RADIOLOGICZNA DIAGNOSTYKA RÓŻNICOWA – PANTOMOGRAM ,

ZDJ. WEWNĄTRZUSTNE

Zakład Radiologii Stomatologiczneji Szczękowo – Twarzowej IS WUM

1. 100 min, najpierw test2. Wszelkie urządzenia multimedialne wyłączone.3. Brak ostrzeżeń – od razu zabierana karta egzaminacyjna.4. Obsługa IrfanView

2 pantomogramy3 zdjęcia wewnątrzustnePo 10 pkt za zdjęcie

Klucz punktacji:

Pantomogram:Jakość 2Anatomia niezbędnaTabela 8

Wewnątrzustne:Rozpoznanie zdjęcia niezbędneJakość 2Tabela 8

2 pantomogramy3 zdjęcia wewnątrzustnePo 10 pkt za zdjęcie

Niedostrzeżenie poniższych powoduje niezdanie cz. praktycznej, przediagnozowanie – 0 pkt za zdjęcie:- zmiany ogniskowej: ubytków (kostnych)/ ognisk osteolizy (w tym torbiele)- złamania (kości), - korzenia zgorzelinowego- pomylenie zębów mleczne/stałe oraz numeru zęba (z różnych grup zębów)

Część praktyczną zalicza 30,25 pkt.

Anatomia1. Atlas

2. Zwapniałe więzadło rylcowo – żuchwowe lub rylcowo – gnykowe

3. Blaszka boczna wyrostka skrzydłowa tego k. klinowej

4. Kolec nosowy przedni

5. Łuk jarzmowy

6. Przegroda nosa

7. Podniebienie twarde – cień prawdziwy

8. Podniebienie twarde – cień rzekomy

9. Tylna ściana zatoki szczękowej

10. Kanał / otwór podoczodołowy

11. Otwór słuchowy zewnętrzny

12. K. gnykowa – rogi większe

13. K. gnykowa – rogi mniejsze / trzon

14. K. jarzmowa

15. Wyrostek kłykciowy / głowa żuchwy

16. Guzek stawowy

17. Dno oczodołu

18. Otwór żuchwy

19. Dno zatoki szczękowej

20. Wyrostek dziobiasty

21. Dół skrzydłowo – podn.

22. Kresa skośna

23. Cień rzekomy żuchwy

24. Nagłośnia

25. Grzbiet języka

26. Tylna ściana gardła (przestrzeń powietrzna) – cz. nosowa

27. Tylna ściana gardła (przestrzeń powietrzna) – cz. językowa

28. Podniebienie miękkie

29. Małżowina nosowa dolna

30. Płatek ucha

Anatomia1. Dołek skrzydłowy

2. Kąt żuchwy – cień prawdziwy

– cień rzekomy

3. Kanał żuchwy

4. Otwór bródkowy

5. Kręgosłup szyjny: C1-C4

Kolejność opisu:

➢ Identyfikacja zdjęcia➢ Jakość

I. MiejsceII. Objawy radiologiczneIII. RozpoznanieIV. Różnicowanie

Opisujemy kolejno, ćwiartkami 18 28, 38 48

Tylko nr zęba

18 – 28, 38 - 48

Bez strony

Nr zęba =/+/- (najgorzej wypełniony tzn. „-” jeśli nie ma

niedopełnionego to „+”)

Tylko nr zęba

Nr zęba + bezp.ogn.osteol./ziarn. okw./ogn.

osteoskl./mieszane ogn.

Uogólnione ubytki? Stopnia? Miejsce nr zęba ubytek…

stopnia. Zesp. endo-perio / perio-endo. Kamień. Inne tow.

Miejsce/nr zęba – klasyfikacja Andreasen

Wszystkie zmiany ogniskowe + torbiele zapalne

korzeniowe. Dokładny opis.

Zatrzymane/zaklinowane, zębiniaki, kamica ślinianek,

zwyrodnienie ssż, przetrwałe, polipy/torbiele śluzowe. Jeśli

uzębienie mieszane – wymienić wszystkie widoczne zęby;

Atrycja

Rodzaj zdjęcia, których zębów, szczęka/żuchwa, strona

Nr zęba, kl. wg Blacka, miejsce, głębokość, różnicowanie

Jeśli widać patologię w zębie na skraju pola obrazowania to

tylko zaznaczyć obecność, bez dokładnego opisu

Atrycja

Wypełnienia – tylko nr zęba

Nr zęba =/+/-, jeśli jest możliwe to nazwać który

korzeń/kanał, jeśli brak możliwości dokładnego nazwania

to: a(=/+/-), b (=/+/-)…

Nr zęba, jeśli jest możliwe to który korzeń/kanał

Nr zęba, jeśli jest możliwe to który korzeń/kanał

Miejsce nr zęba ubytek… stopnia. Zesp. endo-perio /

perio-endo. Kamień. Inne towarzyszące

Miejsce/nr zęba – klasyfikacja Andreasen

Zatrzymane/zaklinowane, zębiniaki, przetrwałe. Jeśli

uzębienie mieszane – wymienić wszystkie widoczne zęby

Nr zdjęcia

Co należy uwzględnić w różnicowaniu?

1. Czy struktura jest prawidłowa ( anatomia prawidłowa i fizjologia) lub nieprawidłowa (patologia)?

2. Czy patologia jest wrodzona (zaburzenie rozwojowe) czy nabyta?

3. Klasyfikacja patologii nabytej: zapalenia, nowotwory, torbiele, urazy, dysplazja kości, choroby metaboliczne.

Co należy uwzględnić w radiologicznej diagnostyce różnicowej:

• Lokalizacja ogniska chorobowego• Kształt ogniska chorobowego• Struktura wewnętrzna ogniska chorobowego:

o przejaśnienie - ognisko przepuszczające promienie X,o zacienienie – ognisko nieprzepuszczające promieni X,o ognisko mieszane o jedno-, wielokomorowe,

• Wymiary ogniska chorobowego w mm• Brzegi ogniska chorobowego:

o dobrze zaznaczone brzegi bez odczynu ze strony otaczającej kości, o ognisko z otoczką osteosklerotyczną,o niewyraźnie zaznaczone brzegi

• Oddziaływanie na struktury sąsiadujące:o resorpcja,o przemieszczenie zębów,o blaszka zbita zębodołu

Symptomatologia radiologiczna procesów chorobowych toczących się w kościach

• Niszczenie kości, ubytek – osteolysis (przejaśnienie) • Zagęszczenie utkania kostnego – osteosclerosis

(zacienienie)• Zanik kostny* – osteoporosis • Odczyny okostnowe• Zmiany w tkankach miękkich - pogrubiały cień tkanek

miękkich

Nowotwory

Cechy nowotworu złośliwego:

• brak wyraźnego kształtu guza,

• brzegi nieostro ograniczone, brak otoczki osteolitycznej (odpowiadającej torebce guza),

• niszczenie kości o charakterze infiltracyjnym tzn. nieregularne ogniska osteolizy o zróżnicowanym wysyceniu, często z palczastymi wypustkami w różnych kierunkach,

• brzeżny ubytek kości o kształcie miseczkowatym

• brak odpowiedzi na leczenie

Ogniska przejaśnienia w okolicy wierzchołka korzenia

1. Fizjologia i wyrzutowane struktury anatomiczne:otwory, kanały, zatoka szczękowa

2. Ubytki pooperacyjne3. Artefakt – Odczynniki w trakcie obróbki chemicznej filmu4. Ogniska przejaśnienia jako wyraz zniszczenia kości w przebiegu

zapalenia tkanek okołowierzchołkowych lub chorób o innej etiologii (nowotwory i zmiany guzopodobne)

Jednokomorowe – dobrze ograniczone Wielokomorowe przejaśnienia

• Ziarniniak okw• Torbiele

1. NABŁONKOWE1. Rozwojowe

A. Zębopochodne (Ko9.0)1. dziąsłowa (w tym noworodków – perły Epsteina)2. przyzębna boczna i botryoid3. gruczołowa zębopochodna / ślinowozębopochodna 4. wapniejąca5. zawiązkowa 6. keratocysta7. ortokeratotyczna

B. Niezębopochodne (K09.1)1. przewodu nosowo – podniebiennego (kanału

przysiecznego)2. Zapalne (K.04.8)

A. Korzeniowa1. okołowierzchołkowa lub boczna2. szczątkowa

B. Przyzębna 2. NIENABŁONKOWE torbiele rzekome

1. Samotna (urazowa, prosta torbiel krwotoczna) (K09.2, M85.4) (Solitary bone cyst (traumatic, simple, haemorrhagicbone cyst))

2. Tętniakowata kości (M85.5) (Aneurysmal bone cyst)3. Ubytek Stafnego (Stafne Cavity)

• Szkliwiak• Guz zębopochodny pseudogruczołowy• Guz Pindborga• Nerwiak

• Szkliwiak• Naczyniak• Włókniak zębopochodny (śluzak

zębopochodny)

Wieloogniskowe przejaśnienia

• Wielotorbielowatośc• Szpiczak mnogi• Histiocytoza • Przerzuty nowotworów

Jednokomorowe – słabo ograniczone

• Zapalenie wysiękowe• Zapalenie kości• Martwica popromienna• Przerzuty i nowotwory pierwotne

naciekające kość

Ogniska przejaśnienia jako wyraz zniszczenia kości w przebiegu zapalenia tkanek okołowierzchołkowych lub

chorób o innej etiologii (nowotwory i zmiany guzopodobne)

▪ Periodontitis

▪ Cemento-osseus dysplasia - periapicalis (dysplazja kostniwno-kostna okołowierzchołkowa) – cementoma (kostniwiak) I stadium

▪ Torbiele

▪ Inne• Szkliwiak;• Ziarniniak olbrzymiokomórkowy;• Włókniak kostniejący;• Ziarniniak kwasochłonny;• Łagodne, niezębopochodne nowotwory.

5 postaci zapaleń przyzębia okołowierzchołkowego:

1) bezpostaciowe ognisko osteolizy mogące odpowiadać zap. wysiękowemu

(klinicznie odpowiada zap. ropnemu);

2) owalne ognisko osteolizy mogące odpowiadać ziarniniakowi

okołowierzchołkowemu (okw);

3) owalne ognisko osteolizy o średnicy ponad 10mm, z otoczką osteosklerotyczną mogące odpowiadać torbieli zapalnej korzeniowej (okołowierzchołkowej/bocznej/szczątkowej) / przyzębnej ;

4) ognisko osteosklerozy;

5) mieszane ognisko osteolizy i osteosklerozy.

Dysplazje kostniwno-kostne (cemento-osseousdysplasias - COD)

Synonimy: dysplazja kostna (osseus dysplasia)

dyspplazja kostniwna (cemental dysplasia)

kostniwiak (cementoma)

▪ Okołowierzchołkowa (periapical)

▪ Ogniskowa (focal)

▪ Kwitnąca (florid)

ODZIELNIE

▪ Rodzinny kostniwiak olbrzymi (familial gigantiformcementoma)

Ognisko okołowierzchołkowe mieszane• cementoma (kostniwiak) II stadium• odontoma (zębiak)

Ognisko okołowierzchołkowe nieprzepuszczające promieni rentgenowskich

• anatomia• artefakt – kropla utrwalacza• patologia:

• periodontitis - condensing osteitis• cementoma (kostniwiak) III stadium• hipercementoza• osteoma (kostniak)• idiopatyczne ogniska osteosklerotyczne• zwapnienia w tkankach miękkich• ciała obce

Zanik kości - osteoporosis

- zmniejszenie masy kostnej w jednostce objętości z

zachowaniem wymiarów kości jako narządu

▪ Osteoporoza

▪ Osteomalacja

▪ Krzywica

▪ (Nadczynność przytarczyc)

Odczyny okostnowe

1. Nawarstwienie kości zbitej

2. Cebulowate nawarstwienia

3. Spikule

4. Trójkąt Codmana

URAZY

• Klasyfikacja Andreasena

✓ Klasa I – złamania twardych tkanek zęba;

✓ Klasa II – urazy aparatu zawieszeniowego;

✓ Klasa III – urazy wyrostka zębodołowego szczęki i części zębodołowej żuchwy;

✓ Klasa IV – urazy tkanek miękkich wyrostka zębodołowego szczęki i części zębodołowej żuchwy.

UBYTKI

• kliniczny / ICDAS (E1-2, D1-3),

• różnicowanie:• starcie, zdarcie, nadżerki

• uraz

• resorpcja wewnętrzna i zewnętrzna

• przejaśnienie przyszyjkowe

• zjawisko Mach’a

• zębina wtórna i reparacyjna

• wypełnienia niecieniujące

• zmiany wrodzone:

• ograniczone ogniska niedorozwoju szkliwa

PRZYZĘBIE BRZEŻNE

• ubytki:

✓ pionowe,

✓ poziome,

✓ mieszane.

• trzystopniowe obniżenie:➢I stopień - obniżenie na wysokości 1/3 długości korzenia od połączenia szliwno-cementowego➢II stopień- obniżenie nie przekracza 2/3 długości korzenia

➢III stopień - obniżenie powyżej 2/3 długości korzenia

• zespół endo-perio, perio-endo.• zajęcie furkacji