Opinia wydawnicza: Małgorzata Barańska

Redakcja: Magdalena SibilaRedakcja techniczna: Witold PreyssZdjęcia: Fotolia.comProjekt okładki: Krzysztof Spychał (ilustracja © lordalea – Fotolia.com)

© Copyright by Wydawnictwo Harmonia, 2010

Redakcja i Biuro Handlowe: 80-283 Gdańsk, ul. Szczodra 6 tel. 58 348 09 50, 58 348 09 51 fax 58 348 09 00 e-mail: harmonia@harmonia.edu.pl

Szczegółowe informacje o naszych publikacjach:www.harmonia.edu.pl

Przedruk części lub całości książki bez pisemnej zgody Wydawnictwa zabroniony.

ISBN 978-83-7134-414-5Gdańsk 2010 – Wydanie I

3

Wstęp

Głoska „r” to jeden z najtrudniejszych dźwięków do wypowiedzenia. Wymaga ona nie tylko prawid-łowej budowy i właściwego funkcjonowania narządów mowy (w tym dużej sprawności czubka języka), ale także dobrego słuchowego różnicowania dźwięków i poprawnego wzorca językowego. W języku dziecka powinna pojawić się około 4.–5. roku życia. Jest to jednak sprawa bardzo indywidualna. Głoska może wystąpić nieco wcześniej u dziewczynek niż u chłopców.

Dla wielu dzieci rozpoczynających naukę w szkole zaburzenia w artykulacji głosek stanowią po-ważną barierę w funkcjonowaniu w roli ucznia. Dzieci te znacznie częściej niż mówiące prawidłowo osiągają niższe wyniki w nauce i popadają w konflikty rówieśnicze. U uczniów, którzy nie spełniają wymagań szkoły, mogą pojawić się problemy emocjonalne, frustracja, a nawet agresja. Dlatego rodzice powinni czuwać nad procesem kształtowania mowy, a wszelkie niepokojące objawy, nieprawidłowości w rozwoju powinni skonsultować jak najwcześniej z logopedą.

Rabarbar Barbary. Materiał wyrazowo-obrazkowy do utrwalania prawidłowej artykulacji głoski „r” to bardzo przydatna książka nie tylko dla logopedów, ale także dla rodziców oraz nauczycieli uczących w przedszkolach i klasach młodszych. Pozycja zawiera odpowiednio dobrany i ułożony materiał wyra-zowo-obrazkowy przeznaczony dla dzieci mających kłopoty z właściwą realizacją głoski „r”.

Utrwalenie nowo wywołanej głoski wymaga wielu intensywnych ćwiczeń i wielokrotnego powtarza-nia dźwięku. Należy pamiętać, że skuteczność terapii logopedycznej w dużej mierze zależy od dobrej współpracy logopedy z rodzicami. Automatyzacja głoski wymaga udziału opiekunów dziecka. To, cze-go nauczy się pacjent w gabinecie, powinno być systematycznie powtarzane w domu.

Dzięki niniejszemu opracowaniu logopedzi, nauczyciele i rodzice będą mogli przeznaczyć swój czas na ćwiczenia z dziećmi, zamiast zużywać go na żmudne przygotowywanie pomocy i gromadzenie od-powiednich tekstów.

Przedstawiony w książce materiał służy do automatyzowania poznanej, wywołanej głoski „r”. Ćwi-czenia są dobrane według ściśle określonego schematu postępowania logopedycznego, od artykulacji głoski „r” w izolacji poprzez łączenie jej z innymi głoskami do tworzenia sylab i wyrazów. Materiał językowy został ułożony także zgodnie z zasadą stopniowania trudności. Dlatego należy wykonywać ćwiczenia w określonej kolejności. Książka zawiera także zdania i teksty do powtarzania, w których nagromadzona jest ćwiczona głoska we wszystkich sąsiedztwach fonetycznych.

Rabarbar Barbary napisany jest w przystępnej formie, zawiera kolorowe ilustracje, które umilą ma-luchom utrwalanie poznanej głoski.

Część zawartych w niej ćwiczeń można z powodzeniem wykorzystać w pracy z dziećmi młodszymi. Jednakże większość zadań przeznaczona jest dla dzieci umiejących już czytać i pisać.

Życzę powodzenia i miłej pracy! Autorka

4

Jak korzystać z materiałów do ćwiczeń

Zeszyt ćwiczeń skierowany jest do dwóch grup odbiorców. Są nimi maluchy niepotrafiące jeszcze czytać i pisać oraz dzieci posiadające te umiejętności. W przypadku pierwszej grupy najważniejszą rolę pełni rodzic (opiekun) dziecka, który krok po kroku prowadzi dziecko przez świat ćwiczeń i zagadek za-wartych w tejże publikacji. Głównym zadaniem rodzica jest odczytywanie dziecku wszystkich poleceń i zachęcanie do prawidłowego rozwiązywania zadań. Należy pamiętać, że nie jest ważne to, że dziecko nie wypełni samo krzyżówki lub nie przeczyta samodzielnie wierszyków. Istotne jest, aby maluch pra-widłowo nazwał zamieszczone w książeczce obrazki, powtórzył odczytywane przez dorosłych zdania.

Dzieci starsze powinny samodzielnie rozwiązywać zadania. Rola rodzica (opiekuna) polega w tym wypadku na sprawdzaniu poprawności wykonywanych ćwiczeń. Wszystkie błędy powinny być korygo-wane na bieżąco.

5

Ćwiczenia narządów mowy przygotowujące do prawidłowej artykulacji głoski „r”

1. Kląskaj językiem (naśladuj stukot końskich kopyt).

2. Mlaskaj.

3. Naśladuj ssanie cukierka.

4. Ostrz czubek języka o górne zęby przy szeroko otwartej buzi.

5. Delikatnie masuj czubek języka szczoteczką do zębów.

6. Oblizuj górną wargę oraz górne zęby przy szeroko otwartej buzi.

7. „Zamiataj” sufit buzi (podniebienie) czubkiem języka we wszystkie strony.

8. Policz czubkiem języka górne zęby przy mocno rozwartej szczęce.

9. Pojedź czubkiem języka po podniebieniu jak na rowerze od górnych zębów w głąb buzi. Ćwiczenie wykonuj przy mocno opuszczonej dolnej szczęce.

10. Delikatnie masuj język poprzez nagryzanie jego czubka.

11. Przyklej całą powierzchnię języka do podniebienia przy szeroko otwartej buzi. Wytrzymaj w tej po-zycji około 10–15 sekund.

12. Przyklej całą powierzchnię języka do podniebienia przy szeroko rozwartej szczęce, a następnie nie odrywając języka od podniebienia, otwieraj i zamykaj buzię.

13. Spróbuj zdmuchnąć skrawek papieru umieszczonego na czubku języka.

14. Powtarzaj połączenie głosek tdn w coraz szybszym tempie.

15. Powtarzaj połączenia głosek żla, żle, żlu coraz szybciej.

16. Powtarzaj sylaby la, lo, lu, ly, ala, alo, alu, aly.

17. Zanuć swoją ulubioną piosenkę, używając sylaby la.

Wskazówki do ćwiczeńĆwiczyć należy codziennie po kilkanaście minut przed lustrem. Każde ćwiczenie powinno być najpierw zademonstrowane przez osobę dorosłą ćwiczącą razem z dzieckiem (logopedę, rodzica, nauczyciela).

6

Przedłużaj wymowę głoski „r” (naśladuj odgłos wydawany przez silnik samochodu).

rrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrr

Głoska „r” w izolacji, sylabach i wyrazach (nagłos, śródgłos, wygłos)

Powtórz.

ra ro re ru ry riara aro are aru ary ariora oro ore oru ory oriera ero ere eru ery eriura uro ure uru ury uriyra yro yre yru yry yriira iro ire iru iry iriar or er ur yr ir

Powtórz.

Rafa, Rafał, rana, rano, rak, rakieta, ranek, raban, rama, rebus, recepta, recytować, redakcja, redagować, Regina, region, regulamin, rehabilitacja, rejon, rejs, rekin, reklama, religia, renta, Renata, rewizja, rezydencja, rezygnacja, robot, robak, rodak, rok, rokować, Roman, romb, rondel, rondo, ropa, ropień, ropucha, rosa, rosnąć, roślina, rota, rowek, rój, rów, równy, rózga, rozum, rozkaz, rozmowa, rum, ruch, rubin, rudy, rumak, runo, ryba, rycerz, ryj, ryk, rym, rymarz, rymować, rynna, rysa, ryza, rysować, rysik, ryska, ryś, ryt.Ara, warta, arbuz, armata, Marta, Maria, karta, arak, mara, marchewka, kara, para, stara, gitara, kotara, perła, teren, sterta, Teresa, tory, oraz, tort, port, kort, kora, nora, era, worek, teraz, serce, zero, berło, pora, Weronika, ferie, biuro, kura, góra, pióro, burak, chmura, bzdura, figura, kurek, sznurek, mundurek, skóra, liryka, Irak, Iran, irys, cyrk.Smar, katar, komar, car, bar, dar, gar, pożar, żar, skwer, minister, ster, skafander, deser, ser, komputer, majster, helikopter, gejzer, por, tor, pastor, spór, wiór, stwór, potwór, wzór, dwór, wir, kir.

TR

7

Powtórz sylaby. Najpierw te w kółkach, potem w kwadratach, a na końcu w trójkątach.

Przeczytaj wyrazy.

Powtórz wyrażenia.

OTR

ATR

YTR

UTR ETR

TRA

TRY TRO TRU

TREATRY

ATRA ATRE

ATRO

ATRU

TR asaawaapezagedia TR on

ybunaupąbka

• straszny trening

• siostra Patryka

• utracony koń

• cytryna siostry

• zatroskany strażak

• tragedia strażnika

• trąbka Patrycji

• koncentrat z truskawek

• tresowany struś

• zatruta pietruszka

• trudna musztra

• trochę strawy

• trabant na trawie

• chytrusek w Tatrach

• troska o instrument

TR

8

Nazwij obrazki.

Pokoloruj trójkąty. Kolorując, wymawiaj słowo trójkąt.

• Siostra strażaka gra na trąbce.• Patrycja lubi jogurt truskawkowy.• Nasz autobus ma trudną trasę do przebycia.• Na tronie siedzi zatroskany król Patryk.• Wóz strażacki stratował stragan.• Maciej utracił swój kontrabas.• Kupiłam dwie cytryny i trzy pietruszki.• W centrum Ostrowca widziałem tresowanego strusia.• Ten tramwaj przewozi instrumenty.• W Tatrach widziałam liska Chytruska.

Powtórz zdania.

9

DRPowtórz.

DRA DRO DRE DRU DRYADRA ADRO ADRE ADRU ADRY

ADR ODR UDR EDR YDRPowtórz wyrażenia.

• droga drabina

• drewniany drogowskaz

• podrobiony adres

• podróż wydry

• odrobina drożdży

• drobny drób

• kołdra w kwiaty

• wędrówka biedronki

• mądry pędrak

• drut z Drezna

• drogocenny druk

• zdrada wydry

• wiadro pudru

• kwadratowe biodra

• dreszcze dróżby

Powtórz wyrazy.

ańapieżnikażetkaabina DR

ukużynaukarzobnostkaDR

10

DRWykreśl w koralach co drugą sylabę, zaczynając od drugiej. Te, które zostaną, utworzą rozwiązanie – zdanie. Wymów je najładniej, jak potrafisz, a następnie przepisz. Odnajdź i podkreśl wszystkie literki „r”.

PRZY

PADRO

TA

DZE

GA

STOKLA

IPO

DREW

SOL

NIABRA NY

DAWIAT

KLO

RAK

BIN

Rozwiązanie:

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

11

PRPowtórz sylaby. Najpierw te w kółkach, potem w kwadratach, a na końcu w trójkątach.

YPR

OPR

UPR

EPR APR

PRA

PRY PRU PRE

PROAPRY

APRA APRE

APRO

APRU

Przeczytaj głośno powstałe wyrazy. Napisz je.

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

PRA

KTYKA

WO

COWNIACUŚ

WDZIWYWNIK

12

PR

• Praczka z Pragi przyjeżdża do Polski.• Pradziadek czeka na swoje prawnuki.• Prezes ma krawat w prążki.• W wakacje płynąłem prędkim promem.• Praczka kupiła nowy proszek do prania.• Patryk przeprowadza się w ekspresowym tempie.• Monter naprawił zepsuty prysznic.

Posłuchaj zdań i powtórz je. Klaśnij w dłonie za każdym razem, gdy usłyszysz głoskę „r”.

Nazwij obrazki. Podpisz je.

Wpisz w kratki pierwsze litery nazw obrazków. Odczytaj hasło.

Ułóż zdanie z wyrazem-rozwiązaniem poprzedniego ćwiczenia. Zapisz to zdanie, a następnie odczytaj je najładniej, jak potrafisz.

Spis treści,czyli co się wewnątrz mieści

Wstęp 3Jak korzystać z materiałów do ćwiczeń 4Ćwiczenia narządów mowy przygotowujące do prawidłowej artykulacji głoski „r” 5Wskazówki do ćwiczeń 5Głoska „r” w izolacji, sylabach, wyrazach (nagłos, śródgłos, wygłos) 6Tr 7Dr 9Pr 11Br 13Kr 15Gr 17Kr, gr 19R – l 20R 22