www.opus.org.pl

Centrum Promocji i Rozwoju Inicjatyw Obywatelskich „OPUS”

2 3O Centrum Promocji i Rozwoju Inicjatyw Obywatelskich OPUS

Powstaliśmy w Łodzi, w czerwcu 1999 roku. Od tego czasu pomagamy ludziom w całym woje-wództwie łódzkim świadomie działać z pożytkiem dla naszego społeczeństwa. Wskazujemy im dro-gę, inspirujemy i wspieramy w pracy dla dobra otoczenia.

Chcemy budować społeczeństwo odpowiedzialne, reagujące na problemy własne i innych. Współpracujemy ze wszystkimi organizacjami pozarządowymi, instytucjami publicznymi oraz gru-pami nieformalnymi, które chcą zmieniać rzeczywistość na lepsze. Przekazujemy im wiedzę i nasze doświadczenie.

Promujemy obywatelskie postawy i zachęcamy ludzi do aktywnego udziału w życiu publicznym. Mamy nadzieję, iż w wyniku naszych działań będziemy przyczyniać się do polepszania warunków życia w naszym otoczeniu.

Nasza misja:

Centrum Promocji i Rozwoju Inicjatyw Obywatelskich „OPUS” jest stowarzyszeniem działają-cym na rzecz rozwoju społeczeństwa obywatelskiego w kraju i za granicą, w oparciu o zasady dia-logu, demokracji i pomocniczości. Naszą aktywność kierujemy do organizacji pozarządowych, instytucji publicznych i inicjatyw nieformalnych działających na rzecz zaspokajania potrzeb lokalnych. Inicjujemy, animujemy i wspieramy zmiany społeczne.

HISTORIA

Początek

10 lat minęło od powstania Stowarzyszenia Centrum Promocji i Rozwoju Inicjatyw Obywatelskich „OPUS”. Jednak zanim powstało stowarzyszenie, byli ludzie, którzy mieli pomysły i podejmowali działania na rzecz sektora pozarządowego. Powstanie naszego Stowarzyszenia ma swoje początki w działaniach podejmowanych przez Stowarzyszenie Pomocy Niesłyszącym „Słyszę Serce”, a do-kładniej przez ówczesnego Przewodniczącego i lidera stowarzyszenia, Przemka Krężela. To właśnie Przemek rozpoczął działania na rzecz wspierania NGO i zapoczątkował budowanie zespołu ludzi za-interesowanych organizacjami pozarządowymi jako instytucjami działającymi na rzecz zmian spo-łecznych. Inspiracje do naszych działań czerpaliśmy również ze Stowarzyszenia Biuro Obsługi Ruchu Inicjatyw Społecznych BORIS i Sieci Wspierania Organizacji Pozarządowych SPLOT. Działania infor-macyjne, doradcze i szkoleniowe oraz zmierzające do integracji sektora pozarządowego były na tere-nie Łodzi i w regionie wówczas niedostępne. Szansą na nie okazał się projekt Stowarzyszenia na rzecz Forum Inicjatyw Pozarządowych, które rozpoczęło w Polsce budowę sieci Punktów Informacyjnych dla organizacji pozarządowych. Na bazie punktu Stowarzyszenie „Słyszę Serce” rozpoczęło wspar-cie sektora pozarządowego. W efekcie dwóch lat działania powstał został zespół ludzi, który powo-łał nową organizację. Za główny cel postawiła sobie ona rozwój sektora pozarządowego i inicjatyw obywatelskich w Łódzkiem.

Skąd nazwa?

Pierwsze pomysły na nazwę stowarzyszenia po-jawiły się jeszcze w ramach wydzielenia programu w strukturze Stowarzyszenia „Słyszę Serce”. OPUS jako „dzieło” stało się nowym kierunkiem myślenia o działaniach i nazwie. Pierwsze pomysły były dość oryginalne np. Ośrodek Popierania Usług Społecz-nych „OPUS”. Na szczęście ostateczna nazwa pro-gramu i późniejszej organizacji została przyjęta jako Centrum Promocji i Rozwoju Inicjatyw Obywatel-skich „OPUS” .

4 5

Dlaczego stowarzyszenie ?

W 1998 roku Stowarzyszenie „Słyszę Serce” zostało zaproszone do współpracy z Siecią Wspiera-nia Organizacji Pozarządowych SPLOT. Ideą Sieci było rozszerzenie działań na całą Polskę, poprzez budowanie sieci ośrodków, które chciałyby wspierać sektor pozarządowy w regionach. Zgodnie z przyjętym założeniem miały powstać nowe, niezależne organizacje, które działalność wspierającą sektor non-profit traktowałyby jako cel główny swojej działalności. Warunki te przyspieszyły naszą decyzję o usamodzielnieniu programu OPUS. I tak 24 czerwca 1999 r. powołano nowe stowarzysze-nie, które przejęło program wsparcia od Stowarzyszenia „Słyszę Serce”. Przez rok przygotowywaliśmy się do prowadzenia działań zgodnie ze standardami Sieci SPLOT, do której przyjęci zostaliśmy w roku 2000.

Stowarzyszenie i co dalej?

Powołanie nowego stowarzyszenia rozpoczęło okres stopniowego budowania inicjatyw wspiera-jących w Łodzi i regionie łódzkim. Główne działania podejmowane przez nas w latach 2000–2003 po-legały na wzmocnienia sektora pozarządowego. We współpracy z lokalnymi instytucjami w regionie powołaliśmy sieć punktów informacyjnych dla organizacji pozarządowych w województwie łódz-kim. Rozpoczęliśmy proces integracji sektora pozarządowego, którego efektem były Fora Inicjatyw Pozarządowych oraz powstanie w regionie federacji — Rady Organizacji Pozarządowych Województwa Łódzkiego.

OŚRODEK WSPIERANIA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH

Działania wspierające inne organizacje III sektora od samego początku były dla nas prio-rytetem. Prowadzimy je do dnia dzisiejszego i obejmują one szereg usług umożliwiających lokalnym NGO’s-om zdobycie wiedzy na temat pracy w swoim środowisku lokalnym.

Prowadzimy szkolenia, konsultacje i spotkania doradcze. Przychodzącym do nas wskazujemy, jak krok po kroku rejestrować organizację pozarządową. Przedstawiamy procedury konieczne do reje-stracji. Pomagamy przy doborze dokumentacji, stworzeniu statutu organizacji.

Uczymy aspektów prawnych funkcjonowania organizacji pozarządowych, a także pomagamy upo-rać się z zawsze dostarczającym sporo pytań tematem księgowości w sektorze non-profit.

Piszesz wniosek? Poradź się u nas!

Duża ilość osób zwykle korzystała z naszej pomocy przy pisaniu wniosków o dotacje. Pomagamy organizacjom planującym dopiero pozyskanie środków z konkursów dotacyjnych,

jak i NGO’s-om, które są już w trakcie pisania wniosków, lecz potrzebują jeszcze wsparcia przy ich ostatecznej obróbce. Pomagamy również wszystkim, którzy mają problem z zarządzaniem projek-tem, bądź nie rozumieją zasad rozliczania.

Możemy śmiało powiedzieć, iż na przestrzeni lat Centrum OPUS wyspecjalizowało się w przelewa-niu pomysłów na papier. Dzięki temu dziesiątki organizacji z Łodzi i okolic mogły efektywnie ubie-gać się o dofinansowanie swych, pożytecznych dla środowiska lokalnego, pomysłów.

6 7

Potencjał to ludzie

Nasze szkolenia prowadzą członkowie zespołu trenerskiego Centrum OPUS. Zdobyli oni kwalifika-cje w kolejnych edycjach Szkoły Trenerów Organizacji Pozarządowych STOP. Szlifowali je przez wie-le lat prowadząc zajęcia metodą warsztatową i ucząc się przez doświadczenie. Do dnia dzisiejszego Centrum OPUS przeprowadziło kilkaset szkoleń dla ludzi z regionalnych organizacji pozarządowych. Dotyczyły one przeróżnej tematyki. Głownie były to zajęcia z: pisania projektów i wypełniania wniosków o dotację, aspektów prawnych funkcjonowania organizacji pozarządowych, tworzenia partnerstw czy współpracy organizacji pozarządowych z samorządem.

Klucz do wiedzy

Ważnym elementem naszych działań była zawsze informacja. To, że dostęp do niej to klucz do wiedzy i sukcesu, wie chyba każdy, niezależnie, czy działa w III sektorze, czy nie. Ci, którzy wybrali ścieżkę III sektora, mogli u nas zawsze zajrzeć do biblioteki pozarządowej. To właśnie tu, korzystając z bogatego katalogu (liczącego blisko półtora tysiąca pozycji), można było dowiedzieć się wiele z zakresu aktywności społecznej i działania dla całej społeczności lokal-nej.

Z kolei za pomocą strony www.lodzkie.ngo.pl udostępnia-my wirtualną przestrzeń wielu organizacjom oraz aktywnym obywatelom, by umożliwić im rozpowszechnianie informacji na swój temat. Ten regionalny oddział strony www.ngo.pl to główne narzędzie promocji sektora obywatelskiego w regio-nie. Tutaj przeczytać można o ciekawych projektach rozwią-zujących problemy społeczne, zdobyć informację o imprezach odbywających się w myśl idei non-profit, a także dowiedzieć się czegoś o ludziach, którzy angażują się w życie obywatel-skie i aktywnie działają dla dobra środowisk lokalnych.

WSPÓŁPRACA Z SAMORZĄDEM

Rozwój współpracy z samorządem stanowił dla nas zawsze ważny obszar działalności przy wspieraniu sektora pozarządowego. Działalność ta rozwijała się i nadal rozwija na płaszczy-znach współpracy z władzami Łodzi, województwa łódzkiego oraz gmin i powiatów w regio-nie łódzkim.

Rozwój współpracy z samorządem stanowi jeden z obszarów realizacji standardów Sieci SPLOT. Główne działania w tym zakresie dotyczyły wzmacniania roli i znaczenia organizacji pozarządowych przy realizacji zadań publicznych, zlecanych przez administrację samorządową.

Do 2003 roku nasza działalność w tym zakresie obejmowała:

a) Wspólne projekty promujące usługi organizacji pozarządowych — Fora Inicjatyw Pozarządo-wych jako miejsca prezentacji dorobku organizacji pozarządowych. Fora takie organizowane były w Łodzi oraz w powiatach województwa łódzkiego.

b) Wspólne projekty edukacyjne na rzecz organizacji pozarządowych — w regionie łódzkim or-ganizowane były szkolenia i seminaria na temat możliwości współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi, wspólnych projektów oraz zasad przekazywania zadań publicznych organizacjom pozarządowym.

c) Reprezentację sektora pozarządowego wobec władz regionalnych i lokalnych — ten obszar naszej działalności wiązał się ze wspieraniem na poziomie Łodzi oraz powiatów powstawania regio-nalnych i lokalnych reprezentacji sektora pozarządowego. Byliśmy inicjatorem powołania lokalnej reprezentacji sektora pozarządowego, jakim jest Rada Organizacji Pozarządowych Województwa Łódzkiego, której biuro przez pierwsze lata było prowadzone bezpośrednio przez nas.

8 9Przełomowym momentem w zakresie współpracy z samorządem lokalnym było wprowadzenie

ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz wejście Polski do Unii Europejskiej. Okoliczności te stworzyły nowe warunki do rozwoju współpracy samorządu z organizacjami poza-rządowymi. W latach 2004–2005 współtworzyliśmy programy współpracy w województwie łódzkim, zgodnie z modelem wypracowanym przez Sieć SPLOT, który zakładał:

a) powołanie grupy roboczej złożonej z przedstawicieli samorządu i organizacji pozarządowej,

b) opracowanie Karty Zasad Współpracy jako dokumentu o charakterze ogólnym, regulującym współpracę lokalną w wymiarze długoletnim,

c) opracowanie Rocznego Programu Współpracy jako dokumentu regulującego zasady współpracy lokalnej w danym roku budżetowym ,

Pierwszymi samorządami w województwie łódzkim, które przystąpiły do tworzenia współpracy według po-wyższego modelu, były: Miasto Łódź, Skierniewice, Beł-chatów, Wieruszów oraz Łęczyca. Działania te wspierane były przez Fundację im. S. Batorego w ramach Programu Partnerstwo dla III sektora finansowanego przez TRUST for Civil Society in Central and Eastern Europe.

Od września 2004 r. w Łodzi powołana została Rada Konsultacyjna ds. Współpracy z Organizacja-mi Pozarządowymi. Reprezentowani w niej byliśmy przez Łukasza Waszaka. Współpraca z Radą oraz Zespołem ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi przy Wydziale Spraw Społecznych Urzędu Miasta Łodzi zaowocowała m.in. wypracowaniem modelowych zasad współpracy samorządu z NGO w Łodzi. Były to m.in. procedury zgłaszania zadań własnych, zasady rozliczeń dotacji oraz realizacji projektów partnerskich Miasta z organizacjami pozarządowymi.

W latach 2006–2007 (we współpracy z Radą Organizacji Pozarządowych Województwa Łódzkiego) próbowaliśmy rozwinąć model współpracy przyjęty w Łodzi na szczeblu Urzędu Marszałkowskiego.

Efektem prac jest m.in. Program Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi. Niestety, w części do-tyczącej powołania na poziomie regionu Rady konsultacyjnej nie udało się osiągnąć porozumienia. Od 2008 roku działania w zakresie rozwoju współpracy Urzędu Marszałkowskiego z NGO prowadzi samodzielnie Rada.

Od 2003 do 2007 roku w ramach działań na rzecz wzmocnienia roli sektora pozarządowego w programowaniu funduszy strukturalnych nasz przedstawiciel pełnił funkcję regionalnego specjali-sty ds. funduszy europejskich (łącznik). Działania prowadzone były we współpracy z Radą Organizacji Pozarządowych oraz Departamentem Rozwoju Regionalnego.

W efekcie prac organizacje pozarządowe w łódzkim zyskały możliwość składania wniosków o do-tacje w działaniach ZPORR oraz miały swoich przedstawicieli w Komitecie Monitorującym ZPORR oraz Podkomitecie Monitorującym ds. POKL, Komitecie Monitorującym ds. Regionalnego Programu Ope-racyjnego Województwa Łódzkiego. Obecnie działania te przejęła Rada Organizacji Pozarządowych.

Wyzwania na najbliższe lata

Obecnie kierunek rozwoju współpracy z samorządem wyznaczać będą trzy czynniki. Pierwszym jest realizacja zadań publicznych w samorządach i faktyczne przejmowanie zadań przez organizacje pozarządowe. Wymaga to dalszej pracy na rzecz rozwoju współpracy samorządu z NGO, szczególnie w zakresie współpracy pozafinansowej pomiędzy partnerami lokalnymi. Istotnym wydaje się przeko-nanie zarówno NGO, jak i samorządu, że „razem łatwiej”. Dlatego na poziomie lokalnym i regionalnym nadal będziemy dążyć do powoływania wspólnych zespołów. Drugim czynnikiem są możliwości, ja-kie tworzą środki pozabudżetowe, które mogą wspierać realizacje zadań lokalnych w partnerstwie i przyczyniać się do rozwoju lokalnego. W tym obszarze będziemy wspierać tworzenie lokalnych part-nerstw projektowych. Trzeci czynnik to kwestia zmiany ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Planowana nowelizacja otworzy nowe możliwości programowania rozwoju lokal-nego we współpracy samorządu z ngo. Zmiany te stworzą warunki do tego, by strategicznie rozwijać współpracę lokalną, ale to nadal będzie wymagało wzmacniania ngo i samorządów w zakresie współ-pracy lokalnej.

10 11CENTRUM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ

Celem metody Centrum Aktywności Lokalnej (CAL) jest obudzenie ludzi do działania w swoim najbliższym otoczeniu, aktywizowanie społeczności, a także tworzenie poczucia przynależności do danego miejsca i lokalnej grupy. CAL to także angażowanie lokalnych in-stytucji w celu wspólnej pracy dla dobra najbliższego otoczenia.

Początki — pomoc społeczna

Z modelem CAL zetknęliśmy się w 2003 roku. Zostaliśmy wtedy zaproszeni do udziału w projekcie realizowanym przez Stowarzyszenie CAL.

„O OPUS-ie usłyszałam pierwszy raz w 2002 roku — zaczynałam pracę w Stowarzyszeniu CAL. Byli już organizacją poważną i poważaną, rozpoczynaliśmy z Nimi duży projekt — pieniądze Pharow-skie, zaangażowanie dziesiątek ludzi z województwa łódzkiego, trenerów z całej Polski. Rzeczywistość łódzkich Ośrodków Pomocy Społecznej nigdy już nie miała być taka sama…”— wspomina dziś Marta Henzler, dyrektorka Stowarzyszenia CAL.

Pierwsza grup CAL-owa to były ośrodki pomocy społecznej: Bełchatów, Domaniewice, Kutno, Łódź–Bałuty, Łódź–Widzew, Piotrków Trybunalski, Rawa Mazowiecka, Wieruszów, Zduńska Wola; grupa ok. 20 kierowników i pracowników socjalnych. Opiekę merytoryczną nad ta grupą dzieliliśmy z Danielem Opiłą — doświadczonym CAL-owiczem. Ponad 2 lata wspólnych szkoleń i spotkań studyj-nych, wizyta w domach sąsiedzkich w Berlinie, wspólne wdrażanie metody, dzielenie się kłopotami, stopniowe poznawanie i dochodzenie do zrozumienia, na czym polega środowiskowa metoda pracy socjalnej. Te pierwsze ośrodki na długo zostały w naszej pamięci. Do dzisiaj z niektórymi pracujemy, podglądamy, jak się rozwijają…

Po pierwszej grupie przyszła kolej na następne ośrodki pomocy społecznej, ale przede wszystkim na duże grupy kulturalne.

Kultura

Przyzwyczajeni do solidności pracowników socjal-nych zderzyliśmy się z kreatywnością pracowników do-mów kultury. Ośrodki kultury i biblioteki poznawały mo-del CAL w ramach projektów finansowanych z środków FIO i Ministerstwa Kultury (rok 2006, 2007). Wiele z nich zaskoczyło nas pomysłami na animację. Grupy kultural-ne nie wdrożyły może modelu w ośrodku kultury (nadal nie mamy się czym poszczycić na terenie województwa), ale dla uczestników była to szkoła rozwoju osobistego.

To w tych grupach toczyły się nocne dyskusje o różni-cach między animacją społeczną a animacją kultury. To w tym gronie na nowo definiowaliśmy idealny wzór osobowy animatora. To tutaj, z nieoceniona pomocą Jacka Gralczyka, spieraliśmy się o model domu kultury i zawiązywaliśmy partnerstwa, koalicje, snuliśmy plany stowarzyszeń… To z tego pro-jektu wyrosły pomysły na koalicję bałucką, to tutaj narodziła się grupa osób współpracujących z nami do dziś.

Oto jak wspomina współpracę z nami Zbigniew Placzyński z Bałuckiego Ośrodka Kultury w Łodzi: „Pod opieką OPUS-a udało nam się zawiązać partnerstwo lokalne KOALICJA NA RZECZ BAŁUT — po-rozumienie ludzi, organizacji i instytucji, których działania zmierzają w kierunku poprawy warunków życia mieszkańców dzielnicy Bałuty. Byliśmy chyba jedyną placówką, z której cały zespół instruktorów przeszedł pełny cykl szkoleń z pozyskiwania środków z UE i animacji społeczno-kulturalnej”. Jak wie-my, współpraca poskutkowała również wypracowaniem nowej misji programowej dla placówki — misji związanej z animacją społeczno-kulturalną i właśnie standardami CAL.

CAL dla nas jako zespołu

Animacja wrosła w Centrum OPUS. W dużej mierze wykorzystujemy ten sposób pracy z grupami partnerskimi, które prowadzimy w ramach różnych przedsięwzięć. CAL to pewien sposób myślenia o rozwoju społecznym. Rozwoju społecznym, który rozpatrywany jest całościowo. Oznacza to, iż pra-cując metodą CAL, nie koncentrujemy się na jednym obszarze działania, np. ekologii czy kulturze,

12 13a staramy się patrzeć szerzej na problemy danego środowiska lokalnego. Namawia-my małe środowisko do projektów anima-cyjnych, do działań angażujących miesz-kańców.

W 2007 roku ani-matorzy z całej Polski zjechali do Łodzi na Forum Aktywności Lokalnej. To też była okazja do spotkań, inspiracji, ale również prezentacji działań z Łodzi, które są bli-skie myśleniu anima-cyjnemu.

A poza tym zespół OPUS-owy, ocierając się o działania CALo-

we na Forum Aktywności Lokalnej, podczas szkoleń, realizacji projektów, przyglądaniu się działaniom ośrodków, nabrał przekonania, że warto pomagać ludziom, by pomogli sami sobie. Wykorzystujemy CAL-owe metody do pracy z partnerstwami, mieszamy je z innymi inspiracjami, tniemy i sklejamy na nowo. Jako wyzwanie rozwojowe myślimy jednak o kolejnych animatorach, którzy będą zmieniać swoje instytucje i wprowadzać w nie całego CAL-a ze wszystkimi elementami.

Od 2003 z naszej pomocy skorzystało 90 animatorów. Udało nam się przeszkolić 20 ośrodków po-mocy społecznej, 23 ośrodki kultury i biblioteki. – Sześć z nich zdobyło certyfikat CAL.

PROGRAM EURO-NGO

Jeszcze przed przystąpieniem do Unii Europejskiej realizowaliśmy pierwsze działania mają-ce na celu przygotowanie organizacji pozarządowych do sprawnego funkcjonowania po przy-stąpieniu Polski do UE.

W od początku roku 2003 do końca 2007 roku realizowaliśmy w województwie łódzkim Program EURO-NGO — Program Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności realizowany przez Sieć SPLOT przy współpracy z Przedstawicielstwem Organizacji Pozarządowych w Brukseli oraz Fundacją im. Stefana Batorego.

W 2003 roku był to program innowacyjny. Nie funkcjonowała wtedy jeszcze żadna rządowa czy samorządowa sieć punktów informująca i promująca fundusze unijne czy związane z tym zagadnie-nia z zakresu rozwoju lokalnego i aktywizacji społeczno-zawodowej lokalnych społeczności. Program EURO-NGO był pierwszym w Polsce, zainicjowanym oddolnie przez organizacje pozarządowe, syste-mowym wsparciem organizacji niekomercyjnych chcących przygotować się do pozyskania środków pochodzących z UE.

Celem głównym programu było podniesienie poziomu wiedzy i umiejętności liderów organizacji pozarządowych w zakresie korzystania z możliwości finansowych, jakie stwarza nasze wejście do UE oraz przenoszenia unijnych standardów na polski grunt, a przez to wsparcie bieżących działań i dal-szego rozwoju polskich organizacji.

Pierwszy rok realizacji programu polegał na wybraniu grupy przedstawicieli aktywnych NGO z te-renu naszego województwa i przeszkolenie ich w zakresie zagadnień związanych z funduszami struk-turalnymi, programów wspólnotowych, zasad budowania partnerstw projektowych, metodyki pro-wadzenia doradztwa, itp.

W Łódzkiem 11 osób ukończyło szkolenia, pozytywnie zdało egzamin i w rezultacie uzyskało certy-fikat specjalisty Programu EURO-NGO. Od 2004 roku specjaliści rozpoczęli świadczenie usług na rzecz innych organizacji non-profit, przekazując im zdobytą wiedzę.

Wspomagali lokalne organizacje przez doradztwo, organizacje spotkań informacyjnych, szkolenia, coaching i animowanie partnerstw lokalnych.

Mimo zakończenia Programu pod koniec 2007 r. do dziś współpracujemy z większością specjali-stów EURO-NGO, którzy stanowią dla nas wartościowe zaplecze ekspertów.

14 15REGIONALNY OŚRODEK EFS

Strategicznym momentem był dla nas z pewnością rok 2005. Wtedy to po raz pierwszy otrzy-maliśmy status Regionalnego Ośrodka EFS. Rozpoczęliśmy realizację największego wówczas dla nas projektu. Dzięki niemu mogliśmy pomagać innym instytucjom skutecznie pozyskiwać środki z Europejskiego Funduszu Społecznego.

Informacja dla wszystkich

Pomoc w tworzeniu koncepcji projektu, pisaniu wniosku o dotacje i wsparcie przy późniejszym jego wdrażaniu — to główne usługi, które świadczyliśmy dla naszych klientów. Realizowaliśmy je za pomocą otwartych szkoleń, seminariów tematycznych oraz doradztwa.

Udzielaliśmy jednocześnie wszystkim zainteresowanym informacji nt. EFS oraz projektów wspie-ranych z tego funduszu. Pomoc kierowaliśmy zarówno do osób, które dopiero chciały skorzystać ze wsparcia EFS, ale także tych, którzy otrzymali już dotację. Rozpowszechnialiśmy wśród instytucji regionalnych wiedzę o możliwościach związanych z działalnością EFS, promo-waliśmy rozwój lokalny, a także wspie-raliśmy rozwój partnerstwa na szczeblu lokalnym i regionalnym.

Nowe pomysły

Z biegiem pracy jako Regionalny Ośrodek EFS staraliśmy się rozwijać nasz program, by móc bardziej trafić w ocze-kiwania naszych klientów. Prowadzili-śmy chociażby szkolenia dla animatorów lokalnych. Nawiązywały one do tematu mobilizacji mieszkańców do działania, badania ich potrzeb czy planowania

strategii rozwoju swoich lokalnych społeczności. Pewnym urozmaiceniem był również cykl szkoleń z zakresu tworzenia partnerstw lokalnych. Wiedząc, jak ważne jest łączenie sił różnych instytucji do realizacji wspólnego celu, powołaliśmy „Szkołę Facylitatorów Partnerstw Lokalnych”. Wiedzieliśmy, iż dzięki niej wzrośnie wiedza organizacji na temat tworzenia partnerstw. Liczyliśmy, też iż chętniej będą je tworzyć, co znacznie ułatwi im możliwość otrzymania środków z EFS. To z kolei otworzyłoby przed nimi furtkę do efektywniejszego rozwiązania problemów w ich środowisku lokalnym.

Dużym zainteresowaniem cieszyły się Szkoły Menadżerów Projektów Europejskich. Te cykle szkole-niowe dostarczały z kolei kompleksowej wiedzy na temat pozyskiwania środków i zarządzania projek-tem. Kładły nacisk na umiejętności stricte związane z planowaniem projektu, wypełnianiem wniosku do EFS, wdrażaniem projektu.

Ożywiając środowiska lokalne

Tematy te rozwijaliśmy prowadząc jednocześnie działania animacyjne w regionie. Praca animatora skupiała się wokół budowania lokalnych porozumień, wyszukiwania liderów, pomocy w diagnozowa-niu potrzeb i problemów lokalnych. Podczas działań duży nacisk kładliśmy na inicjowanie integracji

lokalnych instytucji z danego terenu wo-kół idei rozwoju społeczno-gospodar-czego danej społeczności. W ten sposób dążyliśmy do tego, aby tworzone przez nas partnerstwa były długofalowe, a ich działania sięgały znacznie dalej niż reali-zacja jednego wspólnego projektu.

Prowadziliśmy Regionalny Ośrodek EFS podczas wszystkich czterech dotych-czasowych edycji ogłaszanych na terenie Łodzi. Podczas ostatniej (jak dotychczas, zakończonej w sierpniu 2008 r.) prowa-dziliśmy również Regionalny Ośrodek EFS w Skierniewicach i Piotrkowie Trybu-nalskim.

16 17

OŚRODEK REGIONALNY NARODOWEJ AGENCJI PROGRAMU MŁODZIEŻ,

czyli jak wspierać młodzież, by uwierzyła w swoje pomysły i stała się liderem lokalnym

W sierpniu 2003 roku nawiązaliśmy współpracę z Narodową Agencją Programu Młodzież. W tym czasie nie było jeszcze w Łódzkiem Ośrodka Regionalnego zajmującego się promocją tego programu. Jego znajomość w naszym województwie była więc niewielka.

Program Młodzież był jednym z programów Unii Europejskiej w dziedzinie edukacji. W od-różnieniu od Programu „Erasmus” czy „Leonar-do da Vinci” (wspieranie oświaty, szkolnictwa wyższego, edukacja ustawiczna, kształcenie zawodowe), Program Młodzież wspierał tzw. edukację nieformalną, pozaszkolną. Adreso-wany był do młodych ludzi w wieku 15–25 lat, a także do animatorów, pracowników młodzie-żowych.

Po przeszkoleniu przez Narodową Agencję, na jesieni 2003 roku przeprowadziliśmy pierw-sze spotkania informacyjne oraz szkolenie nt Programu. Zorganizowaliśmy także pierwszy w naszym województwie Europejski Tydzień Młodzieży. Od 2004 roku aż do czerwca 2007 r. już formalnie pełniliśmy funkcję Ośrodka Re-gionalnego, świadcząc w sposób stały usługi doradcze, informacyjne, szkoleniowe. Zorga-nizowaliśmy także kolejne imprezy z cyklu Europejskiego Tygodnia Młodzieży (w 2005 r. i 2007). Głównymi odbiorcami Ośrodka były po-zarządowe organizacje młodzieżowe, placów-

ki publiczne pracujące z młodzieżą, tj. domy kultury, ale także grupy nieformalne.

Misją Ośrodka nie było jedynie przekazywanie wiedzy i umiejętności nt. procedur związanych z aplikowaniem do Programu, wypełnianiem formularzy, pracy metodą projektową. Staraliśmy się także aktywizować młodzież, z którą pracowaliśmy. Zachęcaliśmy ją do działań na rzecz swojej społeczno-ści, rówieśników, inspirowaliśmy, pokazując aktywność młodych ludzi z innych krajów. Pomagaliśmy również w znalezieniu organizacji partnerskich z zagranicy z krajów objętych Programem Młodzież.

Zgodnie z założeniem Programu Młodzież, chcieliśmy, by tworzone wnioski rzeczywiście były dzie-łem młodzieży, a nie pracujących z nimi dorosłych. Dorosłych opiekunów uczyliśmy jak mądrze wspie-rać inicjatywy młodzieżowe (jak być tzw. coachem, facylitatorem grup młodzieżowych) a młodzież — jak uwierzyć w swoje pomysły i stać się liderem w swoim środowisku.

Choć Sieć Ośrodków Regionalnych przestała istnieć, staramy się kontynuować naszą misję zwią-zaną z kształtowaniem młodzieżowych liderów. M. in. w tym roku realizujemy projekt Młodzieżowej Szkoły Liderów, w ramach której 20 młodych osób z terenu powiatu łęczyckiego otrzyma wsparcie szkoleniowe, doradcze, a także środki na realizację swojej pierwszej inicjatywy.

18 19

WSPÓŁPRACA ZAGRANICZNA CENTRUM OPUS, czyli przemyt idei na skalę światową1

Zwiększanie uczestnictwa społecznego w Polsce oraz poza granicami kraju, wzrost jakości pracy, wymiana najlepszych doświadczeń i praktyk — to główne cele, dla których podjęliśmy współpracę z organizacjami pozarządowymi z zagranicy.

W zasadzie od początku swojego istnienia stowarzyszenie skupiało się na realizowaniu projek-tów międzynarodowych. Pracowaliśmy na początku głównie z organizacjami z Ukrainy i Białorusi, ze względu na bliskość geograficzną i kulturową tych krajów, podobne problemy oraz nasze prywatne zainteresowania wschodem Europy. Na początku współpraca ta ograniczała się do niewielkich pro-jektów, wymiany informacji, wizyt studyjnych czy wspólnych konferencji. Z czasem kontakty z part-nerami zacieśniały się, a my stopniowo nabieraliśmy kompetencji do realizowania dłuższych i bar-dziej złożonych projektów. Jednocześnie nawiązywaliśmy kontakty z organizacjami z innych krajów i realizowaliśmy działania w Portugalii, Hiszpanii, Rosji, Mongolii, Gruzji, Rumunii, Mołdawii, a nawet w Ameryce Południowej.

Realizacja wszystkich dotychczasowych działań była i jest możliwa tylko dzięki dobrej woli i zaan-gażowaniu organizacji z obu stron: wspólnie z partnerami generowaliśmy pomysły, wspólnie poszuki-waliśmy środków finansowych, wspólnie świętowaliśmy drobne sukcesy, cieszyliśmy się z osiąganych celów i razem przeżywaliśmy gorycz odrzuconych wniosków i chybionych inicjatyw.

Z perspektywy 10 lat pracy miło jest popatrzeć, jak niewielki projekt z partnerem ukraińskim zreali-zowany w 2003 roku dał początek wielowymiarowym działaniom skoncentrowanym w wielu krajach i angażującym wiele osób z różnych środowisk i kontynentów. Oczywiście, wiele jest rzeczy do popra-wienia, wiele jeszcze celów do osiągnięcia, wiele problemów do rozwiązania. Nigdy nie zmierzyliśmy wpływu naszych działań na społeczności w obcych krajach, nie mamy „twardych danych” świadczą-cych o tym, że nasze działania mają sens. Jednak obserwujemy zmiany, jakie zachodzą w organiza-cjach partnerskich: organizacja portugalska, która zaczynała od niczego, teraz samodzielnie pisze wnioski, pozyskuje środki, zatrudnia personel, organizacje z Rosji i Mongolii, które wdrożyły zupełnie

dla nich nowy sposób pracy z młodzieżą, zaczęły działać w obszarze edukacji niefor-malnej, organizacje z Ameryki Centralnej zaczęły myśleć „projektowo” i według tego modelu planować swoje działania. To są powolne zmiany, które mamy przyjemność obserwować i które dzieją się na naszych oczach, to jest dzielenie się ideą, doświad-czeniem i wiedzą.

Oto jak współpracę zagraniczną wspo-mina jedna jego z inicjatorek w Centrum „OPUS”, Agnieszka Orzechowska:

„Dla mnie praca w projektach międzynarodowych była ogromną szkołą współdziałania, kompromisu i cierpli-wości. Bardzo wiele nauczyłam się o świecie, o problemach ludzi w różnych zakątkach globu, o ich spojrzeniu na świat, o sposobie wyjaśniania rzeczywistości, o tym, jak my jesteśmy postrzegani przez innych i jak proste dla nas rzeczy stają się niezrozumiałe i kłopotliwe w konfrontacji z innymi (zwykłe kanapki czy poczucie czasu). Było to dla mnie nieocenione doświadczenie, które z pewnością ukształtowało mnie jako osobę i zdeterminowało mój spo-sób patrzenia na rzeczywistość: nauczyło mnie pojmować szerzej, brać pod uwagę kontekst i okoliczności, myśleć kreatywnie, uświadomiło własne ograniczenia i stereotypy. A przede wszystkim praca ta dała mi możliwość spo-tkania się z wieloma ciekawymi ludźmi, którzy do tej pory (po zakończeniu pracy w ramach programu) są moimi dobrymi przyjaciółmi i z którymi zawsze można podyskutować o kierunkach i perspektywach rozwoju świata. I za tę stworzoną możliwość jestem wdzięczna zespołowi Centrum OPUS oraz wszystkim naszym zagranicznym partnerom”.

1. Tytuł zaczerpnięty od jednego z ekspertów w naszym projekcie, który uświadomił mi, co my rzeczywiście w tych projektach zagranicznych robimy. Dziękuję.

20 21

EKOKLUBY, czyli młodzież obywatelska

Zaangażowanie w promocję ekoklubów w Polsce było naturalną konsekwencją naszej pra-cy ze środowiskiem lokalnym. Młodzież — jako część tego środowiska — także potrzebuje przestrzeni i możliwości, aby się spotkać, podyskutować o pomysłach zbawienia świata i zna-leźć ludzi, którzy pomogą im te idee wcielić w życie. Te wymogi spełniają właśnie ekokluby.

Młode osoby uczą innych, jak rozwiązywać problemy ekologiczne. Uświadamiają, dlaczego war-to dbać o wodę, chronić zasoby naturalne, segregować śmieci czy oszczędzać energię. Aktywizują społeczności lokalne, organizują kampanie edukacyjne. To ekokluby. Działają dla dobra najbliższego otoczenia, ale myślą globalnie.

Ekokluby w Polsce

Taki system pracy z młodzieżą bardzo nam odpowiadał. Stąd od 2004 roku model ten zaczęliśmy wprowadzać w Polsce. Ekokluby stały się dla nas dobrą formą na aktywizowanie młodzieży i na re-alizację idei edukacji nieformalnej. Praca z młodzieżą oraz ich opie-kunami wprowadziła do Centrum OPUS nowy wymiar — zwróci-liśmy uwagę na to, że młodzież jest grupą docelową, którą należy ożywiać, edukować, pokazywać jej jeszcze inne formy samoreali-zacji niż zajęcia pozaszkolne czy szkołę. Budzenie odpowiedzial-ności za swoje lokalne sprawy jest świetnym uzupełnieniem edukacji

szkolnej i daje młodzieży możliwość do rozwi-jania swoich pasji i zainteresowań, przygoto-wuje do podejmowania wyzwań i sprawdza-nia się w nowych sytuacjach. Zaskoczyło nas bardzo pozytywnie, że młodzi chętnie „podjęli rękawicę”, z zaangażowaniem i entuzjazmem włączali się w działania, organizowali obchody Dnia Wody, edukowali mieszkańców w zakre-sie segregacji odpadów, prowadzili warsztaty, festyny, mówili o swoich doświadczeniach i pomysłach. Bardzo przyjemnie jest patrzeć, jak ci młodzi ludzie zmieniają się wraz z podję-ciem działań w ekoklubie: zaczynają uczyć się

języków, otwierać się na innych, proponować swoje pomysły i realizować je. Bardzo piękne jest to, że osoby te coraz bardziej świadomie funkcjonują w świecie społecznym, rozumieją procesy globalne i formułują swoje własne, niezależne opinie na różne tematy. To jest właśnie chyba zadanie ekoklubów, które konsekwentnie od 4 lat realizujemy: tworzyć przestrzeń do dyskusji i wspierać młodych w rozu-mieniu otaczającego ich świata. I jest to praca bardzo satysfakcjonująca.

Metodologia pracy i dobre praktyki

Idea tworzenia ekoklubów powstała w 1992 roku w Argentynie i stamtąd została przeniesiona do innych krajów Ameryki, Europy i Afryki. Obecnie w 31 krajach na świecie działa ponad 600 grup. Każdy ekoklub działa we współpracy z lokalną społecznością oraz lokalnymi instytucjami (samorządy, orga-nizacje pozarządowe, firmy). Konkretne projekty realizowane przez ekokluby dotyczą wielu kwestii lokalnych, w zależności od tego, jakie problemy wskazane zostaną przez mieszkańców w trakcie dia-gnozy lokalnej oraz jakie są konkretne zainteresowania członków danego ekoklubu. W każdym kraju ekokluby realizują inne programy, w zależności od potrzeb i problemów danej społeczności. Najwię-cej projektów wdrażanych przez ekokluby na całym świecie dotyczy gospodarki odpadami, edukacji w zakresie segregowania odpadów czy zmniejszania ich ilości.

Od końca 2005r. Centrum OPUS jest narodowym promotorem ekoklubów w Polsce. Doceniając nasze efekty pracy, w roku 2006 wybrano nas również promotorem ekoklubów w Europie.

22 23EKONOMIA SPOŁECZNA

Ekonomia społeczna to szczególna forma przedsiębiorczości. Z jednej strony łączy pracę za-robkową z działaniami dla dobra społeczności. Z drugiej, pozwala pracować ludziom, którzy z różnych względów, wcześniej robić tego nie mogli.

Długotrwale bezrobotni, osoby niepełnosprawne czy uzależnione — dla nich możliwość pracy na otwartym rynku często w ogóle nie istnieje. Otwarty rynek pracy nie ryzykuje — zatrudnia „ludzi pewnych” — stabilnych emocjonalnie, wykształconych, najlepiej z dużym doświadczeniem i „czysty-mi papierami”.

Tu jest praca

Od momentu, gdy zaczęto mówić w Polsce o zatrudnianiu ludzi „wykluczonych”, pojawił się temat Ekonomii społecznej. Spółdzielnie socjalne, firmy społeczne, organizacje pozarządowe prowadzące działalność gospodarczą — to pracodawcy szczególni. Dla nich chęć zysku stanowi kwestię drugo-rzędną. Najważniejszy jest człowiek. W tych instytucjach pojawiła się szansa dla ludzi „z dołka”. Tu otrzymują oni szansą uczciwego zarobienia na siebie. Uniezależniają się, nabierają pewności siebie, uczą się zawodu i pracy z ludźmi, rezygnują z za-pomogi z pomocy społecznej.

Dlatego też w dobie rosnącego problemu wy-kluczenia społecznego zaczęto mówić, iż ekono-mia społeczna jest przyszłością. Nie tylko dla po-jedynczego człowieka, ale dla całej społeczności, gdzie, jak się okazuje, pracować może każdy.

Celem jest zmiana

Centrum OPUS podjęło się realizacji działań promujących przedsiębiorczość z podłożem spo-łecznym. Jako że temat ekonomii społecznej jest

w Polsce raczej nieznany, a nawet w pewnym sensie „egzotyczny”, dążymy do tego, by zarówno całe społeczności, jak i pojedynczy obywatele dostrzegli, że ekonomia społeczna jest opłacalna i warto w nią inwestować.

Instytucji ekonomii społecznej jest wciąż niewiele. Duża część z nich nie działa profesjonalnie. Nie przejawia też chęci do współpracy z innymi. My chcemy to zmienić. Chcemy profesjonalizować usługi organizacji ekonomii społecznej, a ludzi wykluczonych zachęcać, by wzięli sprawy w swoje ręce i sami otwierali takie placówki.

Dlatego też realizujemy kompleksowe szkolenia, konferencje, debaty z udziałem ekspertów. Pro-mujemy ekonomię społeczną m.in. za pośrednictwem cyklicznych artykułów w „Gazecie Wyborczej” i portalu www.ekonomiaspoleczna.lodz.pl

Razem łatwiej

We wspólnej pracy, pomaga nam, nasz partner — Stowarzyszenie Wsparcie Społeczne „JA-TY-MY”. To jego nieocenione doświadczenie w pracy z grupami wykluczonymi i znajomość środowiska ekono-mii społecznej pomaga realizować wspólnie postawione cele. Pozytywy tej współpracy dostrzegają również i oni sami:

„Wiemy, że w każdej sytuacji możemy liczyć nie tylko na merytoryczne wsparcie ze strony partne-ra, ale również na niezawodną przytomność umysłu, poczucie humoru i skuteczną pomoc ze strony zespołu OPUS-a. W partnerstwie łatwiej jest zarówno cieszyć się z sukcesów, jak i znajdować rozwią-zania trudności, które wiążą się z codzienną pracą przy realizacji projektów” — pisze Mikołaj Gurdała ze Stowarzyszenia Wsparcie Społeczne „JA-TY-MY”.

Dalsze działania w ramach wspólnej pracy to cho-ciażby tworzenie partnerstw w województwie na rzecz rozwoju ekonomii społecznej. Wszystko po to, by instytucje działające na danym terytorium wspól-nie planowały działania i brały odpowiedzialność za rozwój ekonomii społecznej w swoich gminach. Czeka nas więc dużo ciężkiej pracy. Jednym słowem — działania na rzecz rozwoju ekonomii społecznej w regionie dopiero się zaczynają.

24 25

WOLONTARIAT EUROPEJSKI W CENTRUM „OPUS”

Pomoc wolontarystyczna jest bardzo popularna. Mnóstwo młodych wolontariuszy angażu-je się w pomoc innym i pracę w instytucjach społecznych na całym świecie. My też mieliśmy szczęście współpracować z wieloma z nich.

Młodzi ludzie przybywali do nas z różnych zakątków Europy i Świata, na mocy Wolontariatu Euro-pejskiego. Program ten umożliwia wysłanie młodych ludzi do pracy przy różnych projektach zagra-nicznych (ekologicznych, socjalnych, kulturalnych, itp.) oraz goszczenie wolontariuszy z innych krajów europejskich w polskich organizacjach i instytucjach non-profit.

Na przestrzeni ostatnich lat pomagali nam między innymi:Ales Zaleuski (Białoruś), który był u nas wolontariuszem w 2006 roku. Został włączony do zespołu projektów zagranicz-nych i pomagał przy organizacji wizyt studyjnych grup biało-ruskich w Polsce. Tak wspomina swój pobyt w Polsce: „Dzięki mojemu projektowi zabrałem do Białorusi bagaż doświadczeń w pracy w potężnej pozarządowej organizacji w kraju Unii Europejskiej. Jest to bezcenny prezent od zachodniej sąsiadki dla dzisiejszej, a głównie przyszłej Białorusi. Tu mianowicie zobaczyłem na własne oczy, jak na przykład władze powinny współpracować z organizacjami pozarządo-wymi”.

Vazha Gvaramia (Gruzja), który od 10 miesięcy przebywa w Centrum „OPUS”. Jak przyznaje, nauczył się różnych metod pra-cy z młodzieżą i poznał styl pracy organizacji pozarządowych w Polsce: „Wziąłem udział w najrozmaitszych projektach, akcjach, warsztatach i happeningach z zakresu aktywizacji społeczności obywatelskiej, uświadomienia młodzieży, ekologii czy sprawiedliwego handlu. Spotkałem nowych przyjaciół, nauczyłem się polskiego, do-wiedziałem różnych rzeczy o historii, kulturze, tradycjach i obyczajach

kraju, również jak zdobyłem duże doświadczenie życiowe, co po prostu nie może nie przydać się i nie może być powodem aby nie cieszyć się z tego” – zapewnia.

Olga Conop (Mołdawia), która zakończyła swój wolontariat w Opusie z koń-cem 2007 roku, a teraz jest pracownikiem naszej organizacji, tak wspomina swój udział w projekcie EVS:„Ja sama widzę, jak udział w projekcie efektywnie wpły-nął na mnie, moją codzienną pomoc woluntarystyczną. Chciałabym, by moi rówieśnicy także mogli doświadczać tego i zdobywać w ten sposób doświadczenie tutaj lub w innych krajach Unii Europejskiej. Cieszyłabym się, gdybym mogła wspierać inne młode osoby z mojego regionu chętne do udziału w EVS, pomóc im w znalezieniu organizacji goszczącej lub koordynującej oraz być zawsze gotową do pocieszania i dzielenia się doświadczeniami” — mówi.

Malkhaz Lataria (Gruzja). Zdecydował się on wziąć udział w projekcie EVS, gdyż był bardzo zainteresowany działalnością sektora pozarządo-wego w Polsce. „Zawsze byłem otwarty na kontakty z ludźmi z innych kultur i fascynuje mnie wszystko, co związane z kulturą w ogóle. Od początku pobytu w Polsce czułem się jak w domu, ponieważ wszyscy utrzymywali ze mną ciepłe relacje, co jest bardzo istotne dla osoby przebywającej w obcym kraju” — mówi wolontariusz. „Praca w Centrum OPUS dała mi wspaniałą możliwość poznawa-nia wielu interesujących ludzi, a także pomogła w osobistym rozwoju poprzez doświadczenie innej kultury i sposobu życia”.

Goszczenie wolontariuszy z innych krajów jest dla nas zawsze ważnym wydarzeniem. Dzięki nim poznajemy nowy punkt widzenia, inną kulturę, ciekawe doświadczenia. Ci młodzi ludzie to osobowo-ści, które inspirują nas swoimi pomysłami, zapałem do pracy oraz pokazują kreatywne, niekonwen-cjonalne podejście do realizowanych przez nas działań. Projekty Centrum OPUS przy współudziale wolontariuszy EVS zyskują nowy wymiar i dynamikę, z której mogą korzystać również nasi partnerzy, współpracownicy oraz grupy docelowe naszych projektów. Każdy z nich przywiózł coś ze sobą, jedni zapał i energię, inni pomysły i doświadczenie — wszystko to miało ogromny wpływ na to, jacy teraz jesteśmy i jak wyglądają nasze działania.

Za ten niezwykły wkład oraz za to, że w ogóle z nami byli chcieliśmy im wszystkim BARDZO PODZIĘKOWAĆ!!!

26 27

Centrum OPUS jest członkiem różnych grup roboczych i sieciowych. Są to:

1. Sieć Wspierania Organizacji Pozarządowych SPLOT — działająca od 2003 roku jako sądownie za-rejestrowany związek stowarzyszeń. Misją federacji jest rozwijanie społeczeństwa obywatelskiego, którego integralnym elementem są organizacje pozarządowe i inne inicjatywy obywatelskie. Sieć ośrodków pozarządowych pracuje, działa na rzecz rozwoju umiejętności zarządzania i długofalowe-go działania organizacji pozarządowych, promuje dobre praktyki współpracy pomiędzy instytucjami samorządowymi i pozarządowymi.

2. Rada Organizacji Pozarządowych Województwa Łódzkiego — jest nadrzędną, niezależną federacją reprezentującą III sektor w województwie łódzkim. Rada bierze czynny udział w konsultacjach pro-gramu współpracy z władzami samorządowymi, której głównym celem jest integracja sektora oraz współpraca z administracją publiczną oraz innymi partnerami życia społecznego.

3. Międzynarodowa sieć organizacji pozarządowych zajmujących się zrównoważonym rozwojem śro-dowisk lokalnych — Ecoclubes. Ecoclubes złożone są głównie z młodzieży, a uwagę skupiają przede wszystkim na wspieraniu aktywności obywatelskiej w dziedzinie ochrony środowiska i życia człowieka. Przyczyniają się do podnoszenia wiedzy na tematy stabilności ekosystemów oraz uczą życia zgodne-go ze środowiskiem naturalnym. Ecoclubes funkcjonują na przestrzeni lokalnej, regionalnej, krajowej oraz międzynarodowej. Mają określony status i metodologię działania. Pierwsze ośrodki Ecoclubes powstały w 1992 roku w Argentynie. Od tego momentu sieć znacznie rozszerzyła swój zasięg. W chwi-li obecnej posiada ona swych przedstawicieli w 12 krajach na czterech kontynentach (Ameryce Połu-dniowej i Środkowej, Europie, Afryce).

Zespół Centrum „OPUS” obecnie:

Łukasz Waszak Jolanta Woźnicka Agnieszka Orzechowska Anna Pakowska Wioletta Gawrońska Łukasz Prykowski Krzysztof Smug Nadina Milewska Monika Hibner Liliana Olejnik Agata Hermanowicz Małgorzata Stępień-Dudek Anna Browarska Anna Komisarczyk Magda Kuśmierczyk Olga Conop Dorota Adamek Anna Furmańska Katarzyna Książczak Ewelina Dzianach Ewa Zommer Wojciech Pietruszewski Anna Sikorska

p r i n t

Projekt oraz druk.Zespół

www.genesisart.pl

Kontakt:pl. Wolności 2 (lewa oficyna)Łódź 91 -415telefon: (42) 632 22 18e-mail: opus@opus.org.pl

28SPONSORZY:

Ambasada HolandiiBank ŚwiatowyBritish Know-How FundationCharles Stewart Mott FoundationEuropejski Fundusz SpołecznyFundacja Bankowa im. Leopolda KronenbergaFundacja Edukacja dla DemokracjiFundacja im. Stefana BatoregoFundusz PhareFundacja Rozwoju Społeczeństwa ObywatelskiegoFundacja Rozwoju Systemu EdukacjiFundacja Współpracy Polsko-NiemieckiejFundusz WspółpracyKomisja EuropejskaMinisterstwo Kultury i Dziedzictwa NarodowegoMinisterstwo Pracy i Polityki Społecznej/ Fundusz Inicjatyw ObywatelskichMinisterstwo Spraw ZagranicznychNarodowy Bank PolskiPolska Agencja Rozwoju PrzedsiębiorczościPolsko-Amerykańska Fundacja WolnościSieć Wspierania Organizacji Pozarządowych „SPLOT”Stowarzyszenie Klon/JaworUrząd Miasta ŁodziUrząd Miasta Skierniewice

Dziękujemy wszystkim naszym partnerom oraz ludziom i instytucjom, którzy pomagali nam i wspierali nasze działania na przestrzeni dziesięciu lat!

Bez was nie mielibyśmy szans na osiągnięcie naszych celów!

Autorami tekstów są członkowie zespołu Centrum OPUS: Anna Pakowska,. Agnieszka Orzechowska, Jolanta Woźnicka, Łukasz Prykowski, Łukasz Waszak.