∏. To by∏ wy-móg klienta, zapewniajàcyznacznie lepszà i bezpiecz-niejszà prac´ maszyny.

azdobrotach

fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

KGH

M; A

. Ste

phan

/Arc

h. A

BB

OPINIA: Przemys∏aw Tomys

MASZYNA WYCIĄGOWA, NA ZDJĘCIU WIDOCZNE 4 Z 32 ZACISKÓW HAMULCOWYCH

PUNKT WYSYPOWY UROBKU

Doskonale pamiętam, jakim wyzwaniem była dla nas trzy lata temu moderniza-cja maszyny południowej, pierwszej z dwóch bliźniaczych maszyn szybu„Rudna” R2. Wszystkim nam towarzyszył stres wynikający z poczucia ogrom-

nej odpowiedzialności – dla takich przedsięwzięć nie ma przecież „scenariusza B”. Fakt, iż klient powierzył nam kompleksową modernizację również maszyny północnej, jest dla nas najlepszym świadectwem tego, że nie zawiedliśmy wówczasjego zaufania. Modernizacja, jaką przeprowadziliśmy w maju tego roku, była już nieco inna. Wciąż ogromne poczucie odpowiedzialności, ale stres trochę mniejszy.Bazując na wcześniejszych doświadczeniach, doskonale wiedzieli-śmy, jakie są elementy krytyczne, na co należy zwrócić szczególnąuwagę. W efekcie modernizacja maszyny północnej przebiegłabardzo sprawnie, a czas dochodzenia do pełnych parametrów ma-szyny był dużo krótszy. Myślę, że warto też podkreślić, iż jest toogromna zasługa nie tylko najwyższej klasy wiedzy inżynierskieji metod zarządzania projektami, jakimi dysponuje ABB, ale również i naszych sprawdzonych podwykonawców, bez których ten wspólny sukces nie byłby możliwy. Osobiście największym komplementem był dla mnie komentarz jednego z dyrektorów KGHM, związanegoz ZG „Rudna”, który stwierdził, że „modernizacjamaszyny północnej przeprowadzona przez ABBprzebiegła w sposób bardzo sprawny, niemalżeniezauważalny dla zakładu”.Przemysław Tomys jest dyrektorem dywizji Automatyka ProcesowaABB

22-25 KGHM Rudna++ 7/20/06 9:59 Page 23

24 Dzisiaj Lipiec 2006

Zresztà przy tak ogromnychobcià˝eniach ∏o˝ysk, inne roz-wiàzanie nie sprawdzi∏oby si´.

Zanim jednak w ręce inżynie-rów dostała się sama maszy-

na, ogromnej pracy wymaga∏o przygoto-wanie ca∏ej infrastruktury, niezb´dnej dojej nowych zadaƒ. Powsta∏a wi´c du˝acentrala operatorska z dwoma stanowi-

skami, nadzorujàcy-mi i sterujàcymi pra-cà maszyn. Wyko-rzystano tam sta-cj´ procesowà se-rii AC 410 produkcji

ABB (maszyna po∏u-dniowa), natomiastdwa lata póêniej sta-

cj´ procesowà

AC 450, oferujàcà znacznie wi´ksze mo˝li-woÊci (maszyna pó∏nocna). W najbli˝szymczasie pierwszy system zostanie zmienio-ny na nowszy, dzi´ki czemu ca∏e sterowa-nie b´dzie prowadzone z wykorzystaniemjednolitego rozwiàzania, co pozwoli naprzyk∏ad na przej´cie sterowania jednejmaszyny przez stacj´ operatorskà drugiej. RównoczeÊnie w budynku postawiono no-we suche transformatory typu Resibloc,produkowane przez ABB. Wybór takichtransformatorów podyktowany by∏ warun-kami przeciwpo˝arowymi. R2 jest szybemwdechowym, zasilajàcym kopalni´ w Êwie-˝e powietrze. W przypadku po˝aru w bu-dynku dym dostawa∏by si´ na dó∏, powo-dujàc ogromne zagro˝enie dla pracujàcychgórników. Dlatego te˝ wybrano transfor-matory, które pod tym wzgl´dem zapew-niajà bezpieczeƒstwo.

W efekcie powstała jedna z największychi najnowocześniejsza maszyna wyciàgowapracujàca w zak∏adach górniczych w Pol-sce. Zresztà maszyn o takich parametrachspotyka si´ niewiele w skali Êwiatowej. Mi-mo gabarytów, parametrów i ci´˝aru prze-kraczajàcego 200 ton, wyciàg musi charak-teryzowaç si´ niebywa∏à precyzjà dzia∏ania.Monta˝ urzàdzeƒ wymaga∏ zegarmistrzow-skiej wr´cz dok∏adnoÊci, bowiem naczyniaskipowe muszà zatrzymywaç si´ z dok∏ad-noÊcià do kilku milimetrów. Krzywa jazdyopracowana dla ka˝dej maszyny indywidu-alnie musi zapewniaç nie tylko odpowied-nie przyspieszenie i pr´dkoÊç, ale równie˝hamowanie pozwalajàce bezpiecznie za-trzymaç naczynie w miejscu za∏adunkui roz∏adunku. Tu tak˝e dok∏adnoÊci liczonesà w milimetrach, choç ca∏y szyb ma po-nad kilometr g∏´bokoÊci.

Technologie

fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

KGH

M; A

. Ste

phan

/Arc

h. A

BB

Modernizacjamaszyn

wyciàgowychpozwoli∏a

na znacznezwi´kszeniewydobycia

Na ogłoszony przez nas przetarg na modernizację maszyn wyciągowych w szybie R2zgłosiły się cztery firmy. Myślę, że to cała światowa czołówka, która byłaby w stanie

sprostać takiemu zleceniu. Komisja przetargowa zdecydowała o powierzeniu tego zadaniafirmie ABB. Przesądziło o tym ogromne doświadczenie tego koncernu w zakresie budowyod podstaw i modernizacji dużych maszyn. Poza tym znaczenie miał fakt, iż ABB to firmadziałająca od kilkunastu lat w Polsce, doskonale znająca nasze przepisy górnicze,wymagania oraz zawiłości formalne i prawne. Ominął nas także problem bariery językowej,który wystąpiłby niewątpliwie, gdyby przetarg wygrała na przykład firma niemiecka.Oczywiście nie bez znaczenia pozostawała także cena, która w przypadku ABB byłanaprawdę konkurencyjna wobec innych ofert.

Jerzy Stępień, główny inżynier mechanik ds. szybów i urządzeń głównych w ZG „Rudna”

OPINIA: Jerzy St´pieƒ

MODERNIZACJA MASZYNY NIE MOGŁA POWODOWAĆ OPÓŹNIEŃ W PRACY KOPALNI

22-25 KGHM Rudna++ 7/20/06 9:41 Page 24

Lipiec 2006 Dzisiaj 25

fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

KGH

M; A

. Ste

phan

/Arc

h. A

BB

Górnicze wyciàgi szybowe

Modernizacjakrok po kroku

Górniczy wyciàg szybowy to – mó-wiàc j´zykiem „niekopalnianym”– winda, która wydobywa na po-

wierzchni´ urobek i przewozi ludzi. Jejnajwa˝niejszym elementem jest maszy-na wyciàgowa, umieszczona na du˝ejwysokoÊci, odpowiadajàca za nap´dza-nie lin, na których zawieszone sà naczy-nia do wydobywania urobku lub specjal-ne klatki do transportu materia∏ówi przewozu górników. Szyb R2 w Zak∏adach Górniczych „Rud-na” to typowy szyb wydobywczy, s∏u˝à-cy tylko do transportu rudy. Na wysoko-Êci 65 metrów znajdujà si´ tam dwiemaszyny wyciàgowe, wywo˝àce ponadtrzy czwarte urobku pochodzàcego z ko-palƒ „Rudna” oraz „Polkowice-Sieroszo-wice” (ok. 37 tys. z 52 tys. ton). Zakoƒ-czona niedawno modernizacja obu na-p´dów by∏a pierwszà kompleksowà mo-dernizacjà tych maszyn od chwili uru-chomienia kopalni w 1974 roku. Maszyna wyciàgowa to doÊç skompliko-wane urzàdzenie, sk∏adajàce si´ (oczywi-Êcie mówiàc bardzo ogólnie) z ko∏a p´d-nego, po którym porusza si´ lina, zamo-cowanego na wale nap´dowym,ogromnych silników pràdu sta∏ego, ∏o-˝ysk i systemu hamulcowego. Ka˝daz bliêniaczych maszyn w szybie R2 na-p´dzana jest przez dwa silniki pràdu sta-∏ego 3,6 MW ka˝dy, dajàc ∏àcznie moc7,2 MW. Ko∏a p´dne majà Êrednic´5,5 m, a udêwig u˝yteczny ka˝dej z nichto – po modernizacji – 33 tony. Przed przystàpieniem do prac trzeba by-∏o zdjàç liny noÊne i odpowiednio zabez-

pieczyç naczynia skipowe w szybie. Na-st´pnie zdjàç obudow´ maszyn oraz ∏o-˝ysk i zdemontowaç górne po∏ówki silni-ków. To pozwoli∏o na zdj´cie górnej cz´-Êci linop´dni (ko∏a, po którym poruszasi´ lina). Po usuni´ciu wirników silnikówz wa∏u, mo˝na by∏o podnieÊç sam wa∏,∏o˝yska i wreszcie dolnà po∏ówk´ lino-p´dni. Wszystkie te elementy zosta∏yopuszczone za pomocà suwnicy napoziom zr´bu, gdy˝ na wie˝y wyciàgo-wej miejsca jest zbyt ma∏o, by elementyte mog∏y tam zostaç. Po zdemontowa-niu na koƒcu podstaw ∏o˝ysk pozosta∏ytylko dolne po∏ówki stojanów silników,które zosta∏y zregenerowane ju˝ namiejscu. Prace monta˝owe odbywa∏y si´ w od-wrotnej kolejnoÊci, z tà jednak ró˝nicà,˝e po∏ówki linop´dni zosta∏y po∏àczoneza pomocà Êrub, a nie przez spawaniejak poprzednio, aby uniknàç doÊç praco-ch∏onnej technologii ∏àczenia, którazresztà niesie za sobà ryzyko po˝arowe.Od podstaw zosta∏y natomiast zbudo-wane wsporniki systemu hamulcowego,poniewa˝ stare nie mog∏y zostaç za-adaptowane do nowej maszyny. Kolejnym wa˝nym etapem prac by∏opod∏àczenie zasilania i pierwsze urucho-mienia, jeszcze bez lin noÊnych. Kilkadni zaj´∏o tak˝e „rozp´dzanie” maszyny,ustawianie krzywej jazdy i powolne sys-tematyczne dochodzenie do pe∏nych pa-rametrów. W przypadku maszyny pó∏-nocnej ju˝ po 14 dniach 33 tony urobkuwyje˝d˝a∏y na powierzchni´ z pe∏nàpr´dkoÊcià, to znaczy 20 m/s.

MASZYNA PÓŁNOCNA I POŁUDNIOWA W SZYBIE R2

– Rozruch systemów komputerowychi nap´dowych wykonali nasi in˝ynierowie:Jaros∏aw Ruman i Dariusz Górniak,a w pracach projektowych pomagali namkoledzy ze Szwecji i Niemiec – mówi Kazi-mierz So∏tysik. – Jednak nie odnieÊliby-Êmy sukcesu, gdyby nie doskona∏a wspó∏-praca z naszymi podwykonawcami. My-Êl´, ˝e równie dumni z sukcesu powinnibyç pracownicy Mostostalu B´dzin, firmyElkop z Chorzowa czy firmy DAGTechz G∏ogowa. Zastosowane rozwiàzania techniczne za-projektowa∏ zespó∏ in˝ynierów ABB z Kato-wic i ¸odzi, bazujàc na wspó∏czesnej tech-nologii maszyn wyciàgowych, rozwijanejw Êwiatowym centrum górnictwa ABBw Vasteras w Szwecji.

Dzisiaj, kilkanaście tygodni po zakończe-niu projektu, mo˝na uznaç, i˝ wszystko od-by∏o si´ zgodnie ze sztukà in˝ynierskà i za-chowaniem wszelkich terminów. Mo˝liwo-Êci wydobywcze zwi´kszono z 30 do37 tys. ton na dob´. O ile pierwsza moder-nizacja by∏a dla ABB prawdziwym wyzwa-niem, o tyle druga sta∏a si´ potwierdze-niem umiej´tnoÊci i pokazaniem, ˝e ka˝dedoÊwiadczenie mo˝na wykorzystaçz ogromnym zyskiem dla klienta. Drugamodernizacja trwa∏a bowiem znacznie kró-cej, a uruchamianie maszynyi doprowadzenie jej do zak∏ada-nych parametrów skróconoz dwóch tygodni do dwóch dni.

S∏awomir Dolecki

WYŁADUNEK RUDY W SZYBIE R2

22-25 KGHM Rudna++ 7/18/06 16:31 Page 25

26 Dzisiaj Lipiec 2006

TechnologieBIAP

Polowanie na gazele

Zanim ABB wprowadzi∏a na rynek wtyczk´ FieldBusPlug,Biuro In˝ynierskie Automatyki Przemys∏owej zastosowa∏o

jà w jednej ze swoich wa˝niejszych instalacji. To zdarzasi´ niezwykle rzadko i trudno powiedzieç, która z firm

wykaza∏a si´ wi´kszym zaufaniem do partnera.

ZABB współpracujemy od ponad 10 lat. Zaczynaliśmy od dużych napędów elektrycznych i dośćdługo w tym właśnie się specjalizowaliśmy. W sumie zainstalowaliśmy kilkanaście megawatów,

co jest najlepszą miarą naszej pozycji na rynku. Wyposażyliśmy – na przykład – dwie największepompownie w KGHM, które odpowiadają za transport szlamu z Zakładu Wzbogacania Rud.

Dlaczego właśnie ABB? Po tylu latach współpracy znamy produkty firmy i wiemy, jakąjakość gwarantują. Poza tym ABB może dostarczyć zdecydowaną większość

podzespołów potrzebnych nam do wykonania zlecenia – od urządzeń pomiarowych,przez elementy wykonawcze – napędy i silniki – po całe rozdzielnice. Nie bez znaczeniaoczywiście pozostaje renoma ABB na polskim rynku energetyki i automatyki

przemysłowej. Co prawda przez długi czas firma była postrzegana jako dobra, aledroga, jednak ostatnio nastąpiła korzystna zmiana, w związku z tym

postanowiliśmy wykorzystać ten moment i nawiązać jeszcze bliższą współpracę.Uzyskaliśmy certyfikat „partnera ABB” i rozpoczęliśmy w naszym oddzialew Wałbrzychu montaż rozdzielnic niskiego napięcia Striebel&John. ProduktyABB są po prostu dobre, sprawdzone i mają renomę, a to nie tylko ułatwianaszą pracę, ale także podnosi prestiż BIAP.

Wroc∏awski BIAP jest do-skona∏ym przyk∏ademwykorzystania przez lu-dzi z pomys∏em wejÊciado Polski kapitalizmu.

W chwili, gdy przedsi´biorczoÊç i odwagadecydowa∏y o mo˝liwoÊciach rozwojuw zupe∏nie nowej rzeczywistoÊci, czterechnaukowców z Politechniki Wroc∏awskiejpostanowi∏o sprawdziç swoje si∏y w bizne-sie. Postanowili, spróbowali i... odnieÊliogromny sukces.

Na samym początku powstał zespół pro-jektowy, przygotowujàcy koncepcje i do-kumentacj´ dla automatyki przemys∏owej.Ju˝ po pi´ciu latach firma nawiàza∏awspó∏prac´ z potentatami w bran˝y,w tym z ABB, zaj´∏a si´ monta˝em roz-dzielnic, budowà instalacji i wdra˝aniemaplikacji systemowych, by po kolejnychpi´ciu latach staç si´ jednym z najwa˝niej-szych podmiotów na rynku. Dzisiaj BIAP

potrafi kompleksowo obs∏u˝yç inwestycje– od koncepcji, przez zaprojektowanie,uzyskanie wszelkich pozwoleƒ formalno-prawnych, przeprowadzenie inwestycjiw zakresie automatyki i energoelektryki,pe∏ne wdro˝enie przygotowanych rozwià-zaƒ, a˝ po uruchomienie i serwis. Przyk∏adów takich wdro˝eƒ wymieniaçmo˝na wiele, poprzestaƒmy jednak na jed-nym, najlepiej chyba pokazujàcym nie tylkofilozofi´ firmy, ale tak˝e jej skutecznoÊç. Gdy spó∏ka Polifarb, producent farb Deko-ral, rozpisa∏a przetarg na wymian´ rozdziel-nicy 2,5 kA, zainteresowanych kontraktemby∏o wiele firm. Wymagania okaza∏y si´jednak na tyle du˝e, ˝e grupa, która by∏abyw stanie im sprostaç, mocno si´ zmniej-szy∏a. Wybór pad∏ na BIAP. Biuro wygra∏odzi´ki trzem niezaprzeczalnym atutom:system przeciwpo˝arowy, do którego mia-∏a byç pod∏àczona rozdzielnica, by∏ zapro-jektowany w∏aÊnie przez BIAP, po drugie –oferta, bazujàca na podzespo∏ach i syste-

fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

Poli

farb

;A. S

teph

an/A

rch.

ABB

OPINIA: Marek W∏odarczyk, dyrektor Dzia∏u Rozwoju BIAP

26-27 Biap wersja 2++ 7/19/06 14:00 Page 26

Lipiec 2006 Dzisiaj 27

Biuro za∏o˝one zosta∏o w roku 1990przez czterech naukowców z Insty-

tutu Maszyn i Nap´dów ElektrycznychPolitechniki Wroc∏awskiej: Leszka Szty-liƒskiego, Marka W∏odarczyka, AndrzejaMorawskiego oraz Micha∏a Lewandow-skiego. Firma specjalizuje si´ w kom-pleksowej realizacji inwestycji, automa-tyzacji, wizualizacji i nadzorze linii tech-nologicznych oraz przesy∏aniu i prze-twarzaniu informacji w systemach roz-proszonych. Od samego poczàtku kon-centruje si´ na instalacjach du˝ych,skomplikowanych technologicznie i nie-typowych, co powoduje, ˝e ma niewiel-kà konkurencj´ na rynku. W najbli˝szym czasie Biuro planuje roz-budow´ swojej wytwórni w Wa∏brzy-chu, gdzie powstajà rozdzielnice na li-cencji Striebel&John oraz rozpocznie bu-dow´ w∏asnej siedziby we Wroc∏awiu.Wkrótce powo∏ane zostanà tak˝e dodat-kowe zespo∏y informatyczne, powstanàlaboratoria do testowania nowych roz-wiàzaƒ i uruchomione b´dzie CentrumTeleserwisu, które zajmie si´ zdalnymnadzorem zainstalowanych aplikacji.

mie rozdzia∏u energii ABB, okaza∏a si´ naj-bardziej zaawansowana technologiczniei najatrakcyjniejsza cenowo, i po trzecie,doÊwiadczenie zleceniobiorcy nie pozosta-wia∏o obaw o rzetelne wywiàzanie si´z kontraktu.

Inteligentna rozdzielnica, na podłączeniektórej był zaledwie tydzień (od Bo˝egoNarodzenia do sylwestra 2005), w ca∏oÊci– razem ze wszystkimi pod∏àczonymi doniej urzàdzeniami – zintegrowana jest z sys-temem sterowania zak∏adu. Poza tymwszystko zosta∏o„wpi´te“ w systemprzeciwpo˝arowy,co powoduje, ˝ew przypadku wykry-cia jakiegokolwiekpo˝aru w zak∏adzienast´puje natych-miastowe automa-tyczne od∏àczeniezasilania. By∏ to wy-móg nie tylko g∏ównego inwestora, alerównie˝ firmy ubezpieczeniowej. Rozdzielnica, zasilajàca dwa najwa˝niejszewydzia∏y Polifarbu, wyposa˝ona zosta∏aw wy∏àczniki wysuwne Emax oraz odp∏y-wowe Tmax, wszystkie z nap´dami elek-trycznymi, wyposa˝one w modu∏y komuni-kacyjne FieldBusPlug. I tu dochodzimy donajciekawszej cz´Êci tego kontraktu. FieldBusPlug to najnowsza propozycjaABB, w grudniu ubieg∏ego roku jeszcze narynku... niedost´pna. Jednak d∏ugoletniawspó∏praca spowodowa∏a, ˝e modu∏y ko-munikacyjne zosta∏y specjalnie dla BIAPprzygotowane wczeÊniej, zanim jeszcze ru-szy∏a ich produkcja. Wszystkie konfiguracjei ustawienia odbywa∏y si´ przy wsparciuserwisu ABB, bo tak naprawd´ dla wszyst-kich by∏a to okazja do zdobycia pierwszychdoÊwiadczeƒ. W efekcie instalacja w Poli-

farbie by∏a pierwszym na Êwiecie komer-cyjnym wykorzystaniem modu∏u komuni-kacyjnego FieldBusPlug.

Oczywiście nikt nie ukrywa, że wprowa-dzanie takiego rozwiązania, którego niktnigdzie jeszcze nie przetestowa∏, wià˝e si´z pewnym ryzykiem dla wszystkich stron.Jednak gór´ wzi´∏o tu wzajemne zaufanie:inwestora do wykonawcy oraz wzajemnewykonawcy i dostawcy.

Dzisiaj nowa rozdzielnica Polifarbu wy-znacza standardnajbliższej przyszło-ści. Takie rozwiàza-nia wprowadzili ju˝kolejni inwestorzy:legnickie Wodocià-gi, gdzie zastosowa-ne zosta∏y dodatko-wo softstarty ABBdo sterowania pom-pami, i firma EBCC

Poland, produkujàca aluminiowe odlewydla przemys∏u motoryzacyjnego. Jak na razie stawianie na najnowsze tech-nologie oraz odwa˝ne oferowanie takichrozwiàzaƒ klientowi, przynosi firmie BIAPprofity i ogromne zaufanie. Spó∏ka ma pod-pisane porozumienia partnerskie z najlep-szymi firmami w swoich bran˝ach, zdoby-wa certyfikaty ISO, uprawnienia i kompe-tencje wykonawcze. Dwukrotnie zosta∏anagrodzona „Gazelami Biznesu“, wyró˝nie-niem przyznawanym przez gazet´ codzien-nà „Puls Biznesu“ oraz wywiadowni´ go-spodarczà Cofface Intercredit Warszawa.To naprawd´ presti˝owa nagroda. Zas∏u-gujà na nià ci, którzy przez trzy kolejne lataodnotowujà wzrost sprzeda˝y i w ka˝dymroku wykazujà zysk, a poza tym postrzega-ni sà jako rzetelni partnerzy biznesowi.

S∏awomir Dolecki

ZAŁOŻYCIELE I SZEFOWIE BIAP, OD LEWEJ:ANDRZEJ MORAWSKI, MAREK WŁODARCZYK,LESZEK SZTYLIŃSKI I MICHAŁ LEWANDOWSKI

PRACOWNIA PROJEKTOWA, „SERCE” BIURA

BiuroIn˝ynierskieAutomatykiPrzemys∏owej

Najnowszerozwiàzania

i odwa˝na ofertadajà profityi zaufanie

fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

Poli

farb

;A. S

teph

an/A

rch.

ABB

HALA PRODUKCYJNA WYDZIAŁU WYROBÓW KOLOROWYCH W FABRYCE POLIFARB CIESZYN-WROCŁAW

26-27 Biap wersja 2++ 7/19/06 14:01 Page 27

28 Dzisiaj Lipiec 2006

Stacja procesowa systemu AC800xAumo˝liwia równoczesne obs∏ugiwanieaplikacji blokadowych i sterowaniaprocesem, zarówno w konfiguracjiwydzielonego sterownika blokadowe-go AC800HI, jak i jednoczesnej reali-zacji funkcji blokadowych i sterowa-nia, przy wype∏nieniu wszelkich wy-magaƒ bezpieczeƒstwa funkcjonalne-go. Takie rozwiàzanie pozwala nawspólne wykorzystywanie: � narz´dzi in˝ynierskich (do aplikacji

blokadowych tylko ze znaczkiemSIL)

� interfejsów operatorskich HMI� zarzàdzania alarmami� historianów� archiwizowania zmian wprowadzo-

nych do systemu i procesu orazdzia∏aƒ operatorskich i in˝ynierskich

� aplikacji zarzàdzania zasobami i in-tegracjà urzàdzeƒ obiektowych.

W obszarze bezpieczeƒstwa proceso-wego poza systemami automatyki za-bezpieczeniowej firma oferuje tak˝eus∏ugi in˝ynierskie zwiàzane z pe∏nymcyklem ˝ycia bezpieczeƒstwa: � HAZOP – konsultacje� analiza ryzyka� tworzenie/uaktualnianie schema-

tów AKP dot. bezpieczeƒstwa� planowanie i zarzàdzanie cyklem

˝ycia bezpieczeƒstwa� wyliczanie SIL i walidacja, � zarzàdzanie alarmami� niezale˝na ocena funkcji bezpie-

czeƒstwa� ocena zgodnoÊci z normà IEC61508� serwis� szkolenia i certyfikacja.

TechnologieSafety System 800xA

W trosce o bezpiecKa˝da energia – chemiczna

czy fizyczna – wykorzystywanaw procesie przemys∏owym

stwarza potencjalne zagro˝eniedla ludzi i Êrodowiska.

Musi to uwzgl´dniaç ka˝dyetap u˝ytkowania instalacji

– od prac projektowych przezrealizacj´ projektu, testy,

szkolenia, a˝ po eksploatacj´i utrzymanie ruchu. Dziedzinà,

która si´ tym zajmuje, jest bezpieczeƒstwo

funkcjonalne.

Systemyzabezpieczeƒ

Zagadnienia bezpieczeƒstwafunkcjonalnego dotyczàcewszystkich obwodów elek-trycznych, elektronicznychi elektronicznych z uk∏adami

programowalnymi (E/E/PES) reguluje nor-ma mi´dzynarodowa IEC 61508 (PN-EN61508). Jest ona wa˝na nie tylko dla pro-jektantów, ale równie˝ producentówsprz´tu i oprogramowania u˝ywanegow zabezpieczeniach. Natomiast w odnie-sieniu do przemys∏u procesowego znajdu-je zastosowanie norma IEC 61511, któradefiniuje system automatyki zabezpiecza-jàcej (SIS – safety instrumented system) ja-ko system wykonujàcy funkcje bezpie-czeƒstwa, za pomocà którego jest osiàga-ny lub utrzymywany stan procesu.

System 800xA produkcji ABB oferuje pe∏-ne rozwiàzanie w zakresie SIS oparte o sta-cj´ procesowà AC800HI. Jest to urzàdze-nie zaprojektowane od samego poczàtkuzgodnie z wymogami aktualnie obowiàzu-jàcych norm bezpieczeƒstwa. Zastosowane w systemie 800xA technikipodzia∏u pami´ci, niezale˝na realizacja za-daƒ, „firewalle” itd. sprawiajà, ˝e programrealizujàcy funkcje bezpieczeƒstwa(AC800HI) i program realizujàcy funkcjesterowania mogà pracowaç w tym sa-mym Êrodowisku, nie zak∏ócajàc si´ na-

fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

28-29 800xA pr2++ 7/18/06 16:19 Page 28

Lipiec 2006 Dzisiaj 29

eczeństwo funkcjonalnewzajem. Potwierdza to stosowny certyfi-kat i raport TUV. W systemie blokadowym produkcji ABBrol´ „logic solvera” pe∏ni sterownikAC800HI, który mo˝e realizowaç zarównofunkcje sterowania (BPCS – basic processcontrol system) jak i blokadowe (SIS – safe-ty instrumented system). Sterownik sk∏adasi´ z modu∏u PM865 wykonujàcego zada-nia blokadowe i sterowania oraz z modu∏ubezpieczeƒstwa SM810. Oba modu∏y sàpo∏àczone w jeden uk∏ad, który prowadzidiagnostyk´ oraz monitoruje danà aplikacj´i skanowane wejÊcia/wyjÊcia. Rozwiàzanieto umo˝liwia ∏atwà wymian´ sygna∏ów i da-nych bez potrzeby u˝ywania zewn´trznegourzàdzenia, oprogramowania i dodatkowe-go kopiowania danych. Dzi´ki temu b∏´dysà wykrywane zanim ich kumulacja dopro-wadzi do sytuacji niebezpiecznej, stwarza-jàcej zagro˝enie dla nadzorowanego proce-su technologicznego.

AC800HI umożliwia pełną redundancjęwszystkich elementów systemu blokado-wego. Pomimo tego, ˝e redundancjaw systemach blokadowych nie jest wyma-gana przez norm´ i nie zwi´ksza poziomunienaruszalnoÊci bezpieczeƒstwa (SIL – sa-fety integrated level), stosuje si´ jà dla wy-d∏u˝enia nieprzerwanej pracy obiektu, tzw.dyspozycyjnoÊci. W systemie 800xA realizujàcym funkcjeblokadowe, nienaruszalnoÊç bezpieczeƒ-stwa procesu zapewniajà wbudowane w∏a-snoÊci bezpieczeƒstwa systemu, takie jaknadlogowanie (user log-over), kontrola do-st´pu i archiwizowanie danych ze stem-plem czasowym dokonywanych zmian (au-dit-trial). Dzia∏aniom operatorskim sà przy-porzàdkowane w systemie odpowiedniepoziomy dost´pu, np. tylko odczyt, mo˝li-woÊç zmian parametrów operacyjnych,konfiguracja. W ten sposób prawa dost´pusà zró˝nicowane wed∏ug realizowanych za-daƒ. Wbudowana w systemie funkcja „sa-fety bypass management” umo˝liwia eks-ploatacj´ systemu blokad w ró˝nych sta-nach procesu, np. uruchomienia, zmianyproduktu, zatrzymania sterowania sekwen-cyjnego czy prac serwisowych na obiekcie.

W procesie zarządzania aplikacją blokado-wà AC800HI poza funkcjami zabezpieczajà-cymi typu programowego jest wyposa˝o-ny w zabezpieczenia sprz´towe, takie jak„zezwolenie na dost´p” („access enable”),„wyzerowanie wszystkich wymuszeƒ”

(„reset all forces”), itp. Zabezpieczenia teuniemo˝liwiajà na przyk∏ad przeprowadze-nie zmian on-line w aplikacji blokadowej, je-˝eli nie jest uaktywniony „access enable”. Poza certyfikowaniem sprz´tu pod kàtemSIL, certyfikowane sà równie˝ wszystkieu˝ywane biblioteki oraz narz´dzia in˝ynier-skie stosowane do budowania aplikacji blo-kadowej, np. bloki funkcyjne, j´zyk struktu-ralny i procedur sekwencyjnych oraz biblio-teki (BasicLib, AlarmEventLib, FireGasLib,SignalLib).

System automatyki zabezpieczeniowej(SIS) realizujàcy bezpieczeƒstwo proceso-we w oparciu o elementy blokadoweE/E/PES nie zapewnia automatycznie „sys-temu bezpieczeƒstwa”. Dopiero zarzàdza-

nie bezpieczeƒstwem okreÊla zadania, któ-re nale˝y spe∏niç, aby sprostaç wymaga-niom norm. W procesie zarzàdzania zwracasi´ uwag´ na ryzyka i w∏asnoÊci bezpie-czeƒstwa nie tylko poszczególnych ele-mentów SIS, ale równie˝ podsystemówi ich wzajemnych zale˝noÊci poprzez ca∏yokres ˝ycia instalacji. Aby si´ z tego wywià-zaç wszyscy muszà byç w∏àczeni w proce-sy realizacji bezpieczeƒstwa od projektui realizacji zadania, poprzez szkolenia, eks-ploatacj´ i modernizacje, a˝ do likwidacjii z∏omowania instalacji.

Wi cej informacji:Jacek Regulski, tel. 022 51 64 460e-mail: jacek.regulski@pl.abb.com

Normy dotyczàce sprz´tu i oprogramowania

SPRZ¢T OPROGRAMOWANIETworzenie

oprogramowa-nia systemo-

wego (wbudo-wanego)

stosowaçIEC 61508

Tworzenieoprogramowa-nia aplikacyjne-go za pomocà

j´zykówotwartych

stosowaçIEC 61508

Tworzenieoprogramowa-nia aplikacyjne-go za pomocà

j´zykówdedykowanych

stosowaçIEC 61511

Budowanowegosprz´tu

stosowaçIEC 61508

Stosowaniesprz´tu

„Proven-in--Use”

stosowaçIEC 61511

Stosowaniesprz´tu

zbudowanego i walidowanego

wed∏ugIEC 61508

stosowaçIEC 61511

SEKTOR PROCESÓW PRZEMYS¸OWYCH

ZABEZPIECZENIA WYMAGAJĄ CIĄGŁEGO NADZORU

fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

28-29 800xA pr2++ 7/18/06 16:19 Page 29

Produkty

fot.n

a ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

30 Dzisiaj Lipiec 2006

Liczy się pomysłNowa rozdzielnica dla metalowych stacji transformatorowych CSS

ABB opracowa∏a nowy typ rozdzielnicy Êrednich napi´ç 12 i 24 kVw wersji zintegrowanej z metalowà stacjà transformatorowàtypu CSS. Rozdzielnica ma wydzielone cztery przedzia∏y naroz∏àczniki typu NAL/NALF. Trzy pracujà w uk∏adzie pionowym,a czwarty po∏o˝ony zosta∏ poziomo nad nimi.

Takie ukszta∏towanie przedzia-∏ów jest bardzo pomys∏owymrozwiàzaniem i pozwala na za-oferowanie wielu wykonaƒ za-równo rozdzielnicy, jak i stacji

CSS, które spe∏niajà indywidualne wyma-gania klientów w ca∏ej Europie. Nowa rozdzielnica zosta∏a opracowanaprzez Centrum Roz-woju Technologiii Produktów Âred-nich Napi´ç ABBw Polsce. Zapropo-nowane rozwiàza-nie wychodzi na-przeciw postulatomograniczenia stosowania gazu SF6 w apa-raturze elektroenergetycznej. Dotyczy toszczególnie krajów skandynawskich, któ-re znane sà z proekologicznych inicjatyw.Dlatego pierwsze wersje zintegrowanejrozdzielnicy z czterema NAL-ami zosta∏yzaprojektowane na potrzeby duƒskiejfabryki ABB, producenta metalowych sta-cji CSS, przeznaczonych na rynek pó∏noc-nej Europy. Istotnà rol´ przy oferowaniu nowego roz-wiàzania odgrywa cena stacji, która jestni˝sza ni˝ przy wykorzystaniu rozdzielnicSafeRing czy Uniswitch izolowanychgazem SF6.

Niska cena oraz proekologiczna budowanie sà jedynymi zaletami nowych stacjiCSS. Wa˝nà sprawà jest prostota kon-strukcji oraz zastosowanie powszechnieznanych i produkowanych w fabryce ABBw Przasnyszu roz∏àczników w izolacji po-wietrznej NAL, dzi´ki czemu dost´p doserwisu nie stanowi ˝adnych problemów.

Ponadto nowa kon-strukcja stacji jestbardzo funkcjonalnai mo˝e byç wyposa-˝ona m.in. w roz-∏àcznik NAL z nap´-dem r´cznym i me-chanicznym, uziem-

nik, wskaênik zwarcia, ochron´ transfor-matora, jak te˝ pole pomiarowe. Obecnie prowadzone sà prace projekto-we nad kolejnymi wersjami rozdzielnic.Przede wszystkim chodzi o konstrukcjewolno stojàce z dwoma roz∏àcznikamiNAL oraz polami pomiarowymi, któreb´dà oferowane na polskim rynku jakowyposa˝enie betonowych stacji transfor-matorowych.

Wi cej informacji: Dariusz Sujecki, tel. 022 51 52 754e-mail: dariusz.sujecki@pl.abb.com

Roz∏àczniki NALwyeliminowa∏y

gaz SF6

Dane techniczne stacji CSSz czterema roz∏àcznikami:Napięcie znamionowe: 12 lub 24 kVPrąd szyn zbiorczych: 630 AMaksymalna moc transformatora: 1250 kVAPrąd zwarcia (1 s): 20 kA

30-31 nal bezp++ 7/18/06 13:03 Page 30

Nowe bezpieczniki SNPrzasnyska fabryka powi ksza ofert´

Lipiec 2006 Dzisiaj 31

W po∏owie 2006 roku ABB rozszerzy∏a asortymentbezpieczników Êrednich napi´ç. Prace nad nowymi wk∏adkamiprowadzono w fabryce ABB w Przasnyszu przez prawie rok.Zakoƒczy∏y si´ one w czerwcu 2006 roku pozytywnymipróbami typu wykonanymi przez Instytut Elektrotechnikiw Warszawie i Laboratorium NEFI w Norwegii.

Fabryka ABB w Przasnyszu stwo-rzy∏a nowy typ wk∏adek bezpiecz-nikowych – CEV–VT do zabezpie-czania urzàdzeƒ rozdzielczychprzed skutkami zwarç w prze-

k∏adnikach napi´ciowych. Projekt obejmo-wa∏ stworzenie wk∏adek o napi´ciu z n a m i o n o w y m7,2/12 kV i 17/24 kVi o pràdach znamio-nowych 2 A (wk∏ad-ka bezpiecznikowabez wybijaka) oraz6,3 A (wk∏adka bez-piecznikowa z wybi-jakiem). Powodem opracowania nowychkonstrukcji by∏o zamówienie pochodzàcez fabryki ABB w Brnie. Podczas realizacjiprojektu zakres prac zosta∏ rozszerzony.Powsta∏a jeszcze jedna konstrukcja– wk∏adka o napi´ciu znamionowym7,2/12 kV i pràdzie znamionowym 2 A z wy-

bijakiem. Odbiorcà tych wk∏adek b´dzieklient w Chinach. Fabryka w Przasnyszu jest jedynymw Grupie ABB producentem bezpieczni-ków Êrednich napi´ç zgodnych z mi´dzy-narodowà normà IEC. Kontynuuje w tymzakresie prawie stuletnià tradycj´ produk-

cji tych aparatów,które wczeÊniej sta-nowi∏y ofert´ Fabry-ki Aparatów Elek-trycznych Kazimie-rza Szpotaƒskiego,Przedsi´biorstwaP a ƒ s t w o w e g o

ZWAR oraz norweskiej firmy ABB, skàdich produkcja zosta∏a przeniesiona doPrzasnysza w 2002 roku. Obecnie w Przasnyszu wytwarza si´40 tys. sztuk wk∏adek rocznie, a po rozsze-rzeniu asortymentu liczba ta wzroÊnie do50 tys. sztuk.

fot.n

a ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

Opracowanie nowego typu bez-pieczników stanowi∏o du˝e wy-

zwanie dla konstruktorów. Kon-strukcyjnie opiera∏y si´ one na po-dobnych detalach co inne wk∏adki– wspornik, okucia, rura. Jednaknajwa˝niejszà cz´Êcià wk∏adki, de-cydujàcà o parametrach bezpieczni-ka, jest topik i tylko du˝a wiedza po-parta wieloletnim doÊwiadczeniempozwoli∏a na w∏aÊciwy jego dobóri pomyÊlne przejÊcie prób typu.

Wyzwaniedla konstruktora

Próby typupotwierdzi∏y

wysokà jakoÊç

CMF Do zastosowaƒ w obwodach silników. Napi´cie znamionowe 3,6–12 kV; pràd znamionowy 63–315 A.

CEF Do zabezpieczenia od skutków zwarç transformatorów, bateriikondensatorów, odga∏´zieƒ kabli i linii napowietrznych. Napi´cie znamionowe 7,2–36 kV; pràd znamionowy 3,15–100 A.

CEF–VT Do zabezpieczania urzàdzeƒ rozdzielczczych od skutków zwarçw przek∏adnikach napi´ciowych. Napi´cie znamionowe 7,2–24 kV; pràd znamionowy 2 A i 6,3 A.

WBP i BRT Do zabezpieczania urzàdzeƒ rozdzielczych od skutków zwarç w przek∏adnikachnapi ciowych. Napi cie znamionowe 7,2–36 kV; pràd znamionowy 0,4–0,8 A.

BWMW Do zabezpieczania od skutków zwarç transformatorów, bateriikondensatorów, odga∏´zieƒ kabli i linii napowietrznych. Napi´cie znamionowe 7,2–36 kV; pràd znamionowy 3,15–100 A.

WBT Wk∏adki bezpiecznikowe trakcyjne na pràd sta∏y, przeznaczone do zabezpie-czania od skutków przecià˝eƒ wi´kszych od 2 x In oraz zwarç obwodóww elektrycznych urzàdzeniach trakcyjnych stacyjnych i taborze kolejowym. Napi´cie znamionowe 1,9–4 kV (DC); pràd znamionowy 0,6–100 A (DC).

Bezpieczniki oferowane przez ABB zgodne z normà IEC:

Wi cej informacji: Hubert Krukowski, tel. 029 75 33 340,e-mail: hubert.krukowski@pl.abb.com

NOWOÂå

30-31 nal bezp++ 7/18/06 13:04 Page 31

Produkty

Nowa seria softstartów Sterowanie silnikami elektrycznymi

W grupie urzàdzeƒ przeznaczonych do rozruchu i zatrzymywania silników elektrycznych

bardzo wa˝nymi aparatami sà tzw. softstarty. Urzàdzenia te, w odró˝nieniu od klasycznych uk∏adów do rozruchubezpoÊredniego (styczniki, prze∏àczniki gwiazda/trójkàt,

wy∏àczniki silnikowe), pozwalajà kontrolowaç parametryelektryczne silników klatkowych podczas procesów

uruchamiania i zatrzymywania maszyn.

32 Dzisiaj Lipiec 2006

U

tStart

1

3 Uini

Stop2

Regulacja1. Czas rozruchu = 1 ... 10 s2. Czas zatrzymania = 0 ... 20 s3. Napi´cie poczàtkowe Uini = 40 ... 70 proc.

(równie˝ nastawa napi´cia koƒcowego)

Dzi´ki mo˝liwoÊciom regulacyj-nym softstarty znaczniezmniejszajà pràdy towarzyszà-ce rozruchowi, dopasowujàcjednoczeÊnie wielkoÊç mo-

mentu obrotowego silnika do aktualnychpotrzeb uk∏adu. Taki sposób uruchamianiama ogromne znaczenie dla ˝ywotnoÊcii sprawnego funkcjonowania maszyn,g∏ównie ze wzgl´du na ograniczenie uda-rów mechanicznych towarzyszàcych rozru-chowi. Instalacje elektryczne równie˝ ule-gajà znacznemu odcià˝eniu, które jest nie-mo˝liwe do uzyskania nawet w przypadkustosowania prze∏àczników gwiazda/trójkàt.W trakcie wy∏àczania softstarty udost´p-niajà funkcj´ ∏agodnego zatrzymywania, coma ogromne znaczenie dla ograniczeniazu˝ycia mechanizmów, takich jak ko∏a z´-bate, pasy transmisyjne czy ∏o˝yska. I w∏a-Ênie ze wzgl´du na powy˝sze cechy zwi´k-sza si´ grono u˝ytkowników, którzy drog´do rozwiàzywania swoich problemówo charakterze mechanicznym i elektrycz-nym widzà w stosowaniu softstartów.

Wychodząc naprzeciw rosnącemu zapo-trzebowaniu na ten rodzaj produktów, fir-ma ABB podj ∏a dzia∏ania zmierzajàce dowdro˝enia nowych rozwiàzaƒ w zakresiewymagaƒ technicznych stawianych obecnietakim aparatom. Owocem tych prac jest no-wa grupa softstartów PSR, która ju nied∏u-go pojawi si w ofercie ABB. B´dzie to rodzi-na produktów najnowszej generacji, którazastàpi stosowane obecnie i popularne nanaszym rynku najmniejsze softstarty PSS03... PSS025 (typoszereg 0,75 – 18,5 kW).

32-33 softstartery++ 7/18/06 13:01 Page 32

typu PSR

Lipiec 2006 Dzisiaj 33

Grupa softstartów PSR obejmie zakresemsilniki o mocach 0,75 do 30 kW na napi´ciarobocze od 208 do 600 V. PSR-y posiadajàujednolicone wymiary: PSR3 ...16 –szer. 45 mm, wys. 140 mm, g∏. 113,5 mm;PSR25 ... 30 – szer. 45 mm, wys. 160 mm,g∏. 128; PSR37 ... 45 – szer. 54 mm,wys. 187 mm, g∏. 153 mm. Wszystkie mo-dele nadajà si´ do monta˝u na szynachDIN 35 mm bàdê p∏ytach monta˝owych.

Na szczególną uwagę zasługuje funkcjo-nalność produktów. WÊród cech elektrycz-nych nale˝y wymieniç ∏atwoÊç dostosowa-nia parametrów – zwi´kszenie dopuszczal-nej iloÊci rozruchów z 10 do 20 rozruchówna godzin´ (dzi´ki dodaniu wentylatora).W przypadku koniecznoÊci po∏àczenia soft-startu z komputerowym systemem nadzo-ru i sterowania, mo˝na zastosowaç z∏àczeABB FieldBusPlug o du˝ej liczbie dost´p-nych protoko∏ów. W celu spe∏nienia wymo-gów ochrony obwodów producent przewi-dzia∏ jako jednà z mo˝liwoÊci stosowaniewy∏àczników silnikowych typu MS... i udo-st´pni∏ specjalne akcesoria do ∏àczeniasoftstartów i MS-ów w jednolite zestawy.

Warto również zauważyć, ˝e softstartyPSR posiadajà wewn´trzne styki obejÊcio-we, które umo˝liwiajà zmniejszenie strat

cieplnych podczas pracy silnika. Obwodywtórne w zale˝noÊci od modelu aparatuzawierajà styki pomocnicze do sygnaliza-cji pracy silnika i zakoƒczenia rozruchu,które mogà byç wykorzystane w obwo-dach sterowniczych aplikacji.Softstarty nale˝àce do grupy PSR sà urzà-dzeniami uniwersalnymi o wszechstron-nym zastosowaniu. Podwy˝szenie o 10°Cdopuszczalnej temperatury pracy w sto-sunku do PSS-ów poszerza mo˝liwoÊciwspó∏pracy z wieloma aplikacjami. PSR-ymogà okazaç si´ szczególnie praktycznetam, gdzie od aparatu wymaga si´ ma-∏ych wymiarów oraz ∏atwej i szybkiej insta-lacji, na przyk∏ad przy modernizacji starychuk∏adów do rozruchu bezpoÊredniego lubprojektowaniu nowych, zamiast prze∏àcz-ników gwiazda/trójkàt. Sam dobór urzà-dzenia do wymagaƒ danej instalacji– dzi´ki specjalnemu suwakowi – jest nie-zwykle prosty. Tak naprawd´ jednak ob-szary stosowania sà – dzi´ki wy˝ej opisa-nym cechom – ograniczone wy∏àcznieinwencjà i potrzebami u˝ytkowników.

Softstarty PSR są elementem programuprecyzyjnego dostosowania oferty urzà-dzeƒ produkowanych przez ABB do po-trzeb lokalnego rynku. W ramach tychdzia∏aƒ udost´pniono polskim u˝ytkowni-kom polskoj´zyczne menu w softstartachPST i PSTB.

fot.n

a ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

Softstarty PSRzmniejszajà

straty cieplne

Podstawowe dane techniczneNapi´cie znamionowe izolacji, Ui 600 VNapi´cie znamionowe pracy, Ue 208 ... 600 VNapi´cie znamionowe sterowania, Us 100 ... 240 V AC lub 24 V DCPràd znamionowy, Ir PSR3 PSR6 PSR9 PSR12 PSR16 PSR25 PSR30 PSR37 PSR45

3,9 A 6,8 A 9A 12 A 16 A 25 A 30 A 37 A 45 AObcià˝alnoÊç rozruchowa przy pr. Ir 4 x Ir przez 6 sIloÊç rozruchów na godzin´ standard – 10 (4 x Ir przez 6 s)

z wentylatorem dodatkowym – 20 (4 x Ir przez 6 s)Wspó∏czynnik bezpieczeƒstwa 100 proc.Temperatura otoczenia podczas pracy od -25OC do +60OC

podczas sk∏adowania od -40OC do +70OCZakresy nastaw czas rozruchu 1–10 s

czas zatrzymania 0–20 snapi´cie poczàtkowe i koƒcowe 40–70 proc.

Typoszeregsoftstartów PSR

PSR 37...45Zakres mocy: 7,5...30 kW

PSR 25...30Zakres mocy: 5,5...18,5 kW

PSR 3...16Zakres mocy: 0,75...7,5 kW

PSR 16-600-70na wspólnejpodstawie zwy∏àcznikiemsilnikowymMS116

Wi cej informacji: Wojciech Mazik, tel. 022 51 64 432,e-mail: wojciech.mazik@pl.abb.com

32-33 softstartery++ 7/18/06 13:02 Page 33

Produkty

Inteligentne zabezpieczenie i sterownik silników

UMC22-FBP

Universal Motor Controller

Wymagania stawiane uk∏adom zasilania silników stale rosnà.Mo˝liwoÊç realizacji ró˝nych funkcji sterujàcych, optymalnegozabezpieczenia silnika i przekazywanie danych do systemunadrz´dnego, to cechy nowoczesnego – inteligentnego nast´pcywy∏àcznika silnikowego.

Universal Motor Controller(UMC22-FBP) jest elektronicz-nym, programowalnym uk∏a-dem sterujàcym i zabezpiecza-jàcym dla silników. W sk∏ad

urzàdzenia wchodzà: jednostka g∏ównai uk∏ad pomiaru pràdu. Za ich pomocà mo˝-na bardzo elastycznie realizowaç wielefunkcji sterujàcych silnikiem, m.in. rozruchbezpoÊredni, rozruch rewersyjny, rozruchgwiazda-trójkàt, przekaênik przecià˝enio-wy. Wbudowane funkcje zabezpieczenio-we, tablice prawdy, programowalne funk-cje czasowe, logiczne, wejÊcia i wyjÊciaz p´tlami sprz´˝enia zwrotnego, pozwalajàna realizacj´ uk∏adu zabezpieczeniowegodla obwodów zasilania wra˝liwych cz´Êcinap´du linii produkcyjnej.

Sterowanie może odbywać się za pomo-cą panelu operatorskiego, programowal-nych wejÊç/wyjÊç cyfrowych lub za pomo-cà sieci polowych. Programowanie urzà-dzenia przy u˝yciu panelu operatorskiegoprzebiega szybko, dzi´ki przejrzystemumenu. U˝ytkownik mo˝e zaprogramowaçpodstawowe funkcje w kilkanaÊcie se-kund. Do zaprogramowania kilku urzàdzeƒUMC wystarczy jeden panel operatorski. Pomimo ˝e UMC22-FBP jest urzàdzeniemautonomicznym, w którym funkcje zabez-pieczeniowe i sterujàce silnikiem sà nieza-le˝ne od poziomu zewn´trznej automatyki,jego konstrukcja pozwala na pe∏nà integra-cj´ z przemys∏owymi sieciami komunika-cyjnymi. UMC22-FBP wspó∏pracuje z opra-cowanà przez ABB wtyczkà FieldBusPlug(wi´cej informacji: „Dzisiaj” 04/2006), dzi´-ki której mo˝e przekazywaç dane do sieciProfibus, DeviceNet, MODBUS lub AS-I.Dane pomiarowe i stanu silnika mogà byçprzes∏ane bezpoÊrednio do systemu obs∏u-

gujàcego lini´ produkcyjnà. UMC22-FBPpozwala równie˝ na zdalnà zmian´ nastawzabezpieczeƒ – programowanie mo˝e si´odbywaç bezpoÊrednio z terminalu lubkomputera.W 2006 roku funkcje urzàdzenia wzboga-cono o mo˝liwoÊç bezpoÊredniej termisto-rowej ochrony silnika oraz o rozpoznawa-nie zwarç doziemnych. Istnieje równie˝wersja UMC dla Êrodowisk zagro˝onychwybuchem.

Do UMC22-FBP ABB oferuje dodatkoweakcesoria, m.in. wtyczki FBP do magistralikomunikacyjnych, przek∏adniki pràdowe,zestaw do monta˝u panelu operatorskiegona drzwiach rozdzielnicy i akcesoria domonta˝u w rozdzielnicach wysuwnych.Dost´pne sà równie˝ pliki konfiguracyjne(.gsd, .dtm, .eds) i biblioteki, które znacznieu∏atwiajà integracj´ UMC22-FBP w opro-gramowaniu sterujàcym procesem pro-dukcyjnym klienta.Funkcje zabezpieczeniowe UMC22-FBPchronià wra˝liwe elementy torów nap´do-wych. Funkcje diagnostyczne to mo˝li-woÊç szybkiego i jednoznacznego rozpo-znania ewentualnej usterki. Mo˝liwoÊcikomunikacyjne pozwolà na integracj´w systemie sterujàcym procesem produk-cyjnym. Te cechy przek∏adajà si´ na wy-mierne korzyÊci dla klienta, któremu zale˝ynie tylko na szybkim uruchomieniu instala-cji i pewnym dzia∏aniu urzàdzeƒ, ale rów-nie˝ na szybkiej realizacji zadaƒ wynikajà-cych z obs∏ugi i serwisu.

Wi cej informacji: Jakub Matasek, tel. 022 51 64 454,e-mail: jakub.matasek@pl.abb.com

fot.n

a ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

1. zintegrowane funkcjepomiarowe, sterujàcei zabezpieczeniowedla silników,

2. zakres pràdowy 0,24…63 Aw jednym urzàdzeniu,

3. pomiar wi´kszych pràdówprzez dodatkoweprzek∏adniki pràdowe,

4. 6 wejÊç cyfrowych 24 Vi 3 wyjÊcia przekaênikowe,

5. wbudowane aplikacjedla podstawowychzastosowaƒ,

6. funkcje diagnostycznei monitorujàce,

7. wskazania za pomocà diodLED panelu operatorskiego,

8. praca autonomicznai mo˝liwoÊç komunikacjiw sieciach polowych.

G∏ówne cechyUMC22-FBP:

34 Dzisiaj Lipiec 2006

34-35 pr++ 7/18/06 12:58 Page 34

Lipiec 2006 Dzisiaj 35

Inventory Access™ – alternatywa magazynu

Szybki dost´p do cz´Êci zamiennych

Szybki i ∏atwy dost´p do cz´Êci zamiennych jest kluczowà sprawà w utrzymaniuruchu instalacji przemys∏owej. Dlatego te˝ ABB robi wszystko, by klient mia∏potrzebne podzespo∏y niemal „pod r´kà”.

Liczàc si´ z tym, ˝e w sytuacjachawaryjnych wa˝na jest ka˝dachwila i nawet 24-godzinny czasdostawy niezb´dnych cz´Êci mo-˝e okazaç si´ zbyt d∏ugi, ABB ofe-

ruje swoim klientom nowy produkt – ser-wis Inventory Access™ – magazyn gwaran-towanych krytycznych cz´Êci zamiennych.Stan magazynu tworzony jest wed∏ug kon-kretnej listy, indywidualnie dla ka˝degoz klientów, a ca∏oÊcià zarzàdza firma ABB. Program zarzàdzania magazynem cz´Êcizamiennych – Inventory Access™ – jestbardziej op∏acalnà alternatywà dla zakuputych cz´Êci i trzymania ich w magazynieprzez u˝ytkownika we w∏asnym zakresie.Oferta ta dost´pna jest dla:� przemienników cz´stotliwoÊci AC,� przekszta∏tników DC,� systemów sterowania OCS

(Master/Advant),� systemów kontroli jakoÊci QCS dla

przemys∏u papierniczego (AccuRay).

Po określeniu listy urządzeń, które b´dàobj´te programem Inventory Access™,tworzona jest lista rekomendowanych cz´-Êci zamiennych dla konkretnego przypad-ku. Cz´Êci przechowywane sà w uzgodnio-nej lokalizacji. Mo˝e to byç lokalny maga-zyn ABB lub magazyn u˝ytkownika.

Podstawowà zaletà takiego rozwiàzaniajest fakt, ˝e u˝ytkownik nie ponosi z góry˝adnych nak∏adów inwestycyjnych zwiàza-nych z zakupem cz´Êci zamiennych. For-malny zakup konkretnej cz´Êci odbywa si´w momencie awarii urzàdzenia i konieczno-Êci jej wymiany, wówczas rozpoczyna si´

gwarancja dla danego podzespo∏u. Po wy-korzystaniu jakiejÊ cz´Êci, magazyn jestuzupe∏niany, by w ka˝dej chwili by∏ dost´pdo pe∏nej listy ca∏kowicie nowych podze-spo∏ów z uwzgl´dnieniem ewentualnychupgrade’ów i unowoczeÊnieƒ.

Krytyczne części zamienne, które w znacz-nym stopniu mogà limitowaç prac´ urzà-dzenia, a co za tym idzie – ca∏ej instalacjiprzemys∏owej – przechowywane mogàbyç w magazynie u˝ytkownika, zapewnia-jàc w ten sposób mo˝liwoÊç dost´pu donich w dowolnej chwili – 24 godziny na do-b´ i 7 dni w tygodniu, bez straty czasuzwiàzanego z dostawà na miejsce awarii.

Dost´p do reszty cz´Êci jest w znacznymstopniu uproszczony, a u˝ytkownik nie mu-si poÊwi´caç swojego czasu na organiza-cj´ i zarzàdzanie magazynem. Magazyno-wane elementy obj´te sà pe∏nà gwarancjàproducenta, która rozpoczyna si´ w mo-mencie zakupu cz´Êci przez u˝ytkownika,czyli od chwili faktycznego wykorzystaniacz´Êci zamiennej.

Umowy związane z Inventory Access™zawierane sà na okres 3 lub 5 lat. Po tymczasie mo˝liwe jest zakoƒczenie umowyi zwrot niewykorzystanych cz´Êci do pro-ducenta, zakoƒczenie umowy i zakup pozo-sta∏ych w magazynie cz´Êci zamiennychpo cenach preferencyjnych lub przed∏u˝e-nie umowy na kolejny okres. W trakcietrwania umowy ABB ponosi wszystkiekoszty zwiàzane ze starzeniem si´ i amorty-zacjà podzespo∏ów, jak równie˝ koszty ad-ministracyjne oraz koszty magazynowaniacz´Êci. Klient obcià˝any jest jedynie zrycza∏-towanà miesi´cznà op∏atà, zale˝nà od ca∏-kowitej wartoÊci magazynowanych cz´Êci.

Wi cej informacji: Marcin Góralski, tel. 032 79 09 231,e-mail: marcin.goralski@pl.abb.com

fot.n

a ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

Rzeczywisty roczny kosztutrzymania cz´Êci zamiennych

przez u˝ytkownika we w∏asnymmagazynie, liczony jako procent odwartoÊci ich zakupu, przedstawia si´w przybli˝eniu nast´pujàco:� kapita∏ 6 proc.� amortyzacja 20 proc.� koszty magazynowania 5 proc.� koszty administracyjne 5 proc.RAZEM 36 proc.

Koszty magazynowe

O zawartoÊcimagazynu

decyduje klient

34-35 pr++ 7/18/06 13:00 Page 35

Widoczny po zachodzie s∏oƒca

Impuls – seria podÊwietlanych w∏àcznikówWidzisz? Nie musisz ju˝ obawiaç si´ ciemnoÊci...

Innowacyjny sposób podÊwietlania przycisków w serii

w∏àczników Impuls sprawia, ˝e masz doskona∏à orientacj´

równie˝ po zmroku. Aby je w∏àczyç, wystarczy musnàç

klawisz w dowolnym punkcie. Wykonane z termoplastycznego tworzywa,

przemyÊlane pod wzgl´dem wzornictwa i funkcjonalnoÊci, wyst´pujà w kolorach:

bia∏ym alpejskim, koÊci s∏oniowej, szampaƒskim metalizowanym, jasnoszarym,

aluminiowym, kobaltowym, czarnego brylantu.

Impuls. Widocznie najlepsze...

ABB Sp. z o.o.ul. ˚egaƒska 1, 04-713 WarszawaTel. 601 328 870e-mail: osprzet.pomoc@pl.abb.comwww.abb.pl© Copyright 2005 ABB.

Power and productivity™for a better world™

reklama impuls 210/297 7/18/06 13:23 Page 1