Rapo Rt - ChronmyKlimat.pl...oceny śladu węglowego powiatu STAROGARDZKIEGO dla lat 2005 i 2010...

oceny śladu węglowego powiatu STAROGARDZKIEGO

dla lat 2005 i 2010

RapoR t

Instytut na rzecz Ekorozwojuul. Nabielaka 15 lok. 1, 00-743 Warszawatel. 22 851-04-02, -03, -04, faks 22 851-04-00e-mail: [email protected], http://www.ine-isd.org.pl

slad_weglowy_okladka_starogard.indd 1 2013-04-09 13:34:38

Wykaz ważniejszych publikacji i opracowań przygotowanych przez Instytut na rzecz Ekorozwoju od 2006 r.

• Polityka energetyczna Polski. Deklaracje i rzeczywistość. Warszawa 2006.• Biopaliwa w Polsce. Możliwości i wyzwania. Warszawa 2007.• Funkcjonowanie systemu białych certyfikatów w Polsce jako mechanizmu stymulującego zachowania energooszczędne

– zasady i szczegółowa koncepcja działania. Wspólnie z firmą Procesy Inwestycyjne. Warszawa 2007.• Możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii w Polsce do roku 2020. Wspólnie z Instytutem Energetyki Odnawialnej. Warszawa 2007.

• Natura 2000 w edukacji szkolnej. Poradnik dla nauczycieli. Warszawa 2007.• Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Krajowego Planu Strategicznego Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-

2013. Wspólnie z firmami Agrotec Polska Sp. zo.o. i Agrotec-Spa. Warszawa 2007.• Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej. Warszawa 2007. Wspólnie z Instytutem Ochrony Środowiska.

• Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Wspólnie z firmami Agrotec Polska Sp. zo.o. i Agrotec-Spa. Warszawa 2007.

• Barometr zrównoważonego rozwoju. Warszawa 2008.• Fundusze Unii Europejskiej na lata 2007-2013 a ochrona klimatu. Warszawa 2008.• Jak chronić klimat na poziomie lokalnym. Warszawa 2008.• Jaka energetyka w zrównoważonym rozwoju? Warszawa 2008.• Społeczeństwo obywatelskie wobec konsekwencji zmian klimatu. Warszawa 2008.• Twoje miasto – Twój klimat. Warszawa 2008. • 2°C – granica nie do przekroczenia. Tłumaczenie, Warszawa 2009.• Alternatywna Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku. Raport techniczno-metodologiczny. Warszawa 2009.• Alternatywna Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku. Raport dla osób podejmujących decyzje. Warszawa 2009.• Barometr zrównoważonego rozwoju 2008/2009. Warszawa 2009.• Energetyka jądrowa – przebieg debaty w Niemczech. Warszawa 2009.• Energia – konieczność ale i odpowiedzialność. Broszura dla społeczeństwa. Warszawa 2009.• Jak zapewnić rozwój zrównoważony terenów otwartych? Warszawa 2009.• Jak zapewnić rozwój zrównoważony terenów zurbanizowanych? Metropolie. Warszawa 2009. • Jaki transport w zrównoważonym rozwoju? Warszawa 2009.• Klimat a gospodarowanie wodami. Warszawa 2009.• Klimat a turystyka. Warszawa 2009.• Małe ABC… Ochrony klimatu. Warszawa, trzy wydania: 2007, 2008 i 2009.• Polityka klimatyczna Polski – wyzwaniem XXI wieku. Wspólnie z Polskim Klubem Ekologicznym. Warszawa 2009.• Drugie spotkanie na temat energetyki jądrowej (kraje skandynawskie). Warszawa 2010. • Energetyka rozproszona jako odpowiedź na potrzeby rynku (prosumenta) i pakietu energetyczno-klimatycznego. Warszawa 2010.• Kompleksowa ewaluacja programu ekokonwersji w Polsce. Wspólnie z firmą Ernst & Young. Warszawa 2010.• Natura 2000. ABC dla turystyki. Warszawa 2010• Prognozy oddziaływania na środowisko projektu Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. Wspólnie z firma WS Atkins. Warszawa 2010.

• Energetyka rozproszona. Od dominacji energetyki w gospodarce do zrównoważonego rozwoju, od paliw kopalnych do energetyki odnawialnej i efektywności energetycznej. Wspólnie z Polskim Klubem Ekologicznym Okręg Mazowiecki. Warszawa 2011.

• Komplet 11 broszur dotyczących: małej biogazowni rolniczej, domu pasywnego, energetyki rozproszonej, energii w gospodarstwie rolnym, energii w obiekcie turystycznym, energooszczędnego domu i mieszkania, inteligentnych systemów zarządzania użytkowaniem energii, samochodu elektrycznego, urządzeń konsumujących energię, zielonej energii i zrównoważonego miasta – zrównoważonej energii. Warszawa 2011.

• Barometr zrównoważonego rozwoju 2010-2011. Warszawa 2012.• Instrumenty realizacji Alternatywnej polityki energetycznej Polski do roku 2030 (wybrane zagadnienia). Warszawa, 2012.• Świadomość ekologiczna turystów. Warszawa 2012. • Trzecie spotkanie na temat energetyki jądrowej: Francja, Niemcy, Japonia po Fukushimie. Warszawa 2012.• Raport o stanie przygotowań lokalnych do zmian klimatu. Raport otwarcia. Warszawa. 2012.• Węgiel brunatny – paliwo bez przyszłości. Warszawa 2012.• Rozdroża polskiej energetyki. Poradnik dla parlamentarzystów. Warszawa 2012.• O energetyce przyjaznej środowisku prawie wszystko. Mały leksykon dla dziennikarzy. Wersja elektroniczna. Warszawa 2012.

Wy daw ca: Fundacja In sty tut na rzecz Eko ro zwo juul. Na bie la ka 15, lok. 1, 00-743 War sza watel. 22 851-04-02, -03, -04, faks 22 851-04-00 e-m ail: ine@in e -isd.org.pl, http://www.in e -isd.org.pl

Fundacja Instytut na rzecz Ekorozwoju (InE) jest pozarządową organizacją typu think-tank powstałą w 1990 r. z inicjatywy kilku członków Polskiego Klubu Ekologicznego. InE zajmuje się promowaniem i wdrażaniem zasad oraz rozwiązań służących zrównoważonemu rozwojowi Polski, dążąc do jej proekologicznej restrukturyzacji. W swojej działalności kieruje się misją: budowania pozytywnych relacji między rozwojem społecznym i gospodarczym a ochroną środowiska oraz występowania w interesie obecnego i przyszłych pokoleń. Fundacja Instytut na rzecz Ekorozwoju współpracuje z krajowym i europejskim ruchem pozarządowym. Instytut ma doświadczenie w tworzeniu strategii ekorozwoju wspólnie ze społecznościami lokalnymi – ich samorządami i partnerami społecznymi, ekologicznymi i partnerami otoczenia biznesu. Opracowania InE wykorzystują parlamentarzyści, administracja rządowa i samorządowa, naukowcy, studenci i uczniowie.

In sty tu cje i oso by pra gną ce wes przeć dzia łal ność na rzecz eko ro zwo ju mogą doko ny wać wpłat na konto: Bank Pe KaO SA, II Od dział w War sza wieWpła ty w PLN: 92 1240 1024 1111 0000 0267 8197

Re dak cja ję zy ko wa: Maria Prosińska-JacklPro jekt graficzny: Joanna Chatizow i Leszek Kosmalski - Wydawnictwo Wiatr s. c.Skład kom pu te ro wy: Leszek KosmalskiDruk i oprawa: GRAFIX Centrum Poligrafii, ul. Bora Komorowskiego 24, 80-377 Gdańsk

© Co py ri ght by Fundacja In sty tut na rzecz Eko ro zwo ju, War sza wa 2012ISBN: 978-83-89495-93-8Wy dru ko wa no na pa pie rze eko lo gicz nym

Projekt „Dobry Klimat dla Powiatów" jest realizowany przy udziale środków instrumentu finansowego LIFE i Komisji Europejskiej oraz dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej


Warszawa, 2013


dla lat 2005 i 2010

RapoR t

starograd_slad_weglowy_srodek.indd 1 2013-04-09 13:56:25

2 powiat StaRoGaRDZKi lata 2005 i 2010

SpIS TREścI

Streszczenie 5

Wprowadzenie 6

1. charakterystyka powiatu starogardzkiego 7

1.1. Charakterystyka sektora mieszkaniowego 7 1.2. Charakterystyka sektora przemysłowego 7 1.3. Zaopatrzenie powiatu w energię cieplną 8 1.4. Zużycie energii elektrycznej 9 1.5. Charakterystyka odbiorców i zużycie gazu ziemnego 10

2. Ocena poziomu emisji gazów cieplarnianych w powiecie starogardzkim w podziale na sektory 11

2.1. Ocena poziomu emisji gazów cieplarnianych powstających w przemyśle, energetyce i gospodarce mieszkaniowej 11

2.1.1. Wielkość emisji CO2 w wyniku zużycia energii elektrycznej 11 2.1.2. Wielkość emisji CO2 w wyniku zużycia energii cieplnej 11 2.1.3. Wielkość emisji CO2 w wyniku zużycia gazu ziemnego 12 2.1.4. Sumaryczna wielkość emisji CO2 w wyniku zużycia energii 13 2.2. Ocena poziomu emisji gazów cieplarnianych powstających w transporcie 13 2.2.1. Podstawowe informacje wykorzystane do oceny 13 2.2.2. Emisja w roku 2005 15 2.2.3. Emisja w roku 2010 16 2.3. Ocena poziomu emisji gazów cieplarnianych powstających w gospodarce

odpadami komunalnymi oraz w procesie oczyszczania ścieków komunalnych 18 2.4. Ocena poziomu emisji gazów cieplarnianych powstających w rolnictwie

i wynikających z użytkowania terenów 19

3. Emisja gazów cieplarnianych i ślad węglowy w powiecie starogardzkim – podsumowanie 20

4. Rekomendacje działań mających na celu redukcję emisji gazów cieplarnianych w powiecie starogardzkim 21

4.1. Emisja gazów cieplarnianych powstających w przemyśle, energetyce i gospodarce mieszkaniowej 21

4.2. Emisja gazów cieplarnianych powstających w transporcie 23 4.3. Emisja gazów cieplarnianych powstających w gospodarce

odpadami komunalnymi oraz w procesie oczyszczania ścieków komunalnych 24


3

raport oceny śladu węglowego

4.4. Zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych powstających w rolnictwie i wynikających z użytkowania terenów 24

5. Zalecenia dotyczące bazy informacyjnej do przyszłych obliczeń śladu węglowego w powiecie starogardzkim 25

5.1. Emisja gazów cieplarnianych powstających w przemyśle, energetyce i gospodarce mieszkaniowej 25

5.2. Emisja gazów cieplarnianych powstających w transporcie 26 5.3. Emisja gazów cieplarnianych powstających w gospodarce odpadami

komunalnymi oraz w procesie oczyszczania ścieków komunalnych 26 5.4. Emisja gazów cieplarnianych powstających w rolnictwie

i wynikających z użytkowania terenów 26

Literatura i strony internetowe 28

SpIS TAbEL

Tab. 1. Zużycie ciepła w powiecie starogardzkim w latach 2005 i 2010 8Tab. 2. Zużycie energii elektrycznej w województwie pomorskim w 2009 r. 9Tab. 3. Zużycie energii elektrycznej w powiecie starogardzkim w latach 2005 i 2010 9 Tab. 4. Zużycie gazu w powiecie starogardzkim w latach 2005 i 2010 10Tab. 5. Emisja CO2 w wyniku zużycia energii elektrycznej w powiecie starogardzkim

w latach 2005 i 2010 11Tab. 6. Emisja CO2 w wyniku zużycia ciepła w powiecie starogardzkim w latach 2005 i 2010 12Tab. 7. Emisja CO2 w wyniku zużycia gazu ziemnego przez powiat starogardzki

w latach 2005 i 2010 12Tab. 8. Emisje CO2 w wyniku zużycia energii ze wszystkich źródeł w powiecie

starogardzkim w latach 2005 i 2010 13Tab. 9. Emisje roczne CO2eq – transport drogowy w powiecie starogardzkim w 2005 r. 15Tab. 10. Emisje roczne CO2eq – transport drogowy w powiecie starogardzkim w 2010 r. 17Tab. 11. Zbiorcze zestawienie danych dotyczących emisji gazów cieplarnianych

powstających w gospodarce odpadami komunalnymi oraz w procesie oczyszczania ścieków komunalnych powiatu starogardzkiego 18

Tab. 12. Emisja gazów cieplarnianych z rolnictwa w powiecie starogardzkim (z podziałem na źródła emisji) 19

Tab. 13. Bilans emisji i pochłaniania gazów cieplarnianych (netto) dla poszczególnych kategorii użytkowania gruntów w ramach sektora „Użytkowanie gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwo” w powiecie starogardzkim w latach 2005 i 2010 20



Tab. 14. Bilans emisji i pochłaniania gazów cieplarnianych (netto) dla sektora „Użytkowanie gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwo” w powiecie starogardzkim latach 2005 i 2010. 20

Tab. 15. Emisja gazów cieplarnianych i ślad węglowy dla powiatu starogardzkiego w latach 2005 i 2010 21

Tab. 16. Dostępność danych pozwalających określić wpływ rolnictwa na emisję gazów cieplarnianych 27

Tab. 17. Dostępność danych pozwalających określić wpływ zmiany użytkowania terenu na emisję gazów cieplarnianych 27

SpIS RySunKóW

Rys. 1. Sieć drogowa w powiecie starogardzkim w 2005 r. 14Rys. 2. Sieć drogowa w powiecie starogardzkim w 2010 r. 14Rys. 3. Roczne jednostkowe emisje CO2eq na jeden kilometr drogi

w powiecie starogardzkim w 2005 r. [w kg] 16Rys. 4. Roczne jednostkowe emisje CO2eq na jeden kilometr drogi

w powiecie starogardzkim w 2010 r. [w kg] 17

CH4 metanCO2 dwutlenek węglaCO2eq ekwiwalent dwutlenku węglaDOKLIP tytuł projektu „Dobry klimat dla

powiatów”EU ETS European Union Emissions Trading

Scheme (europejski system handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych)

GJ gigadżul, jednostka energiiGUS Główny Urząd StatystycznyGW gigawat, jednostka mocyGWh kilowatogodzina, jednostka energiiHFC fluorowęglowodoryInE Instytut na rzecz EkorozwojukV kilowolt, jednostka napięcia

kWh kilowatogodzina, jednostka energiim2 metr kwadratowym3 metr sześciennyMg megagram, jednostka masy

(1 mln gramów; tona)MJ megadżul, jednostka energiiMW megawat, jednostka mocyMWh megawatogodzina, jednostka energiiN2O podtlenek azotuNOx tlenki azotuOZE odnawialne źródła energiiPFC perfluorowęglowodorySF6 sześciofluorek siarkiSO2 dwutlenek siarkiUE Unia Europejska

WyKAZ SKRóTóW


5


STRESZcZEnIE

Niniejsze opracowanie zostało wykonane w ramach projektu „Dobry klimat dla powiatów” (DOKLIP) realizowanego przez Instytut na rzecz Ekorozwoju przy wsparciu Związku Powiatów Polskich i organizacji Community Energy Plus z Wielkiej Brytanii. Zawiera ono wyniki obliczania emisji gazów cieplarnianych ogółem i na głowę mieszkańca, czyli tzw. ślad węglowy. Metodyka tych wyliczeń jest opisana w oddzielnym opracowaniu(1). W trakcie prac kierowano się, w takim stopniu, w jakim było to możliwe, metodyką Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu czyli zespołu powołanego przez ONZ, który stosuje tę metodykę do oceny postępów poszczegól-nych krajów w dziedzinie ochrony klimatu. Opracowaniem objęto główne obszary emisji gazów cieplarnianych w powiecie starogardzkim, tzn. przemysł, energetykę i gospodarkę mieszkanio-wą, transport, gospodarkę odpadami komunalnymi oraz procesy oczyszczania ścieków komu-nalnych, rolnictwo, a także użytkowanie gruntów w latach 2005 i 2010. Całkowita emisja gazów cieplarnianych powiatu starogardzkiego spadła w badanym okresie (lata 2005-2010) z poziomu 1142,3 tys. Mg CO2eq do 1134,2 tys. Mg CO2eq, tj. o 0,7 %. W prze-liczeniu na jednego mieszkańca emisja całkowita w roku 2005 wynosiła 9,4 Mg CO2eq/rok/osobę, a w 2010 roku – 9,2 Mg CO2eq/rok/osobę, tj. o 2% mniej. Jest to nieco mniej niż średnia krajowa, w wymienionych latach odpowiednio 7,8% i 11,5%. Największy wzrost zanotowano w obszarze transportu; emisja wzrosła tu o ponad 34%. Wy-raźny wzrost nastąpił również w sektorze gospodarki odpadami i oczyszczania ścieków, bo o ponad 16%. Natomiast emisja z obszaru przemysłu, energetyki i gospodarki mieszkaniowej spadła o ponad 8%. Bilans emisji i pochłaniania gazów cieplarnianych poprawił się o ponad 12%, co jest związane ze zmianami w użytkowaniu terenów.Jednocześnie warto zauważyć, że możliwości ograniczenia emisji gazów cieplarnianych wyni-kających z funkcjonowania powiatu są znaczne i wymagają opracowania oraz podjęcia reali-zacji Programu ograniczenia emisji gazów cieplarnianych w powiecie starogardzkim.

(1) Metodyka oceny poziomu emisji gazów cieplarnianych dla wybranych powiatów dla lat 2005 i 2010 z podziałem na sektory, Warszawa, wrzesień 2012.



WpROWADZEnIE

Celem opracowania jest wykonanie obliczeń śladu węglowego dla lat 2005 i 2010 w następujących zakresach tematycznych: przemysł, energetyka, gospodarka mieszkaniowa, transport, gospodar-ka odpadami komunalnymi oraz procesy oczyszczania ścieków komunalnych, a także rolnictwo i użytkowanie gruntów.Ślad węglowy rozumiany jest jako całkowita suma emisji gazów cieplarnianych wywołanych bez-pośrednio lub pośrednio na danym obszarze. Ślad węglowy obejmuje emisje sześciu gazów cie-plarnianych wymienionych w Protokole z Kioto: dwutlenku węgla (CO2), metanu(CH4), podtlenku azotu (N2O) oraz gazów fluorowanych: fluorowęglowodory (HFC), perfluorowęglowodory (PFC) oraz sześciofluorek siarki (SF6). Miarą śladu węglowego jest Mg CO2eq/osobę/rok – emisja gazów cieplarnianych na danym obszarze przypadająca na jedną osobę w ciągu roku, wyrażona jako ekwiwalent dwutlenku węgla. Obliczenia dotyczące powiatu starogardzkiego wykonał zespół w składzie:• Dr inż. Arkadiusz Węglarz z Politechniki Warszawskiej – w zakresie przemysłu, energetyki i go-

spodarki mieszkaniowej; • Firma „TRANSEKO Brzeziński, Dybicz, Szagała sp.j. ” – w zakresie transportu;• Dr inż. Piotr Manczarski z Politechniki Warszawskiej – w zakresie gospodarki odpadami komu-

nalnymi oraz procesów oczyszczania ścieków komunalnych;• Anna Dąbrowska z Instytutu na rzecz Ekorozwoju przy konsultacji Marcina Żaczka – w zakresie

rolnictwa i użytkowania gruntów;• Dr Andrzej Kassenberg z Instytutu na rzecz Ekorozwoju, ekspert ds. klimatu w projekcie DOKLIP

– w zakresie nadzoru merytorycznego;• Dr Wojciech Szymalski z Instytut na rzecz Ekorozwoju, koordynator projektu DOKLIP – w zakre-

sie organizacji prac.Wykonanie obliczeń nie byłoby możliwe bez współpracy z władzami powiatu, które przygotowały informacje wyjściowe do przeprowadzania analizy.


7


1. chARAKTERySTyKA pOWIATu STAROGARDZKIEGO

Powiat starogardzki leży na południowych obrzeżach województwa pomorskiego. Według da-nych GUS stan ludności tego powiatu na dzień 31 grudnia 2005 roku wynosił 122 116 mieszkań-ców, a na koniec 2010 roku – 124 013 mieszkańców. W skład powiatu starogardzkiego wchodzi 13 gmin (3 miejskie, 1 miejsko-wiejska i 9 wiejskich). Są to:• Bobowo – gmina wiejska, 3072 mieszkańców;• Czarna Woda – gmina miejska, 3444 mieszkańców,• Kaliska – gmina wiejska, 5236 mieszkańców;• Lubichowo – gmina wiejska, 6142 mieszkańców;• Osieczna – gmina wiejska, 2936 mieszkańców;• Osiek – gmina wiejska, 2474 mieszkańców;• Skarszewy – gmina miejsko-wiejska, 14 182 mieszkańców;• Skórcz – gmina miejska, 3686 mieszkańców;• Skórcz – gmina wiejska, 4679 mieszkańców;• Smętowo Graniczne – gmina wiejska, 5355 mieszkańców;• Starogard Gdański – gmina miejska, 47 187 mieszkańców; • Starogard Gdański – gmina wiejska, 14 577 mieszkańców; • Zblewo – gmina wiejska, 11 043 mieszkańców.

1.1. Charakterystyka sektora mieszkaniowego

Według danych GUS powierzchnia użytkowa mieszkań w 2005 roku w powiecie starogardzkim wynosiła 2 740 000 m2. W 2009 roku w powiecie starogardzkim oddano do użytku 464 mieszka-nia, a zasoby mieszkaniowe w przeliczeniu na 1000 ludności wynosiły 304 mieszkania. Większość powiatu ma dość dobrze rozwiniętą sieć kanalizacyjną i wodociągową. Z instalacji wodociągowej korzysta 86,6% ogółu ludności powiatu, a z sieci kanalizacyjnej odpowiednio – 52,5%.

1.2. Charakterystyka sektora przemysłowego

Główne zakłady przemysłowe w powiecie starogardzkim to:• Zakłady Farmaceutyczne POLPHARMA S.A. – produkcja farmaceutyczna;

liczba zatrudnionych – 1483;• Fabryka Mebli Okrętowych FAMOS Sp. z o.o. – produkcja drzewna i metalowa;

liczba zatrudnionych – 498;• Destylarnia Sobieski S.A. – produkcja wyrobów spirytusowych; liczba zatrudnionych – 385;• STEICO S.A. Zakład w Czarnej Wodzie – produkcja płyt twardych i porowatych,

liczba zatrudnionych – 185;• Zakład Energetyki Cieplnej STAR-PEC Sp. z o.o., Starogard Gdański – wytwarzanie i przesyłanie

pary wodnej, gorącej wody i powietrza do układów klimatyzacyjnych; liczba zatrudnionych – 62;• IGLOTEX S.A. w Skórczu – branża spożywcza: produkcja mrożonych wyrobów garmażeryjnych,



takich jak pizza, zapiekanki, pierogi, knedle, kluski, kopytka, pyzy, uszka itp.;• SW-SOLAR Czarna Woda Sp. z o.o. :• Elektrociepłownia Starogard Sp. z o.o. w Starogardzie Gdańskim,• Zakłady Wielobranżowe FAST Sp. z o.o. w Gdańsku Zakład Produkcyjny Nr 3 w Skórczu,• Gminna Energetyka Cieplna Sp. z o.o. w Skarszewach.

1.3. Zaopatrzenie powiatu w energię cieplną

Według deklaracji gmin powiatu starogardzkiego głównym sposobem ogrzewania są indywi-dualne piece węglowe. Gminy posiadające sieć ciepłowniczą jako kolejny sposób ogrzewania wskazują gaz z sieci (miasto i gmina Starogard Gdański) lub ogrzewanie typu miejskiego (Skar-szewy, Smętowo Graniczne, miasto Starogard Gdański). Sposobem ogrzewania pozostałych gmin jest też ogrzewanie olejem opałowym lub biomasą (głównie drewnem). Najmniej istot-nym źródłem ogrzewania są odnawialne źródła energii oraz kolektory słoneczne. Największy udział w ogólnym zapotrzebowaniu na ciepło ma budownictwo mieszkaniowe – ok. 66%, a dalej: przemysł – 18%, obiekty użyteczności publicznej – 11% oraz usługi i rzemiosło – ok. 5%. Na terenie powiatu starogardzkiego sieć ciepłownicza jest rozwinięta w niewielkim stopniu wyłącznie na terenach zwartej zabudowy. Na koniec 2009 roku całkowita długość sieci cie-płowniczej przesyłowej wynosiła 42,8 km, a sieci doprowadzającej do budynków i innych obiektów – 28 km. Łącznie sieć ciepłowniczą zasilają 41 kotłownie(2). Na podstawie danych z Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego i wyżej po-danych informacji dokonano oszacowań zużycia ciepła w podziale na nośniki energii oraz w podziale na sektory gospodarki powiatu. Wyniki oszacowań zestawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Zużycie ciepła w powiecie starogardzkim w latach 2005 i 2010

PaliwaZużycie w jedn. naturalnych Zużycie w MWh

2005 r. 2010 r. 2005 r. 2010 r.

Drewno (biomasa) [Mg] 8 110

Gaz płynny [Mg] 115 1 580 1 511

Gaz ziemny [tys. m3] 9 754 9 331 94 814 90 695

Olej opałowy [Mg] 3 151 36 894 35 291

Węgiel [Mg] 93 649 518 881 496 340

Razem 652 169 623 837

Razem bez gazu ziemnego 557 355 533 143

Razem bez gazu ziemnego w podziale na:

Sektor mieszkaniowy 367 854 351 874

Sektor przemysłowy 100 324 95 966

Pozostałe sektory 89 177 85 303

(2) Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009–2010, czerwiec 2011, Starostwo Powiatowe w Stargardzie Gdańskim.


9


1.4. Zużycie energii elektrycznej

Zużycie energii elektrycznej przez gospodarstwa domowe według GUS w 2010 roku w powiecie starogrodzkim wyniosło 96,6 GWh, czyli 777 kWh/mieszkańca. Na koniec 2009 roku było w powiecie ogółem 42 027 odbiorców energii elektrycznej. Liczba odbiorców energii elektrycznej w miastach, która wynosiła 21 793, jest zbliżona do liczby odbiorców energii na wsi, która wynosiła 20 234. Zużycie energii przez gospodarstwa domowe w 2005 roku przyjęto na poziomie roku 2006, kiedy zużycie to wynosiło 93,3 GWh. Według danych GUS zużycie energii elektrycznej w województwie pomorskim w 2009 roku, w po-szczególnych działach gospodarki, przedstawiało się tak, jak jest to zaprezentowane w tabeli 2.

Tabela 2. Zużycie energii elektrycznej w województwie pomorskim w 2009 r.

Sektory gospodarki województwa GWh Procent zużycia

Energetyka 262 4

Przemysł 2 312 33

Gospodarstwa domowe 1 707 24

Pozostali drobni odbiorcy 2 239 31

Inni (transport, wodociągi) 547 8

Zużycie ogółem 7 067 100

Przyjęto, że proporcje w zużyciu energii elektrycznej przez poszczególne działy gospodarki w po-wiecie starogardzkim są takie same jak w całym województwie pomorskim. Mając dane GUS o zu-życiu energii elektrycznej przez gospodarstwa domowe w 2005 i w 2010 roku w powiecie staro-gardzkim, wyliczono zużycie energii elektrycznej przez pozostałe sektory. Wyniki tych oszacowań przedstawiono w tabeli 3.

Tabela 3. Zużycie energii elektrycznej w powiecie starogardzkim w latach 2005 i 2010

Sektory gospodarki powiatuZużycie energii elektrycznej [w MWh]

2005 r. 2010 r.

Sektor gospodarstw domowych* 93 305 96 600

Przemysł 128 294 132 825


Razem 388 770 402 500

*Dane GUS.Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych z Banku Danych Lokalnych GUS (www.stat.gov.pl/bdl).



1.5. Charakterystyka odbiorców i zużycie gazu ziemnego

Zużycie gazu ziemnego przez gospodarstwa domowe według GUS w 2010 r. w powiecie staro-gardzkim wyniosło 6 500 000 m3, czyli 52,1 m3 /mieszkańca.W powiecie starogardzkim z sieci gazowej na koniec 2010 roku korzystało 39 912 osób, co stanowi 32,2% mieszkańców powiatu. Należy podkreślić, że w dostępie do sieci gazowej ist-nieją duże dysproporcje pomiędzy mieszkańcami miast i wsi. W miastach dostęp do sieci ma 62,1% mieszkańców, podczas gdy na wsi jedynie 1,6%. Zdecydowanie więcej gazu zużywają mieszkańcy miast, średnio 93,6 m3 gazu /mieszkańca/rok, w porównaniu z mieszkańcami wsi zużywającymi średnio 7,5 m3 gazu /mieszkańca/rok. Całkowita długość czynnej sieci gazowej wynosiła na koniec 2010 roku 160,434 km. Zużycie gazu w roku 2005 przyjęto na poziomie danych GUS z 2006 roku, czyli 6 795 000 m3 . Natomiast w 2010 roku całkowite zużycie gazu na cele grzewcze w powiecie starogardzkim, według danych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego, wyniosło 9 331 000 m3. Mając do dyspozycji powyższe dane, oszacowano zużycie gazu w roku 2005 i 2010 w podziale na poszczególne sektory gospodarki powiatu. Wyniki tych oszacowań zestawiono w tabeli 4.

Tabela 4. Zużycie gazu w powiecie starogardzkim w latach 2005 i 2010

Sektory gospodarki powiatuZużycie gazu [tys. m3]

2005 r. 2010 r.

Sektor gospodarstw domowych 6 795 6 500


Ogółem 12 557 11 572

Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych z Banku Danych Lokalnych GUS (www.stat.gov.pl/bdl) oraz z Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego.


11


2. OcEnA pOZIOmu EmISjI GAZóW cIEpLARnIAnych W pOWIEcIE STAROGARDZKIm

W pODZIALE nA SEKTORy

2.1. Ocena poziomu emisji gazów cieplarnianych powstających w przemyśle, energety-ce i gospodarce mieszkaniowej

2.1.1. Wielkość emisji CO2 w wyniku zużycia energii elektrycznej

W tabeli 5. przedstawiono liczby obrazujące emisję CO2 w wyniku zużycia energii elektrycznej przez powiat starogardzki, obliczone za pomocą algorytmu opisanego w opracowaniu Meto-dyka oceny…(3)

Tabela 5. Emisja CO2 w wyniku zużycia energii elektrycznej w powiecie starogardzkim w latach 2005 i 2010

Sektory gospodarki powiatuZużycie energii elektrycznej [w MWh] Emisja CO2 [w Mg]

2005 r. 2010 r. 2005 r. 2010 r.

Sektor gospodarstw domowych 93 305 96 600 102 636 89 838

Przemysł 128 294 132 825 141 124 123 527

Pozostałe sektory 167 171 173 075 183 889 160 960

Razem 388 770 402 500 427 649 374 325

Źródło: Obliczenia własne.

2.1.2. Wielkość emisji CO2 w wyniku zużycia energii cieplnej

W tabeli 6. przedstawiono liczby obrazujące emisję CO2 w wyniku zużycia ciepła przez powiat starogardzki, obliczone za pomocą algorytmu opisanego w opracowaniu Metodyka oceny...(4)

(3) Metodyka oceny poziomu emisji gazów cieplarnianych dla wybranych powiatów dla lat 2005 i 2010 z podziałem na sektory, Warszawa, wrzesień 2012. (4) jw.



Tabela 6. Emisja CO2 w wyniku zużycia ciepła w powiecie starogardzkim w latach 2005 i 2010

Nośniki ciepłaZużycie [w MWh] Emisja CO2 [w Mg]

2005 r. 2010 r. 2005 r. 2010 r.

Gaz płynny 1 580 1 511 355 340

Gaz ziemny 94 814 90 695 19 152 18 320

Olej opałowy 36 894 35 291 10 293 9 846

Węgiel 518 881 496 340 179 533 171 734

Razem 652 169 623 837 209 333 200 240

Razem bez gazu ziemnego 557 355 533 142 190 187 182 111

Razem bez gazu ziemnego w podziale na:

Sektor mieszkaniowy 367 854 351 873 125 523 120 195

Sektor przemysłowy 100 324 95 966 34 234 32 7779



2.1.3. Wielkość emisji CO2 w wyniku zużycia gazu ziemnego

W tabeli 7. przedstawiono liczby obrazujące emisję CO2 w wyniku zużycia gazu ziemnego przez powiat starogardzki, obliczone za pomocą algorytmu opisanego w opracowaniu Me-todyka oceny…(5)

Tabela 7. Emisja CO2 w wyniku zużycia gazu ziemnego przez powiat starogardzki w latach 2005 i 2010

Sektory gospodarki powiatuZużycie gazu [w tys. m3] Emisja CO2 [w Mg]

2005 r. 2010 r. 2005 r. 2010 r.

Sektor gospodarstw domowych 6 795 6 500 13 342 12 762


Ogółem 12 557 11 572 24 656 22 721


(5) jw.


13


2.1.4. Sumaryczna wielkość emisji CO2 w wyniku zużycia energii

W tabeli 8. przedstawiono liczby obrazujące emisje CO2 powstałe w wyniku zużycia energii ze wszystkich źródeł w powiecie starogardzkim w 2005 i w 2010 roku.

Tabela 8. Emisje CO2 w wyniku zużycia energii ze wszystkich źródeł w powiecie starogardzkim w latach 2005 i 2010

Rodzaj nośnika Emisja CO2 [w Mg]

2005 r. 2010 r.

Energia elektryczna 427 647 374 325

Energia cieplna 190 187 182 111

Gaz ziemny 24 656 22 721

Energia zużywana przez duże zakłady przemysłowe 212 000 206 000

Razem 854 490 785 157


2.2. Ocena poziomu emisji gazów cieplarnianych powstających w transporcie

2.2.1. Podstawowe informacje wykorzystane do oceny

Do wykonania oceny posłużono się następującymi dostępnymi materiałami:• Praca przewozowa(6) w komunikacji zbiorowej PKS za lata 2005 i 2010;• Stan taboru komunikacji zbiorowej PKS w podziale na rok produkcji;• Zestawienie częstotliwości kursowania autobusów PKS oraz długości linii autobusowych;• Praca przewozowa w komunikacji zbiorowej MZK za 2005 r. i 2010 r.;• Stan taboru komunikacji zbiorowej MZK w podziale na lata produkcji;• Podstawowe dane dotyczące zakresu funkcjonowania komunikacji miejskiej oraz częstotli-

wości kursowania pojazdów MZK;• Liczba zarejestrowanych pojazdów, stan na 31.12.2005 r. oraz na 31.12.2010 r.;• Pomiary ruchu na wybranych drogach powiatowych w latach: 2004, 2005, 2008, 2009, 2010;• Dane pochodzące z Generalnego Pomiaru Ruchu na drogach wojewódzkich oraz krajowych

w latach 2005 i 2010.Analizy przeprowadzono dla lat 2005 i 2010. Zostały one oparte na istniejącej w badanych latach sieci drogowej. W obliczeniach uwzględniono przynależność administracyjną drogi. Obrazy sieci drogowej dla powiatu starogardzkiego zamieszczono poniżej (rys. 1 i 2).

(6) Wskaźnik produktywności linii komunikacyjnych. Pojęcie stosowane w badaniach statystycznych dotyczących transportu. [przyp. red.]



Rys. 1. Sieć drogowa w powiecie starogardzkim w 2005 r.

Źródło: TRANSEKO Brzeziński, Dybicz, Szagała sp.j.

Rys. 2 Sieć drogowa w powiecie starogardzkim w 2010 r.

źródło: TRANSEKO Brzeziński, Dybicz, Szagała sp.j.


15


2.2.2. Emisja w roku 2005

Biorąc pod uwagę wskaźniki omówione w opracowaniu Metodyka oceny…(7), jak i obciąże-nie poszczególnych dróg, otrzymujemy w wyniku obliczeń obraz sieci drogowej powiatu starogardzkiego przedstawiony na rys. 3. Rysunek pokazuje roczne jednostkowe emisje CO2eq na jeden kilometr drogi. Tabela 9 zawiera wyniki końcowe, czyli emisje z transportu drogowego.Wartości przedstawione na rysunku wynikają z obliczonych emisji CO2eq, jakie następują na jednym kilometrze analizowanej drogi. Są one odzwierciedleniem natężenia i struktury ruchu. Emisje jednostkowe umożliwiają wykonanie analizy porównawczej ciągów drogowych pod względem intensywności emisji. Łączny poziom emisji jest wynikiem przemnożenia wartości jednostkowych przez długość odcinka.

Tabela 9. Emisje roczne CO2eq – transport drogowy w powiecie starogardzkim w 2005 r.

Droga Długośćsieci dróg [w km]

Samochody osobowe[w Mg CO2eq]

Samochody dostawcze[w Mg CO2eq]

Samochody ciężkie[w Mg CO2eq]

krajowa 45,5 17 593,808 2 448,546 10 776,981

wojewódzka 132,5 17 726,966 1 720,948 6 841,942

powiatowa/gminna 294,6 15 066,272 1 458,291 5 807,862

Razem 472,6 50 387,046 5 627,785 23 426,785

źródło: TRANSEKO Brzeziński, Dybicz, Szagała sp.j.

Ponadto obliczono emisję dla transportu miejskiego wynoszącą w 2005 roku 1491,254 Mg CO2eq oraz dla transportu PKS – 14046,648 MgCO2eq. Tak więc łączna emisja gazów cie-plarnianych z transportu w 2005 roku dla powiatu starogardzkiego została oszacowana na 94,98 tys. Mg CO2eq.

(7) Metodyka oceny poziomu emisji gazów cieplarnianych dla wybranych powiatów dla lat 2005 i 2010 z podziałem na sektory, Warszawa, wrzesień 2012.



Rys. 3. Roczne jednostkowe emisje CO2eq na jeden kilometr drogi w powiecie starogardzkim w 2005 r. [w kg]

Liczby oznaczają roczne jednostkowe emisje CO2eq na 1 km drogi Źródło: TRANSEKO Brzeziński, Dybicz, Szagała sp.j.

2.2.3. Emisja w roku 2010

Biorąc pod uwagę wskaźniki omówione w opracowaniu Metodyka oceny…(8), jak i obciążenie poszczególnych dróg, otrzymujemy w wyniku obliczeń obraz sieci drogowej powiatu staro-gardzkiego przedstawiony na rys. 4. Rysunek pokazuje roczne jednostkowe emisje CO2eq na jeden kilometr drogi. Tabela 10 zawiera wyniki końcowe, czyli emisje z transportu drogowego.Wartości przedstawione na rysunku wynikają z obliczonych emisji CO2eq jakie następują na jednym kilometrze analizowanej drogi. Są one odzwierciedleniem natężenia i struktury ru-chu. Emisje jednostkowe umożliwiają wykonanie analizy porównawczej ciągów drogowych pod względem intensywności emisji. Łączny poziom emisji jest wynikiem przemnożenia war-tości jednostkowych przez długość odcinka.

(8) jw.


17


Rys. 4. Roczne jednostkowe emisje CO2eq na jeden kilometr drogi w powiecie starogardzkim w 2010 r. [w kg]

Liczby oznaczają roczne jednostkowe emisje CO2eq na 1 km drogi Źródło: TRANSEKO Brzeziński, Dybicz, Szagała sp.j.

Tabela 10. Emisje roczne CO2eq – transport drogowy w powiecie starogardzkim w 2010 r.

Droga Długośćsieci dróg [km]

Samochody osobowe[Mg CO2eq]

Samochody dostawcze[Mg CO2eq]

Samochody ciężkie[Mg CO2eq]

krajowa 63,6 31 218,215 3 870,980 26 034,195

wojewódzka 132,5 21 627,794 1 996,937 7 462,088

powiatowa/gminna 294,6 18 385,150 1 696,327 6 383,162

Razem 490,7 71 231,159 7 564,244 39 879,445

Źródło: TRANSEKO Brzeziński, Dybicz, Szagała sp.j. .



Ponadto obliczono emisję dla transportu miejskiego wynoszącą w 2010 roku 1416,137 Mg CO2eq oraz dla transportu PKS – 7330,092 Mg CO2eq. Tak więc łączna emisja gazów cieplarnianych z trans-portu w 2010 roku dla powiatu starogardzkiego została oszacowana na 127,42 tys. Mg CO2eq.

2.3. Ocena poziomu emisji gazów cieplarnianych powstających w gospodarce odpada-mi komunalnymi oraz w procesie oczyszczania ścieków komunalnych

Biorąc pod uwagę dostępne informacje i przyjęte założenia metodologiczne, w wyniku obliczeń dochodzimy do wniosku, że emisja gazów cieplarnianych powstających w gospodarce odpadami i w procesie oczyszczania ścieków w powiecie starogardzkim wzrosła w okresie 2005-2010 o ponad 16%. Szczegółowe dane zawiera tabela 11.

Tabela 11. Zbiorcze zestawienie danych dotyczących emisji gazów cieplarnianych powstają-cych w gospodarce odpadami komunalnymi oraz w procesie oczyszczania ścieków komunalnych powiatu starogardzkiego

Lp. Źródło emisji Rodzaj emisji

Wielkość emisji[w tys. Mg/rok]

Wielkość emisji CO2 (ekwiwalent)(9)

[w tys. Mg/rok]2005 r. 2010 r. 2005 r. 2010 r.

1. Gospodarka odpadami komunalnymi, w tym:

CH4 14,62 17,08307,02 358,68N2O - -

CO2 - -a składowanie CH4 14,62 17,08 307,02 358,68

b kompostowanie (MBP)(10)CH4 - -N2O - -

c przekształcanie termiczneCO2 - - - -N2O - - - -

2. Oczyszczanie ścieków komunalnych(11), w tym:

CH4 - -7,68 8,97N2O - -

CO2 - -

a zrzut ścieków nieoczyszczonychCH4 - - - -N2O - - - -

b zrzut ścieków oczyszczonychCH4 - - - -N2O - - - -

c fermentacja osadów ściekowychCH4 - - - -CO2 - - - -

d termiczne przekształcanie osadówCO2 - - - -N2O - - - -

3. Łącznie CO2 - - 314,70 367,65Źródło: Obliczenia własne

(9) W celu wyliczenia emisji ekwiwalentnej wyrażonej w CO2eq przyjęto, że 1 Mg CH4 odpowiada 21 Mg CO2, a 1 Mg N2O odpowiada 310 Mg CO2.(10) Mechaniczno-biologiczne przetwarzanie.(11) W związku z brakiem informacji szczegółowych nie można było policzyć emisji ze ścieków komunalnych. Wobec tego przyjęto, że emisja ta stanowi 2,5% emisji z gospodarki odpadami.


19


2.4. Ocena poziomu emisji gazów cieplarnianych powstających w rolnictwie i wynika-jących z użytkowania terenów

Całkowita emisja metanu i podtlenku azotu w rolnictwie przedstawiona jako ekwiwalent dwutlenku węgla wyniosła w powiecie starogardzkim w 2005 roku 120 348 Mg, a w 2010 roku wzrosła o 3643 Mg do poziomu 123991 Mg (tab. 12). W przypadku powiatu starogardzkiego większość emisji pochodzi ze źródeł związanych z ho-dowlą zwierząt gospodarskich – procesów fermentacji jelitowej oraz odchodów zwierzęcych, które w 2005 i 2010 roku odpowiadały łącznie za pond 59% całkowitej emisji z rolnictwa. Istot-nym źródłem emisji w powiecie są także gleby rolne, w tym szczególnie nawożenie gleb.

Tabela 12. Emisja gazów cieplarnianych z rolnictwa w powiecie starogardzkim (z podziałem na źródła emisji)

Źródła emisjiw Mg CO2eq w Mg CO2eq

2005 r. 2010 r.

Fermentacja jelitowa 23 511,10 22 958,09

Odchody zwierzęce 47 691,43 50 379,52

Gleby rolne 49 131,45 50 637,29

Spalanie resztek roślinnych 14,50 15,75

Rolnictwo ogółem 120 348,48 123 990,65


Zróżnicowanie bilansów emisji i pochłaniania gazów cieplarnianych dla poszczególnych katego-rii gruntów w powiecie starogardzkim obrazuje tabela 13. Natomiast bilans emisji i pochłaniania wynikający ze zmian w użytkowaniu gruntów na terenie powiatu oraz zdolności poszczególnych gruntów do pochłaniania CO2 prezentuje tabela 14. Korzystny bilans emisji i pochłaniania dla sektora „Użytkowanie gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwo”, wyrażony w ekwiwa-lencie dwutlenku węgla, jest głównym czynnikiem zmniejszającym wielkość antropogenicznej emisji z pozostałych sektorów. Wielkość pochłaniania netto dla tego sektora w roku 2010 wzrosła o blisko 12,5% w porównaniu z rokiem 2005. Zostało to spowodowane w głównej mierze zwięk-szeniem powierzchni gruntów leśnych stanowiących główny rezerwuar węgla dla sektora „Użyt-kowanie gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwo”.



Tabela 13. Bilans emisji i pochłaniania gazów cieplarnianych (netto) dla poszczególnych ka-tegorii użytkowania gruntów(12) w ramach sektora „Użytkowanie gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwo” w powiecie starogardzkim w latach 2005 i 2010

Kategorie gruntów 2005 r.[w Mg CO2eq/rok]

2010 r.[w Mg CO2eq/rok]

grunty leśne -275 743,1 -304 317,9

grunty uprawne 1 330,6 306,6

grunty trawiaste 1 530,6 1 192,1

grunty podmokłe 32 072,8 32 109,9

grunty zabudowane 604,3 604,3

pozostałe grunty NO NO


Tabela 14. Bilans emisji i pochłaniania gazów cieplarnianych (netto) dla sektora „Użytkowanie gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwo” w powiecie starogardzkim latach 2005 i 2010

2005 r.[tys. Mg CO2eq/rok]

2010 r. [tys. Mg CO2eq/rok]

-240,20 -270,11


3. EmISjA GAZóW cIEpLARnIAnych I śLAD WęGLOWy W pOWIEcIE STAROGARDZKIm

– pODSumOWAnIE

Całkowita emisja gazów cieplarnianych powiatu starogardzkiego spadła w badanym okresie z poziomu 1142,3 tys. Mg CO2eq w roku 2005 do 1134,2 tys. Mg CO2eq w roku 2010, tj. o 0,7%. Obrazuje to tabela 15. W przeliczeniu na jednego mieszkańca emisja całkowita w roku 2005 wynosiła 9,4 Mg CO2eq/rok/osobę, a w 2010 roku 9,2 Mg CO2eq/rok/osobę, tj. o 2% mniej. Jest to niewiele mniej niż średnia krajowa, odpowiednio 7,8% i 11,5%. Największy wzrost zanotowano w obszarze transportu; emisja wzrosła tu o ponad 34%. Wy-raźny wzrost nastąpił również w sektorze gospodarki odpadami i oczyszczania ścieków, bo o ponad 16%. Natomiast emisja z obszaru przemysł, energetyka i gospodarka mieszkaniowa

(12) Poszczególne definicje kategorii użytkowania gruntów w ramach sektora „Użytkowanie gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwo” są zgodne z definicjami użytków gruntowych wykazywanymi w ewidencji gruntów [§ 67; Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków, Dz. U. z dnia 2 maja 2001 r.].


21


zmniejszyła się o ponad 8%. Jednocześnie poprawił się o ponad 12% bilans emisji i pochłania-nia gazów cieplarnianych, co związane ze zmianami w użytkowaniu terenów.

Tabela 15. Emisja gazów cieplarnianych i ślad węglowy dla powiatu starogardzkiego w latach 2005 i 2010

Źródło emisji

Całkowita emisja [w tysiącach Mg CO2eq/rok] Zmiany w latach

2005–2010 [w %]2005 r. 2010 r.

Przemysł, energetyka i gospodarka mieszkaniowa 854,49 785,16 ↓8,1

Transport 94,98 127,40 ↑34,1

Gospodarka odpadami i proces oczyszczania ścieków 314,88 367,75 ↑16,8

Rolnictwo 120,35 124,00 ↑3,0

Zmiany w użytkowaniu terenów - 240,20 - 270,11 ↓12,4

Razem 1 142,45 1 134,20 ↓0,7

Mg CO2eq/rok

Na osobę 9,36 9,15 ↓2,2


4. REKOmEnDAcjE DZIAłAń mAjących nA cELu REDuKcję EmISjI GAZóW cIEpLARnIAnych

W pOWIEcIE STAROGARDZKIm

4.1. Emisja gazów cieplarnianych powstających w przemyśle, energetyce i gospodarce mieszkaniowej

W celu zmniejszenia wielkości śladu węglowego generowanego w powiacie starogardzkim propo-nuje się przeprowadzenie następujących działań:• Wprowadzenie w gminach systemu zarządzania energią i powołanie osoby odpowiedzialnej za

energetykę i za promocję energetyki przyjaznej środowisku.• Wprowadzenie w gminach systemu monitoringu oraz przeprowadzenie identyfikacji potencjału

oszczędności energii.



• Przeprowadzenie termomodernizacji obiektów komunalnych i użyteczności publicznej, która ma przyczynić się do polepszenia ich efektywności energetycznej, a co za tym idzie, do obniżenia zużycia energii i kosztów jej zakupu.

• Zmiana źródeł ogrzewania w budynkach jednorodzinnych oraz wielorodzinnych z ogrzewaniem piecowym na zasilanie z sieci miejskiej lub wytwarzanie ciepła z OZE i gazu ziemnego na podsta-wie planu ograniczenia tzw. niskiej emisji(13).

• Przeprowadzenie, m.in. w ramach realizacji gminnych i powiatowego programu ochrony środo-wiska i analogicznych programów gminnych, kampanii informacyjnych i edukacyjnych promu-jących racjonalne wykorzystanie energii; zadbanie o stałą edukację ekologiczną mieszkańców dotyczącą oszczędnego zużycia energii cieplnej i elektrycznej oraz korzystania z proekologicz-nych nośników energii.

• Odtworzenie i modernizacja źródeł ciepła lub wykorzystanie innych źródeł wytwarzania energii elektrycznej i ciepła w układzie skojarzonym oraz obniżenie wskaźników zanieczyszczeń.

• Popieranie przedsięwzięć prowadzących do wykorzystywania energii odpadowej oraz skojarzo-nego wytwarzania energii.

• Wykonywanie wstępnych analiz techniczno-ekonomicznych dotyczących możliwości wykorzy-stania lokalnych źródeł energii odnawialnej (energia słoneczna, wiatrowa, ze spalania biomasy, tzw. płytka geotermia) na potrzeby powiatu.

• Rozbudowa sieci cieplnej tam, gdzie jest to uzasadnione. • Wydawanie dla nowo projektowanych obiektów decyzji o warunkach zabudowy i zagospoda-

rowania terenu ze wskazaniem obowiązku podłączenia się do sieci ciepłowniczej uwzględnia-jących proekologiczną i energooszczędną politykę gmin w zakresie zaopatrzenia w ciepło (np. wykorzystywanie źródeł energii przyjaznych środowisku, stosowanie energooszczędnych tech-nologii w budownictwie i przemyśle, uzasadniony wysoki stopień wykorzystywania energii od-padowej, wytwarzanie energii w skojarzeniu i in.).

• Popieranie i promowanie indywidualnych działań właścicieli lokali polegających na przechodze-niu (w użytkowaniu energii na cele grzewcze i sanitarne m.in. poprzez dofinansowanie z budże-tów gmin i powiatu w zakresie ochrony środowiska) na czystsze rodzaje paliwa, energię elek-tryczną, energię ze źródeł odnawialnych itp.

• Stosowanie przez gminy i powiat przy zakupach energii cieplnej i elektrycznej na potrzeby ko-munalne preferencji dla producentów wytwarzających tanią energię w skojarzeniu lub z OZE.

• Wprowadzenie w urzędach gmin i starostwie systemu zielonych zamówień publicznych.• Przechodzenie na stosowanie energooszczędnych źródeł światła w obiektach użyteczności pu-

blicznej oraz do oświetlenia ulic, placów itp.; przeprowadzanie regularnych prac konserwacyjno--naprawczych i czyszczenia oświetlenia.

• Ograniczanie zanieczyszczeń z sektora komunalnego. • Likwidacja w miastach źródeł tzw. niskiej emisji poprzez rezygnacje z indywidualnych pieców na

paliwo stałe Należy skorzystać z systemów wsparcia oferowanych przez fundusze ekologiczne.• Rozbudowa sieci gazowej.

(13) Emisja gazów cieplarnianych pochodząca z indywidualnych urządzeń grzewczych na paliwo stale (jak np. piece).[przyp. red.]


23


• Termomodernizacja budynków indywidualnych, zamieszkania zbiorowego oraz budynków uży-teczności publicznej.

• Budowa modelowych obiektów użyteczności publicznej prawie niezużywających energii (zero-energetycznych).

• Promocja przez gminy upraw energetycznych na nieużytkach oraz słabych pod względem rol-niczym gruntach. Uprawy roślin energetycznych to możliwość zagospodarowania gruntów nie wykorzystywanych do produkcji żywności.

• Budowa gminnych biogazowni produkujących paliwo dla generatorów energii elektrycznej. Instalacje takie mogą być zasilane różnymi rodzajami biomasy stanowiącej często problem ekologiczny, czy stanowiącej odpad przy uprawie i przetwarzaniu produktów żywnościo-wych. Pracując w sieciach z farmami wiatrowymi mogą niwelować nierównomierności pro-dukcji energii elektrycznej przez wiatraki.

Przedsiębiorstwa energetyczne powinny zacząć oferować usługi obejmujące efektywne wyko-rzystanie energii w takich obszarach, jak: zapewnienie komfortu termicznego w pomieszcze-niach, ciepła woda do użytku domowego, chłodzenie, produkcja towarów, oświetlenie oraz moc napędowa.

4.2. Emisja gazów cieplarnianych powstających w transporcie

Zgodnie z Białą Księgą(14) podstawowym założeniem programu poprawy klimatu jest redukcja emisji gazów cieplarnianych z transportu o 60%. W odniesieniu do obszarów miejskich wy-szczególniono cel polegający na zmniejszeniu o połowę liczby samochodów o napędzie kon-wencjonalnym do roku 2030, oraz całkowitą ich eliminację z miast do roku 2050. Realizacja tak postawionych celów będzie wymagała zrewidowania polityki transportowej na terenie powia-tu (w przypadku jej braku – stworzenia jej od podstaw), w której określone zostaną środki i na-rzędzia, niezbędne do zastosowania. Zadanie to może być przedmiotem prac zlecanych przez starostwo powiatowe w ramach postępowań przetargowych. Polityki transportowe, które będą dobrze służyć realizacji celu głównego, powinny uwzględniać konieczność ograniczania liczby emisyjnych środków transportu poprzez:• planowanie przestrzenne, • rozwój transportu publicznego, • rozwój infrastruktury środków transportu dla niezmotoryzowanych oraz zwiększenie moż-

liwości ładowania (uzupełniania paliwa) ekologicznych pojazdów, • tworzenie planów mobilności miejskiej.

Należy podkreślić, że największe korzyści przyniesie realizacja następującego zapisu Białej Księgi: „Tworzenie lepszych warunków do chodzenia pieszo i jazdy na rowerze powinno sta-nowić integralną część projektowania miejskiej mobilności i infrastruktury”.

(14) Biała Księga. Plan utworzenia jednolitego europejskiego obszaru transportu – dążenie do osiągnięcia konkurencyjnego i zasobooszczędnego systemu transportu. Komisja Europejska. KOM(2011) 144 wersja ostateczna. Bruksela, dnia 28.3.2011



Pozostałe działania rekomendowane przez UE to: • Stosowanie kalkulatorów śladu węglowego;• Promowanie ekologicznego stylu jazdy i wprowadzanie ograniczeń prędkości.

4.3. Emisja gazów cieplarnianych powstających w gospodarce odpadami komunalnymi oraz w procesie oczyszczania ścieków komunalnych

W myśl wspomnianych wyżej założeń programu poprawy klimatu należy rozpocząć bądź kon-tynuować działania zmierzające do wdrażania zintegrowanego systemu gospodarki odpadami komunalnymi. Chodzi głownie o minimalizację składowania odpadów, stosowaniu metod biolo-gicznych i/lub termicznych przetwarzania oraz maksymalizacji odzysku w tym recyklingu użytecz-nych frakcji materiałowych wydzielonych z odpadów. Ponadto należy systematycznie zwiększać ilość oczyszczanych ścieków komunalnych i zaprzestać składowania osadów ściekowych.

4.4. Emisja gazów cieplarnianych powstających w rolnictwie i wynikających z użytko-wania terenów

Wybrane zalecenia:• zwiększanie dopływu masy organicznej do gleb (m.in. stosowanie nawozów organicznych,

uprawa międzyplonów, uprawa roślin o dodatnim wskaźniku reprodukcji glebowej materii organicznej, uprawa wieloletnich zielnych lub drzewiastych roślin energetycznych, stoso-wanie metod użytkowania gleb zgodnych z zasadami rolnictwa ekologicznego, renatury-zacja siedlisk hydrogenicznych użytkowanych rolniczo);

• zmniejszanie strat węgla z gleb (m.in. stosowanie systemów zredukowanej i konserwującej uprawy roli, ochrona gleb przed erozja, utrzymywanie możliwie wysokiego poziomu wody gruntowej na obszarach gleb organicznych użytkowanych rolniczo w celu zmniejszenia tem-pa mineralizacji masy organicznej i przeciwdziałania degradacji tych gleb);

• zmniejszenie zużycia nawozów azotowych (m.in. wdrożenie ulepszonej technologii sto-sowania azotu, dopasowanie zaopatrzenia w azot do zapotrzebowania roślin, dostosowa-nie zaopatrzenia w azot do zapotrzebowania roślin, dostosowanie systemów produkcji do maksymalnego wykorzystania odchodów zwierzęcych w uprawie roślin, pozostawianie resztek roślinnych zawierających azot na polu, optymalizacja uprawy ziemi, nawadniania i drenowania),

• zmniejszenie zużycia nawozów wapniowych (m.in. stosowanie nawozów organicznych, uprawa międzyplonów, ograniczenie stosowania nawozów mineralnych);

• poprawa technik karmienia zwierząt (m.in. lepsze zbilansowanie dawek pokarmowych za-pewniające lepsze wykorzystanie pasz, dozwolone dodatki naturalnie zwiększające straw-ność paszy, wyeliminowanie z dawek pokarmowych zwierząt zbędnych ilości aminokwasów, dodawanie do paszy preparatów wiążących związki azotowe, wprowadzenie roślin motylko-wych lub dodatków śruty roślin oleistych),


25


• optymalizacja systemów przechowywania, transportu i rozprowadzania na polu odchodów zwierzęcych (m.in. powszechne stosowanie płyt obornikowych i zbiorników na gnojowice, kompostowanie obornika i gnojowicy i nawożenie wysokowartościowym kompostem, do-dawanie do odchodów i ściółek preparatów biotechnologicznych ograniczających emisje N2O, zmniejszenie powierzchni parowania odchodów z legowisk i ściółek, obniżanie tem-peratury składowanych odchodów poprzez odzysk i kumulacje energii cieplnej);

• zwiększenie lesistości (m.in. zalesienia i ponowne zalesienia, ochrona lasów); • ograniczenie pożarów i wypaleń (m.in. podniesienie świadomości mieszkańców w zakre-

sie zapobiegania pożarom lasów, egzekwowanie zakazów wypalania ściernisk, łąk i resztek pożniwnych);

• zagospodarowanie odchodów zwierzęcych i innych odpadów rolniczych (m.in. utylizacja odchodów zwierzęcych w biogazowaniach);

• ograniczenie zużycia paliw i energii oraz upowszechnianie stosowania odnawialnych źródeł energii w rolnictwie i na obszarach wiejskich (m.in. stosowania energooszczędnych tech-nologii w produkcji rolniczej, wykorzystanie terenów rolniczych (odłogów i ugorów) pod uprawę roślin energetycznych).

5. ZALEcEnIA DOTycZącE bAZy InfORmAcyjnEj DO pRZySZłych ObLIcZEń śLADu WęGLOWEGO

W pOWIEcIE STAROGARDZKIm

5.1. Emisja gazów cieplarnianych powstających w przemyśle, energetyce i gospodarce mieszkaniowej

Aby w przyszłości przeprowadzić prawidłowo analizę i ocenę śladu węglowego w przemyśle, ener-getyce i gospodarce mieszkaniowej, należy: • od przedsiębiorstw dystrybuujących energię elektryczną uzyskać dane na temat zużycia energii

elektrycznej w rozbiciu na poszczególne grupy odbiorców, tj. gospodarstwa domowe, przemysł, usługi, pozostałych odbiorców;

• od przedsiębiorstw dystrybuujących gaz ziemny uzyskać dane na temat zużycia tego paliwa w rozbiciu na odbiorców, tj. gospodarstwa domowe, przemysł, usługi, pozostałych odbiorców;

• z Banku Danych Lokalnych GUS lub z innych publikacji GUS uzyskać informacje o sposobach wy-twarzania ciepła (rozkład procentowy w podziale na nośniki energii) na cele grzewcze i przygo-towanie ciepłej wody użytkowej w powiecie w rozbiciu na następujące nośniki: ciepło sieciowe, węgiel, gaz ziemny i płynny, olej opałowy, biomasa, pozostałe nośniki (bez energii elektrycznej);

• uzyskać informacje o sprzedaży nośników energii cieplnej, takich jak: ciepło sieciowe, węgiel, gaz ziemny i płynny, olej opałowy, biomasa;

• uzyskać informacje o emisji CO2 z dużych źródeł spalania – (chodzi o instalacje objęte opłatami za korzystanie ze środowiska).



5.2. Emisja gazów cieplarnianych powstających w transporcie

W celu monitorowania śladu węglowego konieczne jest prowadzenie systematycznych badań i pomiarów ruchu. Pomiary oraz badania powinny być prowadzone na wszystkich lub wybra-nych odcinkach dróg powiatowych i gminnych w cyklach przynajmniej co 5 lat jako uzupełnie-nie wykonywanego przez Główną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad generalnego pomiaru ruchu, który jest wykonywany na wszystkich drogach krajowych i wojewódzkich. Konieczne jest również zbieranie danych statystycznych dotyczących pracy taboru wykorzy-stywanego przez poszczególnych przewoźników, w tym długości tras, częstotliwości kurso-wania, wykonywanych przewozów oraz typów pojazdów, w celu umożliwienia obliczeń i mo-nitoringu wielkości emisji gazów cieplarnianych w powiecie.

5.3. Emisja gazów cieplarnianych powstających w gospodarce odpadami komunalnymi oraz w procesie oczyszczania ścieków komunalnych

Aby prawidłowo w przyszłości przeprowadzić analizę i ocenę śladu ekologicznego, niezbędne jest:• uzyskanie danych demograficznych od roku 1950;• w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi: • zebranie albo oszacowanie danych historycznych o odpadach, • uzyskanie albo oszacowanie charakterystyki jakościowej odpadów, • uzyskanie precyzyjnych i aktualnych informacji charakteryzujących ilościowo strumień

wytwarzanych odpadów komunalnych oraz sposób postępowania z nimi (podział stru-mienia odpadów na na części poddawane poszczególnym metodom zagospodarowa-nia: składowanie, kompostowanie, sortowanie, metody termiczne);

• w zakresie gospodarki ściekowej: • posiadanie danych o charakterystyce ilościowej i jakościowej nieoczyszczonych ście-

ków odprowadzonych do odbiornika, • posiadanie precyzyjnych informacji charakteryzujących sposób zagospodarowania

osadów ściekowych.

5.4. Emisja gazów cieplarnianych powstających w rolnictwie i wynikających z użytko-wania terenów

W prezentowanym dalej zestawieniu (tab. 16) znajduje się ocena dostępności danych, które pozwo-liłyby lepiej ocenić wpływ rolnictwa na wielkości emisji gazów cieplarnianych. W kolejnym zestawie-niu (tab. 17) znajduje się ocena dostępności danych, których uwzględnienie pozwoliłoby lepiej oce-nić wpływ zmiany użytkowania terenu na wielkości emisji gazów cieplarnianych i ich pochłanianie.


27


Tabela 16. Dostępność danych pozwalających określić wpływ rolnictwa na emisję gazów cie-plarnianych

Dane Dostępność

Pogłowie zwierząt gospodarskich [szt.]Dane dostępne dla 2010 r., problem z dostępem do danych

dla 2005 r. (konieczność interpolacji danych z wykorzystaniem informacji z Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r.)

Roczne zużycie nawozów azotowych [kg] Dane niedostępne, konieczność wykorzystania danych dla poszczególnych województw

Powierzchnia gruntów rolnych [ha] W większości przypadków dostępne

Roczna wielkość zbiorów danej rośliny motylkowej [kg] Dane niedostępne, konieczność wykorzystania danych krajowych

Roczna wielkość zbiorów danej uprawy [kg] Dane niedostępne, konieczność wykorzystania danych krajowych

Roczne wykorzystanie osadów ściekowych [kg] Dane niedostępne, konieczność wykorzystania danych krajowych

Powierzchnia gleb organicznych [ha] Dane niedostępne, konieczność wykorzystania danych krajowych

Tabela 17. Dostępność danych pozwalających określić wpływ zmiany użytkowania terenu na emisję gazów cieplarnianych

Dane Dostępność

Powierzchnia gruntów leśnych, gruntów rolnych, łąk i pastwisk, sadów, gruntów podmokłych, zieleni miejskiej, pozostałych

gruntów [ha]

Dane w większości przypadków dostępne (są zbierane w ramach ewidencji gruntów)

Powierzchnia gruntów leśnych wyłączonych na cele nieleśne [ha] Dane w większości przypadków dostępne (są zbierane w ramach ewidencji gruntów)

Powierzchnia użytków rolnych wyłączonych na cele nierolnicze i nieleśne [ha]

Dane w większości przypadków dostępne (są zbierane w ramach ewidencji gruntów)

Wielkość pozyskania drewna z gruntów leśnych [tys. m3 grubizny netto] Dane niedostępne, konieczność wykorzystania danych krajowych

Wielkość pozyskania drewna z zadrzewień [tys. m3 grubizny netto] Dane niedostępne, konieczność wykorzystania danych krajowych

Powierzchnia pożarów lasów oraz łąk i pastwisk [ha] Dane w większości przypadków dostępne (sumaryczne dane posiadają Komendy Powiatowe Państwowej Straży Pożarnej)

Roczne zużycie nawozów wapniowych [kg] Dane niedostępne, konieczność wykorzystania danych dla poszczególnych województw


28 pOWIAT STAROGARDZKI LATA 2005 I 2010

LITERATuRA I STROny InTERnETOWE

• Annual European Union Greenhouse Gas Inventory 1990–2010 and Inventory Report 2012, Euro-pean Environment Agency 2012.

• Biała Księga. Plan utworzenia jednolitego europejskiego obszaru transportu – dążenie do osiągnię-cia konkurencyjnego i zasobooszczędnego systemu transportu. Komisja Europejska. KOM(2011) 144 wersja ostateczna. Bruksela, dnia 28.3.2011

• Good Practice Guidance and Uncertainty Management in National GHG Inventories. Intergovern-mental Panel for Climate Change, 2000.

• Good Practice Guidance for Land Use, Land Use Change and Forestry, Intergovernmental Panel for Climate Change, 2003.

• Krajowa inwentaryzacja emisji i pochłaniania gazów cieplarnianych za rok 2007. Krajowy Ośro-dek Bilansowania i Zarządzania Emisjami, Warszawa 2009.

• Krajowy Raport Inwentaryzacyjny 2011. Inwentaryzacja gazów cieplarnianych dla lat 1988‐2009, Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami, Warszawa 2011.

• Krajowy Raport Inwentaryzacyjny 2012. Inwentaryzacja gazów cieplarnianych dla lat 1988‐2010, Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami, Warszawa, 2012.

• Racjonalizacja przetwarzania i użytkowania energii, Wskaźniki techniczno–ekonomiczne i środo-wiskowe. Poradnik dla użytkowników energii. Holendersko-polski program współpracy posza-nowania energii SCORE, BAPE S.A., Gdańsk, 1999.

• Revised 1996 IPCC Guidelines for National Greenhouse Gas Inventories, Reference Manual, Inter-governmental Panel for Climate Change, 1997.

• Zużycie energii w gospodarstwach domowych w 2009 roku, GUS, 2012.

• www.ine-isd.org.pl• www.kobize.pl• www.stat.gov.pl


Wykaz ważniejszych publikacji i opracowań przygotowanych przez Instytut na rzecz Ekorozwoju od 2006 r.

• Polityka energetyczna Polski. Deklaracje i rzeczywistość. Warszawa 2006.• Biopaliwa w Polsce. Możliwości i wyzwania. Warszawa 2007.• Funkcjonowanie systemu białych certyfikatów w Polsce jako mechanizmu stymulującego zachowania energooszczędne

– zasady i szczegółowa koncepcja działania. Wspólnie z firmą Procesy Inwestycyjne. Warszawa 2007.• Możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii w Polsce do roku 2020. Wspólnie z Instytutem Energetyki Odnawialnej. Warszawa 2007.

• Natura 2000 w edukacji szkolnej. Poradnik dla nauczycieli. Warszawa 2007.• Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Krajowego Planu Strategicznego Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-

2013. Wspólnie z firmami Agrotec Polska Sp. zo.o. i Agrotec-Spa. Warszawa 2007.• Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej. Warszawa 2007. Wspólnie z Instytutem Ochrony Środowiska.

• Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Wspólnie z firmami Agrotec Polska Sp. zo.o. i Agrotec-Spa. Warszawa 2007.

• Barometr zrównoważonego rozwoju. Warszawa 2008.• Fundusze Unii Europejskiej na lata 2007-2013 a ochrona klimatu. Warszawa 2008.• Jak chronić klimat na poziomie lokalnym. Warszawa 2008.• Jaka energetyka w zrównoważonym rozwoju? Warszawa 2008.• Społeczeństwo obywatelskie wobec konsekwencji zmian klimatu. Warszawa 2008.• Twoje miasto – Twój klimat. Warszawa 2008. • 2°C – granica nie do przekroczenia. Tłumaczenie, Warszawa 2009.• Alternatywna Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku. Raport techniczno-metodologiczny. Warszawa 2009.• Alternatywna Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku. Raport dla osób podejmujących decyzje. Warszawa 2009.• Barometr zrównoważonego rozwoju 2008/2009. Warszawa 2009.• Energetyka jądrowa – przebieg debaty w Niemczech. Warszawa 2009.• Energia – konieczność ale i odpowiedzialność. Broszura dla społeczeństwa. Warszawa 2009.• Jak zapewnić rozwój zrównoważony terenów otwartych? Warszawa 2009.• Jak zapewnić rozwój zrównoważony terenów zurbanizowanych? Metropolie. Warszawa 2009. • Jaki transport w zrównoważonym rozwoju? Warszawa 2009.• Klimat a gospodarowanie wodami. Warszawa 2009.• Klimat a turystyka. Warszawa 2009.• Małe ABC… Ochrony klimatu. Warszawa, trzy wydania: 2007, 2008 i 2009.• Polityka klimatyczna Polski – wyzwaniem XXI wieku. Wspólnie z Polskim Klubem Ekologicznym. Warszawa 2009.• Drugie spotkanie na temat energetyki jądrowej (kraje skandynawskie). Warszawa 2010. • Energetyka rozproszona jako odpowiedź na potrzeby rynku (prosumenta) i pakietu energetyczno-klimatycznego. Warszawa 2010.• Kompleksowa ewaluacja programu ekokonwersji w Polsce. Wspólnie z firmą Ernst & Young. Warszawa 2010.• Natura 2000. ABC dla turystyki. Warszawa 2010• Prognozy oddziaływania na środowisko projektu Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. Wspólnie z firma WS Atkins. Warszawa 2010.

• Energetyka rozproszona. Od dominacji energetyki w gospodarce do zrównoważonego rozwoju, od paliw kopalnych do energetyki odnawialnej i efektywności energetycznej. Wspólnie z Polskim Klubem Ekologicznym Okręg Mazowiecki. Warszawa 2011.

• Komplet 11 broszur dotyczących: małej biogazowni rolniczej, domu pasywnego, energetyki rozproszonej, energii w gospodarstwie rolnym, energii w obiekcie turystycznym, energooszczędnego domu i mieszkania, inteligentnych systemów zarządzania użytkowaniem energii, samochodu elektrycznego, urządzeń konsumujących energię, zielonej energii i zrównoważonego miasta – zrównoważonej energii. Warszawa 2011.

• Barometr zrównoważonego rozwoju 2010-2011. Warszawa 2012.• Instrumenty realizacji Alternatywnej polityki energetycznej Polski do roku 2030 (wybrane zagadnienia). Warszawa, 2012.• Świadomość ekologiczna turystów. Warszawa 2012. • Trzecie spotkanie na temat energetyki jądrowej: Francja, Niemcy, Japonia po Fukushimie. Warszawa 2012.• Raport o stanie przygotowań lokalnych do zmian klimatu. Raport otwarcia. Warszawa. 2012.• Węgiel brunatny – paliwo bez przyszłości. Warszawa 2012.• Rozdroża polskiej energetyki. Poradnik dla parlamentarzystów. Warszawa 2012.• O energetyce przyjaznej środowisku prawie wszystko. Mały leksykon dla dziennikarzy. Wersja elektroniczna. Warszawa 2012.

Wy daw ca: Fundacja In sty tut na rzecz Eko ro zwo juul. Na bie la ka 15, lok. 1, 00-743 War sza watel. 22 851-04-02, -03, -04, faks 22 851-04-00 e-m ail: ine@in e -isd.org.pl, http://www.in e -isd.org.pl

Fundacja Instytut na rzecz Ekorozwoju (InE) jest pozarządową organizacją typu think-tank powstałą w 1990 r. z inicjatywy kilku członków Polskiego Klubu Ekologicznego. InE zajmuje się promowaniem i wdrażaniem zasad oraz rozwiązań służących zrównoważonemu rozwojowi Polski, dążąc do jej proekologicznej restrukturyzacji. W swojej działalności kieruje się misją: budowania pozytywnych relacji między rozwojem społecznym i gospodarczym a ochroną środowiska oraz występowania w interesie obecnego i przyszłych pokoleń. Fundacja Instytut na rzecz Ekorozwoju współpracuje z krajowym i europejskim ruchem pozarządowym. Instytut ma doświadczenie w tworzeniu strategii ekorozwoju wspólnie ze społecznościami lokalnymi – ich samorządami i partnerami społecznymi, ekologicznymi i partnerami otoczenia biznesu. Opracowania InE wykorzystują parlamentarzyści, administracja rządowa i samorządowa, naukowcy, studenci i uczniowie.

In sty tu cje i oso by pra gną ce wes przeć dzia łal ność na rzecz eko ro zwo ju mogą doko ny wać wpłat na konto: Bank Pe KaO SA, II Od dział w War sza wieWpła ty w PLN: 92 1240 1024 1111 0000 0267 8197

Re dak cja ję zy ko wa: Maria Prosińska-JacklPro jekt graficzny: Joanna Chatizow i Leszek Kosmalski - Wydawnictwo Wiatr s. c.Skład kom pu te ro wy: Leszek KosmalskiDruk i oprawa: GRAFIX Centrum Poligrafii, ul. Bora Komorowskiego 24, 80-377 Gdańsk

© Co py ri ght by Fundacja In sty tut na rzecz Eko ro zwo ju, War sza wa 2012ISBN: 978-83-89495-93-8Wy dru ko wa no na pa pie rze eko lo gicz nym

Projekt „Dobry Klimat dla Powiatów" jest realizowany przy udziale środków instrumentu finansowego LIFE i Komisji Europejskiej oraz dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej



dla lat 2005 i 2010

RapoR t

Instytut na rzecz Ekorozwojuul. Nabielaka 15 lok. 1, 00-743 Warszawatel. 22 851-04-02, -03, -04, faks 22 851-04-00e-mail: [email protected], http://www.ine-isd.org.pl


Rapo Rt - ChronmyKlimat.pl...oceny śladu węglowego powiatu STAROGARDZKIEGO dla lat 2005 i 2010...

Documents

Transcript of Rapo Rt - ChronmyKlimat.pl...oceny śladu węglowego powiatu STAROGARDZKIEGO dla lat 2005 i 2010...