Raport Impact Czerwiec 2010

Raport na temat wpływu przygotowań i organizacji Mistrzostw Europy w Piłce

Nożnej UEFA EURO 2012TM na gospodarkę Polski

przygotowany na zlecenie spółki celowej Ministra Sportu i Turystyki, PL.2012 Sp. z o.o.

Opracowanie pod redakcją:

Jakuba Borowskiego

Zespół autorski:

Dr Jakub Boratyński, Uniwersytet Łódzki

Dr Jakub Borowski, Szkoła Główna Handlowa

Adam Czerniak, Szkoła Główna Handlowa

Paweł Dykas, Uniwersytet Jagielloński

Prof. dr hab. Mariusz Plich, Uniwersytet Łódzki

Prof. dr hab. Tomasz Tokarski, Uniwersytet Jagielloński

Doradca naukowy:

Prof. dr hab. Ryszard Rapacki, Szkoła Główna Handlowa

Warszawa, czerwiec 2010 r.

2

Spis treści 2 Synteza 12 Wstęp 21 Rozdział 1. Główne kanały wpływu UEFA EURO 2012TM na polską

gospodarkę 24

1.1. Wstęp 24

1.2. Wpływ największych imprez sportowych na gospodarkę – doświadczenia międzynarodowe

27

1.3. Bezpośrednie i pośrednie makroekonomiczne efekty organizacji UEFA EURO 2012TM

34

1.4. Efekty przyspieszenia inwestycji w infrastrukturę transportową związanego z organizacją UEFA EURO 2012TM

36

1.5. Podsumowanie 41

Rozdział 2. Wpływ organizacji UEFA EURO 2012TM na przychody z

turystyki zagranicznej w Polsce w latach 2012-2020 44

2.1. Wstęp 44

2.2. Przyjęte założenia makroekonomiczne na lata 2009-2020 46

2.2.1. Struktura konsumpcji turystów zagranicznych 46

2.2.2. Inflacja 49

2.2.2.1. Inflacja w Polsce, strefie euro i USA 49

2.2.2.2. Dynamika cen poszczególnych kategorii wydatków turystycznych 50

2.2.3. Kurs walutowy 51

2.2.3.1. Model BEER 51

2.2.3.2. Model PEER 54

2.2.3.3. Założenia dotyczące kursów EURPLN i USDPLN w latach 2009-2020 54

2.2.3.4. Kurs USDPLN zgodny z regułą parytetu siły nabywczej 56

3

2.2.4. Wysokość wydatków turystów zagranicznych w latach 2009-2020 58

2.2.4.1. Analiza panelowa 58

2.2.4.2. Prognoza wydatków turystów zagranicznych 62

2.3. Efekty krótkoterminowe organizacji UEFA EURO 2012™ w Polsce 63

2.3.1. Liczba kibiców stadionowych UEFA EURO 2012™ w Polsce 64

2.3.1.1. Liczba meczów i wykorzystanie miejsc stadionowych 65

2.3.1.2. Dystrybucja biletów 68

2.3.1.3. Liczba i długość pobytu kibiców stadionowych w podziale na grupy 72

2.3.2. Wydatki zagranicznych kibiców stadionowych i pozostałych gości UEFA EURO 2012™ w Polsce

76

2.3.3. Liczba i wydatki gości w strefach kibica 82

2.3.4. Efekty wypierania 85

2.3.4.1. Rezerwacje i udzielone noclegi kibicom i gościom UEFA EURO 2012™ w Polsce

87

2.3.4.2. Kwantyfikacja efektu wypierania w przypadku organizacji UEFA EURO 2012™ w Polsce

90

2.3.5. Efekt netto wzrostu przychodów z turystyki w czerwcu 2012 r. w związku z organizacją UEFA EURO 2012™ w Polsce w skali kraju i z podziałem na województwa

92

2.4. Efekty długoterminowe organizacji UEFA EURO 2012™ w Polsce 96

2.4.1. Efekt wzrostu liczby miejsc noclegowych w miastach goszczących rozgrywki UEFA EURO 2012™

97

2.4.2. Efekt poprawy wizerunku Polski jako docelowego miejsca wypoczynku turystycznego

99

2.4.2.1. Wskaźnik NBISM jako wyznacznik atrakcyjności turystycznej w Polsce i wpływ organizacji UEFA EURO 2012TM na jego wartość

100

2.4.2.2. Analiza panelowa 102

2.4.3. Dodatkowe przychody z turystyki zagranicznej w Polsce z tytułu zwiększenia atrakcyjności turystycznej Polski w skali kraju i z podziałem na województwa

105

2.5. Wpływ UEFA EURO 2012TM na przychody z turystyki zagranicznej w latach 2012-2020

107

4


Rozdział 3. Wyniki symulacji na podstawie dynamicznego modelu

równowagi ogólnej CGE 115

3.1. Wstęp 115

3.2. Uzasadnienie wyboru narzędzia 115

3.2.1. Modele empiryczne w ekonomii 115

3.2.2. Modele wielosektorowe 116

3.2.3. Wpływ wielkich wydarzeń sportowych na gospodarkę – przegląd metod badawczych

117

3.3. Wyniki symulacji i porównanie z wynikami dla innych krajów 123

3.3.1. Podstawowe założenia scenariuszy symulacyjnych 123

3.3.2. Makroekonomiczne efekty UEFA EURO 2012™ w Polsce 128

3.3.3. „Efekty EURO” według źródeł 131

3.3.3.1. Infrastruktura transportowa 132

3.3.3.2. Oddziaływanie bezpośrednich inwestycji zagranicznych 134

3.3.3.3. Stadiony, centra pobytowe oraz budżet UEFA 135

3.3.3.4. Turystyka 136

3.3.4. Wpływ przygotowań do ME na branżę budowlaną 137

3.3.5. Porównanie wyników symulacji z rezultatami dla innych krajów 138

3.4. Założenia i wyniki symulacji na tle bieżącej sytuacji makroekonomicznej

142

3.4.1. Szacunki luki popytowej a założenia symulacji 142

3.4.2. Efekty wypierania – wyniki symulacji 145

3.4.3. Finansowanie inwestycji infrastrukturalnych a dług publiczny 146


5

Rozdział 4. Wpływ UEFA EURO 2012TM na PKB w województwach 154

4.1. Wstęp 154

4.2. Efekty wydatków związanych z UEFA EURO 2012TM 154

4.3. Efekty wydatków z budżetu UEFA 160

4.4. Efekty napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych 160

4.5. Efekty wydatków turystów zagranicznych 161

4.6. Skumulowane efekty 162


Załącznik A. Wpływ infrastruktury drogowej i kolejowej na łączną

produktywność czynników produkcji i PKB w województwach

173

A.1. Wstęp 173

A.2. Regionalne zróżnicowanie technicznego uzbrojenia pracy i wydajności pracy

173

A.3. Oszacowania łącznej produkcyjności czynników produkcji w województwach i jej przestrzenne zróżnicowanie

178

A.4. Oddziaływanie infrastruktury drogowej i kolejowej na łączną produktywność czynników produkcji

184

A.5. Podsumowanie 192

Załącznik B. Charakterystyka modelu CGE – podstawowe

mechanizmy i założenia symulacji 193

B.1. Model CGE dla Polski – podstawowe fakty 193

B.1.1. Typ modelu i poziom dezagregacji 193

B.1.2. Produkcja 194

B.1.3. Popyt 195

B.1.4. Ceny 195

B.1.5. Dochody 196

B.1.6. Dynamika modelu 196

6

B.1.7. Technika rozwiązywania 197

B.1.8. Baza danych i kalibracja parametrów 197

B.1.9. Rozwiązanie bazowe i scenariusz „EURO” 198

B.2. Oddziaływanie UEFA EURO 2012™ – podstawowe mechanizmy ekonomiczne

199

B.2.1. Rola potencjału gospodarczego 199

B.2.2. Rezultaty przyspieszenia inwestycji 200

B.2.3. Optymalizacyjne zachowania podmiotów gospodarczych 202

B.2.4. Kształtowanie się cen 206

B.2.5. Deficyt sektora finansów publicznych 208

B.2.6. Źródła oszacowań parametrów modelu 210

B.2.7. Rola założeń 210

B.3. Podsumowanie 212

Załącznik C. Scenariusze symulacyjne 215

C.1. Wprowadzenie 215

C.2. Przychody z turystyki zagranicznej 216

C.3. Nakłady inwestycyjne związane z UEFA EURO 2012™ 218

C.3.1. Wielkość nakładów inwestycyjnych 218

C.3.2. Rozkład nakładów inwestycyjnych 225

C.4. Ustalenie parametrów siły i oddziaływania TFP 228

C.5. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne 232

C.6. Podsumowanie 234

Bibliografia 237

7

Spis wykresów

1.1. Relacja PKB per capita w kraju organizującym Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej do PKB per capita w trzech najbogatszych krajach europejskich

30

1.2. Gęstość sieci drogowej w wybranych krajach UE w 2007 r. 38

1.3. Gęstość sieci autostradowej w wybranych krajach UE w 2007 r. 38

1.4. Transport drogowy w wybranych krajach UE w 2007 r. 38

1.5. Stan dróg krajowych w Polsce 38

1.6. Stan dróg publicznych zarządzanych przez samorządy wojewódzkie i powiatowe

38

1.7. Krajowy transport kolejowy w Polsce i innych krajach UE 38

1.8. Czynniki najbardziej zniechęcające do podjęcia inwestycji w Polsce w 2007 r.

40

1.9. Oceny wybranych czynników klimatu inwestycyjnego w 2009 r. 40

2.1. Struktura wydatków turystów zagranicznych w Polsce w latach 2005-

2015 47

2.2. Średnioroczna inflacja CPI oraz wskaźnik cen dóbr turystycznych w Polsce w latach 1999-2020

51

2.3. Kursy równowagi oraz nominalny kurs złotego do euro w latach 2000-2012

56

2.4. Kurs złotego do dolara w ujęciu nominalnym i wg parytetu siły nabywczej 2004-2020

57

2.5. Dzienne wydatki turystów zagranicznych na osobę w latach 1999-2020 63

2.6. Podział biletów na mecze UEFA EURO 2012™ organizowane w Polsce pomiędzy kibiców krajowych i kibiców zagranicznych

71

2.7. Struktura dodatkowych przychodów z turystyki zagranicznej w latach 2012-2020 związanych z organizacją UEFA EURO 2012™ w Polsce

108

3.1. Tempo wzrostu PKB – odchylenia od scenariusza "bez EURO" 129

3.2. PKB – odchylenia od scenariusza "bez EURO" 129

3.3. Zatrudnienie – odchylenia od scenariusza "bez EURO" 131

8

3.4. Źródła skumulowanego wzrostu PKB w scenariuszu podstawowym 132

3.5. Przyrost PKB na skutek zwiększenia napływu turystów zagranicznych 137

3.6. Produkcja budowlano-montażowa – odchylenia od scenariusza "bez EURO"

138

3.7. Luka popytowa w Polsce w latach 2002-2011 142

3.8. Efekty wypierania – odchylenia zmiennych od scenariusza „bez EURO” 145

3.9. Deficyt sektora finansów publicznych – odchylenia od scenariusza „bez EURO”

147

3.10. Wpływy podatkowe – odchylenia od scenariusza „bez EURO” 147

3.11. Dług sektora finansów publicznych w relacji do PKB – odchylenia od scenariusza „bez EURO”

148

A.1. Wydajność pracy i techniczne uzbrojenie pracy w województwach w

latach 1995-2006 178

B.1. Efekty przyspieszenia 201

C.1. Struktura nakładów związanych z UEFA EURO 2012TM 224

C.2. Scenariusze zmian wielkości bezpośrednich inwestycji zagranicznych 234

Spis tablic

1.1. Wpływ wybranych międzynarodowych imprez sportowych organizowanych w latach 2000-2012 na PKB w krajach goszczących

33

2.1. Wyniki regresji panelowych (typu random effects) dla wielkości

wydatków na jednego przyjezdnego w USD jako zmiennej objaśnianej 61

2.2. Założony rozdział organizacji poszczególnych spotkań UEFA EURO 2012™ pomiędzy polskie miasta

65

2.3. Całkowita liczba dostępnych miejsc stadionowych na meczach UEFA EURO 2012™ w Polsce

66

2.4. Wykorzystanie miejsc stadionowych na meczach UEFA EURO 2012™ w Polsce

68

2.5. Dystrybucja biletów na mecze w Polsce pomiędzy poszczególne grupy 70

9

kibiców w procentach oraz wg liczby zajętych miejsc

2.6. Liczba kibiców stadionowych UEFA EURO 2012™ w Polsce w podziale na grupy

74

2.7. Liczba pozostałych gości zagranicznych UEFA EURO 2012™ w Polsce 75

2.8. Wysokość wydatków zagranicznych kibiców stadionowych i pozostałych gości UEFA EURO 2012™ w Polsce

82

2.9. Liczba i wydatki gości w strefach kibica 84

2.10. Udzielone i zarezerwowane noclegi w pokojach hotelowych w Polsce przez kibiców krajowych i zagranicznych w trakcie UEFA EURO 2012TM

89

2.11. Efekt netto wzrostu przychodów z turystyki w czerwcu 2012 r. w związku z organizacją UEFA EURO 2012™ w Polsce

93

2.12. Wyniki regresji panelowych (typu random effects) dla liczby turystów zagranicznych przyjeżdżających na wypoczynek

104

3.1. Scenariusze symulacyjne – odchylenia od scenariusza „bez EURO” 127

3.2. Skumulowane efekty UEFA EURO 2012TM w roku 2020 (całkowity przyrost w latach 2008-2020)

130

3.3. Gospodarcze efekty ME w Portugalii, Austrii, Szwajcarii i Polsce 139

4.1. Regionalne zróżnicowanie wydatków infrastrukturalnych związanych z

UEFA EURO 2012TM 155

4.2. Mnożniki wydatków transportowych i pozostałych wydatków 157

4.3. Regionalne zróżnicowanie wzrostu PKB na skutek wydatków infrastrukturalnych związanych z UEFA EURO 2012TM

159

4.4. Regionalne zróżnicowanie wzrostu PKB na skutek napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych

161

4.5. Regionalne zróżnicowanie wzrostu PKB na skutek wzrostu wydatków turystów zagranicznych

162

4.6. Regionalne zróżnicowanie wzrostu PKB w latach 2008-2020 na skutek organizacji UEFA EURO 2012TM (w mln zł) w wariancie podstawowym

163

4.7. Regionalne zróżnicowanie wzrostu PKB w latach 2008-2020 na skutek organizacji UEFA EURO 2012TM (w % wzrostu PKB) w wariancie podstawowym

165

4.8. Regionalne zróżnicowanie wzrostu PKB w latach 2008-2020 na skutek organizacji UEFA EURO 2012TM (w mln zł) w wariancie optymistycznym

166

10

4.9. Regionalne zróżnicowanie wzrostu PKB w latach 2008-2020 na skutek organizacji UEFA EURO 2012TM (w mln zł) w wariancie pesymistycznym

166

4.10. Wzrost PKB na mieszkańca w latach 2008-2020 na skutek organizacji UEFA EURO 2012TM (w złotych)

167

4.11. Wzrost PKB na mieszkańca w latach 2008-2020 na skutek organizacji UEFA EURO 2012TM jako procent PKB per capita

169

A.1. Parametry regionalnej funkcji wydajności pracy 181

A.2. Wybrane wskaźniki przestrzennego zróżnicowania technicznego uzbrojenia pracy, wydajności pracy i TFP w latach 1995-2006

184

A.3. Wpływ infrastruktury drogowej na łączną wydajność czynników produkcji

186

A.4. Wpływ infrastruktury kolejowej na łączną wydajność czynników produkcji

189

A.5. Wpływ zbudowania 100 km autostrad, 100 km dróg ekspresowych oraz 100 km linii kolejowych na PKB w województwach

191

C.1. Scenariusze zmian w turystyce: dodatkowe przychody z turystyki

zagranicznej w latach 2012-2020 217

C.2. Scenariusze zmian w turystyce: dodatkowe przychody z turystyki zagranicznej w latach 2012-2020 w województwach

217

C.3. Planowane nakłady na działania związane z organizacją UEFA EURO 2012™ wg obszaru merytorycznego i związku z UEFA EURO 2012™

219

C.4. Planowane nakłady na działania związane z organizacją UEFA EURO 2012™: Masterplan i scenariusz podstawowy

222

C.5. Działania związane z organizacją UEFA EURO 2012™: scenariusze dotyczące planowanych nakładów inwestycyjnych w sektorach gospodarki

225

C.6. Rozkład nakładów związanych z UEFA EURO 2012™ w scenariuszach przyspieszenia i „bez EURO”

227

C.7. Scenariusze rozkładu przyspieszenia nakładów inwestycyjnych 228

C.8. Wyniki estymacji równania TFP 231

C.9. Oszacowanie efektów TFP dla potrzeb symulacji 232

11

Spis map

2.1. Rozkład regionalny dodatkowych przychodów z turystyki w związku z przyjazdem kibiców zagranicznych na UEFA EURO 2012™ w Polsce

95

2.2. Rozkład regionalny dodatkowych przychodów z turystyki w latach 2013-2020 w Polsce związanych ze wzrostem wskaźnika NBISM w kategorii turystyka o 0,8 pkt.

106

2.3. Rozkład regionalny dodatkowych przychodów z turystyki w latach 2012-2020 związanych z organizacją UEFA EURO 2012™ w Polsce

109

4.1. Regionalne zróżnicowanie wzrostu PKB w latach 2008-2020 na skutek

organizacji UEFA EURO 2012TM 164

4.2. Wzrost PKB na mieszkańca w latach 2008-2020 na skutek organizacji UEFA EURO 2012TM

168

A.1. Regionalne zróżnicowanie technicznego uzbrojenia pracy w latach

1995-2006 175

A.2. Regionalne zróżnicowanie wydajności pracy w latach 1995-2006 177

A.3. Regionalne zróżnicowanie TFP w latach 1995-2006 182

Spis diagramów

1.1. Efekty gospodarcze organizacji UEFA EURO 2012™ 36

2.1. Wpływ organizacji imprez masowych na decyzje turystyczne rezydentów

i nierezydentów 86

2.2. Etapy podejmowania decyzji dotyczących wyjazdów turystycznych 97

2.3. Ranking marek wg Anholt-GfK Roper NBISM 2008 w kategorii „Turystyka” 101

A.1. Sieć pociągów intercity i ekspresowych w Polsce w 2009 r. 189

12

Synteza W dniu 18 kwietnia 2007 r. Komitet Wykonawczy Europejskiej Unii Piłkarskiej

(UEFA) podjął decyzję o przyznaniu Polsce i Ukrainie praw do organizacji

Mistrzostw Europy (ME) w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012TM. Decyzji tej

towarzyszyły w Polsce oczekiwania, że organizacja tak znaczącej

międzynarodowej imprezy sportowej przyczyni się m.in. do przyspieszenia

rozwoju gospodarczego Polski. Największe nadzieje wiązano z rozbudową

i modernizacją istniejącej infrastruktury transportowej (dróg, kolei, lotnisk,

transportu miejskiego) i wzrostem nakładów na infrastrukturę sportową,

skierowanych głównie na budowę bądź rozbudowę stadionów piłkarskich

w miastach goszczących (Chorzowie, Gdańsku, Krakowie, Poznaniu,

Warszawie i Wrocławiu). Ponadto powszechne było oczekiwanie, że

organizacja UEFA EURO 2012TM spowoduje wzrost przychodów z turystyki

zagranicznej zarówno w 2012 r., jak i w latach kolejnych, do czego

przyczynią się rozbudowa bazy hotelowej i rekreacyjno-kulturalnej oraz

umocnienie wizerunku Polski jako kraju przyjaznego i atrakcyjnego dla

turystów zagranicznych.

Celem niniejszego raportu, przygotowanego na zlecenie spółki celowej

Ministra Sportu i Turystyki, PL.2012 Sp. z o.o., jest identyfikacja głównych

kanałów oddziaływania UEFA EURO 2012TM na polską gospodarkę oraz

ilościowa ocena tego wpływu w latach 2008-2020. Tak zakreślone ramy

czasowe analizy pozwalają ocenić pełne, zarówno krótko-, jak i

długofalowe makroekonomiczne skutki organizacji ME.

Gospodarcze efekty organizacji UEFA EURO 2012TM można podzielić na

bezpośrednie i pośrednie. Efekty bezpośrednie obejmują: krótkookresowy

wzrost przychodów z turystyki zagranicznej związany z napływem kibiców i

gości w okresie trwania UEFA EURO 2012TM, zwiększenie nakładów

inwestycyjnych na infrastrukturę sportową, turystyczną i transportową oraz

krótkookresowy wzrost popytu związany z wydatkami na organizacyjną

stronę przedsięwzięcia, finansowanymi z budżetu operacyjnego UEFA.

13

Do efektów pośrednich organizacji UEFA EURO 2012TM zaliczyć można

zwiększenie atrakcyjności turystycznej kraju i związany z tym

długookresowy wzrost liczby turystów i konsumpcji turystycznej („efekt

barceloński”), wzrost produktywności gospodarki, będący wynikiem

ilościowej i jakościowej poprawy stanu infrastruktury transportowej,

zwiększenie prywatnych inwestycji krajowych oraz wzrost atrakcyjności

inwestycyjnej kraju, prowadzący do zwiększonego napływu

bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) i dodatkowego wzrostu

potencjału gospodarczego.

Wśród analizowanych w raporcie bezpośrednich i pośrednich efektów

UEFA EURO 2012TM dla polskiej gospodarki na szczególną uwagę zasługują

inwestycje w infrastrukturę transportową i powiązane z nimi zwiększenie

produktywności i napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych.

Można oczekiwać, że efekty te będą relatywnie silne w porównaniu z

dotychczasowymi organizatorami największych imprez sportowych, którzy

dysponowali znacznie bardziej rozwiniętą niż w Polsce infrastrukturą

drogową, kolejową, lotniskową i miejską. Organizację UEFA EURO 2012TM

można zatem postrzegać jako „pozytywny wstrząs zewnętrzny”. Jego

efektem będzie trwałe podniesienie poziomu produktywności i PKB w

Polsce, które bez bodźca w postaci Mistrzostw nastąpiłoby zapewne

znacznie później.

Analizowane w raporcie gospodarcze efekty organizacji UEFA EURO

2012™ ujęto w trzy scenariusze – podstawowy (najbardziej

prawdopodobny), optymistyczny i pesymistyczny. Podejście to

odzwierciedla niepewność związaną z niektórymi efektami ME. Uzyskane

wyniki dla wymienionych scenariuszy porównywane są z tzw.

scenariuszem bazowym, zakładającym, że ME nie są w Polsce

organizowane (scenariusz „bez EURO” - BE).

W scenariuszu podstawowym liczba turystów zagranicznych, którzy

przyjadą do Polski w czerwcu 2012 r. w związku z UEFA EURO 2012™,

wyniesie 820,8 tys., z czego 453,5 tys. pozostanie w Polsce dłużej niż jeden

14

dzień. Stanowi to 35,7% rocznej liczby turystów, jacy przyjechali w 2008 r.

do 4 miast, które będą gościły rozgrywki Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej.

Wzrost przychodów z turystyki w czerwcu 2012 r. wyniesie w wariancie

podstawowym 768 mln zł w cenach stałych z 2008 r (844,9 mln zł w

cenach bieżących). W ramach tego efektu 25,8% łącznych przychodów

będą stanowić wydatki zagranicznych zwykłych kibiców stadionowych,

37,6% wydatki pozostałych zagranicznych kibiców zasiadających na

stadionach (sponsorów i VIPów), a 32,6% wydadzą w Polsce kibice

zagraniczni bez biletów na stadion, którzy będą oglądali mecze w

strefach kibica.

Dobra organizacja UEFA EURO 2012™ w Polsce może - poprzez

umocnienie wizerunku naszego kraju jako miejsca atrakcyjnego

turystycznie - przyczynić się do znaczącego wzrostu przyjazdów turystów

zagranicznych w celach wypoczynkowych („efekt barceloński”). Sprzyjać

temu będzie również rozwój bazy turystycznej oraz przyspieszenie

nakładów na infrastrukturę transportową, wymuszone organizacją ME. W

scenariuszu podstawowym założono, że atrakcyjność turystyczna Polski

mierzona wskaźnikiem Anholt-GfK Roper NBISM w kategorii turystyka

wzrośnie o 0,8 pkt. na skutek organizacji UEFA EURO 2012™, czyli do

poziomu odpowiadającego atrakcyjności Węgier. W rezultacie roczny

napływ turystów zagranicznych przyjeżdżających na wypoczynek do

Polski zwiększy się o 489 tys. osób. Przyrost ten spowoduje zwiększenie

przychodów z turystyki międzynarodowej w Polsce w latach 2013-2020 o

4,2 mld zł liczone w cenach stałych z 2008 r. Efekt ten ponad 5-krotnie

przewyższy krótkookresowy wzrost przychodów z turystyki zagranicznej w

czerwcu 2012 r. związany z napływem kibiców do Polski.

W scenariuszu podstawowym łącznie w latach 2012-2020 przychody z

turystyki zagranicznej w wyniku organizacji UEFA EURO 2012™ powinny

wzrosnąć o 5,0 mld zł (w cenach stałych z 2008 r.), z czego najwyższy

roczny wzrost nastąpi w 2012 r. dzięki przyjazdom kibiców i gości

zagranicznych do miast goszczących rozgrywki. W wariancie

pesymistycznym dodatkowe przychody z turystyki zagranicznej w latach

15

2012-2020 wyniosą 1,1 mld zł, a w wariancie optymistycznym ukształtują

się one na poziomie 6,0 mld zł.

W ujęciu regionalnym największe korzyści z organizacji UEFA EURO 2012™ -

w postaci dodatkowych przychodów z turystyki międzynarodowej w

latach 2012-2020 - odniosą zarówno województwa goszczące rozgrywki

(np. województwo mazowieckie - 1,0 mld zł w cenach stałych z 2008 r. w

wariancie podstawowym), jak i inne województwa zyskujące na wzroście

atrakcyjności turystycznej Polski (np. zachodniopomorskie i małopolskie -

po 0,8 mld zł). Najsłabiej organizacja Mistrzostw wpłynie na przychody z

turystyki zagranicznej w województwach świętokrzyskim (wzrost o 27 mln

zł), opolskim (42 mln zł) i podlaskim (44 mln zł).

Analiza makroekonomicznych efektów organizacji UEFA EURO 2012™

w Polsce opiera się na zastosowaniu dynamicznego modelu równowagi

ogólnej (CGE – computable general equilibrium). Modele tego typu

uznawane są obecnie za najlepsze narzędzie analityczne w przypadku

badania wpływu na gospodarkę wielkich wydarzeń sportowych, m.in. ze

względu na szczegółowy poziom opisu gospodarki (dezagregacja

według gałęzi i sektorów instytucjonalnych). Ponadto, w porównaniu

z konkurencyjnym podejściem opartym na metodach input-output,

model CGE pozwala pełniej ująć nie tylko korzyści, ale i koszty

wydarzenia, dzięki uwzględnieniu ograniczeń dostępnych w gospodarce

zasobów.

Głównym impulsem ekonomicznym związanym z organizacją ME jest

przyspieszenie (przesunięcie w czasie) inwestycji w sferze infrastruktury

transportowej (drogi, koleje, transport miejski i lotniska), a także budowy

stadionów i centrów pobytowych. Scenariusze dla inwestycji oparto na

sporządzonym przez spółkę PL.2012 harmonogramie i założeniach

kosztowych dla projektów infrastrukturalnych i organizacyjnych

związanych z organizacją UEFA EURO 2012TM (Masterplan), a także

eksperckich opiniach co do przebiegu realizacji Masterplanu przed

rozpoczęciem UEFA EURO 2012TM. Scenariusz „bez EURO” przewiduje, że

bez bodźca związanego z Mistrzostwami inwestycje w infrastrukturę

16

transportową byłyby realizowane z wykorzystaniem funduszy unijnych w

latach 2008-2015. W przypadku pozostałych inwestycji związanych z

Mistrzostwami (stadiony i centra pobytowe) założono, że w scenariuszu BE

zostałyby one ukończone do roku 2020. Trzy analizowane warianty dla

inwestycji - podstawowy, pesymistyczny i optymistyczny - zakładają ich

przyspieszenie, choć w różnym stopniu, w porównaniu ze scenariuszem

„bez EURO”.

Do scenariusza podstawowego przyjęto wielkość nakładów

inwestycyjnych w wysokości 81,3 mld zł. Na kwotę tę składają się nakłady

na infrastrukturę transportową obejmującą transport drogowy, miejski i

kolejowy oraz lotniska wynoszące 69,6 mld zł, koszt budowy stadionów na

poziomie 5,1 mld zł oraz nakłady na centra pobytowe, hotele i inne

projekty towarzyszące organizacji imprezy w kwocie 6,4 mld zł.

Scenariusz pesymistyczny zakłada, że inwestycje zostaną zrealizowane na

poziomie o 28,2% niższym niż w scenariuszu podstawowym. Z kolei

scenariusz optymistyczny zakłada ukończenie wszystkich przedsięwzięć

inwestycyjnych zaplanowanych w Masterplanie do połowy roku 2012, co

oznacza nakłady inwestycyjne wyższe o 30,2% niż w scenariuszu

podstawowym.

Bezpośrednią konsekwencją przyspieszenia inwestycji jest wcześniejsze

osiągnięcie wyższego potencjału gospodarczego (możliwości

produkcyjnych). Dokonuje się ono częściowo poprzez wzrost łącznej

produktywności czynników wytwórczych (TFP – total factor productivity), tj.

efektywności, z jaką wykorzystywane są zasoby kapitału i pracy. Wzrost

TFP powiązany jest m.in. z rozwojem infrastruktury drogowej – siłę tego

związku ustalono na podstawie badań empirycznych. Pozwoliło to na

wyznaczenie ścieżki zmian TFP, traktowanych jako kolejny impuls związany

z organizacją ME. Założono, że szybsza realizacja inwestycji w

infrastrukturę transportową na skutek organizacji UEFA EURO 2012TM

przełoży się na zwiększenie produktywności w latach 2010-2014, przy czym

maksymalne odchylenie (in plus) od scenariusza BE wystąpi w 2012 r. i

17

wyniesie 0,3%, 0,4% i 0,2% odpowiednio dla scenariusza podstawowego,

optymistycznego i pesymistycznego.

Przyspieszenie inwestycji w infrastrukturę transportową sprawi, że

zwiększony napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich nastąpi

wcześniej niż w scenariuszu „bez EURO”. W przypadku BIZ maksymalne

odchylenie od scenariusza BE wystąpi w 2013 r. i wyniesie 1,4%, 2,4% i 0,7%

odpowiednio dla scenariuszy podstawowego, optymistycznego i

pesymistycznego.

Kolejny bodziec ekonomiczny związany z ME stanowi zwiększenie napływu

turystów zagranicznych w roku 2012 i w latach następnych („efekt

barceloński”). W symulacji wykorzystano przedstawione wyżej prognozy

wzrostu konsumpcji turystycznej, w podziale na najważniejsze kategorie

wyrobów i usług. Odrębnym impulsem są szacunkowe wydatki z budżetu

operacyjnego UEFA w roku 2012, które założono na poziomie 150 mln

euro.

Ekonomicznym efektem UEFA EURO 2012TM jest przyrost PKB o 1,4–2,7% (w

zależności od rozważanego scenariusza; wzrost wynosi 2,1% w wariancie

podstawowym) jego wielkości z roku 2009, przy czym przyrost ten

rozłożony jest na lata 2008–2020. Absolutna wartość skumulowanego

wzrostu PKB wynosi 18,4–36,6 mld zł w cenach z 2009 r. (27,9 mld zł

w wariancie podstawowym), z kulminacją przypadającą na rok 2012,

w którym PKB zwiększa się o 5,4–9,5 mld zł. Skumulowany przyrost

konsumpcji gospodarstw domowych wynosi 12,8–26,7 mld zł (20,5 mld zł

w wariancie podstawowym).

Najważniejszym źródłem dodatnich ekonomicznych efektów EURO jest

przyspieszenie inwestycji w infrastrukturę transportową – przyczynia się ono

w 77,5% do skumulowanego wzrostu PKB (dla scenariusza

podstawowego). Kolejnymi – według wagi – czynnikami tego wzrostu są:

przyspieszenie BIZ (udział w „efekcie EURO” wynoszący 7,8%), a następnie

wzrost konsumpcji turystycznej (7,3%), wykorzystanie stadionów i centrów

pobytowych (6,4%) oraz budżet operacyjny UEFA (1,0%). Oznacza to, że

18

na skumulowany wzrost PKB w latach 2008-2020 w ponad 90% złożą się

efekty podażowe (zwiększenie potencjału gospodarczego).

Maksymalny przyrost zatrudnienia w stosunku do scenariusza „bez EURO”

następuje w 2012 r. i wynosi 20–33 tys. osób (biorąc pod uwagę

zatrudnionych na podstawie stosunku pracy, w przeliczeniu na pełne

etaty). Przeciętny roczny efekt w postaci przyrostu zatrudnienia,

w porównaniu ze scenariuszem „bez EURO”, wynosi 8,2 tys. osób

w podstawowym wariancie symulacji.

Omawiane w niniejszym opracowaniu korzyści z organizacji UEFA EURO

2012™ w Polsce są – w kategoriach względnych – wyższe od wyników dla

pozostałych krajów będących gospodarzami ME. Główne ekonomiczne

efekty organizacji UEFA EURO 2012™ w Polsce związane są

z przyspieszeniem rozwoju infrastruktury transportowej –

bezprecedensowym, jeśliby wziąć za punkt odniesienia organizację

wielkich wydarzeń sportowych w innych krajach. Oddziaływanie

zwiększonego w ten sposób potencjału gospodarki rozciąga się też na

dłuższy okres niż oddziaływanie bodźców popytowych analizowane

w pozostałych krajach. W raportach dotyczących skutków ME

w Portugalii oraz Austrii i Szwajcarii nie brano również pod uwagę

możliwości wystąpienia „efektu barcelońskiego”. Ponadto, jednym

z czynników ograniczających porównywalność omawianych wyników jest

odmienność stosowanych metod badawczych.

Gospodarcze efekty ME w Portugalii, Austrii, Szwajcarii i Polsce

Kraj Okres wpływu Całkowity przyrost PKB (w %)1

Przyrost zatrudnienia (w tys. pełnych rocznych etatów)

Portugalia 3 lata 0,56 39,4

Austria średni 0,28 11,8

Szwajcaria średni 0,07 3,8

Polska 13 lat 2,09 106,3 1 Skumulowany przyrost PKB w cenach stałych odniesiony do poziomu rocznego PKB wytworzonego 3 lata przed ME.

19

Intensyfikacja inwestycji publicznych związanych z UEFA EURO 2012TM

powoduje najpierw wzrost, a następnie spadek deficytu i długu sektora

publicznego. Maksymalne dodatnie odchylenie długu publicznego

w relacji do PKB w porównaniu ze scenariuszem „bez EURO” wynosi

w wariancie podstawowym 1,0 p.p. Po roku 2015 relacja dług

publiczny/PKB osiąga poziom nieznacznie niższy w porównaniu ze

scenariuszem bazowym. Oznacza to, że dodatkowe wpływy podatkowe,

osiągane w okresie wzrostu potencjału gospodarki, kompensują wzrost

kosztów obsługi długu, obserwowany w horyzoncie analizy.

W ujęciu absolutnym największy skumulowany wzrost PKB per capita w

latach 2008-2020 na skutek organizacji UEFA EURO 2012TM nastąpi w

województwach lubuskim (ponad 1,5 tys. zł w wariancie podstawowym, w

cenach stałych z 2009 r.), łódzkim (ok. 1,5 tys. zł), kujawsko-pomorskim (1,4

tys. zł) i dolnośląskim (1,1 tys. zł). Wśród bezpośrednich organizatorów

UEFA EURO 2012TM województwo mazowieckie znajduje się na 5 miejscu w

tej klasyfikacji (ok. 940 zł), województwo pomorskie na 9 (ok. 640 zł), zaś

wielkopolskie na 10 (ok. 340 zł). Najmniej na organizacji UEFA EURO 2012TM

skorzystają województwa lubelskie, opolskie, świętokrzyskie i podlaskie, w

których wzrost PKB per capita na skutek organizacji Mistrzostw nie

przekroczy 100 zł. Wysokie przyrosty PKB na mieszkańca w

województwach lubuskim, łódzkim i kujawsko-pomorskim, w których nie

odbędą się mecze UEFA EURO 2012TM, wynikają stąd, iż w województwach

tych realizowane będą relatywnie wysokie inwestycje w infrastrukturę

drogową.

W ujęciu względnym największy skumulowany wzrost PKB per capita w

latach 2008-2020, będący efektem organizacji UEFA EURO 2012TM, wystąpi

w województwach lubuskim (wzrost PKB per capita o ok. 5,1% w wariancie

podstawowym), kujawsko-pomorskim (4,8%) i łódzkim (4,7%). Wśród

bezpośrednich organizatorów UEFA EURO 2012TM województwo

dolnośląskie znajdzie się w tej klasyfikacji na 5 pozycji (3,1%), pomorskie na

8 (2,0%), mazowieckie na 9 (1,8%), zaś wielkopolskie na 10 (1,0%). W

województwach lubelskim, opolskim, podlaskim i świętokrzyskim

20

wynikający z organizacji UEFA EURO 2012TM wzrost PKB per capita w latach

2008-2020 nie przekroczy 0,5%.

Niniejszy raport różni się w sposób istotny od większości dotychczas

opublikowanych analiz tego typu zarówno w sferze koncepcji samego

badania, jak i zastosowanych narzędzi. Po pierwsze, ocena

makroekonomicznych skutków UEFA EURO 2012TM opiera się na założeniu,

że organizacja ME przyczyni się do przyspieszenia (wcześniejszej realizacji)

koniecznych inwestycji w infrastrukturę sportową i transportową, które bez

bodźca w postaci Mistrzostw zostałyby zrealizowane później. Po drugie,

długoterminowy wpływ UEFA EURO 2012TM na przychody z turystyki

zagranicznej („efekt barceloński”) został oszacowany w ramach analizy

ilościowej z wykorzystaniem wskaźnika marki narodowej jako miernika

atrakcyjności turystycznej Polski. Po trzecie, analiza uwzględnia nie tylko

popytowe skutki inwestycji w infrastrukturę transportową, ale przede

wszystkim ich pozytywny wpływ na łączną produktywność czynników

produkcji (oddziaływanie na podaż w gospodarce). W efekcie tym

upatrywać można głównych korzyści związanych z UEFA EURO 2012TM. Po

czwarte, w analizie uwzględniono korzystne efekty poprawy infrastruktury

transportowej dla napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych do

Polski. Po piąte, symulację gospodarczych skutków UEFA EURO 2012TM

przeprowadzono z wykorzystaniem dynamicznego modelu równowagi

ogólnej, pozwalającego oceniać wpływ organizacji ME na wybrane

zmienne (agregaty) makroekonomiczne w poszczególnych latach. Po

szóste, w raporcie oszacowano wpływ przyspieszenia inwestycji w

infrastrukturę transportową i sportową związanych z UEFA EURO 2012TM na

deficyt i dług sektora finansów publicznych.

21

Wstęp W dniu 18 kwietnia 2007 r. Komitet Wykonawczy Europejskiej Unii Piłkarskiej

(UEFA) podjął decyzję o przyznaniu Polsce i Ukrainie praw do organizacji

Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012TM. Decyzji tej towarzyszyły w

Polsce oczekiwania, że organizacja tak znaczącej międzynarodowej imprezy

sportowej przyczyni się m.in. do przyspieszenia rozwoju gospodarczego Polski.

Największe nadzieje wiązano z rozbudową i modernizacją istniejącej

infrastruktury transportowej (dróg, kolei, lotnisk, transportu miejskiego), której

zasób i jakość są w Polsce nadal znacznie niższe niż w krajach rozwiniętych.

Oczekiwano również wzrostu nakładów na infrastrukturę sportową,

skierowanych głównie na budowę bądź rozbudowę stadionów piłkarskich w

miastach goszczących UEFA EURO 2012TM (Chorzowie, Gdańsku, Krakowie,

Poznaniu, Warszawie i Wrocławiu), co w dłuższej perspektywie powinno

przyczynić się do rozwoju piłki nożnej i innych dyscyplin sportowych w Polsce.

Ponadto powszechne było oczekiwanie, że organizacja UEFA EURO 2012TM

spowoduje wzrost przychodów z turystyki zagranicznej zarówno w 2012 r., jak i

w latach kolejnych, co będzie wynikiem rozbudowy bazy hotelowej i

rekreacyjno-kulturalnej oraz umocnienia wizerunku Polski jako kraju

przyjaznego i atrakcyjnego dla turystów zagranicznych.

Wymienione wyżej spodziewane efekty UEFA EURO 2012TM wskazują, że

organizacja Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej (ME) powinna mieć istotny

wpływ na polską gospodarkę zarówno w średnim okresie, obejmującym etap

przygotowań do ME i samą imprezę, jak i w dłuższym horyzoncie czasowym,

rozciągającym się na kolejne lata po zakończeniu turnieju piłkarskiego.

Celem niniejszego raportu, przygotowanego na zlecenie spółki celowej

Ministra Sportu i Turystyki, PL.2012 Sp. z o.o., jest identyfikacja głównych

kanałów oddziaływania UEFA EURO 2012TM na polską gospodarkę oraz

ilościowa ocena wielkości tego wpływu w latach 2008-2020. Tak zakreślone

ramy czasowe analizy pozwalają ocenić pełne, zarówno krótko-, jak i

długookresowe makroekonomiczne skutki organizacji ME.

22

Raport składa się z czterech rozdziałów. W pierwszym rozdziale omówiono

doświadczenia międzynarodowe związane z wpływem największych

międzynarodowych imprez sportowych na gospodarki krajów goszczących.

Doświadczenia te pozwoliły zidentyfikować główne mechanizmy

oddziaływania ME na polską gospodarkę. W rozdziale drugim oszacowano

wpływ UEFA EURO 2012TM na przychody z turystyki zagranicznej w latach 2012-

2020. Rozdział trzeci zawiera opis wyników symulacji makroekonomicznych

efektów UEFA EURO 2012TM, mierzonych wzrostem produktu krajowego brutto

(PKB), jego głównych składowych, zatrudnienia, wpływów podatkowych,

długu publicznego i aktywności w budownictwie w latach 2008-2020.

Symulację tę przeprowadzono z wykorzystaniem dynamicznego modelu

równowagi ogólnej (CGE). W rozdziale czwartym przedstawiono rezultaty

dezagregacji skutków organizacji UEFA EURO 2012TM dla wzrostu PKB w

podziale na województwa.

Raport zawiera trzy załączniki. W załączniku A przedstawiono wyniki

badania poświęconego oddziaływaniu infrastruktury transportowej na

wydajność czynników produkcji i PKB w województwach. Treścią załącznika B

jest opis dynamicznego modelu równowagi ogólnej, który zastosowano do

symulacji wpływu UEFA EURO 2012TM na polską gospodarkę. W załączniku C

zaprezentowano sposób konstrukcji scenariuszy symulacyjnych dotyczących

najważniejszych impulsów związanych z ME, wykorzystanych następnie w

symulacji makroekonomicznych skutków UEFA EURO 2012TM.

Niniejszy raport różni się w sposób istotny od większości dotychczas

opublikowanych analiz tego typu zarówno w sferze koncepcji samego

badania, jak i zastosowanych narzędzi. Po pierwsze, ocena

makroekonomicznych skutków UEFA EURO 2012TM opiera się na założeniu, że

organizacja ME przyczyni się do przyspieszenia (wcześniejszej realizacji)

koniecznych inwestycji w infrastrukturę sportową i transportową, które bez

bodźca w postaci Mistrzostw zostałyby zrealizowane później. Po drugie,

długoterminowy wpływ UEFA EURO 2012TM na przychody z turystyki

zagranicznej („efekt barceloński”) został oszacowany w ramach analizy

23

ilościowej z wykorzystaniem wskaźnika marki narodowej jako miernika

atrakcyjności turystycznej Polski. Po trzecie, analiza uwzględnia nie tylko

popytowe skutki inwestycji w infrastrukturę transportową, ale przede wszystkim

ich pozytywny wpływ na łączną produktywność czynników produkcji

(oddziaływanie na podaż w gospodarce). W efekcie tym upatrywać można

głównych korzyści związanych z UEFA EURO 2012TM. Po czwarte, w analizie

uwzględniono korzystne efekty poprawy infrastruktury transportowej dla

napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Polski. Po piąte,

symulację gospodarczych skutków UEFA EURO 2012TM przeprowadzono z

wykorzystaniem dynamicznego modelu równowagi ogólnej, pozwalającego

oceniać wpływ organizacji ME na wybrane zmienne (agregaty)

makroekonomiczne w poszczególnych latach. Po szóste, w raporcie

oszacowano wpływ przyspieszenia inwestycji w infrastrukturę transportową i

sportową związanych z UEFA EURO 2012TM na deficyt i dług sektora finansów

publicznych.

Najważniejsze wyniki i wnioski z przeprowadzonych analiz przedstawiono w

syntezie raportu.

24

1. Główne kanały wpływu UEFA EURO 2012TM na polską gospodarkę

1.1. Wstęp

Ekonomiczne skutki organizacji imprez sportowych o wymiarze

międzynarodowym są przedmiotem licznych prac empirycznych. Dotyczą

one zwykle przedsięwzięć o potencjalnie największym wpływie na gospodarki

krajów goszczących, takich jak Letnie i Zimowe Igrzyska Olimpijskie (IO) oraz

Mistrzostwa Świata (MŚ) i Europy (ME) w Piłce Nożnej. Prace te można

podzielić na dwie grupy. Do pierwszej z nich i jednocześnie mniej licznej

należą badania przyjmujące postać oceny projektu inwestycyjnego, a więc

zestawienia kosztów organizacji imprezy z generowanymi przez nią

przychodami, ujmowanego w kategoriach wartości zaktualizowanej netto

(net present value) [Brealey, Myers; 2000]. Analizę taką przeprowadzono

między innymi dla zimowych IO w Vancouver w 2010 r., a jej wyniki

sygnalizowały znaczące ryzyko poniesienia straty finansowej przez

organizatorów [Schaffer et al., 2003]. Ten typ analizy napotyka jednak liczne

ograniczenia, takie jak trudności oszacowania wszystkich kosztów i korzyści z

organizacji imprezy (np. korzyści odnoszonych przez społeczeństwo z lepszej

infrastruktury transportowej i sportowej) oraz określenia tzw. kosztu

alternatywnego, czyli kosztów utraconych możliwości (opportunity costs). To

drugie ograniczenie oznacza konieczność wskazania inwestycji stanowiącej

alternatywę dla międzynarodowej imprezy sportowej i wyznaczenia stopy

zwrotu z tej inwestycji [Kasimati, 2003], za pomocą której miałyby być

dyskontowane przyszłe przepływy pieniężne. Ograniczenie to jest szczególnie

widoczne w przypadku organizacji UEFA EURO 2012TM w Polsce, która może

być postrzegana przede wszystkim jako czynnik przyspieszający realizację

koniecznych nakładów na infrastrukturę.

Drugi nurt badań empirycznych koncentruje się na oszacowaniu wpływu

międzynarodowych imprez sportowych na gospodarkę (impact studies),

25

ujmowanego w kategoriach reakcji podstawowych zmiennych

makroekonomicznych (poziomu i dynamiki PKB oraz jego głównych

składowych, zatrudnienia, dochodów ludności, cen). Badania te

sprowadzają się zwykle do porównania scenariusza zakładającego

organizację imprezy sportowej wraz z towarzyszącymi jej efektami

makroekonomicznymi z wariantem, w którym przedsięwzięcie to nie jest

organizowane. Taki sposób analizy uzasadniony jest tym, że organizacja

największych imprez sportowych wymusza realizację inwestycji, które bez tych

imprez najprawdopodobniej nie byłyby podjęte. Możliwe jest jednak inne

ujęcie tego problemu, w którym bez bodźca w postaci przedsięwzięcia

sportowego konieczne inwestycje byłyby również zrealizowane, ale później. W

tym ujęciu inwestycja związana z organizacją międzynarodowej imprezy

sportowej może być analizowana pod kątem optymalnego momentu jej

rozpoczęcia (optimal timing of investment) [Brealey, Myers; 2000]. W tak

właśnie zdefiniowany nurt badań empirycznych wpisuje się niniejszy raport.

Pierwsze oszacowanie makroekonomicznych skutków dużej

międzynarodowej imprezy sportowej dotyczyło Letnich IO w Los Angeles w

1984 r., a impulsem dla przeprowadzenia tego badania była znacząca strata

finansowa poniesiona przez organizatorów Letnich IO w Montrealu w 1976 r.

[Preuss, 2004]. Prace empiryczne poświęcone gospodarczym efektom

masowych imprez sportowych przyjmują zwykle postać analizy ex ante,

przygotowanej w okresie poprzedzającym organizację imprezy, często z

kilkuletnim wyprzedzeniem [Blake, 2005; Bohlmann, van Heerden, 2008; Rütter

et. al., 2004]. Towarzyszy im zatem wyższe – w porównaniu z badaniami

przeprowadzonymi ex post – ryzyko błędnego oszacowania wpływu

analizowanego przedsięwzięcia na gospodarkę. Zaletą analiz prowadzonych

ex post jest możliwość uwzględnienia rzeczywistych, a nie prognozowanych

ścieżek zmiennych egzogenicznych (na przykład przychodów z turystyki

zagranicznej) [Sterken, 2006]. Ponadto, badania ex post w większym stopniu

uwzględniają nietypowe reakcje podmiotów ekonomicznych na impuls, jakim

dla gospodarki jest organizacja międzynarodowej imprezy sportowej.

26

Niektórzy autorzy [Matheson, 2006] zwracają również uwagę, że analizy ex

ante zwykle zbyt wysoko wyceniają gospodarcze efekty imprez sportowych,

co wynika z niedoszacowania efektów substytucji (redukcji ponoszonych

przez konsumentów wydatków na dobra niezwiązane z przedsięwzięciem),

„wypierania” (przejściowego zmniejszenia napływu regularnych turystów w

trakcie trwania imprezy sportowej) i „wyciekania” (osłabienia efektów

mnożnikowych na skutek wzrostu podatków finansujących organizację

imprezy).

Z punktu widzenia identyfikacji głównych kanałów oddziaływania UEFA

EURO 2012TM na polską gospodarkę kluczowe znaczenie mają wyniki prac

empirycznych szacujących makroekonomiczne skutki Mistrzostw Świata i

Europy w Piłce Nożnej. W przeciwieństwie do Igrzysk Olimpijskich, które zwykle

organizowane są w jednym mieście i jego otoczeniu, turnieje piłkarskie mają

szerszy, krajowy zasięg. Towarzyszące im zwykle nakłady na infrastrukturę

transportową i stadionową mogą być – zwłaszcza w przypadku krajów

dysponujących ubogą infrastrukturą – relatywnie wysokie, co ma istotny

wpływ na ostateczne szacunki skutków makroekonomicznych

przedsięwzięcia, szczególnie w ujęciu regionalnym.

W punkcie 1.2. niniejszego rozdziału, posiłkując się wynikami

najważniejszych prac empirycznych dotyczących wpływu największych

imprez sportowych na gospodarkę, przedstawiono główne kanały tego

wpływu, jego kierunek i siłę. Stanowiło to punkt wyjścia do wstępnej analizy

bezpośrednich i pośrednich makroekonomicznych skutków organizacji UEFA

EURO 2012TM dla polskiej gospodarki (pkt 1.3.). Punkt 1.4. zawiera szersze

omówienie efektów pośrednich związanych z inwestycjami w infrastrukturę

transportową, które wyróżniają Polskę na tle dotychczasowych organizatorów

największych międzynarodowych imprez sportowych.

27

1.2. Wpływ największych imprez sportowych na gospodarkę – doświadczenia międzynarodowe

Jednym z najczęściej wymienianych i szacowanych efektów organizacji

międzynarodowych imprez sportowych jest krótkookresowy wzrost popytu

związany z napływem turystów, sportowców i zaproszonych gości

uczestniczących w imprezie [Rütter et. al., 2004; Ribeiro et al., 2004]. Wielkość

tego efektu zależy od wielu czynników, takich jak skala wydarzenia (w

przypadku turniejów piłkarskich zależna m. in. od liczby meczów), wielkości i

jakości bazy turystycznej, atrakcyjności turystycznej kraju (wpływających na

długość pobytu uczestników wydarzenia sportowego), relacji cen w kraju i za

granicą oraz skali tzw. efektu wypychania (spadku liczby innych przyjazdów

turystycznych w okresie trwania imprezy). Wzrost przychodów z turystyki

zagranicznej odnotowany w okresie trwania międzynarodowych imprez

sportowych nie ma zwykle istotnego wpływu na wielkość łącznego popytu w

gospodarce. Dla przykładu, wzrost wartości dodanej na skutek zwiększenia

przychodów z turystyki zagranicznej w trakcie UEFA EURO 2004TM w Portugalii

oszacowano na 81, mln € [Martins et al., 2004], co stanowiło 0,06% faktycznej

wartości dodanej w 2004 r. W przypadku UEFA EURO 2008TM w Austrii

[Helmenstein, Kleissner; 2008] efekt ten szacować można na 0,18%, a w

Szwajcarii [Rütter et. al., 2004] wyniósł on 0,03% wartości dodanej.

Drugi i potencjalnie silniejszy efekt jest związany ze zwiększeniem

atrakcyjności turystycznej kraju, które przyczynia się do wzrostu napływu

turystów i konsumpcji turystycznej w dłuższej perspektywie (legacy effect).

Najważniejszymi warunkami wystąpienia tego efektu są dobra organizacja

imprezy, umożliwiająca wykreowanie pozytywnego wizerunku kraju

goszczącego w światowych mediach oraz zapewnienie odpowiedniej bazy

turystycznej. Doświadczenia związane z organizacją Letnich Igrzysk

Olimpijskich w Barcelonie w 1992 r. wskazują, że impreza sportowa o wymiarze

międzynarodowym może mieć znaczący pozytywny wpływ na napływ

turystów w horyzoncie wielu lat po zakończeniu imprezy. W latach 1986-2000

liczba turystów zagranicznych odwiedzających Barcelonę w ciągu roku

28

podwoiła się, osiągając poziom 3,5 mln osób [Brunet, 2005], do czego

przyczyniły się wzrost rozpoznawalności miasta oraz szybki rozwój bazy

turystycznej (3-krotny wzrost liczby miejsc noclegowych w hotelach w

analizowanym okresie). W efekcie, IO w Barcelonie są często przywoływane

jako przykład dobrego wykorzystania potencjału dla rozwoju ruchu

turystycznego, który tkwi w imprezach sportowych o wymiarze

międzynarodowym („efekt barceloński”).

Skala „efektu barcelońskiego” jest trudna do oszacowania ex ante.

Dlatego przyjmowane w pracach empirycznych założenia dotyczące

możliwego zwiększenia napływu turystów zagranicznych do kraju

goszczącego w kolejnych latach po zakończeniu wydarzenia sportowego

mają zwykle charakter ekspercki i są silnie zróżnicowane. W przypadku UEFA

EURO 2008TM w Szwajcarii przyjęto, że w ciągu dziesięciu lat po zakończeniu

ME liczba dodatkowych noclegów wyniesie 40 – 180 tys., co przełoży się na

wzrost wartości dodanej o 5-20 mln CHF [Rütter et. al., 2004]. W pracy

poświęconej makroekonomicznym efektom organizacji Letnich Igrzysk

Olimpijskich w Sydney w 2000 r. założono, że międzynarodowa promocja

miasta goszczącego przyczyni się do zwiększenia napływu turystów o 1,5 mln

osób w okresie ośmiu lat po zakończeniu imprezy i wzrostu konsumpcji

turystycznej łącznie o 2,7 mld AUD [Madden, 2002]. W przypadku IO w

Londynie w 2012 r. przyjęto, że związany z Igrzyskami wzrost liczby turystów

odwiedzających Wielką Brytanię w latach 2012-2016 wyniesie 1,5% (w

scenariuszu podstawowym). Warto odnotować, że „efekt barceloński” został

pominięty w badaniach dotyczących makroekonomicznych efektów

organizacji niektórych międzynarodowych wydarzeń sportowych, takich jak

Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej w Niemczech w 2006 r. [Ahlert, 2005] i w

Republice Południowej Afryki w 2010 r. [Bohlmann, van Heerden; 2008], UEFA

EURO 2004TM w Portugalii [Martins et al., 2004], UEFA EURO 2008TM w Austrii

[Helmenstein, Kleissner; 2008].

Kolejny gospodarczy efekt organizacji największych imprez sportowych jest

związany z koniecznością poniesienia nakładów na infrastrukturę sportową (w

29

przypadku imprez piłkarskich są to głównie stadiony) i turystyczną (hotele,

centra pobytowe). W krótkim okresie inwestycje te przyczyniają się do wzrostu

popytu w gospodarce [Martins et al., 2004; Ahlert, 2005]. W dłuższej

perspektywie nakłady na infrastrukturę sportową mogą wywoływać

pozytywne efekty podażowe (wzrost produkcji dzięki zwiększeniu zasobu

majątku trwałego). Uzyskanie korzystnych efektów tych inwestycji zależy od

stopnia wykorzystania nowo powstałej infrastruktury w kolejnych latach po

zakończeniu imprezy (zaabsorbowania zwiększonej podaży usług). W tym

kontekście warto przywołać doświadczenia związane z organizacją Mistrzostw

Świata w Piłce Nożnej w Korei w 2002 r., gdzie po zakończeniu imprezy nie

udało się zapewnić efektywnego wykorzystania nowo powstałych stadionów

[Matheson, Baade; 2004]. W efekcie, w ocenie społecznej oczekiwane

korzyści ekonomiczne związane z organizacją Mistrzostw nie zmaterializowały

się [Kim et al., 2006]. Z podobną sytuacją mamy obecnie do czynienia w

Portugalii, gdzie rozważa się wyburzenie dwóch stadionów wybudowanych

na UEFA EURO 2004TM [Szadkowski, 2010].

Ważnym efektem organizacji międzynarodowych imprez sportowych jest

wzrost (przyspieszenie) inwestycji w infrastrukturę transportową (drogi, koleje,

lotniska, komunikacja miejska) [PricewaterhouseCoopers, 2004]. Zapewnienie

rozwiniętej infrastruktury, ułatwiającej licznym zagranicznym kibicom dojazd

do miejsc, w których odbywa się impreza sportowa, stanowi zwykle jeden z

warunków uzyskania praw do organizacji przedsięwzięcia. Dotyczy to głównie

imprez piłkarskich, które rozgrywane są w wielu miastach, co pociąga za

sobą konieczność relatywnie częstego wykorzystywania przez kibiców

infrastruktury lotniskowej, drogowej i miejskiej w kraju goszczącym.

Potwierdzeniem dużego znaczenia, jakie organizatorzy największych

międzynarodowych imprez sportowych przywiązują do jakości infrastruktury

sportowej i transportowej w krajach goszczących, jest fakt, iż w ostatnich

trzech dekadach UEFA tylko dwa razy przyznała prawa do organizacji ME

krajom o relatywnie niskim poziomie zamożności (wykres 1.1.).

30

Wykres 1.1. Relacja PKB per capita* w kraju organizującym Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej do przeciętnego PKB per capita w trzech najbogatszych krajach europejskich**

*Według parytetu siły nabywczej **Relacje dla Austrii, Szwajcarii, Polski i Ukrainy wyznaczono dla danych z 2007 r.

Źródło: obliczenia własne na podstawie Penn World Table 6.3. [Heston et. al., 2009].

Podobnie jak w przypadku infrastruktury sportowej, makroekonomiczne

efekty inwestycji w infrastrukturę transportową można rozpatrywać w krótkim i

długim okresie. W krótkim horyzoncie zwiększenie nakładów na infrastrukturę

transportową przyczynia się do wzrostu popytu w gospodarce. W dłuższej

perspektywie inwestycje w obszarze infrastruktury transportowej tworzą

pozytywne efekty podażowe, czyli wzrost potencjału produkcyjnego (legacy

effect). Jednym ze źródeł tych efektów jest wyższa łączna produktywność

czynników produkcji (TFP – ang. total factor productivity), osiągana dzięki

zwiększeniu specjalizacji produkcji i konkurencji [Bougheas, Demetriedas;

1999; Button, 1998; Chatterjee et al., 2003]. Dzięki lepszej infrastrukturze i - w

związku z tym - niższym kosztom transportu przedsiębiorstwa mogą w większym

zakresie zlecać zadania podwykonawcom krajowym i zagranicznym, co

pociąga za sobą specjalizację produkcji i umożliwia osiąganie korzyści skali.

Lepsza infrastruktura transportowa oznacza również tańszy dostęp do rynków

31

zagranicznych, co zwiększa cenową presję konkurencyjną na krajowych

producentów. Ponadto, poprawa stanu infrastruktury transportowej umożliwia

zwiększenie mobilności pracowników na skutek obniżenia kosztów stałych

związanych z pracą. Dzięki zwiększonej mobilności siły roboczej poprawia się

dostęp do edukacji i rośnie zasób kapitału ludzkiego. Dostępne czynniki

produkcji są wówczas wykorzystane bardziej efektywnie [Borensztein et al.,

1998].

Część prac empirycznych poświęconych ocenie gospodarczych

skutków organizacji masowych imprez sportowych uwzględnia jedynie

popytowe skutki inwestycji w obszarze infrastruktury transportowej [Kasimati,

Dawson, 2009; Martins et al., 2004]. Z jednej strony wynika to z faktu, że

organizacja IO w Atenach oraz ME w Portugalii wymagała relatywnie

niewielkich inwestycji w infrastrukturę transportową w tych krajach. Z drugiej

strony, zastosowane przez autorów tych prac narzędzia analizy (model input-

output dla Portugalii i zorientowany na analizę skutków popytowych model

makroekonometryczny dla Grecji) w praktyce uniemożliwiały modelowanie

podażowych efektów inwestycji infrastrukturalnych. Z kolei w przypadku IO w

Sydney [Madden, 2002] i Londynie [Blake, 2005] wykorzystane narzędzie

(model równowagi ogólnej - CGE) umożliwiało uwzględnienie wpływu

nakładów na infrastrukturę na potencjał gospodarki, jednak podażowe

efekty tych inwestycji nie zostały wyodrębnione. Wpływ inwestycji

infrastrukturalnych na produktywność został natomiast uwzględniony w

badaniu gospodarczych efektów MŚ w RPA [Bohlmann, van Heerden, 2008].

W jednym ze scenariuszy symulacyjnych autorzy założyli wzrost

produktywności o 5% w branży transportowej oraz 2% w budownictwie i

telekomunikacji, będący skutkiem inwestycji w infrastrukturę.

Pośrednim skutkiem zwiększonych nakładów na infrastrukturę

transportową, towarzyszących organizacji masowych imprez sportowych,

może być wzrost inwestycji prywatnych, w szczególności bezpośrednich

inwestycji zagranicznych (BIZ). Lepsza infrastruktura transportowa zmniejsza

barierę dla wymiany handlowej z zagranicą, podnosi wydajność i stopę

32

zwrotu z kapitału, co stanowi bodziec do jego zwiększonego napływu.

Znajduje to potwierdzenie w wynikach prac empirycznych [Bellak et al., 2009].

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne przyczyniają się do wzrostu eksportu,

zatrudnienia, upowszechnienia nowoczesnych metod zarządzania, transferu

nowych technologii i wiedzy, podnosząc tym samym konkurencyjność

krajowej gospodarki [Choe, 2003; Démurger, 2001; Markusen, Venables; 1997].

W pracach empirycznych oceniających gospodarcze skutki

największych imprez sportowych efekty związane ze zwiększonym napływem

BIZ nie były osobno analizowane. Wynika to z faktu, iż dotychczasowi

organizatorzy reprezentowali rozwinięte gospodarki, co pozwalało pominąć

kanał związany z BIZ w analizie. W opracowaniu poświęconym ekonomicznym

skutkom IO w Barcelonie [Brunet, 2005] podkreślono jednak korzystny wpływ

związanych z Igrzyskami nakładów na infrastrukturę miejską na skłonność firm

zagranicznych do inwestowania w Barcelonie. Znalazło to odzwierciedlenie w

awansie tego miasta w prestiżowym rankingu atrakcyjności inwestycyjnej

europejskich miast tworzonym przez kancelarię Healey and Baker z 11 miejsca

w 1990 r. na miejsce 6 w 2001 r. Również autorzy badania ekonomicznych

efektów MŚ w RPA wskazują na pozytywny wpływ przedsięwzięcia na napływ

BIZ, jednak ze względu na zbyt krótki horyzont analizy efekt ten nie został

oszacowany.

Wyniki oszacowań wpływu wybranych międzynarodowych imprez

sportowych organizowanych w latach 2000-2012 na PKB (lub wartość

dodaną) i zatrudnienie w krajach goszczących przedstawiono w tablicy 1.1.

Uwzględnione badania różnią się horyzontem analizy, zastosowanym

narzędziem badawczym oraz czasem ich wykonania, co znacząco utrudnia

porównywanie ich wyników. Uzyskane przez autorów oszacowania sygnalizują

jednak, że największe imprezy sportowe mogą mieć znaczący wpływ na

poziom aktywności gospodarczej nie tylko w roku ich organizacji, ale również

w latach poprzedzających i następujących po sportowym wydarzeniu.

Wniosek ten dotyczy zarówno IO, jak i – co szczególnie ważne w kontekście

organizacji UEFA EURO 2012TM – Mistrzostw Świata i Europy w Piłce Nożnej.

33

Tablica 1.1. Wpływ wybranych międzynarodowych imprez sportowych organizowanych w latach 2000-2012 na PKB w krajach goszczących Wydarzenie Rok Autorzy Wpływ na

PKB Wpływ na

zatrudnienie Typ

analizy Okres

analizy Narzędzie

Letnie Igrzyska Olimpijskie, Londyn

2012 Blake, 2005 1,9 mld £, 0,01%

5,9 tys., 0,14%

ex ante 2005-2016 Model równowagi ogólnej

Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej, Republika Południowej Afryki

2010 Bohlmann, van

Heerden; 2008

0,08% – 0,69% -0,35% - 0,72%

ex ante średni Model równowagi ogólnej

Zimowe Igrzyska Olimpijskie, Vancouver

2010 InterVISTAS Consulting Inc., 2002

3,3 mld $1 77 tys.2 ex ante 2008-2012 Input-output

Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej, Szwajcaria

2008 Rütter et. al., 2004

0,28-0,32 mld CHF

3,2-3,8 tys. ex ante średni Input-output

Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej, Austria

2008 Helmenstein, Kleissner,

2008

0,64 mld €3 11,8 tys.2 ex ante średni Input-output

Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej, Niemcy

2006 Ahlert, 2005 6,7 mld €4 2,8 tys. ex ante 2002-2010 Input-output, model

ekonometryczny Letnie Igrzyska Olimpijskie, Ateny

2004 Kasimati, Dawson;

2009

1,3% (1997-2005)

0,5% (2006-2012)5

86,3 tys. (1997-2005)

7,7 tys. (2006-2012)6

ex post 1997-2005 2006-2012

Model makro-ekonometryczny

Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej, Portugalia

2004 Martins et al., 2004

0,7 mld € 13,1 tys. ex post 2002-2004 Input-output

Letnie Igrzyska Olimpijskie, Sydney

2000 Madden, 2002

6,5 mld AUD7 7,5 tys. ex ante 1994-2006 Model równowagi ogólnej

1 Scenariusz „umiarkowanie wysokiego” wzrostu przychodów z turystyki zagranicznej. 2 W osobo-latach. 3 Wpływ na wartość dodaną. 4 W cenach bieżących. 5 Wpływ na roczne tempo wzrostu. 6 Roczny spadek bezrobocia. 7 Wartość zaktualizowana (1996 r.). Źródło: opracowanie własne.

Choć analizy gospodarczych efektów największych imprez sportowych

przyjmują najczęściej postać studium przypadku ex ante (analizy

przeprowadzonej dla konkretnego kraju goszczącego), podejmowane są

również próby oszacowania makroekonomicznych skutków tych wydarzeń w

ramach analizy przekrojowej ex post, uwzględniającej doświadczenia wielu

krajów. Przykładem takiego badania jest praca Sterkena [2006], który

oszacował model regresji panelowej dla oceny wpływu organizacji Letnich

Igrzysk Olimpijskich i Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej w latach 1964-1998 na

tempo wzrostu PKB per capita w krajach goszczących w okresie dziewięciu lat

(czterech latach poprzedzających przedsięwzięcie, roku organizacji imprezy i

34

czterech kolejnych latach). W przypadku IO uzyskane wyniki wskazują na

statystycznie istotny pozytywny wpływ wydarzenia sportowego na dynamikę

PKB w roku organizacji wydarzenia (w latach 1964-1980) i w drugim roku po

jego wystąpieniu (1984-1998). W przypadku MŚ ich wpływ na tempo wzrostu

PKB był statystycznie nieistotny we wszystkich latach objętych analizą. Autor

wiąże uzyskane wyniki z faktem, iż organizacja Letnich IO wymaga zwykle

większych nakładów niż Mistrzostwa Świata. Zdaniem autora nie wyklucza to

jednak pozytywnego wpływu MŚ na dynamikę PKB, gdyż turnieje

uwzględnione w badaniu były w znacznym stopniu heterogenicznymi

wydarzeniami, a przyjęta metoda uśredniła ich wpływ na dynamikę PKB.

1.3. Bezpośrednie i pośrednie makroekonomiczne efekty organizacji UEFA EURO 2012TM w Polsce

Biorąc pod uwagę omówione wyżej doświadczenia międzynarodowe

związane z wpływem największych imprez sportowych na gospodarkę,

makroekonomiczne skutki tych wydarzeń można podzielić na dwie grupy.

Pierwszą grupę stanowią efekty bezpośrednie, a więc zwiększenie wydatków

inwestycyjnych w okresie przygotowań i konsumpcyjnych w trakcie trwania

imprezy. Do drugiej grupy należą efekty pośrednie, widoczne przez wiele lat

po zakończeniu przedsięwzięcia1. Niektóre z efektów pośrednich ujawniają się

również przed samym wydarzeniem (np. wzrost wydajności na skutek

zrealizowanych inwestycji infrastrukturalnych), choć ich oddziaływanie jest

wówczas słabsze. Efekty bezpośrednie i pośrednie przyczyniają się do wzrostu

produkcji, działając poprzez zwiększenie bieżącego popytu (konsumpcyjnego

i inwestycyjnego), a w dłuższym okresie również podaży. W krótkim okresie

skutkiem wzrostu produkcji jest zwiększenie zatrudnienia i – dalej – dochodów.

Wzrost dochodów przyczynia się z kolei do dalszego wzrostu popytu

konsumpcyjnego.

1 Należy zauważyć, że rozróżnienie efektów bezpośrednich i pośrednich nie jest jednoznaczne. Na przykład Madden [2002] klasyfikuje zwiększony napływ turystów do Australii po Igrzyskach Olimpijskich, wynikający ze wzrostu jej atrakcyjności turystycznej, jako efekt bezpośredni.

35

Można wyróżnić następujące efekty bezpośrednie organizacji UEFA EURO

2012TM w Polsce:

krótkookresowy wzrost przychodów z turystyki zagranicznej (zwiększenie

eksportu usług turystycznych) związany z napływem kibiców i gości w

okresie trwania UEFA EURO 2012TM,

zwiększenie nakładów inwestycyjnych na infrastrukturę sportową,

turystyczną i transportową,

krótkookresowy wzrost popytu związany z realizacją wydatków na

organizacyjną stronę przedsięwzięcia, finansowanych z budżetu

operacyjnego UEFA. Budżet ten obejmuje zazwyczaj koszty związane

z wynajmem stadionów, zapewnieniem bezpieczeństwa, marketingiem

i innymi zadaniami organizacyjnymi.

Do efektów pośrednich można zaliczyć:


długookresowy wzrost napływu turystów i konsumpcji turystycznej („efekt

barceloński”),

wzrost produktywności gospodarki, będący wynikiem ilościowej i

jakościowej poprawy stanu infrastruktury (zwłaszcza transportowej),

zwiększenie prywatnych inwestycji krajowych, spowodowane wzrostem

produktywności i oczekiwanej stopy zwrotu z kapitału,

wzrost atrakcyjności inwestycyjnej kraju, skutkujący zwiększonym

napływem bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) i dodatkowym

wzrostem produktywności (potencjału gospodarczego).

Oddziaływanie wymienionych wyżej czynników na polską gospodarkę w

kontekście UEFA EURO 2012™ przedstawia schematycznie diagram 1.1.

Dla dokonania kompleksowej oceny oddziaływania UEFA EURO 2012™,

uwzględniającej wszystkie wymienione wyżej efekty, konieczne jest

wykorzystanie wielosektorowego modelu gospodarki Polski. Standardowy

model funkcjonowania gospodarki pokazuje wzajemne powiązania

pomiędzy jej głównymi sferami: produkcją, zatrudnieniem i dochodami. Aby

36

model taki mógł służyć ocenie wpływu UEFA EURO 2012™ na gospodarkę,

powinien być odpowiednio zmodyfikowany i rozbudowany. Należy w nim

wyróżnić co najmniej te sektory gospodarki, które absorbować będą nakłady

związane z organizacją ME i wydatki turystów odwiedzających Polskę w

trakcie i po zakończeniu tej imprezy (m. in. „transport”, „sport, rekreacja i

kultura”, „hotele i restauracje”). Dodatkowo, model powinien również

uwzględniać wpływ infrastruktury transportowej (głównie drogowej i

kolejowej) na produktywność czynników wytwórczych i inwestycje, w

szczególności zagraniczne inwestycje bezpośrednie.

Diagram 1.1. Efekty gospodarcze organizacji UEFA EURO 2012™

Źródło: opracowanie własne.

1.4. Efekty przyspieszenia inwestycji w infrastrukturę transportową związanego z organizacją UEFA EURO 2012TM

Wśród wymienionych wyżej bezpośrednich i pośrednich efektów UEFA

EURO 2012TM dla polskiej gospodarki na szczególną uwagę zasługują


37

produktywności i napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Ich

wystąpienie odróżnia Polskę od wielu dotychczasowych organizatorów

największych międzynarodowych imprez sportowych, którzy dysponowali

znacznie bardziej rozwiniętą niż w Polsce infrastrukturą drogową, kolejową,

lotniskową i miejską. Wyniki analiz poświęconych jakości infrastruktury

drogowej w Polsce potwierdzają, że jest ona niska w porównaniu z

pozostałymi krajami UE. Choć gęstość sieci drogowej w Polsce jest zbliżona do

średniej w tych krajach (wykres 1.2), to gęstość sieci autostrad jest bardzo

niska (wykres 1.3). Pod tym względem Polska wyprzedza jedynie Rumunię,

Finlandię i Estonię. Mimo bardzo niskiej gęstości sieci autostrad Polska zajmuje

czołowe miejsce w przewozach towarów w Europie (wykres 1.4) - tonaż

przewożonych towarów ustępuje jedynie skali przewozów w Wielkiej Brytanii,

Francji, Hiszpanii oraz w Niemczech. Z powodu dużego tonażu przewożonych

towarów oraz bardzo niskiej gęstości sieci autostrad tranzyt towarów przez

Polskę jest zbyt dużym obciążeniem dla istniejącej infrastruktury drogowej, co

przyczynia się do pogorszenia jej stanu technicznego. Wśród dróg krajowych

aż 23% jest w stanie złym, taki sam jest udział procentowy dróg w stanie

niezadowalającym, a tylko 54% dróg jest w stanie dobrym (wykres 1.5).

Natomiast wśród dróg zarządzanych przez samorządy wojewódzkie i

powiatowe aż 36% jest w stanie złym, a 35% w stanie niezadowalającym

(wykres 1.6).

Jak wskazują badania przeprowadzone przez Rutkowskiego [2009] dla

Komisji Europejskiej, polska infrastruktura kolejowa jest również bardzo niskiej

jakości. Polska jest jedynym krajem spośród sześciu największych państw (pod

względem liczby ludności) UE, który nie dysponuje systemem szybkich kolei,

mogących rozwinąć prędkość powyżej 250 km/h. Zaledwie 5% istniejącej

infrastruktury kolejowej przystosowane jest do prędkości przekraczającej 160

km/h, zaś około 15% do prędkości z przedziału 120-160 km/h. Ponadto, średnie

prędkości dla przewozów towarowych są bardzo niskie, stąd transport

towarów koleją staje się mało konkurencyjny w porównaniu z transportem

drogowym. W efekcie, w latach 2005-2007 obserwowano stagnację w

38

dziedzinie przewozów towarów koleją w Polsce, podczas gdy w pozostałych

krajach UE objętych badaniem przewozy te wzrosły w analizowanym okresie

o ok. 20% (wykres 1.7).

Wykres 1.2. Gęstość sieci drogowej w wybranych krajach UE w 2007 r. (km/km2)

Wykres 1.3. Gęstość sieci autostrad w wybranych krajach UE w 2007 r. (km/100 km2)

0

1

2

3

4

5

6

Finla

ndia

Niem

cy

Rum

unia

Portu

galia

Słow

acj

a

Gre

cja

Szw

ecja

Łotw

a

Litw

a

Hisz

pa

nia

Esto

nia

Irla

ndia

Polsk

a

Aus

tria

Wlk

.Bry

tani

a

Cze

chy

Wło

chy

Da

nia

Franc

ja

Węg

ry

Słow

enia

Hol

and

ia

Belg

ia

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

6,0

7,0

Rum

unia

Finla

ndia

Esto

nia

Polsk

a

Bułg

aria

Irla

ndia

Litw

a

Węg

ry

Słow

acj

a

Szw

ecja

Gre

cja

Cze

chy

Fra

ncja

Aus

tria

Wło

chy

Hisz

pa

nia

Da

nia

Portu

galia

Cyp

r

Słow

enia

Nie

mcy

Wlk

. Bry

tani

a

Belg

ia

Hol

and

ia

Luks

emb

urg

Wykres 1.4. Transport drogowy w wybranych krajach UE

w 2007 r. (mln tonokilometrów) Wykres 1.5. Stan dróg krajowych w Polsce

0

50000

100000

150000

200000

250000

300000

350000

Cyp

r

Esto

nia

Łotw

a

Słow

eni

a

Bułg

aria

Irla

nd

ia

Litw

a

Da

nia

Słow

acj

a

Finl

an

dia

Wę

gry

Gre

cja

Au

stria

Szw

ecj

a

Belg

ia

Portu

galia

Cze

chy

Rum

unia

Hol

an

dia

Polsk

a

Wlk

.Bry

tani

a

Fra

ncja

Hisz

pa

nia

Nie

mcy

54%

23%

23%

Stan dobry

Stanniezadowalający

Stan zły

Wykres 1.6. Stan dróg publicznych zarządzanych przez samorządy wojewódzkie i powiatowe

Wykres 1.7. Krajowy transport kolejowy w Polsce i innych krajach UE (w tonokilometrach)

35%

29%

36%

Stan zły

Stan dobry izadowalający

Stanniezadowalający

Źródło: Forum Obywatelskiego Rozwoju et al. [2009] (wykresy 1.2., 1.3., 1.4., 1.5., 1.6.) i Rutkowski [2009] (wykres 1.7.)

Rozwinięta infrastruktura transportowa, umożliwiająca kibicom szybkie i

wygodne dotarcie do miast goszczących rozgrywki, jest jednym z

najważniejszych warunków udanej organizacji UEFA EURO 2012TM. Z tego

39

powodu UEFA przywiązuje duże znaczenie do terminowej realizacji inwestycji

w infrastrukturę transportową, która umożliwia sprawne przemieszczanie się

kibiców pomiędzy miastami, w których będą rozgrywane mecze UEFA EURO

2012TM. Można zatem oczekiwać, że organizacja ME przyczyni się do

przyspieszenia nakładów na infrastrukturę transportową i zmniejszenia

dystansu, jaki w tej dziedzinie dzieli Polskę od wielu krajów UE2. Oznacza to, że

w przypadku Polski można oczekiwać relatywnie silnych – w porównaniu z

dotychczasowymi organizatorami największych imprez sportowych -

popytowych efektów inwestycji infrastrukturalnych zrealizowanych w związku

z organizacją ME.

Zgodnie w przedstawionymi w punkcie 1.2. wynikami prac empirycznych,

popytowym efektom zwiększonych nakładów na infrastrukturę transportową,

realizowanych w związku z organizacją UEFA EURO 2012TM, powinien

towarzyszyć efekt pośredni w postaci wzrostu łącznej produktywności

czynników wytwórczych (TFP). Podobnie jak w przypadku infrastruktury

transportowej, efekt ten powinien być relatywnie silny w porównaniu z

dotychczas odnotowanymi w krajach goszczących. Dla oszacowania jego

skali przeprowadzono badanie wpływu infrastruktury drogowej i kolejowej w

Polsce na łączną produktywność czynników produkcji i PKB w

województwach. Wyniki tego badania, opisane w załączniku A, zostały

wykorzystane w symulacji efektów gospodarczych UEFA EURO 2012TM.

Przyspieszenie inwestycji w infrastrukturę transportową, spowodowane

organizacją UEFA EURO 2012TM, oraz powiązane z nim zwiększenie

produktywności, powinny przyczynić się do wystąpienia relatywnie silnych – w

porównaniu z dotychczasowymi organizatorami największych imprez

sportowych – efektów w postaci wzrostu prywatnych inwestycji krajowych i

zwiększonego napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Wyniki

2 Jednym z przykładów takiego przyspieszenia jest precedensowa decyzja Europejskiego Banku Inwestycyjnego o przyznaniu spółce Autostrada Wielkopolska kredytu na budowę odcinka autostrady A2 ze Świecka do Nowego Tomyśla, podjęta w celu umożliwienia ukończenia tej inwestycji przed UEFA EURO 2012TM mimo niespełnienia przez Polskę wszystkich warunków związanych z ochroną środowiska niezbędnych do realizacji tej inwestycji [Stefańska, 2010].

40

badań potwierdzają, że uboga infrastruktura transportowa była w ostatnich

latach czynnikiem hamującym napływ długoterminowego kapitału do Polski.

W badaniach ankietowych przeprowadzonych przez Instytut Badań nad

Gospodarką Rynkową [Wyżnikiewicz, 2007] na czele listy najczęściej

wymienianych przez inwestorów zagranicznych czynników zniechęcających

do podejmowania inwestycji w Polsce znalazła się słaba infrastruktura, którą

wskazało ponad 20% respondentów (wykres 1.8). Z kolei przeprowadzone

przez GfK Polonia na zlecenie Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji

Zagranicznych [2009] badanie ankietowe obejmowało 29 czynników, które

tworzą klimat inwestycyjny w Polsce. Zostały one poddane ocenie w 5-

punktowej skali, a wśród najwyżej ocenionych czynników tworzących klimat

inwestycyjny znalazły się wielkość rynku UE oraz wielkość rynku polskiego

(wykres 1.9). Najniżej ocenianym czynnikiem tworzącym klimat inwestycyjny

jest stan polskiej infrastruktury drogowej: „elementem destrukcyjnie

wpływającym na działalność firm jest stan dróg. Infrastruktura drogowa

oceniana jest przez przedsiębiorców zdecydowanie negatywnie. Jej stan

określany jest jako zły lub bardzo zły przez łącznie 77% ankietowanych” [PAIiIZ,

2009].

Wykres 1.8. Czynniki najbardziej zniechęcające do

podjęcia inwestycji w Polsce w 2007 r. Wykres 1.9. Oceny wybranych czynników klimatu

inwestycyjnego w 2009 r.

0%

5%

10%

15%

20%

25%

Słabainfrastruktura

Brak obecnościgłównych klientów

Niestabilnośćpolityczna

Położeniegeograficzne

Obowiązująceprawo

00,5

11,5

22,5

33,5

44,5

wie

lkoś

ć ry

nku

UE

wie

lkoś

ć ry

nku

pol

skie

go

dos

tęp

ność

suro

wcó

w i

ma

teria

łów

dos

tęp

ność

wyk

wa

lifiko

wa

nej

siły

rob

ocze

j

jako

ść i

spój

ność

zam

ówie

ńp

ublic

znyc

h

jako

ść i

spój

ność

prz

episó

wp

oda

tkow

ych

wys

okoś

ćob

ciąż

eńfis

kaln

ych

(ZUS

)

sta

n in

frastr

yktu

ryd

rogo

wej

Źródło: Wyżnikiewicz [2007] Źródło: Polska Agencja Informacji i Inwestycji

Zagranicznych [2009]

Wyniki badań uzasadniają zatem wyodrębnienie pośredniego efektu w

postaci zwiększonego napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych do

Polski w ramach gospodarczych skutków UEFA EURO 2012TM. Skala tego

41

efektu została oszacowana w załączniku C, a uzyskane wyniki wykorzystano

w symulacji wpływu organizacji ME na polską gospodarkę.

Biorąc pod uwagę omówiony wyżej korzystny wpływ przyspieszenia

inwestycji w infrastrukturę transportową na potencjał gospodarczy,

organizację UEFA EURO 2012TM można postrzegać jako „pozytywny wstrząs

zewnętrzny”. Jego efektem będzie trwałe podniesienie produktywności i

poziomu PKB w Polsce, które bez bodźca w postaci Mistrzostw nastąpiłoby

zapewne znacznie później.

1.5. Podsumowanie

Najważniejsze wnioski z przeprowadzonych wyżej rozważań są następujące:

Ekonomiczne skutki organizacji imprez sportowych o wymiarze

międzynarodowym są przedmiotem licznych prac empirycznych.

Dotyczą one zwykle przedsięwzięć o potencjalnie największym wpływie

na gospodarki krajów goszczących, takich jak Letnie i Zimowe Igrzyska

Olimpijskie oraz Mistrzostwa Świata (MŚ) i Europy (ME) w Piłce Nożnej.

Prace te koncentrują się na oszacowaniu wpływu międzynarodowych

imprez sportowych na gospodarkę, ocenianego w kategoriach reakcji

podstawowych zmiennych makroekonomicznych (poziomu i dynamiki

PKB oraz jego głównych składowych, zatrudnienia, dochodów

ludności, cen).

Wyniki oszacowań wpływu wybranych międzynarodowych imprez

sportowych organizowanych w latach 2000-2012 na PKB (lub wartość

dodaną) i zatrudnienie w krajach goszczących wskazują, że wpływ ten

może być znaczący nie tylko w roku ich organizacji, ale również w

latach poprzedzających i następujących po sportowym wydarzeniu.

Wniosek ten dotyczy zarówno IO, jak i – co szczególnie ważne w

kontekście organizacji UEFA EURO 2012TM – Mistrzostw Świata i Europy w

Piłce Nożnej.

Gospodarcze efekty organizacji UEFA EURO 2012TM można podzielić na

bezpośrednie i pośrednie. Efekty bezpośrednie obejmują:

42

krótkookresowy wzrost przychodów z turystyki zagranicznej (zwiększenie

eksportu usług turystycznych) związany z napływem kibiców i gości w

okresie trwania UEFA EURO 2012TM, zwiększenie nakładów

inwestycyjnych na infrastrukturę sportową, turystyczną i transportową

oraz krótkookresowy wzrost popytu związany z wydatkami na

organizacyjną stronę przedsięwzięcia, finansowanymi z budżetu

operacyjnego UEFA.

Do efektów pośrednich organizacji UEFA EURO 2012TM zaliczyć można


długookresowy wzrost napływu turystów i konsumpcji turystycznej

(„efekt barceloński”), wzrost produktywności gospodarki, będący

wynikiem ilościowej i jakościowej poprawy stanu infrastruktury

(zwłaszcza transportowej), zwiększenie prywatnych inwestycji krajowych

oraz wzrost atrakcyjności inwestycyjnej kraju, prowadzący do

zwiększonego napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) i

dodatkowego wzrostu potencjału gospodarki.

Wśród analizowanych bezpośrednich i pośrednich efektów UEFA EURO

2012TM dla polskiej gospodarki na szczególną uwagę zasługują


produktywności i napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Ich

wystąpienie odróżnia Polskę od wielu dotychczasowych organizatorów

największych międzynarodowych imprez sportowych, którzy – w

porównaniu z Polską - dysponowali znacznie lepiej rozwiniętą

infrastrukturą drogową, kolejową, lotniskową i miejską.

Wyniki analiz poświęconych jakości infrastruktury drogowej i kolejowej w

Polsce potwierdzają, że jest ona niska w porównaniu z pozostałymi

krajami UE. Można oczekiwać, że organizacja ME przyczyni się do

przyspieszenia nakładów na infrastrukturę transportową i zmniejszenia

dystansu, jaki w tej dziedzinie dzieli Polskę od wielu krajów UE. Oznacza

to, że w przypadku Polski można oczekiwać relatywnie silnych – w

porównaniu z dotychczasowymi organizatorami największych imprez

43

sportowych - popytowych efektów inwestycji infrastrukturalnych

zrealizowanych w związku z organizacją ME.

Popytowym efektom zwiększonych nakładów na infrastrukturę

transportową, ponoszonych w związku z organizacją UEFA EURO 2012TM,

powinien towarzyszyć efekt pośredni w postaci wzrostu łącznej

produktywności czynników wytwórczych (TFP). Podobnie jak w

przypadku infrastruktury transportowej, efekt ten powinien być

relatywnie silny w porównaniu z dotychczas odnotowanymi w krajach

goszczących.

Wyniki badań wskazują, że uboga infrastruktura transportowa była w

ostatnich latach czynnikiem hamującym napływ długoterminowego

kapitału produkcyjnego do Polski. Przyspieszenie inwestycji w

infrastrukturę transportową, spowodowane organizacją UEFA EURO

2012TM, oraz powiązane z nim zwiększenie produktywności, powinny

przyczynić się do wystąpienia relatywnie silnych – w porównaniu z

dotychczasowymi organizatorami największych imprez sportowych –

efektów w postaci wzrostu prywatnych inwestycji krajowych i

zwiększonego napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych.

Biorąc pod uwagę korzystny wpływ przyspieszenia inwestycji w

infrastrukturę transportową na potencjał gospodarczy, organizację

UEFA EURO 2012TM można postrzegać jako „pozytywny wstrząs

zewnętrzny”. Jego efektem będzie trwałe podniesienie produktywności

i poziomu PKB w Polsce, które bez bodźca w postaci Mistrzostw

nastąpiłoby zapewne znacznie później.

44

2. Wpływ organizacji UEFA EURO 2012TM na przychody z turystyki zagranicznej w Polsce w latach 2012-2020

2.1. Wstęp

Niniejszy rozdział jest poświęcony ocenie wpływu organizacji UEFA EURO

2012™ na przychody z turystyki zagranicznej w Polsce w latach 2012-2020. W

badaniu uwzględniono dwa efekty: krótkoterminowy, związany z napływem

gości w ramach trwania rozgrywek w czerwcu 2012 r., i długoterminowy,

wynikający z rozbudowy bazy noclegowej i poprawy wizerunku Polski jako

celu wyjazdów turystycznych. Okres badania został zakreślony od 2012 r.,

kiedy to 4 miasta goszczące UEFA EURO 2012™ - Gdańsk, Poznań, Warszawa i

Wrocław – przyjmą kibiców, do 2020 r., kiedy to większość efektów

długoterminowych powinna się zmaterializować.

Sposób przeprowadzenia badania był zgodny z kolejnością

poszczególnych podrozdziałów. Przy założeniach dotyczących sytuacji

makroekonomicznej w najbliższej dekadzie oszacowano najbardziej

prawdopodobną ścieżkę średnich wydatków turystów zagranicznych w

kolejnych latach (pkt 2.2.). Posłużyła ona jako punkt wyjścia przy szacowaniu

wielkości wydatków kibiców i gości UEFA EURO 2012™ oraz do przybliżenia

efektów długookresowych. Analizie podlegał także krótkookresowy wpływ

UEFA EURO 2012™, a więc wielkość dodatkowych przychodów z turystyki

zagranicznej w czerwcu 2012 r. oszacowana dla całej gospodarki oraz w

rozbiciu na poszczególne województwa (pkt 2.3.). W badaniu uwzględniono

również turystów nie posiadających biletów na stadion, którzy oglądają

mecze w strefach kibica, a także negatywny wpływ przyjazdu znaczącej

liczby gości na decyzje typowych turystów zagranicznych przyjeżdżających w

tym czasie do naszego kraju (tzw. efekt wypierania). W kolejnym punkcie

została przedstawiona analiza efektów długoterminowych. W tej części

poruszono problem wpływu przyspieszenia budowy nowych miejsc

45

noclegowych w Polsce przed UEFA EURO 2012™ na liczbę dodatkowych

turystów zagranicznych oraz wpływu organizacji Mistrzostw Europy w Piłce

Nożnej na wizerunek Polski jako docelowego miejsca wypoczynku

turystycznego (pkt 2.4.). Przy czym ta ostatnia analiza została oparta na

metodzie, uzależniającej wielkość napływu turystów zagranicznych w celach

wypoczynkowych od wartości przyjmowanej przez wskaźnik marki narodowej

Anholt-GfK Roper NBISM w kategorii turystyka. Dzięki temu można było

przeprowadzić ilościową analizę długookresowego wpływu poprawy

wizerunku Polski w związku z organizacją UEFA EURO 2012™ na przychody z

turystyki zagranicznej na poziomie całej gospodarki i w rozbiciu na

województwa. W podpunkcie 2.5. przedstawiono całkowity (krótko – i

długoterminowy) wpływ UEFA EURO 2012™ na przychody z turystyki

zagranicznej w latach 2012-2020.

Warto również zauważyć, że organizacja UEFA EURO 2012™ w Polsce

wpłynie na turystykę krajową w związku ze wzrostem atrakcyjności oraz

rozwojem infrastruktury turystycznej. Związany z Mistrzostwami wzrost turystyki

krajowej będzie jednak oznaczać przesunięcie środków finansowych

gospodarstw domowych pomiędzy różnymi typami wydatków

konsumpcyjnych, co oznacza zmianę struktury konsumpcji prywatnej a nie

wzrost jej całkowitego poziomu. Nie powinno to zatem przyczynić się do

istotnych zmian dobrobytu społeczeństwa i będzie tym samym neutralne

względem najważniejszych agregatów makroekonomicznych. Ponadto,

wzrost turystyki krajowej może spowodować substytucję wyjazdów

zagranicznych wyjazdami krajowymi. Biorąc jednak pod uwagę

obserwowane w ostatnich latach coraz większe zainteresowanie Polaków

wypoczynkiem zagranicznym oraz oczekiwane dalsze umocnienie kursu

złotego, przyczyniające się do obniżenia cen wyjazdów zagranicznych,

przyjęto, że organizacja UEFA EURO 2012™ w Polsce nie wpłynie na spadek

importu dóbr turystycznych do Polski w latach 2012-2020. W związku z

powyższym obszar niniejszej analizy został zawężony do zbadania

przychodów z turystyki międzynarodowej.

46

2.2. Przyjęte założenia makroekonomiczne na lata 2009-2020

W celu precyzyjnego oszacowania, zarówno krótkoterminowego jak i

długoterminowego, wpływu organizacji UEFA EURO 2012™ w Polsce na

przychody z turystyki konieczne jest przyjęcie założeń co do kluczowych

wskaźników makroekonomicznych w latach 2009-2020. Do wskaźników tych,

omówionych w podpunktach 2.2.1.-2.2.3., należą zmiany w strukturze

konsumpcji dóbr turystycznych w Polsce, tempo wzrostu cen w kraju oraz

zagranicą, nominalny kurs złotego, różnice w poziomach cen pomiędzy

Polską a zagranicą oraz dynamika PKB per capita w ujęciu realnym w

wybranych krajach. Zmienne te wpłyną na wielkość oraz strukturę wydatków

turystów zagranicznych przyjeżdżających do Polski w latach 2009-2020.

Ostateczne szacunki wydatków turystycznych, przedstawione w podpunkcie

2.2.4., będą z kolei określały wielkość przychodów z turystyki w czerwcu 2012 r.

oraz w latach 2013-2020, kiedy to ujawnią się długookresowe efekty

organizacji UEFA EURO 2012™ w Polsce.

2.2.1.Struktura konsumpcji turystów zagranicznych

Zgodnie z danymi Instytutu Turystyki [Bartoszewicz, Skalska; 2009] wielkość

przychodów dewizowych z tytułu przyjazdów turystów zagranicznych1 do

Polski w 2008 r. wyniosła łącznie ok. 5,5 mld $, a z tytułu odwiedzających

jednodniowych2 5,9 mld $, przy czym najwyższe przychody odnotowano

1 Turysta zagraniczny to nierezydent (odwiedzający międzynarodowy), który w odwiedzanym kraju spędza przynajmniej jedną noc (ale nie dłużej niż 12 miesięcy), korzystając ze zbiorowych lub prywatnych miejsc zakwaterowania, przy czym głównym celem wizyty nie jest podjęcie działalności zarobkowej [Bartoszewicz, Skalska; 2009].

2 Odwiedzający jednodniowi to nierezydenci, którzy przyjeżdżają do danego kraju na mniej niż jeden dzień (nie korzystają ze zbiorowych lub indywidualnych miejsc zakwaterowania w odwiedzanym kraju). Do tej grupy zaliczane są m. in. osoby podróżujące przez Polskę, a także osoby przyjeżdżające do Polski na zakupy (tzw. mrówki) [Bartoszewicz, Skalska; 2009].

47

podobnie jak w latach poprzednich w III kw. (28% całości rocznych

przychodów).

W ramach wydatków turystów zagranicznych na terenie Polski, które

wyniosły w 2008 r. zgodnie z danymi Instytutu Turystyki [Bartoszewicz, Skalska;

2009] 410 $ na osobę (980 zł), największy udział miały wydatki na zakupy na

własne potrzeby, które stanowiły 19,8% całości poniesionych wydatków. W

dalszej kolejności wysoki udział w 2008 r. miały koszty poniesione na

wyżywienie (17,4%), z czego 77,4% stanowiły wydatki na usługi

gastronomiczne oraz wydatki na noclegi (14,7%) i zakupy w celu odsprzedaży

(14,4%). 12,1% wydatków turyści przeznaczyli na transport (w ramach którego

59,7% stanowiły wydatki na paliwa) oraz usługi kulturalno-rekreacyjne (10,2%).

Na pozostałe dobra i usługi turyści zagraniczni przeznaczyli w 2008 r. 11,5%

całości wydatków (wykres 2.1.).

Wykres 2.1. Struktura wydatków turystów zagranicznych w Polsce w latach 2005-2015

Źródło: Instytut Turystyki (do 2008 r.), obliczenia własne (od 2009 r.)

W kolejnych latach (2009-2015) założono, że w strukturze wydatków

turystycznych stopniowo będzie się zwiększał udział wydatków na usługi

rekreacyjno-kulturalne (do 16% w 2015 r.) oraz na noclegi (do 16,0%) kosztem

48

spadku udziału wydatków na pozostałe dobra i usługi ujęte w kategorii inne

(spadek do 6% w 2015 r.) oraz wydatków na zakupy dokonywane w celu

odsprzedaży (do 5%). Będzie to związane ze wzrostem oferty rekreacyjnej i

kulturalnej Polski3, a także ze zwiększeniem zainteresowania zbiorowymi

miejscami zakwaterowania, w tym w szczególności tymi o wyższym

standardzie. Ponadto spadek zakupów dokonywanych w celu odsprzedaży

będzie następował równocześnie ze stopniowym wzrostem zakupów

dokonywanych na własne potrzeby (do 25% w 2015 r.), co będzie wynikać ze

stopniowego spadku zainteresowania Polską jako krajem o relatywnie

korzystnych cenach dóbr konsumpcyjnych. W kolejnych latach na zbliżonym

do obecnego poziomie utrzyma się udział wydatków turystów zagranicznych

na wyżywienie (17% w 2015 r.), jednakże w ramach wydatków żywnościowych

zwiększy się udział wydatków na gastronomię (do 80%). W związku z

zakładanym (por. podpunkt 2.2.2.2.) wyższym od inflacji CPI wzrostem cen

paliw oraz znaczącymi podwyżkami cen usług transportowych, w tym w

szczególności transportu kolejowego, należy spodziewać się wzrostu udziału

wydatków na transport w wydatkach nierezydentów ogółem do 15% w 2015

r. przy niezmienionym względem 2008 r. udziale paliw (60%)4.

Założone w niniejszym opracowaniu kierunki zmian struktury wydatków

turystów zagranicznych są spójne z prognozami Instytutu Turystyki

zaprezentowanymi w rapocie Kierunki rozwoju turystyki do 2015 roku

[Ministerstwo Sportu i Turystyki, 2008], zgodnie z którymi powinien rosnąć udział

wydatków na usługi kulturalno-rekreacyjne w związku z rozszerzaniem oferty

turystycznej, w tym w szczególności dla turystów o wyższych wydatkach. W

3 Jest to typowy proces dla krajów rozwijających się i jest związany ze wzrostem zamożności danego kraju. Na rozwój oferty rekreacyjnej i kulturalnej wskazują również analizy Instytutu Turystyki [Ministerstwo Sportu i Turystyki, 2008]

4 Powyższy scenariusz jest niezależny od organizacji UEFA Euro 2012™ w Polsce, gdyż wydatki turystów zagranicznych przyjeżdżających do Polski w związku z ME będą miały relatywnie niski udział w całości rocznych przychodów z turystyki zagranicznej w 2012 r. w Polsce. Ponadto struktura wydatków turystów zagranicznych przyjeżdżających do Polski na UEFA Euro 2012™ będzie naszym zdaniem zbliżona do typowych turystów zagranicznych w Polsce (por. podpunkt 5).

49

dalszym horyzoncie prognozy (lata 2016-2020) ze względu na wysoką

niepewność dotyczącą rozwoju turystyki w Polsce można oczekiwać

utrzymania struktury wydatków na stałym w porównaniu z 2015 r. poziomie.

2.2.2.Inflacja

2.2.2.1. Inflacja w Polsce, strefie euro i USA

Zgodnie z projekcją inflacji opublikowaną przez NBP w październiku 2009 r.

[Narodowy Bank Polski, 2009c] dynamika cen konsumpcyjnych (CPI –

Consumer Price Index) została założona na poziomie 1,5% r/r średniorocznie w

2010 r. i 2,1% w 2011 r. wobec 3,4% w 2009 r. Na obniżenie inflacji CPI w 2010 r.

złoży się m.in. obniżenie dynamiki cen żywności z średniorocznie 3,8% r/r w

2009 r. do -1,7% w 2010 r. W dalszych obliczeniach założono, że inflacja CPI w

latach 2009-2011 będzie zgodna z prognozami NBP. W odniesieniu do

kolejnych lat (2012-2014) zostało przyjęte, że inflacja CPI będzie kształtowała

się w przedziale 2,0%-2,5% r/r. Będzie to związane z zacieśnianiem polityki

pieniężnej przez Radę Polityki Pieniężnej ze względu na założone przystąpienie

Polski do strefy euro w 2015 r. i tym samym konieczność spełnienia kryterium

inflacyjnego z Maastricht.

W dłuższym horyzoncie prognozy (2015-2020) inflacja CPI będzie stopniowo

zbiegać do jej średniookresowej stopy równowagi, wynikającej z procesów

nominalnej i realnej konwergencji [Brzoza-Brzezina, 2005; European

Commission, 2008; Podkaminer, 2008]. Przy założeniu, że w średnim okresie

inflacja w strefie euro ukształtuje się na poziomie zgodnym z celem

inflacyjnym Europejskiego Banku Centralnego (ECB) równym 2,0% r/r, a wzrost

gospodarczy w strefie euro będzie o ok. 3 p.p. niższy od wzrostu

gospodarczego w Polsce, implikowana stopa inflacji równowagi będzie

wynosić średniorocznie 3,0% r/r. W związku z tym zostało założone, że inflacja

CPI w Polsce będzie w latach 2015-2020 stopniowo rosnąć z 2,5% r/r w 2015 r.

do 3,0% r/r w 2020 r.

50

Tempo wzrostu cen w strefie euro i w USA w latach 2009-2013 zostało

przyjęte zgodnie z najnowszą dostępną prognozą makroekonomiczną

Międzynarodowego Funduszu Walutowego [International Monetary Fund,

2009] na poziomie od 2,0% r/r średniorocznie w 2009 r. do 2,2% w 2013 r. dla

USA i odpowiednio od 0,4% do 2,0% dla strefy euro. W latach 2014-2020 stopa

inflacji CPI w USA została przyjęta na poziomie zgodnym z preferowaną przez

członków Komitetu Operacji Otwartego Rynku Fed długookresową dynamiką

cen równą 1,9% r/r [Federal Open Market Committee, 2009].

2.2.2.2. Dynamika cen poszczególnych kategorii wydatków turystycznych

W celu dokładnego określenia deflatora wydatków turystów

zagranicznych przyjeżdżających do Polski w okresie objętym analizą

konieczne jest przyjęcie założeń co do zmian cen najważniejszych dóbr

konsumpcji turystycznej w latach 2009-2020. Przyjęto, że do średniego tempa

wzrostu w latach 1999-2009 będą zbiegały dynamiki cen w kategorii żywność i

napoje bezalkoholowe (3,5% r/r), odzież i obuwie (-1,4%), rekreacja i kultura

(3,0%), restauracje i hotele (4,4%) oraz wyposażenie mieszkania i prowadzenie

gospodarstwa domowego (2,5%). Niższy od średniej z ostatniej dekady będzie

natomiast średniookresowy poziom docelowy dla tempa wzrostu cen w

kategorii napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe (4,0% r/r), paliwa (5,0%) i

transport (4,0%), co będzie związane głównie z zakończeniem procesu

dostosowywania stawek akcyzy na wyroby tytoniowe i alkoholowe do norm

unijnych, a także z aprecjacją kursu złotego, która będzie częściowo

kompensowała wzrost cen ropy naftowej na rynkach światowych.

Przyjmując za wagi strukturę wydatków turystów zagranicznych (por.

podpunkt 2.2.2.1.) skonstruowany został wskaźnik inflacji cen dóbr

turystycznych w Polsce (wykres 2.2.). W latach 2006-2008 dynamika cen

liczona według tego wskaźnika była nieznacznie niższa od dynamiki inflacji

CPI, co było związane przede wszystkim z wyższym udziałem szybko

drożejących cen żywności oraz nośników energii (gaz, prąd, opał) we

wskaźniku CPI niż we wskaźniku inflacji cen dóbr turystycznych. Po 2009 r.

tempo wzrostu cen dóbr turystycznych będzie, zgodnie z założeniami,

51

nieznacznie wyższe od inflacji CPI (2,1% r/r wobec 2,0% w 2012 r. i 3,3% wobec

2,0% w 2020 r.). Będzie to związane z utrzymującą się powyżej średniej

dynamiką cen usług turystycznych takich jak zakwaterowanie i gastronomia

oraz wyższą od średniej dynamiką cen paliw i cen w transporcie.

Wykres 2.2. Średnioroczna inflacja CPI oraz wskaźnik cen dóbr turystycznych w Polsce w latach 1999-2020

Źródło: GUS, Instytut Turystyki, obliczenia własne

2.2.3. Kurs walutowy Jednym z ważniejszych czynników determinujących wysokość wydatków

zagranicznych turystów w Polsce jest poziom kursu walutowego. Wpływa on

na siłę nabywczą dochodów przyjeżdżających do Polski nierezydentów i tym

samym determinuje wielkość budżetu przeznaczonego na dobra turystyczne.

W związku z powyższym kluczowe z punktu widzenia niniejszego badania staje

się oszacowanie zmian kursu walutowego w perspektywie najbliższej dekady.

W tym celu zostały wyestymowane dwa modele kursu walutowego

stosowane powszechnie w praktyce makroekonomicznej.

2.2.3.1. Model BEER Pierwszym z zastosowanych modeli jest tak zwany behawioralny model

kursu równowagi (BEER), zakładający istnienie średniookresowej zależności

(określanej przez odpowiednie równanie kointegrujące) pomiędzy kursem

52

walutowym danego kraju a najważniejszymi determinantami zmian w

nominalnej sferze gospodarki. Jako zmienną objaśnianą przyjęto natomiast

logarytm realnego kursu złotego do euro (poziom cen HICP w Polsce i strefie

euro jako deflator).

Na podstawie wcześniejszych badań [Rubaszek, 2004, 2006; Rawdanowicz,

2002] zostały wyróżnione trzy zmienne o charakterze fundamentalnym, które

mają wpływ na realny kurs złotego do euro. Pierwsza z nich to poziom

polskich aktywów zagranicznych netto5 w stosunku do PKB. Odzwierciedla on

z jednej strony premię za ryzyko towarzyszącą inwestowaniu w aktywa

nominowane w złotych (niższy – bardziej ujemny – poziom aktywów

zagranicznych netto świadczy o stabilność finansowej kraju i tym samym

zwiększa wiarygodność kredytową). Drugą ze zmiennych jest relatywna

produktywność pomiędzy sektorami dóbr handlowych (sekcje A do E wg

klasyfikacji NACE6) oraz niehandlowych (sekcje F do P) mierzona odfiltrowaną

z wpływu czynników o charakterze sezonowym różnicą logarytmów

produktywności w obu sektorach gospodarki. Zmienna ta odpowiada za

efekt zmian kursowych wynikających z modelu Harroda-Balassy-Samuelsona

(HSB) [Balassa, 1964; Samuelson, 1964], czyli aprecjacji kursu realnego

związanego z szybszym wzrostem produktywności w sektorze dóbr

handlowych w krajach rozwijających się i tym samym szybszego wzrostu płac

i cen. Ostatnia ze zmiennych w modelu BEER to realny dysparytet stóp

procentowych pomiędzy Polską (3-miesięczny WIBOR deflowany krajową

inflacją) oraz strefą euro (3-miesięczny LIBOR w EUR deflowany inflacją w

krajach unii walutowej). Odpowiada ona za zmiany kursowe wynikające z

oddziaływania czynników cyklicznych charakterystycznych dla rynków

5 Aktywa zagraniczne netto stanowią różnicę pomiędzy całością należności sektora monetarnych instytucji finansowych od nierezydentów a całością zobowiązań tego sektora wobec nierezydentów, z wyłączeniem kapitału (fundusze własne, podstawowe i uzupełniające) wniesionego przez podmioty zagraniczne do polskich monetarnych instytucji finansowych [Główny Urząd Statystyczny].

6 NACE to Statystyczna Klasyfikacja Działalności Gospodarczej we Wspólnocie Europejskiej. W niniejszym badaniu używana jest klasyfikacja NACE po 2 rewizji (NACE Rev.2), obowiązująca od 1.1.2008.

53

finansowych (cykle zmian stóp procentowych). Zmienna ta odpowiada za

krótkookresowe wahania kursu złotego (odchylenia od trendu).

Dla powyższego zbioru zmiennych przeprowadzony został test na

kointegrację Johansena. Potwierdził on (zarówno na podstawie testu śladu,

jak i testu maksymalnej wartości własnej przy poziomie istotności równym 1%),

że istnieje dokładnie jedno równanie kointegrujące, co jest równoznaczne z

istnieniem średniookresowej zależności pomiędzy badanymi zmiennymi.

Następnie za pomocą metody najmniejszych kwadratów zostało

wyestymowane odpowiadające powyższej specyfikacji równanie

kointegrujące. Jednakże wysoka korelacja pomiędzy zagranicznymi

aktywami netto w Polsce (nfa) i różnicą w wydajności pracy (lp) przyczyniła

się do zaburzeń wyników statystyk t-studenta w modelu BEER i tym samym

wyestymowanego wysokiego ujemnego wpływu różnicy w wydajności pracy

pomiędzy Polską a strefą euro na realny kurs EURPLN (rer). W związku z tym

parametr stojący przy zmiennej lp został wyłączony z procesu estymacji dla

modelu BEER i przyjęty, zgodnie z teorią, na poziomie równym udziałowi dóbr

niehandlowych w całości wartości dodanej danego kraju (dla Polski udział

ten wyniósł w 2008 r. 70%). Równanie (1) przedstawia wyniki estymacji dla

modelu BEER dla danych kwartalnych od I kw. 1997 do III kw. 2009. W

nawiasach podane zostały odchylenia standardowe dla poszczególnych

parametrów.

( 1 ) ttttf

t nfarlprer )12,0()25,0()87,0(

07,086,030,3*7,0

Wszystkie otrzymane wyniki oszacowania są zgodne z teorią kursu

równowagi i wcześniejszymi badaniami kursu złotego. W modelach typu BEER

współczynnik stojący przy realnym dysparytecie stóp procentowych (r)

powinien się zawierać w przedziale (1;5), a współczynnik stojący przy wielkości

zagranicznych aktywów netto jest jedynie nieznacznie wyższy od tego,

otrzymanego w badaniach Rubaszka [2006]. Skorygowany współczynnik

determinacji dla tej specyfikacji równania wyniósł 0,24.

54

2.2.3.2. Model PEER W celu zbadania długookresowego poziomu kursu równowagi złotego

zastosowany został model PEER (permanent equilibrium exchange rate), czyli

model kursu równowagi permanentnej. Podobnie jak model BEER sprowadza

się on do oszacowania równania kointegrującego pomiędzy realnym kursem

złotego (kursem EURPLN deflowanym inflacją) a szeregiem zmiennych o

charakterze fundamentalnym. Jednakże w przypadku modelu PEER zmienne

objaśniające równania kointegrującego muszą zostać odfiltrowane z wahań

o charakterze cyklicznym. Innymi słowy w modelu kursu równowagi

permanentnej badane jest istnienie równowagi długookresowej dla trendów

zmiennych o charakterze fundamentalnym. W celu oczyszczenia badanych

szeregów czasowych (z wyjątkiem realnego kursu złotego do euro) z wahań

cyklicznych poddano je odfiltrowaniu filtrem Hodricka-Prescotta o

parametrze lambda równym 1660. Następnie, podobnie jak w przypadku

modelu BEER, dokonana została estymacja równania kointegrującego

metodą najmniejszych kwadratów z tą różnicą, że w specyfikacji PEER nie

było już konieczne przyjmowanie stałej wartości parametru stojącego przy

zmiennej obrazującej różnice w wydajności pracy pomiędzy Polską a strefą

euro (lp). Wyniki estymacji obrazuje równanie (2). Współczynnik determinacji

skorygowany liczbą zmiennych dla tego równania jest równy 0,35.

( 2 ) ttttft trendnfatrendrtrendlprer

)31,0()34,0()97,1()53,0(29,0_31,1_93,4_*71,0

2.2.3.3. Założenia dotyczące kursów EURPLN i USDPLN w latach 2009-2020 Przy formułowaniu prognozy kursu złotego do euro zostało przyjęte, że

stosunek zagranicznych aktywów netto na koniec kwartału do

odsezonowanej nominalnej wartości PKB w danym kwartale będzie rósł z -52%

w II kw. 2009 r. do -44% w I kw. 2010 r. a następnie powróci do stopniowego

trendu spadkowego i obniży się do -60% na koniec 2012 r. Będzie to związane

z pogłębianiem współpracy gospodarczej pomiędzy Polską a strefą euro

przyczyniającym się do dalszego wzrostu finansowania polskiego deficytu

handlowego przez napływ kapitału zagranicznego, co będzie sprzyjało

55

umacnianiu kursu równowagi złotego do euro. Dla 2010 r. został założony

wzrost realnego dysparytetu stóp procentowych w związku ze spadkiem

inflacji w Polsce i wzrostem inflacji w strefie euro przy jednoczesnym

nieznacznie szybszym wzroście stóp procentowych rynku pieniężnego w

Polsce niż w strefie euro. W związku z tym rosnący dysparytet będzie sprzyjać

dalszemu umacnianiu kursu równowagi. Następnie w kolejnych latach

dysparytet realnych stóp procentowych będzie się stopniowo obniżał do

poziomu równowagi, który w długim okresie ze względu na proces nominalnej

konwergencji jest dodatni i wynosi ok. 1 p.p. Równocześnie przyjęto, że w

latach 2011 i 2012 w wyniku realnej konwergencji, spadek różnicy w

wydajności pracy będzie osłabiał aprecjacyjny efekt Harroda-Balassa-

Samuelsona dla kursu złotego.

Przyjmując powyższe założenia dotyczące zmiennych wpływających na kurs

równowagi złotego oraz zakładając, że w najbliższych kwartałach nastąpi

dalszy spadek awersji do ryzyka na rynkach światowych założono, że kurs

złotego będzie ulegał stopniowej aprecjacji z 4,10 zł na koniec 2009 r. do 3,30

zł na koniec 2012 r., kiedy to najprawdopodobniej nastąpi przystąpienie Polski

do systemu ERM II, poprzedzające przyjęcie przez Polskę wspólnej waluty

(wykres 2.3.). Biorąc pod uwagę konieczność obniżenia inflacji do poziomu

umożliwiającego spełnienie kryterium inflacyjnego z Maastricht założono, że

kurs EURPLN będzie w ramach systemu ERM II, tak jak to miało miejsce w

przypadku Słowacji [Borowski, 2009] i Grecji [Rozkrut, Woreta; 2005], stopniowo

umacniał się z poziomu 3,30 zł do ok. 3 zł za euro w 2015 r., kiedy to należy

spodziewać się przystąpienia Polski do unii walutowej.

Zgodnie przyjętymi założeniami na podstawie prognoz Międzynarodowego

Funduszu Walutowego [International Monetary Fund, 2009] kurs EURUSD

będzie się stopniowo umacniał z obecnego poziomu 1,45-1,47 w IV kw. 2009 r.

do 1,35 w 2013 r. w związku z szybszym wejściem gospodarki amerykańskiej na

ścieżkę potencjalnego wzrostu niż w przypadku gospodarki europejskiej, gdzie

wychodzenie ze spowolnienia gospodarczego będzie trwało dłużej w związku

z występowaniem efektów histerezy na rynku pracy i wyższą sztywnością

56

gospodarki strefy euro. Następnie, w wyniku spodziewanego nieznacznego

osłabienia pozycji dolara jako międzynarodowej waluty rezerwowej oraz

wysokim zadłużeniem zagranicznym USA kurs EURUSD ulegnie nieznacznemu

osłabieniu do poziomu ok. 1,40 dolara za euro. W związku z powyższym

implikowany kurs USDPLN będzie ulegał stopniowej aprecjacji z 2,85 zł do 2,14

zł w 2020 r., kształtując się w 2012 r. na poziomie 2,49 zł za dolara.

Wykres 2.3. Kursy równowagi oraz nominalny kurs złotego do euro w latach 2000-2012

Źródło: Reuters, obliczenia własne

2.2.3.4. Kurs USDPLN zgodny z regułą parytetu siły nabywczej Z danych Międzynarodowego Funduszu Walutowego [International

Monetary Fund, 2009] wynika, że kurs złotego do dolara zgodny z parytetem

siły nabywczej (czyli odzwierciedlający nominalny kurs USDPLN, przy którym za

jednego dolara można byłoby kupić w USA taki sam koszyk dóbr, jak w

Polsce) wynosił w 2008 r. 1,90 zł za dolara. Oznacza to, że iloraz nominalnego

kurs USDPLN do kursu USDPLN wynikającego z parytetu siły nabywczej wyniósł

78,9% czyli za jednego dolara można było kupić w Polsce o 26,7% więcej dóbr

niż w USA. Na podobny stosunek parytetu siły nabywczej do nominalnego

57

kursu walutowego USDPLN w 2008 r. wskazywały również dane Eurostatu

(79,1%).

Zakładając, że zmiany kursu złotego do dolara zgodnego z parytetem siły

nabywczej (PPP) będą przebiegać zgodnie ze zmianami realnego kursu

walutowego USDPLN określonego przez zmiany inflacji przyjęto, że w latach

2009-2015 kurs USDPLN-PPP będzie utrzymywał się w granicach 1,92-1,89 zł za

dolara, a następnie w wyniku wzrostu inflacji po przystąpieniu Polski do strefy

euro kurs USDPLN-PPP wzrośnie do poziomu 2,00 zł za dolara w 2020 r. (wykres

2.4.).

Wykres 2.4. Kurs złotego do dolara w ujęciu nominalnym i wg parytetu siły nabywczej 2004-2020

Źródło: MFW, Reuters, obliczenia własne

Oznacza to, że stosunek kursu złotego wynikający z parytetu siły nabywczej

do nominalnego kursu złotego będzie stopniowo rósł z 62,8% w 2009 r. do

93,6% w 2020 r. W porównaniu do prognoz MFW przebieg przyjętego wzrostu

kursu USDPLN-PPP jest nieznacznie wolniejszy (w przypadku MFW poziom 90%

zostaje już osiągnięty w 2014 r. natomiast w przypadku niniejszej prognozy

bazującej na zmianach realnego kursu walutowego dopiero w 2017 r.).

Jednakże, biorąc pod uwagę konieczność przejściowego obniżenia inflacji w

Polsce w związku z koniecznością spełnienia kryteriów z Maastricht przed

58

przystąpieniem Polski do strefy euro [Borowski (red.), 2004; Narodowy Bank

Polski, 2009b], tempo konwergencji cen do poziomu parytetu siły nabywczej

zostało na potrzeby tego badania przyjęte na relatywnie konserwatywnym

poziomie.

2.2.4. Wysokość wydatków turystów zagranicznych w latach 2009-2020

Zgodnie z szacunkami Instytutu Turystyki (Bartoszewicz, Skalska 2009) w 2008

r. do Polski przyjechało 13 mln turystów zagranicznych (wobec 15 mln w 2007

r.), z czego 3 mln (2,7 mln w 2007 r.) osób tylko i wyłącznie w celach

wypoczynkowych. Ponadto, wysoka zmienność kursu złotego, szybki wzrost

gospodarczy na świecie oraz dynamiczny rozwój turystyczny Polski przyczyniły

się do znaczących zmian wielkości wydatków turystycznych (por. podpunkt

2.2.1.). Odpowiedź na pytanie, jak w kolejnych latach będą się kształtować

wydatki turystów zagranicznych przyjeżdżających do Polski, jest kluczowa z

punktu widzenia długookresowych korzyści Polski wynikających z organizacji

UEFA EURO 2012™ w Polsce. Wyniki poniższego badania posłużą również jako

wyznacznik wielkości wydatków kibiców zagranicznych, którzy przyjadą w

czerwcu 2012 r. do Polski.

2.2.4.1. Analiza panelowa W celu oszacowania wielkości wydatków turystów zagranicznych został

przyjęty sposób modelowania wielkości wydatków turystów

międzynarodowych, który abstrahuje od stricte krajowych czynników rozwoju

rynku turystycznego7. W związku z tym dla lat 2003-2007 została

przeprowadzona analiza panelowa dla 50 krajów8. Jako zmienna objaśniana

7 Formułowanie prognozy w oparciu tylko o historyczny rozwój polskiego rynku turystycznego byłoby obarczone wysokim błędem losowym w związku z niewielką liczbą obserwacji oraz licznymi zmianami strukturalnymi (np. wejście Polski do Unii Europejskiej i strefy Schengen) wpływającymi na niestabilność parametrów ewentualnych modeli ruchu turystycznego.

8 Objęte analizą kraje to Arabia Saudyjska, Argentyna, Australia, Austria, Belgia, Brazylia, Chile, Chiny, Czechy, Dania, Egipt, Ekwador, Estonia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Indie, Indonezja, Iran, Irlandia, Islandia, Japonia, Kanada, Korea Płd., Litwa, Meksyk, Malezja, Niemcy, Nigeria, Norwegia, Nowa Zelandia, Peru, Polska, Rosja, RPA, Rumunia, Singapur, Szwajcaria, Szwecja, Tajlandia, Tajwan,

59

została przyjęta wielkość przeciętnych wydatków na jednego przyjezdnego

(turyści zagraniczni oraz jednodniowi odwiedzający zagraniczni) w dolarach,

obliczona na podstawie danych publikowanych przez Światową Organizację

Turystyki ONZ [United Nations World Tourism Organization, 2009].

W przeprowadzonym badaniu zostało uwzględnionych 6 zmiennych

objaśniających: 1) Udział turystów zagranicznych (czyli przyjezdnych

pozostających przynajmniej na 1 noc) w liczbie wszystkich przyjezdnych do

danego kraju (arr_on_s). Im wyższy jest ten udział tym wyższe powinny być

wydatki przyjezdnych międzynarodowych, gdyż odwiedzający nie ponoszą

wydatków na nocleg i spędzają w kraju docelowym znacznie mniej czasu; 2)

Udział turystów zagranicznych przyjeżdżających w celach wypoczynkowych

w liczbie wszystkich przyjazdów (arr_l_s). Wzrost tego udziału powinien

przyczynić się do wzrost wydatków nierezydentów, gdyż turyści

wypoczywający w danym kraju poza wydatkami na gastronomię i noclegi

nabywają również relatywnie więcej pozostałych dóbr typowo turystycznych

(wycieczki, zakupy pamiątek etc.); 3) Indeks Anholt-GfK Roper Nation Brands

IndexSM w kategorii turystyka (NBIT), odzwierciedlający atrakcyjność

turystyczną danego kraju (por. podpunkt 2.4.2.). Im wyższa atrakcyjność

turystyczna, tym wyższe ceteris paribus powinny być wydatki turystów

przyjeżdżających do danego kraju; 4) Średnia długość pobytu turystów

zagranicznych (os), odzwierciedlająca liczbę nocy spędzonych przez turystów

Turcja, USA, Węgry, Wlk. Brytania, Włochy, ZEA. Taki dobór badanych krajów wynika z tego, że zostały one uznane za reprezentatywne w badaniu Anholt-GfK Roper Nation Brands IndexSM. Ponadto w badaniu została uwzględniona również Portugalia, jako organizator Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej w 2004 r. i Grecja jako organizator Letnich Igrzysk Olimpijskich 2004. Różna liczba krajów ostatecznie branych pod uwagę w kolejnych panelach wynika z niepełnej dostępności danych dla każdego z krajów. Ponadto zestaw przyjętych do analizy krajów został wybrany arbitralnie i miał na celu analizę jak najszerszego spectrum gospodarek, aby zbadać występowanie globalnych tendencji i determinant zmian w sektorze turystycznym. W związku z powyższym w żadnej z przeprowadzonych analiz panelowych nie była testowana spójność próby testem Chowa, w zamian za co wszystkie analizy zostały przeprowadzone przy pomocy modelu typu random effects, dopuszczającego rozbieżności pomiędzy krajami. Na słuszność stosowania modeli typu random effects wskazywały również testy Hausmanna, aczkolwiek jego wyniki wskazują na niski wpływ stosowanego modelu na współczynnik ppp w równaniu (3).

60

zagranicznych w danym kraju. Im dłuższy pobyt tym wyższe powinny być

całkowite wydatki przyjezdnych na osobę; 5) Średni dla wszystkich badanych

krajów poziom PKB per capita w danym roku w cenach bieżących w

dolarach (gdp_cp), odzwierciedlający poziom światowych dochodów na

osobę. Im wyższy poziom tej zmiennej tym wyższe powinny być nominalne

wydatki przyjezdnych; 6) Stosunek PKB w cenach bieżących w dolarach

danego kraju do PKB zgodnego z parytetem siły nabywczej mierzonego w

dolarach międzynarodowych (ppp). Wzrost tej zmiennej, równoznaczny z

relatywnym wzrostem poziomu cen w danym kraju, powinien przyczyniać się

do zwiększenia wydatków przyjezdnych mierzonych w dolarach (por.

podpunkt 2.2.3.4.).

Z przeprowadzonej regresji panelowej modelu typu random effects za

pomocą uogólnionej metody najmniejszych kwadratów (GLS) dla danych

panelowych [Cameron, Trivendi; 2005] wynika, że jako zmienne objaśniające

w żadnej z testowanych specyfikacji nie są istotne (przy poziomie istotności na

poziomie 5%) dwie z wyżej wymienionych zmiennych – średnia długość

pobytu oraz indeks NBI. Nieistotność średniej długości pobytu może być

związana z występującym silnym efektem spadku przeciętnych dziennych

wydatków w związku z wydłużeniem liczby dni pobytu, a także ze znacznie

wyższymi nakładami finansowymi poniesionymi przed podróżą (np. wykup

wycieczek lub wykup hotelu) w przypadku dłuższych wyjazdów, prowadząc

tym samym do obniżenia łącznych wydatków przypadających na jednego

przyjezdnego. Z kolei nieistotność indeksu NBI przy badaniu wielkości

wydatków wskazuje na to, że atrakcyjność turystyczna kraju nie wpływa

istotnie na zmiany wielkości wydatków przyjezdnych. Szczegółowe wyniki

wybranych przeprowadzonych estymacji zostały przedstawione w tablicy 2.1.

61

Tablica 2.1. Wyniki regresji panelowych (typu random effects) dla wielkości wydatków na jednego przyjezdnego w USD jako zmiennej objaśnianej Zmienna objaśniająca Model 1 Model 2 Model 3 Model 4 Model 5 Model 6

Arr_on_s 649,81** (309,2)

694,12* (273,9)

718,02* (277,3)

437,70* (169,18)

608,42*** (319,3)

372,19** (180,7)

Arr_l_s 90,89 (250,6)

369,74** (173,7)

67,32 (261,8)

396,10*** (203,5)

NBIT 24,76 (18,4)

7,25 (202,5)

os -0,49 (9,5)

-0,17 (9,67)

gdp_cp 0,02** (0,0)

0,01* (0,0)

0,01* (0,0)

0,01** (0,0)

0,01* (0,0)

ppp 425,17** (202,5)

449,00** (191,2)

722,33* (122,5)

146,13 (109,8)

415,75*** (214,6)

120,62 (115,4)

stała -178,24 (237,9)

-186,63 (218,4)

-225,70 (220,2)

-152,07 (118,0)

-1726,9 (1187,9)

-571,91 (430,6)

Statystyka F 10,6* 16,5* 22,7* 9,7* 8,2* 7,2* W nawiasach podano odchylenie standardowe * istotna przy poziomie istotności 1% ** istotna przy poziomie istotności 5% *** istotna przy poziomie istotności 10%

Źródło: obliczenia własne

Przyjmując pozostałe zmienne jako istotne przy objaśnianiu poziomu

wydatków przyjezdnych został oszacowany model typu random effects

opisany równaniem (3).

( 3 ) ititit

ititit

cpgdpslarr

sonarrpppppex

)9,237()0,0()6,250(

)2,309()5,202(

2,178_01,0__89,90

__81,649*17,425_

Łącznie wszystkie zmienne z wyjątkiem stałej oraz udziału turystów

przyjeżdżających na wypoczynek są istotne przy poziomie istotności równym

5%, a statystyka F wyniosła 10,6 (p=0,00). Relatywnie niski poziom statystyki R2

(0,31) przy wysokiej istotności specyfikacji jest związany z wysokim

zróżnicowaniem badanych krajów, pociągającym za sobą znaczący wzrost

wariancji (98,7% wariancji wynika z różnic pomiędzy poszczególnymi krajami).

62

2.2.4.2. Prognoza wydatków turystów zagranicznych Na podstawie parametrów otrzymanych z powyższej analizy panelowej

została oszacowana wielkość wydatków turystów zagranicznych w

nadchodzących latach. Przyjmując zmiany siły nabywczej złotego do dolara

zgodnie z założeniami poczynionymi w podpunkcie 2.2.3.4. oraz zakładając

globalną dynamikę PKB i inflację na poziomie prognozowanym przez MFW

[Międzynarodowy Fundusz Walutowy, 2009] został oszacowany wzrost

wielkości wydatków turystów zagranicznych na osobę w Polsce w okresie od

2009 do 2020 r. Przyjęto przy tym założenie, że struktura przyjazdów do Polski

ze względu na cel wizyty w badanym okresie pozostanie na niezmienionym

poziomie. Ponadto biorąc pod uwagę dotychczasową tendencję wzrostową

założono, że średnia długość pobytu turystów zagranicznych w Polsce

nieznacznie się wydłuży z 4 w 2008 r. do ok. 5 noclegów na osobę w latach

2010-2020.

Z przeprowadzonych obliczeń wynika, że wysokość dziennych wydatków

turystów zagranicznych na osobę będzie (po silnym spadku w związku z

kryzysem gospodarczym i silnym osłabieniem złotego w 2009 r.) stopniowo

rosła z 69 $ w 2009 r. (liczba ta pokrywa się z szacunkami otrzymanymi przez

Instytut Turystyki dla I kw. 2009 r. [Instytut Turystyki, 2009]) do 171 $ w 2020 r., co

przełoży się na wzrost wydatków liczonych w złotych z 210 zł w 2009 r. do 329

zł na osobę w 2020 r. (wykres 2.5.).

Liczona w cenach stałych z 2008 r. wysokość wydatków turystów

zagranicznych wzrośnie z 205 zł z 2009 r. do 242 zł w 2020 r. W 2012 r. wielkość

wydatków turystycznych, która posłuży za wyznacznik wydatków kibiców

przyjeżdżających na Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej wyniesie 65,2 € (90 $,

224 zł), czyli będzie o 18,4% (w przeliczeniu na złote) wyższa niż w 2008 r. Tak

szybki wzrost wydatków turystów zagranicznych w najbliższych 3 latach będzie

związany z powrotem światowej gospodarki na ścieżkę relatywnie szybkiego

wzrostu gospodarczego. Ponadto do wzrostu wydatków w euro przyczyni się

również zakładana relatywnie szybka aprecjacja złotego po okresie silnego

niedowartościowania w 2009 r.

63

Wykres 2.5. Dzienne wydatki turystów zagranicznych na osobę w latach 1999-2020

Źródło: Instytut Turystyki (do 2008 r.), obliczenia własne

Opisane powyżej założenia makroekonomiczne posłużą jako punkt wyjścia

do oszacowania krótko- i długoterminowych zmian w dochodach z turystyki

zagranicznej w Polsce na skutek organizacji UEFA EURO 2012™.

2.3. Efekty krótkoterminowe organizacji UEFA EURO 2012™ w Polsce

Zamiar zorganizowania Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej oznacza, że Polska

zdecydowała się na przyjęcie kibiców, przedstawicieli mediów, działaczy

UEFA, VIPów i sportowców. Poniżej zostały przedstawione skutki tej decyzji dla

przychodów z turystyki zagranicznej w czerwcu 2012 r. Wszyscy nierezydenci

przyjeżdżający do Polski w związku UEFA EURO 2012™ w tym okresie zostali na

potrzeby niniejszego badania podzieleni na 3 główne grupy gości – kibiców

stadionowych, w tym gości oficjalnych i zwykłych kibiców, kibiców nie

posiadających biletu na stadion i oglądających mecze w strefach kibica

(tzw. fan zones) oraz pozostałych gości mistrzostw, czyli przedstawicieli

64

mediów, wolontariuszy i najważniejszych gości, czyli sportowców, sędziów i ich

sztaby.

W celu dokładnego oszacowania liczby przyjazdów, noclegów i wydatków

wszystkich wymienionych powyżej grup przyjęto następujący schemat

badania. W podpunkcie 2.3.1. oszacowano, na podstawie dostępnych

danych o liczbie meczów i dystrybucji biletów, oczekiwaną liczbę gości, jaka

przyjedzie do miast gospodarzy UEFA EURO 2012™ w czerwcu 2012 r. W

dalszej kolejności, w oparciu o prognozy wydatków turystów zagranicznych

(zamieszczone w podpunkcie 2.2.4.2.) zostały założone przeciętne dzienne

wydatki w poszczególnych grupach kibiców zagranicznych, a także

najbardziej prawdopodobny średni okres pobytu jednego kibica w mieście

goszczącym oglądany przez niego z trybun mecz. Na tej podstawie

wyprowadzono ostateczne przychody z turystyki zagranicznej w każdej z grup

( podpunkt 2.3.2 i 2.3.3 dla kibiców goszczących w strefach kibica). Na koniec

przedstawiono negatywny wpływ organizacji UEFA EURO 2012™ (zwany

efektem wypierania) na typowe przyjazdy turystów międzynarodowych

(2.3.4.) i na tej podstawie oszacowano ostateczny efekt netto organizacji

UEFA EURO 2012™ dla przychodów z turystyki zagranicznej w Polsce ogółem i

z podziałem na poszczególne województwa (2.3.5.).

Przedstawione poniżej wyniki badania zostały w dużej mierze oparte na

doświadczeniach poprzednich krajów organizujących Mistrzostwa Europy w

Piłce Nożnej (w szczególności Austrii, Szwajcarii i Portugalii), danych

udostępnionych przez UEFA oraz spółkę PL.2012, a także na konsultacjach z

ekspertami PL.2012 i ekspertami branżowymi.

2.3.1.Liczba kibiców stadionowych UEFA EURO 2012™ w Polsce W celu dokładnego określenia wzrostu przychodów z turystyki zagranicznej

w związku z organizacją UEFA EURO 2012™ konieczne jest precyzyjne

określenie liczby oraz rodzaju kibiców i gości, którzy przyjadą do Polski w

czerwcu 2012 r. W związku z tym, wychodząc od określenia dokładnej liczby

miejsc stadionowych oraz stopnia ich wykorzystania (podpunkt 2.3.1.1.), czyli

65

faktycznej liczby kibiców oglądających każdy mecz z trybun, została

określona przewidywana liczba wykorzystanych biletów. Następnie został

założony podział dostępnych biletów pomiędzy poszczególne grupy kibiców

stadionowych (2.3.1.2), a na tej podstawie została oszacowana

prawdopodobna liczba przyjazdów do miast gospodarzy UEFA EURO 2012™

(2.3.1.3). Na koniec została określona liczba pozostałych gości, czyli

przedstawicieli mediów, wolontariuszy, sportowców i in., którzy odwiedzą

miasta goszczące UEFA EURO 2012™.

2.3.1.1. Liczba meczów i wykorzystanie miejsc stadionowych Zgodnie z dostępnymi w dniu zamknięcia badania (grudzień 2009 r.)

informacjami dotyczącymi lokalizacji poszczególnych meczów UEFA EURO

2012™, Polska będzie gospodarzem 16 z 31 wszystkich meczów ogółem. W

ramach tych 16 meczów w Polsce odbędzie się mecz otwarcia na Stadionie

Narodowym w Warszawie oraz 11 innych meczów fazy grupowej, 3

ćwierćfinały oraz 1 półfinał. Ze wszystkich miast gospodarzy najwięcej

meczów gościć będzie Stadion Narodowy w Warszawie (6), następnie Arena

Bałtycka w Gdańsku (4), a na stadionach miejskich we Wrocławiu i w

Poznaniu odbędą po 3 mecze grupowe9 (tablica 2.2.).

Tablica 2.2. Założony rozdział organizacji poszczególnych spotkań UEFA EURO 2012™ pomiędzy polskie miasta

Stadiony l. meczów grupowych

l. meczów ćwierćfinałowych

l. meczów półfinałowych

l. meczów łącznie

Warszawa 3 2 1 6 Gdańsk 3 1 0 4 Wrocław 3 0 0 3 Poznań 3 0 0 3 Łącznie 12 3 1 16

Źródło: Spółka PL.2012, obliczenia własne

9 Założenia pochodzą z wstępnych ustaleń spółki UEFA oraz koordynatorów po stronie polskiej i zostały przedstawione w ramach prezentacji z czerwca 2009 r. [Union of European Football Associations, 2009]. Część z tych założeń może jeszcze ulec zmianie, w szczególności dotyczy to rozlokowania meczów ćwierćfinałowych pomiędzy poszczególnymi miastami Polski.

66

Budowane i modernizowane na potrzeby UEFA EURO 2012™ w Polsce

stadiony są jednymi z największych, które będą gościły kibiców Mistrzostw

Europy w Piłce Nożnej. Pojemność netto10 dla Stadionu Narodowego w

Warszawie to 53,2 tysiąca miejsc, czyli blisko tyle, ile ma Stadion Ernsta

Happela w Wiedniu. Natomiast pojemność netto pozostałych stadionów

(Poznań 42,0 tys., Wrocław 40,6 tys., Gdańsk 40,2 tys.) jest przeciętnie o blisko

10 tys. wyższa od pojemności każdego ze stadionów UEFA EURO 2008™ w

Austrii i Szwajcarii z wyjątkiem stadionów w Wiedniu i Św. Jakuba w Bazylei (40

tys. miejsc).

Przy założeniu opisanej powyżej lokalizacji poszczególnych meczów w

ramach UEFA EURO 2012™ całkowita liczba dostępnych miejsc stadionowych

na meczach organizowanych w Polsce wyniesie 727,9 tysięcy, z czego na

meczach w stolicy dostępnych będzie 319,3 tys., w Gdańsku 160,7 tys., we

Wrocławiu 121,8 tys., a w Poznaniu 126,0 tys. miejsc (tablica 2.3.).

Tablica 2.3. Całkowita liczba dostępnych miejsc stadionowych na meczach UEFA EURO 2012™ w Polsce

Stadiony

Całkowita liczba dostępnych miejsc stadionowych

w tym w rozgrywkach grupowych

w tym w rozgrywkach ćwierćfinałowych

w tym w rozgrywkach półfinałowych

Warszawa 319 344 159 672 106 448 53 224 Gdańsk 160 724 120 543 40 181 Wrocław 121 830 121 830 Poznań 126 012 126 012 Łącznie 727 910 528 057 146 629 53 224

Źródło: Spółka PL.2012, obliczenia własne

10 Pojemność netto stadionu to łączna liczba dostępnych miejsc z wyłączeniem tych o ograniczonej widoczności i stanowiących obszary buforowe odgraniczające poszczególne grupy kibiców, czyli nie mogące zostać sprzedane podczas meczów piłkarskich.

67

Liczba biletów dostępnych na dany mecz Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej

zostaje sprzedana lub rozdystrybuowana pomiędzy kibiców, gości UEFA oraz

Narodowe Federacje Piłkarskie (NFP). Jednak faktyczna liczba osób na

stadionie jest nieznacznie niższa od jego maksymalnej pojemności netto. W

przypadku UEFA EURO 2004™ w Portugalii zgodnie z danymi UEFA11 stopień

faktycznego wykorzystania miejsc stadionowych wyniósł od średnio 89,5% dla

meczów grupowych do 95,8% dla meczu finałowego12, a w przypadku UEFA

EURO 2008™ zgodnie z danymi spółki PL.2012 średnie wykorzystanie miejsc

stadionowych było równe blisko 99%.

Z powyższych danych wynika, że stopień wykorzystania miejsc

stadionowych rośnie, co może być związane z coraz lepszym sposobem

dystrybucji biletów przez UEFA (ograniczanie sprzedaży na czarnym rynku,

uruchomienie internetowej sprzedaży typu follow-your-team), a także z

rosnącą mobilnością kibiców piłkarskich. Jednakże biorąc pod uwagę

wielkość stadionów w Polsce13, a także obserwowaną w przypadku

poprzednich ME niską popularność niektórych meczów fazy grupowej14,

wspólnie z ekspertami spółki PL.2012 zostało ustalone, że oczekiwane

faktyczne wykorzystanie miejsc stadionowych w Polsce będzie wyższe niż w

Portugalii, ale nieznacznie niższe niż w Austrii i wyniesie od 92% dla rozgrywek

grupowych do 98% dla rozgrywanego na Stadionie Narodowym półfinału

(tablica 2.4.).

11 Dane cytowane za Wikipedia ze strony UEFA Official archive www.uefa.com.

12 Wg danych spółki PL.2012 średnie wykorzystanie miejsc stadionowych UEFA Euro 2004™ w Portugalii i UEFA Euro 2000™ w Belgii i Holandii było zbliżone i wyniosło 94%.

13 Niższy stopień wykorzystania miejsc stadionowych w Portugalii oraz Belgii i Holandii mógł być po części również związany z większą liczbą dostępnych biletów niż w przypadku Austrii i Szwajcarii. Zgodnie z danymi spółki PL.2012 łączna liczba sprzedanych biletów na mecze Euro 2000™ i Euro 2004™ była o średnio 100 tys. wyższa niż dla Euro 2008™.

14 Część sprzedanych biletów zostaje niewykorzystana ze względu na niską atrakcyjność meczu.

68

Tablica 2.4. Wykorzystanie miejsc stadionowych na meczach UEFA EURO 2012™ w Polsce

w rozgrywkach grupowych

w rozgrywkach ćwierćfinał.

w rozgrywkach półfinał. Łącznie

Łączna liczba zajętych miejsc

485 812 139 298 52 160 677 270

W stosunku do pojemności stadionu netto

92% 95% 98% 93%

Źródło: Założenia własne, eksperci spółki PL.2012

Łącznie liczba wykorzystanych miejsc na stadionach w Polsce wyniesie

93%, co oznacza, że w trakcie 20 dni trwania rozgrywek mecze z trybun

polskich stadionów obejrzy 677,3 tys. kibiców. W kolejnym podpunkcie zostało

opisane, jak te miejsca zostaną podzielone pomiędzy poszczególne grupy

kibiców.

2.3.1.2. Dystrybucja biletów Dystrybucja biletów UEFA EURO 2012™ na mecze rozgrywane w Polsce

zgodnie z szacunkami ekspertów spółki PL.2012 będzie zbliżona do dystrybucji

biletów w przypadku poprzednich Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej w Austrii i

Szwajcarii, z tą różnicą, że procentowo mniejszy udział będą miały bilety dla

narodowych federacji piłkarskich (NFP), a większa część biletów zostanie

udostępniona w sprzedaży internetowej zwykłym kibicom. Dla wszystkich grup

kibiców niezależnie od narodowości został założony przedstawiony powyżej

(tablica 2.4.) stopień wykorzystania miejsc stadionowych. Oznacza to, że

udziały poszczególnych grup kibiców w sprzedaży będą równe udziałom w

całkowitej liczbie gości, którzy faktycznie pojawią się na stadionach (tablica

2.5.).

W ramach kibiców stadionowych wyróżniono na podstawie danych z

UEFA pięć podstawowych grup. Do pierwszej z nich zaliczają się oficjalni

goście UEFA oraz VIPy, czyli działacze UEFA najwyższego szczebla, głowy

państw i inne osoby wymagające ochrony i szczególnego nadzoru, a także

69

czołowi przedstawiciele korporacji współpracujących z UEFA i sponsorujących

Mistrzostwa oraz oficjalni goście zaproszeni przez spółkę Euro 2012 (osoby z

podobnych grup, co oficjalni goście UEFA, tylko rangi krajowej). Ta grupa

kibiców otrzyma blisko 7% wszystkich biletów, a ich udział w łącznej puli

biletów będzie stopniowo rósł wraz z prestiżem rozgrywanego meczu.

Drugą grupą kibiców jest rodzina UEFA (UEFA Family), składająca się z

członków zarządu i dyrektorów spółki UEFA wraz z rodzinami, a także ważne

osoby związane ze spółką. Do tej grupy kibiców zostanie

najprawdopodobniej przyporządkowane 4% łącznej puli biletów, niezależnie

od prestiżu spotkania.

Na trzecią grupę składają się osoby, które otrzymały bilety

rozdystrybuowane pomiędzy sponsorów oraz media transmitujące

Mistrzostwa15. Bilety, w tej kategorii stanowiące 14% wszystkich dostępnych

miejsc niezależnie od fazy rozgrywek, trafiają najczęściej do pracowników firm

sponsoringowych, medialnych i ich rodzin, a także są wykorzystywane w

konkursach marketingowych, w ramach których są ostatecznie rozdawane

zwykłym kibicom.

Czwartą grupę stanowią goście narodowych federacji piłkarskich (NFP), do

których zaliczani są działacze szczebla krajowego i regionalnego NFP,

członkowie klubów piłkarski zrzeszonych w NFP oraz sponsorzy szczebla

krajowego, w szczególności sponsorzy reprezentacji narodowej. Łącznie dla

NFP zostanie zgodnie z szacunkami PL.2012 przeznaczonych około 39%

dostępnych biletów, jednakże większość NFP decyduje się na sprzedaż części

z otrzymanej puli zwykłym kibicom krajowym. W związku z powyższym przyjęty

odsetek liczby biletów przeznaczonych dla gości NFP sięga od 20% do 25% w

zależności od fazy rozgrywek. Na potrzeby dalszej części badania, ze względu

15 Nie dotyczy osób z przepustkami medialnymi (dziennikarze, fotoreporterzy, operatorzy kamer), dla których przeznaczone są specjalne odgrodzone miejsca stadionowe wyłączone z pojemności stadionu netto.

70

na podobną charakterystykę połączone zostaną grupy trzecia i czwarta. W

obu przypadkach mamy bowiem do czynienia z pracownikami średniego i

wyższego szczebla i ich rodzinami, którzy zaliczają się do szeroko rozumianej

klasy średniej społeczeństwa, a także w obu grupach możliwa jest ponowna

redystrybucja biletów do zwykłych kibiców.

Tablica 2.5. Dystrybucja biletów na mecze w Polsce pomiędzy poszczególne grupy kibiców w procentach oraz wg liczby zajętych miejsc

w rozgrywkach grupowych

w rozgrywkach ćwierćfinał.

w rozgrywkach półfinał. Łącznie

VIP, goście UEFA 34 007 (7%) 10 447 (8%) 4 564 (9%)

49 018 (7%)

UEFA Family 19 432 (4%) 5 572 (4%) 2 086 (4%) 27 091

(4%) Sponsorzy & Media Family 68 014 (14%) 19 502 (14%) 7 302 (14%)

94 818 (14%)

goście NFP 97 162 (20%) 32 038 (23%) 13 040 (25%) 142 241

(21%) zwykli kibice 267 197 (55%) 71 738 (52%) 25 167 (48%)

364 102 (54%)

Źródło: Założenia własne, eksperci Spółki PL.2012

Pozostała część biletów przypadnie zwykłym kibicom, którzy zostaną

wylosowani w ramach sprzedaży internetowej lub zakupią je od narodowych

federacji piłkarskich. Zgodnie z przeprowadzonymi szacunkami ich odsetek

będzie wynosił od 55% wszystkich dostępnych biletów na mecze fazy

grupowej do 48% na mecz półfinałowy. Wskaźnik ten jest zbliżony do wartości,

jakie przyjmował w przypadku Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej w Austrii i

Szwajcarii, ale jest o średnio 10 p.p. niższy niż w przypadku Portugalii, gdzie

kształtował się pomiędzy 68,0% dla meczów grupowych a 54,1% dla meczów

półfinałowych16. Większe niż w przypadku Portugalii wykorzystanie miejsc

stadionowych będzie związane przede wszystkim z rosnącą popularnością ME

16 Obliczenia własne na podstawie raportu końcowego dla Portugalii [Martins (red.), 2004).

71

i o połowę niższą niż w przypadku Portugalii liczbą meczy rozgrywanych w

Polsce (tak jak w przypadku Austrii i Szwajcarii).

Wykres 2.6. Podział biletów na mecze UEFA EURO 2012™ organizowane w Polsce pomiędzy kibiców krajowych i kibiców zagranicznych

Źródło: Założenia własne, eksperci Spółki PL.2012

Łącznie w ramach wszystkich grup kibice krajowi otrzymają 22%

dostępnych biletów (wykres 2.6.), z czego najmniejszy udział kibiców

krajowych został założony w grupie UEFA Family (0%), a najwyższy w

przypadku zwykłych kibiców (29% łącznej puli biletów dla tej grupy), którzy

będą stanowili 15% wszystkich kibiców na meczach rozgrywanych w Polsce.

Relatywnie niska (104 tys. względem oczekiwań na poziomie ok. 250-325 tys.17)

pula biletów dla zwykłych kibiców krajowych wynika z założonej niskiej – w

porównaniu z poprzednimi ME – redystrybucji biletów przez NFP (jedynie ok.

30% otrzymanych od UEFA biletów). W związku z czym goście PZPN otrzymają

26,9% wszystkich biletów oferowanych przez UEFA Polsce, oficjalni goście i

VIPy 3,3%, a zwykli kibice 69,8% (liczone łącznie z biletami wylosowanymi w

sprzedaży internetowej).

17 Por. http://www.eu2012poland.com/2007/05/09/bilety-na-euro-2012-tylko-dla-nielicznych/

72

2.3.1.3. Liczba i długość pobytu kibiców stadionowych w podziale na grupy Opisane w powyższym podpunkcie szacunki dotyczące rozdystrybuowania

biletów na mecze UEFA EURO 2012™ odbywające się w Polsce posłużą do

wyznaczenia liczby kibiców w każdej z opisanych powyżej grup, jaka

przyjedzie do miast goszczących rozgrywki Mistrzostw Europy. Na podstawie

założeń dotyczących odsetka gości jednodniowych, a także średniej liczby

meczów na jakie jeden kibic otrzymał (zakupił) bilety, zostały wyprowadzone

szacunkowe liczby kibiców stadionowych w poszczególnych grupach

(tablica 2.6.).

Założono, że w przypadku kibiców krajowych18 prawie wszyscy, niezależnie

od grupy, będą przyjezdnymi jednodniowymi (nie pozostającymi na nocleg).

Przyjęty odsetek kibiców jednodniowych wśród gości oficjalnych to 99% a

wśród sponsorów, gości NFP i zwykłych kibiców 98%. Zbliżone założenia zostały

przyjęte w analogicznym raporcie dotyczącym wpływu organizacji UEFA

EURO 2008™ na gospodarkę Szwajcarii [Rütter et al., 2004]. W raporcie

austriackim [Helmenstein, Kleissner; 2008] nie rozróżniano kibiców

jednodniowych i pozostających na noc (posługiwano się średnią długością

pobytu dla kibiców ogółem). Równocześnie, pozostający na noc kibice

krajowi spędzą w miejscu odbywania się meczu z reguły nie więcej niż jedną

noc, w związku z czym wskaźnik liczby udzielonych jednej osobie noclegów

został przyjęty dla kibiców grup krajowych pomiędzy 1,1 dla gości oficjalnych

a 1,5 dla zwykłych kibiców. Jednakże w przypadku tej drugiej kategorii

większość z tej grupy będzie nocowała u rodziny i znajomych lub w

niehotelowych miejscach zakwaterowania zbiorowego.

Warto przy tym zwrócić uwagę, że do liczby kibiców jednodniowych

zarówno krajowych jak i zagranicznych zaliczane są również osoby, które

dwukrotnie przyjechały na mecz, ale ani jednej nocy nie spędziły na terenie

18 Ustalenie tej liczby jest niezbędne w celu oszacowania obłożenia bazy noclegowej w czerwcu 2012 r. Porównaj też podpunkt 3.4.1

73

Polski poza miejscem swojego zamieszkania. Każdy przyjazd tego typu kibica

jest traktowany oddzielnie, a co za tym idzie w niniejszym badaniu nie

rozróżnia się, czy dana osoba przyjechała dwukrotnie jako kibic

jednodniodniowy, czy były to dwie różne osoby zaliczane do tej samej grupy

kibiców. Takie podejście, chociaż neutralne dla przychodów z turystyki (ta

sama struktura i wysokość wydatków), może prowadzić do zawyżenia

statystyk liczby kibiców, w szczególności w przypadku gości oficjalnych

zarówno krajowych, jak i zagranicznych, a także w przypadku krajowych

gości NFP i zwykłych kibiców. Analogiczna sytuacja występuje również w

przypadku kibiców spędzających kilka nocy w Polsce, wylatujących

(wymeldowując się z hotelu19) i wracających ponownie na kilka nocy,

aczkolwiek tego typu przypadki będą najprawdopodobniej odosobnione.

W przypadku kibiców zagranicznych odsetek przyjezdnych jednodniowych

jest znacznie niższy i kształtuje się pomiędzy 45% dla gości oficjalnych a 30% w

przypadku zwykłych kibiców i 0% dla grupy UEFA Family. Jest to zbliżone do

założeń raportu dla Szwajcarii [Rütter et al., 2004], gdzie liczba zagranicznych

kibiców jednodniowych stanowiła 28,3% wszystkich kibiców zagranicznych.

Ponadto kibice zagraniczni, zgodnie z poczynionymi w tym badaniu

założeniami, zdecydują się na średnią ilość spędzonych nocy w Polsce od 2

dla sponsorów i gości NFP do 2,9 w przypadków zwykłych kibiców i nawet 10

noclegów w przypadku osób należących do grupy UEFA Family.

Przyjęcie wyższych wskaźników długości pobytu dla kibiców zagranicznych

niż w przypadku raportu szwajcarskiego20 (średni czas trwania pobytu to 2,7

nocy [Rütter et al., 2004]) jest związane przede wszystkim z wyższą

atrakcyjnością cenową Polski, skłaniającą obcokrajowców do pozostania na

19 W przypadku utrzymania obłożenia danego pokoju hotelowego dana osoba liczona jest jako jeden kibic. Dotyczy to przede wszystkim osób z grupy UEFA Family. Porównaj też podpunkt 3.4.1.

20 Raport austriacki [Helmenstein, Kleissner; 2008] nie rozróżniał kibiców jednodniowych i wielodniowych, w związku z czym przyjęte w nim miary długości pobytu są nieporównywalne z przyjętymi w niniejszej analizie.

74

dłużej. Ponadto większe niż w przypadku wcześniejszych organizatorów ME

oddalenie geograficzne Polski od części krajów europejskich o ugruntowanej

tradycji piłkarskiej, takich jak Włochy, Hiszpania, Francja czy Wielka Brytania,

będzie również skłaniało kibiców z tych krajów do pozostania na noc.

Tablica 2.6. Liczba kibiców stadionowych UEFA EURO 2012™ w Polsce w podziale na grupy

Kibice krajowi

(w tys.) Kibice zagraniczni

(w tys.) goście oficjalni UEFA 4,9 33,3

w tym jednodniowi 4,9 19,9 w tym wielodniowi 0,0 13,5

UEFA Family 1,9 sponsorzy i goście NFP 40,0 169,5

w tym jednodniowi 39,5 78,7 w tym wielodniowi 0,5 90,8

zwykli kibice 104,3 217,5 w tym jednodniowi 102,6 77,8 w tym wielodniowi 1,7 139,7

Łącznie 149,3 422,3

Źródło: Szacunki własne, eksperci Spółki PL.2012

Konieczne jest przyjęcie założeń, co do pozostałych grup gości

zagranicznych, którzy przyjadą do Polski w związku z organizacją UEFA EURO

2012™. Poza kibicami oglądającymi mecze poza stadionem (por. podpunkt

2.3.3.) należą do nich jeszcze media zagraniczne, sędziowie i sportowcy wraz

ze sztabami szkoleniowymi, a także wolontariusze pomagający przy obsłudze

oficjalnych gości UEFA. Łącznie w ramach tych 3 grup przyjedzie do Polski

blisko 7,8 tysiąca osób (tablica 2.7.).

75

Tablica 2.7. Liczba pozostałych gości zagranicznych UEFA EURO 2012™ w Polsce

Liczba przyjezdnych

(w tys.) Media zagraniczne (w tym IBC) 6,0

Sportowcy 0,8 Wolontariusze zagraniczni 1,0

Łącznie 7,8


Najwięcej z nich, bo blisko 6 tys. będą stanowić dziennikarze, w tym także

pracownicy medialni, którzy będą obecni w tzw. International Broadcast

Center (IBC) w Warszawie. Jest to miejsce skąd będą przekazywane relacje

wszystkich meczów zarówno odbywających się w Polsce, jak i na Ukrainie, do

stacji telewizyjnych i radiowych na całym świecie, a także gdzie będą

realizowane i nagrywane transmisje studyjne. W przypadku poprzednich

Mistrzostw siedzibą IBC był Wiedeń w Austrii. Wówczas liczba wszystkich

akredytacji dziennikarskich, jaka została wydana to blisko 10 000 [Union of

European Football Associations, 2008], z czego zgodnie z założonymi

szacunkami ok. 60% stanowili dziennikarze zagraniczni. W związku z tym na

zbliżonym do tego poziomie założono liczbę akredytacji, która zostanie

wydana w Polsce (6 tys. dla dziennikarzy zagranicznych - tyle samo zostało

założone w raporcie austriackim z 2003 r. [Berrer et al., 2003] - i 4 tys. dla

dziennikarzy krajowych). Przyjęta średnia długość pobytu dla jednego

przedstawiciela mediów w Polsce to 5 nocy. Jest to okres relatywnie krótki, co

wynika z dużej mobilności przedstawicieli mediów (zarówno pomiędzy Polską i

Ukrainą, jak i pomiędzy miejscem rozgrywek a miejscem zamieszkania w kraju

pochodzenia). Łącznie oznacza to średnią wielkość zapotrzebowania na

łóżka noclegowe na ok. 1300 noclegów/dzień. Wyniki te są nieznacznie

wyższe od zaleceń UEFA, która przewiduje zapotrzebowanie na noclegi rzędu

1000 pokoi dziennie dla dziennikarzy pracujących w IBC.

76

Liczba sportowców, sędziów i sztabów szkoleniowych, którzy przybędą do

Polski w 2012 r., to zgodnie z poczynionymi założeniami łącznie 800 osób (tyle

samo akredytacji dla tej grupy zostało wydanych na UEFA EURO 2008™

[Union of European Football Associations, 2008]). Na tę liczbę składają się

stacjonujące w polskich centrach pobytowych narodowe drużyny piłkarskie

(od 8 do 10) wraz ze sztabami szkoleniowymi wielkości 50-100 osób

(najmniejsze centrum pobytowe we Wronkach będzie liczyć 80 pokoi) oraz

sędziowie i pozostała zagraniczna obsługa sportowa. Łącznie zostało

założone, że średnia długość pobytu sportowców to 12 noclegów, na co

składa się przeciętna długość pobytu jednej drużyny w związku z rozegraniem

średnio 3,9 meczów i dodatkowo 1 noc na wcześniejsze przygotowania lub

ewentualną aklimatyzację. W przypadku raportu szwajcarskiego założona

liczba sportowców wraz ze sztabami była znacząco niższa, jednakże przyjęte

zostały dłuższe okresy pobytu, co powoduje, że ostateczna liczba

udzielonych noclegów jest zbliżona (9600 wobec 8320 dla Szwajcarii [Rütter et

al., 2004]).

Ostatnią grupą gości UEFA EURO 2012™ są wolontariusze, których zgodnie z

szacunkami ekspertów ds. bezpieczeństwa Spółki PL.2012 będzie ok. 6 tysięcy,

z czego ok. 1000 będzie obcokrajowcami. Będą oni pomagać w obsłudze

oficjalnych gości UEFA w trakcie meczu oraz przed i po nim. Przeciętny czas

pobytu jednego wolontariusza zagranicznego założono na poziomie 10 dni

(część z nich przybędzie tylko na najważniejsze mecze). W związku z

przygotowaniem dla wolontariuszy osobnego zaplecza noclegowego (szkoły,

akademiki etc.) nie będą oni korzystać z dostępnych publicznie miejsc

zakwaterowania zbiorowego.

2.3.2.Wydatki zagranicznych kibiców stadionowych i pozostałych gości UEFA EURO 2012™ w Polsce

W tej części zostały oszacowane wielkości wydatków zagranicznych

kibiców stadionowych i pozostałych gości UEFA EURO 2012™ w Polsce w

czerwcu 2012 r. W przeciwieństwie do poprzednich raportów badających

wpływ organizacji ME na przychody z turystyki zagranicznej, w tym przede

77

wszystkim raportu austriackiego [Helmenstein, Kleissner; 2008] i szwajcarskiego

[Rütter et al., 2004], poniższe szacunki zostały oparte, nie na porównaniu do

bieżących (z roku badania) przeciętnych wydatków turystów zagranicznych,

a na zestawieniu z prognozowanymi wydatkami turystów zagranicznych w

roku imprezy (por. podpunkt 2.2.4.2.). Takie podejście umożliwia równoczesne

uwzględnienie specyficznych warunków dla konsumpcji turystycznej w trakcie

imprez masowych (np. wzrost cen usług hotelowych i gastronomicznych) jak

również warunków makroekonomicznych, w tym relatywnego poziomu cen,

zmian kursu walutowego, czy globalnego wzrostu gospodarczego,

prowadzącego do ogólnoświatowego rozwoju turystyki. Takie podejście jest

szczególnie ważne w przypadku takiego kraju jak Polska, gdzie szybszy niż w

krajach rozwiniętych wzrost gospodarczy i związany z nim proces

wyrównywania cen znajduje odzwierciedlenie w znacznie szybszych

zmianach wydatków turystów zagranicznych niż w przypadku krajów, które w

poprzedniej dekadzie organizowały ME.

W związku z tym, że celem niniejszego badania jest dokładne omówienie

wpływu UEFA EURO 2012™ na przychody Polski z turystyki zagranicznej,

począwszy od tego rozdziału obszar badawczy zostanie ograniczony tylko do

wydatków zagranicznych gości Mistrzostw. Wcześniejsze obliczenia i założenia

dotyczące kibiców i gości krajowych zostały przeprowadzone ze względu na

konieczność precyzyjnego oszacowania liczby kibiców zagranicznych oraz

liczby miejsc noclegowych, jaka będzie potrzebna w miastach goszczących

UEFA EURO 2012™ w Polsce. Innymi słowy, biorąc pod uwagę wcześniej

poczynione założenia dotyczące niskiego wpływu wydatków kibiców

krajowych na gospodarkę, poniżej omówione zostaną jedynie wydatki gości

zagranicznych, którzy w przypadku organizacji UEFA EURO 2012™ w innym

kraju nie przybyliby do Polski w 2012 r.

78

Oficjalni goście UEFA Grupą o najwyższych dziennych wydatkach, która przyjedzie do Polski w

trakcie trwania UEFA EURO 2012™, będą z pewnością oficjalni goście UEFA.

Ich średnie dzienne wydatki21 wyniosą 1 118 zł (326€, 5-krotność przeciętnych

dziennych wydatków turystów zagranicznych w 2012 r. (por. podpunkt

2.2.4.2.) dla gości jednodniowych oraz 1 454 zł (424€, 6,5-krotność) dla gości

wielodniowych. Wyższa wielkość wydatków gości wielodniowych jest

związana przede wszystkim z relatywnie wysokimi kosztami noclegów gości

oficjalnych, nocujących przede wszystkim w obiektach 5*, w których cena w

trakcie trwania mistrzostw może sięgać nawet 300-350€ za jedną noc. W

porównaniu z raportami austriackim i szwajcarskim, przyjęte w niniejszym

badaniu szacunki są nieznacznie wyższe w tej grupie kibiców (410 CHF w

przypadku Szwajcarii [Rütter et al., 2004] i 363€ w przypadku Austrii

[Helmenstein, Kleissner; 2008] – w obu raportach nie rozróżniano gości

oficjalnych wielodniowych i jednodniowych), co jest związane z

odnotowanym w ostatnich latach wzrostem cen usług noclegowych (ceny w

tej kategorii noclegowej w Polsce i zagranicą są zbliżone). Łącznie po

przemnożeniu wielkości dziennych wydatków przez liczbę dni pobytu (liczby

dotyczące udzielonych noclegów w poszczególnych grupach zostały

przedstawione w tablicy 2.9.) całkowite wydatki gości oficjalnych UEFA

zostały oszacowane na 77,1 mln zl (22,5 mln €), z czego 22,2 mln zł przypada

na gości jednodniowych a 59,1 mln zł na wielodniowych.

UEFA Family Rodzina UEFA (UEFA Family) jest jedną z najbardziej charakterystycznych

grup gości każdego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej. Są to osoby

pozostające najdłużej, właściwie przez cały czas trwania imprezy, których

21 Średnie dzienne wydatki dotyczą tylko wydatków dokonanych na terenie Polski. Wydatki dokonane przed podróżą, w tym w szczególności wydatki na transport lotniczy nie są objęte tymi szacunkami, gdyż często nie zwiększają przychodów z turystyki w Polsce. Wyjątkiem są tutaj zaliczki i opłaty za noclegi, w tym również w ramach wycieczek grupowych, które są dokonywane przed wylotem i stanowią przychód z turystyki dla Polski.

79

średnie dzienne wydatki należą do najwyższych, gdyż podobnie jak goście

oficjalni nocują w hotelach o 5* standardzie. W ramach tej grupy nie wyróżnia

się przyjezdnych jednodniowych, gdyż praktycznie wszyscy goście pozostają

na przynajmniej jedną noc. Ponadto większość z tych 1,9 tys. osób przybywa

do Polski kilkukrotnie, nie zwalniając w międzyczasie pokoju hotelowego.

Zgodnie z przyjętymi założeniami ich średnia długość pobytu to 10 dni (bez

naliczania niewykorzystanych rezerwacji hotelowych), a średnie wydatki na

osobę na dzień to 1 342 zł (391€, 6-krotność wydatków zwykłych turystów

zagranicznych). Łącznie ta grupa kibiców wyda w Polsce według szacunków

26,0 mln zł (7,6 mln €).

sponsorzy i NFP W przypadku osób korzystających z biletów przeznaczonych dla

sponsorów, mediów i gości narodowych federacji piłkarskich (NFP) mamy

również do czynienia ze znaczącym udziałem wydatków hotelowych, które

przyczyniają się do wyższych dziennych wydatków w przypadku osób

pozostających w Polsce na nocleg (895zł, 261€), niż w przypadku

przyjezdnych jednodniowych (783zł, 228€). Jednakże przeciętny poziom

wydatków w tej grupie jest o ok. 1/3 niższy niż w przypadku gości oficjalnych i

UEFA Family, co jest związane z wykorzystywaniem przez nich z reguły

tańszych hoteli niższej kategorii 3*-4* (zgodnie szacunkami ekspertów spółki

PL.2012 będzie to ok. 100-250€ za nocleg), a także ze znaczącym udziałem w

tej grupie zwykłych kibiców, którzy otrzymali bilety w ramach organizowanych

przez sponsorów Mistrzostw konkursów i promocji. Łącznie, ze względu na

swoją liczebność i relatywnie wyższe niż w przypadku zwykłych kibiców

dzienne wydatki, ta grupa kibiców pozostawi w Polsce 224,1 mln zł (65,3 mln

€), z czego 61,6 mln zł (18,0 mln €) wydadzą kibice jednodniowi, a 162,5 mln zł

(47,4 mln €) kibice pozostający na noc.

zwykli kibice Najbardziej liczna grupa kibiców, pomimo relatywnie niskich przeciętnych

dziennych wydatków (559 zł [163€] w przypadku kibiców jednodniowych i

447zł [130€] w przypadku wielodniowych) wyda w Polsce łącznie najwięcej

80

pieniędzy, bo 224,7 mln zł (65,5 mln €). 19% tej sumy zostanie wydane przez

kibiców przyjeżdżających tylko na 1 dzień, a 81% przez kibiców pozostających

dłużej. W ramach tej grupy, w przeciwieństwie do grup opisanych powyżej,

przyjezdni jednodniowi cechują się wyższymi dziennymi wydatkami niż turyści

wielodniowi. Przyjęcie takich założeń jest związane z tym, że grupa ta jest

najbardziej zbliżona do typowych turystów przyjeżdżających do Polski, w

przypadku których osoby nie pozostające na noc mają wyższe średnie

dzienne wydatki niż turyści wielodniowi. Podobieństwo zwykłych kibiców

stadionowych do typowych turystów zagranicznych przyjeżdżających do

Polski znajduje także odzwierciedlenie w niewielkiej – w porównaniu z

pozostałymi kibicami stadionowymi – różnicy pomiędzy średnimi wydatkami w

obu tych grupach (średnie dzienne wydatki zwykłych kibiców wielodniowych

zostały założone na poziomie 2 razy wyższym od wydatków typowych

turystów zagranicznych). Ponadto, szacowane relatywnie wyższe wydatki

kibiców jednodniowych są związane z koniecznością ponoszenia przez nich

wydatków na transport na terenie Polski (w szczególności wydatków na

paliwa), a także z relatywnie niskim w porównaniu do poprzednich

wyróżnionych grup kibiców stadionowych kosztem noclegu w przypadku

kibiców wielodniowych. Część z nich zdecyduje się na nocleg w hotelach, a

część będzie próbować znaleźć nocleg w pensjonatach, motelach,

ośrodkach kempingowych i namiotowych, a także w dostosowanych w tym

okresie do potrzeb turystycznych akademikach i internatach. Z informacji

uzyskanych od ekspertów wynika, że koszt takiego noclegu może w 2012 r.

wynieść 20-50€ za osobę.

Media zagraniczne Zagraniczni przedstawiciele mediów będą jako konsumenci grupą

najbardziej zbliżoną do sponsorów i gości NFP. Ich docelowym miejscem

noclegowym będą hotele klasy 3*-4*, a ponadto w związku z wykonywaniem

pracy będą mieli mniej czasu i środków na dokonywanie zakupów na

potrzeby własne, czy spożywanie posiłków w restauracjach o podwyższonym

standardzie. W związku z tym ich średnie wydatki zostały założone na

81

poziomie 783 zł (228 €), co po przemnożeniu przez liczbę udzielonych

noclegów daje łączny oczekiwany przychód z turystyki dla tej grupy gości

rzędu 23,5 mln zł (6,9 mln €).

Sportowcy, sztaby szkoleniowe i sędziowie Sportowcy, ich sztaby szkoleniowe oraz sędziowie, będą zgodnie z

założeniami jedną z grup o najwyższych przeciętnych dziennych wydatkach

(1006 zł, 293€), co będzie związane z relatywnie wysokim zapotrzebowaniem z

ich strony na usługi dodatkowe, takie jak wynajmowanie całych centrów

pobytowych razem z niezagospodarowanymi miejscami noclegowymi,

wynajmowanie sal sportowych i boisk, sal konferencyjnych, dodatkowych

środków transportu etc. W związku z tym łączne wydatki w tej grupie wyniosą

według założeń 9,7 mln zł (2,8 mln €).

Wolontariusze Wolontariusze, jako osoby nie ponoszące kosztów noclegu (nocleg jest

zapewniany przez organizatorów imprezy) oraz jako osoby młode (przeważnie

studenci) o relatywnie niskich dochodach będą zgodnie z szacunkami

wydawać dziennie jedynie 112 zł (32,6€), a więc najmniej ze wszystkich grup

przyjeżdżających do Polski w związku z UEFA EURO 2012™. Tak niskie dzienne

wydatki przyczynią się do tego, że łączna ich wielkość w tej grupie wyniesie

zaledwie 1,1 mln zł czyli 0,3 mln €.

Podsumowując, zagraniczni kibice stadionowi i pozostali goście UEFA EURO

2012™ wydadzą 586 mln zł (160,9 mln €), z czego najwięcej, bo po 38%

wydadzą sponsorzy i goście narodowych federacji piłkarskich oraz zwykli

kibice stadionowi (tablica 2.8.). W dalszej kolejności na tę sumę złożą się

wydatki gości oficjalnych i rodziny UEFA (18%) oraz pozostałych gości (6%).

82

Tablica 2.8. Wysokość wydatków zagranicznych kibiców stadionowych i pozostałych gości UEFA EURO 2012™ w Polsce

Wydatki dzienne na osobę (PLN)

Łączna wielkość wydatków (mln PLN)

Łączna wielkość wydatków (%)

goście oficjalni UEFA 77,1 13,1% w tym jednodniowi 1 118 22,2 3,8% w tym wielodniowi 1 454 54,9 9,4%

UEFA Family 1 342 26,0 4,4% sponsorzy i goście NFP 224,1 38,2%

w tym jednodniowi 783 61,6 10,5% w tym wielodniowi 895 162,5 27,7%

zwykli kibice 224,7 38,3% w tym jednodniowi 559 43,5 7,4% w tym wielodniowi 447 181,2 30,9%

Media zgraniczne (w tym IBC) 783 23,5 4%

Sportowcy 1 006 9,7 1,6% Wolontariusze zagraniczni 112 1,1 0,2%

Łącznie 586,1 100%

Źródło: Szacunki własne

2.3.3. Liczba i wydatki gości w strefach kibica Po oszacowaniu liczby oraz wydatków kibiców stadionowych oraz

pozostałych gości UEFA EURO 2012™ w Polsce konieczne jest uwzględnienie

jeszcze jednej grupy kibiców, której liczebność od kilku lat stale wzrasta. Są to

kibice, którym nie udało się nabyć biletów na stadion, ale chcą towarzyszyć

swojej drużynie w trakcie rozgrywek, najczęściej oglądając mecze w tzw.

strefach kibica (fan zones). Są to specjalnie odgrodzone miejsca,

zlokalizowane w dogodnych komunikacyjnie punktach miasta, w których

można oglądać odbywające się mecze na specjalnych telebimach.

Dopiero od Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej w Niemczech prowadzi się

statystyki dotyczące liczby kibiców w fan zones. Zgodnie z szacunkami

przeprowadzonymi dla Austrii i Szwajcarii liczba wejść do stref kibica wahała

się od 79 tys. w Innsbrucku do 1 172 tys. w Wiedniu, a przeciętna liczba wejść

do stref kibica wynosiła dla jednego kraju ok. 2 mln osób. Zgodnie z danymi z

83

raportu końcowego po UEFA EURO 2008™ w Austrii [Union of European

Football Associations, 2008] liczba wejść do fan zones wynosiła 2 026 tys. osób

wobec 620 tys. osób zasiadających w tym samym czasie na trybunach

stadionów w Austrii. Oznacza to, że liczba wejść do stref kibica była w Austrii

blisko 3,3-krotnie wyższa od liczby gości stadionowych. Zakładając, że

stosunek ten nie ulegnie zmianie w przypadku UEFA EURO 2012™ w Polsce,

oczekiwana liczba wejść do stref kibica w polskich miastach gospodarzach

została oszacowana na poziomie 2,2 mln.

Biorąc pod uwagę badania ankietowe prowadzone dla Mistrzostw Świata

w Piłce Nożnej w Niemczech [Kurscheidt, 2007], z których wynika, że 57,8%

osób odwiedzających strefy kibica mieszkało na stałe w Niemczech,

szacujemy, że również w przypadku Polski liczba ta będzie nieznacznie

większa niż połowa. Ponadto zakładając, że liczba Polaków, którzy otrzymają

bilety na stadion będzie relatywnie niższa niż w przypadku kibiców z Austrii i

Szwajcarii (por. podpunkt 2.3.1.2.), chętnych do odwiedzenia stref kibica

może być nawet więcej niż w przypadku Niemiec. Na potrzeby niniejszego

badania zostało założone, że z 2,2 mln oczekiwanych wejść do stref kibica 1,4

mln (62%) stanowić będą wejścia kibiców krajowych, a 0,8 mln przypadnie na

kibiców zagranicznych. Należy przy tym jednak pamiętać, że część kibiców

stadionowych, którzy zostają na więcej niż 1 dzień może zdecydować się na

wizytę w strefie kibica, aby obejrzeć mecze innych drużyn.

Prawdopodobieństwo wizyty w fan zones zagranicznego zwykłego kibica

mającego bilet na stadion, szacujemy na 80% na każdy dzień jego pobytu w

Polsce. Oznacza to, że z 2,2 mln wejść do stref kibica 0,7 mln przypadnie na

zagranicznych kibiców, którzy nie posiadają biletów na stadion i tym samym

nie zostali ujęci w poprzednich częściach badania.

Tak jak w przypadku zwykłych kibiców stadionowych odsetek przyjezdnych

jednodniowych został przyjęty na poziomie 30%, a średnia długość pobytu

jednego kibica wielodniowego w tej grupie na poziomie 2,9 nocy. Ponadto

zostało przyjęte, że podobnie jak zwykli kibice stadionowi również kibice bez

biletów pozostający w Polsce na dłużej niż jeden dzień będą odwiedzać

84

strefy kibica każdego dnia z prawdopodobieństwem 80%. Wychodząc od

tych założeń, liczba zagranicznych kibiców bez biletu została oszacowana na

398,5 tys. osób, z czego po 50% będą stanowić kibice jednodniowi i

wielodniowi.

Biorąc pod uwagę spodziewaną liczbę kibiców zagranicznych

goszczących w strefach kibica oraz ich dzienne wydatki, można szacować

(tablica 2.9.), że wydadzą oni 283,2 mln zł (82,6 mln €), na co złożą się wydatki

kibiców jednodniowych w wysokości 88,9 mln zł (25,9 mln €) i kibiców

wielodniowych 194,4 mln zł (56,7 mln €). Założone średnie dzienne wydatki

kibiców w tej grupie (odpowiednio 447 zł [130,4 €] dla kibiców jednodniowych

i 335 zł [97,8 €] dla kibiców wielodniowych) są nieznacznie niższe od tych

przyjętych dla zwykłych kibiców stadionowych, co ma związek z

oczekiwanym niższym niż w przypadku zwykłych kibiców stadionowych

zapotrzebowaniem na noclegi hotelowe (50% wszystkich noclegów wobec

60% w przypadku zwykłych kibiców stadionowych – podpunkt 2.3.4.1.) i

brakiem kosztów związanych z wizytą na stadionie (kibice stadionowi ponoszą

wyższe wydatki na usługi rekreacyjne, gastronomiczne i transportowe).

Tablica 2.9. Liczba i wydatki gości w strefach kibica

Liczba kibiców (w tys.)

Liczba wejść do

stref kibica (w mln)

Średnie wydatki na dzień

Suma wydatków

Łącznie 2,2 z czego Polacy 1,4 z czego zagraniczni z biletami na inne mecze

0,2

z czego zagraniczni wielodniowi bez biletów

199,8 0,5 335 194,4

z czego zagraniczni jednodniowi bez biletów

198,7 0,2 447 88,9

Zagraniczni kibice bez biletów łącznie 398,5 283,2


85

Biorąc pod uwagę, że w większości poprzednich raportów dotyczących

skutków gospodarczych organizacji ME liczba kibiców w strefach kibica nie

była brana pod uwagę, uzyskane powyżej szacunki nie mogą zostać

potwierdzone poprzez wyniki wcześniej prowadzonych badań22. Na

poprawność dokonanych szacunków wskazują jednak badania ankietowe

przeprowadzone na kibicach UEFA EURO 2004™ w Portugalii [Ribeiro et al.,

2004], zgodnie z którymi praktycznie wszyscy kibice podróżują razem ze

znajomymi lub rodziną (96,1%). Ponadto, mediana liczby współpodróżnych to

4 osoby w przypadku podróży ze znajomymi i 2 osoby w przypadku podróży z

rodziną, a część osób deklarowała nawet podróż z grupą znajomych większą

niż 21 osób (5,7% wszystkich podróżujących ze znajomymi). Wyniki te, biorąc

pod uwagę trudności z pozyskaniem biletów (co oznacza, że często jedynie

jedna z kilku osób otrzymuje bilety, a pozostałe osoby z grupy jedynie

współpodróżują) wskazują, że stosunek liczby kibiców bez biletów do

zwykłych kibiców stadionowych (1,83) jest wiarygodny, a nawet może okazać

się nieznacznie zaniżony.

2.3.4. Efekty wypierania Choć przyjazd kibiców i gości na Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej jest

bardzo korzystny dla branży turystycznej, to występują również negatywne

efekty organizacji tego typu imprez masowych. Są one związane przede

wszystkim ze wzrostem cen dóbr turystycznych, przepełnieniem bazy

hotelowej oraz środków transportu (w szczególności transportu

samolotowego). Zgodnie z przeprowadzonymi przez Kurscheidta [2007]

badaniami zostało wyróżnionych 9 różnych rodzajów skutków organizacji

imprez masowych dla decyzji turystycznych rezydentów i nierezydentów w

danym regionie (diagram 2.1).

22 Wyjątek stanowi raport austriacki [Helmenstein, Kleissner; 2008], gdzie prognozowano, że liczba gości oglądających mecze w miejscach publicznych wyniesie od 5,9 do 8,0 mln. Tak dużej liczby nie potwierdzają jednak późniejsze szacunkowe dane ze stref kibica (ok. 2 mln) [Union of European Football Associations, 2008].

86

W niniejszym badaniu efekty związane z przyjazdem dodatkowych gości (A

i B) zostały omówione w podpunktach 2.3.1.-2.3.3., a efekty dotyczące

rezydentów (C, D, F i K) zostały pominięte ze względu na arbitralnie

wyznaczony obszar badania (por. podpunkt 2.1.). Z kolei efekty związane z

nierezydentami typu Casuals (G), czyli osobami które zwyczajowo

przyjeżdżają do danego regionu i niejako „przy okazji” idą na mecz, oraz

przyjezdnymi typu Time switchers (H), czyli osobami, które planowały przyjazd

do danego regionu, ale zmieniły jego termin, aby uczestniczyć w

Mistrzostwach, zostają pominięte w związku z ich niskim wpływem na

przychody z turystyki. Udział tego typu turystów w całkowitej liczbie kibiców

przyjeżdżających na UEFA EURO 2012™ jest w przypadku Polski niski. Jest to

związane z tym, że Polska jest mniej atrakcyjna turystycznie niż kraje wcześniej

organizujące Mistrzostwa Europy, a liczba typowych turystów zagranicznych

przyjeżdżających do miast gospodarzy w Polsce jest znacznie mniejsza niż w

przypadku Wiednia (3,3 mln przyjazdów nierezydentów w 2008 r.), Berlina (2,3

mln), czy Lizbony (2,2 mln – dane dla 2007 r.) – wobec 0,8 mln dla całego

województwa mazowieckiego.

Diagram 2.1 Wpływ organizacji imprez masowych na decyzje turystyczne rezydentów i nierezydentów

Źródło: Kurscheidt, 2007; tłumaczenie własne

87

W przypadku Polski mogą mieć istotne znaczenie jedynie efekty wypierania

(E), polegające na rezygnacji z przyjazdu typowych dla tego okresu turystów

zagranicznych w związku z dużym obłożeniem bazy noclegowej, wzrostem

cen dóbr turystycznych oraz niechęcią do przebywania w miastach

goszczących razem z międzynarodowymi kibicami piłkarskimi. W celu

ustalenia z jaką skalą efektu wypierania możemy mieć do czynienia w 2012 r.,

konieczne jest przeprowadzenie szacunków dotyczących skali wykorzystania

bazy noclegowej w tym okresie.

2.3.4.1. Rezerwacje i udzielone noclegi kibicom i gościom UEFA EURO 2012™ w Polsce

Liczba dostępnych miejsc noclegowych w obiektach hotelowych na

jednego mieszkańca w Polsce jest na najniższym poziomie wśród krajów

wcześniej organizujących Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej. Łącznie w 2008 r.

liczba miejsc noclegowych w hotelach w 4 miastach goszczących

Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej wynosiła 35,3 tys., z czego najwięcej, bo

21,5 tys. miejscami dysponowała Warszawa, następnie Poznań (5,8 tys.),

Wrocław (5,3 tys.) i Gdańsk (2,7 tys.). Jeżeli weźmie się pod uwagę również

wszystkie obiekty hotelowe (poza hotelami również pensjonaty, motele i

obiekty niesklasyfikowane [np. „otele”]) – łączna liczba miejsc noclegowych

to 41,6 tys. – i wszystkie obiekty zakwaterowania zbiorowego, w tym również

domy wczasowe, schroniska młodzieżowe i pola kempingowe – łączna liczba

miejsc noclegowych to 61,6 tys. Dla porównania liczba dostępnych łóżek w

obiektach noclegowych w samym tylko Wiedniu wynosiła w 2008 r. 49,9 tys.

Znaczącej poprawy sytuacji nie zapewni również rozpoczęta i planowana

budowa 56 nowych hoteli, które mają zostać ukończone przed rozpoczęciem

UEFA EURO 2012™ i zapewnić dodatkowe 7,4 tys. pokoi (por. podpunkt 2.4.1.).

Biorąc pod uwagę całkowitą liczbę oraz długość pobytu turystów

zagranicznych, którzy przyjadą do Polski w związku z organizacją przez nasz

kraj UEFA EURO 2012™, łączna liczba udzielonych noclegów może sięgnąć

88

nawet 1,3 mln w okresie 21 dni rozgrywania Mistrzostw w Polsce, z czego

większość zostanie udzielona kibicom zagranicznym (ponad 99%), w tym w

szczególności zwykłym kibicom stadionowym i kibicom bez biletów

(odpowiednio 31,8% i 45,5%). Oznacza to, że przeciętnie każdego dnia w

miastach gospodarzach i ich okolicach nocować będzie 60,6 tys. osób. Jest

to co prawda poniżej całkowitej liczby dostępnych miejsc noclegowych w

obiektach zakwaterowania zbiorowego, aczkolwiek należy pamiętać, że

obłożenie bazy noclegowej nie będzie równomierne zarówno pomiędzy

miastami, jak i pomiędzy poszczególnymi dniami rozgrywek UEFA EURO

2012™. Wśród miast w najtrudniejszej sytuacji będzie Gdańsk, gdzie

oczekiwana w 2012 r. liczba miejsc noclegowych w hotelach wyniesie

zaledwie ok. 5,5 tys., co stanowi zaledwie 1/8 pojemności stadionu Arena

Bałtycka. Jednakże biorąc pod uwagę cały region trójmiejski (planowana

liczba łóżek to ok. 10 tys. w 2012 r.), a także bogate zaplecze turystyczne

województwa pomorskiego z licznymi prywatnymi kwaterami (często

nierejestrowanymi) i dużymi polami kempingowymi (np. rejon lotniska Babie

Doły) nie należy spodziewać się dużych utrudnień w znalezieniu miejsc

noclegowych, przynajmniej w niższej klasie.

Równocześnie, należy pamiętać, że liczba udzielonych noclegów będzie

się wahać w zależności od tego, czy w danym dniu będzie się odbywać

mecz, czy będzie przerwa pomiędzy rozgrywkami. Tym samym w dniach

meczowych należy spodziewać się 100% obłożenia dostępnej bazy

noclegowej. W przypadku przekroczenia przez liczbę chętnych liczby miejsc

noclegowych możliwe jest zapowiadane przez ekspertów spółki PL.2012

uruchomienie akademików oraz dostosowanie innych obiektów publicznych

(np. szkoły, internaty) do potrzeb noclegowych kibiców zagranicznych. Warto

przy tym również zauważyć, że liczba 1,3 mln udzielonych noclegów nie musi

ograniczać się do miejsc zbiorowego zakwaterowania, a część z nich może

zostać udzielona przez osoby prywatne, darmowo (znajomi, rodzina) lub

odpłatnie (mogą powstać typowe dla polskich realiów turystycznych liczne

okresowe prywatne oferty udzielania noclegu).

89

Z fluktuacją wskaźnika obłożenia bazy noclegowej wiąże się jeszcze

problem overbookingu, czyli niewykorzystania części zarezerwowanej bazy

hotelowej, dodatkowo ograniczający dostępną liczbę miejsc noclegowych.

Problem ten dotyczy przede wszystkim gości oficjalnych i grupy UEFA Family, a

także części sponsorów i przedstawicieli mediów nocujących w hotelach

klasy wyższej (4*-5*) i jest związany z jednej strony z kilkukrotnymi wizytami

kibiców w tych grupach bez wymeldowywania się w tym czasie z pokoju oraz

z drugiej z polityką hoteli o wysokim standardzie, które podobnie jak było w

przypadku Austrii mogą zdecydować się na wprowadzenie minimalnej liczby

koniecznych do wykupienia noclegów. Dzięki wprowadzeniu takiej zasady

hotele te będą również dochodowe w dniach bez rozgrywek w danym

mieście, kiedy większość kibiców z wyżej wymienionych grup

najprawdopodobniej nie będzie obecna w Polsce, a faktyczne obłożenie

pokoi spadnie w hotelach 5* do 50-70% (tablica 2.10.).

Tablica 2.10. Udzielone i zarezerwowane noclegi w pokojach hotelowych w Polsce przez kibiców krajowych i zagranicznych w trakcie UEFA EURO 2012TM

Kibice krajowi Kibice zagraniczni

Udzielone noclegi (w tys.)

Rezerwacje w pokojach hotelowych

(w tys.)

Udzielone noclegi (w tys.)

Rezerwacje w pokojach hotelowych

(w tys.) goście oficjalni UEFA 0,0 0,1 37,7 67,9

UEFA Family 19,4 34,8 sponsorzy i goście NFP 0,6 0,6 181,6 181,6

zwykli kibice 1,9 0,3 405,1 243,1 Media zgraniczne (w tym IBC)

30,0 39,0

Sportowcy 9,6 9,6 Wolontariusze zagraniczni 10,0 0,0

Kibice w fan zones 579,4 289,7

Łącznie 2,6 0,9 1 272,8 865,8


90

Biorąc pod uwagę powyższe czynniki liczba zarezerwowanych noclegów

została założona na poziomie o 180% wyższym niż faktyczna liczba

spędzonych noclegów w przypadku gości oficjalnych i UEFA Family, na

poziomie 130% w przypadku mediów zagranicznych, na poziomie 100% w

przypadku sponsorów, gości NFP i sportowców oraz odpowiednio 60% i 50% w

przypadku kibiców z biletami na stadion i bez nich. Łącznie liczba rezerwacji

noclegów w hotelach zgodna z poczynionymi założeniami wyniesie 866,7 tys.,

z czego 99% zostanie zarezerwowana przez gości zagranicznych, w tym przez

zwykłych kibiców stadionowych (28,3%) i oglądających mecze w strefie

kibica (33,7%) oraz sponsorów i gości NFP (21,1%). Średnia liczba rezerwacji

noclegów w hotelach na jeden dzień to 41,3 tys. ogółem, na co złoży się 16,7

tys. rezerwacji dziennie dokonanych przez oficjalnych gości UEFA,

przedstawicieli mediów, UEFA Family, sponsorów i gości NFP. Jest to zgodne z

wytycznymi UEFA dotyczącymi liczby potrzebnych miejsc noclegowych dla

tych grup gości.

2.3.4.2. Kwantyfikacja efektu wypierania w przypadku organizacji UEFA EURO 2012™ w Polsce

Relatywnie niski poziom rozwoju bazy turystycznej w Polsce wraz z blisko

100% wykorzystaniem bazy noclegowej w trakcie trwania Mistrzostw może

przyczynić się do znaczącego ograniczenia napływu typowych turystów

zagranicznych w czerwcu 2012 r. do miast goszczących UEFA EURO 2012™.

Na podstawie rozmów z ekspertami założono, że blisko 95% wszystkich

typowych turystów zagranicznych zdecyduje się nie przyjeżdżać do tych 4

miast, co jest równoznaczne z obniżeniem liczby noclegów udzielonych

typowym turystom zagranicznym o 179,1 tys. w 3 branych pod uwagę

tygodniach czerwca 2012 r. (przy założeniu, że całkowita liczba udzielonych

noclegów turystom zagranicznym w Polsce w czerwcu 2012 r. wyniosłaby 1

mln, z czego podobnie jak w 2008 r. 24,2% przypadłoby na 4 miasta

organizujące UEFA EURO 2012™ w Polsce). Należy jednak pamiętać o tym, że

część typowych dla tego okresu turystów zagranicznych zdecyduje się na

przyjazd w innym terminie (por. efekt E2 na Diagramie 2.1), a część osób

91

zdecyduje się w tym samym czasie na nocleg w innym regionie Polski.

Zgodnie z przyjętymi założeniami skala obu tych efektów będzie równa 80%

wszystkich wypartych z miast-gospodarzy turystów zagranicznych, z czego

sam efekt substytucji czasowej (E2) został założony na poziomie 75%. Łącznie

efekt wyparcia netto (po uwzględnieniu substytucji czasowej oraz przesunięć

pomiędzy poszczególnymi regionami) dla miast gospodarzy wyniesie 35,8 tys.

udzielonych noclegów.

Na efekt wyparcia z 4 miast-gospodarzy UEFA EURO 2012™ nałoży się

jeszcze efekt wyparcia turystów zagranicznych z pozostałych regionów Polski

w związku z licznymi utrudnieniami komunikacyjnymi i wzrostem cen dóbr

turystycznych. Na duże znaczenie tego efektu wskazują badania dotyczące

wpływu UEFA EURO 2004™ na turystykę portugalską, z których wynika, że

najatrakcyjniejszy turystycznie region (Algarve) odnotował w czerwcu 2004 r.

spadek liczby przyjazdów turystów zagranicznych o 15,8% w ujęciu rocznym

[Martins (red.), 2004]. Zgodnie z przyjętymi założeniami efekt ten ze względu

na niższą atrakcyjność turystyczną Polski będzie według poczynionych

założeń słabszy niż w przypadku Portugalii i wyniesie ok. 10%, czyli 294,6 tys.

udzielonych noclegów. Należy jednak pamiętać, że podobnie jak w

poprzednim przypadku skutki makroekonomiczne efektu wypierania będą

ograniczane przez substytucję czasową, która została przyjęta również na

poziomie 75%.

Podsumowując, łączny wpływ efektów wypierania wyniesie w skali kraju

zgodnie z założeniami 109,5 tys. udzielonych noclegów (8,6% wszystkich

noclegów udzielonych w ramach UEFA EURO 2012™). Przełoży się to na

ubytek przychodów z typowej turystyki zagranicznej w Polsce w tym okresie o

24,5 mln zł23 (7,1 mln €), a więc 2,8% całkowitych dodatkowych przychodów z

turystyki zagranicznej w związku z organizacją UEFA EURO 2012™. Otrzymane

23 Jest to liczba udzielonych noclegów przemnożona przez prognozowane dzienne wydatki typowych turystów zagranicznych przyjeżdżających do Polski w 2012 r., czyli 224 zł na osobę na dzień (por. podpunkt 2.4.2).

92

wyniki są znacząco różne od wyników otrzymanych dla Szwajcarii i Austrii. W

przypadku raportu szwajcarskiego [Rütter et al., 2004] założono ubytek w

liczbie udzielonych noclegów w związku z efektem wypierania na poziomie 50

tys., co stanowiło 6-7% liczby udzielonych noclegów w trakcie UEFA EURO

2008™ w Szwajcarii i 5,5% dodatkowych przychodów z turystyki. Różnice te

mogą z jednej strony wynikać ze znacząco większego zaplecza turystycznego

Szwajcarii (wyższy efekt wypierania w miastach-gospodarzach mierzony

liczbą udzielonych noclegów) oraz z drugiej z innej struktury ruchu

turystycznego (typowi turyści zagraniczni w Szwajcarii mają znacznie wyższe

dzienne wydatki niż typowi turyści w Polsce). Znacząco wyższe były

prognozowane efekty wypierania dla Austrii [Helmenstein, Kleissner; 2008],

gdzie w liczbie udzielonych noclegów wynosiły one od 18,7% do 19,7%, a w

przypadku wartości dodatkowych przychodów z turystyki wyniosły one od

14,8% do 16,0%. Efekty te były w całości związane z wypieraniem typowych

turystów zagranicznych z Wiednia. Niższa od uzyskanej w raporcie austriackim

prognoza efektu wypierania w niniejszym badaniu wynika przede wszystkim z

niższej niż w przypadku Wiednia atrakcyjności turystycznej wszystkich miast

gospodarzy w Polsce.

2.3.5.Efekt netto wzrostu przychodów z turystyki w czerwcu 2012 r. w związku z organizacją UEFA EURO 2012™ w Polsce w skali kraju i z podziałem na województwa

Z przeprowadzonej powyżej analizy wynika, że łączna liczba turystów

zagranicznych, którzy przyjadą do Polski w czerwcu 2012 r. w związku z

organizacją UEFA EURO 2012™ to 820,8 tys. (bez uwzględnienia efektu

wypierania), z czego 453,5 tys. pozostanie w Polsce dłużej niż jeden dzień, co

stanowi 35,7% rocznej liczby turystów, jaka przyjechała w 2008 r. do 4 miast,

które będą gościły rozgrywki Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej.

Efekt netto wzrostu przychodów z turystyki w czerwcu 2012 r. w związku z

organizacją UEFA EURO 2012™ w Polsce wyniesie 844,9 mln zł (253 mln €, 768

93

mln zł w cenach stałych). W ramach tego 25,8% łącznych przychodów będą

stanowić wydatki zagranicznych zwykłych kibiców stadionowych, 37,6%

wydatki pozostałych zagranicznych kibiców zasiadających na stadionach

(sponsorów, gości oficjalnych, UEFA Family), a 32,6% wydadzą w Polsce

zagraniczni kibice bez biletów na stadion, którzy będą oglądali mecze w

strefach kibica. Ponadto, wydatki pozostałych gości zagranicznych Mistrzostw

Europy w Piłce Nożnej w Polsce (mediów, sportowców i wolontariuszy) będą

stanowiły 3,9% wszystkich przychodów, a całość dodatkowych przychodów z

turystyki zostanie pomniejszona o 2,8% w związku z efektami wyparcia

typowych turystów zagranicznych przybywających zazwyczaj do Polski w tym

okresie (tablica 2.11.).

Tablica 2.11. Efekt netto wzrostu przychodów z turystyki w czerwcu 2012 r. w związku z organizacją UEFA EURO 2012™ w Polsce

Wydatki w grupach (mln zł, ceny bieżące)

Jako udział w łącznym przychodzie z turystyki* (%)

Zagraniczni zwykli kibice stadionowi 224,7 25,8%

Pozostali kibice stadionowi 327,1 37,6% Pozostali goście UEFA 34,3 3,9% Zagraniczni kibice bez biletów 283,2 32,6%

Efekt wypierania netto -24,5 -2,8% Przychód z turystyki zagranicznej netto 844,9

* w stosunku do przychodu z turystyki brutto, czyli bez uwzględnienia efektu wypierania

Źródło: Szacunki własne

Omówione powyżej szacunki wpływu organizacji Mistrzostw Europy w Piłce

Nożnej na przychody z turystyki w krótkim okresie są nieznacznie wyższe od

przedstawionych w większości poprzednich raportów poświęconych temu

zagadnieniu. Wyniki raportu dotyczącego Wlk. Brytanii (UEFA EURO 1996™)

wskazały na efekt w wysokości 186 mln € (w cenach stałych z 2008 r.),

Holandii (UEFA EURO 2000™) 178 mln €, Portugalii (UEFA EURO 2004™) 114 mln

€ [Martins (red.), 2004] i Szwajcarii (UEFA EURO 2008™) od 123 mln € do 154

94

mln € [Rütter et al., 2004]24 wobec 228 mln € w cenach stałych z 2008 r. w

przypadku Polski. Wyjątek stanowi raport austriacki, gdzie wzrost

dodatkowych przychodów w turystyce z tytułu organizacji UEFA EURO 2008™

prognozowano na 472,4 mln € wariancie minimalnym i 726,7 mln € w

wariancie maksymalnym [Helmenstein, Kleissner; 2008]. Oznacza to, że Polska,

dzięki dużej pojemności stadionów oraz rosnącej popularności ME może w

krótkim okresie skorzystać na organizacji UEFA EURO 2012™ więcej niż

większość poprzednich krajów goszczących ME25. Należy jednak pamiętać, że

większość z tych szacunków i prognoz była oparta na różnych metodach,

obejmujących różne zmienne i przyjmujących różne założenia. Większość z

poprzednich raportów nie uwzględniała przyjazdu kibiców do stref kibica, ale

równocześnie część z nich nie brała pod uwagę efektów wypierania.

Ponadto niektóre raporty dotyczyły tylko kibiców spędzających w danym

kraju więcej niż jeden dzień.

W analizie regionalnego rozkładu dodatkowych przychodów z turystyki

zagranicznej należy uwzględnić fakt, że zagraniczni przedstawiciele mediów

w większości będą dokonywać wydatków w Warszawie (91%), a w

pozostałych miastach ich wydatki nie będą znaczące (po 3%). Również w

przypadku wydatków oficjalnych gości UEFA oraz członków grupy UEFA

Family większość z nich (70%) została przyporządkowana województwu

mazowieckiemu (po 10% dla pozostałych miast). Ponadto założono, że

struktura wydatków kibiców, zarówno stadionowych, jak i goszczących w

strefach kibica, a także sponsorów, gości narodowych federacji piłkarskich

(NFP) i wolontariuszy będzie zgodna ze strukturą liczby miejsc stadionowych

na wszystkich meczach rozgrywek (Tablica 2.3.) w poszczególnych miastach.

24 Przeliczenia do cen stałych z 2008 r. są własne.

25 Prognozy te są jednak kilkukrotnie wyższe niż szacunki w pozostałych raportach i wcześniejszym raporcie austriackim z 2003 r. [Berrer et al., 2003]. Jest to związane przede wszystkim z założeniem bardzo wysokiej liczby noclegów dla kibiców zagranicznych (przeciętnie dla zagranicznych kibiców stadionowych 7 noclegów) oraz uwzględnieniem kibiców w strefach kibica i turystów towarzyszących kibicom.

95

Ponadto przyjęto regionalny wpływ efektu wypierania typowych turystów

zagranicznych (opisany w podpunkcie 2.3.4.2.) zgodnie ze strukturą

udzielonych noclegów turystom zagranicznym w 2008 r. w Polsce.

W ujęciu regionalnym (mapa 2.1.) najwyższy przyrost przychodów z turystyki

z tytułu goszczenia kibiców UEFA EURO 2012™ odnotuje województwo

mazowieckie (410 mln zł, czyli 48,5% całości wydatków). Tak wysoki poziom

przychodów w tym województwie jest związany z największą liczbą

organizowanych meczów, umiejscowieniem centrum medialnego (IBC) oraz

większą niż w pozostałych miastach obecnością VIPów. W dalszej kolejności

pod względem wysokości przychodów uplasują się województwo pomorskie

(172 mln zł), wielkopolskie (137 mln zł) i dolnośląskie (131 mln zł). Najsilniejsze

efekty wypierania będą odczuwalne w województwach

zachodniopomorskim i małopolskim, a najniższe w województwach

wschodnich.

Mapa 2.1. Rozkład regionalny dodatkowych przychodów z turystyki w związku z przyjazdem kibiców zagranicznych na UEFA EURO 2012™ w Polsce (mln zł, ceny bieżące)

Źródło: Obliczenia własne

96

2.4. Efekty długoterminowe organizacji UEFA EURO 2012™ w Polsce

Udana organizacja masowej imprezy sportowej może przyczynić się do

zwiększenia konsumpcji turystycznej w kolejnych latach po jej zakończeniu.

Wzrost ten związany będzie przede wszystkim ze zwiększeniem – w opinii

nierezydentów – atrakcyjności kraju goszczącego daną imprezę, a także z

unowocześnieniem bazy turystycznej przygotowywanej na czas imprezy.

Najczęściej spotykanym w literaturze przykładem wystąpienia efektów

długoterminowych dla przychodów z turystyki zagranicznej związanych z

organizacją imprez masowych jest znaczący wzrost napływu turystów

zagranicznych do Barcelony po Letnich Igrzyskach Olimpijskich w 1992 r. (por.

rozdział 1, pkt 1.2.). Poniżej został przeanalizowany mechanizm działania

„efektu barcelońskiego”.

Typowy sposób podejmowania decyzji dotyczących wyjazdów

turystycznych został zaprezentowany na diagramie 2.2. Zgodnie z nim po

pojawieniu się zapotrzebowania na organizację wyjazdu w celach

turystycznych decydent wybiera 2-3 potencjalne miejsca spędzenia

wypoczynku. Dokonuje tego na podstawie własnego wyobrażenia o

poszczególnych miejscach, kształtowanego często na podstawie własnych

doświadczeń i przekazów medialnych oraz opinii i rekomendacji znajomych.

Następnie weryfikuje wybrane miejsca docelowe pod kątem swoich potrzeb,

sprawdzając dostępną bazę hotelową i turystyczną. Dopiero po tej

weryfikacji najczęściej podejmowana jest ostateczna decyzja dotycząca

celu wyjazdu.

Organizacja imprez masowych może wpłynąć na oba etapy

podejmowania decyzji. Po pierwsze, dzięki organizacji wydarzeń

międzynarodowych, takich jak Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej, do danego

regionu przyjeżdża duża liczba osób, która nie zdecydowałaby się przyjechać

w innym wypadku. Dzięki temu są kształtowane, rewidowane lub

potwierdzane wyobrażenia o danym miejscu, przyczyniając się do

97

zwiększenia jego rozpoznawalności jako potencjalnego celu turystycznego.

Rozpoznawalność miejsc organizacji imprez masowych zwiększana jest

również przez coraz dłuższe i o rosnącej oglądalności transmisje telewizyjne i

radiowe. Po drugie, duże imprezy masowe powodują wzrost bazy turystycznej,

w tym bazy noclegowej, zwiększając tym samym możliwości spełnienia

wymogów funkcjonalnych potencjalnych turystów (np. dostępność

odpowiedniej infrastruktury sportowej, oferty kulturalnej, czy oferty zdrowotno-

rekreacyjnej typu SPA i wellness). Pierwszy z tych efektów, będący typowym

efektem popytowym (omówiony w podpunkcie 2.4.2.), oraz drugi, czyli efekt

podażowy (podpunkt 2.4.1.) powinny być traktowane łącznie, gdyż dopiero

wystąpienie obu z nich powoduje wzrost przychodów z turystyki w dłuższej

perspektywie.

Diagram 2.2 Etapy podejmowania decyzji dotyczących wyjazdów turystycznych

Źródło: Dom Badawczy Maison [2009]

2.4.1. Efekt wzrostu liczby miejsc noclegowych w miastach goszczących rozgrywki UEFA EURO 2012™

Wpływ wzrostu liczby miejsc noclegowych w miastach goszczących

rozgrywki UEFA EURO 2012™ na dodatkowe przychody z turystyki zagranicznej

jest efektem podażowym organizacji masowych imprez sportowych i stanowi

98

tym samym jedną z dwóch części tzw. „efektu barcelońskiego”. Efekt

popytowy polega na przyciągnięciu do danego kraju dodatkowych turystów

zagranicznych w związku z poszerzeniem i urozmaiceniem bazy noclegowej,

która tym samym odpowiada na potrzeby szerszego spektrum turystów

międzynarodowych. Jako przykład można podać rozwój bazy noclegowej w

Barcelonie, gdzie pomiędzy 1990 a 1992 r. liczba dostępnych pokoi w

obiektach zakwaterowania zbiorowego wzrosła o blisko 40%, przyczyniając

się do wzrostu przyjazdów zagranicznych turystów o ponad 50% pomiędzy

1992 a 1994 r. [Brunet, 2005].

Zgodnie z Masterplanem do 2012 r. w Polsce ma powstać 79 nowych hoteli,

z czego 56 w 4 miastach-gospodarzach (w tym w szczególności hotele 4-5*),

a także mają zostać zbudowane lub rozbudowane 93 centra pobytowe na

terenie całego kraju. Jednakże na podstawie konsultacji z niezależnymi

ekspertami z branży hotelowej przyjęto, że oczekiwanego wzrostu bazy

noclegowej w latach 2010-2012 nie należy wiązać z organizacją przez Polskę

UEFA EURO 2012™. Niski wpływ ME na inwestycje w branży hotelowej jest

związany przede wszystkim z kosztem tego typu inwestycji, której okres zwrotu

wynosi zależnie od klasy obiektu od 10 do nawet 15-17 lat. Biorąc pod uwagę

wysokość kosztów budowy hoteli w latach 2010-2012, prognozowane

dodatkowe przychody z turystyki zagranicznej w 2012 r. będą zbyt niskie, aby

stanowić pozytywny bodziec do podjęcia się lub przyspieszenia tego typu

inwestycji. Wydatki na noclegi gości UEFA EURO 2012™ w 2012 r. wyniosą w

cenach stałych z 2008 r. 122 mln zł (por. pkt 2.5.), czyli będą stanowić ok. 8%

inwestycji w infrastrukturę hotelową zapisanych w Masterplanie. Należy przy

tym jednak pamiętać, że jedynie część wydatków gości ME zostanie

przeznaczona na noclegi w nowych obiektach zakwaterowania zbiorowego.

Z podobnym problemem możemy mieć do czynienia w przypadku

planowanych na lata 2010-2012 inwestycji w centra pobytowe. O ile w

przypadku tych inwestycji znaczenie organizacji UEFA EURO 2012™ w Polsce

jest nieznacznie większe, to jednak i w tym przypadku koszt tych inwestycji jest

nieporównywalnie wyższy od możliwych przychodów w związku z ME. W

99

związku z tym, że centra pobytowe nastawione są na specjalistyczną klientelę

(przede wszystkim sportowcy i sztaby szkoleniowe), w szczególności krajową,

wpływ inwestycji w tego typu obiekty turystyczne będzie miał znikomy wpływ

na wzrost przychodów z turystyki zagranicznej w Polsce latach 2013-2020. Z

tego względu efekt wzrostu miejsc noclegowych w miastach goszczących

rozgrywki UEFA EURO 2012™ będzie w przypadku Polski pomijalny i dlatego

analizę tzw. „efektu barcelońskiego” można sprowadzić tylko do jego drugiej

części, czyli efektu popytowego, związanego ze wzrostem atrakcyjności

turystycznej Polski.

2.4.2.Efekt poprawy wizerunku Polski jako docelowego miejsca wypoczynku turystycznego

Dobra organizacja UEFA EURO 2012™ w Polsce powinna przyczynić się do

wzrostu atrakcyjności Polski jako celu turystyki zagranicznej. Organizacja ME

może wpłynąć na markę narodową26 Polski na kilku obszarach. Dzięki UEFA

EURO 2012™ turyści międzynarodowi mogą uświadomić sobie obecność

Polski na mapie turystycznej świata oraz zmienić stereotypowe myślenie o

Polsce jako o zacofanym i niegościnnym kraju postsocjalistycznym, gdzie nie

ma odpowiedniej bazy turystycznej i infrastruktury transportowej.

Informacja o atrakcyjności turystycznej Polski może być przekazana trzema

kanałami. Po pierwsze poprzez własne doświadczenia przyjeżdżających do

Polski kibiców sportowych, którzy dzięki wizycie w naszym kraju mogą

zrewidować swoje wyobrażenie o jego atrakcyjności turystycznej i

zdecydować się na powrót w celach typowo rekreacyjnych. Po drugie

poprzez przekaz telewizyjny o wysokiej oglądalności, który efektywnie

ukształtowany może być znacznie bardziej skuteczny od typowych kampanii

marketingowych, służących poprawie wizerunku kraju. Po trzecie, i co wydaje

26 Marka to konkretny byt rynkowy wyróżniający się – subiektywnie postrzeganą i ocenianą – jakością spośród konkurencji i dlatego postrzegany jest przez pryzmat swojej tożsamości: nazwy, reputacji, osobowości czy symboliki. Na potrzeby analizy turystycznej marki można wyróżnić cztery jej wymiary – tożsamość marki, wizerunek marki, idea przewodnia marki oraz kapitał marki [Instytut Marki Polskiej, 2009; Anholt, 2007].

100

się najważniejsze, poprawa wizerunku Polski może się dokonać poprzez

wystąpienie tzw. marketingu szeptanego, czyli wymianie informacji pomiędzy

kibicami, którzy przyjechali do Polski, a ich znajomymi, którzy pozostali w kraju i

będą chcieli wiedzieć, jak wyglądał pobyt w naszym kraju. Skuteczne

wykorzystanie powyższych kanałów przekazu wraz z położeniem przez

organizatorów odpowiedniego nacisku na zmianę niekorzystnych

stereotypów dotyczących Polski oraz ukształtowanie wizerunku naszego kraju

jako atrakcyjnego turystycznie może przyczynić się do znaczącego wzrostu

przyjazdów turystów zagranicznych w celach wypoczynkowych i tym samym

do wystąpienia tzw. „efektu barcelońskiego”. Sprzyjać temu będzie również

wzrost bazy turystycznej oraz przyspieszenie nakładów na infrastrukturę

transportową, wymuszone organizacją ME. Poprawa infrastruktury ułatwi

turystom zagranicznym szybkie i wygodne dotarcie do wybranych miejsc

turystycznych, co będzie oddziaływać w kierunku wzrostu przyjazdów turystów

zagranicznych do Polski.

Efekt wzrostu atrakcyjności turystycznej Polski w związku z organizacją UEFA

EURO 2012™ został przedstawiony w kolejnym podpunkcie. Następnie

przeprowadzono badanie wpływu poprawy wizerunku turystycznego danego

kraju na napływ turystów zagranicznych w celach rekreacyjnych. Na jego

podstawie oszacowano, jakiego wzrostu napływu turystów zagranicznych w

długim okresie należy spodziewać się w przypadku skutecznej poprawy

wizerunku Polski jako docelowego miejsca wypoczynku turystycznego.

2.4.2.1. Wskaźnik NBISM jako wyznacznik atrakcyjności turystycznej w Polsce i wpływ organizacji UEFA EURO 2012TM na jego wartość

Jako miernik atrakcyjności turystycznej Polski został zastosowany wskaźnik

marki narodowej Anholt-GfK Roper Nation Brands IndexSM, zaproponowany

przez Simona Anholta i przygotowywany przez GfK North America, w kategorii

turystyka [Anholt, 2007; Roper, 2008]. Całościowy indeks NBISM jest średnią 6

składowych w kategoriach: eksport, rząd, kultura, ludzie, turystyka oraz

imigracja i inwestycje zagraniczne. Jest on przygotowywany w oparciu o

101

ankiety przeprowadzone na próbie 20 tys. respondentów z 20 krajów

rozwiniętych i rozwijających się. Całościowy wskaźnik NBISM, podobnie jak

jego składowe, może przyjmować wartości od 0 do 100 przy czym wartość

100 oznacza najlepszy możliwy wynik dla danego kraju.

W 2008 r. Polska znalazła się na 30 miejscu spośród 50 branych pod uwagę

krajów w przypadku całościowego indeksu NBISM i na 36 miejscu w przypadku

wskaźnika NBISM w kategorii turystyka [Roper, 2008] (diagram 2.3). Tym samym

wynik Polski w kategorii turystyka był najgorszym ze wszystkich 6 kategorii oraz

jednym z najgorszych wyników wśród branych pod uwagę krajów Europy

Środkowej i Wschodniej (niżej uplasowały się Rumunia, Litwa i Estonia).

Oznacza to, że potencjał Polski jako docelowego miejsca turystyki

zagranicznej nie został jeszcze w pełni wykorzystany. Świadczyć może o tym

również fakt, że najwyżej ocenianym elementem atrakcyjności turystycznej

Polski były historyczne budynki i pomniki.

Diagram 2.3 Ranking marek wg Anholt-GfK Roper NBISM 2008 w kategorii „Turystyka”

Źródło: GfK Polonia.

Przy oszacowaniu wpływu organizacji UEFA EURO 2012™ w Polsce na

wizerunek naszego kraju, jako punkt odniesienia zostały przyjęte objęte

badaniem NBISM kraje Europy Środkowej, czyli państwa o najbardziej zbliżonej

marce narodowej do Polski. W 2008 r. atrakcyjność turystyczna Polski mierzona

wskaźnikiem NBISM w turystyce wynosiła 59,1 pkt. i była niższa od atrakcyjności

turystycznej Czech (59,2 pkt.) oraz Węgier (59,9 pkt.). Założono, że na skutek

102

udanej organizacji UEFA EURO 2012™, poprawy infrastruktury transportowej w

związku z ME oraz zwiększenia bazy turystycznej atrakcyjność turystyczna Polski

mierzona indeksem NBISM w turystyce wzrośnie do najwyższego poziomu wśród

krajów regionu, czyli przynajmniej do 59,9 pkt. (wzrost o 0,8 pkt.) do poziomu

najwyższego w Europie Środkowej. Jest to tym bardziej prawdopodobne, że

pozostałe kraje regionu nie były, ani w najbliższym okresie nie będą

gospodarzami masowej imprezy sportowej tej rangi.

Poniżej został skonstruowany model, który umożliwia odpowiedź na

pytanie, jak wzrost wskaźnika NBISM w turystyce o 0,8 pkt. może wpłynąć na

przychody z turystyki zagranicznej w Polsce.

2.4.2.2. Analiza panelowa W tym podpunkcie został opisany model analizy panelowej wskazujący na

istotne determinanty wielkości napływu turystów zagranicznych w celach

wypoczynkowych do danego kraju (arr_l; mierzona w tys. osób). Jako

potencjalne zmienne objaśniające były testowane: 1) powierzchnia danego

państwa (sq) w tys. km2, która może wskazywać na liczbę dostępnych atrakcji

turystycznych (długie plaże, duża powierzchnia jezior, liczne góry, liczba

zabytkowych miast); 2) liczba ludności (pop). Większa liczba ludności, może

przyczyniać się do wzrostu napływu turystów zagranicznych poprzez większą

bazę hotelową i szerszy zakres oferty rekreacyjnej i wypoczynkowej (większa

liczba ludzi oznacza najczęściej więcej dużych miast, gdzie infrastruktura

turystyczna jest bardziej rozbudowana niż w regionach wiejskich); 3)

zagęszczenie ludności (pop_km2), mierzone liczbą ludności na km2, które

może przyczyniać się do obniżenia napływu turystów zagranicznych

przyjeżdżających na wypoczynek ze względu na wysoki poziom degradacji

środowiska naturalnego (np. rozbudowane obszary miejskiej, slumsy, ośrodki

przemysłowe); 4) poziom cen w danym kraju, który jest mierzony dwiema

różnymi zmiennymi – stosunkiem siły nabywczej waluty danego kraju do

dolara (ppp), liczonej jako stosunek PKB w cenach bieżących w dolarach do

PKB wg siły nabywczej mierzonego w dolarach międzynarodowych (por.

podpunkt 2.2.4.) oraz indeksem cen w najważniejszych miastach świata (ubs),

103

sporządzanych przez UBS w ramach badania „Prices and Earnings”27 [Union

Bank of Switzerland, 2009]. Im wyższy poziom cen w danym kraju, tym niższy

powinien być napływ turystów do danego regionu przy założeniu

pozostałych zmiennych na tym samym poziomie (warto przy tym pamiętać,

że wyższy poziom cen jest często zależny od poziomu rozwoju gospodarczego

danego kraju); 5) logarytm PKB na jednego mieszkańca wg parytetu siły

nabywczej mierzonego w dolarach międzynarodowych (ln(pkb_pc)). W tym

badaniu PKB jest używany jako miernik rozwoju gospodarczego danego kraju,

wpływający na poziom dostępnej infrastruktury turystycznej i transportowej.

Zatem im wyższa wartość tej zmiennej, tym wyższy powinien być napływ

turystów zagranicznych do danego kraju. 6) atrakcyjność danego kraju

ogółem mierzona indeksem Anholt-GfK Roper NBISM (NBI) oraz jego

atrakcyjność turystyczna mierzona indeksem NBISM w kategorii turystyka (NBIT).

Wyższa wartość obu zmiennych powinna przyczynić się do wzrostu napływu

zagranicznych turystów w celach wypoczynkowych do danego kraju.

Na podstawie analizy statystyk przeprowadzonych za pomocą uogólnionej

metody najmniejszych kwadratów regresji panelowych modelu typu random

effects28 dla 37 krajów w latach 2003-2007 zostało ustalone, że jedynie 5

zmiennych jest istotnych przy poziomie istotności 5% jako zmienne

objaśniające dla liczby turystów zagranicznych przyjeżdżających do danego

kraju w celach wypoczynkowych (wyniki wybranych przeprowadzonych

estymacji zostały przedstawione w tablicy 2.12.). Są to indeks NBISM i indeks

NBISM w turystyce, logarytm PKB na jednego mieszkańca wg parytetu siły

nabywczej, liczebność ludności danego kraju oraz relatywna siła nabywcza

waluty danego kraju mierzona stosunkiem PKB w cenach bieżących w

dolarach do PKB wg parytetu siły nabywczej mierzonego w dolarach

27 Wartość indeksu dla danego kraju była przyjmowana na poziomie miasta o najwyższym wskaźniku cen z wyłączeniem cen najmu mieszkań.

28 Ze względu na stałość w czasie takich zmiennych jak np. powierzchnia danego kraju, nie można było w tym wypadku zastosować modeli typu fixed effects.

104

międzynarodowych. Równocześnie, znacznie lepsze wartości statystyk

(t-studenta, statystki F oraz współczynnika determinacji) zostały otrzymane

przy zastosowaniu indeksu NBISM w turystyce (zamiast całkowitego indeksu

NBISM) oraz przy wyłączeniu liczebności populacji z zestawu zmiennych

objaśniających. Wyniki wybranej do dalszych analiz estymacji przedstawia

równanie (4). Wartość statystyki F dla tej estymacji wynosi 25,1 (p=0,00) a

wartość współczynnika determinacji R2=0,31. Wszystkie zmienne są istotne przy

poziomie istotności na poziomie 2%.

( 4 ) ititititTiit CppppcpkbNBIlarr

)16324()1489()962()238(969583600)_ln(7101611_

Tablica 2.12. Wyniki regresji panelowych (typu random effects) dla liczby turystów zagranicznych przyjeżdżających na wypoczynek Zmienna objaśniająca Model 1 Model 2 Model 3 Model 4 Model 5 Model 6 Model 7

sq -0,72 (0,46)

-0,65 (0,43)

pop 10,74***

(5,5) 13,42 (7,2)

14,70***

(6,8)

pop_km2 -631,1 (905,0)

-725,6 (859,1)

ppp -3600** (1489)

3388* (1334)

3064** (1348)

-3736* (1487)

-3844* (1493)

ubs -115,8 (103,3)

ln(pkb_pc) 7100,8* (961,8)

5584,0* (741,6)

7274,3* (963,4)

6037,7* (797,2)

7352,2* (974,1)

NBI 690,41* (228,6)

NBIT 610,8* (237,9)

644,11* (243,2)

895,81* (235,7)

579,54** (241,9)

754,37** (313,9)

588,32** (240,8)

stała -96958* (16324)

-87038* (16169)

-51682* (15167)

-32506* (12370)

-97834* (16536)

-89875* (18447)

-97748* (16438)

Statystyka F 25,1* 34,1* 10,9* 8,0* 20,1 11,9* 13,8* W nawiasach podano odchylenie standardowe * istotna przy poziomie istotności 1% ** istotna przy poziomie istotności 2% *** istotna przy poziomie istotności 5%


Pomimo tego, że istnieje istotna współliniowość pomiędzy logarytmem

naturalnym PKB na osobę wg parytetu siły nabywczej w dolarach

105

międzynarodowych, a poziomem cen w danym kraju (mierzonym stosunkiem

PKB w cenach bieżących w dolarach do PKB wg parytetu siły nabywczej)

oraz wskaźnika NBISM w kategorii turystyka, to jednak wpływ tych

współliniowości na wartość i istotność współczynnika stojącego przy zmiennej

NBIT jest bardzo niska. Wskazuje na to relatywna niezależność wartości i

istotności tego współczynnika od zestawu zmiennych objaśniających (zmiana

jego wartości w przypadku poszczególnych modeli zawiera się w ramach

odchylenia standardowego). Większym ze względu na bardzo krótki szereg

czasowy problemem jest wskazanie kierunku przyczynowości pomiędzy

zmiennymi objaśniającymi, a zmienną objaśnianą, co może przyczynić się do

konieczności zmiany specyfikacji równania lub zastosowania innej metody

ekonometrycznej w celu jego estymacji. Zgodnie jednak z przyjętymi

założeniami dotyczącymi sposobu podejmowania decyzji o wyjazdach

turystycznych (diagram 2.2) to właśnie atrakcyjność danego miejsca,

dostępna infrastruktura turystyczna oraz koszt wyjazdu, wpływają na podjęcie

decyzji o wyjeździe, a nie odwrotnie.

Z dokonanej estymacji wynika zatem, że wzrost wskaźnika NBISM w kategorii

turystyka dla danego kraju o 1 pkt. przekłada się na zwiększenie napływu

zagranicznych turystów w celach wypoczynkowych w ciągu roku o 611 tys.

osób.

2.4.3. Dodatkowe przychody z turystyki zagranicznej w Polsce z tytułu zwiększenia atrakcyjności turystycznej Polski w skali kraju i z podziałem na województwa

W 2008 r. w celach wypoczynkowych przyjechało do Polski 3,0 mln turystów

zagranicznych, a ich wydatki były jedynie o ok. 10% wyższe od przeciętnych

wydatków turystów ogółem [Bartoszewicz, Skalska; 2009]. Oznacza to, że jeżeli

zgodnie z przyjętymi założeniami atrakcyjność turystyczna Polski mierzona

wskaźnikiem Anholt-GfK Roper NBISM w kategorii turystyka wzrośnie o 0,8 pkt.,

to roczny napływ turystów zagranicznych przyjeżdżających na wypoczynek

do Polski zwiększy się aż o 16%, czyli 489 tys. osób. Przyrost ten złoży się na

106

zwiększenie przychodów z turystyki międzynarodowej w Polsce w latach 2013-

2020 o 5,3 mld zł (1,8 mld €, 4,2 mld zł liczone w cenach stałych z 2008 r.). W

efekcie długoterminowy wpływ organizacji UEFA EURO 2012™ w Polsce na

przychody z turystyki znacząco przewyższy krótkookresowy efekt związany z

napływem turystów w czerwcu 2012 r.

Mapa 2.2. Rozkład regionalny dodatkowych przychodów z turystyki w latach 2013-2020 w Polsce związanych ze wzrostem wskaźnika NBISM w kategorii turystyka o 0,8 pkt. (mln zł, ceny stałe 2008 r.)


W rozbiciu regionalnym (mapa 2.2.), opartym na strukturze przyjazdów

turystów zagranicznych do Polski w 2008 r.29, najwięcej na wzroście

atrakcyjności turystycznej Polski, mierzonej przyrostem wartości wskaźnika

NBISM w turystyce, skorzysta województwo zachodnio-pomorskie (łącznie 845

29 Ze względu na brak dostępnych dokładniejszych danych konieczne było przyjęcie struktury regionalnej wg przyjazdów wszystkich turystów zagranicznych, a nie tylko turystów przyjeżdżających na wypoczynek. Możliwe zatem jest nieznaczne niedoszacowanie efektu w przypadku województw południowych i warmińsko-mazurskiego na rzecz województw wschodnich i województw z dużymi aglomeracjami. Różnice te nie powinny być jednak statystycznie istotne.

107

mln zł w latach 2013-2020 wg cen stałych z 2008 r.) i małopolskie (820 mln zł),

a najmniej województwo świętokrzyskie (26 mln zł) i opolskie (41 mln zł).

Roczne dodatkowe przychody z tytułu wzrostu atrakcyjności turystycznej

Polski będą najwyższe w 2020 r. i wyniosą wówczas 73,4% przychodów z

turystyki w związku z przyjazdami kibiców w czerwcu 2012 r. Łącznie w latach

2013-2020 efekty długoterminowe będą ponad 5-krotnie wyższe od efektów

krótkoterminowych organizacji ME.

2.5. Wpływ UEFA EURO 2012TM na przychody z turystyki zagranicznej w latach 2012-2020

Otrzymane w ramach przeprowadzonych analiz wyniki wskazują, że należy

oczekiwać znaczącego wzrostu przychodów z turystyki na skutek organizacji

UEFA EURO 2012™ w Polsce. Łącznie w latach 2012-2020 przychody z turystyki

powinny wzrosnąć o 5,0 mld zł (w cenach stałych z 2008 r.), z czego najwyższy

roczny wzrost nastąpi w 2012 r. w wyniku napływu kibiców i gości

zagranicznych do miast goszczących rozgrywki Mistrzostw Europy w Piłce

Nożnej. Najwyższe w ramach struktury przychody z turystyki zagranicznej

przypadną na usługi rekreacyjne, co będzie związane przede wszystkim z ich

bardzo wysokim udziałem w ramach konsumpcji turystycznej w trakcie

trwania UEFA EURO 2012™. Warto przy tym zaznaczyć, że zgodnie z przyjętymi

założeniami odwiedzający Polskę kibice i goście UEFA w 2012 r. w porównaniu

do typowych turystów zagranicznych jedynie nieznaczną część swoich

wydatków będą przeznaczać na dokonywanie zakupów (wydatki te

zawierają się w kategorii „Inne” na wykresie 2.7.), a kibice jednodniowi nie

będą ponosić żadnych wydatków na noclegi.

W ujęciu regionalnym (mapa 2.3.) na organizacji UEFA EURO 2012™

najwięcej pod względem dodatkowych przychodów z turystyki

międzynarodowej w latach 2012-2020 skorzysta województwo mazowieckie

(1,0 mld zł w cenach stałych z 2008 r.), a następnie województwa

zachodniopomorskie i małopolskie (po 0,8 mld zł), które mogą liczyć na

znaczący wzrost napływu turystów przyjeżdżających na wypoczynek w

108

związku ze wzrostem atrakcyjności turystycznej Polski. W ramach województw

goszczących rozgrywki UEFA EURO 2012™ poza mazowieckiem najwyższe

korzyści z dodatkowych przychodów z turystyki odniesie województwo

dolnośląskie (0,6 mld zł), a najmniejsze pomorskie i wielkopolskie

(odpowiednio 0,4 i 0,3 mld zł). W niewielkim stopniu organizacja Mistrzostw

wpłynie na przychody z turystyki zagranicznej w województwach

świętokrzyskim (27 mln zł), opolskim (42 mln zł) i podlaskim (44 mln zł).

Wykres 2.7. Struktura dodatkowych przychodów z turystyki zagranicznej w latach 2012-2020 związanych z organizacją UEFA EURO 2012™ w Polsce (mln zł, ceny stałe z 2008 r.)


Przedstawione wyżej wyniki można uznać za najbardziej prawdopodobny

(podstawowy) scenariusz wpływu organizacji UEFA EURO 2012™ na

przychody z turystyki zagranicznej w Polsce w latach 2012-2020. Wyniki te są

jednak obarczone wysoką niepewnością. Niepewność dotyczy sytuacji

gospodarczej w 2012 r., wpływającej na wielkości wydatków i liczbę kibiców,

którzy przyjadą do Polski w związku z ME, w tym w szczególności kibiców nie

mających biletów na stadion. Innym czynnikiem ryzyka dla tej prognozy jest

również to, jak Polska poradzi sobie z organizacją tak dużej imprezy masowej

jak UEFA EURO 2012™. W analizie przychodów z turystyki zagranicznej przyjęto,

że organizacja imprezy przebiegnie zgodnie z założeniami organizatorów, a

109

Polska uniknie problemów braku miejsc noclegowych, niedostatecznej

infrastruktury transportowej czy problemów związanych z zapewnieniem

bezpieczeństwa gościom ME. Jednakże niespełnienie któregoś z powyższych

założeń może przyczynić się do znacznie niższej, niż przyjęta w prognozie,

liczby noclegów udzielonych kibicom zagranicznym (część z nich może

zamiast pobytu kilkudniowego zdecydować się na wizytę jednodniową).

Może to także spowodować niewykorzystanie możliwości poprawy wizerunku

Polski w związku z organizacją UEFA EURO 2012™ i tym samym obniżyć wpływ

tzw. „efektu barcelońskiego”, czyli dodatkowego napływu turystów w

kolejnych latach po 2012 r. Równocześnie jednak istnieje też pewne ryzyko

niedoszacowania wpływu efektu barcelońskiego. Może to nastąpić w

przypadku bardzo dobrego wywiązania się przez Polskę z zadań organizatora

ME i większej, niż założono, poprawy wizerunku kraju jako docelowego

miejsca wypoczynku turystycznego po UEFA EURO 2012™.

Mapa 2.3. Rozkład regionalny dodatkowych przychodów z turystyki w latach 2012-2020 związanych z organizacją UEFA EURO 2012™ w Polsce (mln zł, ceny stałe z 2008 r.)


110

Biorąc pod uwagę opisane powyżej czynniki ryzyka dla prognozy

dodatkowych przychodów z turystyki zagranicznej w związku z organizacją

UEFA EURO 2012™ w Polsce, zbudowano dwa dodatkowe scenariusze

wzrostu tych przychodów: pesymistyczny i optymistyczny.

Scenariusz pesymistyczny zakłada niższe niż w wariancie podstawowym

wydatki kibiców zagranicznych przyjeżdżających do Polski w czerwcu 2012 r.

oraz obniżenie w porównaniu ze scenariuszem podstawowym wydatków na

konsumpcję turystyczną w latach 2013-2020 (słabszy „efekt barceloński”).

Łącznie dodatkowe przychody z turystyki zagranicznej w latach 2012-2020 w

wariancie pesymistycznym wyniosą 1,1 mld zł (w cenach stałych z 2008 r.), co

stanowić będzie 22,2% przychodów opisanych w wariancie podstawowym.

Złożą się na to niższe o 25% przychody z turystyki zagranicznej związane z

wydatkami kibiców zagranicznych przyjeżdżających do Polski w czerwcu 2012

r. (576,2 mln zł w cenach stałych z 2008 r. wobec 768,3 mln zł w wariancie

podstawowym), a także niższe o 87,5% przychody z turystyki zagranicznej

związane z efektem barcelońskim w latach 2013-2020 (525 mln zł wobec 4199

mln zł), odpowiadające wzrostowi wskaźnika Anholt-GfK Roper NBISM w

kategorii turystyka o 0,1 pkt. (z 59,1 pkt. w 2008 r.) do poziomu odnotowanego

dla Czech, wobec założonego w wariancie podstawowym wzrostu o 0,8 pkt.

do poziomu odnotowanego dla Węgier (por. podpunkt 4.2.1.).

W wariancie optymistycznym założono, że łączne dodatkowe przychody z

turystyki zagranicznej w latach 2012-2020 wyniosą 6,0 mld zł (w cenach

stałych z 2008 r.), czyli będą o 21,1% wyższe od wielkości uzyskanej w

wariancie podstawowym. Wariant ten zakłada takie same jak w wariancie

podstawowym wydatki i liczbę kibiców zagranicznych przyjeżdżających do

Polski w czerwcu 2012 r. Zakłada on także wyższy wzrost wskaźnika NBISM w

kategorii turystyka związany z poprawą wizerunku Polski o 1,0 pkt. (silniejszy

„efekt barceloński”), czyli do najwyższego poziomu wśród krajów regionu. W

związku z tym w wariancie optymistycznym dodatkowe przychody z turystyki

zagranicznej związane z oddziaływaniem efektu barcelońskiego organizacji

111

ME w Polsce wyniosą 5,2 mld zł (w cenach stałych z 2008 r.), t.j. będą wyższe

od opisanych w wariancie podstawowym o 25%.

Rozpatrywane wyżej trzy scenariusze efektów organizacji UEFA EURO 2012™

dla przychodów z turystyki zagranicznej w Polsce w latach 2012-2020 zostały

uwzględnione w symulacji wpływu ME na polską gospodarkę przedstawionej

w rozdziale 3. Rozkład dodatkowych przychodów z turystyki zagranicznej w

ramach poszczególnych scenariuszy z wyszczególnieniem dodatkowych

przychodów w podziale na województwa przedstawiono w załączniku C.

2.6. Podsumowanie

Najważniejsze wnioski z badań dotyczących wpływu organizacji UEFA

EURO 2012™ na przychody z turystyki w Polsce w latach 2012-2020 są

następujące:

W scenariuszu podstawowym liczba turystów zagranicznych, którzy

przyjadą do Polski w czerwcu 2012 r. w związku z UEFA EURO 2012™,

wyniesie 820,8 tys., z czego 453,5 tys. pozostanie w Polsce dłużej niż

jeden dzień. Stanowi to 35,7% rocznej liczby turystów, jacy przyjechali w

2008 r. do 4 miast, które będą gościły rozgrywki Mistrzostw Europy w

Piłce Nożnej.

Efekt netto wzrostu przychodów z turystyki w czerwcu 2012 r. wyniesie w

wariancie podstawowym 768 mln zł w cenach stałych z 2008 r (844,9

mln zł w cenach bieżących). W ramach tego efektu 25,8% łącznych

przychodów będą stanowić wydatki zagranicznych zwykłych kibiców

stadionowych, 37,6% wydatki pozostałych zagranicznych kibiców

zasiadających na stadionach (sponsorów i VIPów), a 32,6% wydadzą w

Polsce kibice zagraniczni bez biletów na stadion, którzy będą oglądali

mecze w strefach kibica (uzyskane szacunki są zbliżone do wyników

innych badań przeprowadzonych dla krajów organizujących ME w

przeszłości).

112

Wpływ wzrostu liczby miejsc noclegowych w miastach goszczących

rozgrywki UEFA EURO 2012™ na dodatkowe przychody z turystyki

zagranicznej, czyli efekt podażowy organizacji masowych imprez

sportowych (jedna z dwóch części tzw. „efektu barcelońskiego”),

będzie pomijalny. Jest to związane z tym, że prognozowane dodatkowe

przychody z turystyki zagranicznej w 2012 r. będą zbyt niskie, aby

stanowić pozytywny bodziec do podjęcia lub przyspieszenia bardzo

kosztownych inwestycji w bazę hotelową.

Dobra organizacja UEFA EURO 2012™ w Polsce może - poprzez

umocnienie wizerunku naszego kraju jako miejsca atrakcyjnego

turystycznie - przyczynić się do znaczącego wzrostu przyjazdów turystów

zagranicznych w celach wypoczynkowych („efektu barcelońskiego”).

Sprzyjać temu będzie również rozwój bazy turystycznej oraz

przyspieszenie nakładów na infrastrukturę transportową, wymuszone

organizacją ME. W scenariuszu podstawowym założono, że

atrakcyjność turystyczna Polski mierzona wskaźnikiem Anholt-GfK Roper

NBISM w kategorii turystyka wzrośnie o 0,8 pkt. na skutek organizacji UEFA

EURO 2012™, czyli do poziomu odpowiadającego atrakcyjności Węgier.

W rezultacie, roczny napływ turystów zagranicznych przyjeżdżających

na wypoczynek do Polski zwiększy się o 489 tys. osób. Przyrost ten

spowoduje zwiększenie przychodów z turystyki międzynarodowej w

Polsce w latach 2013-2020 o 4,2 mld zł liczone w cenach stałych z 2008

r. Efekt ten ponad 5-krotnie przewyższy krótkookresowy wzrost

przychodów z turystyki zagranicznej w czerwcu 2012 r. związany z

napływem kibiców do Polski.

W scenariuszu podstawowym łącznie w latach 2012-2020 przychody z

turystyki zagranicznej powinny wzrosnąć w wyniku organizacji UEFA

EURO 2012™ o 5,0 mld zł (w cenach stałych z 2008 r.), z czego najwyższy

roczny wzrost nastąpi w 2012 r. w wyniku napływu kibiców i gości

zagranicznych do miast goszczących rozgrywki. Najwyższe w ramach

struktury przychody z turystyki zagranicznej przypadną na usługi

113

rekreacyjne, co będzie związane przede wszystkim z ich bardzo wysokim

udziałem w ramach konsumpcji turystycznej w trakcie trwania UEFA

EURO 2012™.

W ujęciu regionalnym, w scenariuszu podstawowym najwyższy wzrost

przychodów z turystyki z tytułu napływu kibiców uczestniczących w

UEFA EURO 2012™ odnotuje województwo mazowieckie. Wzrost ten

wyniesie w cenach bieżących 410 mln zł (w cenach stałych z 2008 r.),

czyli 48,5% całości przyrostu wydatków. Tak wysoki poziom przychodów

w tym województwie jest związany z największą liczbą organizowanych

meczów, umiejscowieniem centrum medialnego (IBC) oraz większą niż

w pozostałych miastach obecnością VIPów. W dalszej kolejności pod

względem wysokości przychodów uplasują się województwo pomorskie

(172 mln zł, ), wielkopolskie (137 mln zł) i dolnośląskie (131 mln zł).

Najsilniejsze efekty wypierania będą odczuwalne w województwach

zachodniopomorskim i małopolskim (spadek przychodów z turystyki

zagranicznej w 2012 r. po 3 mln zł), a najniższe w województwach

wschodnich. W tych województwach efekty wypierania zostaną jednak

skompensowana przez pozytywne oddziaływanie „efektu

barcelońskiego”.

W długim okresie na organizacji UEFA EURO 2012™ największe korzyści z

organizacji UEFA EURO 2012™ - w postaci dodatkowych przychodów z

turystyki międzynarodowej w latach 2012-2020 - odniosą zarówno

województwa goszczące rozgrywki (np. województwo mazowieckie -

1,0 mld zł w cenach stałych z 2008 r.), jak i inne województwa zyskujące

na wzroście atrakcyjności turystycznej Polski (np. zachodniopomorskie i

małopolskie - po 0,8 mld zł). Najsłabiej organizacja Mistrzostw wpłynie

na przychody z turystyki zagranicznej w województwach świętokrzyskim

(wzrost o 27 mln zł), opolskim (42 mln zł) i podlaskim (44 mln zł).

Biorąc pod uwagę czynniki ryzyka dla prognozy dodatkowych

przychodów z turystyki zagranicznej w związku z organizacją UEFA EURO

114

2012™ w Polsce, takie jak sytuacja gospodarcza w 2012 r. oraz sposób

wywiązania się przez Polskę z zadań organizatora ME, zbudowano dwa

dodatkowe scenariusze wzrostu tych przychodów: pesymistyczny i

optymistyczny. W wariancie pesymistycznym dodatkowe przychody z

turystyki zagranicznej w latach 2012-2020 w wyniosą 1,1 mld zł (w

cenach stałych z 2008 r.), co stanowić będzie 22,2% przychodów

opisanych w wariancie podstawowym. W wariancie optymistycznym

łączne dodatkowe przychody z turystyki zagranicznej w latach 2012-

2020 wyniosą 6,0 mld zł (w cenach stałych z 2008 r.), czyli będą o 21,1%

wyższe od wielkości przyjętej w wariancie podstawowym. Wariant ten

zakłada takie same jak w wariancie podstawowym wydatki i liczbę

kibiców zagranicznych przyjeżdżających do Polski w czerwcu 2012 r.

115

3. Wyniki symulacji na podstawie dynamicznego modelu równowagi ogólnej CGE

3.1. Wstęp

Niniejszy rozdział poświęcony jest analizie założeń i wyników symulacji

dotyczących wpływu organizacji UEFA EURO 2012™ na polską gospodarkę.

Narzędziem badania jest dynamiczny model równowagi ogólnej (CGE –

computable general equilibrium). Pierwsza część niniejszego rozdziału (pkt

3.2.) zawiera omówienie metod stosowanych zazwyczaj w podobnych

analizach, wraz z uzasadnieniem wyboru narzędzia badawczego.

Najważniejsze mechanizmy ujęte w modelu równowagi ogólnej – obrazujące

różne kanały oddziaływania wydarzenia na polską gospodarkę – omawiane

są szczegółowo w załączniku B. Punkt 3.3. poświęcony jest analizie wyników

symulacji, z uwzględnieniem ich porównania z rezultatami badań

dotyczących ekonomicznych skutków organizacji poprzednich edycji ME.

W pkt 3.4. założenia symulacji rozważane są w kontekście bieżącej sytuacji

makroekonomicznej w Polsce. Analizowana jest też kwestia wpływu

intensyfikacji nakładów inwestycyjnych na dług sektora publicznego

i stabilność makroekonomiczną.

3.2. Uzasadnienie wyboru narzędzia

3.2.1. Modele empiryczne w ekonomii Symulacja efektów impulsu ekonomicznego – za jaki można uznać

organizację UEFA EURO 2012™ w Polsce, a zwłaszcza towarzyszącą jej

intensyfikację inwestycji w infrastrukturę – opierać się może na jednej z kilku

podstawowych metod badawczych. Należą one do szerokiej klasy tzw.

metod ilościowych, wykorzystujących matematyczne modele do opisu

zjawisk (systemów) ekonomicznych. Do celów symulacyjnych wykorzystuje się

makromodele empiryczne1, które – w odróżnieniu od modeli stricte 1 W kontekście niniejszego badania mowa jest o empirycznych modelach makroekonomicznych, nazywanych w skrócie makromodelami.

116

teoretycznych – uwzględniają informacje dotyczące konkretnej gospodarki –

jej struktury produkcji, poziomu rozwoju, systemu podatkowego itp.

Modele empiryczne mogą charakteryzować się różnym stopniem

szczegółowości opisu gospodarki, różne mogą być też proporcje, w jakich

budowa (specyfikacja) tych modeli polega na danych statystycznych oraz

przesłankach teoretycznych (założeniach przyjmowanych a priori bądź

opartych na badaniach empirycznych opisywanych w literaturze). Istnieje

całe spektrum metod – poczynając od ateoretycznych modeli typu VAR

(vector auto regressive), służących głównie prognozowaniu, po empiryczne

modele równowagi ogólnej (CGE), których mechanizmy mają uzasadnienie

przede wszystkim w przesłankach teoretycznych, w mniejszym stopniu

wspieranych obserwacją empiryczną [Hall, 1995; Garratt et al., 2000;

Valadkhani, 2004]. Warto podkreślić, że zazwyczaj im większa szczegółowość

(dezagregacja) modelu, w tym większym stopniu jego konstrukcja opiera się

na przesłankach wynikających z teorii ekonomii. Rygorystyczna weryfikacja

statystyczna, będąca istotą zastosowań modeli typu VAR bądź analizy

kointegracyjnej [Garatt et al., 2000], wymaga bowiem dysponowania długimi

szeregami czasowymi spójnych danych statystycznych, co w przypadku

znaczącej dezagregacji modelu jest zwykle warunkiem niemożliwym do

spełnienia.

3.2.2. Modele wielosektorowe Dobór narzędzia do niniejszej analizy jest w dużej mierze podyktowany

charakterem rozważanego problemu. Scenariusze przedstawiające przebieg

przygotowań do ME, a także ich następstwa, sięgają dość szczegółowego

poziomu opisu – np. inwestycje przypisane są konkretnym sektorom

(gałęziom) gospodarki, spodziewane wydatki turystów zagranicznych

wyszczególnione są w podziale na kilka typów towarów i usług itd. Chęć

uwzględnienia tych informacji kieruje uwagę na tzw. modele wielosektorowe2,

2 W literaturze anglojęzycznej modele tego typu określane są jako multi-sectoral lub inter-industry models.

117

tj. modele uwzględniające gałęziową strukturę gospodarki (zazwyczaj na

poziomie kilkudziesięciu gałęzi). Modele tego typu explicite odzwierciedlają

powiązania gospodarcze między poszczególnymi gałęziami – pozwala to

badać symulacyjnie jak na przykład wzmożone inwestycje budowlane

przekładają się na aktywność pozostałych gałęzi gospodarki – ich produkcję

i zatrudnienie. Jest to opis gospodarki metodą bottom-up (od szczegółu do

ogółu), w której efekty makroekonomiczne (np. zmiany PKB zachodzące pod

wpływem określonych impulsów zewnętrznych lub wprowadzanej polityki)

traktuje się jako sumę procesów zachodzących na niższych szczeblach. Do

modeli wielosektorowych zaliczyć można modele typu input-output

[Tomaszewicz 1994], oparte na mikroekonomicznych podstawach modele

CGE (zob. załącznik B), a także modele zintegrowane, będące syntezą

metod input-output z tradycyjnymi modelami ekonometrycznymi [Almon,

1991].

Spośród wymienionych typów modeli wielosektorowych zdecydowanie

największą popularność zdobyły sobie empiryczne modele równowagi

ogólnej (CGE), stosowane na świecie do analizy całej gamy problemów

[Dixon, Parmenter; 1996], dotyczących m.in. polityki fiskalnej [Altig et al., 2001;

Gradzewicz et al., 2007], polityki energetycznej [Bhattacharyya, 1996],

liberalizacji handlu zagranicznego [Francois, Shiells; 1994], podziału

dochodów [Roberts, Żólkiewski; 1996], inwestycji infrastrukturalnych [Giesecke

et al., 2008], a także ekonomicznych skutków organizacji imprez sportowych

(patrz podpunkt 3.2.3). Podstawowe zalety (jak też ograniczenia) tego

podejścia zostaną przedstawione poniżej, w ramach przeglądu metodologii

dotychczasowych badań dotyczących ekonomicznych efektów wielkich

wydarzeń sportowych.

3.2.3. Wpływ wielkich wydarzeń sportowych na gospodarkę – przegląd metod badawczych

Z przyczyn wskazanych w punkcie 3.2.2, w empirycznych analizach

ekonomicznych skutków organizacji wielkich wydarzeń sportowych dominuje

118

podejście oparte na modelach wielosektorowych – zazwyczaj modelach

typu input-output lub CGE [Kasimati, 2003].

Podejście typu input-output – na którym opierają się m.in. raporty

dotyczące gospodarczych skutków UEFA EURO 2004™ w Portugalii [Martins

(red.), 2004] oraz UEFA EURO 2008™ w Austrii [Helmenstein, Kleissner; 2008] i

Szwajcarii [Rütter et al., 2004; więcej badań tego typu cytuje Kasimati, 2003] –

zakłada podział rozważanych efektów ekonomicznych na dwie zasadnicze

grupy – efekty bezpośrednie i pośrednie. Efekty bezpośrednie mogą być

utożsamiane na przykład z wartością dodatkowego popytu inwestycyjnego,

wynikającego z rozbudowy obiektów sportowych, wydatkami turystów

uczestniczących w wydarzeniu albo też z zatrudnieniem związanym z samą

obsługą imprezy. Efekty pośrednie polegają natomiast na wzroście produkcji

i zatrudnienia w przedsiębiorstwach (gałęziach gospodarki), które nie są co

prawda podmiotami wykonawczymi w procesie inwestycyjnym bądź przy

obsłudze imprezy, lecz znajdują się na dalszym miejscu w łańcuchu

kooperantów (przykładem może być wzrost sprzedaży artykułów

budowlanych na potrzeby inwestycji, który z kolei wywołuje zwiększone

zapotrzebowanie na usługi transportu tych materiałów itd. – na każdym

etapie stymulując też zatrudnienie). W analizie uwzględnia się tzw.

„wyciekanie” (leakages), polegające na tym, że część dodatkowego popytu

zaspokajana jest dobrami pochodzącymi z importu, a tym samym wartość

dodana w gospodarce nie wzrasta w tym samym stopniu co wydatki.

Stosując podejście input-output można uwzględnić także efekty mnożnikowe

– zwiększony popyt (np. inwestycyjny), stymulujący produkcję i zatrudnienie,

prowadzi do wzrostu dochodów ludności, co z kolei przekłada się na dalszy

wzrost popytu (konsumpcyjnego) itd. W takiej sytuacji można mówić

o „indukowanych” efektach gospodarczych i wówczas przyrost PKB może

przewyższyć początkowy impuls w postaci zwiększonych wydatków, o ile nie

przeważą efekty „wyciekania”.

Podejście input-output – choć pozwala ująć złożoność międzygałęziowych

współzależności w gospodarce – ma jednak szereg ograniczeń. Ich źródłem

119

jest przyjmowane implicite założenie, że podaż (a także zatrudnienie) każdej

gałęzi może wzrastać dowolnie – stosownie do rosnącego popytu – przy

niezmienionych cenach. Przy takim podejściu abstrahuje się zatem od

ograniczeń zasobów gospodarki, takich jak np. jej wyposażenie kapitałowe.

Ponadto w zastosowaniach modeli input-output przyjmuje się sztywność

pewnych elementów struktury gospodarczej – stałą importochłonność, stałą

strukturę wydatków konsumpcyjnych itp., jak również stałość cen. Co być

może najważniejsze – biorąc pod uwagę cel niniejszego opracowania –

model typu input-output nie daje możliwości analizy efektów rozbudowy

potencjału gospodarczego, jako że opisuje on wyłącznie transmisję impulsów

popytowych między gałęziami gospodarki.

Wymienionym wyżej ograniczeniom nie podlegają empiryczne modele

równowagi ogólnej. Według Dixona i Parmentera [1996], modele CGE

wyróżniają – poza wielosektorowością – m.in. następujące cechy:

Ujmują one zachowania podmiotów gospodarczych w ramy zasady

optymalizacji (np. minimalizacja kosztów przez przedsiębiorstwa bądź

maksymalizacja użyteczności przez gospodarstwa domowe). W tych

modelach reakcje systemu gospodarczego na bodźce są zatem

wynikiem racjonalnych zachowań jego uczestników (jest to swego

rodzaju „siła napędowa” modelowanego systemu, stanowiąca

punkt oparcia analizy w przypadku, gdy dane historyczne nie

dostarczają przesłanek do wnioskowania o reakcji gospodarki na

dane wydarzenie – ze względu na brak analogicznych wydarzeń

w przeszłości).

Odzwierciedlają kształtowanie się cen, które zapewniają osiągnięcie

równowagi między popytem i podażą na rynkach poszczególnych

produktów i czynników wytwórczych (kapitału i pracy).

Równowagę można też interpretować jako stan, do którego gospodarka

zmierza po zaistnieniu określonego „szoku”, przy czym stan ten (opisywany

przez produkcję i zatrudnienie w poszczególnych gałęziach, ceny produktów,

120

poziom PKB itd.) uwarunkowany jest m.in. dostępnymi technologiami

i zasobami kapitału, preferencjami konsumentów, popytem zewnętrznym itp.

Wśród modeli CGE wyróżnia się modele statyczne i dynamiczne

(międzyokresowe). Ten drugi typ modeli pozwala przedstawić ścieżkę rozwoju

gospodarki jako sekwencję stanów równowagi przypisanych do kolejnych

okresów kalendarzowych (np. kolejnych lat). Przyjęcie formuły dynamicznej

ma dwie istotne konsekwencje. Po pierwsze, pozwala ona uwzględnić

procesy akumulacji kapitału, tj. stopniowy wzrost potencjału produkcyjnego

(podaży) poszczególnych gałęzi gospodarki, następujący w efekcie

podejmowanych inwestycji. Po drugie, formuła ta umożliwia uwzględnienie

w analizie czynnika oczekiwań, co oznacza, że podmioty gospodarcze

w swoich bieżących decyzjach (np. decyzjach inwestycyjnych) biorą pod

uwagę antycypowane zmiany w gospodarce. Kwestia oczekiwań wydaje się

szczególnie istotna w kontekście imprez sportowych, gdzie kalendarz

wydarzeń jest znany ze znacznym wyprzedzeniem, a ponadto pewne

spodziewane skutki ekonomiczne (takie jak np. prognozowany wzrost liczby

turystów) są szeroko komentowane publicznie.

Warto wreszcie podkreślić fakt, że – w przeciwieństwie do modeli typu

input-output – modele CGE zawierają w swej specyfikacji ograniczenia

podażowe. Nieuwzględnienie ich – jak sugeruje m.in. Kasimati [2003] –

prowadzi zazwyczaj do nadmiernie optymistycznych ocen ekonomicznych

efektów wydarzeń sportowych. Symulacje na podstawie modeli CGE zwykle

osłabiają ten optymizm poprzez uwzględnienie różnego rodzaju efektów

„wypierania” (crowding-out). Na przykład jest prawdopodobne, że czasowy

wzrost popytu na usługi budowlane, związany z przygotowaniem

infrastruktury, zwiększy – wobec ograniczoności zasobów gałęzi – ceny tych

usług, co z kolei zniechęci część prywatnych przedsiębiorców do

podejmowania inwestycji w tym samym okresie.

Efekt wypierania zaobserwować można – jak się wydaje – także

w dziedzinie samych metod badawczych stosowanych w analizach

121

ekonomicznych skutków wydarzeń sportowych. W ostatnim czasie wzrosła

liczba opracowań wykorzystujących modele CGE – można tu wymienić

analizy (ex ante i ex post) dotyczące igrzysk olimpijskich w Sydney w 2000 r.

[Madden, 2006; Giesecke, Madden; 2007], igrzysk olimpijskich w Londynie

w 2012 r. [Blake, 2005], a także mistrzostw świata w piłce nożnej w Republice

Południowej Afryki [Bohlmann, van Heerden; 2008]3. Początkową popularność

modele input-output zawdzięczają niewątpliwie swej prostocie. Coraz

częstszy wybór zastosowania bardziej złożonych modeli CGE może być

zapewne traktowany jako świadectwo ich przewag merytorycznych.

Jak każda z dostępnych metod modelowania ekonomicznego, także

i podejście oparte na modelu CGE nie jest pozbawione pewnych wad.

Należy do nich zaliczyć znaczny stopień arbitralności założeń (będący

w dużej mierze ceną za wysoki stopień dezagregacji), które nie podlegają

statystycznej weryfikacji. Większość parametrów modelu podlega kalibracji

na podstawie zestawu danych dla pojedynczego roku, nie zaś – jak to jest

w modelach ekonometrycznych – estymacji na podstawie szeregów

czasowych. Modele CGE nie pokazują, w jaki sposób i w jakim czasie

gospodarka osiąga stan równowagi. Tymczasem dynamika procesów

dostosowawczych jest istotnym elementem zjawisk ekonomicznych, co

akcentuje np. analiza kointegracji4. W kontekście analizy międzyokresowej

krytykuje się też niekiedy zasadność założenia racjonalnych oczekiwań [Dixon,

Parmenter; 1996].

W literaturze można zatem znaleźć, poza wyżej opisanymi, jeszcze inne

podejścia. Niektóre badania w ogóle nie korzystają z empirycznych modeli

ekonomicznych [zob. Kasimati 2003], co w zasadzie ogranicza je do analizy

bezpośrednich efektów rozważanych bodźców. Niekiedy stosowane są także

3 Analiza dla Londynu, jak również analiza ex-post dla Sydney, była oparta na dynamicznej wersji modelu CGE.

4 Należy wziąć pod uwagę, że pojęcie równowagi w analizie kointegracji rozumiane jest jako pewna długookresowa relacja zmiennych, podczas gdy w modelach CGE pojęcie to utożsamia się z oczyszczaniem rynków.

122

podejścia ekonometryczne – Kasimati i Dawson [2009] wykorzystali analizę

kointegracyjną w badaniu ex-post efektów olimpiady w Atenach w 2004 r.

Zbudowany przez nich model opiera się na kilkunastu podstawowych

zmiennych makroekonomicznych, przy czym autorzy sugerują, że rezygnacja

z podejścia CGE wynikała z braku odpowiednio zdezagregowanych danych

dla greckiej gospodarki, a także ze stosunkowo dużego nakładu pracy,

jakiego wymaga konstrukcja modelu równowagi ogólnej. Głównym

ograniczeniem podejścia proponowanego w cytowanym opracowaniu jest

poziom agregacji modelu, nieprzystający do stopnia szczegółowości założeń

(scenariuszy) opisujących ekonomiczny aspekt organizacji imprezy. Warto

w tym miejscu zauważyć, że jedną z dodatkowych zalet podejść opartych na

wykorzystaniu modeli zdezagregowanych są znacznie większe możliwości

uwzględnienia w nich różnego typu ocen eksperckich (takich jak np. oceny

spodziewanej rentowności inwestycji).

Istotną alternatywą dla modeli CGE są modele zintegrowane – łączące

podejście input-output z metodami ekonometrycznymi. Przykładem

zastosowania tego typu narzędzia jest analiza gospodarczych skutków

organizacji mistrzostw świata w piłce nożnej w Niemczech w 2006 r. [Ahlert,

2005]. Główną trudnością związaną z tym podejściem jest konieczność

dysponowania bardzo obszerną, spójną bazą danych, zawierającą szeregi

czasowe zmiennych sektorowych (gałęziowych). Ponadto, o ile specyfikacja

modelu CGE w istotnej mierze opiera się na standardowym schemacie, o tyle

specyfikacja równań regresji stanowi zazwyczaj problem otwarty,

wymagający statystycznego testowania ich alternatywnych postaci, co

znacznie zwiększa nakłady pracy i czas potrzebny do konstrukcji modelu.

Korzyścią jest jednakże lepsze osadzenie analizy w obserwacjach

historycznych trendów i możliwość – do pewnego stopnia – statystycznej

weryfikacji wiarygodności rozwiązań na podstawie symulacji ex post.

Z kolei za modelem typu CGE przemawia możliwość zastosowania w nim

koncepcji racjonalnych oczekiwań – ważnej w przypadku łatwo

przewidywalnych przyszłych „szoków” ekonomicznych (takich jak organizacja

123

ME) – i międzyokresowej optymalizacji decyzji inwestycyjnych. Logika

działania modelu CGE jest też bardziej uchwytna w tym sensie, że można ją

stosunkowo łatwo wyrazić za pomocą podstawowych pojęć i założeń

neoklasycznej ekonomii, podczas gdy modele zintegrowane tego typu, co

opisywany powyżej, mają bardziej eklektyczną naturę.

Biorąc pod uwagę wszystkie opisane wyżej przesłanki, jako narzędzie

badawcze w niniejszym opracowaniu zdecydowano się wykorzystać

empiryczny model równowagi ogólnej. Szerszą charakterystykę

zastosowanego modelu CGE, jego podstawowych mechanizmów i założeń

symulacji przedstawiono w załączniku B.

3.3. Wyniki symulacji i porównanie z wynikami dla innych krajów

3.3.1. Podstawowe założenia scenariuszy symulacyjnych Wśród bodźców stymulujących polską gospodarkę w związku

z przygotowaniami i organizacją UEFA EURO 2012™ można wymienić:

przyspieszenie realizacji inwestycji w infrastrukturę transportową,

wzrost łącznej produktywności czynników produkcji (TFP)

towarzyszący przyspieszeniu inwestycji w obszarze transportu

drogowego,

wcześniejszy napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ)

w związku z przyspieszeniem rozwoju infrastruktury transportowej,

przyspieszenie inwestycji w zakresie budowy centrów pobytowych,

przyspieszenie inwestycji związanych z budową infrastruktury

sportowej (stadiony),

wzrost liczby turystów zagranicznych w roku 2012 i w latach

następnych,

bezpośrednie wydatki UEFA z tzw. budżetu operacyjnego.

Założenia dla inwestycji oparto na sporządzonym przez spółkę PL.2012

harmonogramie i założeniach kosztowych dla projektów infrastrukturalnych i

organizacyjnych związanych z organizacją UEFA EURO 2012TM (Masterplan), a

124

także eksperckich opiniach co do przebiegu realizacji Masterplanu przed

rozpoczęciem UEFA EURO 2012TM (omówienie założeń dotyczących

przesunięcia w czasie nakładów inwestycyjnych znajduje się w załączniku C).

Przyspieszenie inwestycji jest równoznaczne z wcześniejszym – niż bez

organizacji ME – osiągnięciem pewnego (wyższego) potencjału

gospodarczego. Potencjał ten wyraża się zasobem majątku trwałego

(kapitału) w obszarach transportu kolejowego, transportu miejskiego, lotnisk,

centrów pobytowych oraz stadionów.

Najważniejszym obszarem, którego dotyczy przyspieszenie inwestycji, jest

infrastruktura drogowa. W tym przypadku adekwatne jest ujęcie jej

oddziaływania na potencjał gospodarczy poprzez tzw. łączną

produktywność czynników produkcji (TFP – total factor productivity), tj.

efektywność, z jaką wykorzystywane są w gospodarce zasoby kapitału i siły

roboczej (zob. załącznik B). W ocenie wpływu infrastruktury drogowej na TFP

wykorzystano wyniki badań przedstawionych w załączniku A.

W świetle badań przedstawionych w rozdziale 1 rozwój infrastruktury (w tym

infrastruktury transportowej) jest jednym z czynników decydujących

o napływie bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ). Stopień, w jakim

rozbudowa sieci dróg przyciąga inwestorów z zagranicy, nie może być

ustalony w ramach modelu CGE, opisującego wyłącznie gospodarkę

krajową, ponieważ kryteria tego typu decyzji inwestycyjnych wiążą się

z szerszą (globalną) perspektywą (kluczowe są tu różnice występujące między

krajami, np. różnice w rentowności itp.). Wobec tego zmiany inwestycji

następujące pod wpływem rozwoju infrastruktury ustalono w formie

scenariusza, którego założenia oparte zostały na wnioskach z badań

empirycznych opisywanych w literaturze (konstrukcja scenariusza omawiana

jest w załączniku C). Zgodnie z tym scenariuszem, następuje przesunięcie BIZ

w czasie – część z nich dokonywana jest wcześniej, dzięki przyspieszeniu

w budowie autostrad i dróg ekspresowych.

Scenariusz dla turystyki oparto na prognozach liczby turystów

zagranicznych oraz ich wydatków, przedstawionych w rozdziale 2 i załączniku

125

C. Obejmuje on wzrost wydatków turystów zagranicznych w latach 2012–

2020, przy czym najsilniejszy impuls wystąpi w samym roku 2012. Szacunki

dodatkowych wydatków obejmują dezagregację według grup towarów

i usług. Ponadto scenariusz dla turystyki przewiduje – jak wspomniano wyżej –

przyspieszenie budowy centrów pobytowych. Nie przewiduje się natomiast,

aby UEFA EURO 2012™ miało się przyczynić do przyspieszenia inwestycji

hotelarskich (por. rozdział 2).

Ostatnim elementem scenariusza „EURO” są wydatki ponoszone z budżetu

operacyjnego UEFA. W chwili opracowania tego raportu brak było jednak

danych na temat struktury tych wydatków, nie była również znana dokładna

ich wysokość. Według informacji uzyskanych przez spółkę PL.2012 łączne

wydatki z budżetu operacyjnego UEFA w Polsce będą zbliżone do poziomu

150 mln euro. Taką też kwotę założono w scenariuszu, przyjmując zarazem, iż

zostaną one poniesione w całości w 2012 roku. Ze względu na brak bliższych

danych przyjęto też, że struktura wydatków będzie analogiczna do struktury

kosztów w sektorze „sportu, rekreacji i kultury”.

Symulacje przeprowadzono dla trzech scenariuszy – poza scenariuszem

„podstawowym” wzięto pod uwagę również scenariusz „pesymistyczny”

i „optymistyczny”. Szczegółowe omówienie tych scenariuszy można znaleźć

w załączniku C. Scenariusz optymistyczny i pesymistyczny różnią się od

scenariusza podstawowego założeniami dotyczącymi wielkości nakładów

inwestycyjnych w obszarze transportu – jest to bowiem sfera, w której

założenia Masterplanu wiążą się z istotną niepewnością – wyższą niż

w przypadku budowy stadionów. Konsekwencją zróżnicowania scenariuszy

inwestycji w infrastrukturę transportową jest analogiczne zróżnicowanie

powiązanych z nimi scenariuszy zmian TFP i BIZ. W przypadku inwestycji

w centra pobytowe wyróżniono jedynie warianty: podstawowy

i pesymistyczny, natomiast w przypadku budżetu operacyjnego UEFA nie

przewiduje się odchyleń od jego planowego wykonania. W odniesieniu do

obszaru turystyki, uwzględniono trzy scenariusze: podstawowy, pesymistyczny i

optymistyczny. Symulacja efektów ME polega na porównaniu wyników

126

rozwiązania modelu według każdego z wyżej opisywanych scenariuszy

(„scenariusz EURO” w trzech wariantach) ze scenariuszem (rozwiązaniem)

bazowym (por. załącznik B), zakładającym, że Polska nie organizuje ME

(scenariusz „bez EURO”).

Warto zwrócić uwagę, że każdy z zastosowanych w symulacjach

scenariuszy jest konsekwentnie pesymistyczny, optymistyczny, bądź pośredni

(scenariusz podstawowy). Innymi słowy np. scenariusz optymistyczny opiera

się na optymistycznych założeniach w odniesieniu do wszystkich rozważanych

ekonomicznych impulsów związanych z organizacją UEFA EURO 2012™. Nie

rozważano zatem scenariuszy „mieszanych”, będących kombinacją założeń

pesymistycznych, optymistycznych lub pośrednich dla poszczególnych

rodzajów impulsów. W praktyce jednak wyniki symulacji dla scenariuszy

„mieszanych” mieszczą się pomiędzy efektami wyznaczonymi dla scenariusza

konsekwentnie pesymistycznego i scenariusza konsekwentnie

optymistycznego. W ten sposób analiza obejmuje pełne spektrum możliwych

wyników w ramach rozważanych założeń.

Założenia scenariuszy w sposób syntetyczny przedstawia tablica 3.1. Należy

podkreślić, że w perspektywie całego badanego okresu saldo przyrostów

inwestycji wynosi zero, stosownie do założenia, że inwestycje zrealizowano by

niezależnie od ME, choć w późniejszym czasie. Podobnie TFP zwiększa się

jedynie przejściowo, a następnie wraca na ścieżkę założoną w rozwiązaniu

bazowym. Jedynie impulsy związane ze wzrostem liczby turystów

zagranicznych mają – w przyjętej perspektywie – charakter bodźców

niewygasających.

127

Tablica 3.1. Scenariusze symulacyjne – odchylenia od scenariusza „bez EURO”

pods

taw

owy

opty

mist

yczn

y

pesy

mist

yczn

y

pods

taw

owy

i opt

ymist

yczn

y

pesy

mist

yczn

y

pods

taw

owy

opty

mist

yczn

y

pesy

mist

yczn

y

pods

taw

owy

opty

mist

yczn

y

pesy

mist

yczn

y

pods

taw

owy

opty

mist

yczn

y

pesy

mist

yczn

y

2008 1,305 1,768 0,913 0,052 0,037 0,154 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

2009 3,915 5,304 2,739 0,157 0,111 0,462 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

2010 9,135 12,377 6,392 0,366 0,258 1,077 0,06 0,07 0,04 0,21 0,37 0,10 0 0 0 0

2011 10,440 14,145 7,305 0,418 0,295 1,231 0,19 0,25 0,14 0,57 1,01 0,28 0 0 0 0

2012 1,305 1,768 0,913 0,052 0,037 0,154 0,33 0,43 0,23 1,22 2,15 0,60 0,768 0,768 0,576 0,491

2013 -8,700 -11,788 -6,088 -0,131 -0,092 -0,385 0,22 0,29 0,16 1,36 2,40 0,67 0,499 0,624 0,062 0

2014 -8,700 -11,788 -6,088 -0,131 -0,092 -0,385 0,11 0,14 0,08 0,17 0,29 0,08 0,501 0,627 0,063 0

2015 -8,700 -11,788 -6,088 -0,131 -0,092 -0,385 0 0 0 -1,09 -1,91 -0,53 0,504 0,630 0,063 0

2016 0 0 0 -0,131 -0,092 -0,385 0 0 0 -1,06 -1,87 -0,52 0,515 0,644 0,064 0

2017 0 0 0 -0,131 -0,092 -0,385 0 0 0 -1,04 -1,83 -0,51 0,526 0,658 0,066 0

2018 0 0 0 -0,131 -0,092 -0,385 0 0 0 0 0 0 0,538 0,673 0,067 0

2019 0 0 0 -0,131 -0,092 -0,385 0 0 0 0 0 0 0,551 0,689 0,069 0

2020 0 0 0 -0,131 -0,092 -0,385 0 0 0 0 0 0 0,564 0,705 0,071 0

Budż

et U

EFA

1

stad

iony

Rok

transport centra pob.Inwestycje1

TFP2 BIZ2 Konsumpcja turystyczna3

1 w mld zł, w cenach z 2009 r.; 2 w %; 3 w mld zł, w cenach z 2008 r.


128

3.3.2. Makroekonomiczne efekty UEFA EURO 2012™ w Polsce Wyniki symulacji wskazują, że przygotowania do UEFA EURO 2012™

spowodują przyspieszenie wzrostu gospodarczego w latach 2008-2011 (zob.

wykres 3.1). W kolejnych latach (2012-2016) tempo to będzie niższe

w porównaniu do scenariusza bazowego („bez EURO”), aby ostatecznie

powrócić na swój długookresowy poziom. Maksymalne przyspieszenie wzrostu

PKB w scenariuszu podstawowym wynosi blisko 0,2 p.p. (w wariancie

optymistycznym sięga ono 0,25 p.p., w pesymistycznym zaś jest nieco niższe

od 0,14 p.p.). Zwiększenie tempa wzrostu powoduje, że produkt krajowy brutto

jest przejściowo wyższy (zob. wykres 3.2) – zwłaszcza w latach 2011–2014.

Punktem kulminacyjnym jest rok 2012, z odchyleniem mieszczącym się w

granicach 5,4–9,5 mld zł (w cenach stałych z 2009 r.) – w zależności od

scenariusza.

Powyższe efekty w ujęciu skumulowanym przedstawia tablica 3.2. Efekty

skumulowane rozumiane są tutaj jako sumy przyrostów poszczególnych

zmiennych makroekonomicznych w okresie 2008–2020. Tak rozumiane korzyści

z organizacji ME – mierzone PKB – wynoszą (w wariancie podstawowym) 27,9

mld zł w cenach stałych z 2009 r. Innymi słowy, na skutek przygotowań do

UEFA EURO 2012™ PKB rośnie realnie o ok. 2,1% wielkości z roku 2009, co

jednak nie następuje jednorazowo, lecz jest rozłożone na cały okres 2008–

2020. W wariancie pesymistycznym analogiczny efekt wynosi 1,4%, w

optymistycznym zaś 2,7%5.

5 W podobnych analizach skumulowane korzyści obejmujące dalszy – niż roczny – horyzont czasowy ujmuje się niekiedy w postaci zdyskontowanej (podejście takie stosowane jest m.in. w przypadku oceny opłacalności projektów inwestycyjnych). Pewne przesłanki przemawiają jednak za pominięciem dyskontowania w kontekście niniejszej analizy. Po pierwsze, wydaje się, że brak jest realnej alternatywy inwestycyjnej dla projektu UEFA EURO 2012™, która pozwalałaby odnieść efekty ME do ewentualnych utraconych korzyści (istnienie alternatywy inwestycyjnej jest implicite zakładane przy stosowaniu dyskonta w ocenie opłacalności projektów). Zamierzone inwestycje infrastrukturalne (uznawane za niezbędne dla polskiej gospodarki) i tak byłyby realizowane, impuls „EURO” dotyczy jedynie przyspieszenia w tym zakresie. Po drugie, warto podkreślić, że w makroekonomii stopa dyskonta używana jest do pomiaru tego, w jakim stopniu społeczeństwo skłonne jest ograniczać bieżącą konsumpcję – na rzecz inwestycji – aby uzyskać określony przyrost konsumpcji w przyszłości. Tymczasem wyniki symulacji odzwierciedlają raczej przeniesienie źródeł wzrostu produkcji, a w ślad za tym konsumpcji, z eksportu na inwestycje (generujące zwiększoną podaż), praktycznie bez strat po stronie konsumpcji (przyrost inwestycji jest finansowany wzrostem oszczędności zagranicy). Podsumowując, prezentacja ekonomicznych efektów UEFA EURO 2012™ w postaci zdyskontowanej nie wzbogacałaby w istotny sposób niniejszej analizy.

129

Wykres 3.1. Tempo wzrostu PKB – odchylenia od scenariusza "bez EURO" (w punktach procentowych)

-0,3

-0,2

-0,1

0

0,1

0,2

0,3

optymistyczny

podstawowy

pesymistyczny

Źródło: obliczenia własne.

Wykres 3.2. PKB – odchylenia od scenariusza "bez EURO" (w mld zł, w cenach z 2009 r.)

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

optymistyczny

podstawowy

pesymistyczny


Wzrost PKB przekłada się głównie na konsumpcję indywidualną (wzrost

o 12,8–26,7 mld zł) oraz eksport (wzrost o 14,2–28,7 mld zł) – będące

130

podstawowymi kanałami absorpcji zwiększonych możliwości podażowych

gospodarki. Spożycie rządowe – zgodnie z założeniami symulacji – nie

odchyla się od scenariusza bazowego („bez EURO”), inwestycje wykazują

z kolei relatywnie niewielki przyrost. Większość wahań inwestycji

w rozważanym okresie kompensuje się – początkowej kumulacji publicznych

nakładów inwestycyjnych na infrastrukturę i stadiony towarzyszy ich późniejsza

obniżka – podobne założenie dotyczy BIZ. Skumulowany dodatni przyrost

nakładów na środki trwałe (2,7 mld zł w scenariuszu podstawowym) jest

efektem decyzji inwestycyjnych podejmowanych w odpowiedzi na

zmieniające się warunki rynkowe (impuls związany z „EURO”). Stosunkowo

niewielka skala wzbudzonych nakładów jest zrozumiała, gdy weźmie się pod

uwagę fakt, że modelowane tu efekty EURO są przejściowe, podczas gdy

kryterium decyzji inwestycyjnych jest maksymalizacja korzyści osiąganych

w długim okresie.

Tablica 3.2. Skumulowane efekty UEFA EURO 2012TM w 2020 r. (całkowity przyrost w latach 2008-2020 w mld zł, w cenach stałych z 2009 r.)


Równolegle z eksportem rośnie import, choć w nieco mniejszym stopniu –

w granicach 10,3–22,6 mld zł (w cenach z 2009 r.). Jednym z „efektów EURO”

jest też zwiększenie skumulowanych (realnych) dochodów podatkowych –

131

w analizowanym okresie wynosi ono 4,1–7,7 mld zł, zależnie od przyjętego

scenariusza.

Wykres 3.3. Zatrudnienie – odchylenia od scenariusza "bez EURO"

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

optymistyczny

podstawowy

pesymistyczny


Innym istotnym skutkiem organizacji UEFA EURO 2012™ są zmiany

zatrudnienia6 (wykres 3.3). W kulminacyjnym roku 2012 spodziewany przyrost

zatrudnienia w stosunku do wariantu „bez EURO” kształtuje się w granicach

20–33 tys. osób, zależnie od wariantu symulacyjnego. W scenariuszu

podstawowym zatrudnienie jest wyższe średnio o 8,2 tys. osób (w przeliczeniu

na pełne etaty) niż w wariancie „bez EURO”. Jednocześnie rezultaty w tym

zakresie należy traktować z pewną ostrożnością (patrz uwagi w pkt. B.2.7).

3.3.3. „Efekty EURO” według źródeł Spośród rozważanych bodźców ekonomicznych związanych z organizacją

UEFA EURO 2012™ impulsem o centralnym znaczeniu okazuje się

przyspieszenie rozwoju infrastruktury transportowej. Jak wynika z wykresu 3.4,

6 Przedstawiane tu szacunki zmian zatrudnienia dotyczą wyłącznie zatrudnionych na podstawie stosunku pracy.

132

przyspieszeniu temu można przypisać 77,5% całkowitego przyrostu PKB

w latach 2008–2020. Udział ten można uznać za jeszcze wyższy – o 7,8 p.p. –

jeżeli dodatkowo uwzględni się fakt, że przesunięcie w czasie bezpośrednich

inwestycji zagranicznych jest stymulowane właśnie szybszym rozwojem

infrastruktury w obszarze transportu. Z kolei, przyspieszenie budowy stadionów

i centrów pobytowych przyczynia się do przyrostu PKB w 6,4%, podczas gdy

napływowi turystów zagranicznych można przypisać 7,3% efektów EURO.

Wreszcie, wydatki z budżetu operacyjnego UEFA odpowiadają za 1%

skumulowanego wzrostu PKB.

Wykres 3.4. Źródła skumulowanego wzrostu PKB w scenariuszu podstawowym


3.3.3.1. Infrastruktura transportowa Korzyści z przyspieszenia rozwoju infrastruktury transportowej można

utożsamiać z efektami (szokiem) typu podażowego. Efekty te obejmują

głównie przejściowy wzrost łącznej produktywności czynników produkcji (TFP)

w porównaniu do scenariusza bazowego („bez EURO”), co wiąże się

z wcześniejszą rozbudową sieci dróg ekspresowych i autostrad7. Analogicznie,

przez kilka lat – w okresie 2009 – 2015 – wyższe są zasoby kapitału (w sektorze 7 Ponieważ w modelu przyjęto rozwiązanie, zgodnie z którym wpływ infrastruktury drogowej na gospodarkę odzwierciedlony jest poprzez TFP, to zarazem – aby uniknąć „podwójnego liczenia” – w symulacjach zneutralizowano oddziaływanie zwiększonego zasobu kapitału w sektorze transportu w części, w jakiej kapitał ten odpowiada infrastrukturze drogowej.

133

transportu), odpowiadające infrastrukturze transportu kolejowego i miejskiego

oraz lotnisk. Zatem jeśli chodzi o ten drugi typ infrastruktury transportowej,

korzyści polegały na spadku kosztów stosownego typu usług (wzrost kapitału

zwiększa podaż i obniża koszty).

Fakt, że kulminacja przyrostów PKB itp. następuje w 2012 r. oznacza zatem,

że w tym właśnie okresie potencjał gospodarczy (zasoby kapitału i TFP)

w największym stopniu odchyla się (in plus) od swych hipotetycznych

wielkości w ramach scenariusza „bez EURO”. Impulsy popytowe – również

najsilniejsze w roku 2012 – wzmacniają w pewnym stopniu ten efekt, lecz nie

one odgrywają najważniejszą rolę. Generalnie korzyści związane

z przyspieszeniem realizacji inwestycji biorą się stąd, że gospodarka w krótszym

czasie osiąga określony przyrost potencjału, dzięki czemu wcześniej może

zacząć dyskontować efekty zwiększonej produktywności pracy i kapitału.

Warto zaznaczyć, że uzyskiwane w ramach symulacji przyrosty produkcji,

konsumpcji itp. obrazują skutki potencjalne, których ostateczna wielkość

zależy od możliwości absorpcji zwiększonych mocy produkcyjnych – głównie

przez konsumpcję i eksport. W dużej mierze mechanizmem zapewniającym

spełnienie tego warunku są dostosowania cenowe – zwiększone możliwości

podażowe danej gałęzi powodują spadek cen wytwarzanych w niej

wyrobów lub usług, co prowadzi do wzrostu popytu (zwiększonej absorpcji).

Ponadto założono możliwość zbytu dodatkowej produkcji za granicą, co

uzasadnić można faktem, że polska gospodarka jest niewielka, a ponadto

same przyrosty produkcji są relatywnie małe. Innymi słowy, ogólny poziom

popytu zagranicy dostosowuje się do możliwości podażowych krajowej

gospodarki. W symulacjach tego typu przyjęto, że relacja cen krajowych do

cen importu (wyrażonych w walucie krajowej) nie odchyla się od scenariusza

bazowego8, co odpowiada hipotezie dostosowań kursu walutowego do

ścieżki zmian parytetu siły nabywczej.

8 W scenariuszu bazowym uwzględniono ścieżkę aprecjacji złotego.

134

W praktyce powyższa specyfikacja prowadziła do tego, że w okresach

intensyfikacji inwestycji (przed 2012 r.) eksport się obniżał (był wypierany przez

inwestycje), a zwiększał się po roku 2012, absorbując tym samym część

potencjału gospodarki, w mniejszym stopniu wykorzystywanego w tym okresie

na potrzeby działalności inwestycyjnej.

3.3.3.2. Oddziaływanie bezpośrednich inwestycji zagranicznych Model CGE nie opisuje explicite mechanizmów kształtujących napływ

bezpośrednich inwestycji zagranicznych do gospodarki. Ponieważ jednak

wyniki badań przedstawione w rozdziale 1 sugerują istnienie związku między

rozwojem infrastruktury (w tym infrastruktury transportowej) a BIZ, wpływ ten

uwzględniono jako zewnętrzny dla modelu. Szczegóły konstrukcji scenariusza

dla BIZ omawiane są w załączniku C. Modelując napływ BIZ uwzględniono ich

specyficzną strukturę gałęziową.

Biorąc pod uwagę przesłanki teoretyczne, można wyróżnić dwa kanały

oddziaływania bezpośrednich inwestycji zagranicznych na potencjał

(możliwości wytwórcze) krajowej gospodarki. Pierwszym z nich jest przyrost

majątku trwałego (kapitału) następujący pod wpływem BIZ (podobnie na

potencjał produkcyjny oddziałują inwestycje krajowe). Druga droga

oddziaływania wiąże się z postępem techniczno-organizacyjnym, którego

nośnikiem często są BIZ. Chodzi tu o tę kategorię usprawnień procesu

produkcji, które nie są ucieleśnione w powstającym majątku produkcyjnym

(są niematerialne), a które można utożsamiać z łączną produktywnością

czynników produkcji (TFP). Wyższa produktywność często występuje nie tylko

w samych przedsiębiorstwach bazujących na kapitale zagranicznym, ale

może rozprzestrzeniać się na firmy krajowe działające w tej samej branży lub

kooperujące z przedsiębiorstwem zagranicznym (spillover effect).

Znaczna część najnowszych badań empirycznych, w tym dotyczących

Polski [Kolasa, 2007; Hagemejer, Kolasa; 2008], potwierdza pozytywny wpływ

BIZ na efektywność gospodarki (poprzez drugi ze wspomnianych wyżej

kanałów). Próby uwzględnienia rezultatów tych badań w symulacjach

135

napotykają jednak szereg trudności. Przede wszystkim, empiryczne oceny

wpływu BIZ na produktywność są dość zróżnicowane (na tym tle prowadzona

jest też dyskusja dotycząca adekwatności poszczególnych metod

badawczych [Görg, Greenaway; 2004; Hagemejer, Tyrowicz; 2009]). Innym

problemem jest określenie czasu, po jakim efekty BIZ (zwłaszcza poprzez

mechanizm spillover) faktycznie się pojawiają. Wreszcie, dostępne badania

opierały się na danych (np. danych mikroekonomicznych dla średnich

i dużych przedsiębiorstw), bądź używały zmiennych (np. wydajność pracy

w miejsce TFP) nie przystających do struktury modelu CGE wykorzystanego w

niniejszym opracowaniu. Ostatecznie w ramach symulacji skutków EURO

2012™ wpływ BIZ na potencjał gospodarczy został opisany poprzez samą

akumulację kapitału w branżach przyjmujących te inwestycje, z pominięciem

ich oddziaływania na dodatkowy wzrost produktywności. Tym samym

oszacowane efekty BIZ można traktować jako ostrożne (odpowiadające

dolnej granicy mogących faktycznie się pojawić korzyści).

Mierzone skumulowanym PKB, korzyści z przyspieszenia BIZ wyniosły –

zgodnie ze scenariuszem podstawowym – 2,0 mld zł w cenach z 2009 r.

W wariancie pesymistycznym i optymistycznym było to odpowiednio 1,0 mld

zł oraz 3,5 mld zł. Warto dodać, że w ramach symulacji modelowano reakcje

inwestycji krajowych na zmiany BIZ. W gałęziach o wysokim udziale BIZ

obserwowano znaczącą skalę wypierania inwestycji krajowych, podczas gdy

w innych gałęziach inwestycje rosły równolegle z BIZ. Na poziomie całej

gospodarki efekt wypierania, choć występował, był jednak minimalny.

3.3.3.3. Stadiony, centra pobytowe oraz budżet UEFA

Przyspieszenie budowy stadionów i centrów pobytowych jest – podobnie

jak w przypadku infrastruktury transportowej – impulsem o charakterze przede

wszystkim podażowym. Wcześniej osiągnięty potencjał generuje dodatkowy

strumień usług, będący składnikiem przyrostu PKB.

136

Dla obu typów inwestycji uwzględniono eksperckie oceny9 na temat

spodziewanych przychodów i rentowności podejmowanych przedsięwzięć,

a także ich wpływu na resztę branży, odpowiednio hotelarskiej (w przypadku

centrów pobytowych) i kulturalno-rekreacyjno-sportowej (w przypadku

stadionów). Uzyskanie zgodności wyników symulacji z prognozami eksperckimi

wymagało przyjęcia założenia o pewnych zmianach struktury popytu

konsumpcyjnego (taste shift) oraz eksportu. Efekt związany z budżetem UEFA

ma natomiast charakter jednorazowego impulsu popytowego. Wymienione

tu czynniki przyczyniają się do wzrostu PKB w analizowanym okresie łącznie

o ok. 1,6–1,9 mld zł w cenach z 2009 r.

3.3.3.4. Turystyka Wpływ spodziewanej intensyfikacji przyjazdów turystów zagranicznych na

PKB ukazuje wykres 3.5. W przeciwieństwie do efektów związanych

z przesunięciem w czasie nakładów inwestycyjnych, efekty zwiększenia

obrotów turystyki trwale podwyższają PKB w stosunku do scenariusza „bez

EURO”. Jednocześnie warto zwrócić uwagę, że uzyskiwane przyrosty PKB są

około dwukrotnie niższe od bezpośrednich impulsów, mających postać

wzrostu wydatków na dobra i usługi ze strony osób odwiedzających Polskę.

Wynika to, po pierwsze, z ograniczeń podażowych i efektów substytucji –

przy ograniczonej podaży pracy w gospodarce zwiększone wydatki turystów

mogą powodować wzrost zatrudnienia w branżach obsługujących turystykę,

kosztem (przynajmniej częściowo) zatrudnienia w pozostałych branżach.

Ponadto wzrost zapotrzebowania na określone towary i usługi ze strony

turystów może wypierać – poprzez wzrost cen – ich krajową konsumpcję.

Następuje również tzw. efekt wyciekania (leakages), polegający na tym, że

popyt nie w całości kieruje się na produkcję krajową, lecz jest częściowo

absorbowany przez import – zarówno poprzez bezpośrednie zakupy dóbr

importowanych przez odbiorców finalnych (turystów), jak i przez zakupy

importowanych surowców i materiałów przez producentów. Ostatecznie

9 Oceny te uzyskano od pracowników spółki PL.2012 oraz ekspertów zewnętrznych.

137

zwiększony popyt turystów zagranicznych przekłada się na skumulowany

przyrost PKB w latach 2012–2020 wynoszący 1,9 mld zł (w cenach stałych z

2009 r.) – zgodnie ze scenariuszem podstawowym. W scenariuszu

optymistycznym efekt ten sięga 2,3 mld zł, według scenariusza

pesymistycznego zaś nieco przekracza 0,4 mld zł.

Wykres 3.5. Przyrost PKB na skutek zwiększenia napływu turystów zagranicznych (w mld zł, w cenach stałych z 2009 r.).

0

0,05

0,1

0,15

0,2

0,25

0,3

0,35

optymistyczny

podstawowy

pesymistyczny


3.3.4. Wpływ przygotowań do ME na branżę budowlaną Impuls ekonomiczny związany z organizacją UEFA EURO 2012™ wywiera

zróżnicowany wpływ na poszczególne gałęzie gospodarki. Ze względu na

charakter impulsu, którego podstawowy składnik stanowi przesunięcie

w czasie nakładów inwestycyjnych, największe zmiany obserwowane są

w branży budowlanej (zob. wykres 3.6).

Produkcja budowlano-montażowa (wyrażona w cenach stałych) wzrasta

w latach 2008–2010 w porównaniu ze scenariuszem „bez EURO”. Największe

przyrosty produkcji – od ok. 2,2% aż do 4,4% – notowane są w latach 2010–

138

2011, w zależności od wariantu symulacji. Z kolei w okresie 2013–2015 na

skutek spowolnienia aktywności inwestycyjnej sektora rządowego

spodziewana produkcja maleje o 1,5%–2,8%. Warto jednocześnie dodać, że

ujemne odchylenia od scenariusza bazowego byłyby jeszcze głębsze, gdyby

nie pewien wzrost inwestycji prywatnych następujący po okresie przygotowań

do ME.

Wykres 3.6. Produkcja budowlano-montażowa - odchylenia od scenariusza "bez EURO" (w %)

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

optymistyczny

podstawowy

pesymistyczny


3.3.5. Porównanie wyników symulacji z rezultatami dla innych krajów

Bezpośrednim punktem odniesienia dla szacowanego wpływu organizacji

UEFA EURO 2012™ na polską gospodarkę są analogiczne efekty dwóch

poprzednich edycji tej imprezy, które organizowano w Austrii i Szwajcarii

(2008) oraz w Portugalii (2004). Dla zapewnienia porównywalności z wynikami

dla Polski, ekonomiczne efekty ME w pozostałych krajach (przedstawiane

w cytowanych niżej opracowaniach) zostały przekształcone w taki sposób, że

skumulowane przyrosty PKB (w cenach stałych) wyrażone są w odniesieniu do

poziomu rocznego PKB, osiąganego przez daną gospodarkę na trzy lata

139

przed wydarzeniem. Tak rozumiany realny przyrost PKB, szacowany w analizie

dotyczącej ME w Portugalii [Martins et al., 2004]., wyniósł 0,56%. Zatrudnienie

miało wzrosnąć – według szacunków – o ok. 39,4 tys. osób, w przeliczeniu na

pełne etaty utrzymywane przez okres jednego roku („osobo-lata”). Z kolei

szacunkowy wpływ UEFA EURO 2008™ na gospodarkę Szwajcarii [Rütter et al.,

2004], mierzony przyrostem PKB, kształtował się na poziomie 0,06-0,07%,

w zależności od wariantu symulacji. Autorzy podają, że ME przyczynić się

miały, do utworzenia 3,2–3,8 tys. osób miejsc pracy, zastrzegając

jednocześnie, że tylko część tego efektu przełoży się na przyrost zatrudnienia,

część zaś polegać będzie na przepływie. W przypadku Austrii łączny

szacunkowy przyrost PKB wyniósł 0,25%, przyrost zatrudnienia zaś – 11,8 tys.

pełnych rocznych etatów [Helmenstein, Kleissner; 2008]. Najważniejsze

gospodarcze efekty ME w poszczególnych krajach zestawiono w tablicy 3.3

(w przypadku Szwajcarii uwzględniono jedynie wyniki dla scenariusza

optymistycznego).

Tablica 3.3. Gospodarcze efekty ME w Portugalii, Austrii, Szwajcarii i Polsce

Kraj Okres wpływu Całkowity przyrost PKB (w %) 1

Przyrost zatrudnienia (w tys. pełnych rocznych etatów) 2

Portugalia 3 lata 0,56 39,4

Austria średni 3 0,28 11,8

Szwajcaria średni 3 0,07 3,8

Polska 13 lat 2,09 106,3 1 Skumulowany przyrost PKB w cenach stałych odniesiony do poziomu rocznego PKB wytworzonego 3 lata przed ME. Dla Portugalii, Austrii i Szwajcarii przedstawiono analogiczne przyrosty wartości dodanej, które – ze względu na niemal jednakową dynamikę obu kategorii – mogą być utożsamiane z przyrostami PKB. 2 W przypadku Szwajcarii – wynik przybliżony (brak pełnych danych w przeliczeniu na osobo-lata); wynik przedstawia w tym przypadku liczbę etatów generowanych przez ME, niekoniecznie w pełni przekładający się na przyrost zatrudnienia. Dla Polski – wynik obejmuje tylko zatrudnionych na podstawie stosunku pracy. 3Okres średni – kilkuletni. Autorzy raportów nie datują czasu wystąpienia części gospodarczych efektów ME.


140

Omawiane w niniejszym opracowaniu efekty UEFA EURO 2012™ dla Polski

można zatem uznać za stosunkowo duże – na tle wyników dla innych krajów.

Dokonując porównań należy jednak wziąć pod uwagę szereg zastrzeżeń:

Przygotowania do ME w Polsce stanowią znacznie większe

przedsięwzięcie niż w krajach wcześniej goszczących tę imprezę,

głównie ze względu na obecne braki w infrastrukturze transportowej i

stadionowej (a także ogólnie niższy poziom rozwoju gospodarczego).

W przypadku Szwajcarii jedynym nakładem inwestycyjnym była

rozbudowa stadionu w Bazylei (23 mln CHF). Także w Austrii całość

inwestycji (72,4 mln euro) dotyczyła infrastruktury stadionowej. Z kolei

w Portugalii całkowite planowane nakłady inwestycyjne, rozłożone

na 3 lata, wyniosły niecały 1 mld euro, przy czym większość

przeznaczona była na budowę stadionów (część nakładów

poniesiono też na budowę dróg dojazdowych). Kwoty te są

niewspółmierne do skali inwestycji związanych z UEFA EURO 2012™ w

Polsce, nawet jeżeli weźmie się pod uwagę nie ich całkowite kwoty,

ale kwoty „przesuwane” w czasie.

W Polsce większość inwestycji związanych z ME dotyczy tych

obszarów infrastruktury, które mają decydujące znaczenie dla

efektywności gospodarki (transport, w tym sieć autostrad i dróg

ekspresowych obejmująca zasięgiem znaczną część kraju). Główne

ekonomiczne korzyści z organizacji ME wiążą się zatem

z wcześniejszym – dzięki przyspieszeniu tych inwestycji – osiągnięciem

wyższego potencjału gospodarczego (możliwości wytwórczych), co

przekłada się na przyrost PKB i konsumpcji. W pozostałych krajach

charakter i skala inwestycji nie pozwalały oczekiwać istotnych

korzyści w postaci wzrostu potencjału – ten kanał oddziaływania ME

na gospodarkę pominięto więc w cytowanych wyżej badaniach,

skupiając się na impulsach popytowych.

141

Impulsy ekonomiczne związane z ME są w przypadku Polski trwalsze

(rozciągają się na dłuższy okres) niż w przypadku pozostałych

rozważanych krajów. Wiąże się to z rodzajem rozważanych impulsów

– zwiększony raz potencjał gospodarczy przynosi efekty (wyższy PKB)

w kolejnych okresach, podczas gdy oddziaływanie bodźców

popytowych jest jednorazowe i krótkotrwałe.

W raportach dotyczących ekonomicznych skutków ME w Portugalii

oraz Austrii i Szwajcarii pominięto analizę „efektu barcelońskiego”.

Może to mieć uzasadnienie w krajach o wyrobionej marce

turystycznej. Gdyby jednak organizacji ME w wymienionych krajach

faktycznie towarzyszył określony (trwały) wzrost atrakcyjności

turystycznej, wówczas szacunki ekonomicznych korzyści

przedstawiane w raportach można byłoby uznać za niepełne.

W odniesieniu do nakładów inwestycyjnych na infrastrukturę

transportową i sportową zakłada się w przypadku Polski, że zostałyby

one poniesione także w sytuacji, w której ME nie byłyby

organizowane – choć z istotnym opóźnieniem. W raportach dla

krajów goszczących wcześniejsze edycje imprezy przyjmowano

natomiast implicite, że organizacja ME jest niezbędnym warunkiem

tych inwestycji.

Metoda niniejszej analizy (oparta na zastosowaniu modelu CGE) jest

odmienna od metod przyjętych w pozostałych cytowanych

raportach (metody input-output). Oceny ekonomicznych korzyści

wielkich wydarzeń sportowych oparte na modelach CGE uważa się

za ostrożniejsze niż oceny bazujące na typowym podejściu input-

output (por. załącznik B).

Wielkość i poziom rozwoju poszczególnych gospodarek są

zróżnicowane – efekty, mierzone jako udział w PKB, będą zazwyczaj

tym niższe, im większa gospodarka (wyższe PKB).

142

Powyższe argumenty prowadzą do wniosku, że porównywalność wyników

dla poszczególnych krajów jest ograniczona.

3.4. Założenia i wyniki symulacji na tle bieżącej sytuacji makroekonomicznej

3.4.1. Szacunki luki popytowej a założenia symulacji Światowy kryzys gospodarczy, zapoczątkowany w 2007 r., przyczynił się do

pogorszenia koniunktury w Polsce. Chociaż efekty kryzysu są znacznie słabiej

odczuwalne niż w innych gospodarkach europejskich, to jednak część

wskaźników makroekonomicznych odzwierciedla obniżenie aktywności

gospodarczej – wyraża się ono m.in. spadkiem produkcji sprzedanej

przemysłu, a także wzrostem bezrobocia na przełomie 2008 i 2009 roku.

Symptomy te wskazują na spadek stopnia wykorzystania mocy produkcyjnych

[Narodowy Bank Polski, 2009a]. Innymi słowy, można zaobserwować

powstawanie tzw. (ujemnej) luki popytowej, definiowanej jako różnica między

faktycznym a potencjalnym PKB.

Wykres 3.7. Luka popytowa w Polsce w latach 2002-2011 (w % potencjalnego PKB)

-3

-2

-1

0

1

2

3

Źródło: AMECO – annual macro-economic database of the European Commission’s Directoriate General for Economic and Financial Affairs, http://ec.europa.eu/economy_finance/ameco.

143

Wykres 3.7 przedstawia szacunki luki popytowej w polskiej gospodarce

w latach 2002-2011. Wynika z nich, że w latach 2007–2008 PKB był wyższy o ok.

2,5% od swego potencjalnego poziomu (poziomu odpowiadającego

„normalnemu” wykorzystaniu potencjału produkcyjnego). Wskaźnik ten

sugeruje zatem występowanie pewnego „przegrzania” gospodarki we

wspomnianym okresie. Następnie jednak – w roku 2009 i – zgodnie

z prognozami – w latach 2010–2011 gospodarka wkracza w fazę

spowolnienia, z ujemną luką popytową. Jakkolwiek do szacunków luki

popytowej, jako zmiennej nieobserwowalnej, należy odnosić się z pewną

rezerwą, to uzasadniają one tezę o niepełnym wykorzystaniu potencjału

gospodarczego w najbliższych latach. Warto dodać, że sytuacja ta przypada

na czas największej intensyfikacji inwestycji związanych z UEFA EURO 2012™.

Kontekst bieżącej bądź prognozowanej sytuacji makroekonomicznej jest

ważny dla założeń symulacji na podstawie modelu CGE. Jeśli gospodarka w

pełni wykorzystuje swój potencjał, wówczas wzrost aktywności w jednym

obszarze działalności powoduje obniżenie poziomu aktywności w innym

obszarze – na przykład wzrost inwestycji publicznych zmniejsza inwestycje

prywatne, wzrost konsumpcji – ogranicza inwestycje lub eksport itp. Inaczej

mówiąc, ograniczone zasoby przesuwane są między różnymi zastosowaniami.

Są to efekty wypierania, do których nawiązywano już wyżej. W przypadku

występowania ujemnej luki popytowej powinno się natomiast dopuścić

większą elastyczność łącznej produkcji względem zmian popytu. Na gruncie

modeli CGE założenie dotyczące sposobu reakcji gospodarki na impuls

popytowy formułowane jest zazwyczaj w odniesieniu do rynku pracy.

Ustalenie całkowitej podaży pracy na niezmiennym poziomie (przy

bezrobociu odpowiadającym jego stopie naturalnej) odpowiada założeniu

pełnego wykorzystania potencjału gospodarczego. Zmiany struktury popytu,

zmiany technologiczne itp. prowadzą wtedy do przepływów pracowników

między gałęziami gospodarki (przyjmowane jest założenie o mobilności siły

roboczej). Drugie skrajne założenie polega na ustaleniu płacy na stałym

poziomie i dopuszczeniu do zmian łącznego zatrudnienia w gospodarce (jest

144

to charakterystyczne dla analizy „w duchu” keynesistowskim). Pozytywne

impulsy popytowe będą w takim przypadku prowadzić do wzrostu PKB i

zatrudnienia w gospodarce, choć – w przeciwieństwie do np. modeli input-

output – wzrost ten będzie ograniczany przez istniejący poziom technicznego

uzbrojenia pracy.

W niniejszej analizie przyjęto założenie, że pod wpływem pozytywnych

szoków popytowych stopień wykorzystania mocy produkcyjnych

(zatrudnienie) może wzrastać, lecz nie zupełnie swobodnie. Zastosowano

funkcję podaży pracy, zgodnie z którą łączne zatrudnienie może wzrastać

jedynie równolegle ze zwiększeniem realnych wynagrodzeń. Wzrost

zatrudnienia będzie zatem stymulowany także zwiększeniem możliwości

wytwórczych gospodarki (następującym np. poprzez wzrost TFP), co prowadzi

do wzrostu wydajności pracy i realnych wynagrodzeń. Mechanizm taki jest

zasadny, bowiem oddziaływanie bodźców związanych z UEFA EURO 2012™

jest przejściowe, dzięki czemu de facto nie narusza się założeń o ograniczeniu

zasobów pracy w dłuższym okresie.

Powyższe założenia oznaczają w praktyce, że dopuszcza się występowanie

pewnych efektów substytucji także w warunkach (ujemnej) luki popytowej.

Nawet przy stosunkowo wysokiej stopie bezrobocia w gospodarce reakcją na

pozytywny impuls popytowy nie musi być automatycznie proporcjonalny

wzrost łącznego zatrudnienia i PKB – np. przy braku wykwalifikowanych

robotników budowlanych zwiększenie zapotrzebowania na takich

pracowników ze strony określonych odbiorców będzie prowadzić do

realokacji zasobów, nie zaś do wzrostu gospodarczego. Zastosowane

w analizie podejście uwzględnia zatem skutki występowania luki popytowej,

przy jednoczesnym zachowaniu pewnej ostrożności co do oceny

pozytywnych skutków impulsów popytowych (por. z załącznikiem B, pkt

B.2.7.).

145

3.4.2. Efekty wypierania – wyniki symulacji Wyniki symulacji wskazują na raczej niewielki efekt wypierania inwestycji

prywatnych przez inwestycje publiczne, choć efekt taki jest obserwowany

(wykres 3.8). Jest to rezultat zgodny z wynikami innych badań empirycznych

dotyczących polskiej gospodarki [Rutkowski, 2009]. Zwraca się tam uwagę, że

publiczne inwestycje ukierunkowane na polepszenie stanu infrastruktury de

facto mogą być raczej bodźcem dla późniejszego wzrostu inwestycji

prywatnych. Wypieranie obserwowane w symulacjach na podstawie modelu

CGE dotyczy natomiast w większej mierze eksportu, który – zgodnie

z założeniami symulacji – pełni rolę swego rodzaju „bufora”. Występuje też

efekt odwrotny – w okresie spadków inwestycji publicznych następuje wzrost

eksportu, który pozwala zagospodarować potencjał ekonomiczny.

Oczywiście, model dopuszcza tu uproszczenie, nie uwzględniając

występowania ewentualnych opóźnień w procesie „przestawiania” produkcji

między alternatywnymi zastosowaniami. Tego typu uproszczenia są typowe

dla modeli CGE.

Wykres 3.8. Efekty wypierania – odchylenia zmiennych od scenariusza „bez EURO” (w mld zł, w cenach stałych z 2009 r.)

-10

-5

0

5

10

15

inwestycje publiczne

inwestycje prywatne

eksport


146

Warto zauważyć, że w okresie spadku inwestycji publicznych do pewnego

stopnia rosną też inwestycje prywatne, co można prawdopodobnie przypisać

głównie obniżonym w tym okresie kosztom tych inwestycji.

3.4.3. Finansowanie inwestycji infrastrukturalnych a dług publiczny

W symulacjach założono, że inwestycje infrastrukturalne finansowane są

poprzez dług publiczny (alternatywne ujęcia finansowania infrastruktury

w symulacjach na bazie modeli CGE omawiają Giesecke et al. [2008]). Nie

dotyczy to całości kosztów inwestycji, gdyż dodatkowym źródłem

finansowania są fundusze Unii Europejskiej (w symulacjach przyjęto, że

przeciętny udział funduszy unijnych w finansowaniu inwestycji w infrastrukturę

transportową kształtuje się w granicach 35-40%). Przesunięcia inwestycji

oznaczają wzrost deficytu sektora finansów publicznych w okresach

intensyfikacji nakładów i jego spadek w następującym potem okresie

spowolnienia10 (wykres 3.9.).

Inwestycje determinują jednocześnie (poprzez akumulowany kapitał i

wzrost TFP) wzrost gospodarczy, a więc pośrednio (z opóźnieniem)

przyczyniają się do zwiększenia dochodów sektora instytucji rządowych

i samorządowych – przede wszystkim w formie wpływów podatkowych. Efekt

ten zobrazowany jest na wykresie 3.10 – wzrost dochodów podatkowych

wyraźnie zauważalny jest już w roku 2010, osiągając maksimum w roku 2012.

Wyższe wpływy podatkowe oddziałują w kierunku zmniejszenia deficytu

sektora finansów publicznych w porównaniu ze scenariuszem „bez EURO”.

10 Deficyt i dług sektora finansów publicznych wyznaczane w symulacjach należy interpretować zgodnie z zasadami ESA (European System of Accounts). Oznacza to, po pierwsze, że np. dług Krajowego Funduszu Drogowego, zaciągany na cele budowy dróg, zaliczany jest do długu sektora publicznego (inaczej niż w przypadku stosowania metodyki zgodnej z Ustawą o finansach publicznych). Po drugie, dotacje z funduszy Unii Europejskiej zaliczane są do przychodów sektora publicznego w momencie poniesienia nakładów, na które dotacje te przyznano – mimo że środki pieniężne mogą być faktycznie przekazane przez UE do budżetu państwa z pewnym opóźnieniem (refundacja). W praktyce czas między poniesieniem nakładów a refundacją dla budżetu państwa wynosi zazwyczaj kilka miesięcy, choć typowy okres opóźnienia jest trudny do ustalenia.

147

Wykres 3.9. Deficyt sektora finansów publicznych – odchylenia od scenariusza „bez EURO” (w mld zł, w cenach bieżących)

-10

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

optymistyczny

podstawowy

pesymistyczny


Wykres 3.10. Wpływy podatkowe – odchylenia od scenariusza „bez EURO” (w mld zł, w cenach bieżących)

-0,5

0

0,5

1

1,5

2

2,5

optymistyczny

podstawowy

pesymistyczny


Warto podkreślić, że w okresach, w których występuje zwiększony deficyt

sektora finansów publicznych, dług publiczny stopniowo narasta. Powstająca

148

tak nadwyżka długu w porównaniu ze scenariuszem „bez EURO” jest

następnie stopniowo niwelowana w okresach, w których występuje obniżony

deficyt. Konsekwencją pojawienia się nadwyżki długu publicznego jest z kolei

wzrost kosztów jego obsługi11. W symulacjach założono, że koszty te

powiększają bieżący deficyt sektora finansów publicznych, nie ograniczając

wydatków tego sektora, co dodatkowo podwyższa zadłużenie. Omawiany

wyżej wzrost wpływów podatkowych działa w kierunku przeciwnym, tj. w

kierunku obniżenia deficytu sektora publicznego w kolejnych latach, a w

konsekwencji i długu. Wyniki symulacji wskazują na nieznaczne dodatnie

saldo wymienionych wyżej efektów z punktu widzenia długu publicznego – po

roku 2015 dług ten w wariancie podstawowym spada trwale poniżej poziomu

osiąganego w ramach scenariusza „bez EURO” o ok. 0,1% PKB (wykres 3.11).

Wobec tego można przyjąć, że przyspieszenie inwestycji związanych z UEFA

EURO 2012™ jest neutralne dla długu publicznego w długim okresie.

Wykres 3.11. Dług sektora finansów publicznych w relacji do PKB – odchylenia od scenariusza „bez EURO” (w punktach procentowych)

-0,2

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

1,4

optymistyczny

podstawowy

pesymistyczny


11 W szacunkach kosztów obsługi długu publicznego wzięto pod uwagę spodziewany spadek tych kosztów związany z zakładanym przyjęciem euro w Polsce w 2015 r. (wykorzystano szacunki przedstawione w Szczerbak et al. [2008]).

149

Niezależnie od powyższych wniosków pojawia się pytanie, czy w kontekście

bieżącej i oczekiwanej sytuacji sektora finansów publicznych w Polsce

dodatkowe zobowiązania zaciągane na finansowanie inwestycji

infrastrukturalnych nie będą zagrażać stabilności makroekonomicznej.

Pytanie to jest zasadne w świetle prognoz kształtowania się relacji długu

publicznego do PKB w dłuższej perspektywie. Z najnowszego raportu Komisji

Europejskiej na temat stabilności fiskalnej gospodarek UE [European

Commission, 2009] wynika, że aby zachować długookresową stabilność

fiskalną (dług publiczny nie przekraczający 60% PKB), należałoby –

uwzględniając m.in. spodziewany wzrost kosztów świadczeń związanych ze

starzeniem się społeczeństwa – trwale ograniczyć obecny deficyt sektora

finansów publicznych o 3,2% PKB12. Czy zatem wzrost obciążenia finansów

publicznych w związku z organizacją ME może zagrażać ich stabilności?

Następujące przesłanki skłaniają do wniosku, że takie niebezpieczeństwo jest

minimalne.

Po pierwsze, zadłużenie powstające w związku z przyspieszeniem inwestycji

infrastrukturalnych ma raczej charakter krótkookresowy. Istotne odchylenia

udziału długu publicznego w PKB od ścieżki bazowej dotyczą 3-4 lat.

Po drugie, w pewnej mierze dzięki dofinansowaniu inwestycji z funduszy UE,

odchylenia relatywnej wielkości długu od poziomów zakładanych

w scenariuszu bazowym są stosunkowo nieduże – maksymalne dodatnie

odchylenie długu jako odsetka PKB (występuje ono w 2011 r.) wynosi 1,3 p.p.;

w wariancie podstawowym wynosi ono 1,0 p.p.

Po trzecie, można spodziewać się, że świadomość tego, iż dług publiczny

wzrośnie na skutek organizacji ME jedynie przejściowo, będzie uwzględniana

w decyzjach uczestników rynku finansowego. Nie powinno się to więc

przyczynić do znaczącego wzrostu premii za ryzyko towarzyszącej

inwestowaniu w polskie aktywa. 12 Polska należy do grupy państw, dla których prognozy związane ze stabilnością sektora finansów publicznych są lepsze niż średnio dla wszystkich członków UE. Przyczynia się do tego korzystniejsza niż w większości pozostałych państw członkowskich sytuacja demograficzna.

150

Po czwarte, jak wspomniano wyżej, wzrost wpływów podatkowych

kompensuje (z nieznaczną nadwyżką) zwiększone przejściowo koszty obsługi

długu publicznego.

3.5. Podsumowanie

Analiza ekonomicznych efektów organizacji UEFA EURO 2012™

w Polsce opiera się na zastosowaniu dynamicznego modelu

równowagi ogólnej (CGE – computable general equilibrium). Modele

tego typu uznawane są obecnie za najbardziej adekwatne narzędzie

analityczne w przypadku badania wpływu na gospodarkę wielkich

wydarzeń sportowych, m.in. ze względu na szczegółowy poziom opisu

gospodarki (dezagregacja według gałęzi i sektorów instytucjonalnych).

Ponadto, w porównaniu z konkurencyjnym podejściem opartym na

metodach input-output, model CGE pozwala pełniej ująć nie tylko

korzyści, ale i koszty wydarzenia, dzięki uwzględnieniu ograniczeń

dostępnych w gospodarce zasobów.

Głównym impulsem ekonomicznym związanym z organizacją ME jest

przyspieszenie (przesunięcie w czasie) inwestycji w sferze infrastruktury

transportowej (drogi, koleje, transport miejski i lotniska), a także budowy

stadionów i centrów pobytowych. Założenia w tym zakresie

przygotowano na podstawie Masterplanu, opracowanego w spółce

PL.2012. Założono, że wszystkie wymienione tam inwestycje

zrealizowano by także wówczas, gdyby ME nie były organizowane

w Polsce, lecz stałoby się to później (do 2015 r. w przypadku

infrastruktury transportowej oraz do 2020 r. w przypadku stadionów

i centrów pobytowych). Analogiczny scenariusz przyspieszenia

sformułowano dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ),

których wcześniejszy napływ wiąże się z poprawą stanu infrastruktury

transportowej.

Kolejny bodziec ekonomiczny związany z ME stanowi zwiększenie

napływu turystów zagranicznych w roku 2012 i w latach następnych

151

(tzw. „efekt barceloński”). W analizie wykorzystano prognozy wzrostu

konsumpcji turystycznej w podziale na najważniejsze kategorie

wyrobów i usług. Odrębnym impulsem są szacunkowe wydatki

z budżetu operacyjnego UEFA w roku 2012.

Bezpośrednią konsekwencją przyspieszenia inwestycji jest wcześniejsze

osiągnięcie wyższego potencjału gospodarczego (możliwości

produkcyjnych). Dokonuje się ono częściowo poprzez wzrost łącznej

produktywności czynników wytwórczych (TFP – total factor

productivity), tj. efektywności, z jaką wykorzystywane są zasoby kapitału

i siły roboczej. Wzrost TFP powiązany jest m.in. z rozwojem infrastruktury

drogowej – siłę tego związku ustalono na podstawie badań

empirycznych. Pozwoliło to na wyznaczenie ścieżki zmian TFP,

traktowanych jako kolejny impuls związany z organizacją ME.

Analizowane bodźce związane z organizacją UEFA EURO 2012™ ujęto

w trzy scenariusze – podstawowy, optymistyczny i pesymistyczny.

Podejście to odzwierciedla niepewność związaną z niektórymi efektami

ME. Wyniki rozwiązań modelu (symulacji) według wymienionych

scenariuszy porównywane są z tzw. scenariuszem bazowym,

zakładającym, że ME nie są organizowane (scenariusz „bez EURO”).

Symulacje na podstawie modelu CGE pokazują przede wszystkim, jak

gospodarka wykorzystuje przejściowy wzrost potencjału, dokonując

alokacji zasobów między różne dziedziny działalności. W szczególności

pokazują one dostosowania cen, popytu i podaży, prowadzące do

osiągnięcia równowagi na rynkach poszczególnych produktów.

Wypadkową tych dostosowań, a zarazem podstawowym syntetycznym

rezultatem, jest przyrost PKB. Mechanizmy modelu stanowią

odzwierciedlenie racjonalnych zachowań podmiotów ekonomicznych,

dokonujących substytucji w kierunku dóbr (czynników produkcji)

aktualnie tańszych, zgodnie z dokonującymi się zmianami relacji cen.

152

Ekonomicznym efektem EURO jest przyrost PKB o 1,4–2,7% (w zależności

od rozważanego scenariusza; wzrost wynosi 2,1% w wariancie

podstawowym) jego wielkości z roku 2009, przy czym przyrost ten

rozłożony jest na lata 2008–2020. Absolutna wartość skumulowanego

wzrostu PKB wynosi 18,4–36,6 mld zł w cenach z 2009 r. (27,9 mld zł

w wariancie podstawowym), z kulminacją przypadającą na rok 2012,

w którym PKB zwiększa się o 5,4–9,5 mld zł (w cenach z 2009 r.).

Skumulowany przyrost konsumpcji gospodarstw domowych wynosi

12,8–26,7 mld zł w cenach z 2009 r. (20,5 mld zł w wariancie

podstawowym).

Maksymalny przyrost zatrudnienia w stosunku do scenariusza „bez

EURO” następuje w 2012 r. i wynosi 20–33 tys. osób (biorąc pod uwagę

zatrudnionych na podstawie stosunku pracy, w przeliczeniu na pełne

etaty). Przeciętny roczny efekt w postaci przyrostu zatrudnienia,

w porównaniu ze scenariuszem „bez EURO”, wynosi 8,2 tys. osób

w podstawowym wariancie symulacji.

Najważniejszym źródłem dodatnich ekonomicznych efektów EURO jest

przyspieszenie inwestycji w infrastrukturę transportową – przyczynia się

ono w 77,5% do skumulowanego wzrostu PKB (dla scenariusza

podstawowego). Kolejnymi – według wagi – czynnikami są:

przyspieszenie BIZ (udział w „efekcie EURO” wynoszący 7,8%),

a następnie wzrost konsumpcji turystycznej (7,3%), wykorzystanie

stadionów i centrów pobytowych (6,4%) oraz budżet operacyjny UEFA

(1,0%).

Intensyfikacja inwestycji publicznych powoduje najpierw wzrost,

a następnie spadek deficytu i długu sektora publicznego. Maksymalne

dodatnie odchylenie długu publicznego w relacji do PKB

w porównaniu ze scenariuszem „bez EURO” wynosi w wariancie

podstawowym 1,0 p.p. Po roku 2015 relacja dług publiczny/PKB osiąga

poziom trwale niższy – o ok. 0,1 p.p. w wariancie podstawowym–

153

w porównaniu ze scenariuszem bazowym. Oznacza to, że dodatkowe

wpływy podatkowe, osiągane w okresie wzrostu potencjału

gospodarki, kompensują (z nieznaczną nadwyżką) wzrost kosztów

obsługi długu, obserwowany w horyzoncie analizy.

Omawiane w niniejszym opracowaniu korzyści z organizacji UEFA EURO

2012™ w Polsce są – w kategoriach względnych – wyższe od wyników

dla pozostałych krajów będących gospodarzami ME. O ile w Polsce

szacowany łączny (skumulowany) przyrost PKB wynosi 2,1% poziomu

PKB z 2009 r., o tyle analogiczny rezultat dla Portugalii (UEFA EURO

2004™) to 0,56%, natomiast dla Austrii i Szwajcarii (UEFA EURO 2008™) –

odpowiednio 0,28% i 0,06–0,07%. Przyrosty zatrudnienia wynoszą

odpowiednio – w przeliczeniu na pełne roczne etaty – 106,3 tys.

(Polska), 39,4 tys. (Portugalia) oraz 11,8 tys. (Austria). Wyniku dla

Szwajcarii (3,8 tys.) nie można jednoznacznie interpretować jako

przyrostu zatrudnienia. Główne ekonomiczne efekty organizacji UEFA

EURO 2012™ w Polsce związane są z przyspieszeniem rozwoju

infrastruktury transportowej – bezprecedensowym, jeśliby wziąć za

punkt odniesienia organizację wielkich wydarzeń sportowych w innych

krajach. Oddziaływanie zwiększonego w ten sposób potencjału

gospodarki rozciąga się też na dłuższy okres niż oddziaływanie

bodźców popytowych analizowane w pozostałych krajach.

W raportach dotyczących skutków ME w Portugalii oraz Austrii

i Szwajcarii nie brano również pod uwagę możliwości wystąpienia

„efektu barcelońskiego”. Ponadto, jednym z czynników

ograniczających porównywalność omawianych wyników jest

odmienność stosowanych metod badawczych.

154

4. Wpływ UEFA EURO 2012TM na PKB w województwach

4.1. Wstęp

W niniejszym rozdziale oszacowane w rozdziale 3 makroekonomiczne

efekty organizacji UEFA EURO 2012TM w postaci wzrostu PKB zdezagregowano

na województwa. Przyrosty PKB dzielone są na przyrosty tej zmiennej na

skutek:

I. wydatków infrastrukturalnych związanych z UEFA EURO 2012TM w

podziale na wydatki transportowe (drogowe i kolejowe) oraz pozostałe

wydatki (są to głównie wydatki związane z budową stadionów, innych

obiektów sportowych oraz hoteli),

II. wydatków z budżetu UEFA;

III. napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych,

IV. przychodów z turystyki zagranicznej (w podziale na efekty krótko- i

długookresowe).

Przedstawione dalej przestrzenne dezagregacje wzrostu PKB

zasadniczo dokonywane są w wariancie podstawowym omówionym w

rozdziale 3. Skumulowane efekty rozłożone są zaś przestrzennie zarówno w

wariancie podstawowym, jak i optymistycznym i pesymistycznym.

4.2. Efekty wydatków związanych z UEFA EURO 2012TM

W celu rozłożenia uzyskanego w rozdziale 3 przyrostu PKB na skutek

organizacji UEFA EURO 2012TM na polskie województwa zastosowano

następującą procedurę1:

I. Na podstawie uzyskanych od Spółki PL.2012 danych dotyczących

nakładów infrastrukturalnych związanych z organizacją UEFA EURO

1 Wykorzystanie tej procedury wynikało z dostępności odpowiednich danych statystycznych na poziomie województw.

155

2012TM dane te zdezagregowano do poziomu wojewódzkiego.

Zdezagregowane nakłady związane z organizacją UEFA EURO 2012TM

zestawione są w tablicy 4.1.

Tablica 4.1. Regionalne zróżnicowanie wydatków infrastrukturalnych związanych z UEFA EURO 2012TM w wariancie podstawowym (ceny stałe z 2009 r.)

Ogółem Drogowe KolejoweDolnośląskie 9051,2 6438,4 2612,8 3933,8 12985,0 12,8

Kujawsko-pomorskie 8962,8 8962,8 0,0 3,9 8966,7 8,9Lubelskie 549,4 0,0 549,4 59,9 609,3 0,6Lubuskie 5334,4 5334,4 0,0 27,9 5362,3 5,3Łódzkie 11819,9 10772,2 1047,8 540,9 12360,9 12,2

Małopolskie 7336,2 7042,5 293,7 2106,9 9443,1 9,3Mazowieckie 12524,9 4920,9 7604,0 5060,8 17585,7 17,5

Opolskie 58,3 0,0 58,3 157,8 216,0 0,2Podkarpackie 7559,3 6614,1 945,2 286,9 7846,2 7,8

Podlaskie 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0Pomorskie 2781,7 1046,6 1735,2 4178,7 6960,4 6,9

Śląskie 11795,7 11795,7 0,0 744,7 12540,4 12,4Świętokrzyskie 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

Warmińsko-mazurskie 802,0 0,0 802,0 57,5 859,5 0,9

Wielkopolskie 2269,2 1762,2 507,0 2836,5 5105,7 5,1Zachodniopo

morskie 0,0 0,0 0,0 211,9 211,9 0,2Polska 80845,0 64689,8 16155,2 20208,3 101053,2 100,0

Województwo

Wydatki (mln zł)

% wydatków w Polsce

TransportowePozostałe Ogółem

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych uzyskanych ze Spółki PL.2012.

II. Na podstawie dokonanych w rozdziale 3 oszacowań (w wariancie

podstawowym) wyliczono mnożniki nakładów infrastrukturalnych

związanych z UEFA EURO 2012TM dla całej gospodarki w postaci:

290,02,1010531,23408

PTYTPm Δ (4.1),

267,00,808455,21622

TYTmTΔ (4.2)

i:

156

088,033,202086,1785

PYPmPΔ (4.3),

gdzie:

m, mT oraz mP oznaczają (odpowiednio) mnożnik wydatków ogółem,

mnożnik wydatków transportowych oraz mnożnik pozostałych

wydatków;

YTP, YT, YP to oszacowane w rozdziale 3 przyrosty PKB w latach

2008-2020 związane (odpowiednio) z nakładami infrastrukturalnymi

ogółem, nakładami transportowymi oraz pozostałymi nakładami2;

TP, T oraz P oznaczają (odpowiednio) nakłady ogółem, nakłady

transportowe i pozostałe.

III. W oparciu o dostępne za lata 1999-2006 dane statystyczne na poziomie

wojewódzkim policzono dla każdego z województw oraz dla Polski

analogiczne mnożniki inwestycyjne dane wzorami:

it

itit I

Ym Δ (4.4),

gdzie:

Yit-przyrost PKB w województwie i (lub w całej gospodarce) w roku t w

cenach stałych z roku 2006;

Iit-nakłady inwestycyjne w województwie i (lub w całej gospodarce) w

roku t w cenach stałych z roku 2006.

IV. Policzono wskaźniki korygujące dane wzorem:

mmk i

i (4.5),

gdzie im to średnia arytmetyczna z mnożników (4.4) dla kolejnych

województw w latach 2000-2006, zaś m oznacza średnią arytmetyczną

z mnożników (4.4) dla całej gospodarki.

Wskaźniki korygujące opisują relacje pomiędzy mnożnikami

inwestycyjnymi w kolejnych województwach a mnożnikiem

inwestycyjnym w całej gospodarce.

2 YT obejmuje podażowe efekty związane ze wzrostem TFP na skutek inwestycji transportowych.

157

V. W oparciu o wskaźniki korygujące (4.5) dezagregowano regionalnie

mnożniki mT oraz mP dane wzorami (4.2-4.3). Dezagregacja ta

przeprowadzona została przy pomocy następujących zależności:

TiTi mkm (4.6)

oraz:

PiPi mkm (4.7).

Mnożniki (4.6-4.7) zestawione są w tablicy 4.2.

Tablica 4.2. Mnożniki wydatków transportowych (mTi) i pozostałych wydatków

(mPi)

WojewództwaMnożniki wydatków transportowych m Ti

Mnożniki pozostałych wydatków m Pi

Dolnośląskie 0,261 0,086Kujawsko-pomorskie 0,298 0,098

Lubelskie 0,242 0,080Lubuskie 0,256 0,085Łódzkie 0,280 0,092

Małopolskie 0,291 0,096Mazowieckie 0,291 0,096

Opolskie 0,235 0,078Podkarpackie 0,222 0,073

Podlaskie 0,270 0,089Pomorskie 0,275 0,091

Śląskie 0,259 0,086Świętokrzyskie 0,258 0,085

Warmińsko-mazurskie 0,258 0,085Wielkopolskie 0,272 0,090

Zachodniopomorskie 0,177 0,058Polska 0,267 0,088

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych uzyskanych z PL.2012 oraz ze strony www.stat.gov.pl .

VI. Mnożniki (4.6-4.7) pozwoliły na uzyskanie wstępnych,

niezbilansowanych na szczeblu krajowym (z szacunkami z rozdziału 3)

oszacowań wzrostu PKB w latach 2008-2020 zgodnie z formułami:

iTiPi TmYT Δ (4.8)

158

i:

iTiPi PmYP Δ (4.9),

gdzie:

Ti to nakłady na infrastrukturę transportową związane z UEFA EURO

2012TM w województwie i,

Pi - pozostałe nakłady związane z UEFA EURO 2012TM w województwie i,

mTi oraz mPi – uzyskane uprzednio mnożniki,

YTPi – wstępne szacunki przyrostu PKB związanego z nakładami

transportowymi w województwie i,

YPPi – wstępne szacunki przyrostu PKB związanego z pozostałymi

nakładami w województwie i.

VII. Po zsumowaniu przyrostów PKB YTPi oraz YPPi okazało się, iż w skali

całej gospodarki są one wyższe od oszacowań z rozdziału 3 o

(odpowiednio) ok. 1,5% (efekty nakładów transportowych) i ok. 2,7%

(efekty pozostałych nakładów). Dlatego też obliczono wskaźniki

korygujące przyrosty PKB dane wzorami:

16

1j

Pj

Pi

Ti

YT

YT

Δ

Δκ (4.10)

i:

16

1j

Pj

Pi

Pi

YP

YP

Δ

Δκ (4.11).

Wskaźniki korygujące mają tę właściwość, że 116

1

i

Tiκ oraz 116

1

i

Piκ .

VIII. Wskaźniki korygujące (4.10-4.11) posłużyły do oszacowania zgodnych

z wynikami symulacji przedstawionymi w rozdziale 3 przyrostów PKB w

województwach danych wzorami:

YTYT ii κΔ (4.12)

oraz:

YPYP ii κΔ (4.13),

159

gdzie YT i YP to oszacowania z rozdziału 3 dla całej gospodarki, zaś YTi

oraz YPi ich dekompozycje wojewódzkie. Dekompozycje te

zestawione są w tablicy 4.3. W tablicy 4.3 efekty wydatków

transportowych podzielono także na efekty związane z inwestycjami

drogowymi i kolejowymi. Ponieważ, zgodnie z logiką modelu CGE

zaproponowanego w rozdziale 3, wzrost TFP jest skutkiem inwestycji

drogowych, zatem wzrost PKB związany ze wzrostem TFP, należy

utożsamiać z efektami inwestycji drogowych.

Tablica 4.3. Regionalne zróżnicowanie wzrostu PKB na skutek wydatków infrastrukturalnych związanych z UEFA EURO 2012TM w wariancie podstawowym (ceny stałe z 2009 r.)

Ogółem Drogowe KolejoweDolnośląskie 2323,0 1652,4 670,6 329,8 2652,7 11,3

Kujawsko-pomorskie 2631,0 2631,0 0,0 0,4 2631,4 11,2Lubelskie 131,0 0,0 131,0 4,7 135,7 0,6Lubuskie 1345,7 1345,7 0,0 2,3 1348,0 5,8Łódzkie 3256,9 2968,2 288,7 48,7 3305,5 14,1

Małopolskie 2100,6 2016,5 84,1 197,1 2297,6 9,8Mazowieckie 3587,9 1409,6 2178,2 473,5 4061,4 17,4

Opolskie 13,5 0,0 13,5 11,9 25,4 0,1Podkarpackie 1653,3 1446,6 206,7 20,5 1673,8 7,2

Podlaskie 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0Pomorskie 753,1 283,4 469,8 369,5 1122,7 4,8

Śląskie 3014,9 3014,9 0,0 62,2 3077,1 13,1Świętokrzyskie 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

Warmińsko-mazurskie 203,6 0,0 203,6 4,8 208,3 0,9

Wielkopolskie 608,1 472,2 135,9 248,3 856,3 3,7Zachodniopo

morskie 0,0 0,0 0,0 12,1 12,1 0,1Polska 21622,5 17240,5 4382,0 1785,6 23408,1 100,0

Województwo

Wydatki (mln zł)

% wydatków w Polsce

TransportowePozostałe Ogółem

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych uzyskanych ze Spółki PL.2012 oraz ze strony www.stat.gov.pl .

160

4.3. Efekty wydatków z budżetu UEFA Skumulowane efekty wzrostu PKB na skutek wydatków z budżetu UEFA

wynoszą, według szacunków z rozdziału 3, ok. 1,0% łącznego wzrostu PKB w

latach 2008-2020, co stanowi ok. 279 mln zł w cenach stałych z 2009 r.

Wielkość tę można podzielić na 4 województwa (dolnośląskie, mazowieckie,

pomorskie i wielkopolskie), które będą z budżetu UEFA korzystać,

równomiernie. Wówczas w każdym z tych województw przyrost PKB powinien

wynieść ok. 69,8 mln zł.

4.4..Efekty napływu bezpośrednich inwestycji

zagranicznych

Dezagregując oszacowane w rozdziale 3 efekty napływu

bezpośrednich inwestycji zagranicznych dla wzrostu PKB (łączny przyrost PKB

wynoszący 2176,2 mln zł w latach 2008-2020) przyjęto założenie, że efekty te

będą się rozkładać po województwach w proporcjach wynikających w 4/5 z

realizacji nakładów transportowych oraz w 1/5 z przestrzennego

zróżnicowania bezpośrednich inwestycji zagranicznych w 2006 r. Przyjęcie

takiej proporcji jest uzasadnione z jednej strony omówionymi w załączniku C

wynikami badań empirycznych poświęconych wpływowi nakładów na

infrastrukturę transportową na napływ BIZ, z drugiej zaś ekspercką oceną

uwzględniającą dotychczasowe doświadczenia związane z napływem BIZ do

poszczególnych województw. Wyniki prac empirycznych nie rozstrzygają

bowiem jednoznacznie, jakie czynniki oddziałują na przestrzenne

zróżnicowanie BIZ w Polsce [GUS, 2007; Heller, Warżała, 2005; Cieślik, 2007;

Guzik, 2008]. Dezagregacja ta zestawiona jest w tablicy 4.4.

161

Tablica 4.4. Regionalne zróżnicowanie wzrostu PKB na skutek napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych w wariancie podstawowym (ceny stałe z 2009 r.)

WojewództwoPrzyrosty PKB (mln

zł) wynikające z BIZ% przyrostu PKB w

PolsceDolnośląskie 235,1 10,8

Kujawsko-pomorskie 198,9 9,1Lubelskie 14,1 0,7Lubuskie 119,6 5,5Łódzkie 264,9 12,2

Małopolskie 198,6 9,1Mazowieckie 485,9 22,3

Opolskie 5,7 0,3Podkarpackie 168,3 7,7

Podlaskie 0,7 0,0Pomorskie 70,9 3,3

Śląskie 288,4 13,3Świętokrzyskie 10,4 0,5

Warmińsko-mazurskie 22,4 1,0

Wielkopolskie 85,9 4,0Zachodniopomorskie 6,1 0,3

Polska 2176,2 100,0 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych uzyskanych ze strony www.stat.gov.pl oraz [GUS, 2007].

4.5. Efekty wydatków turystów zagranicznych

Dezagregacja efektów wydatków turystów zagranicznych nawiązuje

do szacunków z rozdziału 2. Udziały poszczególnych województw we wzroście

PKB w Polsce proporcjonalne są do oszacowanych w rozdziale 2 wydatków

turystycznych w podziale na województwa. Ponadto efekty te, podobnie jak

w rozdziale 2, podzielone są na efekty krótko- (związane z wydatkami kibiców

w 2012 r.) i długookresowe (związane z trwałym wzrostem atrakcyjności Polski

jako miejsca docelowej turystyki zagranicznej). Zestawienie owych efektów

znajduje się w tablicy 4.5.

162

Tablica 4.5. Regionalne zróżnicowanie wzrostu PKB na skutek wzrostu wydatków turystów zagranicznych w wariancie podstawowym (ceny stałe z 2009 r.)

OgółemW krótkim

okresieW długim

okresieDolnośląskie 241,2 52,9 188,3 11,8

Kujawsko-pomorskie 31,5 0,0 31,5 1,5Lubelskie 23,0 0,0 23,0 1,1Lubuskie 47,7 0,0 47,7 2,3Łódzkie 44,0 0,0 44,0 2,2

Małopolskie 330,1 -1,2 331,3 16,2Mazowieckie 417,0 165,7 251,3 20,5

Opolskie 16,6 0,0 16,6 0,8Podkarpackie 24,6 0,0 24,6 1,2

Podlaskie 17,8 0,0 17,8 0,9Pomorskie 174,5 69,5 105,0 8,6

Śląskie 110,3 -0,4 110,7 5,4Świętokrzyskie 10,5 0,0 10,5 0,5

Warmińsko-mazurskie 64,2 0,0 64,2 3,2

Wielkopolskie 143,4 55,4 88,1 7,0

Zachodniopomorskie 340,2 -1,2 341,4 16,7

Polska 2036,7 340,6 1696,1 100,0

Województwo

Przyrost PKB (w mln zł) na skutek wzrostu wydatków turystycznych % wzrostu

wydatków w Polsce


4.6. Skumulowane efekty Przedstawione uprzednio przestrzenne dezagregacje poszczególnych

składowych przyrostów PKB związanych z UEFA EURO 2012TM pozwalają na

wyznaczenie skumulowanych efektów. Efekty te, w wariancie podstawowym

(przy wzroście PKB w Polsce w latach 2008-2020 o ok. 27,9 mld zł) zestawione

są w tablicy 4.6 i zilustrowane na mapie 4.1. W tablicy 4.7 znajduje się

zestawienie udziałów poszczególnych składowych wzrostu PKB w

województwach.

Ze wspomnianych tabel i wykresu wyciągnąć można następujące

wnioski:

163

Zdecydowanie największym beneficjentem UEFA EURO 2012TM powinno

być województwo mazowieckie. Skumulowany wzrost PKB w latach

2008-2020 w tym województwie powinien wynieść przeszło 5 mld zł, co

stanowić będzie ok. 18,0% wzrostu PKB w Polsce. Ten wzrost będzie zaś

skutkiem głównie nakładów na infrastrukturę transportową (wzrost PKB

o ok. 3,6 mld zł), bezpośrednich inwestycji zagranicznych (wzrost PKB o

ponad 480 mln zł) oraz tzw. pozostałych nakładów infrastrukturalnych

(wzrost PKB o ponad 470 mln zł).

Tablica 4.6. Regionalne zróżnicowanie wzrostu PKB w latach 2008-2020 na skutek organizacji UEFA EURO 2012TM (w mln zł) w wariancie podstawowym (ceny stałe z 2009 r.)

Nakładów na infrastruk-turę transpor-

tową Drogi Koleje

Pozostałych nakładów

infrastruktur-ralnych

Nakładów na infrastruk-

turę ogółem

Wydatków ramach

budżetu UEFA Napływu BIZ Turystyki

Efekt krótkookreso

wy

Efekt długookres

owy Ogółem

Dolnośląskie 2323,0 1652,4 670,6 329,8 2652,7 69,8 235,1 241,2 52,9 188,3 3198,8Kujawsko-pomorskie 2631,0 2631,0 0,0 0,4 2631,4 0,0 198,9 31,5 0,0 31,5 2861,9Lubelskie 131,0 0,0 131,0 4,7 135,7 0,0 14,1 23,0 0,0 23,0 172,8Lubuskie 1345,7 1345,7 0,0 2,3 1348,0 0,0 119,6 47,7 0,0 47,7 1515,3Łódzkie 3256,9 2968,2 288,7 48,7 3305,5 0,0 264,9 44,0 0,0 44,0 3614,5

Małopolskie 2100,6 2016,5 84,1 197,1 2297,6 0,0 198,6 330,1 -1,2 331,3 2826,4Mazowieckie 3587,9 1409,6 2178,2 473,5 4061,4 69,8 485,9 417,0 165,7 251,3 5034,1

Opolskie 13,5 0,0 13,5 11,9 25,4 0,0 5,7 16,6 0,0 16,6 47,7Podkarpackie 1653,3 1446,6 206,7 20,5 1673,8 0,0 168,3 24,6 0,0 24,6 1866,8

Podlaskie 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,7 17,8 0,0 17,8 18,5Pomorskie 753,1 283,4 469,8 369,5 1122,7 69,8 70,9 174,5 69,5 105,0 1437,9

Śląskie 3014,9 3014,9 0,0 62,2 3077,1 0,0 288,4 110,3 -0,4 110,7 3475,9Świętokrzyskie 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 10,4 10,5 0,0 10,5 21,0

Warmińsko-mazurskie 203,6 0,0 203,6 4,8 208,3 0,0 22,4 64,2 0,0 64,2 294,9

Wielkopolskie 608,1 472,2 135,9 248,3 856,3 69,8 85,9 143,4 55,4 88,1 1155,4Zachodniopom

orskie 0,0 0,0 0,0 12,1 12,1 0,0 6,1 340,2 -1,2 341,4 358,3Polska 21622,5 17240,5 4382,0 1785,6 23408,1 279,0 2176,2 2036,7 340,6 1696,1 27900,0

Województwo

Wzrost PKB na skutek:

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych uzyskanych ze Spółki PL.2012 oraz strony www.stat.gov.pl .

Następne w kolejności, na liści beneficjentów UEFA EURO 2012TM, są

województwa łódzkie (wzrost PKB o ponad 3,6 mld zł, czyli ok. 13,0%

wzrostu PKB w Polsce) i śląskie (odpowiednio prawie 3,5 mld zł, czyli ok.

12,5% wzrostu PKB w Polsce). W województwie łódzkim ponad 90%

wzrostu PKB powinno wynikać z nakładów na infrastrukturę

transportową, zaś w województwie śląskim wskaźnik ten powinien

wynosić ok. 86,7%.

164

Mapa 4.1. Regionalne zróżnicowanie wzrostu PKB w latach 2008-2020 na skutek organizacji UEFA EURO 2012TM (w mln zł) w wariancie podstawowym (ceny stałe z 2009 r.)

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych uzyskanych ze Spółki PL.2012 oraz ze strony www.stat.gov.pl .

W województwach dolnośląskim, kujawsko-pomorskim oraz

małopolskim wzrost PKB powinien przekraczać 10% wzrostu PKB w skali

całej polskiej gospodarki.

Stosunkowo najmniejsze wzrosty PKB w latach 2008-2020, na skutek

organizacji UEFA EURO 2012TM, będą zaś miały miejsce w

województwach lubelskim (ok. 172,8 mln zł, czyli zaledwie 0,6% wzrostu

PKB w Polsce), opolskim (odpowiednio ok. 47,7 mln zł, czyli 0,2% wzrostu

PKB w całej gospodarce), świętokrzyskim (ok. 21,0 mln zł, 0,1% wzrostu

gospodarczego w Polsce) i podlaskim (ok. 18,5 mln zł, 0,1% wzrostu

polskiego PKB).

165

Tablica 4.7. Regionalne zróżnicowanie wzrostu PKB w latach 2008-2020 na skutek organizacji UEFA EURO 2012TM (w % wzrostu PKB w Polsce) w wariancie podstawowym


tową Drogi Koleje




turę ogółem

Wydatków ramach


Efekt krótkookreso

wy

Efekt długookres

owy Ogółem


Małopolskie 7,53 7,23 0,30 0,71 8,24 0,00 0,71 1,18 0,00 1,19 10,13Mazowieckie 12,86 5,05 7,81 1,70 14,56 0,25 1,74 1,49 0,59 0,90 18,04



Śląskie 10,81 10,81 0,00 0,22 11,03 0,00 1,03 0,40 0,00 0,40 12,46Świętokrzyskie 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,04 0,04 0,00 0,04 0,08



orskie 0,00 0,00 0,00 0,04 0,04 0,00 0,02 1,22 0,00 1,22 1,28Polska 77,50 61,79 15,71 6,40 83,90 1,00 7,80 7,30 1,22 6,08 100,00

Województwo


Źródło: obliczenia własne na podstawie danych uzyskanych ze Spółki PL.2012 oraz ze strony www.stat.gov.pl.

Tablice 4.8 i 4.9 zawierają zestawienia składowych wzrostu PKB w

wariancie optymistycznym (przy łącznym wzroście PKB w Polsce o ok. 36,6 mld

zł) i pesymistycznym (wzrost polskiego PKB o ok. 18,4 mld zł). Procentowy

udział wzrostu PKB (i jego składowych) oraz jego przestrzenne zróżnicowanie

są tu takie same, jak w wariancie podstawowym.

Ponadto skumulowane efekty UEFA EURO 2012TM, zarówno w

wariancie podstawowym, jak i w wariantach optymistycznym i

pesymistycznym, przeliczono na jednego mieszkańca każdego z województw,

przy uwzględnieniu prognozy liczby ludności GUS na lata 2008-2020 [GUS,

2008]. Efekty te zestawione są w tablicy 4.10. Natomiast na mapie 4.2.

zestawione jest przestrzenne zróżnicowanie przyrostów PKB per capita w

wariancie podstawowym3. Z kolei w tablicy 4.11. zestawiony jest rozważany tu

wzrost PKB per capita w latach 2008-2020 jako procent PKB per capita z roku

2007.

3 Przedstawione w tablicy 4.10. i na mapie 4.2. szacunki powstały z podzielenie uzyskanych uprzednio przyrostów PKB przez przeciętną, prognozowaną przez GUS liczbę ludności w latach 2008-2020 w poszczególnych województwach.

166

Tablica 4.8. Regionalne zróżnicowanie wzrostu PKB w latach 2008-2020 na skutek organizacji UEFA EURO 2012TM (w mln zł) w wariancie optymistycznym (ceny stałe z 2009 r.)


tową Drogi Koleje




turę ogółem

Wydatków ramach


Efekt krótkookreso

wy

Efekt długookres

owy Ogółem








orskie 0,0 0,0 0,0 15,8 15,8 0,0 8,0 446,3 -1,6 447,9 470,1Polska 28365,0 22616,6 5748,4 2342,4 30707,4 366,0 2854,8 2671,8 446,8 2225,0 36600,0

Województwo


Źródło: obliczenia własne na podstawie danych uzyskanych ze Spółki PL.2012 oraz ze strony www.stat.gov.pl. Tablica 4.9. Regionalne zróżnicowanie wzrostu PKB w latach 2008-2020 na skutek organizacji UEFA EURO 2012TM (w mln zł) w wariancie pesymistycznym (ceny stałe z 2009 r.)


tową Drogi Koleje




turę ogółem

Wydatków ramach


Efekt krótkookreso

wy

Efekt długookres

owy Ogółem








orskie 0,0 0,0 0,0 8,0 8,0 0,0 4,0 224,4 -0,8 225,2 236,3Polska 14260,0 11370,1 2889,9 1177,6 15437,6 184,0 1435,2 1343,2 224,6 1118,6 18400,0


Województwo

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych uzyskanych ze Spółki PL.2012 oraz ze strony www.stat.gov.pl.

167

Tablica 4.10. Wzrost PKB na mieszkańca w latach 2008-2020 na skutek organizacji UEFA EURO 2012TM (w złotych) w wariancie podstawowym, optymistycznym i pesymistycznym (ceny stałe z 2009 r.)1

Podstawowy Optymistyczny Pesymistyczny

Dolnośląskie 1126,58 1477,88 742,98 153,48Kujawsko-pomorskie 1392,15 1826,26 918,12 189,66Lubelskie 81,82 107,34 53,96 11,15Lubuskie 1501,03 1969,10 989,93 204,50Łódzkie 1454,90 1908,58 959,51 198,21

Małopolskie 849,03 1113,78 559,93 115,67Mazowieckie 944,80 1239,41 623,09 128,72

Opolskie 47,45 62,24 31,29 6,46Podkarpackie 892,26 1170,49 588,44 121,56

Podlaskie 15,80 20,73 10,42 2,15Pomorskie 637,69 836,53 420,55 86,88

Śląskie 764,28 1002,60 504,04 104,12Świętokrzyskie 16,93 22,21 11,17 2,31

Warmińsko-mazurskie 208,53 273,55 137,52 28,41

Wielkopolskie 335,66 440,33 221,37 45,73Zachodniopom

orskie 212,47 278,72 140,12 28,95Polska 734,01 962,90 484,08 100,00

WojewództwoWariant

Polska=100

1 W kolumnie „Polska=100” zestawiono relacje przyrostów PKB na mieszkańca w danym województwie z przyrostem PKB na mieszkańca w Polsce w wariancie podstawowym. Źródło: obliczenia własne na podstawie danych uzyskanych ze Spółki PL.2012 oraz ze strony www.stat.gov.pl.

168

Mapa 4.2. Wzrost PKB na mieszkańca w latach 2008-2020 na skutek organizacji UEFA EURO 2012TM (w mln zł) w wariancie podstawowym (ceny stałe z 2009 r.)

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych uzyskanych ze Spółki PL.2012 oraz strony www.stat.gov.pl.

169

Tablica 4.11. Wzrost PKB na mieszkańca w latach 2008-2020 na skutek organizacji UEFA EURO 2012TM w wariancie podstawowym, optymistycznym i pesymistycznym jako procent PKB per capita z roku 20074

Podstawowy Optymistyczny PesymistycznyDolnośląskie 3,11 4,08 2,05

Kujawsko-pomorskie 4,82 6,32 3,18Lubelskie 0,36 0,48 0,24Lubuskie 5,09 6,68 3,36Łódzkie 4,75 6,23 3,13

Małopolskie 2,98 3,91 1,97Mazowieckie 1,78 2,33 1,17

Opolskie 0,17 0,22 0,11Podkarpackie 3,97 5,21 2,62

Podlaskie 0,06 0,08 0,04Pomorskie 1,95 2,56 1,29

Śląskie 2,16 2,83 1,42Świętokrzyskie 0,07 0,09 0,04

Warmińsko-mazurskie 0,84 1,10 0,56

Wielkopolskie 0,97 1,27 0,64Zachodniopom

orskie 0,71 0,93 0,47Polska 2,20 2,89 1,45

WojewództwoWariant

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych uzyskanych ze Spółki PL.2012 oraz strony www.stat.gov.pl.

Z tablicy 4.10. oraz mapy 4.2. płyną następujące wnioski:

Najwyższe przyrost PKB per capita w latach 2008-2020 na skutek

organizacji UEFA EURO 2012TM powinny wystąpić w województwach

lubuskim (ponad 1,5 tys. zł w wariancie podstawowym, ponad 1,9 tys. zł

w wariancie optymistycznym oraz prawie 1000 zł w wariancie

pesymistycznym), łódzkim (odpowiednio ok. 1,5 tys. zł, 1,9 tys. zł oraz

ponad 950 zł) i kujawsko-pomorskim (ok. 1,4 tys. zł, 1,8 tys. zł oraz ponad

4 W rozdziale 3 oszacowano, że wzrost PKB w Polsce w latach 2008-2012 będzie stanowił ok. 2,1% PKB z 2009 r. (w wariancie podstawowym) oraz ok. 2,7% i 1,4% (w wariantach optymistycznym i pesymistycznym). Z tablicy 4.11. wynika, że wzrost PKB per capita wyniesie w tym okresie odpowiednio ok. 2,2%, 2,9% lub 1,5% PKB per capita z 2007 r. Różnice te wynikają z dwóch przyczyn. Po pierwsze, według prognozy liczby ludności GUS [2008] liczba ta ma spadać w analizowanym okresie z ok. 38,1 mln osób do ok. 37,8 mln osób. Po drugie, przyrosty PKB odnoszą się do innej bazy. W przypadku szacunków z rozdziału 3 punktem odniesienia jest PKB Polski z 2009 r., a szacunki w tablicy 4.11. odnoszą się do PKB województw z 2007 r., gdyż ostatnie dane o PKB w województwach dotyczą właśnie tego roku.

170

900 zł). Dość wysokie wzrosty PKB na mieszkańca powinny zaś mieć

miejsce w województwach dolnośląskim (ok. 1,1 tys. zł, 1,5 tys. zł oraz

ponad 700 zł), mazowieckim (ok. 940 zł, 1,2 tys. zł oraz 620 zł) i

podkarpackim (ok. 890 zł, 1,2 tys. zł oraz 590 zł).

Wysokie przyrosty PKB na mieszkańca w województwach lubuskim,

łódzkim i kujawsko-pomorskim, w których nie odbędą się mecze UEFA

EURO 2012TM, wynikają stąd, iż w województwach tych realizowane

będą relatywnie wysokie inwestycje w infrastrukturę drogową. Wydatki

te przeliczone na mieszkańca (przy liczbie mieszkańców z roku 2007)

wynosić tam bowiem będą ok. 5,3 tys. zł (lubuskie), 4,3 tys. zł (kujawsko-

pomorskie) i 4,2 tys. zł (łódzkie). Dla porównania w województwach

goszczących UEFA EURO 2012TM wydatki związane z rozbudową

infrastruktury drogowej na mieszkańca wyniosą ok. 2,2 tys. zł

(dolnośląskie), 900 zł (mazowieckie), 500 zł (pomorskie) i 2,5 tys. zł

(śląskie).

W grupie województw o niskich przyrostach PKB na mieszkańca znaleźć

się powinny województwa pomorskie (ok. 640 zł, 840 zł oraz 420 zł),

wielkopolskie (ok. 340 zł, 440 zł oraz 220 zł), zachodniopomorskie (ok.

210 zł, 280 zł oraz 140 zł) i warmińsko-mazurskie (ok. 210 zł, 270 zł oraz

140 zł).

Natomiast najniższe przyrosty analizowanej tu zmiennej

makroekonomicznej spodziewane są w województwach lubelskim (ok.

82 zł, 107 zł oraz 54 zł), opolskim (ok. 47 zł, 62 zł oraz 31 zł),

świętokrzyskim (ok. 17 zł, 22 zł oraz 11 zł) i podlaskim (ok. 16 zł, 21 zł oraz

10 zł).

Jeśli zaś rozważy się względne przyrosty PKB per capita (tablica 4.11), to

okazuje się, że największymi beneficjentami organizacji UEFA EURO

2012TM powinny być również województwa lubuskie (przyrost PKB per

capita o ok. 5,1% w wariancie podstawowym, 6,7% w wariancie

optymistycznym, 3,4% w optymistycznym), kujawsko-pomorskie

(odpowiednio ok. 4,8%, 6,3% lub 3,2%) i łódzkie (4,7%, 6,2% lub 3,1%).

Najniższe względne przyrosty tej zmiennej makroekonomicznej powinny

171

zaś mieć miejsce w województwie warmińsko-mazurskim (0,8%, 1,1% lub

0,6%), zachodniopomorskim (0,7%, 0,9% lub 0,5%), lubelskie (0,4%, 0,5%

lub 0,2%), opolskie (0,2%, 0,2% lub 0,1%), świętokrzyskie (0,1%, 0,1% lub

0,04%) i podlaskie (0,06%, 0,08% lub 0,04%).

4.7. Podsumowanie

Zdecydowanie największym – w liczbach bezwzględnych -

beneficjentem organizacji UEFA EURO 2012TM powinno być

województwo mazowieckie. Następne na tej liście są województwa

łódzkie, śląskie i dolnośląskie. Co ciekawe, dość nisko plasują się dwa

województwa – bezpośredni organizatorzy UEFA EURO 2012TM, tj.

województwo pomorskie (9 miejsce) i wielkopolskie (10 miejsce).

Najmniej na organizacji UEFA EURO 2012TM skorzystają województwa

opolskie, świętokrzyskie i podlaskie.

Jeśli zaś rozważy się oszacowane skumulowane wzrosty PKB per capita,

to okazuje się, iż najwyższe wartości tych przyrostów powinny być

zanotowane w województwach lubuskim, łódzkim, kujawsko-pomorskim

i dolnośląskim. Województwo mazowieckie znajduje się na 5 miejscu w

tej klasyfikacji, województwo pomorskie na 9, zaś wielkopolskie na 10.

Najmniej, pod względem przyrostów PKB per capita, na organizacji

UEFA EURO 2012TM skorzystają zapewne województwa lubelskie,

opolskie, świętokrzyskie i podlaskie. Wysokie przyrosty PKB na

mieszkańca w województwach lubuskim, łódzkim i kujawsko-

pomorskim, w których nie odbędą się mecze UEFA EURO 2012TM,

wynikają stąd, iż w województwach tych realizowane będą relatywnie

wysokie inwestycje w infrastrukturę drogową.

W ujęciu względnym największy skumulowany wzrost PKB per capita w

latach 2008-2020, będący efektem organizacji UEFA EURO 2012TM,

wystąpi w województwach lubuskim (wzrost PKB per capita ok. 5,1% w

172

wariancie podstawowym), kujawsko-pomorskim (4,8%) i łódzkim (4,7%).

Wśród bezpośrednich organizatorów UEFA EURO 2012TM województwo

dolnośląskie znajdzie się w tej klasyfikacji na 5 pozycji (3,1%), pomorskie

na 8 (2,0%), mazowieckie na 9 (1,8%), zaś wielkopolskie na 10 (1,0%). W

województwach lubelskim, opolskim, podlaskim i świętokrzyskim

wynikający z organizacji UEFA EURO 2012TM wzrost PKB per capita w

latach 2008-2020 nie przekroczy 0,5%.

173

Załącznik A Wpływ infrastruktury drogowej i kolejowej na łączną produktywność czynników produkcji i PKB w województwach A.1. Wstęp Poniżej przedstawiono analizę przestrzennego zróżnicowania technicznego

uzbrojenia pracy, wydajności pracy1 i łącznej produkcyjności czynników

produkcji (total factor productivity-dalej również TFP) w Polsce w latach 1995-

2006 2 oraz oddziaływania infrastruktury transportowej na wojewódzkie TFP i

PKB. Dlatego też w prezentowanych rozważaniach znajdują się:

I. opisowe analizy przestrzennego zróżnicowania technicznego uzbrojenia

pracy i wydajności pracy;

II. porównania przestrzennego zróżnicowania owych zmiennych

makroekonomicznych;

III. oszacowania TFP w województwach w oparciu o koncepcję

makroekonomicznej, neoklasycznej funkcji produkcji Cobba-Douglasa;

IV. opisowe analizy przestrzennego zróżnicowania TFP w województwach;

V. endogenizacja TFP w oparciu o wskaźniki statystyczne dotyczące

przestrzennego zróżnicowania rozwoju infrastruktury transportowej

(drogowej i kolejowej) ze szczególnym uwzględnieniem oddziaływania

gęstości autostrad i dróg ekspresowych na TFP i PKB w województwach.

A.2. Regionalne zróżnicowanie technicznego uzbrojenia pracy i wydajności pracy

W prowadzonych dalej analizach, dotyczących oddziaływania

infrastruktury na TFP i PKB w województwach, wykorzystana jest

makroekonomiczna funkcja produkcji Cobba-Douglasa [1928] z elementami 1 Techniczne uzbrojenie pracy utożsamiane jest w prowadzonych dalej rozważaniach z wartością brutto środków trwałych na pracującego (z badań aktywności ekonomicznej ludności), zaś wydajność pracy to PKB na pracującego. 2 Wybór rozważanego w opracowaniu przedziału czasu (lata 1995-2006) wynika z dostępności danych statystycznych.

174

koncepcji reszt Solowa [1957]. Z równania reszt Solowa wynika, iż stopa

wzrostu łącznej produkcyjności czynników produkcji (długo utożsamiana w

makroekonomii ze stopą egzogenicznego postępu technicznego-por. np.

Tokarski [2005a]) jest różnicą pomiędzy stopą wzrostu wydajności pracy

(strumienia produktu na pracującego) a stopą wzrostu technicznego

uzbrojenia pracy (zasobu kapitału rzeczowego na pracującego) ważoną

udziałem nakładów kapitału w produkcie (lub elastycznością produkcji

względem nakładów kapitału rzeczowego). Dlatego też przed

przedstawieniem oszacowań i przestrzennego zróżnicowania TFP w

województwach należy najpierw scharakteryzować przestrzenne

zróżnicowanie technicznego uzbrojenia pracy i wydajności pracy w polskich

województwach w latach 1995-2006.

Przestrzenne zróżnicowanie technicznego uzbrojenia pracy w

województwach w latach 1995-2006 zilustrowane jest na mapie A.1. Z wykresu

tego oraz danych statystycznych dotyczących technicznego uzbrojenia

pracy wyciągnąć można następujące wnioski (por. też np. Tokarski [2005bc,

2008]):

Zdecydowanie najwyższym poziomem technicznego uzbrojenia pracy

w rozważanym w tym opracowaniu przedziale czasu charakteryzowało

się województwo mazowieckie (średnio 157,0 tys. PLN 3).

Wysoki poziom owej wielkości makroekonomicznej notowany był

również w województwach zachodniopomorskim (127,8 tys. PLN),

opolskim (125,0 tys. PLN), pomorskim (123,9 tys. PLN), śląskim (123,1 tys.

PLN) i dolnośląskim (118,9 tys. PLN).

W grupie o przeciętnym poziomie analizowanej tu zmiennej

makroekonomicznej znalazły się województwa wielkopolskie (104,9 tys.

PLN), warmińsko-mazurskie (104,5 tys. PLN) oraz lubuskie (100,4 tys. PLN).

3 Wszystkie podane dalej wielkości wyrażone w PLN przedstawione są w cenach stałych z 2006 roku.

175

Mapa A.1. Regionalne zróżnicowanie technicznego uzbrojenia pracy (tys. PLN, ceny stałe z 2006 roku) w latach 1995-2006

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS na stronie www.stat.gov.pl .

W pozostałych województwach (leżących głównie w Polsce

wschodniej) techniczne uzbrojenie pracy w latach 1995-2006 nie

przekraczało 100 tys. PLN, przy czym najniższe było w województwach

podkarpackim (83,4 tys. PLN) i lubelskim (81,9 tys. PLN).

Uogólniając można pokusić się o sformułowanie następujących

wniosków dotyczących kształtowania się przestrzennego zróżnicowania

technicznego uzbrojenia pracy w Polsce. Po pierwsze, zdecydowanie

najwyższym poziomem owej zmiennej makroekonomicznej

charakteryzowało się województwo mazowieckie4. Po drugie, z

wyjątkiem województw małopolskiego, łódzkiego i kujawsko-

pomorskiego, znacznie wyższy poziom owej zmiennej 4 Warto jednak w tym miejscu zwrócić uwagę na fakt, że województwo mazowieckie jest bardzo niejednorodne z punktu widzenia poziomu rozwoju ekonomicznego. Wynika to stąd, iż zarówno najwyższym poziomem wydajności pracy (mierzonej produkcją sprzedaną na pracującego), jak i płac w tym województwie charakteryzują się powiat grodzki warszawski oraz powiaty w najbliższym otoczeniu Warszawy. Znacznie niższe (często na poziomie biednych, rolniczych powiatów w województwie podkarpackim, podlaskim czy lubelskim) wartości owych zmiennych notowane były zaś w powiatach na północy i południu tegoż województwa (szerzej na ten temat por. np. Adamczyk, Tokarski, Włodarczyk [2009] lub Misiak, Sulima, Tokarski [2009]). Dlatego też należy się spodziewać, iż również najwyższym poziomem technicznego uzbrojenia pracy charakteryzowały się powiaty leżące w najbliższym otoczeniu Warszawy.

176

makroekonomicznej notowany był w województwach leżących na

zachód od Wisły. Po trzecie, wysoki lub względnie wysoki poziom

technicznego uzbrojenia pracy w takich województwach, jak

zachodniopomorskie, warmińsko-mazurskie i lubuskie, należy wiązać z

wysokim bezrobociem jawnym (szczególnie na obszarach

popegeerowskich) połączonym z niskim bezrobociem ukrytym (por. też

np. Kwiatkowski, Kucharski, Tokarski [2004]), co prowadziło do wysokich

wartości kapitału rzeczowego na pracującego.

Mapa A.2. ilustruje przestrzenne zróżnicowanie wydajności pracy w

województwach w rozważanym przedziale czasu. Z wykresu tego płyną

następujące wnioski (por. też np. Malaga, Kliber [2007], Gajewski [2007] lub

Wójcik [2008]):

Podobnie, jak w przypadku technicznego uzbrojenia pracy, również

zdecydowanie najwyższym poziomem wydajności pracy w latach 1995-

2006 charakteryzowało się województwo mazowieckie (85,1 tys. PLN).

W grupie województw o wysokim PKB na pracującego znalazły się

województwa śląskie (71,9 tys. PLN), pomorskie (66,8 tys. PLN) i

dolnośląskie (67,7 tys. PLN).

Do województw o przeciętnym, jak na warunki polskie, poziomie

rozważanej tu zmiennej makroekonomicznej należały województwa

zachodniopomorskie (65,5 tys. PLN) oraz wielkopolskie (60,6 tys. PLN).

Niskim poziomem wydajności pracy charakteryzowały się w latach

1995-2006 województwa lubuskie (55,9 tys. PLN), kujawsko-pomorskie

(54,3 tys. PLN), opolskie (54,0 tys. PLN), warmińsko-mazurskie (52,2 tys.

PLN) i małopolskie (48,9 tys. PLN).

W grupie województw o najniższym PKB na pracującego, poza

województwem łódzkim (47,0 tys. PLN), znalazły się województwa Polski

wschodniej, tj. podlaskie (45,3 tys. PLN), świętokrzyskie (43,0 tys. PLN),

podkarpackie (42,4 tys. PLN) oraz lubelskie (38,0 tys. PLN).

177

Mapa A.2. Regionalne zróżnicowanie wydajności pracy (tys. PLN, ceny stałe z 2006 roku) w latach 1995-2006


Podobnie jak w przypadku technicznego uzbrojenia pracy, również w

dziedzinie wydajności pracy (po pierwsze) zdecydowanie najwyższym

poziomem owej zmiennej charakteryzowało się województwo

mazowieckie oraz (po drugie) znacznie wyższe poziomy PKB na

pracującego w latach 1995-2006 na ogół notowane były w

województwach leżących na zachód od Wisły.

Analizując przestrzenne zróżnicowanie wydajności pracy oraz

technicznego uzbrojenia pracy w Polsce warto również zwrócić uwagę na

współzależności, które zachodziły pomiędzy owymi zmiennymi

makroekonomicznymi. Współzależności te zilustrowane zostały na wykresie

A.1. Z wykresu A.1 oraz z danych statystycznych dotyczących tych zmiennych

wynika, iż w latach 1995-2006 istniała (zgodna z teorią makroekonomicznej

funkcji produkcji - szerzej na ten temat por. np. Żółtowska [1997] lub Tokarski

[2009, rozdział pierwszy]) dość silna, dodatnia zależność korelacyjna

pomiędzy technicznym uzbrojeniem pracy a wydajnością pracy

178

(współczynnik korelacji Pearsona pomiędzy tymi zmiennymi wynosił 0,926, zaś

między ich logarytmami naturalnymi równy był 0,921).

Wykres A.1. Wydajność pracy (y) i techniczne uzbrojenie pracy (k) w województwach w latach 1995-2006 (logarytmy naturalne)

3,2

3,4

3,6

3,8

4

4,2

4,4

4,6

4,8

4 4,2 4,4 4,6 4,8 5 5,2 5,4

ln(k)

ln(y)

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS ze strony www.stat.gov.pl .

A.3. Oszacowania łącznej produkcyjności czynników produkcji w województwach i jej przestrzenne zróżnicowanie

W celu oszacowania TFP w polskich województwach w latach 1995-

2006 wykorzystano makroekonomiczną funkcję produkcji Cobba-Douglasa

daną następującym wzorem: αα 1

itititit LKAY (1),

gdzie:

Yit - wielkość produkcji w województwie i (i=1,2,…,16) w roku t (t=1995, 1996,

…, 2006);

Ait - łączna produkcyjność czynników produkcji w województwie i w roku t;

Kit - nakłady kapitału rzeczowego w województwie i w roku t;

Lit - liczba pracujących w województwie i w roku t.

179

Parametry i 1- (przy czym 0<<1) można interpretować na dwa sposoby:

na gruncie elastyczności oraz na gruncie marginalnej teorii podziału Clarka.

Na gruncie elastyczności parametry i 1- są elastycznościami produktu Y

względem (odpowiednio) nakładów kapitału rzeczowego K i nakładów

pracy L. Na gruncie zaś teorii podziału Clarka parametry te są udziałami

nakładów kapitału i pracy w produkcie5.

Łączną produkcyjność czynników produkcji w równaniu (1) można

utożsamiać z produktem, który mógłby być wytworzony z jednostkowych

nakładów czynników produkcji. Wynika to stąd, iż:

ititititit AAYLK αα 1111 .

Wyciągnąć stąd można m.in. wniosek, że im wyższe było TFP w województwie

i w roku t, tym wyższym poziomem rozwoju technologicznego

charakteryzowało się to województwo, gdyż z tych samych nakładów

klasycznych czynników produkcji (kapitału rzeczowego i pracy) można było

wytworzyć większy wolumen produkcji (co jest zgodne z definicją postępu

technicznego zaproponowaną w pracy Solowa [1967, s.48]).

Dzieląc stronami funkcję produkcji (1) przez liczbę pracujących Lit>0

uzyskuje się: α

it

itit

it

it

LKA

LY ,

lub: αititit kAy (2),

gdzie it

itit L

Yy oraz it

itit L

Kk to (odpowiednio) wydajność pracy i techniczne

uzbrojenie pracy w województwie i w roku t. Parametry funkcji wydajności

pracy (2) można estymować po jej zlogarytmowaniu stronami i sprowadzeniu

do postaci:

ititit ky lnln αΛ (3),

5 W prezentowanych dalej rozważaniach parametr wyszacowany jest z makroekonomicznej funkcji produkcji, a zatem nawiązuje do koncepcji opartej na elastyczności produktu Y względem nakładów kapitału K. Podejście oparte na udziałach nawiązujących do teorii podziału Clarka znaleźć zaś można w literaturze polskiej np. w pracy Rapackiego [2009]. Por. też np. Rapacki, Próchniak [2009] lub Tokarski, Gabryjelska, Krajewski, Mackiewicz [1999].

180

gdzie it jest logarytmem naturalnym z TFP w województwie i w roku t.

Logarytm ów, zgodnie z procedurą dywersyfikacji stałej (fixed effect- por. np.

Pindyck, Rubinfeld [1991), można zapisać następująco:

jj

jttit d

16

21 θθΛ (4),

gdzie 1t jest logarytmem naturalnym z TFP w województwie bazowym6, jt to

korekty na logarytm naturalny z TFP w j-tym województwie niebazowym, zaś dj

oznacza zmienne zerojedynkowe dla kolejnych województw niebazowych.

Jeśli zaś założy się, że TFP zwiększa się w każdym z województw według stopy

wzrostu g>0, równej stopie postępu technicznego w sensie Hicksa7, to

równanie (4) można zapisać następująco:

gtdaaj

jjit

16

21Λ (5).

Po wstawieniu równania (5) do zależności (3) okazuje się, iż funkcja

wydajności pracy (2) spełnia związek:

itj

jjit kgtdaay lnln16

21 α

(6).

Parametry równania (6) oszacowano metodą najmniejszych kwadratów

(dalej MNK). Oszacowane za pomocą MNK parametry owego równania

przedstawione są w tablicy A.1.

Z przedstawionych w tablicy A.1 estymacji parametrów równania (6)

wyciągnąć można następujące wnioski:

Oszacowana elastyczność produktu Y względem nakładów kapitału

rzeczowego K (lub - co na jedno wychodzi - wydajności pracy y

względem technicznego uzbrojenia pracy k) równa jest ok. 0,634.

Stopa postępu technicznego w sensie Hicksa, będąca stopą wzrostu

TFP, wynosiła w latach 1995-2006 około 2% rocznie. Oznacza to, iż stopa

wzrostu produktu, która wystąpiłaby przy stałych nakładach kapitału

6 Województwem bazowym w prowadzonych dalej rozważaniach jest zawsze województwo mazowieckie. Wynika to stąd, iż województwo to ma zarówno najwyższy potencjał demograficzny, jak i ekonomiczny. 7 Tj. takiego postępu technicznego, który nie zmienia krańcowej stopy substytucji pomiędzy nakładami kapitału rzeczowego i pracy.

181

rzeczowego i pracy, wyniosłaby wówczas przeciętnie 2% rocznie w

każdym z polskich województw.

Tablica A.1. Parametry regionalnej funkcji wydajności pracy

Zmienna objaśniająca Oszacowany parametr Statystyka t-Studenta Stała -38,857 -14,067 Dolnośląskie -0,0504 -2,834 Kujawsko-pomorskie -0,0927 -3,838 Lubelskie -0,39 -14,61 Lubuskie -0,13 -6,128 Łódzkie -0,212 -8,286 Małopolskie -0,196 -8,029 Opolskie -0,308 -18,197 Podkarpackie -0,291 -11,029 Podlaskie -0,317 -14,154 Pomorskie -0,063 -3,714 Śląskie -0,0106 -0,62 Świętokrzyskie -0,312 -12,372 Warmińsko-mazurskie -0,23 -11,339 Wielkopolskie -0,0837 -4,132 Zachodniopomorskie -0,13 -7,893 T 0,02 13,773 ln(k) 0,634 17,994 R2 0,982 Skor. R2 0,981 Liczba obserwacji 192 Próba 1995-2006

R2 to współczynnik determinacji, skor. R2-skorygowany współczynnik determinacji.

Dolnośląskie, kujawsko-pomorskie itd. to zmienne zerojedynkowe dla kolejnych województw

niebazowych.

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS ze strony www.stat.gov.pl .

Z oszacowań parametrów aj przy zmiennych zerojedynkowych dla

kolejnych województw niebazowych wynika, iż są one (po pierwsze)

ujemne oraz (po drugie) istotnie statystycznie różne od zera (z

wyjątkiem województwa śląskiego). Płynie stąd wniosek, iż we

182

wszystkich polskich województwach (z wyjątkiem województwa

śląskiego) TFP było znacznie niższe od tego, którym charakteryzowało

się województwo mazowieckie.

Oszacowanie 0,634 pozwoliło również na wyznaczenie TFP w

polskich województwach zgodnie z wynikającym ze związku (2) równaniem:

634,0it

itit k

yA (7).

Oszacowane na podstawie równia (7) przestrzenne zróżnicowanie TFP w

województwach w latach 1995-2005 ilustrowane jest na mapie A.3.

Mapa A.3. Regionalne zróżnicowanie TFP w latach 1995-2006

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS na stronie www.stat.gov.pl oraz

oszacowaniach równania (6).

Z mapy A.3. oraz oszacowania (7) TFP płyną następujące wnioski:

W grupie województw o najwyższym TFP w latach 1995-2006 znalazły się

województwa mazowieckie (3,44)8, śląskie (3,40) i dolnośląskie (3,26).

8 TFP jest wielkością niemianowaną.

183

Do województw o wysokiej wartości owej zmiennej makroekonomicznej

należały województwa pomorskie (3,23), wielkopolskie (3,16), kujawsko-

pomorskie (3,13) oraz zachodniopomorskie (3,02).

Grupa złożona z województw o średnim poziomie TFP w latach 1995-

2006 składała się z województw: lubuskiego (3,01), małopolskiego (2,82)

i łódzkiego (2,78).

Wśród województw o niskim TFP znalazły się województwa warmińsko-

mazurskie (2,73) i podkarpackie (2,56).

Najniższymi poziomami rozważanej tu zmiennej makroekonomicznej

charakteryzowały się zaś województwa opolskie (2,52), świętokrzyskie

(2,51), podlaskie (2,50) oraz lubelskie (2,32).

Warto również zwrócić uwagę na fakt, iż przestrzenne zróżnicowanie TFP

w Polsce w znacznej mierze pokrywało się z przestrzennym

zróżnicowaniem wydajności pracy oraz technicznego uzbrojenia pracy.

Rozważając przestrzenne zróżnicowanie TFP oraz (co miało miejsce w

pkt. A.2.) technicznego uzbrojenia pracy i wydajności pracy w Polsce w

latach 1995-2006 warto również przeprowadzić analizę porównawczą

ogólniejszych wskaźników owego zróżnicowania tych zmiennych

makroekonomicznych. Wskaźniki te zostały obliczone i zestawione w tablicy

A.2.

Z zestawionych w tablicy A.2 wskaźników wyciągnąć można wniosek,

że wśród trzech rozważanych tu zmiennych makroekonomicznych najwyższym

przestrzennym zróżnicowaniem w latach 1995-2006 charakteryzowała się

wydajność pracy, najniższym zaś TFP. Oznacza to, iż przestrzenne

zróżnicowanie produktu na pracującego w polskich województwach

wynikało zarówno z przestrzennego zróżnicowania kapitału rzeczowego na

pracującego, jak i z przestrzennego zróżnicowania TFP.

184

Tablica A.2. Wybrane wskaźniki przestrzennego zróżnicowania technicznego uzbrojenia pracy, wydajności pracy i TFP w latach 1995-2006

Wskaźnik zróżnicowania

Zmienna Techniczne

uzbrojenie pracy Wydajność

pracy TFP

Max/min 1,917 2,242 1,482

VS 0,2 0,228 0,122

Vd 0,163 0,182 0,105

VQ 0,168 0,18 0,107 VS to współczynnik zmienności oparty na odchyleniu standardowym; Vd- współczynnik

zmienności oparty na odchyleniu przeciętnym, zaś VQ-współczynnik zmienności oparty na

odchyleniu ćwiartkowym9.


A.4. Oddziaływanie infrastruktury drogowej i kolejowej na łączną produktywność czynników produkcji

Celem endogenizacji TFP w polskich województwach, w oparciu o

wybrane wskaźniki opisujące rozwój infrastruktury drogowej, oszacowano

parametry następujących równań:

k

kitk

jjjit fdbbA θ

15

10 (8a),

lub:

kitk

jjjit fdbbA θ

15

10 (8b),

gdzie:

Ait oznacza TFP w województwie i w roku t;

dj - zmienne zerojedynkowe dla kolejnych województw niebazowych;

fitk - wskaźnik opisujący gęstość k-tej infrastruktury drogowej w województwie i

w roku t, przy czym gęstości te mierzą:

autostrady wyrażone w km na 10 tys. km2 powierzchni województwa;

drogi ekspresowe w km na 10 tys. km2 powierzchni województwa; 9 Współczynniki te są ilorazami odchylenia standardowego do nieważonej średniej arytmetycznej (VS), odchylenia przeciętnego do nieważonej średniej arytmetycznej (Vd) oraz odchylenia ćwiartkowego do mediany (VQ).

185

pozostałe drogi w km na 10 tys. km2 powierzchni województwa;

drogi ogółem w km na 10 tys. km2 powierzchni województwa.

Oszacowane za pomocą MNK parametry równań (8ab)

przedstawione są w tablicy A.3. Kolumna (i) owej tablicy zawiera

oszacowania równania (8a), w którym gęstość dróg dezagregowana jest na

gęstość autostrad, dróg ekspresowych oraz gęstość pozostałych dróg.

Natomiast w kolumnach (ii-iv) TFP endogenizowane jest przez (odpowiednio)

gęstość autostrad (kolumna (ii)), gęstość dróg ekspresowych (kolumna (iii)) i

gęstość dróg ogółem (kolumna (iv)).

Z przedstawionych w tablicy A.3. wyników oszacowań wyciągnąć

można m.in. następujące wnioski10:

Oszacowania parametrów przy zmiennych zerojedynkowych dj dla

województw niebazowych okazały się na ogół istotnie statystycznie

ujemne. Płynie stąd wniosek, iż w 15 polskich województwach w latach

2001-2006 TFP było ceteris paribus niższe od tego, które notowano w

województwie mazowieckim.

Z oszacowań parametrów równania (8a), kolumna (i), wynika co

następuje. Po pierwsze, gęstość autostrad i pozostałych dróg

oddziaływała istotnie statystycznie, dodatnio na wojewódzkie TFP na

mniej niż 5% poziomie istotności. Po drugie, gęstość dróg ekspresowych

okazała się istotna statystycznie na prawie 24% poziomie istotności11. Po

trzecie, najwyższe oszacowanie współczynników równania (8a) przy

zmiennych infrastrukturalnych uzyskano w przypadku gęstości dróg

ekspresowych, najniższe zaś dla gęstości pozostałych dróg.

10 Oszacowania równań (8ab) oparte są na danych z lat 2001-2006, co wynika z dostępności danych statystycznych dotyczących długości dróg w województwach na stronie www.stat.gov.pl . 11 Ów względnie wysoki poziom istotności oddziaływania dróg ekspresowych na TFP mógł, jak się wydaje, wynikać z dość wysokiej współliniowości pomiędzy gęstością autostrad i dróg ekspresowych (współczynnik korelacji Pearsona pomiędzy owymi zmiennymi w województwach w latach 2001-2006 równy był 0,464).

186

Tablica A.3. Wpływ infrastruktury drogowej na łączną wydajność czynników produkcji

Zmienna objaśniająca Oszacowania (i) (ii) (iii) (iv)

Stała 0,966 3,666 3,559 0,0391 -1,141 -60,956 -45,592 -0,0518

Dolnośląskie -0,784 -0,77 -0,125 -0,669 (-4,462) (-4,714) (-1,265) (-5,430)

Kujawsko-pomorskie -0,322 -0,393 -0,481 -0,242 (-3,351) (-4,622) (-4,945) (-2,771)

Lubelskie -0,861 1,217 -1,121 -0,788 (-6,644) (-14,307) (-11,358) (-6,530)

Lubuskie 0,172 -0,598 -0,653 0,489 -0,635 (-7,035) (-7,040) -2,04

Łódzkie -0,917 -0,752 -0,537 -1,008 (-7,349) (-8,414) (-5,337) (-9,070)

Małopolskie -2,813 -0,919 -0,58 -3,489 (-4,359) (-8,742) (-5,869) (-5,930)

Opolskie -1,579 -1,682 -0,907 -1,387 (-7,948) (-8,822) (-9,010) (-12,333)

Podkarpackie -0,842 -0,992 -0,885 -0,852 (-8,965) (-11,658) (-8,789) (-9,841)

Podlaskie -0,0867 -1,034 -0,927 0,196 (-0,293) (-12,160) (-9,213) -0,734

Pomorskie 0,302 -0,238 -0,398 0,597 -1,316 (-2,800) (-3,537) -3,12

Śląskie -3,074 -0,324 -0,575 -3,686 (-3,778) (-2,989) (-2,439) (-4,878)

Świętokrzyskie -1,678 -0,979 -1,133 -1,841 (-7,722) (-11,503) (-10,194) (-9,369)

Warmińsko-mazurskie 0,25 -0,755 -0,662 0,562

-0,791 (-8,877) (-6,744) -1,973

Wielkopolskie -0,433 -0,55 -0,229 -0,342 (-3,919) (-5,099) (-2,444) (-4,156)

Zachodniopomorskie 0,292 -0,527 -0,514 0,645 -1,029 (-6,086) (-5,563) -2,648

Autostrady 0,00402 0,00726 - - -2,038 -3,916

187

Drogi ekspresowe 0,00606 - 0,0129 - -1,193 -2,359

Inne drogi 0,000327 - - -

-3,118

Drogi ogółem - - - 0,000447 -4,826

R2 0,901 0,885 0,872 0,894 Skor. R2 0,878 0,862 0,846 0,873

Liczba obserwacji 96 Próba 2001-2006

R2 to współczynnik determinacji, skor. R2 - skorygowany współczynnik determinacji. Dolnośląskie, kujawsko-pomorskie itp. to zmienne zerojedynkowe dla kolejnych województw niebazowych. W nawiasach pod oszacowaniami parametrów podano odpowiadające im statystyki t-Studenta. Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS na stronie www.stat.gov.pl .

Z oszacowań parametrów równania (8b) w kolumnach (ii-iv) wynika, iż

każda z wykorzystanych tam zmiennych opisujących gęstość

infrastruktury drogowej oddzielnie istotnie statystycznie oddziaływała na

przestrzenne zróżnicowanie TFP w polskich województwach. Z

oszacowań parametrów równania (8b) prezentowanych w owych

kolumnach tablicy A.3 wynika, iż najsilniej na wojewódzkie TFP

wpływała gęstość dróg ekspresowych, najsłabiej zaś gęstość dróg

ogółem.

Następnie próbowano, analogicznie jak miało to miejsce w przypadku

gęstości infrastruktury drogowej, oszacować oddziaływanie gęstości

infrastruktury kolejowej na przestrzenne zróżnicowanie TFP w Polsce. W tym

celu wykorzystano dostępne na stronie www.stat.gov.pl dane statystyczne

dotyczące długości linii kolejowych eksploatowanych przez PKP w latach

1999-2006 i oszacowano parametry równania (8b). Oszacowania

parametrów tego równania nie wykazały jednak istotnego statystycznie

oddziaływania gęstości linii kolejowych na TFP. Wynikać to może stąd, iż część

eksploatowanych linii kolejowych o charakterze lokalnym (typu np. linia

kolejowa Tarnobrzeg-Dębica) nie odgrywa praktycznie żadnej roli w

188

działalności gospodarczej, nie ma też większego znaczenia w transporcie

pasażerskim (lokalne linie kolejowe zostały w znacznej mierze wyparte przez

znacznie sprawniejszą i szybszą komunikację autobusową).

Z tych też względów zdecydowano się na rozwiązanie zastępcze.

Rozwiązanie to polega na tym, że na podstawie uzyskanych ze Spółki PL.2012

danych statystycznych dotyczących długości linii kolejowych

wykorzystywanych przez pociągi Intercity oraz pociągi ekspresowe (por.

diagram A.1.)12 w roku 2008 oszacowano parametry następującego

równania13:

ii fbA θ (9),

gdzie:

Ai oznacza TFP w województwie i w roku 2006;

fi - gęstość linii kolejowych, po których jeździły pociągi intercity i ekspresowe w

roku 2008 w km na 10 tys. km2 powierzchni województwa i.

Oszacowane za pomocą MNK parametry równania (9) przedstawione są w

tablicy A.4.

Z przedstawionych w tablicy A.4. oszacowań owego równania wynika

co następuje14:

Oddziaływanie gęstości rozważanych tu linii kolejowych na TFP okazało

się istotne statystycznie dopiero na ok. 15% poziomie istotności.

Przestrzenne zróżnicowanie TFP było objaśniane przez przestrzenne

zróżnicowanie gęstości analizowanych linii kolejowych jedynie w 8,1%

(por. skor. R2).

Oddziaływanie owych linii kolejowych na TFP okazało się znacznie

słabsze od analogicznego oddziaływania autostrad i dróg

ekspresowych15.

12 Nie należy tego jednak mylić z liniami Spółki PKP Intercity, gdyż obecnie spółka ta obsługuje również większość dalekobieżnych pociągów pośpiesznych. 13 Ponieważ dane dotyczące gęstości połączeń pociągów intercity i ekspresowych dotyczą tylko jednego roku, zatem w estymacjach parametrów równania (9) nie można było wykorzystać efektu dywersyfikacji stałej. 14 Do przedstawionych w tablicy 4 oszacowań parametrów funkcji (9) należy podchodzić wyjątkowo ostrożnie, gdyż oparte są one jedynie na 16 obserwacjach, podczas gdy podstawą oszacowań parametrów równań (8ab) w tablicy 3 było prawie 100 obserwacji.

189

Diagram A.1. Sieć pociągów intercity i ekspresowych w Polsce w 2009 r.

Źródło: PKP Intercity.

Tablica A.4. Wpływ infrastruktury kolejowej na łączną wydajność czynników produkcji

Zmienna objaśniająca Oszacowany parametr Statystyka t-Studenta

Stała 3,063 19,049 Drogi kolejowe 0,00179 1,522 R2 0,142 Skor. R2 0,0806 Liczba obserwacji 16 Próba 2006

R2 to współczynnik determinacji, skor. R2 - skorygowany współczynnik determinacji. Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS na stronie www.stat.gov.pl oraz danych

uzyskanych w Spółce PL.2012. Oszacowane parametry równania (8a) oraz równania (9) pozwoliły na

symulacje wpływu budowy nowych autostrad, dróg ekspresowych i linii

pociągów intercity oraz ekspresowych na TFP w województwach. Symulacje

15 Wydaje się, iż wniosek ten wynikać może stąd, iż transport kolejowy w Polsce odgrywa znacznie mniejszą rolę w transporcie towarów od transportu drogowego, zaś transport pasażerski względnie szybkimi kolejami (czyli pociągami intercity i ekspresowymi) nie wpływa bardzo istotnie na TFP (por. też Tokarski, Gajewski [2003]).

190

te oparte są na wynikającym z równań (8a) i (9) oraz funkcji produkcji (1)

związku16: 366,0634,0

iik

iki LKfY

ΔθΔ (10),

gdzie:

iYΔ oznacza przyrost PKB w województwie i;

k - oszacowane parametry równań (8a) lub (9); k

ifΔ - przyrost gęstości k-tego rodzaju infrastruktury w województwie i;

iK

- bazowy zasób kapitału rzeczowego w województwie i;

iL

- bazowy zasób nakładów pracy17.

W prezentowanych dalej symulacjach przyjęto, że w każdym w

województw zbuduje się 100 km nowych autostrad, 100 km dróg

ekspresowych i 100 km linii kolejowych eksploatowanych przez pociągi

intercity lub ekspresowe. Wówczas kifΔ określa równanie:

i

ki Pf 100Δ ,

gdzie Pi oznacza (wyrażoną w dziesiątkach tysięcy km2) powierzchnię i-tego

województwa. Rezultaty symulacji przedstawione są w tablicy A.5. Wynika z

nich, że:

Przeciętna ekonomiczna produktywność dróg ekspresowych (mierzona

przyrostami PKB) jest o ponad 50% wyższa od produktywności autostrad

oraz ponad 13,5-krotnie wyższa od produktywności rozważanych tu linii

kolejowych.

Zdecydowanie najwyższymi, bezwzględnymi przyrostami PKB

towarzyszącymi wybudowaniu 100 km owych autostrad, dróg

ekspresowych i rozważanych linii kolejowych powinno charakteryzować

się województwo śląskie18. W pierwszej grupie kwartylowej, o

16 Prowadzone tu analizy wymagają warunku ceteris paribus. Szerzej na temat innych determinant TFP por. np. Rapacki [2009] lub Tokarski [2009]. 17 Bazowe zasoby kapitału i pracy to zasoby klasycznych czynników produkcji z roku 2006, czyli z ostatniego roku, dla którego dostępne są dane statystyczne niezbędne do oszacowania parametrów funkcji wydajności pracy (6). 18 Wydaje się, że estymowane tu przyrosty PKB dla województwa śląskiego są przeszacowane, co wynika stąd, iż województwo to charakteryzuje się najwyższym w Polsce kapitałem rzeczowym, liczbą pracujących i TFP na km2 powierzchni.

191

najwyższych bezwzględnych przyrostach PKB, znajdują się także

województwa mazowieckie, małopolskie i dolnośląskie. Do drugiej

grupy kwartylowej należą województwa łódzkie, wielkopolskie, opolskie

i pomorskie, do trzeciej - świętokrzyskie, podkarpackie, kujawsko-

pomorskie oraz lubelskie, do ostatniej zaś województwa: lubuskie,

zachodniopomorskie, podlaskie i warmińsko-mazurskie.

Tablica A.5. Wpływ zbudowania 100 km autostrad, 100 km dróg ekspresowych oraz 100 km linii kolejowych na PKB w województwach (w porównaniu do roku 2006, w cenach stałych z 2006 r.)

Województwo Autostrady Drogi ekspresowe Linie kolejowe

Wzrost PKB w mln PLN

Wzrost PKB w %


Wzrost PKB w %


Wzrost PKB w %

Dolnośląskie 477,3 0,56 719,6 0,84 53,1 0,06 Kujawsko-pomorskie 313,7 0,62 473 0,94 34,9 0,07 Lubelskie 255,6 0,63 385,4 0,94 28,4 0,07 Lubuskie 227,9 0,91 343,6 1,38 25,3 0,1 Łódzkie 454,4 0,69 684,9 1,04 50,5 0,08 Małopolskie 652,7 0,83 984 1,25 72,6 0,09 Mazowieckie 653,4 0,29 985 0,43 72,7 0,03 Opolskie 362,1 1,55 545,8 2,34 40,3 0,17 Podkarpackie 325,7 0,82 491 1,23 36,2 0,09 Podlaskie 174,7 0,72 263,3 1,08 19,4 0,08 Pomorskie 349,2 0,58 526,5 0,87 38,8 0,06 Śląskie 1209 0,88 1822,6 1,32 134,4 0,1 Świętokrzyskie 328,7 1,21 495,6 1,83 36,6 0,13 Warmińsko-mazurskie 166,3 0,55 250,7 0,84 18,5 0,06 Wielkopolskie 370,2 0,37 558 0,56 41,2 0,04 Zachodniopomorskie 221,5 0,52 333,9 0,78 24,6 0,06

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS na stronie www.stat.gov.pl oraz

oszacowań parametrów równań (8ab) i (9).

Wybudowanie 100 km nowych autostrad, dróg ekspresowych i linii

kolejowych eksploatowanych przez pociągi intercity i ekspresowe

doprowadziłoby zaś do najwyższych względnych przyrostów PKB w

192

województwach opolskim, świętokrzyskim, lubuskim i śląskim. Najniższe

względne przyrosty owej zmiennej makroekonomicznej powinny być

natomiast notowane w województwach warmińsko-mazurskim,

zachodniopomorskim, wielkopolskim oraz mazowieckim.

Zaprezentowane wyniki badań są o tyle istotne, iż w analizach

dotyczących przestrzennego zróżnicowania rozwoju ekonomicznego

gospodarki polskiej zazwyczaj pomija się wpływ zasobów transportowych

na to zróżnicowanie koncentrując się głównie na zasobach lub

inwestycjach w kapitał rzeczowy (w sektorze przedsiębiorstw) oraz

zasobach lub inwestycjach w kapitał ludzki [Malaga, Kliber, 2007;

Gajewski, 2007; Wójcik, 2007; Tokarski, 2005b].

A.5. Podsumowanie Prowadzone rozważania można podsumować następująco:

Zdecydowanie najwyższym poziomem wydajności pracy i

technicznego uzbrojenia pracy w latach 1995-2006 charakteryzowało

się województwo mazowieckie. Ponadto w województwach Polski

zachodniej poziom tych zmiennych makroekonomicznych był na

ogół wyższy niż w województwach leżących we wschodniej części

kraju. Bardzo zbliżone do przestrzennego zróżnicowania wydajności

pracy i technicznego uzbrojenia pracy, było również zróżnicowanie

TFP.

Porównanie wskaźników przestrzennego zróżnicowania trzech

wspomnianych uprzednio zmiennych makroekonomicznych pokazuje,

iż najbardziej zróżnicowana była wydajność pracy, najmniej zaś TFP.

Analiza oddziaływania infrastruktury transportowej na łączną

wydajność czynników produkcji i (pośrednio) wydajność pracy

dowodzi, iż najsilniej na te zmienne wpływa gęstość sieci dróg

ekspresowych, następnie autostrad i innych dróg, natomiast najsłabiej

– gęstość sieci kolejowej.

193

Załącznik B

Charakterystyka modelu CGE – podstawowe mechanizmy i założenia symulacji

B.1. Model CGE dla Polski – podstawowe fakty Konstrukcja modelu wykorzystywanego do symulacji wpływu UEFA EURO

2012™ na polską gospodarkę została oparta przede wszystkim na dwóch

źródłach – Dixon, Parmenter [1996] oraz Horridge [2003]. Wymienione

publikacje przedstawiają strukturę modelu CGE jako rozległy i szczegółowy

standard, który jest zazwyczaj punktem wyjścia do budowy modelu

empirycznego konkretnej gospodarki (stąd użycie terminu „generic” na

określenie modelu przedstawianego w publikacji Horridge’a). Takie też

podejście przyjęto na potrzeby badania ekonomicznych skutków organizacji

UEFA EURO 2012™ w Polsce. Specyfikację modelu dostosowano, z jednej

strony, do potrzeb badawczych, z drugiej zaś – do możliwości wynikających

z dostępności danych oraz czasu realizacji projektu. Skorzystano też

z doświadczeń związanych z konstrukcją i zastosowaniami wielosektorowych

modeli zintegrowanych – m.in. specyfikację równań konsumpcji opartą na

kompletnym modelu popytu PADS, wykorzystującym parametry estymowane

ekonometrycznie.

B.1.1. Typ modelu i poziom dezagregacji Przedstawiany model jest dynamicznym (międzyokresowym – „inter-

temporal”) modelem równowagi ogólnej (CGE – computable general

equilibrium). W modelu zastosowano następującą dezagregację gospodarki:

41 gałęzi (rodzajów działalności według PKD1) oraz taka sama liczba

kategorii wyrobów i usług (według PKWiU2),

1 Polska Klasyfikacja Działalności.

2 Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług.

194

12 grup wyrobów i usług konsumpcyjnych sklasyfikowanych według

celu (COICOP3)

6 sektorów instytucjonalnych (gospodarstwa domowe, instytucje

rządowe i samorządowe, instytucje niekomercyjne, instytucje

finansowe i ubezpieczeniowe, przedsiębiorstwa niefinansowe,

zagranica),

2 czynniki produkcji – kapitał i praca,

2 rodzaje marż – handlowa i transportowa – stosowane w wycenie

produktów,

10 kategorii popytu finalnego (w tym 6 typów nakładów

inwestycyjnych).

W modelu wyróżniono ponadto dwie gałęzie specjalne (nie występujące

w standardowych klasyfikacjach), które pozwolą ująć działalność związaną

bezpośrednio z obsługą UEFA EURO 2012™ (budżet operacyjny UEFA), a także

z obsługą ruchu turystycznego generowanego przez same mistrzostwa oraz

zmiany wizerunkowe kraju następujące po nich.

B.1.2. Produkcja Proces wytwarzania w poszczególnych gałęziach opisują funkcje

produkcji, będące połączeniem funkcji Leontiefa i funkcji typu CES (constant

elasticity of substitution). Każdy rodzaj działalności charakteryzuje się

odmienną technologią produkcji. Przyjmuje się założenie, że kapitał jest

specyficzny dla poszczególnych gałęzi, natomiast praca jest jednorodna

i mobilna, tj. dopuszczalne są jej przepływy między gałęziami. Przyjęto też, że

produkcja charakteryzuje się stałymi przychodami ze skali, co jest

równoznaczne z założeniem o konkurencyjnej naturze rynków produktów

poszczególnych gałęzi.

3 Classification of Individual Consumption by Purpose.

195

B.1.3. Popyt Popyt finalny jest w modelu reprezentowany w następującym podziale:

popyt konsumpcyjny, będący wynikiem decyzji pojedynczego,

reprezentatywnego gospodarstwa domowego; do konsumpcji

gospodarstw domowych włączono także spożycie w instytucjach

niekomercyjnych,

popyt inwestycyjny, wyznaczany (poza wyodrębnionymi elementami

egzogenicznymi4) osobno dla poszczególnych gałęzi, a następnie

agregowany do poziomu 6 typów wydatków inwestycyjnych

(inwestycje przedsiębiorstw5 oraz inwestycje sektora instytucji

rządowych i samorządowych – każda z tych kategorii w podziale na:

nakłady na budynki i budowle, maszyny i urządzenia oraz środki

transportu6),

popyt zagranicy – bez podziału na kierunki eksportu (kraje –

odbiorców),

spożycie sektora instytucji rządowych i samorządowych,

przyrost zapasów.

Dla każdej z wymienionych kategorii popytu wydatki przedstawiane są

w modelu w podziale na 41 grup towarów i usług (według PKWiU).

B.1.4. Ceny Czynnikiem równoważącym popyt i podaż na poszczególnych rynkach są

ceny, wyodrębnione dla każdej grupy towarów i usług (w dodatkowym

4 W tym – bezpośrednimi inwestycjami zagranicznymi.

5 Pod pojęciem inwestycji przedsiębiorstw rozumie się w tym miejscu nakłady przedsiębiorstw niefinansowych i instytucji finansowych, jak również małych firm, zaliczanych w rachunkach narodowych do sektora gospodarstw domowych. Dla uproszczenia inwestycje sektora instytucji rządowych i samorządowych nazywane będą inwestycjami publicznymi, pozostałe zaś – prywatnymi.

6 Do tej ostatniej kategorii włączono także inne – niesklasyfikowane tutaj – rodzaje nakładów inwestycyjnych.

196

podziale na ceny dóbr krajowych i importowanych), a także dla czynników

produkcji – kapitału i pracy. Model wyznacza też szereg indeksów cen dla

kategorii zagregowanych – w tym dla PKB, konsumpcji, inwestycji itp.

W wycenie produktów stosowane są – w zależności od kontekstu – ceny

bazowe lub ceny nabywcy.

B.1.5. Dochody Podział dochodów zobrazowany jest w modelu w sposób odpowiadający

konwencji przyjętej w rachunkach narodowych [Boratyński, 2009]. Model

pozwala na wyliczanie różnych składników i form dochodów sektorów

instytucjonalnych (np. dochody pierwotne i dochody do dyspozycji

gospodarstw domowych, wpływy podatkowe sektora rządowego itp.),

a także różnego typu rozchody niezwiązane z wydatkami rzeczowymi (np.

składki ZUS, podatki dochodowe, darowizny). Ponadto obliczane są salda

dochodów i wydatków sektorów instytucjonalnych, wśród których znajdują się

deficyt sektora finansów publicznych oraz saldo obrotów bieżących.

B.1.6. Dynamika modelu Omawiany model jest modelem dynamicznym, co oznacza, że:

wyznaczane są w nim rozwiązania dla kolejnych lat kalendarzowych

(prezentowane dalej symulacje obejmują okres 2007-2020),

opisuje proces akumulacji kapitału – w każdej gałęzi z osobna,

inwestycje w każdej gałęzi wyznaczane są na podstawie

antycypowanych przyszłych dochodów z kapitału i kosztów

inwestycji; w modelu zastosowano koncepcję racjonalnych

oczekiwań, co oznacza, że przewidywania formułowane w danym

okresie są zgodne z wynikami rozwiązania modelu dla przyszłych

okresów (tzw. model-consistent expectations),

akumulowany jest dług sektora finansów publicznych oraz dług

wobec zagranicy.

197

Czas ma w modelu charakter dyskretny.

B.1.7. Technika rozwiązywania Do implementacji modelu wykorzystano pakiet GEMPACK (General

Equilibrium Modelling PACKage – Harrison, Pearson [1996]), posługując się

mieszaną postacią zapisu – część równań występuje tam jako równania dla

poziomów zmiennych (levels equations), część zaś – jako równania dla ich

procentowych zmian (percentage change equations). Równania

wykorzystujące zmienne w postaci procentowych zmian stosowano w tych

miejscach, w których upraszczało to zapis, ograniczając zarazem liczbę

parametrów równań. Zastosowano technikę polegającą na jednoczesnym

rozwiązywaniu dla wszystkich analizowanych okresów [Malakellis, 2000].

B.1.8. Baza danych i kalibracja parametrów Kalibracja parametrów pozwala osadzić teoretyczne specyfikacje

mechanizmów ekonomicznych w kontekście struktury analizowanej

gospodarki. Kalibracja jest techniką pozwalającą ustalić wartości

parametrów na podstawie danych dotyczących pojedynczego okresu.

Parametry kalibrowane są w taki sposób, aby rozwiązanie modelu

(dokonywane bez zaburzeń zmiennych egzogenicznych) dokładnie

odtwarzało dane dla okresu referencyjnego (tzw. benchmark data).

Podstawowym źródłem danych o strukturze polskiej gospodarki,

wykorzystanym do parametryzacji modelu, był szacunkowy bilans

przepływów międzygałęziowych za rok 2007. Drugim źródłem była publikacja

GUS pt. „Rachunki narodowe według sektorów i podsektorów

instytucjonalnych 2005–2007” [Główny Urząd Statystyczny, 2009] – dane te

posłużyły przede wszystkim do wyznaczenia parametrów równań opisujących

sferę podziału dochodów. Część parametrów – w tym zwłaszcza różnego

typu elastyczności – przyjęto za wynikami opisanymi w literaturze (zob. pkt

B.2.6). Parametry równań konsumpcji pochodzą z estymacji ekonometrycznej.

198

B.1.9. Rozwiązanie bazowe i scenariusz „EURO” W przedstawianej tu analizie pod pojęciem rozwiązania bazowego rozumie

się rozwiązanie reprezentujące pewną hipotetyczną ścieżkę wzrostu polskiej

gospodarki w okresie 2007–2020 w sytuacji, w której UEFA EURO 2012™ nie

byłoby w Polsce organizowane7. W związku z tym scenariusz bazowy będzie

tu określany jako scenariusz „bez EURO”. Aby znaleźć rozwiązanie bazowe,

trzeba było przyjąć szereg założeń (a więc stworzyć pewien scenariusz) – np.

dotyczących tempa postępu technicznego, tempa inflacji, kształtowania się

podaży siły roboczej itp. – w czym kierowano się m.in. analizą trendów

rozwoju polskiej gospodarki w ostatnich latach. Scenariusz bazowy zakłada

implicite, że inwestycje w infrastrukturę transportową, a także stadiony i centra

pobytowe, byłyby i tak realizowane, choć w wolniejszym tempie i później niż

w przypadku przygotowań do UEFA EURO 2012™.

Symulacja efektów UEFA EURO 2012™ polega na wprowadzeniu do

modelu (poprzez korekty zmiennych egzogenicznych) bodźców związanych

z przygotowaniami i organizacją imprezy – m.in. przyspieszenie realizacji

inwestycji infrastrukturalnych, uwzględnienie wydatków związanych

z dodatkowym ruchem turystycznym oraz wydatków z budżetu operacyjnego

UEFA – a następnie ponownym jego rozwiązaniu. Porównanie tak

otrzymanego rozwiązania z rozwiązaniem bazowym pozwala wnioskować

o spodziewanych skutkach gospodarczych wydarzenia. Zestaw założeń

dotyczących bodźców („szoków”) wprowadzanych do modelu będzie tu

określany mianem „scenariusza EURO”, przy czym będzie on rozważany

w trzech wariantach – podstawowym, optymistycznym i pesymistycznym8.

Ponieważ analiza dotyczy odchyleń od rozwiązania bazowego, kształt

samego scenariusza bazowego, choć może mieć pewne znaczenie, nie jest

7 Problematykę konstrukcji rozwiązania bazowego w modelu CGE z mechanizmem racjonalnych oczekiwań7 opisują Wendner [1999] oraz Harrison i Pearson [2002]; rozwiązanie bazowe jest niekiedy określane jako „międzyokresowa baza danych” – „intertemporal database”.

8 Symulacja „scenariusza EURO” składa się de facto z sekwencji symulacji, dokonywanych odrębnie dla wyróżnionych typów bodźców.

199

kluczowy dla wniosków formułowanych na podstawie symulacji. Wskazuje na

to szereg eksperymentów symulacyjnych dokonanych na modelu.

Niezależnie od tego model dostosowano tak, aby dla lat 2008–2009 jego

rozwiązanie dla scenariusza „EURO” (w wariancie podstawowym) było

zgodne z najważniejszymi sygnalnymi danymi makroekonomicznymi dla tego

okresu (model z definicji „odtwarza” obraz gospodarki w roku 2007 –

pierwszym roku symulacji). Dane z lat 2008–2009 stanowiły zatem dodatkowe

źródło informacji, pomocne dla określenia wartości parametrów modelu.

B.2. Oddziaływanie UEFA EURO 2012™ – podstawowe mechanizmy ekonomiczne

Poniżej w kolejnych punktach omawiane są mechanizmy modelu kluczowe

z punktu widzenia analizy ekonomicznych skutków UEFA EURO 2012™.

B.2.1. Rola potencjału gospodarczego W prezentowanym modelu CGE potencjał gospodarki opisywany jest za

pomocą dwóch rodzajów zmiennych. Po pierwsze, są to zasoby – kapitału

i pracy, po drugie zaś – łączna produktywność czynników produkcji (total

factor productivity, w skrócie TFP), będąca kategorią niematerialną. Wzrost

TFP oznacza, że przy danych nakładach kapitału i pracy gospodarka (gałąź)

jest w stanie wytworzyć więcej wyrobów lub usług. Zwiększenie TFP przypisuje

się zazwyczaj postępowi techniczno-organizacyjnemu.

W omawianym tu modelu wzrost gospodarczy może zatem wynikać ze

zwiększenia zasobów kapitału (majątku trwałego), wzrostu łącznego

zatrudnienia lub wzrostu TFP (czynniki te mogą też działać jednocześnie,

z różnym nasileniem). Wahania koniunkturalne mogą powodować niepełne

wykorzystanie potencjału (jak w sytuacji kryzysowej) lub też wykorzystanie go

ponad normę9 („przegrzanie”), co objawiać się będzie wahaniami łącznego

zatrudnienia.

9 Norma taka może się wiązać np. ze standardowym wymiarem czasu pracy.

200

Zasoby siły roboczej (podaż pracy) w gospodarce zdeterminowane są

głównie czynnikami o charakterze demograficznym. Zasoby te wyznaczają

jednocześnie górną granicę łącznego zatrudnienia w gospodarce. Założono,

że całkowita podaż pracy w gospodarce w analizowanym okresie (2007–

2020) będzie stała10. Do zwiększenia potencjału gospodarki, a tym samym

zwiększenia tempa wzrostu gospodarczego, przyczyniać się będzie

przyspieszenie inwestycji.

Przyspieszenie inwestycji infrastrukturalnych w związku z przygotowaniami

do UEFA EURO 2012™ spowoduje, że określony przyrost potencjału

gospodarczego osiągnięty zostanie wcześniej niż w przypadku realizacji

scenariusza „bez EURO”. Jeżeli chodzi o inwestycje w centra pobytowe oraz

stadiony, to w modelu wzrost podaży w odpowiednich gałęziach

uwzględniany jest poprzez wzrost ich majątku trwałego. Podobnie jest

w przypadku infrastruktury transportowej – w zakresie transportu kolejowego,

miejskiego oraz lotnisk (rozbudowa przyczyniać się też będzie do obniżki

kosztów tych usług transportowych). W odniesieniu do infrastruktury drogowej

zastosowano jednakże inne ujęcie, przyjmując, iż nakłady inwestycyjne w tej

dziedzinie przyczyniają się do zwiększenia TFP wszystkich gałęzi gospodarki

(dodatnie efekty zewnętrzne). Argumentem na rzecz takiego rozwiązania jest

fakt, że korzyści z infrastruktury drogowej czerpią w zasadzie wszystkie branże

(przejazdy służbowe, dojazdy do pracy), a ponadto w dużej mierze

korzystanie z tej infrastruktury jest nieodpłatne, a przez to nieuwzględnione

w rachunku ekonomicznym.

B.2.2. Rezultaty przyspieszenia inwestycji Na wykresie B.1. prosta ciągła przedstawia potencjał wytwórczy

gospodarki – ponieważ założono stałą podaż siły roboczej, potencjał ten

można utożsamiać z wydajnością pracy, rosnącą na skutek wzrostu

wyposażenia kapitałowego (technicznego uzbrojenia pracy) i TFP. Produkcja

10 Biorąc pod uwagę prognozy demograficzne, mówiące o spadku liczby osób w wieku produkcyjnym w nadchodzących latach, utrzymanie stałej podaży pracy wiązać się będzie musiało ze wzrostem współczynnika aktywności zawodowej bądź likwidacją części bezrobocia o charakterze strukturalnym.

201

(PKB) osiągana w danym przedziale czasowym równoważna jest polu

powierzchni pod tą prostą. W wyniku przyspieszenia inwestycji następuje

również zwiększenie tempa wzrostu potencjału wytwórczego, co pokazuje

linia przerywana. Fakt, że linia przerywana łączy się ponownie z linią ciągłą,

odzwierciedla założenie, że początkowej kumulacji inwestycji towarzyszy ich

późniejsze obniżenie – przyspieszenie inwestycji oznacza tu więc wyłącznie

zmianę ich rozkładu w czasie, natomiast łączny ich strumień w całym

analizowanym okresie pozostaje stały. Innymi słowy, możliwości wytwórcze

gospodarki w wariancie przyspieszenia i jego braku ostatecznie osiągają

jednakowy poziom w odpowiednim czasie (np. autostrady i drogi ekspresowe

powstałyby i ostatecznie bez bodźca w postaci przygotowań do imprezy).

Tym, co decyduje o korzyściach z przyspieszenia realizacji inwestycji, jest

możliwość wcześniejszego zbierania owoców wzrostu potencjału

gospodarczego – PKB przejściowo rośnie o wielkość odpowiadającą polu

powierzchni między linią ciągłą a linią przerywaną11.

Wykres B.1. Efekty przyspieszenia


11 Mierząc w kategoriach tempa wzrostu PKB – najpierw następuje jego zwiększenie, a następnie obniżenie. Jednak w kategoriach skumulowanej wielkości PKB obserwowany jest wzrost.

czas

Możliwości wytwórcze

202

W tym miejscu analiza abstrahuje od możliwych efektów wypierania

inwestycji prywatnych przez (częściowo) publiczne inwestycje

infrastrukturalne, niwelujących być może do pewnego stopnia pokazany

wyżej efekt przyspieszenia. Efekty wypierania omawiane są w podpunkcie

3.4.2. Generalnie symulacja scenariusza „EURO” będzie zakładać, że

dodatkowy potencjał znajduje swoje ujście – jest absorbowany przez popyt

konsumpcyjny i inwestycyjny oraz eksport. Innymi słowy, ma tu miejsce

odwołanie się do zasady, iż „podaż tworzy popyt”.

B.2.3. Optymalizacyjne zachowania podmiotów gospodarczych Oparcie specyfikacji modelu na kryteriach optymalizacji decyzji sprawia, że

model ten odzwierciedla racjonalne reakcje podmiotów gospodarczych na

różnego typu bodźce (np. popyt na określony produkt bądź czynnik produkcji

będzie spadał pod wpływem podwyżki jego ceny). W rozważanym tu modelu

zachowania explicite optymalizacyjne dotyczą głównie producentów,

a w pewnej mierze także nabywców dóbr finalnych.

Decyzje dotyczące produkcji

Producenci (gałęzie – z założenia działające na doskonale

konkurencyjnych rynkach) występują w modelu zarówno w charakterze

nabywców, jak i w charakterze dostawców. Jako nabywcy producenci

określają popyt na pierwotne czynniki produkcji – kapitał i pracę – oraz na

dobra i usługi wykorzystywane jako nakłady w procesie produkcji (nakłady

materiałowe / zużycie pośrednie), rozróżniając przy tym produkty

pochodzenia krajowego i z importu. Jako dostawcy producenci decydują

o strukturze swojej produkcji (output mix).

Przyjmuje się, że zarówno kapitał i praca, jak i produkty krajowe

oraz importowane, są do pewnego stopnia substytutami – choć nie

substytutami doskonałymi. Ich wzajemne zastępowanie odbywa się więc w

granicach wyznaczanych przez technologię wytwarzania w danej gałęzi,

opisywaną za pomocą funkcji typu CES. Wobec tego stosowane proporcje

kapitału i pracy, a także proporcje materiałów pochodzących z różnych

203

źródeł, będą w poszczególnych gałęziach różne, lecz jednocześnie będą

dostosowywane do zmian relacji cenowych w taki sposób, aby

minimalizować koszty wytwarzania. Nakłady materiałowe zużywane są

w procesie produkcyjnym w stałych proporcjach, specyficznych dla

poszczególnych gałęzi – założenie to wyraża się wykorzystaniem funkcji

produkcji Leontiefa.

Gałęzie mogą do pewnego stopnia modyfikować strukturę swej produkcji

w celu maksymalizacji zysku, tj. zwiększać produkcję tych wyrobów i usług,

które aktualnie mają relatywnie wysokie ceny. Poprzez ten mechanizm w

symulacjach uwzględnia się fakt, że w praktyce niemal wszystkie gałęzie –

poza produkcją odpowiadającą jej podstawowemu profilowi – świadczą

także produkcję poboczną. Możliwości dostosowania struktury produkcji

w poszczególnych gałęziach opisują funkcje typu CET (constant elasticity of

transformation).

Decyzje inwestycyjne Bieżące inwestycje powiększają kapitał dostępny dla poszczególnych

gałęzi w kolejnych okresach, a zatem determinują ich potencjał produkcyjny.

Zarazem kapitał (majątek trwały) ulega stopniowemu zużyciu. Inwestycje

i akumulacja kapitału są zatem kluczowym elementem dynamiki

rozważanego modelu.

Specyfikacja równań inwestycji opiera się na formule zaproponowanej

w: Dixon, Parmenter [1996]. Równania te wyprowadza się poprzez rozwiązanie

problemu decyzyjnego (w skończonym czasie dyskretnym), w którym nakłady

inwestycyjne są ustalane w taki sposób, aby zmaksymalizować wartość

zaktualizowaną netto, tj. strumień przyszłych zdyskontowanych przychodów

z kapitału pomniejszonych o koszty inwestycji. Zakłada się przy tym

racjonalność oczekiwań producentów, co oznacza w tym przypadku, że

trafnie przewidują oni kształtowanie się przyszłych cen itp. Jakkolwiek

zasadność założenia racjonalnych oczekiwań bywa kwestionowana,

opisywane przez model reakcje producentów na różnego typu szoki można

204

interpretować jako zachowania najlepiej wykorzystujące potencjał

poszczególnych gałęzi gospodarki. Odrębnym pytaniem jest, czy optymalny

scenariusz zrealizuje się w rzeczywistości.

W przyjętej specyfikacji modelu uwzględniono tzw. koszty dostosowań (cost

of adjustment), które w pewnym sensie stanowią przybliżenie nie występującej

w modelu explicite wyceny ryzyka. Parametry opisujące koszty dostosowań

skalibrowano w taki sposób, aby otrzymywane rozwiązania były co do skali

bliskie poziomom nakładów inwestycyjnych obserwowanych w rzeczywistości.

Stopy zużywania się majątku w poszczególnych gałęziach oszacowano na

podstawie stóp amortyzacji. Model zakłada, że kapitał jest specyficzny dla

gałęzi każdego rodzaju działalności, w związku z czym nie następują jego

przepływy między gałęziami. Nakłady inwestycyjne wyznaczane w modelu

nie obejmują bezpośrednich inwestycji zagranicznych, które są traktowane

jako egzogeniczne.

Mechanizm międzyokresowej optymalizacji inwestycji przejawia się w

modelu w taki sposób, że wystąpienie szoku w postaci np. wzrostu popytu na

określone dobro powoduje wzrost inwestycji w gałęziach dostarczających to

dobro w okresach poprzedzających ów szok. Innymi słowy, szok ten jest

antycypowany, co dobrze oddaje charakter bodźców związanych

z organizacją ME. Inną konsekwencją formuły inwestycji opartej na zasadzie

maksymalizacji zysków jest efekt wypierania inwestycji – jeżeli rosną inwestycje

budowlane sektora publicznego (np. w infrastrukturę transportową), wówczas

rosną ceny usług budowlanych, a zatem inwestycje w sektorze prywatnym

mogą stać się mniej opłacalne w danym okresie12. Wyniki symulacji wskazują

jednak ,że w przypadku przesunięcia inwestycji publicznych w czasie efekt

wypierania inwestycji prywatnych jest niewielki (zob. podpunkt 3.4.2.).

12 Dodatkowy efekt wypierania wiązać się może także z mechanizmami rynku kredytowego – wzrost inwestycji publicznych może wywierać presję na wzrost stopy procentowej (jeżeli powiększenie długu publicznego wymaga zaoferowania bardziej atrakcyjnych warunków kredytodawcom), co z kolei zwiększa koszty finansowania inwestycji prywatnych.

205

Popyt finalny

Popyt finalny na towary i usługi składa się z konsumpcji indywidualnej,

konsumpcji rządowej, inwestycji, eksportu i przyrostu zapasów. Każdy

z wymienionych składników popytu przedstawiany jest w modelu jako wektor

złożony z 41 elementów, odpowiadających rodzajom produktów według

Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług.

W odniesieniu do popytu finalnego zachowanie optymalizujące dotyczy

explicite wyboru między produktami krajowymi i importowanymi,

traktowanymi jako niedoskonałe substytuty (specyfikacja Armingtona).

Substytucyjność produktów pochodzących z obu źródeł opisywana jest dla

każdego składnika popytu za pomocą funkcji CES, analogicznie do wyżej

opisywanego przypadku nakładów materiałowych.

Natomiast, w przeciwieństwie do rozwiązań stosowanych w typowych

modelach CGE, decyzje konsumpcyjne gospodarstw domowych nie

odwołują się explicite do kryterium maksymalizacji użyteczności. W zamian

zastosowano model PADS13 Almona [1996], którego parametry zostały

oszacowane ekonometrycznie. Według Almona odwołanie się do

nieobserwowalnej z natury kategorii, jaką jest użyteczność, nie daje w analizie

empirycznej istotnych korzyści, a w szczególnych przypadkach może

prowadzić do nieakceptowanych wyników (np. ujemnej konsumpcji

niektórych dóbr). W efekcie postuluje on zastosowanie takiej postaci modelu,

która będzie w stanie odzwierciedlić podstawowe fakty empiryczne

dotyczące popytu konsumpcyjnego, takie jak np. substytucyjność bądź

komplementarność różnych dóbr, wpływ cen na krańcową skłonność do

konsumpcji itp. Pomijając kwestię nieadekwatności niektórych spośród

konkurencyjnych postaci funkcyjnych, podstawową zaletą systemu PADS –

jako pewnej innowacji w modelach CGE – jest jego stosunkowo mocne

oparcie empiryczne, przy jednoczesnym zachowaniu takich własności

behawioralnych, które można traktować jako przejawy zachowań

13 A Perhaps Adequate Demand System.

206

optymalizacyjnych (choć sama optymalizacja nie występuje explicite).

Równania PADS zastosowane w modelu obejmują 12 kategorii wyrobów

i usług konsumpcyjnych, przy czym popyt ten jest następnie dezagregowany

do poziomu 41 kategorii na podstawie odpowiedniej macierzy przejścia.

Zgodnie ze specyfikacją sugerowaną w Dixon, Parmenter [1996] oraz Dixon

et al. [1992] model nie odzwierciedla międzyokresowej optymalizacji decyzji

konsumpcyjnych – optymalizacja taka dotyczy decyzji inwestycyjnych. Proces

inwestycyjny jest bowiem z natury rzeczy związany z długookresowym

planowaniem. Z kolei relacja zagregowanej konsumpcji do dochodu

wykazuje znaczną stabilność, co sugeruje, że planowanie konsumpcji ma

w większym stopniu krótkookresowy charakter14. Rozwiązanie takie jest również

spójne z rezygnacją z operowania pojęciem użyteczności – jako kategorii

nieobserwowalnej – na korzyść stosowania wyników estymacji

ekonometrycznej.

Spośród pozostałych składników popytu finalnego, wydatki rządowe oraz

przyrost zapasów są traktowane w symulacjach efektów UEFA EURO 2012 ™

jako egzogeniczne15. Eksport poszczególnych wyrobów i usług jest funkcją

relacji cen krajowych i światowych, a także funkcją popytu światowego.

Model nie wprowadza rozróżnienia między produktami kierowanymi na rynek

krajowy oraz na eksport. Inwestycje gałęzi – wyznaczane na podstawie

modelu międzyokresowej optymalizacji, opisywanego wyżej – są

przekształcane w zapotrzebowanie na poszczególne dobra inwestycyjne na

podstawie odpowiednich macierzy przejścia, opisujących rzeczowe struktury

nakładów inwestycyjnych (odmienne dla różnych gałęzi).

B.2.4. Kształtowanie się cen Popyt na produkty i czynniki produkcji oraz ich podaż ustalane są w modelu

w sposób niezależny, choć w obu przypadkach jedną z przesłanek branych

14 Tym samym analiza abstrahuje m.in. od teorii dochodu permanentnego i teorii cyklu życia.

15 Pomijając jedynie kwestię wyboru między produktami krajowymi i importowanymi, który jest objaśniany przez model – choć w przypadku wydatków rządowych udział importu jest minimalny.

207

pod uwagę w decyzjach są ceny. Dostosowania cen zapewniają ostatecznie

osiągnięcie równowagi między popytem a podażą na poszczególnych

rynkach.

Niezależnie od faktu, że ceny produktów traktowane są w modelu jako

instrument osiągania równowagi rynkowej, spełniają one tożsamość kosztową

– są one (tzw. ceny bazowe) sumą jednostkowych kosztów materiałowych,

jednostkowych kosztów pracy oraz jednostkowych dochodów kapitału

w poszczególnych gałęziach16. Oznacza to m.in., że model pokazuje, jak

zmiany cen określonych produktów przenoszą się – za pośrednictwem

kosztów materiałowych – na ceny innych produktów. Zakłada się, że cena

danego wyrobu bądź usługi jest jednakowa, niezależnie od gałęzi, w której

one powstają.

Poza cenami bazowymi w modelu występują również ceny nabywcy,

wyznaczane przez powiększenie cen bazowych o marżę handlową

i transportową oraz podatki pośrednie (m.in. VAT i akcyzę). Stawki marż oraz

podatków są odmienne dla różnych kategorii produktów.

Szczególnymi kategoriami cen są w modelu płace oraz ceny (wynajmu)

kapitału17. Jeśli chodzi o płacę, przyjęto, że jest ona jednakowa we wszystkich

gałęziach w przeliczeniu na jednostkę efektywnej pracy. Idzie to w parze

z założeniem o międzysektorowej mobilności pracowników – mobilność ta

zapewnia wyrównywanie wynagrodzeń za efektywną pracę we wszystkich

gałęziach. Z kolei jeżeli chodzi o kapitał – niemobilny między gałęziami –

dopuszczono zróżnicowanie cen. Zarazem międzyokresowa optymalizacja

inwestycji oddziaływać będzie w kierunku wyrównywania dochodów

z kapitału. Stosownie do założenia doskonałej konkurencji na rynkach

produktów (stałych przychodów ze skali w gałęziach), tzw. „czysty”

(nadzwyczajny) zysk nie występuje.

16 Dodatkowo w skład ceny bazowej wchodzą koszty tzw. podatków od producentów, choć ich udział jest w większości sektorów minimalny.

17 Mogą one być interpretowane jako jednostkowe dochody z kapitału.

208

Warto podkreślić, że rozwiązania modeli CGE pokazują ceny relatywne, nie

zaś poziom cen. Rolę numeraire przypisano tutaj deflatorowi PKB, co oznacza,

że wszystkie pozostałe ceny wyrażone są w relacji do tego deflatora.

Bezwzględny poziom cen w kolejnych okresach ustalono egzogenicznie,

przyjmując 3% jako docelową stopę wzrostu cen krajowych.

Formuła wyznaczania i sposób oddziaływania cen, przyjęte na gruncie

modeli CGE, pozwalają uchwycić wiele istotnych efektów UEFA EURO 2012™.

Na przykład zwiększenie wydatków turystów zagranicznych na określone

dobra wywrze presję na wzrost cen tych dóbr, co z kolei obniżyć może popyt

ze strony konsumentów krajowych. Model odzwierciedli też spodziewany

wzrost cen usług budowlanych w okresie intensyfikacji inwestycji. Stosownie

do zmian cen producenci reagować będą zmianami popytu na pracę (np.

spadek cen spowoduje obniżenie wartości krańcowego produktu, w związku

z czym, aby uniknąć strat, producent dążyć będzie do obniżenia płac bądź

zatrudnienia) itp.

B.2.5. Deficyt sektora finansów publicznych Z punktu widzenia analizy gospodarczych skutków UEFA EURO 2012™

istotny jest wpływ przyspieszenia inwestycji na deficyt sektora finansów

publicznych i dług publiczny. Deficyt finansów publicznych obliczany jest jako

różnica między całkowitymi przychodami (w cenach bieżących) oraz

całkowitymi rozchodami sektora instytucji rządowych i samorządowych

w danym roku. Dług publiczny jest w modelu traktowany jako skumulowany

deficyt, a zatem bieżący deficyt (nadwyżka) powiększa (zmniejsza) dług

zaciągnięty w poprzednich okresach18. Symulacje uwzględniają również

zmiany kosztów obsługi długu publicznego.

Model dość szczegółowo objaśnia stronę dochodową rachunku instytucji

rządowych i samorządowych, m.in. szacowane są w nim wpływy z podatków

18 W symulacjach efektów UEFA EURO 2012™ nie uwzględnia się możliwego zmniejszenia długu publicznego na skutek umocnienia kursu złotego, denominowanego częściowo w walutach obcych. Nie uwzględnia się również dochodów z prywatyzacji, które stanowią dodatkowe źródło finansowania deficytu i zmniejszają potrzeby pożyczkowe państwa i dług publiczny.

209

od produktów, obliczane według efektywnych stawek charakteryzujących

poszczególne grupy dóbr. Wyznaczane są również wpływy z podatków

bezpośrednich, uzależnione od dochodów gospodarstw domowych oraz

przedsiębiorstw i instytucji finansowych, podobnie jak wpływy ze składek na

ubezpieczenia społeczne, powiązane głównie z dochodami z pracy.

Dochody sektora publicznego zasila też nadwyżka operacyjna powstała

w instytucjach zaliczonych do tego sektora, a także dochody z własności.

Biorąc pod uwagę rozchody sektora publicznego, największy ich składnik –

spożycie w instytucjach rządowych i samorządowych (obejmujące przede

wszystkim wydatki na administrację publiczną, obronę narodową, ochronę

zdrowia i edukację) – traktowany jest w symulacjach efektów ME jako

egzogeniczny. Wydatki o charakterze redystrybucyjnym wyznaczane są na

podstawie stałych udziałów (np. w budżecie bądź PKB) lub innych proporcji

(np. świadczenia z ubezpieczeń społecznych obliczane są w relacji do sumy

składek). Częścią rozchodów sektora publicznego są też inwestycje.

Ostatecznie można mówić o dwóch kanałach wpływu organizacji ME na

deficyt i dług sektora finansów publicznych, ujętych w modelu. Pierwszy –

bezpośredni – związany jest z początkowym wzrostem, a następnie

obniżeniem wydatków inwestycyjnych tego sektora w porównaniu do

scenariusza bazowego (co wpływa także na koszty obsługi długu). Drugim –

pośrednim – kanałem oddziaływania jest wpływ organizacji ME na poziom

aktywności gospodarczej (m.in. poprzez stymulowanie popytu, wzrost TFP i

majątku trwałego), co przekłada się na zmiany dochodów podatkowych.

Wzrost aktywności gospodarczej będzie generalnie zmniejszał deficyt, co

prowadzić będzie do obniżenia długu publicznego w porównaniu do

scenariusza bazowego. Wzrost gospodarczy będzie zarazem obniżać ciężar

deficytu bądź długu, mierzony w ujęciu względnym, tj. relacji wymienionych

wielkości do PKB.

210

B.2.6. Źródła oszacowań parametrów modelu Poza parametrami wynikającymi z kalibracji modelu na podstawie danych

dla okresu referencyjnego (dane te obejmują bilans przepływów

międzygałęziowych oraz rachunki narodowe według sektorów i podsektorów

instytucjonalnych) w modelu występuje szereg parametrów – zazwyczaj

w formie elastyczności – których wartości ustala się bądź na podstawie

przesłanek teoretycznych, bądź własnych szacunków ekonometrycznych,

bądź też wyników badań opisywanych w literaturze. Poniżej podano listę

podstawowych grup parametrów wraz ze wskazaniem źródeł bądź założeń

co do wartości tych parametrów:

elastyczności substytucji między produktami krajowymi

i importowanymi – Gradzewicz et al. [2006],

elastyczności cenowe eksportu – oszacowania M. Przybylińskiego

zawarte w Plich et al. [2009],

elastyczności cenowe i dochodowe popytu konsumpcyjnego –

oszacowania własne,

elastyczności substytucji kapitału i pracy – przyjęto na poziomie 1

(funkcja produkcji jest wówczas równoważna funkcji postaci Cobba-

Douglasa),

elastyczności transformacji (funkcje CET) między produktami przy

ustalaniu struktury podaży gałęzi – przyjęto na poziomie 1.

B.2.7. Rola założeń Modele CGE w dość znacznym stopniu opierają się na założeniach

przyjmowanych a priori – popartych przesłankami teoretycznymi

i obserwacjami empirycznymi, lecz nie podlegających rygorystycznej

weryfikacji statystycznej. Jest to koszt wynikający z zastosowania zasady opisu

mechanizmów gospodarki na bardzo szczegółowym poziomie –

uzasadnionego skądinąd celem analizy.

211

Ewentualnym problemom związanym z arbitralnością założeń

przeciwdziałano tutaj na dwa sposoby. Po pierwsze, w budowie modelu

i konstrukcji symulacji (m.in. podziale zbioru zmiennych na endo- i

egzogeniczne) kierowano się doświadczeniami opisywanymi w bogatej

literaturze dotyczącej modeli CGE i ich zastosowań. Po drugie, w szeregu

eksperymentów symulacyjnych badano wrażliwość wyników na zmiany

podstawowych założeń, co jest jednym z podejść stosowanych w badaniach

empirycznych w ekonomii [Leamer, 1985].

Na przykład Madden [2006] analizuje wpływ alternatywnych założeń

modelu CGE na oszacowania efektów olimpiady w Sydney w 2000 r. Bardzo

istotne dla wyników okazały się przede wszystkim założenia dotyczące

funkcjonowania rynku pracy – jeżeli przyjmie się, że impuls popytowy jest

w stanie wywołać wzrost łącznego zatrudnienia (elastyczna podaż pracy),

wówczas szacowane korzyści (wzrost PKB itp.) są wyższe niż w sytuacji, w której

podaż pracy jest sztywna. Sztywność podaży pracy – związana np.

z ograniczoną liczbą specjalistów o różnych kwalifikacjach – będzie

powodować, że wydarzenie sportowe będzie powodować raczej przepływ

pracowników do branż zajmujących się jego przygotowaniami i organizacją,

niż wzrost zatrudnienia (można tu mówić o substytucji w aktywności

ekonomicznej różnych gałęzi gospodarki). Jak wskazuje analiza ex post

[Giesecke, Madden; 2007], taka sytuacja miała miejsce w związku

z organizacją igrzysk w Sydney, przez co w kategoriach ekonomicznych

wydarzenie to doprowadziło ostatecznie do pewnej straty, polegającej na

spadku realnej konsumpcji.

W opisywanym kontekście Giesecke i Madden [2007] wskazują też, że

mimo iż zastosowanie modelu CGE w miejsce metod input-output znacznie

obniża ryzyko związane z możliwością przeszacowania ekonomicznych

skutków wydarzeń sportowych, to jednak nie eliminuje go całkowicie. Jako

potencjalne czynniki prowadzące do przeszacowań autorzy ci wymieniają

właśnie zbyt optymistyczną ocenę elastyczności podaży pracy, zbyt duże

212

oczekiwania dotyczące wzrostu ruchu turystycznego, a także niewłaściwą

kalkulację publicznych wydatków związanych z takim wydarzeniem.

Jak wspomniano wyżej, strategia polegająca na symulacyjnym testowaniu

alternatywnych specyfikacji modelu przyjęta została również w tym badaniu.

Analiza wrażliwości potwierdziła kluczowe znaczenie założenia dotyczącego

możliwości wzrostu łącznego zatrudnienia w polskiej gospodarce

w najbliższych latach. W tym zakresie przyjęto specyfikację, która

otrzymywane rezultaty sytuuje pośrodku przedziału wyznaczanego przez

założenia skrajne (uzasadnienie założeń dotyczących rynku pracy

w kontekście bieżącej sytuacji makroekonomicznej znajduje się

w podpunkcie 3.4.1.

B.3. Podsumowanie Wykorzystany w symulacji makroekonomicznych efektów UEFA EURO

2012™ model jest dynamicznym (międzyokresowym – inter-temporal)

modelem równowagi ogólnej (CGE – computable general

equilibrium), opisującym gospodarkę w podziale na 41 gałęzi.

Dynamiczna natura modelu wyraża się tym, że jego rozwiązania

reprezentują stan gospodarki dla kolejnych lat kalendarzowych,

opisywany jest w nim proces akumulacji kapitału rzeczowego oraz

kumulacji długu publicznego, a ponadto decyzje inwestycyjne

zależą od antycypowanych – zgodnie z regułą racjonalnych

oczekiwań – wielkości ekonomicznych.

Wytwarzanie poszczególnych rodzajów towarów i usług opisywane

jest za pomocą funkcji produkcji. Pokazują one, jak nakłady kapitału

i pracy oraz nakłady materiałowe łączone są w procesie produkcji,

przy czym uwzględnia się możliwość substytucji kapitału i pracy oraz

materiałów krajowych i tych pochodzących z importu. Zgodnie

z założeniem, przedsiębiorcy – ustalając kombinacje nakładów –

kierują się motywem maksymalizacji zysków (minimalizacji kosztów

przy danym poziomie produkcji).

213

Popyt konsumpcyjny – dla pojedynczego reprezentatywnego typu

gospodarstw domowych – opisywany jest za pomocą modelu

PADS19, o parametrach estymowanych ekonometrycznie. Popyt

inwestycyjny poszczególnych gałęzi wyznaczany jest zgodnie

z regułą maksymalizacji wartości zaktualizowanej netto

podejmowanych przedsięwzięć (różnicy między sumą

zdyskontowanych przychodów a sumą zdyskontowanych kosztów

inwestycji), przy założeniu racjonalnych oczekiwań (model-consistent

expectations). Eksport jest funkcją popytu światowego oraz relacji

cen krajowych i zagranicznych. Popyt konsumpcyjny instytucji

rządowych i samorządowych jest egzogeniczny. Równania popytu

uwzględniają substytucyjność dóbr krajowych i pochodzących

z importu.

Siła robocza jest w modelu mobilna, tj. występują przepływy

pracowników między gałęziami, stosownie do zapotrzebowania

pracodawców. Wzrost łącznej podaży pracy (występujący, zgodnie

z założeniami symulacji, przejściowo) wymaga zwiększenia realnych

wynagrodzeń. Kapitał – specyficzny dla poszczególnych gałęzi –

kształtowany jest w procesie inwestycyjnym, podlegając

jednocześnie systematycznemu zużyciu.

Dostosowania cen równoważą w modelu popyt i podaż na rynkach

produktów i czynników produkcji. W wycenie produktów uwzględnia

się zarazem wszystkie koszty produkcji, jak również podatki od

produktów.

Przedstawienie podziału dochodów, obejmującego m.in. transfery

dokonywane między sektorami instytucjonalnymi, opiera się

w modelu na schemacie stosowanym w rachunkach narodowych.

Model opisuje również kształtowanie się deficytu i długu sektora

finansów publicznych. 19 A Perhaps Adequate Demand System.

214

Rolą przedstawianego modelu CGE, w zastosowaniu do symulacji

efektów UEFA EURO 2012™ w Polsce, jest przede wszystkim ukazanie

możliwych korzyści ze wzrostu potencjału gospodarczego,

następującego pod wpływem przyspieszenia inwestycji (zwłaszcza

w obszarze infrastruktury transportowej). Wcześniejsze osiągnięcie

wyższego potencjału ekonomicznego, będące skutkiem organizacji

UEFA EURO 2012™, dokonuje się poprzez zwiększenie majątku

trwałego lub łącznej produktywności czynników produkcji (TFP)

w poszczególnych gałęziach. Model – biorąc racjonalność

podmiotów gospodarczych za podstawową przesłankę – ukazuje

dostosowania wywołane wspomnianymi zmianami potencjału,

polegające na zmianach w strukturze cen, popytu, produkcji

i zatrudnienia, zmianach realnych wynagrodzeń i dochodów

ludności, a w ujęciu zagregowanym – na przyroście PKB. Ponieważ

parametry modelu – wyznaczane na podstawie danych

empirycznych – opisują strukturę polskiej gospodarki, uzyskiwane

wyniki uwzględniają jej specyfikę.

215

Załącznik C Scenariusze symulacyjne C.1. Wprowadzenie

Istotny wpływ na wyniki symulacji oddziaływania UEFA EURO 2012™ na

polską gospodarkę, przedstawionej w rozdziale 3, mają założenia dotyczące

skali efektów bezpośrednich (występujących przed i w trakcie trwania

imprezy) i pośrednich (widocznych przez wiele lat po zakończeniu ME). Ich

ilościowa ocena jest obarczona znaczną niepewnością, wynikającą m. in. z

trudności w prognozowaniu sytuacji gospodarczej w Polsce w 2012 r. i w

latach kolejnych, sposobu wywiązania się przez Polskę z zadań organizatora

ME, trudnego do przewidzenia stopnia realizacji planów inwestycyjnych

towarzyszących organizacji imprezy (szczególnie w obszarze inwestycji

infrastrukturalnych) i powiązanego z nimi napływu zagranicznych inwestycji

bezpośrednich. Czynniki te uzasadniają posługiwanie się analizą

scenariuszową przy formułowaniu założeń dotyczących zmiennych

obrazujących pośrednie i bezpośrednie efekty UEFA EURO 2012™.

W kolejnych częściach tego załącznika przedstawiono scenariusze dla

dodatkowych przychodów z turystyki zagranicznej (pkt C.2.), nakładów

infrastrukturalnych (pkt C.3.), łącznej wydajności czynników produkcji (pkt

C.4.) i napływu zagranicznych inwestycji bezpośrednich (pkt C.5.). Analizę

prowadzono w ramach czterech scenariuszy ujmujących wpływ organizacji

UEFA EURO 2012™ na gospodarkę: podstawowego (najbardziej

prawdopodobnego), pesymistycznego, optymistycznego oraz bazowego

(„bez EURO”), zgodnie z którym ME nie są organizowane w Polsce. W

wariancie bazowym nie występuje wzrost przychodów z turystyki zagranicznej,

a efekty w postaci przyspieszenia nakładów na infrastrukturę, szybszego

zwiększenia produktywności i wcześniejszego napływu zagranicznych

inwestycji bezpośrednich nie występują.

216

C.2. Przychody z turystyki zagranicznej Scenariusz podstawowy dla dodatkowych przychodów z turystyki

zagranicznej w latach 2012-2020, główne czynniki ryzyka dla tego scenariusza

oraz powiązane z nimi warianty pesymistyczny i optymistyczny zostały

omówione w rozdziale 2. Scenariusz podstawowy przewiduje, że łącznie w

latach 2012-2020 przychody z turystyki zagranicznej powinny wzrosnąć w

wyniku organizacji UEFA EURO 2012™ o 5,0 mld zł (w cenach stałych z 2008 r.),

z czego najwyższy roczny wzrost nastąpi w 2012 r. w wyniku napływu kibiców i

gości zagranicznych do miast goszczących rozgrywki. W wariancie

pesymistycznym dodatkowe przychody z turystyki zagranicznej w latach 2012-

2020 w wyniosą 1,1 mld zł, co stanowić będzie 22,2% przychodów opisanych

w wariancie podstawowym. W wariancie optymistycznym łączne dodatkowe

przychody z turystyki zagranicznej w latach 2012-2020 wyniosą 6,0 mld zł, czyli

będą o 21,1% wyższe od wielkości przyjętej w wariancie podstawowym.

Wariant ten zakłada takie same jak w wariancie podstawowym wydatki i

liczbę kibiców zagranicznych przyjeżdżających do Polski w czerwcu 2012 r.

Szczegółowy rozkład dodatkowych przychodów z turystyki zagranicznej w

związku z organizacją UEFA EURO 2012™ w Polsce w latach 2012-2020 według

poszczególnych scenariuszy przedstawiają tablice C.1 (z wyszczególnieniem

dodatkowych przychodów w kolejnych latach) i C.2 (z wyszczególnieniem

dodatkowych przychodów według województw).

217

Tablica C.1. Scenariusze zmian w turystyce: dodatkowe przychody z turystyki zagranicznej w latach 2012-2020 (mln zł, ceny stałe z 2008 r.)

Podstawowy Pesymistyczny Optymistyczny2012 768,3 576,2 768,32013 499,2 62,4 624,02014 501,2 62,7 626,52015 503,7 63,0 629,62016 514,9 64,4 643,72017 526,5 65,8 658,12018 538,4 67,3 672,92019 551,0 68,9 688,72020 564,3 70,5 705,3

SUMA 4967,4 1101,1 6017,1% scenariusza

podstawowego 100,0% 22,2% 121,1%

Rok Wariant


Tablica C.2. Scenariusze zmian w turystyce: dodatkowe przychody z turystyki zagranicznej w latach 2012-2020 w województwach (mln zł, ceny stałe z 2008 r.)

podstawowy pesymistyczny optymistyczny podstawowy pesymistyczny optymistyczny

Dolnośląskie 119,4 89,5 119,4 585,4 147,8 701,9Kujawsko-pomorskie 0,2 0,2 0,2 78,7 10,0 98,3Lubelskie 0,3 0,2 0,3 57,7 7,4 72,0Lubuskie 0,1 0,0 0,1 118,1 14,8 147,6Łódzkie 0,1 0,1 0,1 108,7 13,6 135,8Małopolskie -2,8 -2,1 -2,8 816,9 100,3 1021,9Mazowieckie 372,7 279,5 372,7 994,3 357,2 1149,7Opolskie 0,4 0,3 0,4 41,7 5,4 52,0Podkarpackie 0,3 0,2 0,3 61,0 7,8 76,1Podlaskie 0,4 0,3 0,4 44,1 5,7 55,1Pomorskie 156,1 117,1 156,1 416,5 149,6 481,7Śląskie -0,6 -0,4 -0,6 273,9 33,9 342,5Świętokrzyskie 0,4 0,3 0,4 26,9 3,6 33,5Warmińsko-mazurskie -0,1 -0,1 -0,1 158,4 19,7 198,0Wielkopolskie 124,4 93,3 124,4 342,8 120,6 397,4Zachodnio-pomorskie -2,9 -2,2 -2,9 842,4 103,5 1053,7SUMA 768,3 576,2 768,3 4967,4 1101,1 6017,1

Lata 2012-2020Województwo

Rok 2012


218

C.3. Nakłady inwestycyjne związane z UEFA EURO 2012™

C.3.1. Wielkość nakładów inwestycyjnych

Podstawą do zbudowania scenariuszy symulacyjnych dotyczących

inwestycji związanych z UEFA EURO 2012™ były dane zawarte w Masterplanie

opracowanym w Spółce PL.2012 w wersji z grudnia 2009 r. Istotny wpływ na

ostateczny kształt scenariuszy miały również opinie niezależnych ekspertów a

także krajowych koordynatorów (pracowników spółki PL.2012) w zakresie

transportu, infrastruktury sportowej i hotelarstwa.

Na Masterplan (wersja z grudnia 2009 r.) składają się 844 działania,

pogrupowane w 413 projektów związanych z organizacją UEFA EURO 2012™.

Dane o poszczególnych działaniach dotyczą między innymi:

– obszaru merytorycznego; w tym przekroju wyróżniono: transport drogowy,

transport miejski, transport kolejowy, lotniska, stadiony, strefy kibica, centra

pobytowe, hotele, miejskie projekty towarzyszące, bezpieczeństwo, opiekę

medyczną i ratownictwo, komunikację i promocję, własność intelektualną,

wolontariat oraz inne obszary;

– planowanej daty rozpoczęcia i zakończenia działania;

– planowanych kosztów;

– siły powiązania kosztów z organizacją UEFA EURO 2012™; sklasyfikowano

koszty jako całkowicie, w bardzo dużym, dużym, średnim, małym i bardzo

małym stopniu związane z organizacją UEFA EURO 2012™.

W tablicy C.3 przedstawiono planowane nakłady na działania związane z

organizacją UEFA EURO 2012™ w dwóch przekrojach: według kryterium

obszaru merytorycznego i według kryterium związku z UEFA EURO 2012™.

Wynika z niej, że łączna kwota nakładów związanych z UEFA EURO 2012™

wynosi prawie 110 mld zł. Większość tych nakładów stanowią nakłady

inwestycyjne w infrastrukturę transportową: transport drogowy (63,4 mld),

transport kolejowy (17,3 mld), transport miejski (niemal 9,7 mld) oraz lotniska

(prawie 3,8 mld). Znaczącymi pozycjami w planowanych nakładach są

219

również koszty przedsięwzięć związanych z budową stadionów (5,0 mld),

hoteli (4,9 mld) i centrów pobytowych (1,7 mld).

Tablica C.3. Planowane nakłady na działania związane z organizacją UEFA EURO 2012™ wg obszaru merytorycznego i związku z UEFA EURO 2012™ (w mln zł)

ca bd du sr ma bm kwota %transport drogowy 0,0 0,0 0,2 0,0 10700,4 52744,7 63445,4 57,9%transport miejski 88,9 0,0 129,5 3003,8 2134,1 4403,7 9760,0 8,9%transport kolejowy 0,0 0,0 0,0 1310,0 0,0 15948,1 17258,1 15,8%Lotniska 0,0 0,0 458,1 1329,8 1739,5 357,9 3885,2 3,5%Stadiony 10,5 0,0 4280,4 0,0 0,0 716,3 5007,1 4,6%centra pobytowe 0,0 0,0 0,0 1122,6 0,0 574,8 1697,4 1,5%Hotele 0,0 0,0 0,0 0,0 9,2 4926,4 4935,6 4,5%strefy kibica 95,6 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 95,6 0,1%miejskie projekty towarzyszące 0,0 0,0 62,3 500,0 654,2 1054,3 2270,7 2,1%bezpieczeństwo 131,1 16,9 341,6 156,8 0,3 19,3 665,9 0,6%opieka medyczna i ratownictwo 44,0 31,4 45,7 60,6 96,8 1,8 280,3 0,3%inne 85,6 0,0 0,0 84,4 0,0 0,0 170,0 0,2%komunikacja i promocja 83,9 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 83,9 0,1%własność intelektualna 0,6 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,7 0,0%wolontariat 9,0 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 9,1 0,0%razem 549,3 48,3 5317,7 7568,0 15334,5 80747,2 109565,0

*

du - w dużym stopniu bm - w bardzo małym stopniu

Obszar merytoryczny

Planowane nakłady związane* (w mln. zł) Razem

ca - całkowicie sr - w średnim stopniu

bd - w bardzo dużym stopniu ma - w małym stopniu

Źródło: opracowanie własne na podstawie Masterplanu.

Analiza planowanych nakładów z punktu widzenia ich związków z

organizacją UEFA EURO 2012™ wskazuje, że spośród wymienionych wyżej

pozycji jedynie koszty budowy stadionów i w pewnej mierze rozbudowy lotnisk,

mają co najmniej duży związek z tą imprezą. Prawie wszystkie z planowanych

nakładów na infrastrukturę drogową i kolejową zakwalifikowano jako związane

w małym lub bardzo małym stopniu z UEFA EURO 2012™. Należy przypuszczać,

220

że słabe powiązanie znacznej części planowanych nakładów z UEFA EURO

2012™ może ujemnie wpływać na możliwości realizacji tych inwestycji do

połowy roku 2012. Innymi słowy, niepewność związana z realizacją

zaplanowanych inwestycji jest tym większa, im słabszy jest ich związek z UEFA

EURO 2012™. To spostrzeżenie powinno zostać uwzględnione w scenariuszach

symulacyjnych.

Punktem odniesienia dla scenariuszy symulacyjnych powinna być

teoretyczna sytuacja, w której UEFA EURO 2012™ nie odbywałyby się w

Polsce. W skrajnym przypadku można by założyć, że 110 mld zł przewidziane

jako koszty związane z organizacją UEFA EURO 2012™byłyby wydatkowane

na inne cele niż te, które zostały zapisane w Masterplanie. Byłoby to jednak

założenie nierealistyczne, gdyż zdecydowana większość zaplanowanych w

Masterplanie przedsięwzięć była zapewne wcześniej planowana na szczeblu

centralnym, lokalnym lub przez prywatnych przedsiębiorców i w tym sensie nie

warunkują one organizacji UEFA EURO 2012™. Perspektywa UEFA EURO

2012™jest jedynie bodźcem do ich wcześniejszej realizacji (efekt

przyspieszenia). Wyjątkiem od tej reguły wśród projektów zawartych w

Masterplanie są jedynie przedsięwzięcia, związane z wolontariatem, ochroną

własności intelektualnej, komunikacją, promocją, budową stref kibica, a także

(choć w dużo mniejszym stopniu) opieką medyczną i ratownictwem oraz

bezpieczeństwem – nie byłyby one realizowane, gdyby nie UEFA EURO

2012™, a więc nie dotyczy ich efekt przyspieszenia. Choć ich realizacja jest

warunkiem koniecznym przeprowadzenia mistrzostw, to nakłady z nimi

związane nie przekraczają 0,5 mld zł, co stanowi znikomy odsetek łącznych

nakładów zapisanych w Masterplanie.

Warto również zauważyć, że dodatkowym czynnikiem wspomaga-

jącym efekt przyspieszenia realizacji zaplanowanych przedsięwzięć jest

możliwość utraty środków unijnych w przypadku, gdyby projekty te nie zostały

zrealizowane, gdyż inwestycje związane z UEFA EURO 2012™ są w znacznej

mierze (35-40%) finansowane ze środków pochodzących z UE.

Z przeprowadzonych wyżej rozważań wynika, że oceniając efekty

UEFA EURO 2012™ należy uwzględnić co najmniej dwa scenariusze symula-

cyjne, różniące się rozkładem (w czasie) wydatkowania tych samych kwot:

221

scenariusz bazowy („bez EURO”) oraz „scenariusz podstawowy”

odzwierciedlający spostrzeżenie, że perspektywa UEFA EURO 2012™ może

powodować przesunięcie w czasie i skrócenie okresu wydatkowania

pewnych kwot zawartych w Masterplanie.

Z uwagi na niepewność towarzyszącą realizacji zaplanowanych w

Masterplanie przedsięwzięć, w celu pokazania wrażliwości wyników na odchy-

lenia od scenariusza podstawowego, dla potrzeb badania efektów UEFA EURO

2012™ skonstruowano dwa dodatkowe scenariusze zakładające realizację

większej (scenariusz optymistyczny) i mniejszej (scenariusz pesymistyczny) liczby

przedsięwzięć, w porównaniu ze scenariuszem podstawowym.

Ostatecznie więc przyjęto następujące scenariusze, różniące się

między sobą założeniami dotyczącymi kwot i rozkładów inwestycji

związanych z organizacją UEFA EURO 2012™:

– bazowy, czyli „bez EURO” (BE): zakładający, że UEFA EURO 2012™ nie są

organizowane w Polsce i większość przedsięwzięć przewidzianych w

Masterplanie realizowana byłaby dłużej i w odleglejszej perspektywie

czasowej,

– podstawowy: zakładający, że większość przedsięwzięć przewidzianych w

Masterplanie zostaje zrealizowana do połowy roku 2012,

– pesymistyczny, zakładający, że część przedsięwzięć ze scenariusza

podstawowego nie zostanie zrealizowana do połowy roku 2012,

– optymistyczny, zakładający realizację wszystkich przedsięwzięć zaplano-

wanych w Masterplanie do połowy roku 2012

Scenariusze podstawowy, pesymistyczny i optymistyczny nazywane są dalej

scenariuszami przyspieszenia.

W tablicy C.4 zaprezentowano sposób, w jaki dane z Masterplanu

przekształcone zostały w scenariusz podstawowy. W kolumnie oznaczonej

„Masterplan” pokazano kwoty nakładów planowanych w ramach

Masterplanu, przyporządkowanych do poszczególnych obszarów

tematycznych. W następnej kolumnie określono procent nakładów, które w

opinii ekspertów mają stosunkowo dużą szansę realizacji. Ostatnia kolumna

tablicy zawiera kwoty przyjęte ostatecznie do scenariusza podstawowego.

222

Odsetek nakładów planowanych w Masterplanie przyjęty do

scenariusza podstawowego został określony w oparciu o opinie ekspertów.

Należy go traktować jako prawdopodobieństwo realizacji wszystkich

przedsięwzięć zapisanych w Masterplanie w danym obszarze merytorycznym

przed rozpoczęciem UEFA EURO 2012™. Inaczej mówiąc, odzwierciedla on

stopień niepewności związanej z realizacją wszystkich przedsięwzięć

zawartych w Masterplanie. W rzeczywistości stopień ryzyka związany z

poszczególnymi przedsięwzięciami jest zróżnicowany, ale nie sposób

jednoznacznie wskazać, które przedsięwzięcia z Masterplanu na pewno

zakończą się przed rozpoczęciem UEFA EURO 2012™, a które i w jakim stopniu

nie zostaną do tego czasu zrealizowane.

Do scenariusza podstawowego zakwalifikowano 75% przewidzianych

w Masterplanie nakładów inwestycyjnych związanych z transportem

drogowym, a w przypadku transportu miejskiego i kolejowego odpowiednio

80% i 60%. Pozostałe nakłady zostały w całości przeniesione z Masterplanu do

scenariusza podstawowego.

Tablica C.4. Planowane nakłady na działania związane z organizacją UEFA EURO 2012™: Masterplan i scenariusz podstawowy

Obszar merytoryczny

Masterplan (w mln zł)

% Masterplanu przyjęty do scenariusza

Scenariusz podstawowy

transport drogowy 63445,4 75,0% 47584,0 transport miejski 9760,0 80,0% 7808,0 transport kolejowy 17258,1 60,0% 10354,9 lotniska 3885,2 100,0% 3885,2 stadiony 5007,1 100,0% 5007,1 centra pobytowe 1697,4 100,0% 1697,4 hotele 4935,6 100,0% 4935,6 inne nakłady 3576,2 100,0% 3576,2 razem 109565 77,4% 84848,4

w tym nakłady inwestycyjne

105988,8 76,7% 81272,3


223

W przypadku inwestycji związanych z transportem drogowym,

najwięcej wątpliwości co do możliwości realizacji przed UEFA EURO 2012™

budzi projekt budowy autostrady A1 na odcinku od Strykowa do

Częstochowy, a także, choć stopień niepewności wydaje się tu mniejszy,

projekt autostrady A4 na odcinku od Rzeszowa do granicy państwa. Koszt

tych dwóch inwestycji zapisany w Masterplanie to blisko 11 mld zł, czyli prawie

70% różnicy pomiędzy Masterplanem i scenariuszem podstawowym. Stanowi

to przesłankę takiej interpretacji scenariusza podstawowego, w której

zakłada się, że te dwie duże inwestycje nie zostaną zrealizowane przed UEFA

EURO 2012™.

Zdaniem ekspertów, na tle inwestycji drogowych najlepiej prezentuje

się obszar transportu miejskiego – głównie ze względu na fakt, że blisko 40%

planowanych nakładów jest co najmniej w średnim stopniu związane z

organizacją UEFA EURO 2012™. Eksperci podkreślają natomiast, że

niepewność w przypadku inwestycji związanych z transportem kolejowym jest

znacznie większa niż w przypadku infrastruktury drogowej, co odzwierciedlone

zostało przeniesieniem jedynie 60% planowanych w tym obszarze nakładów

do scenariusza podstawowego.

Należy zauważyć, że zakwalifikowanie określonych kwot w obszarach

merytorycznych do scenariusza podstawowego nie oznacza jeszcze, że ich

realizacja przyniesie gospodarce dodatkowe korzyści, tj. efekty netto - ponad

te, które wynikają z rozwoju gospodarki zgodnie ze scenariuszem BE. Zależy to

bowiem od założeń co do możliwości przyspieszenia realizacji tych

przedsięwzięć (zmiany ich rozkładu w czasie) w stosunku do scenariusza BE. W

przypadku gdyby uznano, że efekt przyspieszenia nie występuje, scenariusz

podstawowy oznaczałby to samo rozwiązanie co scenariusz BE.

Ostatecznie, w scenariuszu podstawowym zapisana została kwota

84,8 mld zł, z czego zdecydowaną większość (81,3 mld zł) stanowią nakłady

na inwestycje (obejmujące wszystkie obszary merytoryczne, z wyjątkiem

„innych nakładów”). W wariancie podstawowym zakłada się więc, że 76,7%

wartości inwestycji zapisanych w Masterplanie zostanie zrealizowane do

czerwca 2012.

224

W dalszej części rozważań skoncentrowano uwagę na konstrukcji sce-

nariuszy dla nakładów inwestycyjnych. Ich strukturę według obszarów mery-

torycznych dla scenariusza podstawowego przedstawiono na wykresie C.1.

Wykres C.1. Struktura nakładów związanych z UEFA EURO 2012TM (scenariusz podstawowy)


Łatwo zauważyć, że największe znaczenie dla realizacji planów

związanych z UEFA EURO 2012™ mają inwestycje w infrastrukturę

transportową, a zwłaszcza drogową, z którą związanych jest blisko 60%

wszystkich planowanych nakładów inwestycyjnych.

Nakłady zaplanowane w poszczególnych obszarach merytorycznych

zostały zakwalifikowane jako inwestycje w odpowiednich sektorach gospo-

darki, wyróżnionych w modelu: transport, sport i rekreacja oraz hotele i

restauracje. W tablicy C.5 pokazano wyniki agregacji dla scenariusza

podstawowego. Z łącznych nakładów inwestycyjnych związanych z UEFA

EURO 2012™ zdecydowana większość – 69,6 mld zł – przypada na inwestycje

w transporcie. Inwestycje w sektorze sport i rekreacja wynoszą 5,0 mld zł, a w

hotelach i restauracjach - 6,6 mld zł.

225

Tablica C.5. Działania związane z organizacją UEFA EURO 2012™: scenariusze dotyczące planowanych nakładów inwestycyjnych w sektorach gospodarki

podstawowy optymistyczny pesymistycznytransport 69632,2 94348,7 48742,5sport i rekreacja 5007,1 5007,1 5007,1hotele i restauracje 6633,0 6633,0 4643,1razem 81272,3 105988,8 58392,7

% scenariusza podstawowego 100,0% 130,4% 71,8%

Sektor gospodarkiScenariusz (kwoty w mln. zł)


Tablica ta zawiera również odpowiednie dane dla dwóch innych

scenariuszy powstałych przez zmodyfikowanie scenariusza podstawowego. W

ramach scenariusza optymistycznego założono, że wszystkie przedsięwzięcia

przewidziane w Masterplanie zostaną zrealizowane. W przypadku scenariusza

pesymistycznego przyjęto zaś, że nakłady w transporcie oraz hotelach i

restauracjach będą niższe o 30% w porównaniu ze scenariuszem

podstawowym, a inwestycje w sektorze sport i rekreacja zostaną zrealizowane

w całości (z uwagi na silny związek z UEFA EURO 2012™).

C.3.2. Rozkład nakładów inwestycyjnych

Zakłada się, że w związku z EURO 2012 nastąpi przyspieszenie

wydatkowania środków w porównaniu ze scenariuszem BE. Dotyczy ono

przede wszystkim inwestycji w infrastrukturę transportową, które miały być

realizowane z wykorzystaniem funduszy UE w latach 2008-2015. Choć budowa

autostrad i dróg ekspresowych nie jest warunkiem koniecznym

przeprowadzenia UEFA EURO 2012™, to zaliczana jest przez ekspertów

(przynajmniej jeśli chodzi o niektóre arterie komunikacyjne) do kategorii

inwestycji związanych z ich organizacją. Nie ulega wątpliwości, że to

perspektywa UEFA EURO 2012™przyczyniła się do intensyfikacji działań

legislacyjnych, organizacyjnych i inwestycyjnych wokół budowy autostrad i

226

dróg ekspresowych1. W związku z tym założono, że te z inwestycji w

infrastrukturę transportową, które wiążą się z organizacją UEFA EURO 2012™,

zostaną ukończone przed rozpoczęciem UEFA EURO 2012™, tj. do połowy

roku 2012. Oznacza to, że do roku 2012 tempo inwestycji będzie wyższe niż w

scenariuszu BE, a w latach 2013-2015 – niższe.

Podobne założenia przyjęte zostały dla pozostałych inwestycji

związanych z EURO (stadiony, centra pobytowe i hotele), z tą różnicą, iż w

scenariuszu BE założono, że zostałyby one zrealizowane do roku 2020. Trudno

w tym przypadku jednoznacznie uzasadnić przyjęcie takiej, a nie innej

perspektywy czasowej. Chodziło o ustalenie na tyle odległej perspektywy,

aby realizację tych inwestycji można było uznać za prawdopodobną.

Zważywszy, że kwoty inwestycji w omawianych obszarach są stosunkowo

niewielkie, to rozłożenie ich na kilkanaście lat spełnia ten warunek. Nie chodzi

przy tym o przyspieszenie realizacji konkretnych hoteli czy stadionów, ale

raczej o „przesunięcie” w czasie równowartości kwoty nakładów

inwestycyjnych związanych z UEFA EURO 2012™.

Aby powyższe założenia można było wprowadzić do modelu, należy

określić rozkład w czasie nakładów zapisanych w poszczególnych

scenariuszach. Rozkład ten, określony na podstawie opinii eksperckich,

przedstawiono w tablicy C.6. W przypadku scenariusza BE, wartości

przypisane kolejnym okresom oznaczają odsetek nakładów związanych z

UEFA EURO 2012™ poniesionych w danym roku. Na przykład wartość 12,5

przypisana do roku 2010 oznacza, że w tym właśnie roku zostanie

wydatkowana kwota równa 12,5% planowanych nakładów związanych z

organizacją UEFA EURO 2012™. Jeśli zaś chodzi o scenariusz podstawowy, to

liczby przedstawione w tabeli dotyczą rozkładu nadwyżki nakładów

inwestycyjnych, wynikającej z przyspieszenia realizacji inwestycji w

porównaniu ze scenariuszem BE. Na przykład, wartość 35 przypisana do roku

2010 oznacza, że 35% tej nadwyżki zostanie wydatkowana w roku 2010.

1 Wszystkie odcinki autostrad, które zgodnie z planami GDDKiA mają być uruchomione do roku 2012, zostały zakwalifikowane jako związane z UEFA EURO 2012™. W dużo mniejszym stopniu dotyczy to dróg ekspresowych. Masterplan przewiduje, że do czasu rozpoczęcia UEFA EURO 2012™ oddanych zostanie do użytku ok. 1020 km autostrad i zaledwie 40 km dróg ekspresowych.

227

Analizując rozkład nakładów w scenariuszach przyspieszenia należy

wziąć pod uwagę fakt, że z ekonomicznego punktu widzenia ponoszenie

nakładów inwestycyjnych wyprzedza w czasie moment oddania inwestycji

do użytku2. Inaczej mówiąc, nakłady inwestycyjne poniesione w pewnym

okresie przekształcają się w inwestycje oddane do użytku z pewnym

opóźnieniem - zwykle od kilku do kilkudziesięciu miesięcy (w zależności od

charakteru inwestycji). Ten fakt został uwzględniony w rozkładzie nakładów

dotyczącym scenariuszy przyspieszenia, w postaci skumulowania w latach

2010 i 2011 znacznej części przyrostu nakładów wynikającego z efektu

przyspieszenia. Jest to równoznaczne z założeniem, że nakłady te powiększą

zasoby kapitału odpowiednio w roku 2011 i 2012.

Tablica C.6. Rozkład nakładów związanych z UEFA EURO 2012™ (% nakładów) w scenariuszach przyspieszenia1 i „bez EURO” (BE)

Rok 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Razem scenariusze przyspieszenia 5,0 15,0 35,0 40,0 5,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 100,0 BE (transport) 12,5 12,5 12,5 12,5 12,5 12,5 12,5 12,5 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 100,0

War

iant

BE (inne) 7,7 7,7 7,7 7,7 7,7 7,7 7,7 7,7 7,7 7,7 7,7 7,7 7,7 100,0

1 Dotyczy przyrostu nakładów w porównaniu z wariantem „bez EURO”.


Na podstawie scenariuszy zawartych w tablicy C.5 oraz rozkładu

nakładów z tablicy C.6 przygotowano scenariusze rozkładu wartości inwestycji

na lata 2008-2020 w poszczególnych sektorach. Przedstawia je tablica C.7.

Wartości pokazane w tablicy oznaczają odchylenia od scenariusza BE.

2 Odrębną kwestią jest finansowe ujęcie procesu inwestowania, w którym należy brać pod uwagę również moment dokonania zapłaty przez inwestora.

228

Tablica C.7. Scenariusze rozkładu przyspieszenia nakładów inwestycyjnych

Transport HotelRest SportRekr Transport HotelRest SportRekr Transport HotelRest SportRekr2008 1,3 0,1 0,2 1,8 0,1 0,2 0,9 0,0 0,22009 3,9 0,2 0,5 5,3 0,2 0,5 2,7 0,1 0,52010 9,1 0,4 1,1 12,4 0,4 1,1 6,4 0,3 1,12011 10,4 0,4 1,2 14,1 0,4 1,2 7,3 0,3 1,22012 1,3 0,1 0,2 1,8 0,1 0,2 0,9 0,0 0,22013 -8,7 -0,1 -0,4 -11,8 -0,1 -0,4 -6,1 -0,1 -0,42014 -8,7 -0,1 -0,4 -11,8 -0,1 -0,4 -6,1 -0,1 -0,42015 -8,7 -0,1 -0,4 -11,8 -0,1 -0,4 -6,1 -0,1 -0,42016 0,0 -0,1 -0,4 0,0 -0,1 -0,4 0,0 -0,1 -0,42017 0,0 -0,1 -0,4 0,0 -0,1 -0,4 0,0 -0,1 -0,42018 0,0 -0,1 -0,4 0,0 -0,1 -0,4 0,0 -0,1 -0,42019 0,0 -0,1 -0,4 0,0 -0,1 -0,4 0,0 -0,1 -0,42020 0,0 -0,1 -0,4 0,0 -0,1 -0,4 0,0 -0,1 -0,4

Razem 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

Rok

Scenariusze (mld zł)podstawowy optymistyczny pesymistyczny


Na przykład, wartość podana dla roku 2011 w scenariuszu podstawowym dla

inwestycji w transporcie oznacza, że w związku z organizacją UEFA EURO

2012™nakłady w tym okresie będą wyższe o 10,4 mld zł w porównaniu do

scenariusza BE. W przypadku hoteli i restauracji, zgodnie z ustaleniami

przedstawionymi w rozdziale 2.4.1 raportu, założono, że przyspieszenie

następuje wyłącznie w obszarze inwestycji w centra pobytowe i nie

obserwuje się przyspieszenia inwestycji w hotele. Należy zwrócić uwagę, że

suma odchyleń w poszczególnych kolumnach wynosi 0, co oznacza

przesunięcie (szybsze wydatkowanie) nakładów przewidzianych w

scenariuszu BE.

C.4. Ustalenie parametrów i siły oddziaływania TFP Ważnym czynnikiem determinującym skalę efektów gospodarczych

organizacji UEFA EURO 2012™w Polsce jest produktywność czynników

produkcji. W rozważanym kontekście chodzi o tzw. łączną produktywność

czynników produkcji, oznaczaną w literaturze ekonomicznej skrótem TFP. Na

wzrost TFP wpływ mogą wywierać różne czynniki, w tym także infrastruktura

transportowa, której wielkość mierzona gęstością autostrad na obszarze Polski

229

ma wzrosnąć znacząco w najbliższych latach. W tym kontekście podkreśla się

zwłaszcza rolę autostrad i dróg ekspresowych, które przyczyniają się do

znaczącego usprawnienia funkcjonowania transportu, powodując wzrost TFP.

W celu kwantyfikacji wpływu infrastruktury drogowej na polską

gospodarkę, konieczne jest oszacowanie jej wpływu na TFP. Empiryczne

badania tego typu przedstawione zostały w załączniku A. Aby można je było

zastosować w modelu symulacyjnym, dokonano dwóch modyfikacji

zaproponowanego tam ujęcia.

Po pierwsze, uwzględniono wpływ infrastruktury drogowej na TFP

ujmując łącznie autostrady i drogi ekspresowe. Wyniki badań empirycznych

wykazały co prawda, że najsilniejszy wpływ na TFP ma zarówno gęstość dróg

ekspresowych, jak i autostrad. Z drugiej strony jednak, na podstawie

MASTERPLANU można stwierdzić, że do czerwca 2012 powstanie nie więcej niż

40 km dróg ekspresowych. Ponadto z analizy MASTERPLANU wynika, że są one

związane w niewielkim stopniu z UEFA EURO 2012™. Dlatego łączne

traktowanie autostrad i dróg ekspresowych przy określaniu wpływu

infrastruktury drogowej na TFP wydaje się w pełni uzasadnione.

Po drugie, do specyfikacji modelu TFP włączono zmienną czasową,

której zadaniem jest uchwycenie wpływu innych czynników niż infrastruktura

drogowa i zróżnicowanie regionalne na TFP, na przykład czynników

organizacyjnych i technologicznych. Ich nieuwzględnienie może bowiem

prowadzić do znacznego przeszacowania parametrów w pierwotnym

modelu. Wyniki estymacji tej postaci przedstawia tablica C.8.

Ostatecznie więc, do dalszych badań przyjęto równanie o postaci (w

poniższej formule pominięto zróżnicowanie regionalne):

A = 2.82 + 0,0047t + 0,00042(a+de) (1)

gdzie:

a+de gęstość sieci dróg ekspresowych i autostrad (w przeliczeniu na 10 tys.

km2)

t zmienna czasowa.

230

W modelu symulacyjnym funkcja produkcji ma postać potęgową

(funkcja Cobba-Douglasa), a efekt TFP wprowadza się do niej mnożnikowo.

Problem przekształcenia wyników oszacowań modelu 1 w celu uwzględnienia

ich w symulacjach można więc rozwiązać w następujących etapach:

1. znalezienie rozkładu czasowego oddawania do użytku autostrad i dróg

ekspresowych wskazanych w Masterplanie jako związane z UEFA EURO 2012™

(a+de) oraz określenie gęstości sieci dróg w wariancie podstawowym i BE,

2. sporządzenie prognoz zmian TFP do roku 2020 na podstawie równania (1),

3. określenie siły efektu TFP dla wariantu podstawowego w stosunku do

wariantu BE (ilorazy prognoz - por. tablica C.9 - wynikających z wariantu

podstawowego do prognoz w wariancie BE),

4. określenie siły efektu TFP dla wariantu pesymistycznego i optymistycznego3.

Wyniki tych prac przedstawiono w sposób syntetyczny w tablicy C.9. Ostatnia

kolumna zawiera wartości efektu TFP wprowadzone do modelu w scenariuszu

podstawowym.

3 Do wyznaczenia siły efektu TFP w wariancie pesymistycznym i optymistycznym używany jest parametr skalibrowany tak jak dla wariantu podstawowego.

231

Tablica C.8. Wyniki estymacji równania TFP

Variable name Reg-Coef Mexval Elas NorRes Mean Beta

0 tfp 3,06 1 intercept 2,82461 1343,7 0,92 30,63 1,00

2 t 0,00474 138,9 0,08 25,23 48,50 0,333 3 a+de 0,00042 0,1 0,00 24,76 19,41 0,031 4 u1o 0,38630 18,2 0,00 24,50 0,00 0,347 5 u2o 0,24365 23,9 0,00 24,49 0,00 0,219 6 u3o -0,58283 98,4 0,00 18,66 0,00 -0,523 7 u4o 0,02925 0,4 0,00 18,65 0,00 0,026 8 u5o -0,02674 0,4 0,00 18,61 0,00 -0,024 9 u6o -0,07197 2,5 0,00 18,55 0,00 -0,065

10 u7o 0,61190 106,9 0,00 15,04 0,00 0,549 11 u8o -0,44243 15,9 0,00 8,13 0,00 -0,397 12 u9o -0,38632 50,7 0,00 7,81 0,00 -0,347 13 u10o -0,43379 61,2 0,00 7,21 0,00 -0,390 14 u11o 0,35507 46,1 0,00 3,78 0,00 0,319 15 u12o 0,51115 75,9 0,00 2,65 0,00 0,459 16 u13o -0,39305 54,4 0,00 1,75 0,00 -0,353 17 u14o -0,17411 12,1 0,00 1,68 0,00 -0,156 18 u15o 0,27009 29,7 0,00 1,00 0,00 0,243

SEE = 0.07 RSQ = 0.9647 RHO = 0.03 Obser = 96 from 1.000 SEE+1 = 0.07 RBSQ = 0.9570 DW = 1.94 DoFree = 78 to 96.000 MAPE = 1.91 Objaśnienia:

SEE błąd średni równ an ia, SEE+1 błąd średni równania lic zony przy wykorzystaniu wartości

oczekiwanych skorygowanych za po-mocą RHO, MAPE średni bezwzględn y błąd procentowy, RSQ współczynnik dete rminacji, RBSQ współczynnik determinacji, s korygowany ze względu na liczbę stopn i

swobody RHO współczynnik autokorelacji reszt, DW - statystyka Durbin a-Watsona, Obser liczba obserwacji, DoFree liczba stopn i swobody,

from pie rwsza obserwacja w próbie, to ostatnia obserwacja w próbie, Reg-coef oszacowane wartości parametrów równ ania, Mexval krańcowa wartość objaśn iająca (ang. marginal explan atory

value): procent wzrostu SEE po usu-n ięciu danej zmiennej ze specyfikacji równania,

T-stat statystyka t-Studenta, Elas średnia elastyczność w próbie, Beta współczynniki beta = Reg-coef, w przypadku przeprow adzenia

normalizac ji zmiennych.


232

Tablica C.9. Oszacowanie efektów TFP dla potrzeb symulacji

BE 100% BE 100% BE 100% BE 100%2008 80,0 80,0 742,5 742,5 23,75 23,75 2,872 2,872 1,00002009 180,0 180,0 922,5 922,5 29,50 29,50 2,880 2,880 1,00002010 133,3 200,0 1055,8 1122,5 33,77 35,90 2,886 2,887 1,00032011 133,3 300,0 1189,2 1422,5 38,03 45,49 2,893 2,896 1,00112012 133,3 300,0 1322,5 1722,5 42,29 55,09 2,899 2,905 1,00192013 133,3 1455,8 1722,5 46,56 55,09 2,906 2,909 1,00122014 133,3 1589,2 1722,5 50,82 55,09 2,912 2,914 1,00062015 133,3 1722,5 1722,5 55,09 55,09 2,919 2,919 1,00002016 1722,5 1722,5 55,09 55,09 2,924 2,924 1,00002017 1722,5 1722,5 55,09 55,09 2,928 2,928 1,00002018 1722,5 1722,5 55,09 55,09 2,933 2,933 1,00002019 1722,5 1722,5 55,09 55,09 2,938 2,938 1,00002020 1722,5 1722,5 55,09 55,09 2,943 2,943 1,0000

Efekt TFP (100% /

BE)

Nowe A+DE (w km)

Rok

Łączna długość autostrad (w km)

Gęstość sieci autostrad (w km na

10 tys km2)

Prognoza poziomu TFP


C.5. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) są we współczesnym

świecie czynnikiem dynamizującym gospodarki. Potwierdzają to liczne wyniki

prac empirycznych przedstawione w rozdziale 1 raportu. Wśród czynników

wpływających na atrakcyjność inwestycyjną poszczególnych regionów

świata i krajów, obok wielkości rynku, dostępności czynników produkcji i ich

względnych cen (a tym samym – krańcowej produkcyjności i oczekiwanej

stopy zwrotu), jakości administracji, systemu prawnego i fiskalnego, wymienia

się również stan infrastruktury. Przytoczone w rozdziale 1 wyniki badań

wskazują, że niska jakość infrastruktury w Polsce (w szczególności infrastruktury

transportowej) jest jedną z głównych barier dla napływu zagranicznych

inwestycji bezpośrednich. Wcześniejsza realizacja nakładów na infrastrukturę

transportową, związana z UEFA EURO 2012™, powinna zatem przyczynić się

do przyspieszenia napływu BIZ do Polski.

O ile sam fakt wpływu infrastruktury na strumień BIZ nie ulega

wątpliwości, to oszacowanie siły tego oddziaływania napotyka na liczne

trudności, które w pierwszej kolejności związane są z możliwościami

kwantyfikacji zasobów infrastruktury. Przeprowadzenie takich badań wykra-

233

cza daleko poza zakres niniejszej analizy. Dlatego do skonstruowania

scenariuszy napływu BIZ związanego z poprawą stanu infrastruktury

transportowej w Polsce, wykorzystano wyniki badań opartych na danych

przekrojowo-czasowych, dotyczących obszaru Europy Środkowo-Wschodniej

[Bellek et al., 2009].

Jednym z czynników użytych przez autorów tego badania do

objaśnienia zmian poziomu BIZ była infrastruktura transportowa. Dane o stanie

infrastruktury transportowej wykorzystane w tym badaniu zostały

przedstawione w postaci indeksu, uwzględniającego gęstość sieci

transportowej oraz liczbę portów wodnych i powietrznych. Niestety, dane

dotyczące tej zmiennej dla Polski są niedostępne, a w przygotowywanym

modelu dla Polski nie istnieje zmienna przedstawiająca infrastrukturę

transportową w podobny sposób. Ponieważ jednak siła oddziaływania

infrastruktury transportowej na BIZ przedstawiona została tam w formie

elastyczności (wynoszącej 0,323), możliwe jest zastosowanie tego

oszacowania, o ile da się wskazać w modelu zmienną, która stanowi

wystarczające przybliżenie oryginalnej zmiennej (zmienną proxy). Dla celów

tego badania przyjęto, że rolę zmiennej proxy może w tym przypadku

odgrywać zmienna odzwierciedlająca zasoby majątku w sektorze transport

wyrażona w cenach stałych i opóźniona o jeden rok (co jest zgodne z

intencjami autorów oszacowania elastyczności BIZ).

Wyznaczone na tej podstawie efekty wpływu infrastruktury

transportowej na BIZ w horyzoncie do roku 2020 przedstawia wykres C.2.

Do wyznaczenia ścieżki zmian BIZ pod wpływem zmian w

infrastrukturze w scenariuszu podstawowym użyto oryginalnej wartości

elastyczności BIZ. Scenariusze optymistyczny i pesymistyczny utworzono

zmieniając odpowiednio (zwiększając i zmniejszając) elastyczność BIZ o 1/3 jej

oryginalnej wartości. Zgodnie z oczekiwaniami, efekty BIZ podążają śladem

przyspieszenia nakładów inwestycyjnych (por. tablica C.7). Ujawniają się one

z największą siłą, wynoszącą w scenariuszu podstawowym 1,014 w roku 2013.

Oznacza to, że BIZ w tym roku wejdą na pułap wyższy o ok. 1,4% w

porównaniu ze scenariuszem BE. W latach 2014-2017 następuje wygaśnięcie

234

efektów przyspieszenia BIZ, tj. powrót do ścieżki inwestycji i majątku z wariantu

BE.

Wykres C.2. Scenariusze zmian wielkości bezpośrednich inwestycji zagranicznych (scenariusz bazowy=1)

Źródło: Opracowanie własne.

C.6. Podsumowanie Najważniejsze wnioski z przeprowadzonych wyżej rozważań są następujące:

Oceny wpływu organizacji UEFA EURO 2012TM na gospodarkę dokonano

konstruując scenariusze z horyzontem w roku 2020 dotyczące przychodów

z turystyki zagranicznej, inwestycji, łącznej wydajności czynników produkcji

oraz bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Scenariusze te zostały

wykorzystane w symulacji oddziaływania UEFA EURO 2012TM na polską

gospodarkę omówionej w rozdziale 3 raportu.

Scenariusze skonstruowano w czterech wariantach: bazowym („bez

EURO”), podstawowym, pesymistycznym i optymistycznym. Scenariusz „bez

EURO” jest scenariuszem referencyjnym i zakłada, że UEFA EURO 2012TM nie

odbywa się w Polsce. Scenariusz podstawowy zakłada najbardziej

prawdopodobny rozwój sytuacji w analizowanych obszarach. Scenariusze

235

pesymistyczny i optymistyczny zbudowano po to, aby umożliwić ocenę

pasma potencjalnych reakcji gospodarki.

Scenariusz podstawowy dla przychodów z turystyki zagranicznej

omówiono w rozdziale 2 raportu. Przewiduje on, że łącznie w latach 2012-

2020 przychody z turystyki zagranicznej powinny wzrosnąć w wyniku

organizacji UEFA EURO 2012™ o 5,0 mld zł (w cenach stałych z 2008 r.), z

czego najwyższy roczny wzrost nastąpi w 2012 r. w wyniku napływu kibiców

i gości zagranicznych do miast goszczących rozgrywki. W wariancie

pesymistycznym dodatkowe przychody z turystyki zagranicznej w latach

2012-2020 w wyniosą 1,1 mld zł, co stanowić będzie 22,2% przychodów

opisanych w wariancie podstawowym. W wariancie optymistycznym

łączne dodatkowe przychody z turystyki zagranicznej w latach 2012-2020

wyniosą 6,0 mld zł, czyli będą o 21,1% wyższe od wielkości przyjętej w

wariancie podstawowym. Wariant ten zakłada takie same jak w wariancie

podstawowym wydatki i liczbę kibiców zagranicznych przyjeżdżających

do Polski w czerwcu 2012 r.

Scenariusze dla inwestycji oparto na Masterplanie do UEFA EURO 2012TM i

eksperckich opiniach co do jego realizacji przed rozpoczęciem UEFA EURO

2012TM. Scenariusz „bez EURO” przewiduje, że bez bodźca związanego z

Mistrzostwami inwestycje w infrastrukturę transportową byłyby realizowane

z wykorzystaniem funduszy unijnych w latach 2008-2015. W przypadku

pozostałych inwestycji związanych z Mistrzostwami (stadiony, centra

pobytowe i hotele) założono, że w scenariuszu BE byłyby one zrealizowane

do roku 2020. Trzy analizowane warianty dla inwestycji - podstawowy,

pesymistyczny i optymistyczny - zakładają ich przyspieszenie, choć w

różnym stopniu, w porównaniu ze scenariuszem „bez EURO”.

Do scenariusza podstawowego przyjęto kwotę nakładów inwestycyjnych

w wysokości 81,3 mld zł. Na kwotę tę składają się nakłady na infrastrukturę

transportową obejmującą transport drogowy, miejski i kolejowy oraz

lotniska wynoszące 69,6 mld zł, koszt budowy stadionów na poziomie 5,1

mld zł oraz nakłady na centra pobytowe, hotele i inne projekty

towarzyszące organizacji imprezy w kwocie 6,4 mld zł.

236

Scenariusz pesymistyczny zakłada, że inwestycje zostaną zrealizowane na

poziomie o 28,2% niższym niż w scenariuszu podstawowym. Z kolei

scenariusz optymistyczny zakłada realizację wszystkich przedsięwzięć

inwestycyjnych zaplanowanych w Masterplanie do połowy roku 2012, co

oznacza nakłady inwestycyjne wyższe o 30,2% niż w scenariuszu

podstawowym.

Szybsza realizacja inwestycji w infrastrukturę transportową na skutek

organizacji UEFA EURO 2012TM przełoży się na zwiększenie produktywności

w latach 2010-2014, przy czym maksymalne odchylenie od scenariusza BE

wystąpi w 2012 r. i wyniesie 0,3%, 0,4% i 0,2% odpowiednio dla scenariusza

podstawowego, optymistycznego i pesymistycznego.

Przyspieszenie inwestycji w infrastrukturę transportową sprawi, że

zwiększony napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich nastąpi

wcześniej niż w scenariuszu „bez EURO”. W przypadku BIZ maksymalne

odchylenie od scenariusza BE wystąpi w 2013 r. i wyniesie 1,4%, 2,4% i 0,7%

odpowiednio dla scenariuszy podstawowego, optymistycznego i

pesymistycznego.

237

Bibliografia

Adamczyk, A., T. Tokarski, R.W. Włodarczyk. 2009. Przestrzenne zróżnicowanie płac w Polsce. Gospodarka Narodowa. Nr. 9.

Ahlert, G. 2005. What does Germany expect to gain from hosting the 2006 Football World Cup – Macroeconomic and Regional economic Effects. GWS (Gesellschaft für Wirtschaftliche Strukturforschung) Discussion Paper 2005/4. http://gws-os.com.

Alfaro, L., A. Chanda, S. Kalemli-Ozcan, S. Sayek. 2004. FDI and Economic Growth: The Role of Local Financial Markets. Journal of International Economics. No. 64.

Almon, C. 1991. The INFORUM Approach to Interindustry Modeling. Economic Systems Research. Vol. 3, No. 1. 1–7.

Almon, C. 1996. A Perhaps Adequate Demand System. Inforum working paper No. 96-007. http://inforumweb.umd.edu.

Altig, D., A. J. Auerbach, L. J. Kotlikoff, K. A. Smetters, J. Walliser. 2001. Simulating Fundamental Tax Reform in the United States. The American Economic Review. Vol. 91, No. 3. 574–595.

Anholt, S. 2007. Tożsamość konkurencyjna. Nowe spojrzenie na markę. Instytut Marki Polskiej. Warszawa.

Annala, C.N., R.G. Batina, J.P. Feehan. 2008. Empirical impact of public infrastructure on the Japanese economy. Japanese Economic Review. No. 59.

Balassa, B. 1964. The Purchasing Power Parity Doctrine: A Reappraisal. Journal of Political Economy. No. 72. 231-238. Barro, R.J. 1996. Determinants of Economic Growth: A Cross-Country Empirical Study. NBER Working Paper. No. 5698. Barro, R.J. 1999. Inequality, Growth, and Investment. NBER Working Paper. No. 7038.

Bartoszewicz, W., T. Skalska. 2009. Zagraniczna turystyka przyjazdowa do Polski w 2008 r. Instytut Turystyki. Warszawa.

Bellak, C., M. Leibrecht, J.P. Damijan. 2009. Infrastructure Endowment and Corporate Income Taxes as Determinants of Foreign Direct Investment in Central and Eastern European Countries. The World Economy. Vol. 32(2). 267-290.

Bende-Nabende, A., J. Ford, J. Slater. 2001. FDI, Regional Economic Integration and Endogenous Growth: Some Evidence from Southeast Asia. Pacific Economics Review. No. 6.

Berrer, H., D. Grozea-Helmenstein, C. Helmenstein, A. Kleissner, A. Schnabl. 2003. The Economic Impact of UEFA Euro 2008™. A Case Study. IHS. Wiedeń.

238

Berthélemy, J.C., S. Démurger. 2000. Foreign Direct Investment and Economic Growth: Theory and Application to China. Review of Development Economics. No 4.

Bhattacharyya, S. C. 1996. Applied General Equilibrium Models for Energy Studies: a Survey. Energy Economics. Vol. 18. 145–164.

Blake, A. 2005. The economic impact of the London 2012 Olympics. Discussion paper. No. 5. Christel DeHaan Tourism and Travel Research Institute. Nottingham University.

Blomström, M., R.E. Lipsey, M. Zejan M. 1996. Is Fixed Investment the Key to Economic Growth? The Quarterly Journal of Economics. No. 111.

Boarnet, M.G. 1996. Geography and Public Infrastructure. Working Paper UCTC. No. 305.

Bohlmann, H. R., J. H. van Heerden. 2008. Predicting the economic impact of the 2010 FIFA World Cup on South Africa. International Journal of Sport Management and Marketing. Vol. 3, No. 4. 383–396.

Boratyński, J. 2009. Analiza tworzenia i podziału dochodów na podstawie modelu wielosektorowego. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. Łódź.

Borensztein, E., J. De Gregorio, J-W. Lee. 1998. How Does Foreign Direct Investment Affect Economic Growth? Journal of International Economics. No. 45.

Borowski, J. (red.). 2004. Raport na temat korzyści i kosztów przystąpienia Polski do strefy euro. Narodowy Bank Polski. Warszawa.

Borowski, J., 2009. Polska w systemie ERM2 – co wynika z doświadczeń Słowacji. Zeszyt BRE Bank – CASE. Nr 102. Warszawa.

Bougheas, S., P.O. Demetriades. 1999. Infrastructure, transport, cost and trade. Canadian Journal of Economics. No. 33.

Brealey, R. B., S. C. Myers. 2000. Principles of Corporate Finance. Irwin/McGraw-Hill.

Brunet, F. 2005. The economic impact of the Barcelona Olympic Games, 1986-2004: Barcelona: the legacy of the Games, 1992-2002.

Brzoza-Brzezina, M. 2005. Lending Booms In The New EU Member States. Will Euro Adoption Matter? ECB Working Paper. No. 543. European Central Bank. Button, K. 1996. Infrastructure investment, endogenous growth and economic convergence. The Annals of Regional Science. Cameron, A. C., P. K. Trivendi. 2005. Microeconometrics. Methods and Applications. Cambridge University Press. New York.

Cavallo, E.A., C. Daude. 2008. Public investment in Developing Countries: A Blessing or a Cures? Inter-American Development Bank. RES Working Papers. No. 4597.

239

Chatterjee, S. G. Sakoulis, S.J. Turnovsky. 2003. Unilateral capital transfers, public investment, and economic growth. European Economic Review. No. 47. Choe, J.I. 2003. Do Foreign Direct Investment and Gross Domestic Investment Promote Economic Growth? Review of Development Economics. No. 7. Cieślik, A. 2007. Czynniki lokalizacji spółek z udziałem kapitału zagranicznego w Polsce. Gospodarka Narodowa. Nr 3.

Cobb C.W., P.H. Douglas. 1928. A Theory of Production, American Economic Review. No. 18.

Creel, J., G. Poilon. 2008. Is public capital productive in Europe? International Review of Applied Economics. No. 22. Démurger, S. 2001. Infrastructure Development and Economic Growth: An Explanation for Regional Disparities in China? Journal of Comparative Economics. No. 29.

Dixon, P. B., B. R. Parmenter. 1996. Computable General Equilibrium Modelling for Policy Analysis and Forecasting. [w:] Amman, H. M., D. A. Kendrick, J. Rust (red.). Handbook of Computational Economics. Vol. 1. North-Holland.

Dixon, P. B., B. R. Parmenter., A. A. Powell, P. J. Wilcoxen. 1992. Notes and Problems in Applied General Equilibrium Economics. North-Holland.

Dom Badawczy Maison. 2009. Potencjał turystyczny Polski Wschodniej – badanie poprzedzające tworzenie kampanii reklamowej. Raport z badania jakościowego. Warszawa.

Domańska, A. 2006. Wpływ infrastruktury transportu drogowego na rozwój regionalny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa. Durham, J.B. 2004. Absorptive Capacity and the Effects of Foreign Direct Investment and Equity Foreign Portfolio Investment on Economic Growth. European Economic Review. No. 48. Dutt, A.K. 1997. The Pattern of Direct Foreign Investment and Economic Growth. World Development. No. 25. European Commission. 2008. EMU@10 Successes and challenges after ten years of Economic and Monetary Union. European Economy 2/2008. European Commission. 2009. Sustainability Report. European Economy 9/2009. Directorate-General for Economic and Financial Affairs.

Federal Open Market Committee. 2009. Summary of Economic Projections of the Meeting of June 23 - 24, 2009. Federal Open Market Committee. http://www.federalreserve.gov/

Forum Obywatelskiego Rozwoju, PricewaterhouseCoopers, Wardyński i Wspólnicy, 4Cfuture. 2009. Którędy droga. Raport. Francois, J. F., C. R. Shiells (red.). 1994. Modeling Trade Policy. Applied General Equilibrium Assessments of North American Free Trade. Cambridge University Press.

240

Gajewski P. 2007. Konwergencja regionalna w Polsce. Praca doktorska obroniona na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym Uniwersytetu Łódzkiego. Łódź. Garniewicz, G., P. Siemiątkowski. 2006. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne na świecie. Ekonomista. Nr 2.

Garratt, A., K. Lee, M. H. Pesaran, Y. Shin. 2000. A Structural Cointegrating var Approach to Macroeconometric Modelling. [w:] Holly, S., M. Weale (red.). Econometric Modelling. Techniques and Applications. Cambridge University Press. 94 – 131.

Giesecke, J., J. Madden. 2007. The Sydney Olympics, Seven Years On: An Ex-Post Dynamic CGE Assessment. Centre of Policy Studies. Monash University. General Paper. No. G-168. http://www.monash.edu.au/policy.

Giesecke, J., P. B. Dixon, M. T. Rimmer. 2008. Regional Macroeconomic Outcomes Under Alternative Arrangements for the Financing of Public Infrastructure. Papers in Regional Science. Vol. 87, No. 1. 3–31.

Główny Urząd Statystyczny. 2007. Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w 2006 roku. Warszawa.

Główny Urząd Statystyczny. 2008. Prognoza ludności na lata 2008-2035. http://www.stat.gov.pl/gus/5840_4514_PLK_HTML.htm.

Główny Urząd Statystyczny. 2009. Rachunki narodowe według sektorów i podsektorów instytucjonalnych 2005–2007. Studia i Analizy Statystyczne. Warszawa.

Görg, H., D. Greenaway. 2004. Much Ado about Nothing? Do Domestic Firms Really Benefit from Foreign Direct Investment?. World Bank Research Observer, No. 2.

Gradzewicz, M., M. Kolasa. 2005. Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych a wzrost gospodarczy w Polsce. Ekonomista. Nr 4. Gradzewicz, M., P. Griffin, Z. Żółkiewski. 2006. An Empirical Recursive-Dynamic General Equilibrium Model of Poland’s Economy. World Bank and National Bank of Poland. Report No. 35956.

Gradzewicz, M., T. Jędrzejowicz, Z. Żółkiewski. 2007. The Cost of Fiscal Tightening in Poland on the Road to the Euro: Does the Labour Market Matter? (CGE Model Simulations). Bank i Kredyt. Nr 4/2007. 3–17.

Guzik, B. 2008. Atrakcyjność inwestycyjna województw. Gospodarka Narodowa. Nr 3.

Hagemejer, J., M. Kolasa. 2008. Internationalization and economic performance of enterprises: evidence from firm-level data. National Bank of Poland Working Paper. No. 51. Hagemejer, J., J. Tyrowicz. 2009. Is the Impact Really That High? The Effect of FDI in Transition. MPRA Paper 14934. University Library of Munich. Germany.

241

Hall, S. 1995. Macroeconomics and a Bit More Reality. The Economic Journal. Vol. 105, No. 431. 974–988.

Harrison, W. J., K. R. Pearson. 1996. Computing solutions for large general equilibrium models using GEMPACK. Computational Economics. Vol. 9, No. 2. 83–127.

Harrison, W. J., K. R. Pearson. 2002. TABLO Reference. GEMPACK Document No. GPD-2, http://www.monash.edu.au/policy.

Heller, J., R. Warżała. 2005. Regionalne uwarunkowania napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Polski. Ekonomista. Nr 6.

Helmenstein, C., A. Kleissner (red.). 2008. Volkswirtschaftliche Effekte der UEFA EURO 2008 in Österreich. SportsEconAustria. Institut für Sportökonomie. Wien.

Heston, l., R. Summers, B. Aten. 2009. Penn World Table Version 6.3, Center for International Comparisons of Production, Income and Prices at the University of Pennsylvania. August 2009. Horridge, M. 2003. ORANI-G: A Generic Single-Country Computable General Equilibrium Model. Centre of Policy Studies. Monash University. http://www.monash.edu.au/policy/oranig.htm.

Instytut Marki Polskiej. 2008. Analiza wyników badań wizerunku Polski i postrzegania polskiej marki na świecie. Założenia i rekomendacje do pozycjonowania Polski jako kraju docelowego podróży turystycznych na lata 2009-2015. Ekspertyza wykonana dla Polskiej Organizacji Turystycznej. Warszawa.

Instytut Turystyki. 2009. Charakterystyka przyjazdów do Polski w pierwszym kwartale 2009 roku. Warszawa.

International Monetary Fund. 2009. World Economic Outlook (WEO) April 2009. International Monetary Fund. http://www.imf.org/

InterVISTAS Consulting Inc. 2002. The Economic Impact of the 2010 Winter Olympic and Paralympic Games: An Update.

Kasimati, E. 2003. Economic Aspects and the Summer Olympics: a Review of Related Research. International Journal of Tourism Research. Vol. 5, No. 6. 433–444.

Kasimati, E., P. Dawson. 2009. Assessing the Impact of the 2004 Olympic Games on the Greek Economy: A Small Macroeconometric Model. Economic Modelling. Vol. 26. 139–146.

Kehoe, P. J., T. J. Kehoe. 1994. A Primer on Static Applied General Equilibrium Models. Federal Reserve Bank of Minneapolis Quarterly Review. Vol. 18, No. 1.

Kim, H. J., D. Gursoy, Lee S.-B. 2006. The impact of the 2002 World Cup on South Korea: comparisons of pre- and post-games. Tourism Management. No. 27. 86-96.

242

Kolasa, M. 2007. How does FDI inflow affect productivity of domestic firms? The role of horizontal and vertical spillovers, absorptive capacity and competition. National Bank of Poland Working Paper. No. 42.

Kurscheidt, M. 2007. Economic Benefits: Facts or Fiction? Pros vs. Cons & Evidence on the FIFA World Cup 2006. Prezentacja wygłoszona na 5th World Communication Conference.

Kwan, A.C.C., Y. Wu, J. Zhang. 1999. Fixed Investment and Economic Growth in China. Economic of Planning. No. 32. Kwiatkowski E., L. Kucharski, T. Tokarski. 2004. Makroekonomiczne skutki nadzatrudnienia w rolnictwie polskim [w] Z. Wiśniewski, A. Pocztowski (red.) Zarządzanie zasobami ludzkimi w warunkach nowej gospodarki. Oficyna Ekonomiczna. Kraków.

Laursen, T., B. Myers. 2009. Public investment Management in the New EU Members States. World Bank. Working Paper. No. 161. Leamer, E. E. 1985. Sensitivity Analyses Would Help. The American Economic Review. Vol. 75, No. 3. 308–313.

Lütkepohl, H., M. Krätzig. 2004. Applied Time Series Econometrics. Cambridge University Press. New York.

Madden, G., S.J. Savage. 1998. CEE Telecommunication Investment and Economic Growth. Information Economics and Policy. No. 10.

Madden, J. 2006. Economic and Fiscal Impacts of Mega Sporting Events: A General Equilibrium Assessment. Public Finance and Management. Vol. 6, No. 3. 346–394.

Madden, J. R. 2002. The Economic Consequences of the Sydney Olympics: The CREA/Arthur Andersen Study. Current Issues in Tourism. Vol. 5, No.1. 7-21.

Malaga, K., P. Kliber. 2007. Konwergencja i nierówności regionalne w Polsce w świetle neoklasycznych modeli wzrostu. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu. Poznań. Malakellis, M. 2000. Integrated Macro-Micro-Modelling Under Rational Expectations. With an Application to Tariff Reform in Australia. Physica-Verlag. Heidelberg.

Markusen, J. R., A. J. Venables. 1997. Foreign Direct Investment as a Catalyst for Industrial Development. NBER Working Paper. No. 6241.

Martins, M. V. (red.), F. Tenreiro, J. M. Z. Mendes, A. Jacinto. 2004. Ocena skutków ekonomicznych EURO 2004. Raport końcowy. Instytut Ekonomii i Zarządzania Politechniki Lizbońskiej. Lizbona.

Matheson, V. A. 2006. Mega-Events: The effect of the world’s biggest sporting events on local, regional, and national economies. Working Paper. No. 06-10. College of the Holy Cross.

243

Matheson, V. A., R. A. Baade. 2004. Mega-Sporting Events in Developing Nations: Playing the Way to Prosperity? Working Paper. No. 04-04. College of the Holy Cross.

Mausen, J.B. 2002. The Causality between Investment and Economic Growth. Economics Letters. No. 74.

Ministerstwo Sportu i Turystyki. 2008. Kierunki rozwoju turystyki do 2015 roku. Ministerstwo Sportu i Turystyki. Dokument rządowy. Warszawa.

Misiak T., A. Sulima, T. Tokarski. 2009. Czy w polskich powiatach występuje efekt konwergencji realnej? Opracowanie przygotowane na konferencję Katedry Makroekonomii Uniwersytetu Łódzkiego. Łódź. Czerwiec 2009.

Nair-Reichert, U., D. Wienhold. 2001. Causality Tests for Cross-Country Panels: A new Look at FDI and Economic Growth in Developing Countries. Oxford Bulletin of Economics and Statistic. No. 63.

Narodowy Bank Polski. 2009a. Polska wobec światowego kryzysu gospodarczego. Raport NBP.

Narodowy Bank Polski. 2009b. Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej. Warszawa.

Narodowy Bank Polski. 2009c. Raport o inflacji październik 2009. Warszawa.

Pereira, A.M., O. Roca-Sagales. 2001. Infrastructures and private sector performance in Spain. Journal of Policy Modeling. No. 23.

Pina, A. M., M.S. Aubyn. 2005. Comparing macroeconomics returns on human and public capital: An empirical analysis of the Portuguese case (1960-2001). Journal of Policy Modeling. No. 27. Pindyck R.S., D.L. Rubinfeld. 1991. Econometric Models and Economic Forecast. McGraw-Hills. New York etc.

Plich, M., M. Przybyliński, J. Boratyński. 2009. Analiza ekonomicznych i społecznych skutków zmian cen energii w polskiej gospodarce. Opracowanie zbiorcze rezultatów projektu badawczego Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego N112 038 32/2451.

Podkaminer, L. 2008. Konwergencja realna a inflacja: próba kwantyfikacji i implikacje dla integracji ze strefą euro. Bank i Kredyt. Nr 4/2008. 3-11. Warszawa.

Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych. 2009. Klimat inwestycyjny w Polsce w 2009 r. Raport z badania ilościowego. www.paiz.gov.pl/files/?id_plik=11742

Preuss, H. 2004. The economics of staging the Olympics: a comparison of the Games 1972-2008. Edward Elgar. London.

PricewaterhouseCoopers. 2004. The economic impact of the Olympic Games. European Economic Outlook. June.

244

Rapacki, R. 2009. Reformy instytucjonalne a zróżnicowanie ścieżek wzrostu gospodarczego w krajach transformacji w latach 1990-2005. [w:] Rapacki, R. (red.). Wzrost gospodarczy w krajach transformacji: konwergencja czy dywergencja. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne. Warszawa 2009. 202-226.

Rapacki, R. (red.). 2009. Wzrost gospodarczy w krajach transformacji. Konwergencja czy dywergencja? PWE. Warszawa.

Rapacki, R., M. Próchniak. 2009. Economic Growth Accounting in Twenty-Seven Transition Countries, 1990-2003. Eastern European Economics. Vol. 47, No. 2.

Rawdanowicz, Ł. 2002. Poland’s Accession to EMU – Choosing the Exchange Rate Parity. Studia i Analizy CASE. No. 247. Warszawa.

Ribeiro, C. J., J. Viseu, T. Delalande, C. Rodrigues. 2004a. UEFA Euro 2004 Tourism Impact Analysis. NIPE working paper 14/2004. Uniwersytet Minho. Ribeiro, C. J., J. Viseu, T. Delalande, C. Rodrigues. 2004b. UEFA Euro 2004 Visitors Analysis. NIPE working paper 15/2004. Uniwersytet Minho.

Roberts, B. M., Z. Żółkiewski. 1996. Modelling Income Distribution in Countries in Transition. A Computable General Equilibrium Analysis for Poland. Economic Modelling. Vol. 13, No. 1. 67–90.

Roper. 2008. Anholt-GfK Roper Nation Brands IndexSM Report.

Rosik, P. 2007. Przestrzenne efekty zewnętrzne inwestycji infrastrukturalnych. Przypadek Galicii. Gospodarka Narodowa. Nr 1-2.

Roszkowska, S. 2004. Inwestycje a wzrost gospodarczy w krajach OECD. Gospodarka Narodowa. Nr 10. Rozkrut, M., R. Woreta. 2005. Sukcesy i porażki Grecji na drodze do strefy euro. Wnioski dla nowych krajów UE. Materiały i Studia 188. Narodowy Bank Polski.

Rubaszek, M. 2004. Modelowanie optymalnego poziomu realnego efektywnego kursu złotego. Zastosowanie koncepcji fundamentalnego kursu równowagi. Materiały i Studia. Zeszyt nr 175. Narodowy Bank Polski.

Rubaszek, M. 2006. Modelowanie kursu równowagi dla złotego. Praca doktorska. Kolegium Analiz Ekonomicznych SGH w Warszawie.

Rutkowski, A. 2009. Public investment, transport infrastructure and growth in Poland. ECFIN (European Commission’s Directorate-General for Economic and Financial Affairs) Country Focus. Vol. 6, Issue 11.

Rütter, H., M. Amstutz, J. Stettler, A. de Bary, D. Grozea-Helmenstein. 2004. Economic impact of the UEFA EURO 2008™ in Switzerland. Rütter + Partner. Luzern.

Samuelson, P. 1964. Theoretical Notes on Trade Problems. Review of Economics and Statistics. No. 46. 145-154.

Shaffer, M., A. Greer, C. Mauboules. 2003. A Cost-Benefit Analysis of the Proposed Vancouver 2010 Winter Olympic and Paralympic Games. Canadian Centre for Policy Alternatives – BC Office.

245

Shioji, E. 2001. Public Capital and Economic Growth: A Convergence Approach. Journal of Economic Growth. No. 6.

Solow, R.M. 1957. Technical Change and the Aggregate Production Function. Review of Economics and Statistics. No. 39.

Solow, R.M. 1967. Teoria kapitału i stopa przychodu. PWN. Warszawa.

Stefańska, A. 2010. EBI ratuje autostradę A2 na Euro 2012. Rzeczpospolita. 2.02.2010.

Sterken, E. 2006. Growth Impact of Major Sporting Events. European Sport Management Quarterly. Vol. 6. No. 4. 375-389.

Szadkowski, M. 2010. Nie zburzymy stadionów z Euro jak Portugalia. Gazeta Wyborcza. 4.02.2010.

Szczerbak, M., J. Misiórski, G. Pochopień. 2008. Wpływ przyjęcia przez Polskę euro na strategię zarządzania długiem Skarbu Państwa. Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie unii gospodarczej i walutowej. Projekty Badawcze część VI. Narodowy Bank Polski.

Tokarski T., A. Gabryjelska, P. Krajewski, M. Mackiewicz. 1999. Determinanty regionalnego zróżnicowania PKB, zatrudnienia i płac. Wiadomości Statystyczne. Nr 8.

Tokarski T., P. Gajewski. 2003. Real Convergence In Poland. A Regional Approach. NBP Conference „Potential Output and Barriers to Growth”. Zalesie Górne. Tokarski, T. 2005a. Wybrane modele podażowych czynników wzrostu gospodarczego. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków.

Tokarski, T. 2005b. Statystyczna analiza regionalnego zróżnicowania wydajności pracy, zatrudnienia i bezrobocia w Polsce. Wydawnictwo PTE. Warszawa.

Tokarski, T. 2005c. O zróżnicowaniu rozwoju ekonomicznego polskich regionów i podregionów. Studia Prawno-Ekonomiczne. Tom LXXI.

Tokarski, T. 2008. Oszacowania regionalnych funkcji produkcji. Wiadomości Statystyczne. Nr 10.

Tokarski, T. 2009. Matematyczne modele wzrostu gospodarczego (ujęcie neoklasyczne). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków.

Tomaszewicz, Ł. 1994. Metody analizy input-output. PWE. Warszawa.

Union Bank of Switzerland. 2009. Prices and Earnings. A comparison of purchasing power around the globe.

Union of European Football Associations. 2008. Endbericht Koordination Bund Zur UEFA Euro 2008™ In Österreich. Austria.

246

Union of European Football Associations. 2009. Prezentacja UEFA “20090616 Host City Management Presentation Host City charter ace” ze spotkania w dn. 25.06.2009.

United Nations World Tourism Organization. 2009. Yearbook of Tourism Statistics – Data 2003 – 2007. World Tourism Organizaton. Madryt.

Valadkhani, A. 2004. History of macroeconometric modelling: lessons from past experience. Journal of Policy Modeling. Vol. 26, Issue 2. 265–281.

Varian, H. R. 2001. Mikroekonomia. Kurs Średni. Ujęcie nowoczesne. PWN. Warszawa.

Wendner, R. 1999. A Calibration Procedure of Dynamic CGE Models for Non-Steady State Situations Using GEMPACK. Computational Economics. Vol. 13. 265–287.

Wieczorek, P. 2005. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Polsce i na świecie. Wiadomości statystyczne. Nr 12.

Wójcik, P. 2008. Wzorce konwergencji regionalnej w Polsce. Praca doktorska obroniona na Wydziale Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego. Warszawa.

Wyżnikiewicz, B. 2007. Raport z badania satysfakcji inwestorów z usług świadczonych przez PAIiIZ S.A. www.paiz.gov.pl/files/?id_plik=8726 Zawadzki, E. 2002. Stan sieci drogowej w Polsce i możliwości jej zmian do 2015 r. Kancelaria Sejmu. Biuro studiów i ekspertyz. Warszawa

Zhang, K.H. 2001. How Does Foreign Direct Investment Affect Economic Growth in China? Economics of Transition. No. 9.

Żółtowska, E. 1997. Funkcja produkcji. Teoria, estymacje, zastosowania. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. Łódź.

Źródła danych: Główny Urząd Statystyczny (GUS). www.stat.gov.pl

Eurostat. http://epp.eurostat.ec.europa.eu/

International Monetary Fund, World Economic Outlook Database, April 2004. http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2009/01/weodata/index.aspx

OECD (Organization for Economic Co-operation and Development). http://stats.oecd.org/Index.aspx

Baza danych Reuters (terminal komputerowy).

Raport Impact Czerwiec 2010

Documents

Transcript of Raport Impact Czerwiec 2010