Raport 2005

Raport 2005-2006

Raport 2005-2006

PaństwowyInstytut

Geologiczny

PaństwowyInstytut

GeologicznySłowo wstępne dyrektora.................................................................................................................. 1Najważniejsze wydarzenia 2005................................................................................................... 2Najważniejsze wydarzenia 2006................................................................................................... 3Budżet.................................................................................................................................................. 4Pracownicy.......................................................................................................................................... 4Badania regionalne ........................................................................................................................... 6Geologia morza................................................................................................................................. 12Geologia gospodarcza..................................................................................................................... 14Geologia środowiskowa ................................................................................................................... 18Kartografia geologiczna ................................................................................................................... 22Hydrogeologia i geologia inżynierska ............................................................................................ 28Geozagrożenia .................................................................................................................................. 34Informacja geologiczna .................................................................................................................... 36

Centralne Archiwum Geologiczne......................................................................................... 36Bazy danych ............................................................................................................................ 36Infrastruktura informatyczna .................................................................................................. 39Biblioteka Geologiczna .......................................................................................................... 39

Badania laboratoryjne ...................................................................................................................... 40Współpraca z zagranicą .................................................................................................................. 42REA ...................................................................................................................................................... 44Muzeum Geologiczne....................................................................................................................... 45Upowszechnianie wiedzy o środowisku geologicznym ................................................................ 46Wydawnictwa .................................................................................................................................... 48Wybrane publikacje naukowe.......................................................................................................... 50Państwowy Instytut Geologiczny w internecie ................................................................................ 56

Opracowanie: Anna Bagińska, Monika Cyrklewicz, Joanna Kaczmarzyk, Maja Kowalska, Mirosław Rutkowski, Ilona Śmietańska, Barbara Żbikowska(na podstawie sprawozdań rocznych kierowników tematów i jednostek organizacyjnych Państwowego Instytutu Geologicznego)

Projekt graficzny: Anna Bagińska, Monika Cyrklewicz, Joanna Kaczmarzyk

Okładka: Przestrzenne modele wgłębnej budowy geologicznej Polski (opracowanie: PIG, PAN, Uniwersytet Śląski, Wydział Geologii UW)

© Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 2007

Druk i oprawa: Argraf Sp. z o.o.03-301 Warszawa, ul. Jagiellońska 76tel./fax (022) 811 51 11, (022) 614 53 31www.argraf.pl

Skład i łamanie: Katarzyna Płońska

ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawatel. (+48-22) 849 53 51, fax 849 53 42http://www.pgi.gov.ple-mail: [email protected]

ODDZIAŁ DOLNOŚLĄSKIAl. Jaworowa 19, 53-122 Wrocławtel. (+48-71) 337 20 91-93 fax 337 20 89e-mail: [email protected]

ODDZIAŁ GEOLOGII MORZAul. Kościerska 5, 80-328 Gdańsktel. (+48-58) 554 29 09, fax 554 29 10e-mail: [email protected]

ODDZIAŁ GÓRNOŚLĄSKIul. Królowej Jadwigi 1, 41-200 Sosnowiectel. (+48-32) 266 20 36-37 fax 266 55 22e-mail: [email protected]

ODDZIAŁ KARPACKIul. Skrzatów 1, 31-560 Krakówtel. (+48-12) 411 58 44, fax 411 26 32e-mail: [email protected]

ODDZIAŁ POMORSKIul. Wieniawskiego 20, 71-130 Szczecintel. (+48-91) 432 34 30, fax 432 34 48e-mail: [email protected]

ODDZIAŁ ŚWIĘTOKRZYSKIul. Zgoda 21, 25-953 Kielcetel. (+48-41) 361 25 37, fax 361 24 93e-mail: [email protected]

Samodzielna Pracownia Geologii Regionu Lubelskiegoul. Mełgiewska 7-9, 20-952 Lublintel. (+48-81) 749 12 50fax (+48-81) 749 12 50e-mail: [email protected]

Państwowy Instytut Geologiczny

ISBN 978-83-7538-156-6

Państwowy Instytut Geologiczny (PIG) został powołany 7 maja 1919 r. na mocy uchwały Sejmu Ustawodawczego RP. Jest najstarszym pol-skim instytutem naukowym o zasięgu ogólnokrajowym. Prowadzi wszechstronne badania budowy geologicznej kraju, których celem jestpraktyczne wykorzystanie zgromadzonej wiedzy w gospodarce narodowej i ochronie środowiska. Instytut obok działalności naukowej wewszystkich dziedzinach nowoczesnej geologii, wypełnia również zadania państwowej służby geologicznej i państwowej służby hydrogeolo-gicznej. Zapewnia bezpieczeństwo państwa w zakresie gospodarki zasobami surowców mineralnych i wód podziemnych, monitoruje stanśrodowiska geologicznego i ostrzega o zagrożeniach naturalnych.Państwowy Instytut Geologiczny współpracuje ze służbami geologicznymi, służbami gospodarki wodnej oraz ośrodkami naukowo-badaw-czymi i szkołami wyższymi w wielu krajach. Uczestniczy w międzynarodowych programach badawczych, w tym w programach ramowychUnii Europejskiej. Jest członkiem organizacji zrzeszającej europejskie służby geologiczne – EuroGeoSurveys. Utworzone w 2001 r. Cen-trum Doskonałości Badań Środowiska Abiotycznego (REA) integruje działania Instytutu w europejskiej przestrzeni badawczej.

Zakres działań Instytutu:• wszechstronne badania budowy geologicznej Polski;• kartografia geologiczna, geośrodowiskowa i hydrogeologiczna;• ocena perspektyw zasobowych krajowych surowców mineralnych;• badanie jakości i określanie zasobów wód podziemnych, w tym także wód mineralnych i termalnych;• monitorowanie i analiza różnorodnych geologicznych aspektów środowiska naturalnego, w tym wód podziemnych;• gromadzenie, przetwarzanie i udostępnianie informacji geologicznej i geologiczno-środowiskowej o całym terytorium Polski,

włącznie z obszarem morskim;• opracowywanie ekspertyz z zakresu szeroko pojętej geologii dla administracji państwowej i samorządowej;• współpraca ze służbami geologicznymi innych krajów oraz placówkami prowadzącymi badania geologiczne;• redakcja i wydawanie map, atlasów, periodyków i serii wydawniczych z zakresu geologii.

Główna siedziba Państwowego Instytutu Geologicznego mieści się w Warszawie. Instytut posiada również sześć oddziałów regionalnych: • Dolnośląski im. prof. H. Teisseyre’a we Wrocławiu,• Górnośląski im. prof. S. Doktorowicza-Hrebnickiego w Sosnowcu,• Karpacki im. prof. M. Książkiewicza w Krakowie,• Świętokrzyski im. J. Czarnockiego w Kielcach,• Geologii Morza w Gdańsku-Oliwie,• Pomorski w Szczecinie,oraz Samodzielną Pracownię Geologii Regionu Lubelskiego w Lublinie.

Akty prawne stanowiące podstawę działalności Instytutu:• Ustawa o jednostkach badawczo-rozwojowych

z dnia 25 lipca 1985 r.• Prawo geologiczne i górnicze z dnia 1 marca 1994 r.• Prawo wodne z dnia 11 października 2001 r.

735 pracowników Zysk netto w 2005 r. – 778 tys. zł

2006 r. – 2 851,2 tys. złStatut prawny: Jednostka Badawczo-RozwojowaJednostka nadzorująca: Ministerstwo Środowiska

Dyrekcja Instytutu:

prof. dr hab. Tadeusz Perytdyrektordoc. dr hab. Andrzej GąsiewiczI zastępca dyrektora, dyrektor ds. państwowej służby geologicznej, dyrektor ds. państwowej służby hydrogeologicznejdoc. dr hab. Jerzy Nawrocki zastępca dyrektora, dyrektor ds. naukowychmgr Maria Magdalena Stacewiczzastępca dyrektora, dyrektor ds. ekonomicznych

Rada Naukowa Państwowego Instytutu Geologicznego jest orga-nem stanowiącym, inicjującym i doradczym Instytutu w zakresie jegodziałalności statutowej oraz w sprawach rozwoju kadry naukowej i ba-dawczo-technicznej.

Przewodniczący Rady Naukowej:prof. dr hab. Krzysztof Jaworowski, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa

Zastępcy Przewodniczącego Rady Naukowej:prof. dr hab. Aleksander Guterch, Instytut Geofizyki PAN, Warszawa prof. dr hab. Anna Maliszewska, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa

Do 29 grudnia 2005 r. dyrekcja Instytutu działała w składzie:

prof. dr hab. Leszek Marksdyrektorprof. dr hab. Andrzej SadurskiI zastępca dyrektora, dyrektor ds. naukowych,dyrektor ds. służby hydrogeologicznejdr Ryszard Strzeleckidyrektor ds. geoekologiiprof. dr hab. Marek Granicznydyrektor ds. zasobów informacji geologicznej mgr Maria Magdalena Stacewiczzastępca dyrektora, dyrektor ds. ekonomicznych

Dyrekcja Państwowego Instytutu Geologicznego:

Od lewej: doc. dr hab. Jerzy Nawrocki, dr Lidia Razowska-Jaworek (dyrektor Oddziału Górnośląskiego),doc. dr hab. Andrzej Gąsiewicz, dr Jan Prażak (dyrektor Oddziału Świętokrzyskiego), mgr Maria Magdalena Stacewicz, dr inż. Józef Chowaniec (dyrektor Oddziału Karpackiego), prof. dr hab. Tadeusz Peryt, dr Andrzej Stachowiak (dyrektor Oddziału Dolnośląskiego), dr Jarmila Krzymińska (dyrektor Oddziału Geologii Morza), dr Andrzej Piotrowski (dyrektor Oddziału Pomorskiego)

Członkowie Rady Naukowej:doc. dr hab. Andrzej Ber, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawamgr Wojciech Bobiński, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Dolnośląski, Wrocławdoc. dr hab. Izabela Bojakowska, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawadr inż. Zbigniew Buła, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Górnośląski, Sosnowiec dr inż. Józef Chowaniec, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Karpacki, Krakówmgr Ryszard Dobracki, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Pomorski, Szczecindr Zbigniew Frankowski, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawamgr Waldemar Gogołek, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawamgr inż. Martyna Guzik, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Górnośląski, Sosnowiec mgr Gertruda Herman, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Świętokrzyski, Kielce prof. dr hab. inż. Andrzej Jasiński, Zakład Geologii Stosowanej i Geochemii, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław prof. dr hab. inż. Zdzisław Kłeczek, Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków, doc. dr hab. Zbigniew Kowalczewski, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Świętokrzyski, Kielcemgr Olimpia Kozłowska, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawamgr Regina Kramarska, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Geologii Morza, Gdańsk-Oliwa mgr inż. Anna Maksymowicz, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawaprof. dr hab. Ryszard Marcinowski, Wydział Geologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa prof. dr hab. Leszek Marks, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa

doc. dr hab. Hanna Matyja, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawadoc. dr hab. Zdzisław Modliński, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawamgr Teresa Mrozek Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Karpacki, Krakówprof. dr hab. Barbara Olszewska, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Karpacki, Krakówdoc. dr hab. Sławomir Oszczepalski, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawaprof. dr hab. Tadeusz Peryt, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawaprof. dr hab. inż. Joanna Pinińska, Wydział Geologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawaprof. dr hab. Krystyna Piotrowska, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawaprof. dr hab. Marcin Piwocki, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa dr hab. inż. prof. PŚ Krystian Probierz, Politechnika Śląska, Gliwicedr inż. Wojciech Ryłko, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Karpacki, Krakówprof. dr hab. Andrzej Sadurski, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawadoc. dr hab. Magdalena Sikorska-Jaworowska, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawadr hab. inż. prof. AGH Tadeusz Słomka, Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków prof. dr hab. Stanisław Speczik, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawadr Andrzej Stachowiak, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Dolnośląski, Wrocławprof. dr hab. inż. Andrzej Szczepański, Akademia Górniczo-Hutnicza, Krakówdr hab. Szymon Uścinowicz, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Geologii Morza, Gdańsk-Oliwa mgr Ewa Włodarczyk, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa

Wiele stron o Ziemi

Schemat organizacyjny Państwowego Instytutu Geologicznego

Muzeum Geologiczne PIGhttp://www.pgi.gov.pl/muzeum_geologiczne/

Surowce mineralne Polskihttp://www.pgi.gov.pl/surowce_mineralne/

Centralna Baza danych Geologicznychhttp://baza.pgi.gov.pl/website/cbdg

Baza danych hydrogeologicznych - Bank HYDROhttp://www.pgi.gov.pl/hydro/

Centrum Doskonałości REAhttp://www.pgi.gov.pl/rea_pl/

Baza danych Infogeoskarbhttp://baza.pgi.waw.pl/igs/

Zasoby kartografii seryjnejhttp://www.pgi.gov.pl/mapy/index.html

Budowa geologiczna Polski w wersji 3Dhttp://www.pgi.gov.pl/3d/

Słowo wstępne dyrektoraCzym wyróżnia się dwulecie 2005 – 2006 na tle długiej historii Państwowe-

go Instytutu Geologicznego? Odpowiedź nie jest łatwa; moim zdaniem te lata

zostaną zapamiętane jako pierwszy okres pełnego uczestnictwa Polski w wiel-

kim przedsięwzięciu cywilizacyjnym – budowie wspólnej Europy. Tak jak się

spodziewaliśmy, akcesja do Unii Europejskiej oprócz prestiżu i korzyści ekono-

micznych przyniosła również obowiązek wykonania ogromnej pracy organicz-

nej. Doświadczyła tego państwowa służba hydrogeologiczna, której przyszło

w błyskawicznym tempie wdrażać dyrektywę wodną i azotanową, doświadczy-

ły tego prawie wszystkie jednostki organizacyjne Instytutu, przystosowujące się do działania w Europejskiej Przestrzeni Badawczej.

Ukierunkowana już w latach wcześniejszych współpraca międzynarodowa nabrała tempa. Oprócz zacieśniania roboczych kontak-

tów ze służbami geologicznymi wszystkich sąsiadów prowadziliśmy formalną współpracę, m.in. ze służbą geologiczną Finlandii,

Izraela, Słowenii i Holandii, a także z partnerami z Angoli i Mongolii.

Pod koniec 2006 roku Państwowy Instytut Geologiczny uczestniczył w 42 przedsięwzięciach międzynarodowych i realizował

8 kontraktów unijnych. Do najważniejszych należy zaliczyć udział w tworzeniu Atlasu Południowego Basenu Permskiego (wspólnie

ze służbami geologicznymi pięciu innych krajów europejskich), badanie możliwości składowania węglowodorów w strukturach sol-

nych (projekt NATO-CCMS) oraz rozpoczynające się bądź kontynuowane projekty MAGIC, PROMOTE, ASTRA, ENGINE, GEO-

MIND, GAJA, MELA, e-Earth, SEAREG, TerraFirma i wiele innych.

Rozwijając współpracę międzynarodową nie zapominaliśmy o podstawowych obowiązkach Instytutu, który został powołany dla

wszechstronnego rozpoznania budowy geologicznej kraju i zastosowania tej wiedzy w gospodarce narodowej. Wśród programów wie-

loletnich prym wiodły wielkie przedsięwzięcia kartograficzne – prace nad Szczegółową mapą geologiczną Polski, Mapą hydrogeolo-

giczną Polski i Mapą geośrodowiskową Polski. Ważne dla nauki i gospodarki było ukończenie Mapy glacitektonicznej Polski oraz opra-

cowanie przestrzennego modelu wgłębnej budowy geologicznej.

Nasza wiedza o podstawach geologii kraju uległa wzbogaceniu dzięki pracom nad modelowaniem współczesnego pola naprężeń.

Pionierskim przedsięwzięciem było opracowanie Tabeli stratygraficznej Polski, wspólnego dzieła 58 autorów z różnych ośrodków na-

ukowych, koordynowanego przez Państwowy Instytut Geologiczny.

Duże znaczenie dla ochrony przed zagrożeniami naturalnym miały prace prowadzone w ramach rządowego programu przeciw-

działania ruchom osuwiskowym oraz badania wieloletniej subsydencji Górnego Śląska na podstawie radarowych zdjęć satelitarnych

(projekt TerraFirma).

Coraz większą rolę w działalności Instytutu odgrywają badania geośrodowiskowe; do najważniejszych, spośród wielu prac reali-

zowanych w latach 2005-2006, należy zaliczyć udział Centralnego Laboratorium Chemicznego PIG w opracowaniu Atlasu geoche-

micznego Europy, przygotowanie mapy podatności magnetycznej gleb na obszarze Polski, wykonanie wspólnie ze słowacką służbą

geologiczną transgranicznej mapy potencjałów i zagrożeń środowiska naturalnego Tatr, Pienin i ich przedpola oraz działania prowa-

dzone wspólnie z litewską służbą geologiczną, zmierzające do utworzenia geoparku Jaćwież.

Działania na rzecz budowania świadomości ekologicznej społeczeństwa i pogłębiania jego wiedzy o środowisku abiotycznym trak-

tujemy jako jedną z ważniejszych powinności Państwowego Instytutu Geologicznego. Wśród wielu przedsięwzięć tego typu na uwa-

gę zasługują przygotowane przez Muzeum Geologicznego PIG wystawy okresowe i lekcje internetowe, udział ośrodków warszawskie-

go, gdańskiego i kieleckiego w corocznym Festiwalu Nauki i otwarcie ulicznej galerii fotogramów „Krajobrazy geologiczne Wisły”.

Osiągnięcia pracowników Instytutu zostały docenione przez Ministra Środowiska. W 2005 r. dyplom uznania za „Tectonic map

of the Sudetes” odebrał Zbigniew Cymerman, a w 2006 r. nagrodę za całokształt działalności otrzymał Marcin Piwocki.

Dwulecie 2005-2006 z całą pewnością nie należało do najłatwiejszych w dziejach Instytutu. Problemy z finansowaniem działal-

ności i rosnąca konkurencja na rynku prac geologicznych – to tylko niektóre z wyzwań, którym musieliśmy stawić czoła. Z tej pró-

by Instytut wyszedł obronną ręką. Dzięki wspólnemu wysiłkowi utrzymaliśmy wiodącą pozycję wśród polskich ośrodków naukowo-

-badawczych i wzmocniliśmy naszą rolę na arenie międzynarodowej. Pozwala to żywić nadzieję, że misja powierzona Państwowemu

Instytutowi Geologicznemu przed 88 laty będzie godnie wypełniana również w przyszłości.

prof. dr hab. Tadeusz Peryt

Dyrektor Państwowego Instytutu Geologicznego

1

2005

2.03. Podpisanie umowy z Holenderską Or-ganizacją Naukowych Badań Stosowanych –TNO (służba geologiczna) w sprawie udziałuw międzynarodowym projekcie Atlas Połu-dniowego Basenu Permskiego

9-11.03. VII Międzynarodowe Targi Anality-ki i Techniki Pomiarowej EuroLab w Warsza-wie – ekspozycja PIG

8-10.04. X Międzynarodowe Targi Kamie-nia i Maszyn Kamieniarskich INTERKAMIEŃw Kielcach – ekspozycja PIG

19.04. Wizyta przedstawicieli polsko-ukraiń-skiej rządowej komisji ds. współpracy w dzie-dzinie nauki i technologii w PIG w Warszawie

24.04. Dzień Ziemi na Polach Mokotowskichw Warszawie – ekspozycja (S)trawa Dino-zaura

27.04. Podpisanie umowy o udziale PIGw projekcie MAGIC (program INTERREGIIIB) dotyczącym zarządzania zasobami wódpodziemnych na terenach zanieczyszczonychprzez przemysł

7.05.Obchody Święta PIG – Jubileusz 86-lecia Pań-stwowego Instytutu Geologicznego w WarszawieSesja naukowa i wystawa poświęcona pracynaukowej prof. Edwarda Wilhelma Rühlego(1905-1988) w 100 rocznicę urodzinOtwarcie plenerowej wystawy fotograficznejKrajobrazy geologiczne Wisły

10-11.05. II Ogólnopolska KonferencjaBadania petrologiczne i mineralogicznew geologii, Warszawa

10-13.05. II Konferencja PaleobotanikiCzwartorzędu Rekonstrukcja paleośrodowiskjeziorno-torfowiskowych, Okuninka

16-20.05. Obchody Dni Nauki Ukraińskiejw Polsce – ekspozycja PIG w Krakowiei Warszawie

13-16.05. Sportowy turniej europejskichsłużb geologicznych – GEOSPORT w Utrecht-cie (II oraz V miejsca w siatkówce mixt,III miejsce w piłce nożnej)

7.06. Konferencja międzynarodowa Maga-zynowanie węglowodorów w strukturachsolnych, Warszawa

8-9.06. III Międzynarodowe Targi GEOLO-GIA w Warszawie – ekspozycja PIGSeminarium Zastosowanie technologii GIS w za-gadnieniach wykorzystania i ochrony zasobówprzyrody nieożywionej i konferencja Problemy eko-logiczne rekultywacji terenów poprzemysłowychNagroda specjalna dla PIG za wieloletniei skuteczne promowanie geologii w Polsce

12-13.06. Warsztaty TAIEX/EU – PGI/PolandEU legislation and initiatives regarding accessto mineral resources in the extractive industrysector. Tomaszowice k/Krakowa

19-20.06. V Kongres Bałtycki The Baltic Sea– a changing ecosystem, warsztaty Relativesea level changes – from subsiding to upliftingcoasts, Gdańsk

4.07. Otwarcie wystawy Pod stopami – życiew glebie w Muzeum Geologicznym PIGw Warszawie

31.08-3.09. XII Konferencja Stratygrafiaplejstocenu Polski – Lessy i utwory lessopo-dobne w stratygrafii plejstocenu, Zwierzyniec

01.09. Podpisanie kontraktu dotyczącegoudziału PIG w projekcie PROMOTE (6. Pro-gram Ramowy UE) na temat metod remediacjii monitoringu systemów gruntowo-wodnych

14-16.09. LXXVI Zjazd Naukowy PolskiegoTowarzystwa Geologicznego Geologia i za-gadnienia ochrony środowiska w regionie gór-nośląskim, Rudy k/Rybnika

19-22.09. VI Kielecki Festiwal Nauki – sesjeterenowe i plenarne poświęcone budowie i hi-storii geologicznej Gór Świętokrzyskich

19-23.09. Warsztaty Postglacial biogenicdeposits – research techniques and potentialfor reconstruction of environmental changes,Zgorzałe, Pojezierze Kaszubskie

20-23.09. IX Ogólnopolski Festiwal Nauki –lekcje festiwalowe, Warszawa

22-23.09. Spotkanie robocze projektuMAGIC (program INTERREG IIIB), Warszawa

22-24.09. Konferencja międzynarodowaThe Central European and European Unionstandards on the assessment of the industrialand mining environment pollution, Warszawa

22-24.09. II Międzynarodowa KonferencjaGEOTOUR 2005 Geoturystyka – jej miejscei szanse rozwoju w turystyce XXI wieku, Kraków

1.10. Podpisanie umowy o udziale PIGw projekcie ASTRA (program INTERREG IIIB)na temat badania zmian klimatycznych w re-gionie bałtyckim

3-6.10. Dni Nauki i Technologii Polska--Wschód – wystawa osiągnięć naukowo-tech-nicznych, Olsztyn

3-6.10. Warsztaty Drobne struktury glacitek-toniczne, Bełchatów

13-16.10. Konferencja międzynarodowaSkały krystaliczne kratonu wschodnioeuropej-skiego, Stary Folwark

17-20.10. Warsztaty Development of mo-dern simulation tools in hydrogeology. Model-ling by homogenization in hydrogeology,Warszawa

20-22.10. Konferencja międzynarodowaMass movement hazard in various environ-ments, Kraków

20-21.10. Seminarium międzynarodowe TheBaltic Sea: geology, scope, methods and re-sults of investigation in Finland and Sweden,Gdańsk

2-5.11. III Seminarium polsko-białoruskie In-terglacjał mazowiecki i problem form glacjal-nych w zlodowaceniu sanu we wschodniej Pol-sce, Wojcieszków

14.11.-17.12. Szkolenie specjalistów z Insty-tutu Geologicznego Angoli (INGEO) w PIGw Warszawie w zakresie stosowania nowo-czesnych metod kartografii geologicznej

15.11. Wizyta przedstawicieli Fińskiej SłużbyGeologicznej (GTK) w PIG w Warszawie.Podpisanie porozumienia o współpracy po-między GTK i PIG w zakresie badań hydro-geologicznych i geofizycznych

15-18.11. XVII Międzynarodowe Targi Ekolo-giczne POLEKO w Poznaniu – ekspozycja PIGEkoMedia Forum – ekspozycja Siarka z piekła ro-dem i organizacja konkursu Wyścigi dinozaurówIV nagroda Prezesa Narodowego FunduszuOchrony Środowiska i Gospodarki Wodnejw konkursie na najlepiej prowadzoną akcjęedukacji ekologicznej w czasie trwania Tar-gów POLEKO 2005

2.12. Obchody Barbórki w PIG w Warsza-wie, rozstrzygnięcie konkursu fotograficznegoGeologia z profilu i en face

2

NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA 2005-2006

3

2006

9.01. Państwowy Instytut Geologiczny otrzy-mał medal Pro memoria, który został przyzna-ny za wybitne zasługi w utrwalaniu pamięcio ludziach i ich czynach w walce o niepodle-głość Polski

6.02. Podpisanie kontraktu z Komisją Euro-pejską na realizację projektu ENGINE (6. PR UE)dotyczącego utworzenia europejskiej siecibadań geotermalnych

8-10.03. VII Międzynarodowe Targi Anality-ki i Techniki Pomiarowej EuroLab w Warsza-wie – ekspozycja PIG

15.03. Podpisanie porozumienia o współpra-cy naukowej z Francuskim Instytutem Nafto-wym w zakresie badań geologicznych i geo-fizycznych systemów węglowodorowych

7-9.04. XI Międzynarodowe Targi Kamieniai Maszyn Kamieniarskich INTERKAMIEŃw Kielcach – ekspozycja PIG, konferencja Ka-mień w budownictwie

23.04. Dzień Ziemi na Polach Mokotowskich– ekspozycja Krajobrazy geologiczne Wisły,organizacja konkursów i pokazów

04. Plenerowa wystawa fotograficzna Krajo-brazy geologiczne Wisły w Skierniewicach

05-08. Plenerowa wystawa fotograficznaKrajobrazy geologiczne Wisły w Gdańsku

19.05. Obchody Święta PIG – Jubileusz 87-lecia Państwowego Instytutu Geologicznegow WarszawieSesja naukowa i wystawa poświęcona pamię-ci prof. Wacława Ryki (1931-1996)Jubileusz 50-lecia czasopisma GeologicalQuarterlyOtwarcie wystawy Tropami kolczastych dino-zaurów w Muzeum Geologicznym PIGOdsłonięcie rekonstrukcji mamuta wielkiego

16.05. Konferencja Nauka dla Polski w Sej-mie RP – wystawa osiągnięć jednostek na-ukowych

23-27.05. Konferencja międzynarodowastowarzyszenia Geoscience Information Con-sortium w PIG w Warszawie

06-08. Plenerowa wystawa fotograficznaGea – znaczy Ziemia w Sandomierzu

6-7.06. IV Międzynarodowe Targi GEOLO-GIA w Warszawie – ekspozycja PIGKonferencja Bezpieczeństwo energetycznekraju – czy poradzimy sobie sami?Seminarium Wdrożenia i rozwój technologiiGIS w geologiiNagroda specjalna dla PIG za inicjowanieprzedsięwzięć popularyzujących geologię

15-18.06. Rozgrywki sportowe europejskichsłużb geologicznych GEOSPORT w Warsza-wie (II miejsce w pływaniu, II miejsce drużynysiatkarek, II miejsce siatkarzy, II miejsce w pił-ce nożnej)

20-23.06. Konferencja sedymentologicznaPOKOS II Przebieg i zmienność sedymentacjiw basenach przedgórskich, Zwierzyniec

28-30.06. LXXVII Zjazd Naukowy Polskiego To-warzystwa Geologicznego w Ameliówce k. Kielc– konferencja Wybrane zagadnienia problema-tyki geologicznej, hydrogeologicznej i surowco-wej, ochrony środowiska i dziedzictwa geologicz-nego w Górach Świętokrzyskich

30.06. Podpisanie umowy o współpracyw latach 2006-2009 z Litewską Służbą Geo-logiczną

10-11.08. Workshop Sustainable use andprotection of groundwater resources – Poland– Ukraine transboundary monitoring andwater management system, Lublin

4-8.09. XIII Konferencja Stratygrafia Plejsto-cenu Polski – Plejstocen południowej Warmiina tle struktur podłoża, Maróz

6-18.09. 7. Międzynarodowy Kongres Juraj-ski w Krakowie

10-15.09. Międzynarodowa konferencjaKomisji Stratygrafii INQUA Dynamics ofQuaternary evolution and stratigraphy in theGdańsk Gulf region, Gdańsk

14.09. Podpisanie umowy o współpracy na-ukowej w latach 2006-2011 ze Służbą Geo-logiczną Słowenii

15-30.09. VII Kielecki Festiwal Nauki

6.10. Podpisanie kontraktu z Komisją Euro-pejską na koordynowanie przez PIG projektuGEOMIND – Geofizyczny wielojęzyczny ser-wis informacyjny oparty o internet

13.10. Seminarium Forum Polskiej Geologiii wystawa fotogramów Gea – znaczy Ziemiaw Ambasadzie RP w Londynie

16-17.10. Konferencja międzynarodowaThe abiotic environment – Evaluation of Chan-ges and Hazards – case studies, Warszawa

13.11.-16.12. Szkolenie specjalistów z Insty-tutu Geologicznego Angoli (INGEO) w PIGw Warszawie w zakresie geologii środowisko-wej, kartografii geologicznej i hydrogeologii

14.11. Podpisanie kontraktu unijnego nakoordynację przez PIG projektu GAJA –opracowanie założeń geologiczno-przy-rodniczych Geoparku Jaćwież na pograni-czu polsko-litewskim w ramach programuINTERREG IIIA

21-24.11. XVIII Międzynarodowe Targi Eko-logiczne POLEKO i EkoMedia Forum w Po-znaniu – ekspozycja PIG

23-24.11. Konferencja Piaszczyste osadymiędzymorenowe na Niżu Polskim jako źródłoo środowiskach depozycji i paleogeografii,Warszawa

30.11. Wizyta Marszałka Sejmu Marka Jur-ka w PIG w Warszawie

7.12. Obchody Barbórki w PIG w Warszawie

Wizyta przedstawicieli polsko-ukraińskiej rządowej komisjids. współpracy w dziedzinie nauki i technologii

GEOSPORT 2006 – reprezentacja PIG Targi POLEKO 2006 - ekspozycja PIG

Wizyta Marszaka Sejmu Marka Jurka

W latach 2005-2006 nastąpił niewielkiwzrost liczby zatrudnionych pracowni-ków w stosunku do lat ubiegłych. Podkoniec 2005 i 2006 roku PIG zatrud-niał odpowiednio: 732 i 735 osoby(w przeliczeniu na etaty: 713,42i 718,02). Stan zatrudnienia w trzech podstawo-wych grupach w porównaniu do lat ubie-głych utrzymuje się na podobnym pozio-mie. Pracownicy działalności podstawo-wej stanowią ponad 85%, pracownicy

administracyjno-biurowi prawie 12%,a pracownicy obsługi nieco ponad 3%ogółu zatrudnionych.Pracownicy z wyższym wykształceniemstanowią ponad 73% ogółu zatrudnio-nych. Tytuł profesora posiada 12 osób,stopień doktora habilitowanego 25,a stopień doktora 116 osób.W latach 2005-2006 prezydent RPnadał tytuł profesora nauk o Ziemi jednejosobie, minister środowiska zaś miano-wał 8 osób na stanowisko docenta. Rada

Naukowa PIG nadała stopień naukowydoktora w dziedzinie geologii 12 oso-bom, a 4 osobom stopień naukowy dok-tora habilitowanego. Jeden pracownik In-stytutu otrzymał stopień naukowy doktorahabilitowanego nauk o Ziemi nadanyprzez Radę Wydziału Biologii i Nauko Ziemi UJ.

dynków w Leszczach, roboty rozbiórko-we budynków w Szurpiłach, moderniza-cję magazynów rdzeni w Hołowniei w Kielnikach oraz przebudowę sali wy-kładowej w Oddziale Karpackim w Kra-kowie. Zakończono modernizację i ada-ptację pomieszczeń dawnych magazy-nów zbiorów muzealnych w gmachuC w Warszawie, dzięki czemu Instytutwzbogacił się o dwie piękne sale dla ce-lów konferencyjno-dydaktycznych. Re-mont elewacji gmachu C przywrócił tejhistorycznej budowli dawny wygląd.

4

Sytuacja finansowa w latach 2005-2006nie odbiegała znacznie od okresu przed-stawionego w Raporcie 2003-2004.Analizując wielkość przychodów PIGz poszczególnych źródeł finansowanianależy stwierdzić, że niezmiennie od wie-lu lat Narodowy Fundusz Ochrony Śro-dowiska i Gospodarki Wodnej jest głów-nym źródłem finansowania usług świad-czonych przez PIG na rzecz MinisterstwaŚrodowiska. Wzrasta również kwota do-tacji na działalność statutową z Minister-stwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, ma-leje natomiast wielkość pozyskiwanychśrodków z Ministerstwa Środowiska.Rok 2006 rozpoczął się od wielu niewia-domych, czego konsekwencją było opra-cowanie dwu wersji Planu rzeczowo-fi-nansowego na początku roku oraz jegokorekty w grudniu 2006 r. Niepewnośćw obrębie finansowania prac zmusiła doostrożnego planowania kosztów rodza-jowych i wydatków inwestycyjnych. Dzia-łania mające na celu minimalizację kosz-tów, racjonalizację wydatków oraz inten-syfikację pozyskiwania nowych zleceńw latach 2005 i 2006 przyniosły dlaPaństwowego Instytutu Geologicznegowyniki dodatnie w wysokości netto odpo-wiednio 778,5 tys. i 2 851,2 tys. zł. Przy-chody w 2005 r. wyniosły ok. 99 934tys. zł, a w 2006 r. 114 104 tys. zł.W efekcie wzrost przychodów o 14,2%w 2006 r. z jednoczesnym wzrostemkosztów o 12,3% w stosunku do ubiegłe-

go roku dał trzykrotny wzrost wyniku fi-nansowego brutto.Wypracowany zysk (także w poprzed-nich latach) umożliwił dalsze unowocze-śnianie infrastruktury, zakupy nowegosprzętu, oprogramowania, aparatury ba-dawczej i inwestowanie w remonty bu-dynków, magazynów rdzeni i stacji tere-nowych. Państwowy Instytut Geologicznyw 2005 r. wydatkował na środki trwałew budowie 1 603,5 tys. zł, a w 2006 r.729,1 tys. zł. Środki te przeznaczone zo-stały między innymi na modernizację bu-

BUDŻET

PRACOWNICY

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Przychody PIG wg źródeł finansowania (2006 r.)

pracownicy

NAGRODY I WYRÓŻNIENIA

ODZNACZENIA PAŃSTWOWEPrezydent Rzeczypospolitej Polskiej przy-znał najwyższe odznaczenia państwowe:

Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski:Leszkowi Marksowi

Złoty Krzyż Zasługi:Krystynie Piotrowskiej

Srebrny Krzyż Zasługi:Michałowi Gientce, Zbigniewowi Cymermanowi

Brązowy Krzyż Zasługi:Danucie Krzyżanowskiej

NAGRODY MINISTRA ŚRODOWISKAMinister środowiska przyznał MarcinowiPiwockiemu nagrodę za całokształt dzia-łalności naukowej w dziedzinie geologiioraz wyróżnił dyplomem uznania Zbi-gniewa Cymermana za opracowanieTectonic Map of the Sudetes and the Fo-re-Sudetic Block – Mapa tektoniczna Su-detów i bloku przedsudeckiego w skali1: 200 000.

ODZNACZENIA RESORTOWE

Odznakę honorowąMinistra ŚrodowiskaZasłużony dlaPolskiej Geologiiotrzymali:Małgorzata Bejger, Ro-bert Bońda vel Gońda,Małgorzata Bruj, Ma-

rek Brzeziński, Grzegorz Czapowski, An-na Chmura, Elżbieta Czekalska, MarekCzerski, Elżbieta Gawlikowska, DanutaGientka, Roman Gil, Jacek Gutowski,Martyna Guzik, Urszula Hara, GertrudaHerman, Józef Hikiert, Ryszard Hoc, Hali-na Hoksa, Wojciech Irmiński, Irena Iwa-sińska-Budzyk, Katarzyna Janecka-Styrcz,Leszek Jankowski, Tomasz Janicki, MarekJarosiński, Marek Jasionowski, WojciechJegliński, Andrzej Juszczyk, Jadwiga Kali-nowska, Tadeusz Kołecki, Helena Kono-pińska, Robert Kopciowski, Bogumiła Kor-czak, Halina Korczak, Zbigniew Kordal-ski, Marcin Kos, Zbigniew Kowalski, Zdzi-sław Koziara, Aleksandra Kozłowska,Agnieszka Krajewska, Marek Krąpiec, Le-szek Krzemiński, Tomasz Krzywicki, Jolan-ta Kublik, Ewa Kucińska, Elżbieta Kulesz,Jarosław Lewandowski, Bożena Lisowska--Turlejska, Maria Luboradzka, BogusławMarcinkowski, Wojciech Markowski, Tere-sa Mrozek, Katarzyna Narkiewicz, PiotrNescieruk, Wojciech Paciura, KrystynaPater, Piotr Przezdziecki, Elżbieta Pogłód,

Barbara Ptak, Irena Rakowicz-Pyd, Barba-ra Rybicka-Grochowska, Andrzej Sater-nus, Agnieszka Sawicka, Barbara Słod-kowska, Andrzej Sokołowski, BarbaraStaniszewska, Zofia Stańczak, StefaniaStarowicz, Jacek Strąk, Piotr Sucharski,Maria Śliwińska, Władysław Ślusarek,Hanna Tomassi-Morawiec, Jadwiga Wa-gner, Andrzej Wijura, Andrzej Wojtko-wiak, Hanna Wróblewska, Piotr Wysokiń-ski, Jan Zajączkowski, Elżbieta Zawłocka,Izabela Zielińska, Ziemowit Zimnal, Zyg-munt Zwoliński, Krzysztof Żukowski.

NOMINACJE Prezydent Rzeczypospolitej Polskiejnadał tytuł naukowy profesora nauko Ziemi Barbarze Olszewskiej.

INNE WYRÓŻNIENIA

Złotą Odznakę Państwowego InstytutuGeologicznego otrzymali:

Janusz Badura, An-drzej Bellok, An-drzej Gąsiewicz,Maksymilian Gru-dziński, ZdzisławKoziara, StanisławLisicki, Ewa Madu-rowicz, Janina Ma-łecka, Wojciech

Morawski, Anna Pasieczna, Leszek Skow-roński, Szymon Uścinowicz, AleksandraWalkiewicz, Stanisław Wołkowicz, AnnaZybura

Okolicznościową odznaką Za zasługidla Państwowego Instytutu Geologicz-nego dyrektorPaństwowegoInstytutu Geo-l o g i c z n e g owyróżnił Ta-deusza Ba-chledę-Curuś,MieczysławaOlbrycha, Ja-na Rzymełkę,Eugen iu szaSobczyńskie-go, AndrzejaSzczepańskiego, Jana Wintera, Jana Zie-lińskiego, Jerzego Znoskę i StanisławaŻelichowskiego.

5

85,24 %

3,11%

11,65%

pracownicy administracyjno-biurowi

pracownicy działalności podstawowej

pracownicy obsługi

12 profesorów

23 docentów

100 adiunktów

48 asystentów

40 pracowników badawczo-technicznych

398 pracowników inżynieryjno-technicznych

7 robotników działalności podstawowej

Podział pracowników Państwowego Instytutu Geologicznego wg rodzaju prowadzonej działalności (stan na 31.12.2006 r.)

6

BADANIA REGIONALNE

• Nowoczesne opracowanie budowy geologicznej Polski • Zintegrowane,interdyscyplinarne badania geologiczne • Analiza basenów sedymentacyjnych • Badania właściwości zbiornikowych skał • Wgłębna kartografia geologiczna

• Modelowanie geodynamicznej historii regionów • Geodynamika współczesna• Kompleksowa interpretacja danych geofizycznych • Modelowania sejsmiczne

WYBRANE PROJEKTY

Tabela stratygraficzna Polski Jest to pierwsza tabela tego typu w Pol-sce. Została opracowana na zlecenie Mi-nisterstwa Środowiska i sfinansowanaprzez Narodowy Fundusz Ochrony Śro-dowiska i Gospodarki Wodnej. Opracowana w ciągu niespełna 2 lattabela stanowi syntezę wiedzy straty-graficznej, polegającej na umiejscowie-niu w czasie i przestrzeni geologicznejwszystkich, aktualnych jednostek straty-graficznych w Polsce, z dokładnościądo co najmniej piętra i formacji, z wy-różnionymi środowiskami sedymentacji. Tabela stratygraficzna spełnia rolę prze-wodnika po aktualnych podziałach stra-tygraficznych, porządkuje i ujednolicaterminologię stratygraficzną w Polsce.W skondensowanej formie, przybliżawiedzę stratygraficzno-geologicznąo występowaniu, wieku i rozprzestrze-nieniu setek formalnych i nieformalnychjednostek stratygraficznych w basenachpolskich, niezbędną do praktycznegostosowania we wszystkich rodzajachdziałalności geologicznej. Wersja edu-kacyjna tabeli, pomimo uproszczonejformy, niesie wiele treści uniwersalnych.Poza ograniczoną treścią stratygraficz-ną, została wzbogacona w grafikę ilu-strującą zmiany w faunie i florze i zmia-ny zachodzące w ukształtowaniu konty-nentów w ubiegłych epokach geologicz-nych. Dotarcie z tą wiedzą do szerokie-go kręgu odbiorców, w tym do szkół,może mieć bardzo pozytywny efektw kształceniu młodego pokolenia po-przez skierowanie uwagi na przyrodęnieożywioną i jej ochronę.Tabela została opracowana przez ze-spół 58 autorów z wielu ośrodków na-ukowych grupujących najwybitniej-szych specjalistów z zakresu stratygrafii(PIG, UW, UŚ, UWr, UJ, ING PAN).

Fragment tabeli stratygraficznej Polski

7

badania regionalne / wybrane projekty

Budowa geologiczna i system nafto-wy rowu lubelskiego a perspektywyposzukiwawcze Badania prowadzono zgodnie ze strate-gią zintegrowanej analizy basenów se-dymentacyjnych (ABS). Opracowaniepodstawowych zagadnień geologii re-gionalnej zostało wykonane przez ze-spół PIG. Wykorzystano nowe dane i in-terpretacje m.in. badań sejsmicznych,biostratygraficznych i z zakresu straty-grafii sekwencji oraz wyniki oryginal-nych badań petrologicznych skał zbior-nikowych. Naftowe aspekty badań zo-stały opracowane przez zespoły ba-

dawcze AGH i TBPŚ Geosfera w Krako-wie przy współpracy z PGNiG S.A. Do-kładne zbadanie geochemii skał macie-rzystych oraz ropy i gazu umożliwiło ichwzajemną korelację genetyczną. Skałyzbiornikowe zostały przeanalizowanepod względem petrofizycznym; dokona-no też naftowej oceny warunków hydro-geologicznych. Modelowania nume-ryczne (1-D i 2-D) procesów generowa-nia, ekspulsji i migracji dostarczyływskazówek co do czasu i miejsca proce-sów złożotwórczych.Wyniki badań stworzyły podstawę do oce-ny perspektyw poszukiwań naftowych.Ranking stref poszukiwawczych obszarubadań został przeprowadzony na podsta-wie kryteriów szczegółowych, w tymwskaźników macierzystości i jednostkowe-go potencjału generacyjnego, parametrówzbiornikowych, wybranych wskaźników hy-drochemicznych i hydrodynamicznych.Kompleksowe badania obszaru rowu lu-belskiego umożliwiają wskazanie, obok re-jonów słabo rokujących, również strefumiarkowanej perspektywiczności, gdzieprawdopodobieństwo odkrycia złóż jestnajwiększe. Należy do nich osiowa częśćrowu lubelskiego, od rejonu Wilgi (NW)do Glinnika i Lublina (SE) oraz obszar po-łożony w rejonie Komarowa (SE część ro-wu). Przeprowadzone badania wskazująna możliwość odkrycia złóż o wielkościach

zasobów porównywalnych do dotychczasudokumentowanych i powinny stanowićwytyczną do planowanych prac poszuki-wawczych w tym rejonie.

Materia organiczna w skałach de-wońsko-karbońskich strukturybardzkiejHumusowa materia organiczna rozpro-szona w skałach klastycznych Gór Bardz-kich jest reprezentowana przez witryniti inertynit. Niekiedy składa się niemal wy-łącznie z drobnodetrytycznych fragmen-tów witrynitu i/lub inertynitu stanowią-cych humusowy detrytus. Skład i typoznaczonej materii organicznej występu-jącej w utworach dolnego karbonu po-zwalają zaliczyć ją do III typu kerogenu,pomimo niekiedy nieznacznej domieszkimaterii lipoidalnej. Materia organicznawystępująca w skałach allochtonu de-wońskiego to mało urozmaicony zespółmaterii humusowej – najczęściej debrishumusowe. Stopień dojrzałości termicz-nej materii organicznej występującejw osadach należy uznać za wysoki, ty-powy dla schyłkowej partii okna ropono-śnego, od fazy generowania kondensa-tów poprzez główną fazę generowaniagazów po fazę suchego gazu stadiummetagenezy.

Rów lubelski – mapa strukturalna podpermsko-mezozoiczna z elementami złożowymi (wg B. Papiernika, L. Miłaczewskiego, M. Narkiewicza)

Przestrzenny model wgłębnej budo-wy geologicznej Polski Dokonano analizy i weryfikacji danychz ponad 20 tys. otworów wiertniczych.Skonstruowano bazę danych zawiera-jącą informacje o ponad 4 tys. profilówotworów wiertniczych. Baza ta orazmapy geologiczne ścięcia poziomego,a także opublikowane i archiwalne da-ne geologiczne i geofizyczne umożli-wiły opracowanie przestrzennego, in-teraktywnego modelu budowy geolo-gicznej Polski. Został on skonstruowanyw układzie geodezyjnym „1992”i przedstawia budowę geologiczną odrzędnej 6000 m p.p.m. do rzędnej500 m p.p.m. Analizę wgłębnej budo-wy geologicznej umożliwiają trójwy-miarowe modele bryłowe, przekrojegeologiczne i blokdiagramy oraz ani-macje przestrzenne. Obecnie konstru-owana jest wyższa część modelu odrzędnej 500 m p.p.m. do powierzchniterenu. Model wraz z bazą danych otwo-rowych znajduje się na stronie interneto-wej Instytutu www.pgi.gov.pl/3dProjekt został zrealizowany na zlecenieMinisterstwa Środowiska i sfinansowanyprzez NFOŚiGW. Oprócz PIG w realiza-cji projektu uczestniczyły inne ośrodkinaukowe: PAN, Uniwersytet Śląski i Wy-dział Geologii Uniwersytetu Warszaw-skiego.

Reinterpretacja budowy geologicz-nej transgranicznego obszaru pro-jektowanego geoparku Łuk Muża-kowa Dokonano wnikliwej analizy danych ar-chiwalnych i literaturowych dla potrzebreinterpretacji budowy geologicznejutworów kenozoicznych Łuku Mużako-wa, położonego na pograniczu Polskii Niemiec. Dla celów sporządzania doku-mentacji i publikacji popularno-nauko-wych projektowanego transgranicznegogeoparku przygotowano podstawowąinformację o geologii obszaru morenymużakowskiej. Jako narzędzie analizyi prezentacji wyników wykorzystano sys-tem informacji przestrzennej GIS. Zgro-madzenie w jednolitym układzie karto-graficznym danych z zakresu geologii,górnictwa i ochrony środowiska, wrazz wykonanym na podstawie digitalizacjipoziomic modelem cyfrowym, pozwoliłona wzajemne porównanie i konfrontacjedanych. Na tej podstawie opracowano

szereg map tematycznych i przekrojówgeologicznych. W tym ujęciu, w odniesie-niu do omawianego obszaru, podejścieto stanowi nową metodę badawczą.

Paleomagnetyzm i geochemiabazaltów kenozoicznych na Dolnym ŚląskuPrzeprowadzono badania paleomagne-tyczne, geochronologiczne oraz geo-chemiczne bazaltów dolnośląskich. Ba-zaltowe intruzje Dolnego Śląska stano-wią zachodnie zakończenie tzw. ryftuEger, ciągnącego się wzdłuż pn.-zach.krawędzi Masywu Czeskiego. Aktyw-ność wulkaniczna trwała od eocenu dopliocenu (63.1 do 3.83 mln lat temu),jednak najbardziej intensywna byław późnym oligocenie i wczesnym mio-cenie (30 – 18 mln lat temu), podczastrzech epizodów o zróżnicowanej po-larności pola geomagnetycznego. Ba-dania geochemiczne wykazały, że intru-zje mają charakter bazaltów śródpłyto-wych. Najpospolitszymi typami skał sąankaratryty i bazanity.

badania regionalne /wybrane projekty

8

Fragment mapy geologicznej 1: 25 000; arkusze Łęknica i Trzebiel na tle cyfrowego modelu terenu

Prze

strze

nne

mod

ele

wgł

ębne

j bud

owy

geol

ogic

znej

Pol

ski

9

Struktura wewnętrzna strefy pogra-nicza plejstoceńskich prowincji sedy-mentacyjnych: warmińskiej i mazur-skiejPrzebieg strefy międzylobowej, pomię-dzy lobami warmińskim i mazurskim lą-dolodu ostatniego zlodowacenia, odKorsza na północy do Jeziora Omulewna południu, pokrywa się w przybliże-niu z przebiegiem skłonu tarczy krysta-licznej na pograniczu anteklizy mazur-sko-suwalskiej i syneklizy perybałtyckiej.Na linii przekroju przecinającego tęstrefę w rejonie Dźwierzut przeprowa-dzone zostały kompleksowe badaniageofizyczne – grawimetryczne, sej-smiczne i elektrooporowe oraz wykona-no trzy wiercenia. Stwierdzono, że stre-fa międzylobowa pokrywa się z pasemfleksur i nieciągłości warstw sięgającymdo podłoża krystalicznego a spowodo-wanym labilnością tektoniczną. Pas nie-ciągłości, który powstał w wyniku piono-wych ruchów tektonicznych wzdłuż skło-nu tarczy krystalicznej, cyklicznie uak-tywniał się w plejstocenie – pionowe ru-chy glaciizostatyczne. Uginanie się pod-łoża na obszarze syneklizy powodowa-ło podział kolejnych lądolodów na lobyi przyspieszanie nasuwania się lobówzachodnich.

Ślady produktów pouderzeniowychpowstałych po upadku meteorytuw cenomańsko-turońskich osadachwarstw radiolariowych w KarpatachfliszowychPrzeprowadzono badania mikrofauni-styczne, petrograficzne i geochemiczneciemnej ławicy izochronicznej występu-jącej we wszystkich jednostkach tekto-nicznych Karpat Zewnętrznych. Wyka-zały one obecność pierwiastków, rzad-ko spotykanych w skałach skorupy ziem-skiej, takich jak: platyna, skand, ren,dysproz, chrom i nikiel, a także ziarnbronzytu i coesytu. Skłoniło to do przy-puszczenia, że ławica została zasilonaproduktami pouderzeniowymi powstały-mi podczas kolizji ciała kosmicznegoz ziemią. Zbadano kratery meteorytoweo podobnym wieku powstania (ok. 90mln lat) na Ukrainie i Białorusi. Prawdo-podobnie krater na Ukrainie położonyw miejscowości Boltysz jest odpowie-dzialny za zasilenie w produkty poude-rzeniowe basenu Karpackiego. Nato-miast krater Logojsk powstał znaczniewcześniej.

Wykorzystanie obrazów gra-wimetrycznych i magnetycz-nych do weryfikacji map geo-logicznychDokonano interpretacji geologicz-no-strukturalnej obrazów grawime-trycznych i magnetycznych zinte-growanych z mapami geologicznymi i wy-nikami sejsmiki refleksyjnej na przykładzieświętokrzyskiej części bruzdy śródpolskiej.Do porównań wykorzystano dane geolo-giczne i geofizyczne z arkuszy Kielce i Ra-dom w skali 1: 200 000 i 1: 50 000 orazróżnego rodzaju obrazy grawimetryczne,magnetyczne i głębokościowe przekrojesejsmiczne. Te ostatnie były dostępne tylkoz arkusza Radom. Badania wykazały, żewykorzystanie danych pól potencjalnychoraz danych sejsmiki refleksyjnej możebyć bardzo pomocne przy badaniu budo-wy geologicznej i opracowywaniu mapgeologicznych. Dzięki takiej analizie arku-sza Kielce można np. założyć, że systemrowów tektonicznych Kleszczowa ma kon-tynuację dalej na wschód. Zakończonopierwszy, wstępny etap wdrożenia meto-dyki interpretacji geologicznej obrazówpól potencjalnych. Etapem kolejnym bę-dzie wykorzystanie tych obrazów do kon-strukcji przestrzennych modeli wgłębnejbudowy geologicznej.

Poźnoordowickie zlodowacenieGondwany w sekwencjach osado-wych NW szelfu Baltiki Dzięki zastosowaniu różnorodnych me-tod badawczych uzyskano potwierdze-nie zmian w środowisku abiotycznympolskiej części szelfu Baltiki w kontek-

ście globalnych zmian paleośrodowi-skowych, związanych z ochłodzeniemklimatycznym i zlodowaceniem Gon-dwany, po którym nastąpiło ocieplenieklimatyczne, szybka transgresja i postę-pująca anoksja. Badania sedymentolo-giczne, geochemiczne oraz izotopowe(izotopy trwałe węgla i tlenu), uzupeł-nione o dane stratygraficzne i paleon-tologiczne, pozwoliły na rekonstrukcjęglobalnych wydarzeń końca ordowiku.Po raz pierwszy w Polsce uzyskanokrzywe izotopowe z wyraźnym odchy-leniem w kierunku wartości dodatnich,co stanowi potwierdzenie globalnychzmian klimatycznych i oceanograficz-nych w hirnancie. Wskaźniki geoche-miczne wykazały zmienność natlenie-nia kolumny wody w profilu pionowym.Wskazały również na stopniowy, a niejednorazowy, wzrost anoksji w miarępostępującej transgresji dolnosylurskieji sedymentacji iłowców z graptolitamilandoweru. Potwierdzona została kore-lacja między krzywymi izotopowymi,zmianami facji oraz zmianami bioróż-norodności w późnym ordowiku.

badania regionalne /wybrane projekty

Iłowce dolnego landoweru: framboidy pirytowecharakterystyczne dla anoksycznych warunków sedymentacjii wczesnej diagenezy (Hel IG 1, głęb. 2970,20 m), SEM

Iłowce dolnego landoweru: obecność celestynu międzyłuseczkami illitu wskazuje na suboksyczne warunkisedymentacji (Hel IG 1, głęb. 2970,25 m); SEM

Liniowa interpretacja anomalii grawimetrycznychzinterpretowana na podstawie różnych obrazów pólpotencjalnych na tle mapy geologicznej w skali 1:200 000(arkusz Kielce B); 1-1 hipotetyczna granica blokumałopolskiego; 2-2 linia uskoku świętokrzyskiego; 3-3 linia uskoku północnołysogórskiego

10

PROJEKTY KLUCZOWE

Wybrane aspekty budowy geologicznej polskiej częścipołudniowego basenu permskiegoProjekt poświęcony południowemu basenowi permskiemu jestwspólnym przedsięwzięciem służb geologicznych Belgii, Da-nii, Holandii, Niemiec, Polski i Wlk. Brytanii, mającym na celuprzedstawienie autorytatywnego podsumowania bardzo du-żej ilości danych geologicznych i geofizycznych zgromadzo-nych w trakcie przeszło 150 lat poszukiwań i badań nafto-wych na obszarze południowego basenu permskiego. Podsu-mowanie to będzie stymulować dalszą aktywność górnictwanaftowego na obszarze tego dojrzałego basenu, a także bę-dzie sprzyjało edukacji przyszłego pokolenia specjalistóww zakresie nauk o Ziemi oraz społeczeństwa w ogólności.Naftowy atlas geologiczny obszaru południowego basenupermskiego – wynik realizacji projektu – jest opracowywanywe współpracy z firmami naftowymi oraz z instytutami badaw-czymi i uniwersyteckimi. Będzie on dostępny w wersji druko-wanej (w formacie A2) i plikach w formacie pdf, natomiastmapy – w formacie GIS (w skali 1: 1 000 000), co zwiększyużyteczność tych map i dostęp do nich, a także pozwoli na ichintegrację z innymi bazami danych. W projekcie położonoszczególny nacisk na powiązanie wyników badań głębokichstruktur litosfery, poznanej dzięki doskonałym wynikom ekspe-rymentów sejsmicznych wykonanych w Polsce w ostatnich la-tach, z ewolucją polskiej części południowego basenu perm-

skiego. Oprócz zagadnień stratygraficznych, paleogeogra-ficznych, tektonicznych oraz strukturalnych będą rozważonezagadnienia generacji, migracji, pułapek i produkcji węglo-wodorów, a także inne potencjalne opcje zastosowania pod-łoża, takie jak składowanie dwutlenku węgla.

Modelowanie współczesnego pola naprężeń tektonicznychdla PolskiW ramach projektu wykonano podsumowanie dotychczasowejwiedzy o dystrybucji współczesnych naprężeń tektonicznychdla Polski oraz sporządzono syntezę numeryczną rozkładu siłtektonicznych w Europie Środkowej. Wszystkie zastosowanew tym projekcie główne metody badań miały w Polsce charak-ter innowacyjny, a pewne ich aspekty były nowością w ogóle.Pomiary kierunków i wielkości naprężeń wykonano metodamianalizy struktur breakouts oraz testów szczelinowania hydrau-licznego ścian otworów wiertniczych, przy użyciu autorskichprogramów komputerowych. Wyniki pomiarów wskazują, że w Polsce wzbudzona tektonicz-nie anizotropia naprężeń występuje powszechnie w osadowychskałach górnej skorupy. Na ich podstawie postawiono hipote-zę, że orogen karpacki jest współcześnie reaktywowany kom-presyjnie, a jego oddziaływanie jest „odczuwalne” również nastabilnym kratonie wschodnioeuropejskim. Północna Polskaznajduje się prawdopodobnie pod dominującym wpływem

Fragmenty modelu numerycznego Europy Środkowej prezentujące wyniki obliczeń wielkości i kierunków naprężeń tektonicznych; „piłka plażowa" pokazuje zgodność mechanizmu ogniskawstrząsu sejsmicznego w Kaliningradzie z wynikiem modelowania

badania regionalne / projekty kluczowe

11

badania regionalne / projekty kluczowe

kompresji grzbietu północnoatlantyckiego. Koncepcje te weryfi-kowano przy pomocy modelowania numerycznego deformacjii naprężeń w kontynentalnej części płyty europejskiej, od Fran-cji po Ural. Badania wykonano w kooperacji z Vrije Universiteitw Amsterdamie. W wyniku modelowania metodą elementów skończonych uzy-skano dobre dopasowanie wyników do danych pomiarowychi na tej podstawie po raz pierwszy oszacowano zróżnicowa-nie sił tektonicznych w obrębie śródziemnomorsko-kaukaskiejstrefy kolizji oraz wzdłuż północnej, pasywnej krawędzi kon-tynentu. Z modelu wynika, że za reaktywację Karpat odpo-wiada nacisk bloku tektonicznego Adrii, za pośrednictwemktórego większość energii deformacji jest transmitowana downętrza kontynentu. Naprężenia kompresyjne przekazywanesą zarówno przez Alpy jak i basen panoński, w obrębie które-go zachodzi resztkowa ucieczka bloków litosfery sprzed na-pierającej Adrii, wspomagana ekstensją od strony MorzaEgejskiego. Istotnym czynnikiem jest również skośna kompre-sja transmitowana w poprzek Morza Czarnego w stronę kra-tonu wschodnioeuropejskiego. Analiza mechanizmu ogniskwstrząsów sejsmicznych w okolicach Kaliningradu oraz naPodhalu, które nastąpiły już po zakończeniu modelowania,potwierdziły kierunki i reżimy naprężeń, jakie otrzymanow wyniku modelowania.Określenie sposobu propagacji naprężeń w obrębie skorupyziemskiej jest niezbędne do zrozumienia wszelkich współ-czesnych zjawisk geodynamicznych o genezie tektonicznej,a zwłaszcza przyczyn wstrząsów sejsmicznych i deformacjiskorupy ziemskiej, mierzonych metodami geodezji satelitar-nej. Wyniki przeprowadzonych badań stanowią również tłogeodynamiczne dla analizy naturalnych zagrożeń w przemy-śle wydobywczym. Wskazują one, że oddziaływanie naprę-żeń tektonicznych powinno być uwzględniane przy anali-zach niestabilności górotworu w górnictwie węgla i miedzi,jak również przy projektowaniu zbiorników paliw płynnychi gazowych jako jedna z przyczyn mobilności wysadów sol-nych. Ponieważ anizotropia naprężeń poziomych ma istotnywpływ na kierunki drenażu w obrębie kolektorów szczelino-wych, ich rozpoznanie powinno umożliwić zaprojektowaniebardziej wydajnej eksploatacji węglowodorów i wód termal-nych.

Neoproterozoiczno-kambryjskie utwory lubelsko-podla-skiego skłonu kratonu wschodnioeuropejskiegoW projekcie badawczym, integrującym geologiczne badaniapodstawowe i naftowe w utworach ediakaru i kambru lubelsko--podlaskiego basenu sedymentacyjnego, uczestniczyło 18 wy-konawców z różnych geologicznych placówek naukowychw Polsce. Część badań analitycznych była wykonywana w re-nomowanych ośrodkach zagranicznych.Badania były prowadzone w dwóch blokach tematycznych –geologicznych badań podstawowych i badań naftowych.W pierwszym z wspomnianych bloków zdefiniowano modeltektogenezy neoproterozoiczno-dolnopaleozoicznego base-nu lubelsko-podlaskiego jako aktywnego ryftu. Opisano cza-sowo-przestrzenną ewolucję środowisk sedymentacji i jejwpływ na rozmieszczenie i zawartość substancji organicznejw basenie.

W bloku badań naftowych określono dojrzałość termicznąutworów późnoediakarskich i wczesnokambryjskich basenu lu-belsko-podlaskiego na zmieniającą się, od głównej fazy gene-racji ropy naftowej, po fazę przejrzałą gazów metanowych.Po raz pierwszy w historii badań geochemicznych substancjiorganicznej kratonu wschodnioeuropejskiego wykonano ba-dania materii organicznej rozproszonej w osadach późnegoediakaru i wczesnego kambru. Określono typ materii orga-nicznej ediakaru na kerogen II typu i ropotwórczy kerogenI typu. Badane utwory znajdują się na etapie „okna ropnego”i „gazowego”. Utwory późnego ediakaru i wczesnego kam-bru w basenie lubelsko-podlaskim wskutek rozproszenia mate-rii organicznej, wykazują zmienne cechy macierzystości. Jed-nowymiarowe modelowania historii generowania i ekspulsjiwęglowodorów wykazały, iż w strefie na NE od rozłamu Koc-ka główny impuls generowania węglowodorów, przedewszystkim ropy naftowej, z osadów najwyższego ediakaru--najniższego kambru, przypadał na koniec wczesnego orazpóźny karbon. W obszarze rowu lubelskiego generowanie ro-py naftowej miało miejsce w późnym dewonie (sylurze?), ga-zu ziemnego zaś od późnego dewonu do późnego karbonu.Głównym wynikiem trójwymiarowych modelowań generacjii migracji węglowodorów było stwierdzenie, że główna masawęglowodorów powstawała w depocentrum pod dzisiejszymrowem lubelskim, od późnego syluru do końca dewonu orazw okresie późny karbon-perm i ona też pozostawiła objawywęglowodorów, licznie stwierdzane współcześnie w osadachediakaru i dolnego kambru.

Substancja organiczna utworów późnego ediakaru i wczesnego kambru (Łopiennik IG 1,gł. 5560,8 m; 1 - infiltracje bitumiczne; 2 - nierozdzielne: bitumin, niefluoryzujący kerogenoraz składniki mineralne; światło niebieskie, obiektyw suchy)

12

GEOLOGIA MORZA

• Rozpoznanie budowy geologicznej dna morskiego i wybrzeża • Ewolucja Bałtyku• Poszukiwanie i rozpoznawanie morskich złóż piasków i żwirów

• Ochrona brzegów morskich• Ocena stabilności dna morskiego • Ekologia morza • Monitoring południowego Bałtyku

WYBRANE PROJEKTY

Rozpoznanie budowy geologicznejZatoki Gdańskiej dla potrzeb gospo-darowania zasobami naturalnymiPodczas pierwszego etapu realizacji te-matu pobrano próbki osadów przypo-wierzchniowych (do 0,3 m) i powierzch-niowych dna Zatoki Gdańskiej do badańlitologicznych, biostratygraficznych i geo-chemicznych. Wykonano profilowaniebatymetryczne i geofizyczne. Przeanali-zowano rejestracje sejsmoakustyczne, wy-typowano miejsca poboru rdzeni, z któ-rych rozpoczęto pobór rdzeni osadówsondami rdzeniowymi.

Dla Zatoki Gdańskiej opracowa-no mapę dokumentacyjną, baty-metryczną i sonarową. Wynikibadań będą cennym źródłem in-formacji możliwym do wykorzy-stania w pracach związanychm.in. z gospodarką zasobaminaturalnymi i ochroną środowi-ska morskiego.

Założenia do sztucznegozasilania plaży w MrzeżynieW ramach współpracy z InstytutemMorskim w Gdańsku opracowanoprojekt sztucznego zasilania plażyw Mrzeżynie materiałem piaszczy-stym pozyskiwanym ze złóż morskich.Ustalenie aktualnego stanu brzegówmorskich, ich monitoring oraz podjęciebadań i prac mających na celu wska-zanie niezbędnych działań zmierzają-cych do ratowania brzegów morskichjest podstawowym założeniem wielo-letniego Programu ochrony brzegówmorskich przyjętego do realizacjiprzez Sejm RP w 2003 r.Wyznaczono 4 obszary nagromadzeń osa-dów piaszczystych okubaturze13571276m3,z których można pobierać piasek do zasi-lania brzegów morskich. Analizy geoche-miczne i bakteriologiczne osadów wyka-zały, że są to grunty czyste. Uzyskane wy-niki badań zostaną wykorzystane przezUrząd Morski w Szczecinie do realizacjiProgramu ochrony brzegów morskich.

Właściwości gruntu czerpalnegoz dna torów wodnych PomorzaZachodniegoBadaniami objęto tor wodny Zatoka Po-morska-Świnoujście-Szczecin oraz torypodejściowe do małych portów: Dziw-nów, Stępnica, Trzebież i Kamień Pomor-ski. Analiza 45 próbek osadów po-wierzchniowych wykazała, że tylkow trzech zostały przekroczone dopusz-czalne stężenia przynajmniej jednegoz analizowanych składników (metaleciężkie, WWA i PCB). Zgodnie z rozpo-rządzeniem ministra środowiska urobekw tych punktach uznano za zanieczysz-czony, ale nie niebezpieczny dla środo-wiska. Wykonane analizy pozwolą usta-lić sposób i miejsce składowania urobkupochodzącego z pogłębienia akwenówmorskich oraz mogą być wykorzystanedo ustalenia stopnia degradacji środowi-ska na badanych obszarach.

Wizualizacja rzeźby dna w obszarze Mrzeżyna

Wypływy (pióropusze) gazu wydostającego się w strefie uskokowej z dna Zatoki Puckiej, zarejestrowane na przekroju sejsmoakustycznym

Mapa wyznaczonych rejonów nagromadzeń osadów dosztucznego zasilania plaży w rejonie Mrzeżyna na tlemiąższości osadów piaszczystych

Obraz sonarowy wyrobisk po wydobyciu piasku z dna Zatoki Gdańskiej dla potrzeb zasilania plaż (średnica wyrobisk ok. 20-30 m, głębokość 3-4 m)

geologia morza / projekt kluczowy

PROJEKT KLUCZOWY

Atlas parametrów litologicznych osadów powierzchnio-wych południowego BałtykuPodstawowym celem projektu było przedstawienie cech litolo-gicznych osadów powierzchniowych południowego Bałtyku,w celu stworzenia podstaw do poszukiwania surowców okru-chowych. Wykorzystując cyfrową technikę przetwarzania da-nych opracowano 17 map w skali 1: 500 000 przedstawiają-cych parametry litologiczne osadów powierzchniowych, w tymm.in. zawartości podstawowych frakcji ziarnowych, przeciętnąśrednicę ziaren i wysortowanie osadów, zawartość ogólną mi-nerałów ciężkich oraz zawartości ilmenitu, rutylu, cyrkonu i gra-natów. Na podstawie analizy parametrów litologicznych i mineralo-gicznych oraz miąższości warstwy piaszczystej lub piaszczysto--żwirowej wyznaczono i scharakteryzowano obszary perspek-tywiczne dla poszukiwania surowców okruchowych oraz przed-stawiono propozycję bloków koncesyjnych w polskich obsza-rach morskich. Wskazano na perspektywy surowcowe dla

kruszywa piaskowego i piaskowo-żwirowego, piasków szklar-skich, minerałów ciężkich i bursztynu. Mapa złóż i perspektywsurowcowych jest uzupełniona zaznaczeniem Obszarów Chro-nionych Przyrody oraz elementów infrastruktury hydrotechnicz-nej (kable, rurociągi, itp.).Drugim istotnym aspektem projektu było określenie stabilnościi stopnia odnawialności morskich złóż kruszywa oraz zbadaniestanu środowiska, w aspekcie zmian sedymentologicznych,w obrębie złóż eksploatowanych, na przykładzie złoża ŁawicaSłupska. Powierzchnię dna zbudowaną z osadów żwirowychi żwirowo-piaszczystych, tworzących złoża kruszywa naturalne-go w warunkach hydrodynamicznych południowego Bałtykuuznano za stabilną, nie podlegającą procesom erozji. Transpor-towi podlega materiał drobniejszy niż występujący w warstwiezłożowej kruszywa, którym są zasypywane wyrobiska po eks-ploatacji kruszywa. Ponadto wykazano, że złoża kruszywa pia-skowo-żwirowego w warunkach hydrodynamicznych południo-wego Bałtyku są stabilne i nieodnawialne.

13

14

GEOLOGIA GOSPODARCZA

• Geologia złóż surowców mineralnych • Prace poszukiwawczo-rozpoznawcze • Bilans zasobów kopalin • Ocena zasobów perspektywicznych• Ekonomika złóż kopalin• Weryfikacja zasobów złóż kopalin

• Ochrona złóż • Dokumentacje koncesyjne

WYBRANE PROJEKTY

Bilans zasobów kopalin i wód pod-ziemnychBilans przedstawia dane dotyczące ba-zy zasobowej, stanu rozpoznania i zago-spodarowania oraz wydobycia dla po-nad 9 tys. krajowych złóż kopalin zgod-nie z ich stanem na 31 grudnia 2005 r.Zawiera także informacje z zakresu kra-jowego importu i eksportu ważniejszychsurowców mineralnych oraz gospodarkiodpadami pogórniczymi. W celu ujednolicenia nazewnictwa kopa-lin w Unii Europejskiej dokonano zmiannazw niektórych kopalin.Łączne bilansowe zasoby stałych kopalinwynoszą 193,80 mld ton, zasoby wydo-bywane ropy naftowej 21,63 mln ton i ga-zu ziemnego 237,04 mld m3. Roczne wy-dobycie surowców mineralnych w 2005 r.wyniosło ogółem 378,4 mln ton surow-ców stałych oraz 5,31 mld m3 gazu ziem-nego i 818,7 tys. ton ropy naftowej. Do Bi-lansu dołączono mapy rozmieszczeniazłóż kopalin podstawowych, z którychmożna skorzystać w Centralnym Archi-wum Geologicznym PIG w Warszawie(do wglądu) lub zamówić ich wydruk.

Prace geologiczne w celu wyjaśnie-nia warunków występowania diaba-zu w zachodniej części syneklinyBarda w Górach ŚwiętokrzyskichW zachodniej części synkliny Bardaw Górach Świętokrzyskich wykonanoszczegółowe zdjęcie magnetyczne, mode-lowanie geofizyczne oraz otwór wiertni-czy niezbędny do jego kalibracji. Głów-nym celem prac było określenie możliwo-ści występowania w Górach Świętokrzy-skich diabazu o znaczeniu złożowym.Wyniki prac geofizyczno-wiertniczychuzupełnione analizami geotechnicznymiwskazują, że diabaz bardziański możemieć znaczenie złożowe. Występuje onna głębokości od 3 do 10 m w postaci po-łogiej żyły o szerokości 160 m i miąższo-ści 25 m. Obraz ten zasadniczo różni sięod obrazu prezentowanego we wcześniej-szych opracowaniach geologicznych.

Model 2-D wzdłuż zaznaczonego profilu; R – pozostałość magnetyczna, I – inklinacja, D – deklinacja, S – podatność magnetyczna

Mapa anomalii magnetycznych ∆ T na podstawie nowego,

szczegółowego zdjęcia profilowego

15

Waloryzacja i ranking złóż węglabrunatnego w PolscePrzeprowadzono szczegółową waloryza-cję wszystkich niezagospodarowanychzłóż węgla brunatnego w Polsce,uwzględniając opłacalność wydobycia,poziom konfliktu potencjalnej eksploatacjize środowiskiem oraz poziom społecznejakceptacji inwestycji. Wytypowano 41złóż spełniających podstawowy wymógtj. opłacalność ekonomiczną. Eksploata-cja 17 z nich, ze względu na niezwyklewysoki poziom konfliktu potencjalnej eks-ploatacji ze środowiskiem i niski poziomspodziewanej akceptacji społecznej,w chwili obecnej nie może być brana poduwagę. Dla pozostałych 24 złóż przed-stawiono listę rankingowa, na której czo-łowe miejsca zajmują złoża: Gubin, Ro-góźno, Gubin-Brody, Złoczew i Trzcianka.

Baza zasobowa metanu pokładówwęgla na obszarze GórnośląskiegoZagłębia WęglowegoNa podstawie zweryfikowanej bazy da-nych wyników pomiarów metanonośności,wykonanych na próbach z otworów wiert-niczych (ogółem ok. 850 otworów), orazmap węglozasobności i map średnich za-wartości metanu w pokładach węgla, obli-czono zasoby metanu jako kopaliny głów-

nej, zawarte w podstawowej strefie wystę-powania pokładów metanowych definio-wanej przez metanonośność pokładówwęgla >4.5 m3/t csw. Całkowite zasobymetanu in situ oraz bilansowe i pozabilan-sowe zasoby wydobywalne obliczonow trzech interwałach głębokościowych:do głębokości 1000 m, oraz w przedzia-le 1000 – 1250 m i 1250 – 1500 m,w podziale na złoża zagospodarowane(czynne kopalnie węgla kamiennego), zło-ża kopalń zlikwidowanych, złoża nieza-gospodarowane oraz obszary nieudoku-mentowane. Całkowite zasoby metanuin situ jako kopaliny głównej obliczone dlaobszaru rozpoznania metanonośności po-

kładów węgla (niecka główna GZW) wy-noszą 210 506 mln Nm3, natomiast bilan-sowe zasoby wydobywalne 124 540 mlnNm3. Wytypowano pięć obszarów per-spektywicznych dla prowadzenia dal-szych prac związanych z rozpoznawa-niem, dokumentowaniem i eksploatacjąmetanu jako kopaliny głównej.

Ocena metodyki określaniametanonośności pokładów węglakamiennegoDokonano szczegółowej analizy metodpomiaru zawartości węglowodorów (meta-nonośności) w otworach wiertniczych, zeszczególnym uwzględnieniem metody jed-nofazowej i dwufazowej degazacji próż-niowej (metoda KPG) oraz metody USBM.Porównano poszczególne metody, ocenio-no wielkość błędów pomiaru metanono-śności z zastosowaniem metody KPG spo-wodowanych brakiem pomiarów warun-ków termo-barycznych prowadzenia po-miaru, arbitralnym przyjęciem współczynni-ka strat gazu w procesie opróbowaniaoraz brakiem analiz zawartości wilgocii popiołu degazowanej próby węgla. Napodstawie analizy porównawczej wyni-ków pomiarów zawartości węglowodorówwykonanych metodą KPG i metodąUSBM, wyliczono współczynniki korekcyj-ne, do przeliczania wartości metanonośno-ści uzyskanych metodą KPG, na bardziejwiarygodne wartości z metody USBM.Wskazano na konieczność wykonywaniaanaliz zawartości popiołu i wilgoci, dlakażdej próby węgla, dla której badana jestzawartość gazu (węglowodorów). Doty-czy to również prób, na których badanajest zawartość gazu resztkowego (metodaUSBM) i próby odgazowywanej w drugiejfazie degazacji (metoda KPG).

Kopalnia Węgla Brunatnego „Bełchatów"

Fragment mapy rozmieszczenia złóż węgli brunatnych w Polsce (kolory: czerwony - złoża o potencjalnej przemysłowości; niebieski- złoża o najniższym poziomie akceptacji społecznej; zielony - złoża o największym konflikcie eksploatacji ze środowiskiem)

geologia gospodarcza / wybrane projekty

©fo

t. M

. Ostr

owsk

i

geologia gospodarcza / wybrane projekty

Inwentaryzacja złóż kopalin mine-ralnych z uwzględnieniem elemen-tów ochrony środowiskaDokonano analizy bazy surowcowej ko-palin podstawowych i pospolitych dla 12powiatów województwa zachodniopo-morskiego i lubuskiego (Goleniów, Police,Stargard Szczeciński, Międzyrzecz, Sulę-cin, Łobez, Gorzów Wlkp., Słubice,Choszczno, Pyrzyce, Gryfino i Myśli-bórz). Stan rozpoznania i wykorzystaniakopalin, obszary perspektywiczne dla ichwystępowania oraz czynniki zagrażająceśrodowisku naturalnemu (m.in. nielegalnewyrobiska, wysypiska i składowiska od-padów) zostały przedstawione na tle za-gadnień dotyczących ochrony przyrody.

Dokumentacja złoża kruszywa natu-ralnego piaskowo – żwirowegoŁawica Słupska 1 w kat. C1 Dokumentację wykonano dla czterech (I, IV,V i VI) pól złożowych złoża Ławica Słupska1.Wyniki badań pozwoliły na udokumentowa-nie złoża jedynie w obrębie pola nr IV. W re-jonie pozostałych pól nowe badania nie po-twierdziły prognozy występowania złoża kru-szywa. Udokumentowano 5 447,55 tys. Mgzasobów kruszywa naturalnego o zawartościfrakcji piaskowej od 35,5% do 95,1% (śred-nio 63,55%) na powierzchni 297,1 ha. Miąż-szość złoża wynosi od 0,3 m do 2,78 m.

Atlas kopalin chemicznych PolskiZakończono pierwszy etap realizacjiAtlasu, podczas którego opracowanoszczegółową charakterystykę 2 typówsurowców chemicznych – złóż formacjiewaporatowych (sól kamienna i potaso-wa, siarka) i nieewaporatowych złóż osa-dowych (fosforyty). Wykonano zestawmap w skali 1: 500 000 i 1: 1 000 000przedstawiających lokalizację obszarówwystępowania tych kopalin i ich udoku-mentowanych złóż.

Atlas metalogeniczny złota w Sude-tach i na bloku przedsudeckimOpracowanie obejmuje szczegółową cha-rakterystykę geologiczno-mineralogiczno--złożową wszystkich znanych (dawnychi obecnych) wystąpień złóż złota. Scharak-teryzowano i przedstawiono na mapach269 miejsc wystąpień złota: 103 anomalieze złotem okruchowym występującym wewspółczesnych osadach korytowych rzeki potoków, 73 punkty z zaniechaną eksplo-atacja złóż złota okruchowego, 14 punk-tów z wystapieniami złota antropogenicz-nego oraz 69 punktów złóż złota i przeja-wów mineralizacji złotem pierwotnym. Podstawę opracowania stanowi zestaw10 cyfrowych map tematycznych w skali1: 200 000, w tym m.in. mapy wystąpieńzłota pierwotnego, okruchowego, antro-

pogenicznego, mapy obszarów perspek-tywicznych dla złożowych koncentracjizłota okruchowego i pierwotnego orazmapa metalogeniczna złota.

Magmatyzm i metamorfizm strefytektonicznej Kraków-Lubliniec jakoprzesłanki występowania złóż poli-metalicznychWzdłuż strefy tektonicznej Kraków–Lu-bliniec tworzącej kontakt pomiędzy blo-kami małopolskim i górnośląskim stwier-dzono występowanie licznych przeja-wów magmatyzmu. Powstanie intruzjigranitoidów łączy się z wielofazowąewolucją strukturalną tej strefy, którejszczególnie duża aktywność zaznaczy-ła się pod koniec syluru i w karbonie gór-nym. Mineralizacja kruszcowa występu-je zarówno w skałach magmowych jaki w zmetamorfizowanych skałach osłony(wendyjskich i paleozoicznych). Okrusz-cowanie skał wykazuje ścisły związekz oddziaływaniem wysoko stężonych so-lanek zasobnych w metale, powiąza-nych genetycznie z kwaśnym magmaty-zmem. Pierwiastkami wskaźnikowymi,które mogą mieć znaczenie progno-styczne przy poszukiwaniu zakrytychzłóż porfirowych w innych obszarach te-go rejonu, są: W, Mo, Cu, Ag, K, F, Sb,Hg, Au, Pb, Ba, As, Zn, Bi i Te.

16

Atlas metalogeniczny złota w Sudetachi na bloku przedsudeckim; fragment mapyobszarów perspektywicznych dlazłożowych koncentracji złota pierwotnego

17

geologia gospodarcza / projekt kluczowy

PROJEKT KLUCZOWY

Cechsztyńskie struktury solne jako podziemne magazy-ny węglowodorów i odpadów W latach 2005-2006 w Państwowym Instytucie Geologicznymrealizowano projekty badawcze, których celem było badaniestruktur solnych pod kątem ich wykorzystania jako podziemnychmagazynów ropy naftowej i gazu ziemnego oraz składowisktrudnych do utylizacji odpadów, w tym radioaktywnych. Jednymz nich był międzynarodowy projekt NATO-CCMS 982185, koor-dynowany przez PIG, który w kwietniu 2005 r. został jednogło-śnie przyjęty przez wszystkich przedstawicieli państw NATO. Potrzeba magazynowania paliw płynnych i gazowych wynikam.in. z wymogów dyrektywy Unii Europejskiej, która nakazuje two-rzenie minimum trzymiesięcznych rezerw strategicznych. Ponadtokonieczne jest zapewnienie odpowiednich ilości i stałych dostawtych paliw dla potrzeb Wojska Polskiego i baz NATO w Polsce. Naturalna izolacja i dostępna objętość głębokich struktur geo-logicznych (kawern w wysadach i złożach solnych, wyeksplo-atowanych złóż węglowodorów czy poziomów wodonośnych)powoduje, że umiejscowione w nich podziemne magazyny sąbezpieczniejsze i jednocześnie, przy długotrwałej eksploatacji,znacznie tańsze od obiektów naziemnych. Spełniają one wzglę-dy bezpieczeństwa, również ekologicznego, istotne przy tak du-żych zbiornikach, gromadzących palne i często agresywnezwiązki chemiczne. Kawerny, wykonane w strukturach solnych,jako jedyne mogą funkcjonować jako magazyny paliw, zarów-no gazowych jak i ciekłych. Dodatkowym atutem takich wyro-bisk jest możliwość ich wykorzystania jako najbardziej bez-piecznych składowisk odpadów, w tym tzw. gorących odpadówpromieniotwórczych. Złoża soli kamiennych i potasowych występują na ok. 2/3 obsza-ru Polski. Największe znaczenie mają późnopermskie (cechsztyń-skie) sole kamienne, których aktualnie udokumentowane bilanso-we zasoby są szacowane na 75,86 mld t, z czego 51,76 mld t kry-je się w strukturach wysadowych środkowej Polski, 21 mld t w zło-żach pokładowych w rejonie Zatoki Gdańskiej. Po analizie budowy wewnętrznej struktur solnych oraz budowygeologicznej i warunków hydrogeologicznych w ich nadkładziei otoczeniu, a także biorąc pod uwagę lokalizację w pobliżugłównych węzłów rurociągów, portów i rafinerii, wytypowanotakie struktury solne, które są optymalnymi miejscami na poten-cjalne magazyny. Za najlepsze uznaje się pokładowe złoże Mechelinki, występu-jące na obszarze wyniesienia Łeby, w rejonie Zatoki Gdańskiej.Złoże to, o powierzchni ok. 6 km2 i zasobach bilansowych 2,07mld t, położone jest na obszarze gminy Kosakowo, na północod Gdyni. Sole kamienne ogniwa najstarszej soli kamiennej(Na1) cyklu PZ1 występują tu w formie pokładu nachylonegopod kątem <10o na SSE, grubości 0-225,7 m (średnio--127,4 m), zalegającego na głębokości od 490,5 m do1285,3 m. Jego podłoże i nadkład stanowią odpowiednioutwory siarczanowe ogniw anhydrytu dolnego (A1d) i anhydry-tu górnego (A1g). Za budową magazynów w tym rejonie przemawia szansa wy-korzystania milionów ton solanki powstającej w procesie roz-puszczania kawern. Opracowany projekt zakłada wykorzysta-nie wcześniej rozcieńczonej i natlenionej solanki jako mediumprzenoszącego tlen w głębsze rejony Zatoki Puckiej i Zatoki

Gdańskiej. Pozwoliłoby to poprawić warunki tlenowe na dniezbiornika – przynajmniej w skali regionalnej i w rezultacie przy-wrócić życie w wodach dennych. Duże zainteresowanie budzą także struktury solne o charakte-rze wysadowym, występujące na obszarze Niżu Polskiegow obrębie bruzdy śródpolskiej. Kompleksowa analiza geolo-giczna 17 struktur solnych, zlokalizowanych w jej osiowej czę-ści, umożliwiła wytypowanie 7 struktur spełniających warunkido ewentualnego ich zagospodarowania jako podziemne ma-gazyny paliw lub składowiska odpadów. Najbardziej korzyst-nymi warunkami do budowy zbiorników podziemnych charakte-ryzują się wysady Rogóźno (duża powierzchnia – 12 km2, płyt-ko zalegająca sól na głębokości 325-427 m i znaczne jej zaso-by – 8,61 mld t), Damasławek (powierzchnia 16,5 km2, zalega-nie soli na głębokości 446-539 m, zasoby 17,7 mld t) orazstruktury Łanięta, Lubień, Goleniów i Izbica Kujawska, z niecogłębiej występującą solą. Bardzo zróżnicowany stan rozpozna-nia budowy geologicznej (wewnętrznej, nadkładu i otoczenia)tych form, sprawia, że konieczne jest przeprowadzenie dal-szych kompleksowych badań geologiczno-geofizycznych, którepozwolą na precyzyjne określenie granic wysadów do głęboko-ści 2000–3000 m, dokładne rozpoznanie ich budowy we-wnętrznej oraz budowy nadległej czapy gipsowej i najbliższe-go otoczenia.

Przestrzenny model zalegania pokładu cechsztyńskiej soli kamiennej w złożu Mechelinki

Przestrzenny model budowy geologicznejzłóża soli kamiennejna wyniesieniu Łeby

Zinterpretowany profil sejsmiczny z rejonu wysadu solnego Mogilno

18

GEOLOGIA ŚRODOWISKOWA

• Monitoring stanu środowiska naturalnego• Zanieczyszczenia i ich migracja• Rekultywacja obszarów zanieczyszczonych • Plany gospodarki odpadami

• Likwidacja mogilników • Ochrona przyrody nieożywionej • Georóżnorodność• Mapy geochemiczne i środowiskowe

WYBRANE PROJEKTY

Badania geośrodowiskowe pograni-cza polsko-litewskiegoBadania są rozwinięciem prac realizowa-nych od 1994 r. w ramach współpracyz litewskimi instytucjami geologicznymi.Obejmują obszar pogranicza, stanowią-cy fragment Zielonych Płuc Europy – tere-nu szczególnie atrakcyjnego pod wzglę-dem przyrodniczym. Pozwoliły one usys-tematyzować informacje dotyczące m.in.rzeźby terenu, budowy geologicznej,złóż kopalin, wód powierzchniowychi podziemnych, użytkowania terenu, wa-lorów przyrodniczych i stworzyć tema-tyczne bazy danych. Opracowana bazaumożliwi realizację projektów zagospo-darowania przestrzennego, racjonalnewykorzystywanie zasobów naturalnychi ochronę środowiska naturalnego we-dług zasad uzgodnionych pomiędzyoboma państwami. Wykonana w skali1: 250 000 mapa zagrożeń środowiskawskazuje potencjalne, naturalne i antro-pogeniczne, czynniki mające wpływ nastan środowiska naturalnego.

Atlas geochemiczny Poznania i oko-lic w skali 1: 100 000Atlas został zrealizowany w ramach pro-gramu kartografii geochemicznej obsza-rów zurbanizowanych i przemysłowych,prowadzonego w PIG od 1995 r. Prezen-tuje chemizm powierzchniowych środo-wisk Ziemi na obszarze Poznania i rolni-czo-leśnego otoczenia miasta. Jest to re-gion o bardzo zróżnicowanej gospodar-ce, należący do największych ośrodkówprzemysłowych kraju i jednocześnie cha-rakteryzujący się wysokim poziomemprodukcji rolniczej. Najsilniejsze anoma-lie geochemiczne zawartości metali cięż-kich w glebach na obszarze Poznania,są położone na terenie najstarszychdzielnic, stanowiąc ok. 27% powierzchnimiasta. Przestrzenne rozkłady większościbadanych pierwiastków w wodach sązbliżone do ich rozkładów w osadachwodnych. Anomalne koncentracje wiążą

się ze zrzutami ścieków bytowych i prze-mysłowych oraz pochodzących z hodow-li zwierząt. Około 40% analizowanychwód pod względem ich czystości należydo pozaklasowych (grupa IV i V) i wyma-ga uzdatniania.

Monitoring składowisk przetermino-wanych środków ochrony roślin (mo-gilników)W latach 2005-2006 kontynuowanokontrolę stanu środowiska gruntowo-

-wodnego na obszarach zlikwidowa-nych i zrekultywowanych mogilnikóworaz w ich otoczeniu. Monitoringobejmował pomiary poziomu zwier-ciadła wód podziemnych i oznacze-nie w nich stężeń związków pestycy-dowych. Uzyskane wyniki wskazująna poprawę stanu jakości wód. Jed-nakże, ze względu na ciągłą obec-ność w nich związków pestycydowychwskazane jest prowadzenie dalszychobserwacji.

Anomalie geochemiczne w glebach; fragment mapy z Atlasu geochemicznego Poznania i okolic

19

geologia środowiskowa / wybrane projekty

Program ochrony środowiska miastastołecznego WarszawyProgram opracowano kierując się stra-tegią zrównoważonego rozwoju, okre-śloną jako nadrzędny cel Unii Europej-skiej, w myśl której należy w taki spo-sób zaspokajać potrzeby obecnegopokolenia, aby przyszłe pokolenia rów-nież mogły korzystać z zasobów natu-ralnych Ziemi. Dokładna analiza i oce-na aktualnego stanu środowiska natu-ralnego na terenie Warszawy w powią-zaniu z obowiązującymi aktami praw-nymi pozwoliła na wskazanie 11 priory-tetów ekologicznych na lata 2004-2007 oraz do 2020 r., które pozwoląlepiej chronić środowisko naturalne sto-licy. Priorytety te dotyczą m.in. popra-wy jakości wód powierzchniowychi ochrony zasobów wodnych, uporząd-kowania gospodarki odpadami komu-nalnymi, ochrony przed hałasem komu-nikacyjnym i przemysłowym oraz osią-gnięcia wymaganych standardów dlajakości powietrza atmosferycznego.W opracowaniu wskazano podmioty,których zadaniem jest organizacja i za-rządzanie programem, realizacja ce-lów i zadań w nim określonych oraznadzór i monitoring nad całością pro-wadzonych prac. Przedstawiono sza-cunkowe koszty wdrożenia programuwraz z symulacją rozkładu źródeł finan-sowania.

Anomalie podatności magnetycznejgleb na obszarze PolskiOpracowana mapa podatności magne-tycznej podglebia (poziom P2 – 0,4 –0,6 m) oraz mapa różnicowa poziomówgleba-podglebie umożliwiły wstępny po-dział anomalii podatności magnetycznejna te, o podłożu naturalnym oraz o pod-łożu antropogenicznym. Wyróżnionodwa podstawowe naturalne źródła regio-nalnych anomalii – lessy i moreny. Po-

twierdzono również związek występowa-nia podwyższonej podatności magne-tycznej ze zwiększoną zawartością nie-których metali (Pb, Zn). Pomimo, że mapapodatności magnetycznej gleb nie po-zwala jednoznacznie określić źródełpodwyższonych wartości parametru, tow szybki i tani sposób wskazuje miejscao anomalnej zawartości metali ciężkich,które powinny być poddawane dalszymszczegółowym badaniom, np. geoche-micznym.

Pobór próbek wód podziemnych z piezometrów siecimonitoringowej mogilnika Wagowo (woj. wielkopolskie)

Mapy podatności magnetycznejgleb na obszarze Polskiopracowane w dwóch poziomachP1(0-20 cm) i P2 (40-60 cm)

Hałas lotniczy dla pory dziennej (WIOŚ – Warszawa, plan akustyczny1999 r.)

Hałas lotniczy dla pory nocnej (WIOŚ – Warszawa, plan akustyczny 1999 r.)

geologia środowiskowa / wybrane projekty

Atlas georóżnorodności PolskiAtlas opracowano kierując się strategiązrównoważonego rozwoju Unii Europej-skiej, zakładającą m.in. powstrzymaniedo 2010 r. utraty różnorodności, główniebiologicznej, oraz harmonijny rozwój re-gionów. W ramach realizacji Atlasu doko-nano inwentaryzacji i waloryzacji obsza-rów o najwyższych walorach środowiskaabiotycznego, które zasługują na specjal-ną ochronę. Naturalne zróżnicowanieśrodowiska geologicznego, w podzialena systemy środowiskowe, zostało przed-stawione na 30 mapach tematycznychuszeregowanych w 7 grupach systemo-wych, wzbogaconych w obszerną publi-kację tekstową, objaśniającą charakteri znaczenie poszczególnych tematów. Atlas stanowi ważne źródło informacjim.in. dla opracowywania strategii rozwo-jowych, planów zagospodarowaniaprzestrzennego oraz programów ochro-ny środowiska województw, powiatówi gmin.

Szczegółowe zdjęcie GórnegoŚląska w skali 1: 25 000Systematyczne prace z zakresu kartografiigeochemicznej prowadzone na szerokąskalę od 1991 r. wykazały, że najpilniej-szym zadaniem jest szczegółowe kartowa-nie w obszarze śląsko-krakowskim. W rejo-nie wyznaczonym zasięgiem najsilniej-szych anomalii kadmu, ołowiu i cynku (naobszarze około 2400 km2) od 1996 r. sąprowadzone prace nad realizacją Szcze-gółowej mapy geochemicznej GórnegoŚląska (SMGGŚ) w skali 1: 25 000. Zadanie rozpoczęto od opracowania in-strukcji oraz arkusza pilotowego Sław-ków. Wykonano cztery kolejne arkuszeSMGGŚ – Olkusz, Myślachowice, NowaGóra, Chrzanów przedstawiające roz-kłady przestrzenne pierwiastków w śro-dowiskach powierzchniowych Ziemi –glebach i podglebiu oraz w osadachwodnych i wodach powierzchniowych.W analizowanym obszarze głównymogniskiem zanieczyszczeń środowisk po-wierzchniowych Ziemi, przez ołów, cynki kadm, są wychodnie utworów węglano-wych triasu ze złożami rud cynkowo-oło-wiowych oraz wielowiekowa eksploata-cja i przeróbka tych rud. Zanieczyszcze-nie analizowanych środowisk powierzch-niowych Ziemi innymi pierwiastkami jestpowodowane przez przemysł metalowy,chemiczny, kopalnie węgla, elektrowniei rafinerie.

Badania geochemiczne osadówwodnych rzek i jeziorBadania osadów powstających współ-cześnie w rzekach i jeziorach są wykony-wane od 1990 r. w ramach programuPaństwowego Monitoringu Środowiska.Mają one na celu obserwację zawarto-ści potencjalnie szkodliwych pierwiast-ków i związków organicznych oraz ob-serwację ich zmian w czasie. Badaniaprzeprowadzone w latach 2005-2006wykazały, podobnie jak w latach ubie-głych, utrzymywanie się wysokich stężeńmetali ciężkich i metaloidów w osadachrzek, do których odprowadzane są ściekiprzemysłowe i komunalno-przemysłowe.Zawartości metali ciężkich w osadach je-ziornych są dużo niższe niż w rzekach.Wiąże się to ze znacznie niższym uprze-mysłowieniem obszarów Pojezierzy. Pod-wyższone zawartości dotyczą przedewszystkim jezior, do których są doprowa-dzane ścieki komunalne, a więc tych,nad którymi są zlokalizowane miastai ośrodki wypoczynkowe. Występowanieosadów silnie zanieczyszczonych stwier-dzono w 5,7% punktach obserwacyjnychzlokalizowanych na rzekach i w 2,4% zba-danych jeziorach w latach 2003-2005.

Projekt utworzenia geologicznychstanowisk dokumentacyjnych na te-renie województw: zachodniopomor-skiego, lubuskiego i wielkopolskiegoWyznaczono i opracowano cenne podwzględami naukowym, dydaktycznymi edukacyjnym, geologiczne i geomorfolo-giczne stanowiska przyrody nieożywionej,ilustrujące georóżnorodność badanegoobszaru. Należą do nich odsłonięcia, skał-ki, profile i formy rzeźby, które pozwalająnie tylko zrozumieć historię Ziemi, ale więk-szość z nich może być wykorzystana jakogeoindykatory do monitorowania fizycz-nych i chemicznych zmian w środowisku. Stanowiska dokumentacyjne wytypowa-ne na obszarze województw: zachodnio-pomorskiego (13), lubuskiego (6) i wiel-kopolskiego (7) obejmują osady i formykenozoiczne oraz starszych formacji stra-tygraficznych, jak np. sole kamienne w ko-palni Kłodawa, gipsy i anhydryty wysadusolnego w Wapnie, osady jurajskie in situoraz w krach glacjalnych i osady kredo-we. Wśród osadów kenozoiku przeważa-ją stanowiska związane z historią naj-młodszego zlodowacenia (moreny czoło-we, ozy, kemy, równiny sandrowe i zasto-iskowe) oraz formy związane z procesa-mi glacitektoniki (osady neogenu), a tak-że abrazji morskiej (klify). Część z wyty-powanych stanowisk, została zaprezento-wana w wydanym przez MinisterstwoŚrodowiska w 2006 r. Katalogu obiektówgeoturystycznych w Polsce.

20

21

geologia środowiskowa / projekt kluczowy

PROJEKT KLUCZOWY

Atlas geochemiczny EuropyDwutomowy Atlas geochemiczny Europy został zrealizowanyw ramach międzynarodowego programu kartograficznegoEuroGeoSurveys – FOREGS geochemical baseline mappingof Europe. W opracowaniu atlasu uczestniczyły służby geolo-giczne 23 państw oraz trzy uniwersytety włoskie.Głównym celem projektu było określenie naturalnych zawarto-ści metali ciężkich i innych pierwiastków w sześciu wybranychśrodowiskach powierzchniowych kontynentu europejskiego(wód i osadów strumieniowych, powierzchniowej warstwy glebi podglebia, osadów tarasów zalewowych oraz humusu) orazoszacowanie wpływu działalności człowieka na zmiany ich stę-żeń. W sumie zebrano próbki z 900 miejsc (z 318 miejsc w Pol-sce) stosując zlewniowy system opróbowania, a średnia gęstośćopróbowania wyniosła 1 miejsce na 4700 km2. Dla zapewnie-nia porównywalności analiz wszystkie próbki danego środowi-ska, analizowano tylko w jednym laboratorium. Wśród dziewię-ciu laboratoriów wykonujących analizy, było Centralne Labora-torium Chemiczne PIG w Warszawie, w którym wykonanooznaczenia zawartości pierwiastków w próbkach gleb i osa-dów strumieniowych metodą ICP-AES.W wyniku prowadzonych badań ustalono aktualne tłogeochemiczne i anomalie w środowiskach powierzchnio-wych Ziemi, wydzielono prowincje geochemiczne Europy,określono bezpieczne poziomy potencjalnie szkodliwychpierwiastków i substancji (Safe Levels of Potentially Harm-ful Elements and Species – PHES) i ich zastosowanie przyustalaniu dopuszczalnych zawartości pierwiastków i sub-stancji w poszczególnych elementach środowiska w pra-cach legislacyjnych Unii Europejskiej np. przy opracowa-niu dyrektywy glebowej – EU Soil Protection Directive. Za-stosowanie bazy europejskiej jako poziomu odniesieniado porównania z bazami danych poszczególnych krajówpozwala wskazać tereny o anomalnych koncentracjachpierwiastków do bardziej szczegółowych zdjęć geoche-micznych.

Opracowanie dowodzi, że różnice zawartości pier-wiastków chemicznych w badanych środowiskachsą przede wszystkim odzwierciedleniem warunkównaturalnych (klimatu, wietrzenia i procesów formo-wania gleb, rodzaju skał macierzystych oraz proce-sów biologicznych), które regionalnie lub lokalniezostały zaburzone przez działalność gospodarczączłowieka.Analiza cech geochemicznych środowisk po-wierzchniowych Polski na tle Europy pozwala nastwierdzenie niskiej zawartości większości analizo-wanych pierwiastków oraz ich wzbogacenie jedy-nie w krzemionkę, cyrkon i hafn. Utwory powierzch-niowe, a szczególnie gleby, na południu kraju sąwzbogacone w pierwiastki odziedziczone po ska-łach macierzystych – Al, Ba, Co, Fe, Mg, Mn, Ni,Ti, V i Y.

KARTOGRAFIA GEOLOGICZNA

• Kartografia seryjna •Mapy geologiczne • Koordynacja prac kartograficznych

• GIS • Numeryczne modelowanie geologiczne • Numeryczne modele rzeźby terenu

• Analiza fotogeologiczna obrazów satelitarnychi zdjęć lotniczych • Redakcja i druk map

WYBRANE PROJEKTY

Mapa geologiczna Polski w skali 1: 500 000Mapa, w wersji polskiej i angielskiej,wraz z bazą danych jest nowoczesnymcyfrowym opracowaniem kartograficz-nym, stanowiącym podsumowanie do-tychczasowej wiedzy na temat po-wierzchniowej budowy geologicznej Pol-ski. Opracowana została na podstawietransformacji i zestawienia opublikowa-nych i niepublikowanych (archiwalnych)arkuszy Szczegółowej mapy geologicznejPolski w skali 1: 50 000 oraz podstawo-wych arkuszy w skali 1: 50 000 Mapygeologicznej Polski w skali 1: 200 000.Utworzona dla potrzeb mapy baza da-nych umożliwia bieżącą jej aktualizację,w miarę napływu nowych materiałów.Mapa, wraz z tekstem objaśniającym, jestdostępna w układzie pięciu arkuszy wy-dawniczych – czterech z mapą geolo-giczną i jej objaśnieniami oraz piątymz dwoma przekrojami geologicznymi.

Mapa glacitektoniczna Polski w skali 1: 1 000 000Mapa, opracowana w wersji polskieji angielskiej, powstała z zestawieniaszczegółowych i przeglądowych mate-riałów kartograficznych oraz innychopracowań publikowanych i archiwal-nych. Przedstawia ona zasięgi zlodowa-ceń (sanu 1, odry, warty i wisły) orazstruktury kopalne i formy ukształtowaniapowierzchni terenu, które powstaływ plejstocenie w wyniku deformującej,glacitektonicznej działalności lądolodówskandynawskich. Mapa jest uzupełnionaobszernym tekstem objaśnień wprowa-dzającym pojęcia podstawowych struk-tur glacitektonicznych oraz przedstawia-jącym zaburzenia glacitektoniczne w wy-branych regionach Polski.

Szczegółowa mapa geologiczna Tatr(SMGT) w skali 1: 10 000W 2005 r. rozpoczęto opracowaniepierwszych 9 arkuszy SMGT: Witów,

Kiry, Kościelisko, Zakopane Pd., GóraRakoń, Czerwone Wierchy, KasprowyWierch, Zakopane-Toporowa Cyrhlai Łysa Polana. Mapa jest realizowanawe współpracy ze służbą geologicznąSłowacji, w ramach której uzgodnionowydzielenia do mapy. W 2006 r. za-kończono prace zdjęciowe i zestawia-nie materiałów kartograficznych na ar-kuszach oraz przystąpiono do kon-strukcji bazy danych opracowania nu-merycznego. Arkusze mapy, na nośni-kach elektronicznych lub jako wydrukiploterowe, będą dostępne pod koniec2007 r.

Mapa geologiczna Karpat zewnętrz-nych w skali 1: 200 000Mapa stanowi kontynuację wcześniejopracowanej Mapy geologicznej Kar-pat zewnętrznych na obszarach przy-granicznych Polski, Ukrainy i Słowacji.Przedstawia ona budowę geologicznąłuku karpackiego obejmującegowschodnią część Karpat Ukraińskichoraz północną część Karpat Rumuń-skich. Realizacja obu map zostałaoparta na terenowych obserwacjachoraz reinterpretacji materiałów archi-walnych z obszaru Karpat Polskich,Ukraińskich, Słowackich i Rumuńskich.Wykonano korelację wydzieleń litostra-tygraficznych ze szczególnym uwypu-kleniem metodyki korelacji używanej naobszarze polskich Karpat fliszowych.Opracowane mapy są podstawą dlawszelkich badań geologicznych, w tymtektonicznych, sedymentalogicznych,analiz basenowych i badań dotyczą-cych poszukiwania węglowodorów.

Fragment Mapy glacitektonicznej Polski

23

kartografia geologiczna / wybrane projekty

Mapa potencjałów i zagrożeń śro-dowiska naturalnegoMapa została wykonana we współpracyze służbą geologiczną Słowacji. Jestpierwszym tego typu opracowaniem,obejmującym obszary transgranicznePolski i Słowacji (rejon Tatr, Pienin i ichprzedpola). Wysoka atrakcyjność przy-rodnicza, kulturowa i turystyczno-rekre-acyjna tego obszaru sprawia, że jegoochrona jest dla obu stron jednym z głów-nych priorytetów ich dalszego rozwoju.Na mapie przedstawiono poszczególneelementy środowiska naturalnego (lasy,wody, bogactwa mineralne) oraz infor-macje dotyczące aktualnych i potencjal-nych zagrożeń naturalnych i antropoge-nicznych. Wskazano lokalizację obiek-tów szkodliwych dla środowiska, któremogą stać się potencjalnymi źródłamiskażeń antropogenicznych. Mapa jestważnym źródłem informacji geośrodowi-skowych dla organów administracji tere-nowej.

Prace geologiczno-kartograficznewzdłuż inwestycji liniowych w SWczęści krajuSkarpy i głębokie wykopy wzdłuż od-cinków autostrad A-4 i A-2, o długościod kilkuset metrów do kilku kilometrów,umożliwiły dokładne rozpoznanieprzypowierzchniowej budowy geolo-gicznej. Wykonane prace geologicz-no-kartograficzne pozwoliły zweryfiko-wać i uaktualnić opracowane wcze-śniej mapy geologiczne tego obszaruoraz dostarczyły ważnych materiałówdo interpretacji budowy geologicznej

w całym regionie. Badania objęły for-macje geologiczne bardzo zróżnico-wane wiekowo – od waryscyjskichkompleksów metamorficznych Sudetówpo osady holoceńskich tarasów rzecz-nych Niżu Polskiego. W latach 2005-2006 wykartowano odcinek autostra-dy A-4 między Wrocławiem a Olszynąi A-2 na odcinku Konin – Dąbie, odsło-

nięcia wzdłuż linii kolejowej Wrocław– Zgorzelec i obwodnic Oleśnicy, Go-rzowa Wlkp, Międzyrzecza, Żar, Ża-gania, Zielonej Góry, Poznania, Biela-wy oraz drogi Bielsko-Biała – Cieszyni Żywiec – Zwardoń.

Zaburzenia fałdowe w obrębie serii zastoiskowej (autostrada A-4 – rejon Wądroża Wielkiego); Sg - nasunięcie; L1 - oś fałdu; bl - mułki, piaski zastoiskowe

kartografia geologiczna / projekty kluczowe

PROJEKTY KLUCZOWE

Szczegółowa mapa geologiczna Polski (SMGP)w skali 1: 50 000Mapa jest najważniejszym seryjnym opracowaniem kartogra-ficznym, którego głównym realizatorem oraz wyłącznym koor-dynatorem i wydawcą jest Państwowy Instytut Geologiczny.W opracowaniu arkuszy map bierze udział szeroki zespół spe-cjalistów – geologów, geografów i informatyków z PIG orazz przedsiębiorstw geologicznych, wyższych uczelni, PolskiejAkademii Nauk i spółek prywatnych.Mapa, której edycja liczy 1069 arkuszy (wymiar arkusza ok.75x60 cm), jest sporządzana dla obszaru całego kraju. SMGPpowstaje w wyniku prac terenowych, w tym obserwacji geolo-gicznych, geomorfologicznych, badań geofizycznych, pracwiertniczych oraz badań laboratoryjnych. Głównym efektemtych prac są: mapa geologiczna, przekroje geologiczne, synte-tyczny profil geologiczny oraz obszerny tekst objaśniającywraz z załącznikami graficznymi m. in. szkic geomorfologiczny,szkic geologiczny odkryty, tabela litologiczno-stratygraficzna,dodatkowe przekroje geologiczne, zestawienie otworów wiert-niczych z wynikami badań litologiczno-petrograficznych. Mapa odzwierciedla budowę geologiczną powierzchni terenuprzy równoczesnym rozpoznaniu budowy geologicznej w pro-

filu pionowym. Każdy arkusz SMGP wraz z objaśnieniami tek-stowymi stanowi pełną, monograficzną i kompleksową doku-mentację opartą na wszystkich dostępnych materiałach doty-czących geologii danego obszaru. Cyfrowa baza danych SMGP w systemach ESRI ArcInfo i Oracleumożliwia tworzenie warstw informacyjnych i uzupełnień o dodat-kowe informacje (m. in. cyfrowy model terenu, infrastruktura, wła-ściwości gruntów, hydrografia, ochrona przyrody), dając prak-tycznie nieograniczone możliwości w analizowaniu i prognozo-waniu rozwoju regionów. Do końca 2006 r. opracowano 959 arkuszy mapy, a wydruko-wano 661 arkuszy. Zakończenie całej edycji jest planowane na2010 r.SMGP jest podstawową, seryjną mapą geologiczną wykorzy-stywaną do sporządzania wszystkich pochodnych map tema-tycznych. Przedstawione na mapie informacje znajdują po-nadto szerokie zastosowanie m.in. w ochronie środowiska,planowaniu przestrzennym, budownictwie, leśnictwie, rolnic-twie, turystyce.

24

Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000 - arkusz Sulęcin

Harmonogram realizacji SMGP

25


Mapa hydrogeologiczna Polski (MhP) w skali 1: 50 000MhP jest cyfrową tematyczną mapą seryjną, odwzorowującąwarunki hydrogeologiczne występowania zwykłych wód pod-ziemnych. W 2004 r. zakończono opracowanie pierwszej edy-cji MhP, liczącej 1069 arkuszy mapy w skali 1: 50 000 (ukł.1942), w której przedstawiono warunki występowania, hydro-dynamikę, zasobność, stopień zagrożenia zanieczyszczeniamii jakość głównego użytkowego poziomu wodonośnego, stano-wiącego najważniejsze źródło zaopatrzenia w wodę w obrębiewydzielonej jednostki hydrogeologicznej. Państwowy InstytutGeologiczny był głównym wykonawcą i koordynatorem całościprowadzonych prac.W latach 2005-2006 realizowano, rozpoczęty pod koniec2004 r., projekt dotyczący udostępniania, weryfikacji, aktuali-zacji i rozwoju Mapy hydrogeologicznej Polski. Obejmuje on szereg zadań, m.in. uzupełnienie bazy danychGIS MhP o charakterystykę pierwszego od powierzchni terenupoziomu wodonośnego (PPW). Przedstawia ona kartograficz-ną prezentację warunków występowania i hydrodynamiki PPW(pierwsza grupa warstw informacyjnych) oraz jakości i wrażli-wości na zanieczyszczenia PPW (druga grupa warstw informa-cyjnych). Państwowy Instytut Geologiczny koordynuje całośćprowadzonych prac, ustala metodykę badań oraz prowadzinadzór merytoryczny.

Warunki występowania i hydrodynamika PPW są charaktery-zowane przez litologię i stratygrafię utworów wodonośnych,głębokość i hydroizohipsy, lokalne kierunki przepływu, sto-pień i rodzaj związku z wodami powierzchniowymi oraz za-sięgi i zakres antropogenicznej zmiany położenia zwiercia-dła. Do końca 2007 r. warstwa ta zostanie opracowana dla414 arkuszy.Druga grupa warstw przedstawia informacje dotyczące zawar-tości związków azotu w wodach pierwszego poziomu, jegowrażliwości na zanieczyszczenia z powierzchni terenu orazcharakterystyki obiektów oddziaływania antropogenicznegona PPW. Do końca 2008 r. jest planowane opracowanie tychwarstw dla obszaru 85 arkuszy MhP. W ramach zadań dotyczących obsługi, wymiany i rozwojuwarstw informacyjnych bazy danych GIS MhP, utworzono zinte-growaną bazę danych GIS Mapy hydrogeologicznej Polski1: 50 000, przygotowano dane w MGE do konwersji MhP naformat GeoMedia, opracowano zasady standaryzacji i wprowa-dzania warstw referencyjnych oraz wprowadzono do zintergro-wanej bazy danych GIS MhP przekonwertowane, zweryfikowa-ne i zaktualizowane warstwy informacyjne. Wykonano reinterpretację archiwalnych wyników laboratoryj-nych analiz fizykochemicznych wód podziemnych i klasyfikacjiich jakości dla części arkuszy MhP wykonanych w latach1996-2004.

Pierwszy poziom wodonośny - występowanie i hydrodynamika; mapa zbiorcza – fragment arkusza Sosnowica

26


Mapa geologiczno-gospodarcza Polski (MGGP)oraz Mapa geośrodowiskowa Polski (MGśP) w skali 1: 50 000. Państwowy Instytut Geologiczny jest głównym wykonawcą i ko-ordynatorem realizacji dwóch cyfrowych map: Mapy geologicz-no-gospodarczej Polski (od 1997 r.) i Mapy geośrodowiskowejPolski (od 2002 r.). Są one seryjnymi syntetycznymi opracowa-niami wykonywanym dla obszaru całego kraju, składającymisię z 1069 arkuszy. Mapa geologiczno-gospodarcza jest karto-graficznym odwzorowaniem zagadnień dotyczących występo-wania złóż kopalin, gospodarki złożami, górnictwa i przetwór-stwa kopalin, warunków hydrogeologicznych i ochrony wód,warunków budowlanych oraz ochrony przyrody, krajobrazui zabytków kultury. Do końca 2006 r. wykonano 1025 arkuszy,co stanowi pokrycie około 96% powierzchni kraju.Mapa geośrodowiskowa Polski jest mapą dwuplanszową zawie-rającą zaktualizowane dane zawarte na mapie geologiczno-go-spodarczej (plansza A) oraz przedstawiającą zagadnienia doty-czące zagrożeń powierzchni Ziemi (plansza B). Informacje doty-czące zagrożeń są przedstawione na dwóch warstwach infor-macyjnych: geochemia środowiska i składowanie odpadów.Głównym celem opracowania pierwszej z nich jest przedstawie-nie stanu chemicznego gleb i osadów wodnych oraz ich klasyfi-kacja według zawartości metali ciężkich. Warstwa druga przed-stawia obszary, które ze względu na warunki izolacyjne podło-ża i wymogi prawne w zakresie ochrony środowiska, należy trak-tować jako optymalne miejsca lokalizowania nowych składowiskodpadów. Do końca 2006 r. wykonano 467 arkuszy, co stano-wi prawie 44% całości edycji MGśP. Mapy adresowane są przede wszystkim do instytucji, samorzą-dów terytorialnych oraz administracji państwowej zajmującychsię racjonalnym zarządzaniem zasobami środowiska przyrodni-czego.

Harmonogram realizacji MGGP Harmonogram realizacji MGśP

Zasoby kartografii seryjnej na www.pgi.gov.pl

27


MGśP – fragment arkusza Kalisz (plansza A)

MGśP – fragment arkusza Kalisz (plansza B)

28

HYDROGEOLOGIA I GEOLOGIA INŻYNIERSKA

• Wodonośność utworów geologicznych • Monitoring wód podziemnych• Ocena zasobów wód podziemnych • Bilans wód podziemnych

• Ocena zagrożenia wód podziemnych • Wody mineralne i termalne – zasoby, możliwości użytkowania i eksploatacji

• Centralny Bank Danych Hydrogeologicznych

WYBRANE PROJEKTY

Państwowasłużba hydrogeologiczna

Na mocy ustawy Prawo wodne Pań-stwowy Instytut Geologiczny od dnia1 stycznia 2002 r. wypełnia zadaniapaństwowej służby hydrogeologicznej(PSH). Głównymi zadaniami PSH są:rozpoznawanie, bilansowanie i ochro-na wód podziemnych w celu ich racjo-nalnego wykorzystywania przez społe-czeństwo i gospodarkę. Zadania te sąrealizowane pod nadzorem i przywspółpracy z Krajowym Zarządem Go-spodarki Wodnej. Pięć zespołów merytorycznych PSH pro-wadzi prace związane z monitoringiemwód podziemnych, określaniem zaso-bów wód podziemnych, prowadzeniembaz danych hydrogeologicznych, okre-ślaniem zagrożenia wód podziemnychoraz rozwojem metod badawczych.W ramach zadań związanych z moni-toringiem wód podziemnych prowa-dzono pomiary i badania w stacjachhydrogeologicznych i punktach obser-wacyjnych sieci obserwacyjno-badaw-czej wód podziemnych oraz sieci moni-toringu jednolitych części wód pod-ziemnych. Pierwsza z nich funkcjonujeod 1 kwietnia 2006 r. i powstała w wy-niku połączenia sieci obserwacji sta-cjonarnych wód podziemnych, prowa-dzonej od 1974 r., z siecią krajowąmonitoringu jakości wód podziemnych,uruchomioną w 1991 r. Połączenie towynikało z nowelizacji w 2005 r. usta-wy Prawo wodne, w którym zostałyuwzględnione zobowiązania związa-ne z wdrażaniem dyrektyw Unii Euro-pejskiej w zakresie polityki wodneji ochrony wód. Sieć składa się z 728punktów badawczych rozmieszczo-nych w miejscach reprezentatywnychdla badanych jednostek hydrogeolo-gicznych. Planowana docelowa ilośćpunktów wyniesie 1200-1500. Celembadań jest dokumentowanie stanu oraz

chemizmu i jakości wód zwykłych użyt-kowych poziomów wodonośnych. Wy-niki obserwacji są wprowadzane dobazy danych i zamieszczane w Roczni-ku hydrogeologicznym i Kwartalnymbiuletynie informacyjnym wód podziem-nych. Zgromadzone informacje są wy-korzystywane m.in. dla dokumentowa-nia i oceny dynamiki wód podziem-nych, ochrony ich zasobów przed nad-mierną eksploatacją i degradacją orazdo oceny jakości wód podziemnych. Na zlecenie Głównego InspektoratuOchrony Środowiska jest realizowanyod 2006 r., w ramach PaństwowegoMonitoringu Środowiska (PMŚ), monito-

ring stanu chemicznego jednolitych czę-ści wód podziemnych. W skład tej sieciwchodzi 708 punktów obserwacyjnych,z których prawie 500 to punkty byłej sie-ci krajowej monitoringu jakości wód pod-ziemnych, natomiast pozostałe punktyzostały włączone do opróbowania poraz pierwszy. Informacje zebrane w ra-mach PMŚ są wykorzystywane do celówmonitorowania skuteczności działańi strategicznego planowania w zakresieochrony środowiska i zrównoważonegorozwoju oraz stanowią ważne źródło in-formacji dla jednostek administracji rzą-dowej i samorządowej zarządzającejśrodowiskiem.

Baza danych sieci obserwacyjno-badawczej wód podziemnych PIG

29

hydrogeologia i geologia inżynierska / wybrane projekty

W latach 2005-2006 w ramach zadańPSH realizowano szereg projektów,które dotyczyły m.in. wyznaczenia naobszarze dorzecza Wisły terenów za-grożonych suszą, oceny zagrożeniagłównych zbiorników wód podziem-nych (GZWP) w wyniku uruchamianiaprocesów ascenzji, identyfikacji regio-nalnych obszarów deficytowych i ob-szarów, na których nie występuje użyt-kowy poziom wodonośny, oraz zesta-wienia bilansu wodno-gospodarczegow części regionu wodnego środkowejWisły i Warty. Ważnym zadaniem PSH jest również gro-madzenie, przetwarzanie, archiwizowa-nie oraz udostępnianie zgromadzonychinformacji, w szczególności tych dotyczą-cych zasobów, stanów i jakości wód pod-ziemnych. Wszystkie hydrogeologicznedane cyfrowe, opisowe i interpretacyjnesą gromadzone w bazach danych: • Baza danych MhP (jest komputerowąmapą hydrogeologiczną sporządzonąw cięciu arkuszowym w skali 1: 50 000), • Centralny Bank Danych Hydrogeolo-gicznych – bank HYDRO (dane doku-mentacyjne o odwiertach, ujęciach i źró-dłach wód podziemnych zwykłych, mine-ralnych i termalnych), • baza sieci obserwacyjno-badawczejwód podziemnych• baza danych GZWP

Zbiorniki retencji prewencyjnej w za-grożonych obszarach leśnychStudium warunków geologicznych i hy-drogeologicznych dla rozwoju zbiorni-ków retencji prewencyjnej w zagrożo-nych obszarach leśnych i ocenę możli-wości ich wykorzystania wykonano wewspółpracy z firmą HydroconsultSp. z o.o. na zlecenie Ministerstwa Śro-dowiska. Stwierdzono, że w rejonacho trudno dostępnych wodach po-wierzchniowych, optymalnym rozwią-zaniem jest budowa zbiorników, opar-tych na wydajnych studniach wierco-nych, mogących stanowić równocze-śnie bezpośrednie punkty czerpaniawody gaśniczej. Dla 15 regionalnychdyrekcji lasów państwowych o I kat. za-grożenia pożarowego przedstawionow formie syntetycznych kart informacyj-nych dane topograficzne, geomorfolo-giczne i hydrogeologiczne o warun-kach lokalizacji 127 studzien dla budo-wy zbiorników retencji prewencyjnej.

Zasoby wód podziemnych z utwo-rów czwartorzędowych wysoczy-znowych ujęć komunalnych ElblągaWykonano dokumentację, która jest pod-sumowaniem dotychczasowych badańhydrogeologicznych prowadzonychw zachodniej części Wysoczyzny Elblą-skiej. Opracowano przyrodniczy i mate-matyczny model hydrogeologiczny orazkoncepcję krążenia wód podziemnychw tym rejonie. Określono sposób zasila-nia wód podziemnych i kierunki ich prze-pływu. Wyznaczono obszary bilansowedopływu wód do ujęć oraz sporządzonobilans składowych przepływu wódw dwóch wariantach: przy eksploatacjiaktualnej i przy poborze wód zmniejszo-nym do wielkości zasobów przedstawio-nych ostatecznie we wniosku zasobo-wym. Wyniki przeprowadzonych badańpozwoliły na weryfikację dotychczaso-wych zasobów wód podziemnych komu-nalnych ujęć tego rejonu z 1245 do480 m3/h. Przedstawiono propozycjeoptymalizacji poboru wód na ujęciach,co może przyczynić się do odbudowaniazasobów statycznych wód podziemnychoraz częściowej redukcji depresji rejono-wej, która obecnie sięga około 40 m.

Obszary źródliskowe dorzecza górnej Wisły w zachodniej częściKarpat w bilansie gospodarowaniazwykłymi wodami podziemnymiAnaliza warunków hydrodynamicz-nych i hydrochemicznych czterechzbiorników wód podziemnych związa-nych z utworami czwartorzędowymidolin rzek karpackich i trzech z utwo-rami piaskowcowo—łupkowymi fliszukarpackiego pozwala wskazać, żenajbardziej korzystnymi zbiornikamiwód podziemnych, szczególnie podwzględem zasobności, są zbiornikigórnej Wisły oraz doliny Białej, Sołyi Skawy. W zdecydowanej większościwody podziemne wydzielonych zbior-ników to wody dobrej jakości, należą-ce do IIa i IIb klasy jakości wg klasyfi-kacji stosowanej podczas realizacjiMhP 1: 50 000. Nie potwierdzonoalarmujących sygnałów o degradacjiwód podziemnych w zachodniej czę-ści Karpat fliszowych. Ze względu nabrak izolacji wskazano na bardzo wy-sokie i wysokie zagrożenie czystościwód czwartorzędowego piętra wodo-nośnego.

Mapa zasobóweksploatacyjnychwysoczyznowych ujęćkomunalnych Elbląga


Ocena warunków geologiczno-inży-nierskich na obszarach aglomeracjimiejskich i przemysłowych W latach 2005-2006 na zlecenie Mini-sterstwa Środowiska, we współpracyz przedsiębiorstwami geologicznymi,opracowywano cyfrowe atlasy geologicz-no-inżynierskie dużych aglomeracji miej-skich i przemysłowych. Zakończono reali-zację atlasu geologiczno-inżynierskiegodla najbardziej uprzemysłowionego regio-nu kraju – aglomeracji katowickiej. Opra-cowanie objęło obszar o powierzchni ok.1000 km2, w granicach którego znalazłosię 14 miast. Stworzona na potrzeby atla-su baza danych geologiczno-inżynierskichoraz zestaw map tematycznych w skali1: 10 000 zostały opracowane na pod-stawie informacji z ponad 47 tys. otworówwiertniczych. W trakcie realizacji są atlasygeologiczno-inżynierskie Krakowa, Trój-miasta, Wrocławia i Rybnika.

Ocena stanu zagrożenia wód pod-ziemnych głównych użytkowych po-ziomów wodonośnych na obszarzeWrocławia (etap II)Wskazano, że spośród wszystkich użytko-wych pięter wodonośnych na zanieczysz-czenia najbardziej są narażone wody pię-tra czwartorzędowego. Należą do nichwody, związane z osadami piaszczysto--żwirowymi plejstoceńskich terasów akumu-lacyjnych, charakteryzujące się bardzo płyt-kim występowaniem i brakiem izolacji odpowierzchni terenu oraz wody powierzch-niowe Nysy Kłodzkiej i Oławy, sztucznie in-filtrowane do czwartorzędowego piętrawód podziemnych w obrębie doliny Odry.Na degradację jakości tych wód znacznywpływ ma obecność obiektów uciążliwychw obrębie aglomeracji, m.in.: zakładówprzemysłowych, magazynów paliw, infra-struktury transportowej, zrzutów niedosta-

tecznie oczyszczonych ścieków, składowiskodpadów komunalnych i przemysłowych,hałd przemysłowych. Wody piętra trzecio-rzędowego występujące w piaszczystychsoczewach i przewarstwieniach w obrębiemiąższej serii iłów poznańskich są zagrożo-ne ascenzją silnie zmineralizowanych wódpiętra triasowego i permskiego.

Warunki hydrogeologiczne w obrę-bie mezozoicznych pięter wodono-śnych na terenie Bornego SulinowaNa zlecenie Urządu Miasta i Gminy BorneSulinowo wykonano projekt prac geolo-gicznych dla rozpoznania warunków hy-drogeologicznych poziomu wodonośnegodolnej jury oraz triasu. Zgodnie z uchwałądotyczącą strategii rozwoju miasta i gminyna lata 2004 – 2019 jest planowane wyko-rzystanie wód mineralnych z utworów me-zozoicznych do celów uzdrowiskowych.

30

Atlas geologiczno-inżynierski aglomeracji katowickiej; Mapa warunków budowlanych – fragment arkusza Bytom

31


Zaplanowano przebadanie pod wzglę-dem występowania wód mineralnych wo-dy poziomów: liasu dolnego (na głębo-kości 310,0 – 685,0 m p. p. t.), retyku(w interwale 685,0 – 835,0 m p. p. t)oraz pstrego piaskowca środkowego(1450,0 – 1950,0 m p. p. t.). Po uzyska-niu odpowiednich parametrów hydroge-ologicznych, przydatnych dla potrzeblecznictwa uzdrowiskowego, zaprojekto-wany otwór wiertniczy stanie się otwo-rem eksploatacyjnym.

Charakterystyka geologiczna i hy-drogeologiczna Regionu WodnegoDolnej WisłyOpracowanie o charakterze monografiiwykonano na zlecenie RegionalnegoZarządu Gospodarki Wodnej w Gdań-sku. Obejmuje ono zagadnienia doty-czące budowy geologicznej, występo-wania i zasobów złóż kopalin, charak-terystykę głównych użytkowych pozio-mów i pięter wodonośnych wraz z ichocenę ilościową i jakościową. Przedsta-wiono w nim również występowaniei wstępną charakterystykę jednolitychczęści wód podziemnych, zasoby dys-pozycyjne i perspektywiczne wód pod-ziemnych oraz warunki zasilaniai główne strefy drenażu. Przy ocenieskładu chemicznego wód podziemnychuwzględniono także charakterysty-kę wód termalnych i mineralnych.

Perspektywy występowania wódtermalnych na bloku przedsudeckimWskazano, że obszar bloku przedsu-deckiego, mimo iż charakteryzuje sięmniej korzystnym rozkładem gęstościstrumienia cieplnego niż Sudety, jestperspektywiczny dla odkrycia nowych(oprócz Grabina) wystąpień wód ter-malnych. Zdecydowana większość wy-stąpień wód termalnych oraz wódo podwyższonej temperaturze (15-20oC) koncentruje się w obrębie linijnieprzebiegających stref rozłamów wgłęb-nych, penetrujących podłoże strukturgeologicznych. Wskazano, że dalszebadania obszarów predysponowanychdo występowania wód termalnych po-winny polegać na geofizycznej weryfi-kacji przebiegu stref rozłamowych orazna wyznaczaniu optymalnych lokaliza-cji głębokich odwiertów geotermalnychw oparciu o pomiary termometrycznei analizy merkurometryczne prowadzo-ne w obrębie wytypowanych fragmen-tów stref rozłamowych.

Monitoring wód podziemnych na tle stref hydrodynamicznych w Regionie Wodnym Dolnej Wisły

Fragment mapy perspektyw występowania wód termalnych na bloku przedsudeckim w nawiązaniu do sąsiadujących obszarów

32


Transgraniczne jednolite części wódpodziemnych na pograniczu Polski,Czech i NiemiecUtworzono bazę danych gromadzącąujednolicone dane geologiczne, hydro-geologiczne i środowiskowe dotycząceprzygranicznych jednolitych części wódpodziemnych (JCWPd) na pograniczuPolski, Czech i Niemiec. Zgromadzoneinformacje pozwoliły przeprowadzićocenę stanu transgranicznych JCWPdw oparciu o kryteria ilościowe i jakościo-we. Wskazano, że na 3 spośród 5 wy-znaczonych na granicy polsko-czesko--niemieckiej JCWPd o stanie słabym do-chodzi do intensywnego zczerpywaniazasobów wód podziemnych. W połu-dniowej części granicy polsko-niemiec-kiej głównie przez odwadnianie kopalń,a na wyspie Uznam przez intensywnąeksploatację ujęć. Ze względu na brakperspektyw na poprawę tej sytuacjiw ciągu najbliższych lat uznano teJCWPd (001,067,088) za potencjalniezagrożone niespełnieniem wymogów Ra-mowej Dyrektywy Wodnej.

Hydrogeologia regionalna PolskiDwutomowa Hydrogeologia regionalnaPolski przedstawia stan rozpoznania wa-runków występowania zwykłych, mineral-nych, leczniczych oraz termalnych wódpodziemnych. Tom I zawiera informacjedotyczące rozpoznania warunków hy-drogeologicznych Polski w zakresie wódzwykłych. Przedstawione zagadnieniadotyczą ogólnych problemów hydroge-ologicznych, charakterystyki regionalnejoraz ocen zasobów dyspozycyjnych, za-gospodarowania i ochrony wód pod-ziemnych. Uwzględniając wymaganiaRamowej Dyrektywy Wodnej UE przed-stawiono nową regionalizację hydroge-ologiczną kraju. Drugi tom monografiidotyczy wód mineralnych, w tym leczni-czych, termalnych oraz kopalnianych Pol-ski. Wprowadzona nowa klasyfikacjatych wód ściśle nawiązuje do ich genezyi czasu przebywania w ośrodkach skal-nych. Na tle problematyki hydrogeologiigórniczej przedstawiono zagadnieniazwiązane z eksploatacją, zagrożeniemi ochroną wód mineralnych i leczniczych.Dla obszarów, na których ma miejsceeksploatacja kopalin, przedstawionoprognozy zmian warunków hydrogeolo-gicznych po zakończeniu działalnościwydobywczej. Publikacja ukaże się dru-kiem w IV kwartale 2007 r.

Azotany w wodach podziemnych SudetówAnaliza porównawcza stężeń azotanów w wodach gruntowych Sudetów w latach 1999– 2006 wskazuje na polepszającą się jakość wód. Jedynie w dwóch punktach zaobser-wowano tendencję wzrostu zawartości azotanów. W większości punktów badawczychzawartość azotanów nie przekracza obowiązujących norm – 50 mg NO3/l. Średnie stę-żenie azotanów wynosi 8,7 mgNO3/l, a maksymalne – 142 mgNO3/l. Ze względu narozwój gospodarczy rejonu, a tym samym wzrost potencjalnych źródeł zanieczyszczeniaśrodowiska oraz brak lub słabą izolację wód gruntowych, konieczne jest dalsze monito-rowanie w nich stężeń związków azotu.

Studnia w klasztorze Bernardynów (Kalwaria Zebrzydowska) Zdrój św. Eliasza w klasztorze Karmelitów (Czerna k. Krzeszowic)

PROJEKT KLUCZOWY

Metodyka wydzielania rejonów wodno-go-spodarczych dla potrzeb zintegrowanegozarządzania zasobami wód podziemnychz uwzględnieniem wód powierzchniowychW oparciu o układy krążenia wód podziemnychi charakter ich związku z wodami powierzchnio-wymi opracowano system regionalizacji wodno--gospodarczej. Ma on stanowić hydrogeologicz-ną podstawę dla zintegrowanego zarządzaniazasobami wód podziemnych i powierzchnio-wych. Uwzględniono ochronę ilości i jakościwód podziemnych jako elementu kształtującegostan ekosystemów wodnych i lądowych, wpływa-jącego na warunki zaopatrzenia ludności w wo-dę do spożycia i na pokrycie uzasadnionych po-trzeb gospodarczych. Opracowany system regionalizacji wodno-go-spodarczej ma charakter hierarchiczny. Jednost-ki wyższego rzędu uwzględniają istniejący po-dział obszaru kraju na dorzecza i regiony wod-ne oraz na zlewnie bilansowe. Jednostki niższe-go rzędu są wydzielane w obrębie zlewni bilan-sowych z uwzględnieniem związku wód pod-ziemnych z powierzchniowymi, stopnia rozpo-znania warunków hydrogeologicznych i ustale-nia zasobów wód podziemnych oraz stopniaidentyfikacji problemów gospodarki wodnej. Podział przeglądowy – na podobszary bilanso-we – jest wprowadzany w dokumentacji hydro-geologicznej, sporządzanej w celu rozpozna-nia ilości i stanu zagospodarowania zasobówwód podziemnych. Podobszarami są jednostkisubzlewniowe, dla których dokonywane jestustalenie odnawialnych i dyspozycyjnych zaso-bów wód podziemnych ze wstępną oceną stanuich zagospodarowania oraz wstępną ocenąwspółzależności ilościowych z wodami po-wierzchniowymi. Podstawą tej oceny są bada-nia modelowe, przeprowadzone w oparciuo dostępne rozpoznanie warunków hydrogeolo-gicznych w skali regionalnej.W obrębie podobszarów, wykazujących deficyt za-sobów lub niewystarczające ich rezerwy, wydziela się rejony bi-lansowe jako jednostki wstępnego podziału dla optymalizacji roz-rządu zasobów dyspozycyjnych, z uwzględnieniem aktualnychi prognozowanych potrzeb wodnych użytkowników i środowiska.Rejony bilansowe są jednostkami ze wstępnie zdefiniowanym cha-rakterem (skoncentrowany, rozproszony) zagospodarowania za-sobów podziemnych, ze wstępną oceną potrzeb wodnych użyt-kowników oraz ekosystemów zależnych od wód podziemnych. W sytuacji wymagającej opracowania szczegółowych wska-zań do sterowania rozrządem zasobów wodnych, uwzględnia-jących konieczność pokrycia uzasadnionych potrzeb wodnychoraz zachowania określonego stanu pola hydrodynamicznegoi jakości wód podziemnych, są wydzielane podrejony bilanso-we jako jednostki podziału szczegółowego. Wydzielenie ichopiera się na wynikach badań szczegółowych z wykorzysta-

33

hydrogeologia i geologia inżynierska /projekt kluczowy

niem zweryfikowanego modelu matematycznego lokalnych wa-runków hydrogeologicznych. Zasięg podrejonów bilansowychwyznaczają obszary spływu wód podziemnych do antropoge-nicznych ośrodków drenażu z ustaloną ilościowo relacją dowód powierzchniowych (obszary zasobowe grup ujęć wódpodziemnych) oraz obszary spływu wód podziemnych do strefdrenażu naturalnego (rzeki, mokradła, jeziora) o ekstensywnymzagospodarowaniu zasobów wodnych (obszary pełniące za-dania ochronne w obrębie jednostki wyższego rzędu). W ramach testowania opracowanej metodyki wydzielono jed-nostki wodno-gospodarcze m.in. dla zlewni Uherki jako podob-szaru bilansowego, wymagającego ustalenia szczegółowychwskazań hydrogeologicznych dla zaspokojenia komunalnychi przemysłowych potrzeb wodnych Chełma w warunkach ochro-ny obiektów sieci Natura 2000.

Rejonizacja wodno-gospodarcza dla obszarów zlewni Uherki

34

GEOZAGROŻENIA

• Rozpoznanie i monitorowanie zagrożeń geodynamicznych: powierzchniowe ruchymasowe, osuwiska, osiadanie, erozja morska, kras • Kartowanie geologiczneobszarów zagrożonych • Projektowanie sieci monitoringu powierzchniowego

i wgłębnego osuwisk • Sporządzanie baz danych na temat geozagrożeń• Wykonywanie map prognoz zagrożenia • Badania geologiczno-inżynierskiei hydrogeologiczne w celu określenia podatności na zagrożenia powodziowe

WYBRANE PROJEKTY

Analiza radarowych materiałów in-terferometrycznych na przykładzierejonu SosnowcaOkreślono przydatność nowej metodyw pracach teledetekcyjnych – interfero-metrycznego przetwarzania zobrazo-wań radarowych (PSinSAR) do progno-zowania procesów osiadania na ob-szarze podziemnej działalności górni-czej. Dane PSinSAR dla rejonu półno-co-wschodniej części GórnośląskiegoZagłębia Węglowego, zawierającewyniki przetworzenia 54 zobrazowańradarowych ERS-1 i ERS-2 w okresie1992-2003, zostały pozyskane z pro-jektu TerraFirma realizowanego w ra-mach Europejskiej Agencji Kosmiczneji programu GMES. Przemieszczeniamasowe zostały określone z dokładno-ścią do 1 mm. Wykazano związek mię-dzy wydłużonymi anomaliami osiada-nia a granicami geologicznymi (usko-kami). Określono dynamikę i trendyosiadań.

Metody badań i monitoringu proce-sów osuwiskowych na przykładziePolski, Czech i SłowacjiProjekt zrealizowano we współpracyze służbami geologicznymi Czechi Słowacji. Obszar badań w Karpa-tach fliszowych obejmował osuwiskoLachowice (Polska), kompleks osuwi-skowy Vaculov-Sedlo (Czechy) i osuwi-sko Harvelka (Słowacja). Opracowa-no standardową metodykę badawcząosuwisk obejmującą rozpoznanie po-wierzchniowych ruchów masowych,ich monitorowanie i ocenę zagroże-nia. W kompleksowych badaniachosuwisk stosowano analizę zdjęć lotni-czych i satelitarnych, pomiary GPSoraz analizę danych geofizycznychi hydrogeologicznych.

Interferometria radarowa – przetwarzanie zobrazowań radarowych (PSinSAR) dla obszaru GórnośląskiegoZagłębia Węglowego

Osuwisko w rejonie Chluboce (Czechy)

geozagrożenia / wybrane projekty / projekt kluczowy

Zagrożenia ciągów komunikacyj-nych i elementów infrastruktury ko-munalnej na wybranych obszarachPolskiTematyka prac dotyczyła rozpoznania,inwentaryzacji i monitoringu zagrożeńciągów komunikacyjnych i wybranychelementów infrastruktury komunalnej i tu-rystycznej powodowanych przez proce-sy i czynniki geologiczne. Obszar badańobjął powiat strzyżowski (województwopodkarpackie), strefę nadbrzeżną gminGdańsk, Sopot i Gdynia oraz wąwozylessowe w rejonie Kazimierza Dolnegoi Szczebrzeszyna. Zagrożenia zostaływywołane przez zjawiska geodynamicz-ne, w tym przede wszystkim przez po-wierzchniowe ruchy masowe, zmianę po-ziomu morza, erozję brzegów klifowych,osiadanie oraz erozję ścian wąwozówlessowych. Celem projektu, który zosta-nie zakończony w 2008 r., jest komplek-sowa analiza zjawisk i procesów związa-nych z geozagrożeniami, w tym uwarun-kowań budowy geologicznej i własnościgeologiczno-inżynierskich podłoża.W 2006 r. wykonano analizę materia-łów archiwalnych, kartowanie geologicz-no-inżynierskie i dokonano wstępnej ana-lizy zdjęć satelitarnych.

Zagrożony ciąg komunikacyjnyi zdegradowana wydma (Sopot)

Osuwisko w Wierchomli (powiat nowosądecki) po zabezpieczeniu;widoczny mur oporowy z kotwami orazstabilizacja geowłókninami

Prawe zbocze doliny Brdy; nisza osuwiska sięgająca zabudowań mieszklanych (Zakole k. Koronowa)

PROJEKT KLUCZOWY

Osłona przeciwosuwiskowa – ocena przez PIG możliwo-ści stabilizacji osuwisk zgłoszonych do odbudowyPrace, realizowane w ramach umowy pomiędzy Kancelarią Pre-zesa Rady Ministrów i PIG, finansowano z kredytu udzielonegoprzez Europejski Bank Inwestycyjny dla projektu Osłona prze-ciwosuwiskowa – finansowanie likwidacji skutków osuwisk i za-pobiegania ich występowaniu. PIG uczestniczył w realizacjikomponentu A projektu, wykonując ocenę stabilizacji osuwiskzgłoszonych przez jednostki samorządu terytorialnego i innepodmioty oraz przygotowując listę zadań priorytetowych.Opracowana przez PIG metodyka kwalifikacji osuwisk umożli-wia ich charakterystykę według jednolitych kryteriów. Zrealizo-wano III etap prac objętych aneksem do umowy, w tym zwery-fikowano 109 osuwisk z obszarów województw: małopolskie-go, podkarpackiego, śląskiego, lubelskiego i kujawsko-pomor-skiego. Określono stopień aktywności badanych osuwisk i moż-liwości zagrożeń w przypadku braku stabilizacji oraz wskaza-no osuwiska, które nie nadają się do ustabilizowania, główniez uwagi na zbyt wysoki koszt tych prac w stosunku do spodzie-wanego efektu.

35

36

INFORMACJAGEOLOGICZNA

• Centralne Archiwum Geologiczne• Bazy danych

• Infrastruktura informatyczna• Biblioteka Geologiczna

Centralne Archiwum Geologiczne

Centralne Archiwum Geologiczne (CAG)to jedna z ważniejszych jednostek Pań-stwowego Instytutu Geologicznego, wy-pełniająca zadania państwowej służbygeologicznej.Podstawowe zadania CAG to: groma-dzenie, zabezpieczanie i udostępnianiemateriałów geologicznych, hydrogeolo-gicznych i geofizycznych, map oraz rdze-ni wiertniczych. Centralne ArchiwumGeologiczne ma swoje filie we wszyst-kich oddziałach regionalnych Instytutu.Archiwa rdzeni wiertniczych podległeCAG mieszczą się w Halinowie, Hołow-nie, Piasecznie, Kielnikach k. Częstocho-wy oraz w Leszczach – Bierzwienneji Szurpiłach. CAG administruje CentralnąBazą Danych Geologicznych (CBDG).

W latach 2005 – 2006 Sekcja Udostęp-niania Informacji Geologicznej rozpa-trzyła 1234 wnioski o niekomercyjne ko-rzystanie z informacji geologicznej oraz13 wniosków o udostępnianie informacjigeologicznej za wynagrodzeniem.

Zasoby danych cyfrowych zasilająceCentralną Bazę Danych Geologicznychzostały znacznie powiększone. Wpro-wadzono informację o 10 080 nowychopracowaniach tekstowych, kartogra-ficznych i 926 kartach otworów wiertni-czych. Systematycznie uzupełniany jestkatalog dokumentów sprzed 1989 r. Za-kończono katalogowanie dokumentówzgromadzonych w magazynach CAGw Warszawie. Według stanuz 31.12.2006 Archiwum DokumentówGeologicznych wraz z oddziałami prze-chowuje 160 tys. teczek z kartami otwo-rów oraz 201 tys. opracowań teksto-wych i kartograficznych. Z jego zaso-bów skorzystało 8615 osób, którymudostępniono ok. 48 tys. opracowań.Archiwum Map wraz z filiami przecho-wuje łącznie 267 tys. egzemplarzy mapz objaśnieniami. Udostępniono 4987seryjnych map geologicznych w formie

ploterowej, 4880 w formie plików ra-strowych i 756 jako pełne projektyw formie plików wektorowych. Archi-wum Rdzeni Wiertniczych i Próbek Geo-logicznych CAG według stanu na31.12.2006 przechowuje 631 tys.skrzynek z rdzeniami z 4483 tys. otwo-rów wiertniczych. Ze zgromadzonychw archiwach rdzeni skorzystało 547osób, profilując i opróbowując rdzeniez 857 otworów. W archiwum w Halino-wie i Piasecznie zakończono oznakowa-nie etykietami z kodem paskowym całe-go zbioru rdzeni wiertniczych. Informa-cje o oznakowanych skrzynkach z rdze-niami wiertniczymi zostały wprowadzo-ne do podsystemu Otwory CBDG.

Bazy danych

Centralna Baza Danych Geologicznych(CBDG) prowadzona i systematycznierozbudowywana przez Państwowy Insty-tut Geologiczny to największy w Polsce

zbiór danych cyfrowych związanychz naukami o Ziemi. Zadaniem CBDG jestgromadzenie i udostępnianie różnego ro-dzaju informacji z dziedziny geologiii nauk pokrewnych. CBDG wspiera dzia-łalność administracji geologicznej, De-partamentu Geologii i Koncesji Geolo-gicznych Ministerstwa Środowiska, pań-stwowej służby geologicznej, którą pełniPIG, uczelni i innych ośrodków nauko-wych, przedsiębiorstw i firm geologicz-nych.W latach 2005 – 2006 kontynuowanoprace nad weryfikacją, uzupełnianiemi rozszerzaniem zakresu informacji zgro-madzonych w bazie. Zweryfikowano lo-kalizację 54 tys. otworów wiertniczych,wprowadzono szczegółowy opis profilulitologicznego lub stratygraficznego dlaokoło 800 otworów, przygotowano i za-ładowano do bazy uzyskane z Przedsię-biorstwa Badań Geofizycznych danez punktów pomiarów magnetycznych.CBDG rozszerzono o komponent obsłu-

Magazyn rdzeni wiertniczych w Halinowie

37

informacja geologiczna

gujący metadane sejsmiczne, tj. informa-cje o wykonanych w Polsce badaniachsejsmicznych oraz dokumentacjach archi-walnych opisujących wyniki tych badań.W istotny sposób rozbudowano intrane-tową przeglądarkę geograficzną CBDG,dostosowując ją do obsługi bardziejzróżnicowanych danych GIS. Wdrożonomechanizm automatycznej konwersjiwspółrzędnych pomiędzy różnymi ukła-dami, współdziałający z przeglądarkągeograficzną i przetwarzający dane lo-kalizacyjne różnego rodzaju obiektówzarejestrowanych w bazie.

Stale aktualizowano dane w serwisie in-ternetowym CBDG http://baza.pgi.gov.pl,a procedury tej aktualizacji są obecnieudoskonalane przez automatyzacjętransferu danych. Zestaw warstw informa-cyjnych GIS, wyświetlanych w internecie,rozszerzono o lokalizację punktów po-miarów grawimetrycznych i magnetycz-nych, zgromadzonych w bazie, warstwyzawierające profile sejsmiki 2D i 3D uzy-skane z PGNiG, jak również o warstwęNatura 2000. Obecnie możliwość korzy-stania z zasobów bazy w intranecie maokoło 300 użytkowników – pracowników

PIG w Warszawie i w oddzia-łach regionalnych Instytutu.Witryna internetowa bazy jestdostępna publicznie.Dla projektu Badania geośro-dowiskowe dla zrównoważo-nego rozwoju oraz rozpozna-wanie zagrożeń pograniczapolsko – litewskiego poszerzo-ne o problematykę ochronybrzegu morskiego przygoto-wano witrynę internetowąhttp://baza.pgi.gov.pl/geoto-py. Zespół CBDG uczestniczyłrównież w międzynarodowymprojekcie unijnym eEarth, obej-mującym wykonanie między-narodowego, wielojęzyczne-go systemu udostępniania

w internecie danych z otworów wiertni-czych. W 2005 r. ukończono prace nadwielojęzycznym słownikiem systemu, na-stępnie współpracując z firmą NeokartGIS wdrożono wielojęzyczną witrynępolską systemu eEarth, udostępniającąnagłówkowe dane otworowe z CBDG.

Bank HYDRO jest bazą danych hydro-geologicznych, w której są gromadzonedane dokumentacyjne o odwiertach,ujęciach i źródłach wód podziemnychzwykłych, mineralnych i termalnychz obszaru Polski. Zakres zgromadzo-nych danych zawiera informacje pod-

stawowe o lokalizacji obiektu hydro-geologicznego, dane hydrogeologicz-ne pomiarowe i obliczeniowe, podsta-wowe dane wiertnicze i litostratygraficz-ne oraz dane fizyko-chemiczne próbekwód podziemnych. Strukturę organizacyjną Banku HYDROtworzą: Centralny Bank Danych Hydro-geologicznych HYDRO (CBDH) w War-szawie oraz siedem Regionalnych Ban-ków Danych Hydrogeologicznych HY-DRO (RBDH). Obecnie Bank HYDRO za-wiera dane dokumentacyjne o około 130tys. obiektów hydrogeologicznych z ob-szaru całej Polski. Bezpośrednio z Ban-kiem HYDRO powiązana jest komputero-wa baza danych System Obserwacji Hy-drogeologicznych – SOH. SOH zawiera wyniki obserwacji poziomuzwierciadła wody oraz oznaczeń składuchemicznego prowadzone w około 600punktach sieci stacjonarnych obserwacjiwód podziemnych, w skład której wchodzi40 stacji hydrogeologicznych ze 145 punk-tami oraz około 455 punktów II rzędu. Wy-niki obserwacji w formie przetworzonej do-stępne są bezpośrednio na stronach:www.pgi.gov.pl/soh, www.pgi.gov.pl/hy-dro oraz publikowane w rocznikach, biule-tynach hydrogeologicznych i raportach.

W latach 2005 – 2006 zakodowano da-ne o 2254 obiektach hydrogeologicz-nych (odwierty, ujęcia i źródła zwykłychwód podziemnych, wód mineralnych ter-malnych) oraz wprowadzono do bazy3659 obiektów. Według stanuz 31.12.2006 r. zasoby informacyjne ba-zy wynosiły 122 849 obiektów hydro-geologicznych. Użytkownikom udostęp-niono informacje o 450 tys. odwiertachhydrogeologicznych. Opracowano nowefunkcje dla aplikacji HYDRO2000plusi GeoHydro systemu bazy HYDRO. Wy-konano analizy statystyczne wybranychdanych banku, m.in. dla potrzeb KomisjiDokumentacji Hydrogeologicznych przyministrze środowiska. Przeprowadzonoszkolenia w obsłudze banku HYDRO

Pracownia CBDG Centralnego Archiwum Geologicznego

Prze

gląd

arka

pro

filow

a C

BDG

Prze

gląd

arka

eEa

rth –

witr

yna

polsk

a

Prze

gląd

arka

geo

graf

iczna

CBD

G


(aplikacje HYDRO 2000, GeoHydro,GeoMedia GIS). W 2006 r. powstałabaza danych transgranicznych JCWPdzawierająca zbiór przestrzennych warstwinformacyjnych z dziedziny hydrogeolo-gii, gospodarki wodnej i ochrony środowi-ska. Baza została zainstalowana w Regio-nalnych Zarządach Gospodarki Wodnejoraz w Krajowym Zarządzie GospodarkiWodnej. Ponadto kontynuowano weryfi-kację i korektę merytoryczną warstw infor-macyjnych zintegrowanej bazy danychGIS Mapy hydrogeologicznej Polski orazopracowywanie bazy danych o wodachleczniczych, potencjalnie leczniczychi termalnych.

System Gospodarki i Ochrony BogactwMineralnych MIDAS jest bazą danycho złożach kopalin, pozwalającą na moni-toring bazy zasobowej kraju. Zawiera oninformacje geologiczne i kartograficzne,a także informacje administracyjne o zło-żach kopalin, stanie ich rozpoznania, za-gospodarowania, zasobach, rodzaju i ja-kości kopaliny itp. Informacje wynikającez poszukiwania nowych złóż i rozpozna-nia geologicznego są wprowadzane dosystemu każdorazowo po przyjęciu doku-mentacji geologicznej, natomiast daneo ruchu zasobów są wprowadzane napodstawie rozsyłanych formularzy badaństatystycznych, ze stanem zasobów nadzień 31 grudnia każdego roku. W syste-mie znajdują się m.in. informacje o 10 677złożach kopalin, 27 860 informacji o wy-danych decyzjach administracyjnych,202 539 zmianach stanu zasobów, 19 473konturach złóż, terenów górniczych i ob-szarów górniczych, 288 731 punktachkonturowych. Ogółem, na koniec 2006 r.,baza zawierała ponad 870 tysięcy rekor-dów. Corocznie baza powiększa się o in-formacje dot. 500 nowych złóż kopalin.Na podstawie systemu MIDAS wydanocoroczną edycję Bilansu zasobów kopalini wód podziemnych w Polsce, ze stanem in-formacji na 31.12.2005, podstawowe in-formacje publikując również w internecie.

Rejestr Obszarów Górniczych jest prowa-dzony w Państwowym Instytucie Geolo-gicznym od 1995 r. Na podstawie usta-wy Prawo geologiczne i górnicze obsza-ry górnicze tworzy się również dla kopa-lin pospolitych. Obszary górnicze reje-struje się w księgach dla poszczególnychkopalin podstawowych lub grup kopalin,a dla kopalin pospolitych w osobnych

księgach dla poszczególnych woje-wództw. Notowane są m.in. dane o na-zwie obszaru górniczego i terenu górni-czego, wielkości powierzchni, dacie usta-nowienia i terminie ważności, dane doty-czące decyzji ustanawiającej obszargórniczy, koncesji na wydobywanie ko-palin i innych decyzji dotyczących ob-szaru górniczego, nazwy i kodu złożaoraz nazwy i adresu podmiotu gospodar-czego. Kontury granic obszarów górni-czych są zaznaczane w zbiorczym atla-sie poglądowym dla całego kraju na ar-kuszach w skali 1: 100 000.W latach 2005-2006 zarejestrowano1074 nowe obszary górnicze, wykreślo-no z rejestru 765. Wprowadzono zmia-ny w 1354 wpisach. Do rejestru jestobecnie wpisanych 6383 obszarów,z czego 4486 to obszary aktualne. Re-jestr obszarów górniczych jest publicz-nie dostępny (http://baza. pgi. waw.pl/geow) i stanowi podstawową infor-mację o lokalizacji eksploatowanychzłóż i zakładów górniczych. Informacjemożna uzyskać drogą telefoniczną i ko-respondencyjną oraz przez udostępnia-nie ksiąg ROG na miejscu, a także poustaleniu uprawnień przez udostępnia-nie map i dokumentacji.

Baza danych INFOGEOSKARB jest sys-temem, który służy do udostępniania in-formacji o prawach własności informa-cji geologicznej dotyczącej złóż kopa-lin oraz obiektów hydrogeologicznych.Współpracuje z Systemem Gospodarkii Ochrony Bogactw Mineralnych PolskiMIDAS, Centralną Bazą Danych Geo-logicznych (CBDG) oraz Bazą DanychHydrogeologicznych (Bank HYDRO).W ramach systemu INFOGEOSKARBsą wprowadzane dane o dokumentach,zakresie i kosztach wykonanych pracgeologicznych, historia dokumentowa-nia obiektu oraz informacja o właścicie-lach praw do informacji zawartej w po-szczególnych dokumentach geologicz-nych. Obecnie baza zawiera informa-cje o prawach własności informacjigeologicznej zawartej w 130 807 do-kumentach (109 583 dokumenty hydro-geologiczne i 21 224 dokumenty zło-żowe). W latach 2005-2006 określonokoszty wykonania 2414 dokumentacjizłożowych, wprowadzono do systemu1910 nowych dokumentacji złóż oraz24 480 nowych dokumentów hydro-geologicznych.

Inne bazy danych tworzone i aktu-alizowane w różnych komórkachInstytutu. W latach 2005-2006 do programu eCon-tentplus UE złożono koordynowany przezPIG projekt międzynarodowego opraco-wania wielojęzycznego systemu udostęp-niania danych geofizycznych GEOMINDwraz z przygotowaniem niezbędnych stan-dardów reprezentacji tych danych. Baza danych Mineral Resources of Po-land to sklasyfikowane zasoby złóż su-rowców mineralnych występujących naobszarze Polski według międzynarodo-wego systemu rekomendowanego przezONZ. Wszystkie informacje przedstawio-no na podstawie aktualnych danych pro-wadzonego przez Państwowy InstytutGeologiczny systemu Gospodarkii Ochrony Bogactw Mineralnych PolskiMIDAS oraz Bilansu zasobów kopalini wód podziemnych w Polsce. Wykorzy-stano także dane z prowadzonej przezPaństwowy Instytut Geologiczny bazyo produkcji i światowych cenach surow-ców mineralnych PRICESMIN, obejmują-cej także dane o polskim handlu zagra-nicznym surowcami mineralnymi. Wramach projektu unijnego – EUROSEISMIC(European Marine Seismic Metadata andInformation Centre) Oddział Geologii Mo-rza PIG – współpracując z służbami geolo-gicznymi Unii Europejskiej – tworzy central-ną bazę dla metadanych pochodzącychz morskich badań sejsmicznych mórz euro-pejskich. W połączeniu z metadanymi do-tyczącymi próbek i rdzeni, zebranymi w ra-mach projektów EUMARSIN (EuropeanMarine Sediment Information Network)oraz EUROCORE, użytkownicy będą mieliprosty wgląd do dostępnych publiczniemetadanych dotyczących mórz europej-skich. Metabaza będzie posiadać następu-jące możliwości: dodawanie danych (mo-duł do ich importu oraz eksportu on-line),edycja danych on-line, kontrola jakości da-nych, wyszukiwanie danych za pomocą in-terfejsu graficznego (interaktywnej mapy)połączonego z wyszukiwarką numeryczną(wyszukiwanie metadanych po polachobowiązkowych i opcjonalnych), interfejsoparty na systemie GIS ułatwiający nawi-gację oraz wyświetlanie wyszukiwanychdanych.Ponadto realizowano kolejne etapy bazydanych o cechsztyńskich utworach solnych.Powstają bazy specjalistyczne lub regional-ne, takie jak: kamienie budowlane i drogo-we, METALOGENEZA czy PRICESMIN.

38

39


Infrastruktura informatycznaPaństwowy Instytut Geologiczny dyspo-nuje nowoczesną, systematycznie udo-skonalaną rozbudowaną infrastrukturę in-formatyczną. Lokalna sieć komputerowaskłada się z ponad 700 komputeróww Warszawie, ponad 250 w oddziałachi zasobów serwerowni: 15 serwerówWindows i 18 serwerów pracującychpod różnymi systemami operacyjnymi jakHP-UH, Solaris, IRIX, Ret-Hat, NetBSDczy SecurePlatform. Zasoby danych sągromadzone głównie w bazach danychOracle, MS SQL i MySQL.W latach 2005-2006 wdrożono dome-ny w komputerach. W Warszawie zosta-ło podłączonych 660 jednostek robo-czych, w oddziałach zaś 150. Oznaczato, że do serwera domeny zostało podłą-czone 90% komputerów posiadanychprzez Państwowy Instytut Geologiczny.Całość prac związanych z przestawia-niem komputerów ma być zamknięta domarca 2007. Przygotowano także podłą-czenie do sieci PIG poprzez VPN dwóchpracowni Instytutu w Poznaniu i Lublinie.W 2006 r. został wdrożony do pracy ser-wer Jetro, który zastąpi serwer Citrix. Apli-kacja ta umożliwia udostępnianie zdalnymużytkownikom aplikacji bez koniecznościinstalowania jej na danym komputerze. Za-stosowano również całkowicie nowy sys-tem biblioteczny oparty na serwerze w śro-dowisku Linuxowym, który jest podłączonydo około 10 stanowisk w Bibliotece PIG,mających możliwość tworzenia, ewidencjii zarządzania zbiorami bibliotecznymi.

Biblioteka GeologicznaBiblioteka Geologiczna istnieje od 1919 r.Udostępnia informacje naukowe z dzie-dziny nauk o Ziemi, ochrony środowiskai nauk pokrewnych, w oparciu o metodytradycyjne i najnowsze techniki kompute-rowe. Systematycznie opracowuje Biblio-grafię Geologiczną Polski oraz prowadziwymianę wydawnictw Państwowego In-stytutu Geologicznego. Na mocy decyzjiMinistra Kultury i Dziedzictwa Narodo-wego Biblioteka została włączona doogólnokrajowej sieci bibliotecznej.Księgozbiór wraz z koordynowanymi bi-bliotekami oddziałów Instytutu liczy ok.170 tys. woluminów wydawnictw zwar-tych (ksiązki i serie wydawnicze) i 700wpływających na bieżąco tytułów czaso-pism krajowych i zagranicznych, co sta-nowi jeden z największych w Polscezbiór publikacji geologicznych. Do koń-

ca 2006 r. Biblioteka zgromadziła po-nad 3200 tytułów czasopism, w tym 20tytułów gromadzonych od pierwszychnumerów, czyli od początku XIX w.W latach 2005-2006 księgozbiór Biblio-teki powiększył się o 2510 tomów, pozy-skano 716 tytułów czasopism. Sporzą-dzono opisy dla 1160 wol. książek i 188wol. materiałów konferencyjnych opubli-kowanych w czasopismach.Dzięki dostępowi do elektronicznej wersjiczasopism poprzez bazy firmy EBSCOmożliwe było korzystanie z 50 tytułówczasopism w wersji on-line na 80 tytułówprenumerowanych.

Czytelnikom spoza Instytutu wypożyczonoponad 14 tys. publikacji; w czytelni udo-stępniono ok. 22 tys. pozycji. Udzielonoprawie 23 tys. informacji o zbiorach orazmerytorycznych informacji dziedzinowychi bibliograficznych. Nowości prezentowa-no metodą Selective Standing Order przywspółpracy z firmami IPS i ABE Marketing.Prowadzono wymianę publikacji i wydaw-nictw kartograficznych Instytutu z ponad400 ośrodkami naukowymi (w tym z 47polskimi) i służbami geologicznymi z 61krajów. Do zbiorów wprowadzono 404 ty-tuły czasopism i ok. 400 woluminów ksią-żek pozyskanych z wymiany. Otrzymanewydawnictwa kartograficzne były sukce-sywnie przekazywane do Archiwum MapCentralnego Archiwum Geologicznego.Wysłano ponad 900 egz. publikacji i wy-dawnictw kartograficznych Instytutu. Naj-większym zainteresowaniem cieszą się:Geological Quarterly (ok. 250 odbior-ców), Bibliografia Geologiczna Polski (ok.140 odbiorców) oraz PGI Special Papersi Prace PIG (ok. 100 odbiorców). W latach 2005-2006 wykonano eksperty-zę stanu zachowania 9 starych druków bę-dących w zbiorach Biblioteki. Dzięki środ-kom własnym oraz dotacji uzyskanej z Fun-dacji Współpracy Polsko-Niemieckiej wy-konano konserwację trzech starych dru-ków: J. H. L. Meirerotto, Gedanken ueberdie Entstehung…, Berlin 1790., G. Agrico-la, De re metallica…, Bazylea 1657 oraz J.P. von Carosi, Reisen durch verschiedenepolnische Provinzen…, t. 1, Lipsk 1781.

Centralna serwerownia w Warszawie

Reprodukcje stronicdzieła Johanna Philipavon Carosiego „Reisendurch verschiedenepolnische Provinzen,mineralischen und andernInhalts", Lipsk, 1781

40

BADANIA LABORATORYJNE

Centralne Laboratorium Chemiczne (CLCh) wspiera działalność naukowo-badawczą Państwowego Instytutu Geologicznego już od ponad osiemdziesięciu pięciu lat. Doświad-czenia zdobyte w tak długim okresie, najnowocześniejsza aparatura o światowym standar-dzie, wprowadzanie nowych technik analitycznych oraz kompetentna, wysoko wykwalifiko-

wana kadra pracowników, pozwalają osiągnąć optymalne efekty pracy. CLCh od lat należydo czołowych laboratoriów geologicznych i środowiskowych w kraju i za granicą.

Analityka chemicznaW Centralnym Laboratorium Chemicz-nym analizie są poddawane różnego ro-dzaju materiały, m.in. próbki środowisko-we (wody, gleby, osady, rośliny), próbkigeologiczne, żywnościowe, farmaceu-tyczne, kosmetyczne, a także próbkiprzemysłowe i odpady. W latach 2005-2006 wykonano łącznie ponad 909 tys.analiz chemicznych, do badań przygoto-wano łącznie 65 tys. próbek.Laboratorium posiada certyfikat Polskie-go Centrum Akredytacji (PCA) Nr AB283 w dziedzinie badań: środowiskoogólne, właściwości fizyko-chemicznepotwierdzający spełnianie wymagańnormy PN-EN ISO/IEC 17025: 2005dotyczącej kompetencji laboratoriówbadawczych i wzorcujących. Zakresakredytacji obejmuje obecnie 38 pro-cedur badawczych dotyczących ozna-czania 382 parametrów w próbkachgeologicznych i środowiskowych. W la-tach 2005 i 2006 został przeprowa-dzony przez Polskie Centrum Akredyta-

cji (PCA) audit z przeglądu dokumenta-cji w procesie nadzoru w CentralnymLaboratorium Chemicznym PIG. W ra-mach kontroli jakości CLCh bierzeudział w corocznych międzynarodo-wych porównaniach międzylaborato-

ryjnych, obejmujących badania próbekśrodowiskowych i geologicznych.W 2005 r. CLCh uczestniczyło z wyni-kiem pozytywnym w 10 takich porów-naniach, a w 2006 r. – w 6.

Zakres oznaczeń i metody analityczne stosowane w Centralnym Laboratorium Chemicznym przy oznaczaniu składników nieorganicznych

Zakres oznaczeń i metody analityczne stosowane w Centralnym Laboratorium Chemicznym przy oznaczaniu związków organicznych i parametrów sumarycznych

Badania petrograficzno-mineralo-giczne i biostratygraficzneKompleksowe badania petrograficzno--mineralogiczne prowadzone przez Pań-stwowy Instytut Geologiczny mają na ce-lu poznanie budowy, składu i genezyskał. Analizie poddawane są różnego ro-dzaju próbki m.in. geologiczne, środowi-skowe, archeologiczne, przemysłowei kosmetyczne. W laboratoriach PIG wy-konywane są preparaty mikroskopoweminerałów i skał do specjalistycznych ba-dań petrograficznych w świetle przecho-dzącym, odbitym oraz SEM. Badaniaprowadzone są przy wykorzystaniutradycyjnych metod mikroskopowychoraz precyzyjnych metod specjalistycz-nych m.in. mikroskopii elektronowej wrazz mikroanalizą rentgenowską, katodolu-minescencji i badań inkluzji fluidalnych. W latach 2005-2006 przeprowadzono

Kwarc pochodzenia hydrotermalnego z widoczną budowąpasową i sektorową; fragment żyły kwarcowej w piaskowcukambryjskim; obraz CL

41

badania laboratoryjne

Oznaczanie cech fizyczno-mecha-nicznych gruntówW celu określenia warunków geologicz-no-inżynierskich wykonano oznaczeniacech fizyczno-mechanicznych próbekgruntów. W latach 2005-2006 oznaczo-no następujące cechy fizyczno-mecha-niczne: uziarnienie (analiza sitowa 5270oznaczeń; analiza areometryczna 540oznaczeń; analiza laserowa 145 ozna-czeń), wilgotność gruntu (766 ozna-czeń), gęstość objętościową gruntu (220oznaczeń) oraz współczynnik filtracji (34oznaczeń).

Spektrometr ICP-MS do oznaczania pierwiastków śladowych i mikrośladowych w próbkach geologicznychi środowiskowych

Chromatograf gazowy GC-ECD do oznaczania pestycydów

Kwarc autigeniczny współwystępujący z włóknistym illitemw przestrzeni porowej piaskowca górnego czerwonegospągowca (Daszewo 12, gł. 3337,5 m)

Kuliste formy hematytu między kryształami kaolinitu, porastaneillitem igiełkowym w piaskowcach karbonu górnego (Strzeże-wo 1, gł. 3724,2 m)

liczne badania dla potrzeb ochrony śro-dowiska, m.in. badania gleb z obszaruZM Ursus i filtrów powietrza pod kątemzawartości azbestu. Wykonano kalibra-cję skaningowej mikrosondy elektronowejna wzorcach mineralnych. Przeprowa-dzono badania strukturalne i mikroche-miczne ziaren kwarców pochodzącychz różnych części świata. Dla potrzeb ar-cheologii przeprowadzono badania mi-neralogiczne skał i zapraw pochodzą-cych z doliny El Bahari w Tebach Za-chodnich. Wykonano badania struktural-ne nanostrukturalnych powłok węglo-wych, osadów powstających w rurachwodociągowych, powłok lakierniczychpod kątem czynnika powodującego ichzniszczenia.

Fluoryt (niebieska barwa CL) i kalcyt (różowa barwa CL)w karbonatycie; obraz CL

42

WSPÓŁPRACA Z ZAGRANICĄ

Państwowy Instytut Geologiczny współpracuje z ośrodkami naukowo-badawczymi

i służbami geologicznymi w 40 krajach.

Państwowy Instytut Geologiczny w latach2005-2006 zawarł 11 umów o dwu-stronnej współpracy naukowo-badaw-czej, 5 porozumień o udziale w projek-tach wielostronnych, 5 kontraktów z Ko-misją Europejską i 3 kontrakty w ramachunijnego programu INTERREG. Na ko-niec 2006 r. Instytut był partnerem w 42dwu- i wielostronnych umowach o współ-pracy naukowo-badawczej oraz realizo-wał 8 kontraktów z Komisją Europejskąlub Europejskim Funduszem Rozwoju Re-gionalnego (EFRR). W latach 2005-2006 pracownicy Instytutu wzieli udziałw 330 delegacjach zagranicznych (ogó-łem w 700 wyjazdach indywidualnych).Uczestniczono w 200 spotkaniach kon-sultacyjnych oraz szkoleniach i stypen-diach zagranicznych. Około 35% dele-gacji dotyczyło udziału w konferencjachnaukowych, podczas których przedsta-wiono łącznie 160 prezentacji referato-wo-posterowych. Instytut był organizato-rem lub brał udział w pracach organiza-cyjnych 28 międzynarodowych konferen-cji, seminariów, kursów i warsztatów na-ukowych.W 2006 r. zakończono realizację pro-jektu REA w ramach 5. Programu Ramo-wego UE. Projekt miał na celu wsparcieintegracji powołanego przy PIG CentrumDoskonałości Badań Środowiska Abio-tycznego REA z Europejską PrzestrzeniąBadawczą. Panadto zakończono realiza-cję dwóch projektów dofinansowywa-nych ze środków unijnych: e-EARTH (da-ne cyfrowe z otworów wiertniczych)w programie e-CONTENT oraz projektuSEAREG (wpływ zmian poziomu Bałtykuna planowanie przestrzenne w krajachnadbałtyckich) w ramach programu IN-TERREG IIIB.Kontynuowano projekt MELA (mapa mor-fotektoniczna Niżu Europejskiego) koor-dynowany przez Oddział Pomorski PIGw ramach programu stypendialnego im.M. Curie w 6. PR UE. Udział Instytutuw konsorcjach 6. Programu RamowegoUE zaowocował podpisaniem kontrak-tów z Komisją Europejską na dofinanso-

wanie badań i prac PIG w następującychprojektach: PROMOTE (innowacyjne me-tody badawcze i ochrona systemówwodno-gruntowych na terenach poprze-mysłowych), ENGINE (europejska siećnaukowa badań wód geotermalnych),ENCORA (europejska sieć naukowa ba-dań procesów brzegowych) oraz GEO-MIND (opracowanie i wdrożenie mię-dzynarodowego wielojęzycznego serwi-su internetowego dla danych geofizycz-nych) w programie eContentplus. W ko-ordynowanym przez PIG projekcie GEO-MIND uczestniczy 13 służb geologicz-nych, instytutów naukowych oraz firm ko-mercyjnych z 9 krajów europejskich.W ramach przetargu Komisji Europejskiejrealizowano kontrakt ze WspólnotowymCentrum Badawczym (JRC) Komisji Euro-pejskiej przy Instytucie Środowiskai Zrównoważenia w Isprze (Włochy) nawykonanie regionalnej oceny ryzyka dlaobszarów pogórniczych na Górnym Ślą-sku przez konsorcjum kierowane przezPIG. Podpisano 3 kontrakty dotycząceudziału PIG w projektach unijnej inicjaty-wy INTERREG, dofinansowywanej przezEFRR: ASTRA (strategia adaptacyjna do-tycząca zmian klimatycznych w regionieMorza Bałtyckiego), MAGIC (zarządza-nie zasobami wód podziemnych na ob-szarach zanieczyszczonych przez prze-mysł), GAJA (opracowanie założeń geo-logiczno-przyrodniczych Geoparku Ja-ćwierz na pograniczu polsko-litewskim

we współpracy PIG i służby geologicz-nej Litwy). Instytut kontynuował współpra-cę z konsorcjum realizującym projekt Ter-raFirma (satelitarny monitoring ruchówmasowych) w programie EuropejskiejAgencji Kosmicznej (ESA) i programieglobalnego monitoringu środowiska(GMES). Rozpoczęto realizację projektubadania wpływu eksploatacji złóż żwi-rów i piasku z dna morskiego w unijnymprogramie COST (Cost Action 638).Realizowano projekty badawcze NATO:projekt pilotażowy dotyczący magazyno-wania ropy naftowej w strukturach sol-nych i proekologicznego wykorzystaniasolanki, projekt utworzenia sieci współ-pracy międzynarodowej przy badaniachzapisu zmian klimatycznych w kredzieoraz projekt pilotażowy na temat zrówno-ważonego wykorzystania i ochrony zaso-bów wód podziemnych w obszarach tras-granicznych Polski, Białorusi i Ukrainy.Instytut zaangażował się w realizację mię-dzynarodowego przedsięwzięcia, doty-czącego opracowania Atlasu południowe-go basenu permskiego (SPBA), koordyno-wanego przez służbę geologiczną Holan-dii (TNO). Pracownicy PIG są członkamizespołu kierującego projektem SPBA.Wyrazem aktywności naukowej i zawo-dowej pracowników Instytutu jest równieżudział w pracach licznych międzynarodo-wych programów badawczych, w tym:Międzynarodowego Programu Nauko-wych Wierceń Kontynentalnych, Między-narodowego Programu Głębokich BadańSejsmicznych, Europejskiego ProgramuWspółpracy w Dziedzinie Badań Nauko-wo-Technicznych (COST), Międzynarodo-wego Projektu Wierceń Oceanicznychoraz Międzynarodowego Programu Na-uk Geologicznych (IGCP), w którym kie-rowano pracami Polskiego NarodowegoKomitetu IGCP. We współpracy ze służ-bami geologicznymi Czech i Słowacji zre-alizowano projekt badań i monitoringuprocesów osuwiskowych objęty progra-mem badawczym Inicjatywy Środkowo-europejskiej. Uczestniczono w pracachmiędzynarodowych organizacji, komite-

Atlas geologiczno-złożowy polskiej i czeskiej częściGórnośląskiego Zagłębia Węglowego

43

współpraca z zagranicą

tów i stowarzyszeń, których działalnośćobejmuje zagadnienia badań geologicz-nych i pokrewnych: MiędzynarodowejUnii Badań Czwartorzędu (INQUA),Międzynarodowej Rady Badań Morza,grupy roboczej Cogeoenvironment przyMiędzynarodowej Unii Nauk Geologicz-nych, Konsorcjum ds. Informacji Geolo-gicznej, komitetu organizacyjnego Mię-dzynarodowego Kongresu Jurajskiego,grupy roboczej ds. zarządzania danymiprzy Międzynarodowym KomitecieOchrony Odry przed Zanieczyszczenia-mi, Polsko-Ukraińskiej Grupy Roboczej ds.Hydrometeorologii i Hydrogeologii, Pol-sko-Czeskiej Komisji ds. Wód Granicz-nych, Karpacko-Bałkańskiej AsocjacjiGeologicznej, Asocjacji Europejskich To-warzystw Geologicznych.Instytut jest członkiem stowarzyszenia służbgeologicznych Unii Europejskiej EuroGeo-Surveys i uczestniczy w pracach grup robo-czych, m.in. ds. zrównoważonego wyko-rzystania surowców naturalnych, zagrożeńgeologicznych, informacji przestrzennej,geologii morza i hydrogeologii.Tradycyjnymi obszarami współpracy za-granicznej Instytutu są rejony przygra-niczne Polski, w tym polska strefa MorzaBałtyckiego. Prowadzono wspólne pra-ce i projekty badawcze ze służbamigeologicznymi i ośrodkami naukowymiz krajów sąsiadujących. Tematykawspółpracy koncentrowała się na regio-nalnych badaniach geologicznych, geo-środowiskowych, geofizycznych, hydro-geologicznych, pracach kartograficz-nych, badaniach zagrożeń antropoge-nicznych i geologicznych, problematyce

złożowej i geoturystyce. We współpracyze służbą geologiczną Litwy zrealizowa-no projekt badań geośrodowiskowychdotyczących rozpoznania zagrożeń na-turalnych występujących na pograniczupolsko-litewskim. Kontynuowano monito-ring transgranicznych zbiorników wódpodziemnych. Z instytutami naukowymina Białorusi współpracowano przy ba-daniach paleozoicznych basenów ewa-poratowych, badaniach litostratygraficz-nych utworów czwartorzędowych i pale-ozoicznych oraz przy pracach z zakresukartografii geologicznej pogranicza.Z Instytutem Geologii i Geochemii Su-rowców Energetycznych we Lwowie pro-wadzono prace nad Atlasem środowiskaabiotycznego w pasie granicznym Ukra-iny i Polski w skali 1: 200 000 – 1: 500 000.Z partnerami ukraińskimi współpracowa-no przy badaniach ropogazonośnościobszaru zapadliska przedkarpackiegoPolski i Ukrainy, ewolucji geotektonicznejkratonu wschodnioeuropejskiego, kore-lacji utworów węglonośnych basenówlwowsko-wołyńskiego i lubelskiego.Wspólnie z Instytutem Geologii Słowac-kiej AN realizowano badania paleoma-gnetyczne i geochemiczne obszarówprzygranicznych Polski i Słowacji. Wewspółpracy ze służbą geologiczną Sło-wacji prowadzono projekt badań i moni-toringu procesów osuwiskowych orazwykonano Mapę potencjałów i zagro-żeń środowiska naturalnego na obsza-rach przygranicznych płd. Polski i Słowa-cji. Rozpoczęto prace przy realizacjiSzczegółowej mapy geologicznej Tatrw skali 1: 10 000. Ze służbą geologicz-

ną Czech (CGS) współpracowano przykartowaniu geologicznym pograniczapolsko-czeskiego, w tym przy wykony-waniu map geoturystycznych Gór By-strzyckich, Orlickich, Izerskich, Łużyckichi Opawskich. Rozpoczęto wspólne pra-ce z CGS i saksońską służbą geologicz-ną (LfUG) nad opracowaniem Atlasugeośrodowiskowego dla celów ochronyśrodowiska i planowania przestrzennegopogranicza polsko-czesko-niemieckiegow skali 1: 250 000. Tematyka współpra-cy z niemieckimi służbami geologiczny-mi przygranicznych landów i instytutaminaukowymi obejmowała kartografięgeologiczną, ochronę georóżnorodno-ści, monitoring transgranicznych zbiorni-ków wód podziemnych, badania geośro-dowiskowe oraz badania strefy brzego-wej Bałtyku. Problematyka geologii mo-rza dominowała we współpracy z rosyj-skimi ośrodkami naukowymi z ObwoduKaliningradzkiego. Ponadto Instytut pro-wadził współpracę naukowo-badawcząz licznymi partnerami zagranicznymi,m.in. z Instytutem Geologicznym Angoli(wsparcie rozwoju służby geologicznejAngoli), University of Texas, USA (mode-lowania tektoniki solnej), EOG Resour-ces i Celtique Energie Petroleum, W. Bry-tania (badania złóż węglowodorów),Francuskim Instytutem Naftowym (syste-my węglowodorowe), służbą geologicz-ną Finlandii (lotnicze badania geofizycz-ne dla potrzeb rozpoznania hydrogeolo-gicznego).

Badanie zagrożeń wulkanicznych, osuwiskowych i trzęsień Ziemi w strefie NikaraguańskiegoPasa Wulkanicznego

Delegacja PIG w Instytucie Geologicznym Angoli, 21-30.10.2006 r.

REA

Centrum Doskonałości Badań Środowiska Abiotycznego (REA) zostało powołanew Państwowym Instytucie Geologicznym w 2001 roku. Działalność Centrum, realizowana

przez pięć Zespołów Badawczych, ma na celu wzmocnienie i poszerzanie istniejącejwspółpracy w zakresie nauk geośrodowiskowych z krajowymi i zagranicznymi ośrodkami

badawczymi. Koncentruje się na zrównoważonym zarządzaniu zasobami wód podziemnych,morskim środowisku abiotycznym, zagrożeniach naturalnych i antropogenicznych, zmianach

środowiska oraz globalnych i regionalnych zmianach klimatycznych wywołanych przezzmiany krajobrazu i środowiska. Do głównych zadań Centrum Doskonałości REA należy

inicjowanie, rozwijanie i koordynacja merytoryczna oraz finansowa badańprośrodowiskowych, realizowanych przez różne jednostki organizacyjne Instytutu.

Działalność Centrum w latach 2005-2006 była poświęcona kontynuacji pro-jektu finansowanego przez Komisję Eu-ropejską w ramach 5. Programu Ramo-wego: Support for the integration of thePolish Geological Institute’s Centre ofExcellence: Research on Abiotic Environ-ment in the European Research Area(Wsparcie dla integracji w EuropejskiejPrzestrzeni Badawczej Centrum Dosko-nałości Państwowego Instytutu Geolo-gicznego Badań Środowiska Abiotycz-nego). Projekt ten, mający na celuwzmocnienie współpracy Instytutu z in-stytucjami europejskimi w zakresie ba-dań środowiska abiotycznego, zostałzatwierdzony przez Komisję Europejskąw 2002 r. Jego realizacja, zaplanowa-na początkowo na 36 miesięcy, zostałanastępnie przedłużona do maja 2006 r.Komisji Europejskiej przedstawiono trze-ci raport roczny oraz merytoryczno – fi-nansowy raport końcowy. Projekt REAzostał zakończony, przyjęty przez Komi-sję i finalnie rozliczony.Podsumowaniem projektu była międzyna-rodowa konferencja ECAH – The abioticenvironment – evaluation of changes andhazards – case studies zorganizowana16-17.10.2006 r. w PIG w Warszawie.Wzięło w niej udział 50 naukowcówz Białorusi, Estonii, Finlandii, Litwy, Nie-miec, Rosji, Turcji, Ukrainy oraz z krajo-wych ośrodków naukowo-badawczych.Przedstawiono możliwości przystąpieniado nowych projektów badawczych w ra-mach 7. PR i kontynuacji działalności Cen-trum Doskonałości REA. Streszczenia pre-zentowanych referatów wydano w seriiPaństwowy Instytut Geologiczny – Cen-trum Doskonałości: Abstracts and field tripguide-book. Tom artykułów jest w przygo-towaniu.W ciągu dwóch lat odbyły się w Cen-trum Doskonałości REA 4 konferencjeoraz 3 warsztaty i kursy z udziałem na-ukowców z krajów europejskich. Mate-riały konferencji zostały wydrukowanew Polish Geological Institute’s SpecialPapers (vol. 16, 18, 20). Dla przedsta-

wicieli polskich ośrodkówakademickich oraz samorzą-dów lokalnych zorganizowa-no seminaria publiczne, naktórych były szeroko dyskuto-wane zagadnienia ochronyśrodowiska. Poprzez udziałw konferencjach, warsztatachoraz spotkaniach i misjacheksploracyjnych pracownicyInstytutu nawiązali liczne kon-takty naukowe, mające na ce-lu włączenie się w EuropejskąPrzestrzeń Badawczą. Na za-proszenie PIG w kraju gościliwykładowcy z Holandii,Włoch, Niemiec, Danii orazBelgii. W ramach współpracyPolski z krajami ościennymizorganizowano warsztaty dlamłodych naukowców w zakre-sie hydrogeologii, prowadzo-ne przez zaproszonych wy-kładowców z Francji orazw zakresie badań osadów,prowadzone przez specjali-stów polskich. Zorganizowa-no także spotkania sprawoz-dawcze z realizacji tematuREA i spotkania z organamiadministracyjnymi.Rezultatem działań w ramachCentrum Doskonałości jestczasowa akcesja do grup ro-boczych unijnych projektówHarmoni-CA, TRANSCAT, CERAi Integration 4Water; udziałw sieci Multilingual Thesaurusof Geosciences; wejście dopodgrupy projektu IODP; udział w kon-sorcjum projektu ENCORA; partnerstwow projekcie TerraFirma; udział w działa-niach Sed-Net oraz członkostwo w GEO-MOTION.Rozbudowywano stronę internetową Cen-trum Doskonałości REA w wersji polskieji angielskiej http://www.pgi.gov.pl/rea/.Kontynuowano publikację dwumiesięczni-ka Centrum Doskonałości Informator (In-formation Newsletter). W ciągu dwóch lat

ukazało się 7 numerów Informatora, w tymjeden w całości w języku angielskim,w przygotowaniu są kolejne numery cza-sopisma.W ramach działań propagujących Cen-trum Doskonałości przedstawiono jegoosiągnięcia na forum polskich centrówdoskonałości i Komisji Europejskiej orazw postaci posteru zaprezentowano tęjednostkę PIG na inauguracji 7. PR UEw Warszawie.

Uczestnicy konferencji „The abiotic environment - evaluation of changes and hazards - case studies”, 16-17.10.2006

Uczestnicy wycieczki do Filtrów Warszawskich w ramach warsztatów CD „The CentralEuropean and European Union Standards on the Assessment of the Industrial and MiningEnvironment Pollution”, 22 -24.09. 2005

44

MUZEUM GEOLOGICZNE

Muzeum Geologiczne w Warszawie oraz jego filie w oddziałachregionalnych, oprócz stałych prac związanych z archiwizacją

zbiorów geologicznych i pozyskiwaniu nowych kolekcji, prowadzi rozwiniętą na szeroką skalę działalność

wystawienniczą i edukacyjną.

W latach 2005-2006 w Muzeum Geolo-gicznym PIG w Warszawie przygotowanonastępujące wystawy okresowe: Aurumznaczy złoto (przy współpracy OddziałuŚwiętokrzyskiego), Pierścienie Lieseganga(płyty piaskowcowe z pierścieniami Liese-ganga ze stanowiska Żarnów koło Opocz-na, z kolekcji Jana Łukasika), Tropami kol-czastych dinozaurów, Wiatr i Kamień orazPolska 250 mln lat temu. Zaprezentowanowypożyczoną z Muzeum Przyrodniczegow Görlitz wystawę Pod stopami – życiew glebie. Towarzyszyła jej galeria fotografii

przyrodniczych prof. Andrzeja K. Tarkow-skiego, zatytułowana Ziemia, po której stą-pamy. W stulecie urodzin prof. EdwardaRühle otwarto w Muzeum Geologicznymwystawę czasową poświęconą dorobkowitego wieloletniego dyrektora Instytutu.W Oddziale Świętokrzyskim PIG w Kiel-cach pokazano wystawę Podróż w czasie– jak to było w triasie. Ponadto prowadzo-no prace związane z modernizacją ekspo-zycji stałych. Współpracowano równieżz innymi ośrodkami kulturalnymi w krajuw zakresie organizacji wystaw. W Mu-zeum Złota w Złotoryi zrealizowano wspól-ną wystawę Dolnośląskie wulkany.Muzeum Geologiczne przeprowadziłokonkursy plastyczne i konkursy wiedzy dlauczniów szkół podstawowych, gimnazjówi szkół ponadgimnazjalnych Nasza Ziemia– środowisko przyrodnicze wczoraj, dziśi jutro. W 2005 r. odbyły się one pod ha-słem Katastrofy przyrodnicze, a w 2006 r.pod hasłem W głębinach dawnych mórz.

W konkursach wzięło udział 25 000uczniów z całej Polski oraz uczniowiez polskich szkół na Litwie. Pokłosiem kon-kursów są kalendarze i pocztówki z praca-mi dzieci. Spośród prac wytypowano 300do zaprezentowania w 2006 r. na wysta-wie Katastrofy przyrodnicze. Zorganizowano konkurs fotograficznyGeologia z profilu i en face. Planowanejest rozszerzenie jego formuły, tak byw następnych edycjach konkursu mogliwziąć udział nie tylko pracownicy Instytu-tu, lecz wszyscy zainteresowani amator-

skim utrwalaniem piękna przyrody nie-ożywionej.Muzeum Geologiczne aktywnie uczestni-czyło w targach EkoMediaForum, które od-bywają się podczas MiędzynarodowychTargów POLEKO w Poznaniu, a także w ko-lejnych edycjach Dni Ziemi, Festiwalu Naukii Nocy Muzeów, organizując liczne lekcjefestiwalowe i wystawy w Warszawie, Kiel-cach, Sosnowcu, Wrocławiu i Gdańsku.W ramach Pogotowia geologicznego pro-wadzono porady dla kolekcjonerów, któ-rzy zgłaszali się do Muzeum Geologicz-nego celem identyfikacji swoich zbiorów. Wydano przewodnik po wystawach Mu-zeum Geologicznego PIG oraz foldery filiiMuzeum w oddziałach regionalnych: Ma-mut, Nosorożec włochaty, Góry Święto-krzyskie w PIGułce oraz Flora karbońska.Rozbudowano stronę internetową Mu-zeum Geologicznego PIG w Warszawie.Ma ona na celu szeroko zakrojoną edu-kację geologiczną.

W ramach działań edukacyjnych pracow-nicy Muzeum Geologicznego PIGw Warszawie i jego filii w oddziałach re-gionalnych przyjmowali liczne wycieczki.Po Muzeum w Warszawie oprowadzonoponad 500 grup, łącznie ok. 20 tys.osób. Były to głównie wycieczki szkolne,ale również wycieczki organizowaneprzez biura podróży, PTTK i koła prze-wodnickie. Muzeum odwiedziło 40 tys.osób indywidualnych. Ekspozycje muze-alne w Warszawie i we wszystkich od-działach regionalnych odwiedziło łącznie

około 60 000 osób. Największą frekwen-cją, poza Muzeum w Warszawie, cieszysię Muzeum w Oddziale ŚwiętokrzyskimPIG. W ramach pomocy szkołom pracow-nicy Muzeum przygotowali kilkadziesiątkolekcji dydaktycznych. Liczne prelekcjei lekcje muzealne prowadzone były za-równo w Warszawie, jak i w MuzeumOddziału Górnośląskiego i OddziałuŚwiętokrzyskiego. Pracownicy Muzeumbyli zapraszani do szkół i ośrodków edu-kacyjnych na prelekcje poświęcone róż-nym aspektom budowy i historii Ziemi. Muzeum wzbogaciło się o 17 nowychkolekcji, w tym 15 jako dary i przekazy.Dla badań naukowych i celów edukacyj-nych, głównie do organizacji wystawprzez placówki muzealne udostępniono739 pozycji inwentarzowych okazówi 3547 pozycji płytek cienkich (szlifów).Dokonano również modernizacji ekspo-zycji stałej Muzeum Geologicznego PIGw Warszawie.

45

UPOWSZECHNIANIE WIEDZY O ŚRODOWISKU GEOLOGICZNYM

W Państwowym Instytucie Geologicznym jest realizowany program dotyczący ochrony georóżnorodności. Jego celem jest koordynacja działań

dla zachowania i ochrony dziedzictwa geologicznego, poznanie walorów środowiskageologicznego kraju, edukacja społeczeństwa w zakresie nauk o Ziemi

i promowanie rozwoju geoturystyki.

Formą ochrony obszarów szczególniecennych z geologicznego punktu widze-nia, o dużych walorach przyrodniczychi edukacyjnych oraz atrakcyjnych dla roz-woju geoturystyki, jest tworzenie geopar-ków – obszarów chroniących bogactwaprzyrody nieożywionej. Współpraca PIG oraz służb geologicz-nych Brandenburgii i Saksonii zaowoco-wała utworzeniem pierwszego polsko--niemieckiego obszaru ochrony georóż-norodności – geoparku Łuk Mużakowa(dolny bieg Nysy Łużyckiej) o pow.180 km2. Na terenie geoparku znajdująsię unikatowe struktury glacitektonicznieoraz pozostałości dawnego górnictwawęgla brunatnego. W latach 2005-2006 dokonano analizy danych archi-walnych i literaturowych: przygotowanopodstawową informację o geologii ob-szaru moreny mużakowskiej wykorzystu-jąc system informacji przestrzennej GIS.Opracowano szereg map tematycznychi przekrojów geologicznych. Kolejnym przedsięwzięciem realizowa-nym we współpracy z BrandenburskąSłużbą Geologiczną jest udział w projek-cie Kraina epoki lodowca na brzegachOdry. Celem projektu jest utworzenietransgranicznego geoparku Schorfhide--Cedynia. Walorem geoparku są formy

ukształtowania powierzchni związanez najmłodszym zlodowaceniem, m.in.moreny czołowe, ozy i kemy. W projektowanym geoparku Dolina Ka-miennej w dolinie rzeki Kamiennej i jej do-pływów (okolice Starachowic i OstrowcaŚwiętokrzyskiego), zatwierdzono pierw-szy etap prac zabezpieczających na tere-nie rezerwatu Gagaty Sołtykowskie. Koor-dynatorami prac są Ekomuzeum im. JanaPazdura w Starachowicach i PaństwowyInstytut Geologiczny. We wrześniu 2005 r. Instytut otrzymałzgodę na finansowanie z funduszy unij-nych projektu Opracowanie założeń geo-logiczno-przyrodniczych Geoparku Jaćwieżna pograniczu polsko-litewskim w ramachprogramu INTERREG IIIA/TACSIS CBC.Obszar geoparku obejmie najbardziejwartościowe obszary rejonu PojezierzaSuwalsko-Wileńskiego, na których nastą-pi zintegrowana ochrona elementówprzyrody nieożywionej eksponowanychw ramach edukacji ekologicznej. Polskaczęść projektowanego geoparku jestobecnie chroniona prawnie jako Wigier-ski Park Narodowy oraz Suwalski ParkKrajobrazowy. Współpraca z Litwą po-zwoli na objęcie ochroną obszarówo podobnych walorach przyrodniczychpo obu stronach granicy i promocję ob-

szaru jako jednego z Ekoregionów Ścia-ny Wschodniej. Granice geoparku wy-znaczają miejscowości: Suwałki – Dru-skienniki – Balbieriszkis – Mariampol.Działalność Instytutu obejmuje równieżochronę georóżnorodności i promocjęgeoturystyki poprzez realizowane pro-jekty kartograficzne. W latach 2005--2006 kontynuowano prace nad Atlasemgeoróżnorodności Polski. Wydano Mapęgeologiczno-turystyczną SuwalskiegoParku Krajobrazowego w skali 1: 25 000.We współpracy ze służbą geologicznąCzech prowadzono prace nad Mapągeologiczno-turystyczną rejonów przy-granicznych Polski i Czech w skali 1: 50 000,o szczególnych walorach środowiskaprzyrodniczego, obejmującą obszar GórBystrzyckich, Orlickich, Opawskich, Łu-życkich, Izerskich i Pogórza Izerskiego.Opracowywano również Mapę geolo-giczno-turystyczną pogranicza Polskii Brandenburgii w skali 1: 100 000. Instytut uczestniczył w przygotowaniu Ka-talogu obiektów geoturystycznych w Pol-sce wykonanym na zamówienie Minister-stwa Środowiska i sfinansowanym przezNarodowy Fundusz Ochrony Środowi-ska i Gospodarki Wodnej. Katalogprzedstawia różnorodne stanowiska do-kumentacyjne przyrody nieożywionej

i obiekty geoturystycznew całym kraju. Formą pro-mowania i upowszechniawiedzy o środowisku abio-tycznym są warsztaty tere-nowe, pikniki i konferencjenaukowe, prelekcje, kon-kursy plastyczne, fotogra-ficzne oraz wystawy. Od-dział Pomorski PIG byłwspółorganizatorem konfe-rencji Ochrona przyrodyw parkach krajobrazowych(19-20. 09.2006, Barzko-wice k. Stargardu Szcze-cińskiego) dotyczącej Po-morza Zachodniego.

Geopark ŁukMużakowa

46

upowszechnianie wiedzy o środowisku geologicznym

W ramach obchodów Dnia Ziemi Pań-stwowy Instytut Geologiczny po raz ko-lejny zorganizował konkurs dla dziecii młodzieży szkolnej pod hasłem NaszaZiemia – środowisko przyrodnicze wczo-raj, dziś i jutro. Celem konkursu jest upo-wszechnianie wiedzy o ochronie przyro-dy nieożywionej oraz podniesienie świa-domości ekologicznej społeczeństwa.Konkurs został zainicjowany w 2000 r.przez Oddział Górnośląski PIG w So-snowcu i obejmował początkowo swoimzasięgiem obszar województwa śląskie-go. Składa się on z dwóch części: konkur-su wiedzy o środowisku abiotycznym dlauczniów gimnazjów i szkół ponadgimna-zjalnych oraz konkursu plastycznego dlaszkół podstawowych. Z roku na rokw konkursie brało udział coraz więcejszkół oraz rozszerzał się jego zasięg te-

rytorialny. W 2005 r. konkurs plastycznyKatastrofy przyrodnicze objął zasięgiemcały kraj. Wzięło w nim udział 3000uczniów szkół podstawowych i ponad-podstawowych. W 2006 r. na VII edycjękonkursu W głębinach dawnych mórz(część plastyczna i teoretyczna) nadesła-no ponad 5500 prac, w tym ok. 4500plastycznych, również z kilku szkół pol-skich na Litwie i na Ukrainie. Nagrodzo-ne i wyróżnione prace były prezentowa-ne na okresowych ekspozycjach w od-działach PIG, jak również na zorganizo-

wanych w Muzeum Geologicznym PIGwystawach Wizje zaginionych światóworaz Katastrofy przyrodnicze, a także ka-lendarzach muzealnych i pocztówkach.Uwieńczeniem dotychczasowych edycjikonkursu będzie plenerowa wystawaNasza Ziemia na ogrodzeniu Państwo-wego Instytutu Geologicznego w War-szawie w 2007 r. W latach 2005-2006 PIG uczestniczyłw 9. i 10. edycji ogólnopolskiego Festi-walu Nauki. W lekcjach festiwalowych,warsztatach i konkursach organizowa-nych przez Muzeum Geologiczne PIGw Warszawie oraz oddziały regionalnew Kielcach, Sosnowcu i Gdańsku uczest-niczyło kilka tysięcy uczniów gimnazjówi szkół podstawowych. W Muzeum Geologicznym w Warsza-wie odbywały się lekcje muzealne dla

Model jaskini prezentowany podczas obchodów Dnia Ziemina Polach Mokotowskich w Warszawie

Uczestnicy ogólnopolskiego konkursu plastycznego „Nasza Ziemia - środowisko przyrodnicze wczoraj, dziś i jutro"

dzieci i młodzieży szkół podstawowych,gimnazjalnych i średnich. Tematyka lekcjidotyczyła zagadnień z szeroko rozumia-nych nauk przyrodniczych, w tym: historiipowstania Ziemi, dziejów życia na Ziemi,pochodzenia człowieka i rozpoznawa-nia skał i minerałów.W ramach pilotażowego programu edu-kacyjnego powstał projekt wzorcowejścieżki dydaktycznej Olsztyn-Kielniki,biegnącej przez malowniczy obszar JuryKrakowsko-Częstochowskiej, bogatej w licz-ne charakterystyczne formy powstałe w wy-niku rozpuszczania skał wapiennych (do-liny, leje, jaskinie).W maju 2005 r., z okazji 86-lecia po-wstania Państwowego Instytutu Geolo-gicznego, zaprezentowano plenerowąwystawę fotogramów autorstwa dr. Mar-ka Ostrowskiego i pracowników PIG Kra-jobrazy geologiczne Wisły. Wystawa ta,jak również zorganizowana rok wcze-śniej wystawa Gea – znaczy Ziemia, cie-szyły się ogromnym zainteresowaniemi były eksponowane w innych miastachPolski: Gdańsku-Oliwie, Skierniewicachi Sandomierzu. Upowszechnianiu wiedzy i edukacji słu-ży również udział PIG w międzynarodo-wych targach poświęconych geologiii ochronie środowiska. W latach 2005 –2006 uczestniczyliśmy w targach GEO-LOGIA i EuroLab w Warszawie, POLEKOi EkoMedia Forum w Poznaniu, INTERKA-MIEŃ w Kielcach. PIG publikuje foldery, informatory i ulot-ki promujące jego działania i osiągnię-cia oraz przedstawiające ofertę usługo-wą. W latach 2005-2006 wydano fol-dery: Analityka chemiczna (wersja an-gielska), Oddział Geologii Morza (wer-sja polska i angielska), Badania skałi minerałów oraz foldery edukacyjne:Historia zapisana w osadach, Nosoro-żec włochaty, Góry Swietokrzyskie, Ma-mut wielki, Flora karbońska, Krajobrazygeologiczne Wisły i Przewodnik po Mu-zeum Geologicznym. Do publikacji po-pularyzujących dorobek Instytutu nale-ży też miesięcznik Wiadomości PIGi wydawany od czerwca 2003 r. dwu-miesięcznik Informator Centrum Dosko-nałości REA.

47

WYDAWNICTWA

Działalność wydawnicza Państwowego Instytutu Geologicznego jest związanaze statutowymi obowiązkami Instytutu. Ma również na celu promocję Instytutu

oraz szeroko pojętą edukację z dziedziny geologii i nauk pokrewnych,a w szczególności w zakresie ochrony środowiska.

Publikowane są seryjne i nieseryjne mapygeologiczne, atlasy oraz czasopismai serie wydawnicze o charakterze cią-głym: Geological Quarterly, BiuletynPIG, Prace PIG, PGI Special Papers, Bi-bliografia Geologiczna Polski, Posiedze-nia Naukowe PIG, Profile GłębokichOtworów Wiertniczych PIG, Wiadomościi inne. W latach 2005-2006 opublikowa-no łącznie 2260 arkuszy wydawniczychksiążek, czasopism i objaśnień teksto-wych do map. Podana wielkość nie obej-muje publikacji na nośnikach elektronicz-nych.

KartografiaPodobnie jak w latach ubiegłych, konty-nuowano opracowywanie i wydawaniemap seryjnych w skali 1: 50 000. Opu-blikowano kolejne arkusze Szczegółowejmapy geologicznej Polski wraz z obja-śnieniami tekstowymi, Mapy geologicz-no-gospodarczej Polski oraz Mapy geo-środowiskowej Polski. Są one udostępnia-ne przez Centralne Archiwum Geologicz-ne w formie wydruków ploterowych bądźw wersji elektronicznej na płytach CD.W 2005 r. opublikowano Atlas geolo-giczno-złożowy polskiej i czeskiej częściGórnośląskiego Zagłębia Węglowego,1: 200 000. Składa się on z 13 mapprzeglądowych i przekrojów geolo-gicznych, na których przedstawionostan rozpoznania geologicznego, bu-

dowę strukturalną utworów kar-bonu, charakterystykę jakościo-wą pokładów węgla oraz wę-glonośność i węglozasobnośćutworów produktywnych dlaobszaru całego zagłębia. Uka-zał się również Atlas geoche-miczny Poznania i okolic, w ska-li 1: 100 000., zawierającyopis głównych ognisk zanie-czyszczeń oraz 70 map pier-wiastków dla trzech środowisk:gleb, osadów wodnych i wódpowierzchniowych.W 2006 r. ukazała się zakrytaMapa geologiczna Polski, w ska-li 1: 500 000. Została ona zesta-wiona na podstawie bazy da-nych Szczegółowej mapy geolo-gicznej Polski i Mapy geologicz-nej Polski, 1: 200 000, uzupełnionai zaktualizowana do obecnego stanuwiedzy. Mapa składa się z czterech arku-szy z objaśnieniami, przekrojów geolgicz-nych i broszury zawierającej komentarztekstowy. Przedstawia szczegółowoopracowane utwory czwartorzędoweoraz zawiera informacje o ich stratygrafii,genezie, rozwoju i rozmieszczeniu.Wydany w 2006 r. Atlas geologicznyDolnośląskiego Zagłębia Węglowego,1: 100 000 jest podsumowaniem wyni-ków wszystkich prac geologiczno-poszu-kiwawczych w obrębie formacji górnego

karbonu i jego bezpośredniego nadkła-du. W skład atlasu wchodzą: mapa geo-logiczna (bez utworów kenozoiku), 11przekrojów geologicznych, profile naj-ważniejszych otworów wiertniczych i szy-bów, mapy strukturalne oraz mapy miąż-szości, izolitów zlepieńcowo-piaszczy-stych i węglonośności. Uzupełnienie sta-nowią mapy paleogeograficzne opraco-wane na podstawie badań sedymentolo-gicznych.Znaczącą publikacją kartograficzną jestMapa glacitektoniczna Polski w skali1: 1 000 000.

48

TekstyDo najważniejszych publikacji teksto-wych należą wydane w 2005 r. mono-grafie: Polscy geolodzy na pięciu konty-nentach oraz Ziemie polskie w czwarto-rzędzie. Zarys morfogenezy.Pierwsza z nich, pod redakcją W. Śliżew-skiego, W. Salskiego i Z. Wernera, za-wiera relacje i wspomnienia geologów –uczestników ekspedycji badawczych i in-dywidualnych kontraktów. Książka tauzmysławia jak szeroki i zróżnicowanypod względem tematycznym był zakresprac polskich geologów, ukazuje ich pio-nierski charakter, przybliża kulturę i oby-czaje różnych narodów, ale najważniej-sze – utrwala dorobek polskich geolo-gów – verba volant, scripta manent.Ziemie polskie w czwartorzędzie, autor-stwa J. E. Mojskiego, to pierwsze synte-tyczne opracowanie paleogeografiiczwartorzędu Polski. Przedstawia po-wstawanie osadów oraz form rzeźbypodczas rozwoju i zaniku kolejnych lądo-lodów skandynawskich, a także zdarze-nia, jakie zachodziły na przedpolu tychlądolodów. Omawia również przekształ-cenia rzeźby obszaru Polski w okresachinterglacjalnych.

Opublikowane pod redakcją G. Rac-kiego i M. Narkiewicza w 2006 r. Pol-skie zasady stratygrafii są dokumentemautoryzowanym i rekomendowanymprzez Komitet Nauk GeologicznychPAN jako uporządkowany zbiór za-sad, którymi geolodzy powinni posługi-wać się przy wykonywaniu wszelkichprac związanych ze stratygrafią. Sta-nowią one rodzaj rozszerzonego prze-wodnika do stratygrafii „stosowanej”,bez aspiracji podręcznikowych. Nale-ży podkreślić, że w odróżnieniu od Za-sad polskiej klasyfikacji, terminologiii nomenklatury stratygraficznej z 1975 r.,to opracowanie jest jedynie zbiorem

zaleceń metodycznych i procedural-nych oraz komentarzy.W związku z pełnieniem przez Instytutzadań państwowej służby hydrogeolo-gicznej ukazywały się drukiem kolejnenumery Kwartalnego Biuletynu Informa-cyjnego Wód Podziemnych oraz Roczni-ka Hydrogeologicznego.Na stronie internetowej PIG opublikowa-no kolejne zeszyty Profili GłębokichOtworów Wiertniczych PIG, PosiedzeniaNaukowe PIG oraz Numeryczny prze-strzenny model wgłębnej budowy geolo-gicznej Polski od 6000 m p.p.m. do 500 m p.p.m.Regularnie ukazywało się czasopismoGeological Quarterly, które w 2006 r.obchodziło jubileusz 50-lecia powstania.Z tej okazji wydano jubileuszowy spe-cjalny numer tematyczny zawierający 12artykułów przedstawiających w sposóbsyntetyczny różne aspekty geologii re-gionalnej Polski.

49

WYBRANE PUBLIKACJE NAUKOWE

2005BER ANDRZEJPolish Pleistocene stratigraphy. A reviewof interglacial stratotypes.Geosc. Geol. en Mijnbouw, 84: 61-76

BOJAKOWSKA IZABELAPAHs spectrum in the soils of the industrial areas. PGI Special Papers, 17: 9-16

BOJAKOWSKA IZABELA, IRMIŃSKIWOJCIECH, KONIECZYŃSKA MONI-KA, GLIWICZ TOMASZINCORE – contribution to studies of thepostindustrial urban areas pollution; a casestudy: Bydgoszcz old gasworks, Poland. PGI Special Papers, 17: 17-21

BOJAKOWSKA IZABELA, WOŁKO-WICZ STANISŁAW, Balabanis P. (red.)Proceedings of the conference „Valorisationof the environment in the areas exposed tolong term industrial and mining activities”.PGI Special Papers, 17: 99 s.

DĄBROWSKA DAGMARA, Kot-Wasik A.,Namieśnik J.Pathways and analytical tools in degra-dation studies of organic pollutants.Critical Reviews in Analytical Chemistry,35: 155-176

Demske D., Heumann G., GRANO-SZEWSKI WOJCIECH, Nita M., Mama-kowa K., Tarasov P. E., Oberh N. H.Late glacial and Holocene vegetation andregional climate variability evidenced in high-resolution pollen records from Lake Baikal.Global and Planetary Change, 46: 255-279

DREGER-PŁACHCIŃSKA JADWIGA, NA-PIERAJ BARBARA, SAWICKA AGNIESZKABibliografia Geologiczna Polski 2003.Geological Bibliography of Poland 2003.Państwowy Instytut Geologiczny: 362 s.

GIERLIŃSKI GERARD, Niedźwiedzki G.New saurischian dinosaur footprints fromthe Lower Jurassic of Poland.Geol. Quart., 49: 99-104

GRABOWSKI DARIUSZ, SIKORSKA--MAYKOWSKA MAŁGORZATA, STRZE-LECKI RYSZARDEnvironmental evaluation for regionalplanning and management: the Upper Si-lesia case study. PGI Special Papers, 17: 28-33

GRABOWSKI JACEKNew Berriasian palaeopole from the Cen-tral West Carpathians (Tatra Mountains,Southern Poland): does it look Apulian?Geophysical Journal International, 161: 65-80

GRANICZNY MAREK, KOWALSKI ZBI-GNIEW, JURECZKA JANUSZ, CZAR-NOGÓRSKA MAGDALENATerraFirma Project – monitoring of subsi-dence of north-eastern part of the UpperSilesian Coal Basin. PGI Special Papers, 20: 59-63

GRANOSZEWSKI WOJCIECH, DemskeD., Nita M., Heumann G., Andreev A. A.Vegetation and climate variability duringthe Last Interglacial evidenced in the pol-len record from Lake Baikal.Global and Planetary Change, 46: 187-198

GUTOWSKI JACEK, Popadyuk I. V., OLSZEWSKA BARBARAStratigraphy and facies development ofthe upper Tithonian – lower BerriasianNiżniów Formation along the Dnister Ri-ver (Western Ukraine).Geol. Quart., 49: 45-52

GUTOWSKI JACEK, Popadyuk I. V., OLSZEWSKA BARBARALate Jurassic – earliest Cretaceous evolu-tion of the epicontinental sedimentary ba-sin of southeastern Poland and WesternUkraine.Geol. Quart., 49: 31-44

IRMIŃSKI WOJCIECH, NAŁĘCZ TOMASZGeographic Information Systems for oldwaste disposal sites and brownfields. PGI Special Papers, 17: 39-41

JARMOŁOWICZ-SZULC KATARZYNA,Dudok I.Migration of palaeofluids in the contactzone between the Dukla and Silesianunits, Western Carpathians evidencefrom fluid inclusions and stable isotopesin quartz and calcite.Geol. Quart., 49: 291-304

JAROSIŃSKI MAREKOngoing tectonic reactivation of theOuter Carpathians and its impact on theforeland: Results of borehole breakoutmeasurements in Poland.Tectonophysics, 410: 189-216

JURECZKA JANUSZ, Dopita M., Gałka M.,KRIEGER WŁODZIMIERZ, KWARCIŃ-SKI JAN, Martinec P.Atlas geologiczno-złożowy polskiej i cze-skiej części Górnośląskiego ZagłębiaWęglowego 1: 200 000. Geologicalatlas of coal deposits of the Polish andCzech parts of the Upper Silesian CoalBasin 1: 200 000.Państwowy Instytut Geologiczny, 31 s.,14 tabl.

KASPRZYK ALICJADiagenetic alteration of Badenian sulpha-te deposits in the Carpathian ForedeepBasin, Southern Poland: processes andtheir succession.Geol. Quart., 49: 305-316

KASPRZYK ALICJAWarunki anhydrytyzacji gipsów badeń-skich w zapadlisku przedkarpackim.Biul. Państw. Inst. Geol., 417: 5-26

Khrushevich G., Nita M., BER AN-DRZEJ, Sanko A., Fedenya S.Palaeoenvironmental and climatic chan-ges during the Early Pleistocene recordedin the lacustrine boggy fluvial sedimentsat Komorniki, NE Poland. PGI Special Papers, 16: 35-44

Kovalevych V. M., Carmona V., Pueyo J. J.,PERYT TADEUSZ MAREKUltramicrochemical analyses (UMCA)and cryogenic scanning electron micro-scopy (Cryo-SEM-EDS) of brines in halite--hosted fluid inclusions: a comparative stu-dy of analytical data.Geochemistry International, 43: 268-276

KRUPIŃSKI KRZYSZTOF MICHAŁBadania paleobotaniczne młodoplejsto-ceńskich osadów jeziornych Wysoczy-zny Płockiej.Pr. Państw. Inst. Geol., 184: 58 s.

KRZEMIŃSKA EWA, Williams I., WISZ-NIEWSKA JANINAA Late Paleoproterozoic (1.80 Ga) sub-duction related mafic igneous suite fromLomza, NE Poland.Terra Nova, 17: 442-449

LIDZBARSKI MIROSŁAWDirect groundwater discharge to the Bal-tic Sea in Gdańsk Region. PGI Special Papers, 18: 49-51

50

Brązową czcionką oznaczono publikacje indeksowane w bazach danych Instytutu Informacji Naukowej w Filadelfii (tzw. lista filadelfijska)

LIS JÓZEF, PASIECZNA ANNAAtlas geochemiczny Poznania i okolic.1: 100 000. Gleby, osady wodne, wodypowierzchniowe. Geochemical atlas ofPoznań and environs. Soils, water sedi-ments, surface waters.Państwowy Instytut Geologiczny, 24 s.,70 tabl.

LIS JÓZEF, PASIECZNA ANNAAnthropogenic soils pollution within theLegnica-Głogów Copper District. PGI Special Papers, 17: 42-48

MALEC JANLitostratygrafia pogranicza dewonu dol-nego i środkowego w regionie łysogór-skim Gór Świętokrzyskich. Biul. Państw. Inst. Geol., 415: 5-58

Mazur S., Scheck-Wenderoth M., KRZY-WIEC PIOTRDifferent modes of inversion in the Ger-man and Polish basins.Intern. J. of Earth Sci., 94: 782-798

MIKULSKI STANISŁAW Z.Geological, mineralogical and geoche-mical characteristics of the RadzimowiceAu-As-Cu deposits from the Kaczawa Mo-untains (Western Sudetes, Poland): anexample of the transition of porphyry andepithermal style.Miner. Deposita, 39: 904-920

MIOTK-SZPIGANOWICZ GRAŻYNA,Król D.The results of palynological investigationsas the evidence of development of theRzucewo culture neolithic settlement onthe coast of the Puck Lagoon. PGI Special Papers, 16: 65-70

MIZERSKI WŁODZIMIERZGeologia Polski dla geografów. Podręcz-nik. Wyd. II uaktualnione.Wydaw. Nauk. PWN: 255 s.

MIZERSKI WŁODZIMIERZ, Orłowski S.Geologia historyczna dla geografów.Podręcznik. Wyd. II uaktualnione.Wydaw. Nauk. PWN: 251 s.

MORAWSKI WOJCIECHReconstruction of ice sheet movementfrom the orientation of glacial morpholi-neaments (crevasse landforms): an exam-ple from northeastern Poland.Geol. Quart., 49: 403-416

NARKIEWICZ MAREKSeria węglanowa dewonu i karbonu w po-łudniowej części bloku górnośląskiego.Pr. Państw. Inst. Geol., 182: 46 s.

NAWROCKI JERZY, POLECHOŃSKAOLGA, LEWANDOWSKA ANNA,WERNER TOMASZOn the paleomagnetic age of the Zalaslaccolith (Southern Poland).Acta Geol. Pol., 55: 229-236

Ney R., SMAKOWSKI TADEUSZ (red.)Bilans gospodarki surowcami mineralny-mi Polski i świata 1999-2004.Wydaw. IGSMiE PAN

OLSZEWSKA BARBARAMicrofossils of the Cieszyn Beds (SilesianUnit, Polish Outer Carpathians) – a thinsections study.PGI Special Papers, 19: 58 s.

OSZCZEPALSKI SŁAWOMIR, Blundell D.Kupferschiefer copper deposits of SW Po-land. Lubin-Sieroszowice district: Lat. 51o 35’N,Long. 16o 6’E.Ore Geol. Rev., 27: 271

PACZEŚNA JOLANTA, POPRAWA PAWEŁEustatic versus tectonic control on the de-velopment of Neoproterozoic and Cam-brian stratigraphic sequences of the Lublin– Podlasie Basin (SW margin of Baltica).Geosciences Journal, 9: 117-127

Pazdur A., Korput S., Fogtman M.,Szczepanek M., Hałas S., KRĄPIECMAREK, Szychowska-Krąpiec E.Carbon-13 in á-cellulose of oak latewood(Jędrzejów, Southern Poland) during theMaunder Minimum.Geol. Quart., 49: 165-171

PERYT TADEUSZ MAREK, BUŁA ZBI-GNIEW, Hałas S., OLSZEWSKA BARBARA,Pluta I., SŁODKOWSKA BARBARANonmarine evaporites in the Lower Mio-cene of Upper Silesia (Carpathian Fore-land Basin, Poland).Geol. Carpath., 56: 327-336

PERYT TADEUSZ MAREK, Hałas S., KO-VALEVYCH VOLODYMYR M., Petry-chenko O. Y., Dzhinoridze N. M.The sulphur and oxygen isotopic compo-sition of Lower Cambrian anhydrites inEast Siberia.Geol. Quart., 49: 235-241

PERYT TADEUSZ MAREK, TOMASSI--MORAWIEC HANNA, CZAPOWSKIGRZEGORZ, Hryniv S. P., Pueyo J. J.,Eastoe C. J., Vovnyuk S.Polyhalite occurrence in the Werra (Zech-stein, Upper Permian) Peribaltic Basin of Po-land and Russia: evaporite facies constraints.Carbonates and Evaporites, 20: 182-194

Petrychenko O. Y., PERYT TADEUSZMAREK, Chechel E. I.Early Cambrian seawater chemistry fromfluid inclusions in halite from Siberianevaporites.Chem. Geol., 219: 149-161

PIEŃKOWSKI GRZEGORZ, Niedź-wiedzki G.Pterosaur tracks from the early Kimmeridgianintertidal deposits of Wierzbica, Poland.Geol. Quart., 49: 339-346

Pilecka E., PIĄTKOWSKA ANNA, GRA-NICZNY MAREKAn application of the remote sensingtechnology to the high-energy seismic ac-tivity assessment, on the example of theUpper Silesian Coal Basin (USCB). PGI Special Papers, 20: 92-98

PRZENIOSŁO STANISŁAW (red.)Bilans zasobów kopalin i wód podziem-nych w Polsce wg stanu na 31. XII. 2004.Państwowy Instytut Geologiczny: 459 s.

PRZENIOSŁO STANISŁAW (red.)Mineral resources of Poland.Państwowy Instytut Geologiczny: 95 s.

RADWANEK-BĄK BARBARAGospodarka zasobami kopalin skalnychw Karpatach w warunkach zrównoważo-nego rozwoju. Pr. Państw. Inst. Geol., 183: 123 s.

RAZOWSKA-JAWOREK LIDIA, SADUR-SKI ANDRZEJ (red.)Nitrates in groundwater. Selected papersfrom the European meeting of the Interna-tional Association of Hydrogeologists,Wisła, Poland, 4-7 June 2002.A. A. Balkema Publishers Leiden: 295 s.

Rinterknecht V. R., MARKS LESZEK, Pio-trowski J. A., Raisbeck G. M., Yiou F.,Brook E. J., Clark P. U.Cosmogenic 10Be ages on the Pomera-nian Moraine, Poland.Boreas, 34: 186-191

51

Wybrane publikacje naukowe


RYŁKO WOJCIECH, TOMAŚ ADAMBasement structure below the West Car-pathian – East Carpathian orogen junc-tion (eastern Poland, northeastern Slova-kia and western Ukraine).Geol. Carpath., 56: 29-40

SADURSKI ANDRZEJTransboundary groundwater bodies asa task of the Polish State Hydrogeologi-cal Survey PGI Special Papers, 18: 79-85

SADURSKI ANDRZEJ, Krawiec A. (red.)Współczesne problemy hydrogeologii.T. XII. Toruń, 6-9 września 2005.Wydaw. UMK: 876 s.

Śliżewski W., Salski W., WERNER ZBI-GNIEW (red.)Polscy geolodzy na pięciu kontynentach.Państwowy Instytut Geologiczny: 528 s.

Staudt M. L, KORDALSKI ZBIGNIEWFuture sea level change: a transboundaryproblem in the Baltic Sea region? – SE-AREG case study area Gdańsk. PGI Special Papers, 18: 86-92

Tarasom P., GRANOSZEWSKI WOJ-CIECH, Bezrukova E., Brewer S., Nita M.,Abzaeva A., Oberhänsli H.Quantitative reconstruction of the last in-terglacial vegetation and climate basedon the pollen record from Lake Baikal,Russia.Climate Dynamics, 46: 187-198

TRELA WIESŁAWCondensation and phosphatization of theMiddle and Upper Ordovician limesto-nes on the Malopolska Block (Poland): re-sponse to palaeooceanographic condi-tions.Sediment. Geol., 178: 219-236

Turnau E., TRZEPIERCZYŃSKA ALEK-SANDRA, Protas A.Palynostratigraphy of the MississippianŁobżonka Formation of Western Pomera-nia (NW Poland).Geol. Quart., 49: 93-98

UŚCINOWICZ SZYMON, ZACHO-WICZ JOANNATerrestrial deposits from the Słupsk Bankas an evidence of late Glacial and earlyHolocene Baltic Sea level. PGI Special Papers, 16: 133-141

UŚCINOWICZ SZYMON, ZACHOWICZJOANNA, Tobolski K., MIOTK-SZPIGA-NOWICZ GRAŻYNAOsady zbiorników akumulacji biogenicz-nej. Przewodnik do prac laboratoryjnychi terenowych. Państwowy Instytut Geologiczny: 86 s.

WOŁKOWICZ STANISŁAW, CHORO-MAŃSKI DARIUSZ, WOŁKOWICZWOJCIECH, STRZELECKI RYSZARDLiquidation and recultivation of reposito-ries containing unwanted pesticides in Po-land: current status and perspectives forsolving the problem. PGI Special Papers, 17: 89-93

ŻARSKI MARCIN, DERKACZ MAGDA(red.)Lessy i utwory lessopodobne w stratygra-fii plejstocenu. XII Konferencja Stratygra-fia plejstocenu Polski. Zwierzyniec, 31 sierp-nia-3 września 2005.Państwowy Instytut Geologiczny: 119 s.

2006Aber J. S., BER ANDRZEJ Glaciotectonism. Elsevier: 246 s.

Bąbel M., BECKER ANNA Cyclonic brine-flow pattern recorded byoriented gypsum crystals in the Badenianevaporite basin of the Northern Carpa-thian Foredeep. J. Sediment. Res., 76: 996-1011

Bielik M., Kloska K., Meurers B., Svanca-ra J., WYBRANIEC STANISŁAW, FrancsikT., Grad M., Grand T., Guterch A., Kato-na M., KRÓLIKOWSKI CZESŁAW, Miku-ska J., Pasteka R., PETECKI ZDZISŁAW,POLECHOŃSKA OLGA, Ruess D., Sza-laiova V., Sefara J., Vozar J. Gravity anomaly map of the CELEBRA-TION 2000 region. Geol. Carpath., 57: 145-156

Bińka K., BER ANDRZEJ, BAŁUK ALICJA Eemian and Vistulian pollen records fromthe Łomża region (NE Poland).Geol. Quart., 50: 437-446

BOJAKOWSKA IZABELA, GLIWICZ TO-MASZ, MAŁECKA KINGA Wyniki geochemicznych badań osadówwodnych Polski w latach 2003-2005 (Bi-

blioteka Monitoringu Środowiska).Inspekcja Ochrony Środowiska: 147 s.

BOSSOWSKI ANDRZEJ, IHNATOWICZADAM Atlas geologiczny Dolnośląskiego ZagłębiaWęglowego 1: 100 000. Geological Atlasof the Lower Silesian Coal Basin. Państwowy Instytut Geologiczny: 33 s., 19tabl.

CYMERMAN ZBIGNIEW Strefy ścinania podatnego na obszarzezłoża Fe-Ti-V „Udryń” suwalskiego masy-wu anortozytowego. Biul. Państw. Inst. Geol., 421: 15-52

CYMERMAN ZBIGNIEW Interpretacja geologiczna wyników głę-bokich sondowań sejsmicznych ekspery-mentu POLONAISE’97 dla polskiej czę-ści kratonu wschodnioeuropejskiego. Pr. Państw. Inst. Geol., 188: 167-202

Czubla P., MIZERSKI WŁODZIMIERZ(red.)Geologia regionu łódzkiego i obszarówprzyległych – „Przeszłość dla przyszłości”. Wydaw. Uniw. Łódz.

DĄBROWSKA DAGMARA, Kot-Wasik A.,Namieśnik J. Stability studies of selected phenoxyacid her-bicidies in water samples and determinationof their transformation products. Bull. Environ. Contam. Toxicol., 77: 245-251

Dentoni V., Massacci G., RADWANEK--BĄK BARBARA Visual impact of quarrying in the PolishCarpathians. Geol. Quart., 50: 383-390

Duczmal-Czernikiewicz A., JUGOWIEC--NAZARKIEWICZ MAŁGORZATA, SZY-DŁO ANDRZEJThe Pliocene-Pleistocene boundary in pe-lagic oozes of Réunion Island, Western In-dian Ocean.Acta Geol. Pol., 56: 407-419

GAŁĄZKA DARIUSZ; Die Untersuchung fennoskandischer Leit-geschiebe aus Geschiebemergeln im west-lichen Polesien, Region der Stadt Włoda-wa (östliches Polen). Archiv für Geschiebekunde [FestbandGerd Lüttig], 5: 191-196

52

53

GIERLIŃSKI GERARD, Kowalski K. Z. Footprint of an large, Early Jurassic orni-thischian from the ancient sacred site ofKontrewers, Poland. New Mexico Museum of Natural Historyand Science Bulletin, 37: 217-220

Górska M., ZABIELSKI RYSZARDPetrographic characteristics of fluvioglacialdeposits of the Odra lobe, Poland: a stati-stical analysis. Geol. Quart., 50: 239-246

GRABOWSKI JACEK, KRZEMIŃSKI LE-SZEK, NESCIERUK PIOTR, STARNAW-SKA EWAPalaeomagnetism of the teschenitic rocks(Lower Cretaceous) in the Outer WesternCarpathians of Poland: constraints for tec-tonic rotations in the Silesian unit.Geophysical Journal International, 166:1077-1094

GRABOWSKI JACEK, Pszczółkowski A.Magneto- and biostratigraphy of the Titho-nian-Berrisian pelagic sediments in the TatraMountains (central Western Carpathians,Poland): sedimentary and rock magneticchanges at the Jurassic/Cretaceous boun-dary. Cretaceous Research, 27: 398-417

GRANICZNY MAREK Exogenic geological processes as a land-form shaping factor. W: I. S. Zektser(red.) Geology and Ecosystems. Springer: 171-183

GRANICZNY MAREK Monitoring geological processes as partof general environmental monitoring. W:I. S. Zektser (red.) Geology and ecosys-tems. Springer: 309-324

GRANICZNY MAREK, Satkunas J., La-zauskiene J., Sebesta J.Geoenvironmental problems and cross--border cooperation in Central America.Episodes, 20.1

GROTEK IZABELLA Dojrzałość termiczna materii organicznejz utworów pokrywy osadowej pomor-skiego odcinka TESZ, basenu bałtyckie-go oraz obszarów przyległych. Pr. Państw. Inst. Geol., 186: 253-270

JAROSIŃSKI MAREKRecent tectonic stress field investigationsin Poland: a state of the art. Geol. Quart., 50: 303-321

JAROSIŃSKI MAREK, Beekman F., Ba-da G., Cloetingh S.Redistribution of recent collision push andridge push in Central Europe: insightsfrom FEM modelling. Geophysical Journal International, 167:860-880

JAROSIŃSKI MAREK, Dąbrowski M. Modele reologiczne litosfery w poprzekszwu transeuropejskiego w północneji zachodniej części Polski. Pr. Państw. Inst. Geol., 188: 143-166

JAWOROWSKI KRZYSZTOF, SIKOR-SKA MAGDALENAŁysogóry Unit (Central Poland) versus EastEuropean Craton – application of sedi-mentological data from Cambrian silicicla-stic association. Geol. Quart., 50: 77-88

Kania J., Różański K., Witczak S., ZU-BER ANDRZEJ On conceptual and numerical modellingof flow and transport in groundwater withthe aid of tracers. W: Soil and water pol-lution monitoring, protection and reme-diation. Nato Science Series IV: Earth and Envi-ronmental Series, 69: 199-208

KENIG KRYSTYNASurface microtextures of quartz grains fromVistulian loesses from selected profiles ofPoland and some other countries.Quatern. International, 152-153: 118-135

KIERSNOWSKI HUBERT, Buniak A.Evolution of the Rotliegend basin of north-western Poland. Geol. Quart., 50: 119-137

KOPIK JANUSZ Bathonian ammonites of the families Spha-eroceratidae Buckman and Tulitidae Buck-man from the Polish Jura Chain (SouthernPoland). PGI Special Papers, 21: 34 s.

Kotarba M. J., PERYT TADEUSZ MA-REK, Kossakowski P., Więcław D.Organic geochemistry, depositional histo-ry and hydrocarbon generation model-

ling of the Upper Permian Kupferschieferand Zechstein Limestone strata in south--west Poland. Marine and Petroleum Geology, 23:371-386

KOVALEVYCH VOLODYMYR M., Mar-shall T., PERYT TADEUSZ MAREK, Petry-chenko O. Y., Zhukova S. A.Chemical composition of seawater inNeoproterozoic: Results of fluid inclusionstudy of halite from Salt Range (Pakistan)and Amadeus Basin (Australia). Precambrian Res., 144: 39-51

Kovalevych V. M., PERYT TADEUSZ MA-REK, Zang W., Vovnyuk S. V.Composition of brines in halite-hosted fluidinclusions in the Upper Ordovician, CanningBasin, Western Australia: new data onseawater chemistry. Terra Nova, 18: 95-103

KOVALEVYCH VOLODYMYR. M., ZangW.L., PERYT TADEUSZ MAREK, Khmele-vska O. V., Hałas S., IWASIŃSKA-BU-DZYK IRENA, Boult P. J., Heithersay P. S.Deposition and chemical composition ofEarly Cambrian salt in the eastern OfficerBasin, South Australia. Australian Journal of Earth Sciences, 53:577-593

KOZDRÓJ WIESŁAW, Turniak K., Ticho-mirova M., Bombach K., Ziółkowska--Kozdrój M. Cambrian stages of magmatic activity inKaczawa metamorphic complex (West Su-detes, SW Poland) – new evidence fromzircon Pb-evaporation datings. Mineralogia Polonica Special Papers, 29:148-151

Krajewski M., OLSZEWSKA BARBARANew data about microfacies and stratigra-phy of the Late Jurassic Aj-Petri carbonatebuildup (SW Crimea Mountains, S Ukra-ine). Neues Jahrbuch für Geologie und Paläon-tologie. Monatshefte, 5: 298-312

KRÓLIKOWSKI CZESŁAWCrustal-scale complexity of the contactzone between the Palaeozoic Platformand the East European Craton in the NWPoland. Geol. Quart., 50: 33-42



KRÓLIKOWSKI CZESŁAW Zdjęcie grawimetryczne Polski – jegowartość i znaczenie dla nauk o Ziemi. Biul. Państw. Inst. Geol., 420: 7-104

KRÓLIKOWSKI CZESŁAW Brzeg kratonu wschodnioeuropejskiegow świetle danych sejsmicznych, magne-tycznych i geotermicznych w północno--zachodniej i środkowej Polsce. Pr. Państw. Inst. Geol., 188: 97-106

KRZEMIŃSKI LESZEK, POPRAWA PAWEŁ Geochemia klastycznych osadów ordo-wiku i syluru ze strefy Koszalin-Chojnicei zachodniej części basenu bałtyckiego. Pr. Państw. Inst. Geol., 186: 123-148

KRZYWIEC PIOTRTriassic-Jurassic evolution of the Pomera-nian segment of the Mid-Polish Trough –basement tectonics and subsidence pat-terns. Geol. Quart., 50: 139-150

KRZYWIEC PIOTRStructural inversion of the Pomeranian andKuiavian segments of the Mid-Polish Tro-ugh – lateral variations in timing and struc-tural style. Geol. Quart., 50: 151-167

KRZYWIEC PIOTRTriassic-Jurassic evolution of the Pomera-nian segment of the Mid-Polish Trough –basement tectonics and subsidence pat-terns (reply). Geol. Quart., 50: 491-496

KRZYWIEC PIOTR, JAROSIŃSKI MA-REK (red.) Budowa litosfery centralnej i północnejPolski – obszar projektu sejsmicznego PO-LONAISE’97. Pr. Państw. Inst. Geol., 188: 5-221

KRZYWIEC PIOTR, WYBRANIEC STA-NISŁAW, PETECKI ZDZISŁAWTektonika podłoża bruzdy śródpolskiejw centralnej i północnej Polsce – wynikianalizy danych sejsmiki refleksyjnej orazgrawimetrii i magnetyki. Pr. Państw. Inst. Geol., 188: 107-130

LENARTOWICZ LUDWIKCharakterystyka geochemiczna pozio-mów litologicznych cechsztynu w Gó-rach Świętokrzyskich. Biul. Państw. Inst. Geol., 418: 5-54

Lindner L., Bogutsky A., Gozhik P., MARKSLESZEK, Łanczont M., Wojtanowicz J.Correlation of Pleistocene deposits in thearea between the Baltic and Black Sea,Central Europe. Geol. Quart., 50: 195-210

Lockley M. G., GIERLINSKI GERARDDiverse vertebrate ichnofaunas conta-ining anomoepus and other unusual Tra-ce fossils from the Lower Jurassic of theWestern United States: Implications forpaleoecology and palichnostratigraphy. New Mexico Museum of Natural Historyand Science Bulletin, 37: 176-191

Lockley M. G., GIERLIŃSKI GERARD, Ti-tus A. L., Allbright, B.An introduction to Thunderbird footprintsat the Flag Point track site: preliminary ob-servations on Lower Jurassic theropodtracks from the Vermillion Cliffs area, so-uthwestern Utah. New Mexico Museum of Natural Historyand Science Bulletin, 37: 310-314

Lucas S. G., Klein H., Lockley M. G.,Spielmann, J. A., GIERLIŃSKI GERARD,Hunt A. P., Tanner L. Triassic-Jurassic stratigraphic distributionof the theropod footprint ichnogenus Eu-brontes. New Mexico Museum of Natural Historyand Science Bulletin, 37: 86-93

MARCINKOWSKI BOGUSŁAW Prawidłowości występowania mineraliza-cji kruszcowej w wybranych komplek-sach fundamentu krystalicznego północ-no-zachodniej Polski. Biul. Państw. Inst. Geol., 421: 53-90

MARKS LESZEK, BER ANDRZEJ, GO-GOŁEK WALDEMAR, PIOTROWSKAKRYSTYNA (red.) Mapa geologiczna Polski 1: 500 000.Geological map of Poland 1: 500 000. Państwowy Instytut Geologiczny; 4 mapykolor, przekroje geologiczne

MARKS LESZEK, Pavlovskaya I. E.Correlation of the Saalian glacial limits inEastern Poland and Western Belarus.Quatern. International, 149: 87-93

Marynowski L., Gawęda A., POPRAWAPAWEŁ, Żywiecki M. M., Kępińska B.,Merta H.Origin of organic matter from tectonic zo-

nes in the Western Tatra Mountains crystal-line basement, Poland: an example of bitu-men – source rock correlation. Marine and Petroleum Geology, 23: 261-279

MATYJA HANNA, POPRAWA PAWEŁ (red.) Ewolucja facjalna, tektoniczna i termicz-na pomorskiego segmentu szwu transeu-ropejskiego oraz obszarów przyległych. Pr. Państw. Inst. Geol., 186: 5-293

Mazur S., JAROSIŃSKI MAREK Budowa geologiczna głębokiego podło-ża platformy paleozoicznej południowo--zachodniej Polski w świetle wyników eks-perymentu sejsmicznego POLONAISE’97.Pr. Państw. Inst. Geol., 188: 203-222

MICHNIEWICZ MAREK, BOBIŃSKIWOJCIECH, SIEMIĄTKOWSKI JACEK Mineralizacja cynowa w środkowej czę-ści pasma łupkowego Starej Kamienicy. Pr. Państw. Inst. Geol., 185: 5-136

Migaszewski Z. M., Gałuszka A., Dura-kiewicz T., STARNAWSKA EWAMiddle Oxfordian-lower Kimmeridgianchert nodules in the Holy Cross Mounta-ins, south-central Poland. Sediment. Geol., 187: 11-28

MIZERSKI WŁODZIMIERZ Geologia dynamiczna., Wydaw. Nauk. PWN: 370 s.

NARKIEWICZ MAREK, Ziegler P. A. (red.)Poland: junction of the main geologicalprovinces of Europe. Special 50th Anni-versary Volume. Geol. Quart., 50: 1-210

NAWROCKI JERZY, POLECHOŃSKAOLGA, Bogucki A., Łanczont M.Palaeowind directions recorded in theyoungest loess in Poland and westernUkraine as derived from anisotropy ofmagnetic susceptibility measurements.Boreas, 35: 266-271

NAWROCKI JERZY, POPRAWA PAWEŁDevelopment of Trans-European SutureZone in Poland: from Ediacaran rifting toEarly Palaeozoic accretion. Geol. Quart., 50: 59-76

54

55


Nemcok M., KRZYWIEC PIOTR, Wojta-szek M., Ludhova L., Klecker R. A., Ser-combe W. J., Coward M. P. Tertiary development of the Polish andEastern Slovak parts of the Carpathianaccretionary wedge: insights from balan-ced cross-sections. Geol. Carpath., 57: 355-370

PACZEŚNA JOLANTA Ewolucja późnoneoproterozoiczno-wcze-snokambryjskich ryftowych depocentrówi facji w lubelsko-podlaskim basenie sedy-mentacyjnym.Pr. Państw. Inst. Geol., 186: 9-38

PASIECZNA ANNA, LIS JÓZEF (red.) i in. Interpretation of geochemical maps, ad-ditional tables, figures, maps, and relatedpublications. W: Geochemical Atlas ofEurope. Part 2 Geological Survey of Finland: 690 s.

PERYT TADEUSZ MAREKThe beginning, development and termina-tion of the Middle Miocene Badenian sa-linity crisis in Central Paratethys. Sediment. Geol., 188-189: 379-396

PETECKI ZDZISŁAW Zintegrowane modelowanie grawimetrycz-no-magnetyczne wzdłuż profilu sejsmiczne-go P4. Pr. Państw. Inst. Geol., 188: 77-88

PODHALAŃSKA TERESA, MODLIŃSKIZDZISŁAW Stratygrafia i wykształcenie facjalne osa-dów ordowiku i syluru strefy Koszalin--Chojnice; podobieństwa i różnice z ob-szarami zachodniej krawędzi kratonuwschodnioeuropejskiego i Rugii. Pr. Państw. Inst. Geol., 186: 39-78

POLECHOŃSKA OLGA, WRÓBLEW-SKA MARTAStruktura litosfery wzdłuż profili projektu PO-LONAISE’97 na podstawie dwuwymiaro-wych modelowań termiczno-grawimetrycz-nych. Pr. Państw. Inst. Geol., 188: 89-96

POPRAWA PAWEŁNeoproterozoiczny rozpad superkontynen-tu Rodinii/Pannotii – zapis w rozwoju base-nów osadowych na zachodnim skłonie Bal-tiki. Pr. Państw. Inst. Geol., 186: 165-188

POPRAWA PAWEŁRozwój kaledońskiej strefy kolizji wzdłużzachodniej krawędzi Baltiki oraz jej rela-cje do basenu przedpola. Pr. Państw. Inst. Geol., 186: 189-214

POPRAWA PAWEŁHistoria deformacji strefy Koszalin-Choj-nice (pomorski segment szwu transeuro-pejskiego) na podstawie analizy struktu-ralnej utworów paleozoicznych i mezo-zoicznych w otworach Polskie Łąki PIG1 i Toruń 1. Pr. Państw. Inst. Geol., 186: 225-252

POPRAWA PAWEŁ, Andriessen P.Wstępne wyniki termochronologicznychanaliz traków w apatytach dla północneji centralnej części basenu polskiego. Pr. Państw. Inst. Geol., 186: 271-294

POPRAWA PAWEŁ, Paszkowski M., Fan-ning M. C., Pécskay Z., NAWROCKI JE-RZY, SIKORSKA MAGDALENA Charakterystyka geochronologiczna ob-szarów źródłowych dla dolnopaleozo-icznych utworów z NW kratonu wschod-nioeuropejskiego oraz strefy Koszalin--Chojnice; datowania detrytycznych łysz-czyków (K/AR) i cyrkonów (U/PBSHRIMP). Pr. Państw. Inst. Geol., 186: 149-164

POPRAWA PAWEŁ, Sliaupa S., Sidorov V. Późnosylursko-wczesnodewońska śród-płytowa kompresja na przedpolu oroge-nu kaledońskiego (centralna część base-nu bałtyckiego) – analiza danych sej-smicznych Pr. Państw. Inst. Geol., 186: 215-224

PRZENIOSŁO STANISŁAW, AGNIESZ-KA MALON (red.) Bilans zasobów kopalin i wód podziem-nych w Polsce wg stanu na 31 XII 2005 r;Państwowy Instytut Geologiczny: 448 s.

Racki G., NARKIEWICZ MAREK (red.) Polskie zasady stratygrafii. Państwowy Instytut Geologiczny: 77 s.

Rinterknecht V. R., Clark P. U., Raisbeck G.M., Yiou F., Bitinas A., Brook E. J., MARKSLESZEK, Zelčs V., Lunkka J.-P., Pavlo-vskaya I. E., Piotrowski J. A., Raukas A.,The last deglaciation of the southeasternsector of Scandinavian ice sheet.Science, 311: 1449-1452

SMAKOWSKI TADEUSZ J., GalosKrzysztof i in.Minerals Yearbook of Poland 2000 – 2004. Wydaw. IGSMiE PAN: 516 s.

SMAKOWSKI TADEUSZ J., GalosKrzysztof i in. Bilans gospodarki surowcami mineralny-mi Polski i świata 2000-2004. Wydaw. IGSMiE PAN: 1023 s.

Taylor P. D., HARA URSZULA, JASIO-NOWSKI MAREK Unusual early development in a cyclosto-me bryozoan from the Ukrainian Miocene. Linzer biologische Beiträge, 38: 55-64

UŚCINOWICZ SZYMON A relative sea-level curve for the PolishSouthern Baltic Sea. Quatern. International, 145/146: 86-195

Wierzbowski A., Aubrecht A., GolonkaJ., GUTOWSKI JACEK, Krobicki M., Ma-tyja B. A., PIEŃKOWSKI GRZEGORZ,Uchman A. (red.) Jurassic of Poland and adjacent Slova-kian Carpathians. Field trip guidebook of7th International Congress on the JurassicSystem. Poland, Kraków, September 6-18,2006. Państwowy Instytut Geologiczny: 235 s.

WORONCOWA-MARCINOWSKA TA-TIANA Upper Devonian goniatites and cooccur-ring conodonts from the Holy Cross Mo-untains: studies of the Polish GeologicalInstitute collections. Ann. Soc. Geol. Pol., 76: 113-160

WRÓBLEWSKA MARTA, Majorowicz J.Model termiczny litosfery centralnej i pół-nocno-zachodniej Polski. Pr. Państw. Inst. Geol., 188: 69-76

ZABIELSKI RYSZARD Geschiebe-Varianz von Geschiebemer-geln – eine Anwendung statistischer Me-thoden. Statistical variance of glacial er-ratic boulders in tills – using statistical me-thods. Archiv für Geschiebekunde (FestbandGerd Lüttig), 5: 251-266

56

Państwowy Instytut Geologiczny w internecie

Serwis www.pgi.gov.plprzeznaczony dla wszystkichzainteresowanych naukami o Ziemi – zarówno dla amatorówjak i specjalistów

1 304 343 odwiedzin zarejestrował licznikstrony internetowej PIG w wersji polskiejw latach 2005-2006

Ponad 50 000odwiedzinmiesięcznie

Strony własne oddziałów Państwowego Instytutu Geologicznego

Oddział Dolnośląski http://od.pgi.gov.pl/odpig.htm

Oddział Górnośląski http://www.pigog.com.pl

Oddział Świętokrzyski http://kielce.pgi.gov.pl

Oddział Geologii Morza http://www.pgi.gda.pl

Oddział Karpacki http:// www.pigok.com.pl

Oprócz podstawowych informacji o Instytucie, zawiera materiały popularno-naukowe i edukacyjne, galerie zdjęć, relacje z bieżących wydarzeń, zapowiedzikonferencji. Umożliwia przeglądanie kilkunastu baz danych, kilku czasopism w pełnej wersji on-line i katalogów Biblioteki Geologicznej.

Państwowy Instytut Geologiczny (PIG) został powołany 7 maja 1919 r. na mocy uchwały Sejmu Ustawodawczego RP. Jest najstarszym pol-skim instytutem naukowym o zasięgu ogólnokrajowym. Prowadzi wszechstronne badania budowy geologicznej kraju, których celem jestpraktyczne wykorzystanie zgromadzonej wiedzy w gospodarce narodowej i ochronie środowiska. Instytut obok działalności naukowej wewszystkich dziedzinach nowoczesnej geologii, wypełnia również zadania państwowej służby geologicznej i państwowej służby hydrogeolo-gicznej. Zapewnia bezpieczeństwo państwa w zakresie gospodarki zasobami surowców mineralnych i wód podziemnych, monitoruje stanśrodowiska geologicznego i ostrzega o zagrożeniach naturalnych.Państwowy Instytut Geologiczny współpracuje ze służbami geologicznymi, służbami gospodarki wodnej oraz ośrodkami naukowo-badaw-czymi i szkołami wyższymi w wielu krajach. Uczestniczy w międzynarodowych programach badawczych, w tym w programach ramowychUnii Europejskiej. Jest członkiem organizacji zrzeszającej europejskie służby geologiczne – EuroGeoSurveys. Utworzone w 2001 r. Cen-trum Doskonałości Badań Środowiska Abiotycznego (REA) integruje działania Instytutu w europejskiej przestrzeni badawczej.

Zakres działań Instytutu:• wszechstronne badania budowy geologicznej Polski;• kartografia geologiczna, geośrodowiskowa i hydrogeologiczna;• ocena perspektyw zasobowych krajowych surowców mineralnych;• badanie jakości i określanie zasobów wód podziemnych, w tym także wód mineralnych i termalnych;• monitorowanie i analiza różnorodnych geologicznych aspektów środowiska naturalnego, w tym wód podziemnych;• gromadzenie, przetwarzanie i udostępnianie informacji geologicznej i geologiczno-środowiskowej o całym terytorium Polski,

włącznie z obszarem morskim;• opracowywanie ekspertyz z zakresu szeroko pojętej geologii dla administracji państwowej i samorządowej;• współpraca ze służbami geologicznymi innych krajów oraz placówkami prowadzącymi badania geologiczne;• redakcja i wydawanie map, atlasów, periodyków i serii wydawniczych z zakresu geologii.

Główna siedziba Państwowego Instytutu Geologicznego mieści się w Warszawie. Instytut posiada również sześć oddziałów regionalnych: • Dolnośląski im. prof. H. Teisseyre’a we Wrocławiu,• Górnośląski im. prof. S. Doktorowicza-Hrebnickiego w Sosnowcu,• Karpacki im. prof. M. Książkiewicza w Krakowie,• Świętokrzyski im. J. Czarnockiego w Kielcach,• Geologii Morza w Gdańsku-Oliwie,• Pomorski w Szczecinie,oraz Samodzielną Pracownię Geologii Regionu Lubelskiego w Lublinie.

Akty prawne stanowiące podstawę działalności Instytutu:• Ustawa o jednostkach badawczo-rozwojowych

z dnia 25 lipca 1985 r.• Prawo geologiczne i górnicze z dnia 1 marca 1994 r.• Prawo wodne z dnia 11 października 2001 r.

735 pracowników Zysk netto w 2005 r. – 778 tys. zł

2006 r. – 2 851,2 tys. złStatut prawny: Jednostka Badawczo-RozwojowaJednostka nadzorująca: Ministerstwo Środowiska

Dyrekcja Instytutu:

prof. dr hab. Tadeusz Perytdyrektordoc. dr hab. Andrzej GąsiewiczI zastępca dyrektora, dyrektor ds. państwowej służby geologicznej, dyrektor ds. państwowej służby hydrogeologicznejdoc. dr hab. Jerzy Nawrocki zastępca dyrektora, dyrektor ds. naukowychmgr Maria Magdalena Stacewiczzastępca dyrektora, dyrektor ds. ekonomicznych

Rada Naukowa Państwowego Instytutu Geologicznego jest orga-nem stanowiącym, inicjującym i doradczym Instytutu w zakresie jegodziałalności statutowej oraz w sprawach rozwoju kadry naukowej i ba-dawczo-technicznej.

Przewodniczący Rady Naukowej:prof. dr hab. Krzysztof Jaworowski, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa

Zastępcy Przewodniczącego Rady Naukowej:prof. dr hab. Aleksander Guterch, Instytut Geofizyki PAN, Warszawa prof. dr hab. Anna Maliszewska, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa

Do 29 grudnia 2005 r. dyrekcja Instytutu działała w składzie:

prof. dr hab. Leszek Marksdyrektorprof. dr hab. Andrzej SadurskiI zastępca dyrektora, dyrektor ds. naukowych,dyrektor ds. służby hydrogeologicznejdr Ryszard Strzeleckidyrektor ds. geoekologiiprof. dr hab. Marek Granicznydyrektor ds. zasobów informacji geologicznej mgr Maria Magdalena Stacewiczzastępca dyrektora, dyrektor ds. ekonomicznych

Dyrekcja Państwowego Instytutu Geologicznego:

Od lewej: doc. dr hab. Jerzy Nawrocki, dr Lidia Razowska-Jaworek (dyrektor Oddziału Górnośląskiego),doc. dr hab. Andrzej Gąsiewicz, dr Jan Prażak (dyrektor Oddziału Świętokrzyskiego), mgr Maria Magdalena Stacewicz, dr inż. Józef Chowaniec (dyrektor Oddziału Karpackiego), prof. dr hab. Tadeusz Peryt, dr Andrzej Stachowiak (dyrektor Oddziału Dolnośląskiego), dr Jarmila Krzymińska (dyrektor Oddziału Geologii Morza), dr Andrzej Piotrowski (dyrektor Oddziału Pomorskiego)

Członkowie Rady Naukowej:doc. dr hab. Andrzej Ber, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawamgr Wojciech Bobiński, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Dolnośląski, Wrocławdoc. dr hab. Izabela Bojakowska, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawadr inż. Zbigniew Buła, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Górnośląski, Sosnowiec dr inż. Józef Chowaniec, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Karpacki, Krakówmgr Ryszard Dobracki, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Pomorski, Szczecindr Zbigniew Frankowski, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawamgr Waldemar Gogołek, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawamgr inż. Martyna Guzik, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Górnośląski, Sosnowiec mgr Gertruda Herman, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Świętokrzyski, Kielce prof. dr hab. inż. Andrzej Jasiński, Zakład Geologii Stosowanej i Geochemii, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław prof. dr hab. inż. Zdzisław Kłeczek, Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków, doc. dr hab. Zbigniew Kowalczewski, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Świętokrzyski, Kielcemgr Olimpia Kozłowska, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawamgr Regina Kramarska, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Geologii Morza, Gdańsk-Oliwa mgr inż. Anna Maksymowicz, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawaprof. dr hab. Ryszard Marcinowski, Wydział Geologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa prof. dr hab. Leszek Marks, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa

doc. dr hab. Hanna Matyja, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawadoc. dr hab. Zdzisław Modliński, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawamgr Teresa Mrozek Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Karpacki, Krakówprof. dr hab. Barbara Olszewska, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Karpacki, Krakówdoc. dr hab. Sławomir Oszczepalski, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawaprof. dr hab. Tadeusz Peryt, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawaprof. dr hab. inż. Joanna Pinińska, Wydział Geologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawaprof. dr hab. Krystyna Piotrowska, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawaprof. dr hab. Marcin Piwocki, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa dr hab. inż. prof. PŚ Krystian Probierz, Politechnika Śląska, Gliwicedr inż. Wojciech Ryłko, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Karpacki, Krakówprof. dr hab. Andrzej Sadurski, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawadoc. dr hab. Magdalena Sikorska-Jaworowska, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawadr hab. inż. prof. AGH Tadeusz Słomka, Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków prof. dr hab. Stanisław Speczik, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawadr Andrzej Stachowiak, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Dolnośląski, Wrocławprof. dr hab. inż. Andrzej Szczepański, Akademia Górniczo-Hutnicza, Krakówdr hab. Szymon Uścinowicz, Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Geologii Morza, Gdańsk-Oliwa mgr Ewa Włodarczyk, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa

Wiele stron o Ziemi

Schemat organizacyjny Państwowego Instytutu Geologicznego

Muzeum Geologiczne PIGhttp://www.pgi.gov.pl/muzeum_geologiczne/

Surowce mineralne Polskihttp://www.pgi.gov.pl/surowce_mineralne/

Centralna Baza danych Geologicznychhttp://baza.pgi.gov.pl/website/cbdg

Baza danych hydrogeologicznych - Bank HYDROhttp://www.pgi.gov.pl/hydro/

Centrum Doskonałości REAhttp://www.pgi.gov.pl/rea_pl/

Baza danych Infogeoskarbhttp://baza.pgi.waw.pl/igs/

Zasoby kartografii seryjnejhttp://www.pgi.gov.pl/mapy/index.html

Budowa geologiczna Polski w wersji 3Dhttp://www.pgi.gov.pl/3d/

Raport 2005-2006

Raport 2005-2006

PaństwowyInstytut

Geologiczny

PaństwowyInstytut

GeologicznySłowo wstępne dyrektora.................................................................................................................. 1Najważniejsze wydarzenia 2005................................................................................................... 2Najważniejsze wydarzenia 2006................................................................................................... 3Budżet.................................................................................................................................................. 4Pracownicy.......................................................................................................................................... 4Badania regionalne ........................................................................................................................... 6Geologia morza................................................................................................................................. 12Geologia gospodarcza..................................................................................................................... 14Geologia środowiskowa ................................................................................................................... 18Kartografia geologiczna ................................................................................................................... 22Hydrogeologia i geologia inżynierska ............................................................................................ 28Geozagrożenia .................................................................................................................................. 34Informacja geologiczna .................................................................................................................... 36

Centralne Archiwum Geologiczne......................................................................................... 36Bazy danych ............................................................................................................................ 36Infrastruktura informatyczna .................................................................................................. 39Biblioteka Geologiczna .......................................................................................................... 39

Badania laboratoryjne ...................................................................................................................... 40Współpraca z zagranicą .................................................................................................................. 42REA ...................................................................................................................................................... 44Muzeum Geologiczne....................................................................................................................... 45Upowszechnianie wiedzy o środowisku geologicznym ................................................................ 46Wydawnictwa .................................................................................................................................... 48Wybrane publikacje naukowe.......................................................................................................... 50Państwowy Instytut Geologiczny w internecie ................................................................................ 56

Opracowanie: Anna Bagińska, Monika Cyrklewicz, Joanna Kaczmarzyk, Maja Kowalska, Mirosław Rutkowski, Ilona Śmietańska, Barbara Żbikowska(na podstawie sprawozdań rocznych kierowników tematów i jednostek organizacyjnych Państwowego Instytutu Geologicznego)

Projekt graficzny: Anna Bagińska, Monika Cyrklewicz, Joanna Kaczmarzyk

Okładka: Przestrzenne modele wgłębnej budowy geologicznej Polski (opracowanie: PIG, PAN, Uniwersytet Śląski, Wydział Geologii UW)

© Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 2007

Druk i oprawa: Argraf Sp. z o.o.03-301 Warszawa, ul. Jagiellońska 76tel./fax (022) 811 51 11, (022) 614 53 31www.argraf.pl

Skład i łamanie: Katarzyna Płońska

ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawatel. (+48-22) 849 53 51, fax 849 53 42http://www.pgi.gov.ple-mail: [email protected]

ODDZIAŁ DOLNOŚLĄSKIAl. Jaworowa 19, 53-122 Wrocławtel. (+48-71) 337 20 91-93 fax 337 20 89e-mail: [email protected]

ODDZIAŁ GEOLOGII MORZAul. Kościerska 5, 80-328 Gdańsktel. (+48-58) 554 29 09, fax 554 29 10e-mail: [email protected]

ODDZIAŁ GÓRNOŚLĄSKIul. Królowej Jadwigi 1, 41-200 Sosnowiectel. (+48-32) 266 20 36-37 fax 266 55 22e-mail: [email protected]

ODDZIAŁ KARPACKIul. Skrzatów 1, 31-560 Krakówtel. (+48-12) 411 58 44, fax 411 26 32e-mail: [email protected]

ODDZIAŁ POMORSKIul. Wieniawskiego 20, 71-130 Szczecintel. (+48-91) 432 34 30, fax 432 34 48e-mail: [email protected]

ODDZIAŁ ŚWIĘTOKRZYSKIul. Zgoda 21, 25-953 Kielcetel. (+48-41) 361 25 37, fax 361 24 93e-mail: [email protected]

Samodzielna Pracownia Geologii Regionu Lubelskiegoul. Mełgiewska 7-9, 20-952 Lublintel. (+48-81) 749 12 50fax (+48-81) 749 12 50e-mail: [email protected]

Państwowy Instytut Geologiczny

ISBN 978-83-7538-156-6

Raport 2005

Documents

Transcript of Raport 2005