Psychometryczna ocena upośledzenia umysłowego

Aleksandra Jaworowska

Pracownia Testów Psychologicznych

2009

Kryteria oceny upośledzenia umysłowego

DSM-IV-TR Funkcjonowanie

intelektualne niższe od przeciętnego

Deficyty zdolności przystosowywania się co najmniej w 2 obszarach (spośród kilkunastu)

Początek przed 18 r.ż.

ICD-10Dwa główne składniki to: Niska sprawność

procesów poznawczych Zmniejszona

kompetencja społecznaKluczowe znaczenie ma

jednak sprawność intelektualna.

Funkcjonowanie społeczne osób upośledzonych

DSM-IV-TREfektywność spełniania standardów dla wieku: Komunikacja Zaradność osobista Prowadzenie domu Umiejętności społeczne i interpersonalne Korzystanie z zasobów środowiskowych Samostanowienie Umiejętność uczenia się, pracowania,

wypoczywania, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo

Ocena funkcjonowania społecznego

ICD-10 zaleca Skalę Dojrzałości Społecznej Dolla

W Polsce aktualnie nie jest dostępne żadne wystandaryzowane narzędzie przeznaczone do oceny funkcjonowania (kompetencji) społecznego osób upośledzonych

Intelekt – stopnie upośledzenia – IQ

DSM-IV-TR Lekkie: 50-55 do ok. 70 Umiarkowane: 35-40 do

50-55 Znaczne: 20-25 – 35-40 Głębokie: poniżej 20

lub 25

ICD-10 Łagodne: 50 – 69 Umiarkowane: 35 – 49 Znaczne: 20 – 34 Głębokie: poniżej 20

Intelekt – dostępne testy

Inteligencja płynna i skrystalizowana

WISC-R / WAIS-R

Aktualny poziom rozwoju – DSR (małe dzieci)

Inteligencja płynna

Skala Leitera Testy Matryc Ravena

Różnicowanie stopnia upośledzenia umysłowego

WISC-R i WAIS-R pozwalają różnicować normę i upośledzenie oraz u. lekkie od umiarkowanego.

Brak narzędzi psychometrycznych do różnicowania upośledzenia znacznego i głębokiego.

Ocena intelektu – precyzja pomiaru

„…zaleca się podawanie wyniku nie w postaci pojedynczej liczby, lecz jako pasma wyników, w którym, jak można oczekiwać, będzie się mieścił prawdziwy wynik osoby badanej.” (Anastasi, s. 153).

Dla WISC-R to pasmo zawiera się w granicach: wynik otrzymany ± 10/11 (dla prawd.=85%)

Ocena intelektu – aktualność norm

Efekt Flynna – wyniki testów inteligencji rosną z pokolenia na pokolenie (5 – 25 punktów).

Dla Skal Wechslerowskich przyrosty wynoszą ok. 0,3 punktu na rok.

Zjawisko to dotyczy nie tylko osób o przeciętnej inteligencji, ale także osób upośledzonych umysłowo.

Efekt Flynna

Konsekwencje efektu Flynna dla diagnozowania intelektu (1)

„Starzenie się” norm

WISC-R (Polska) 2008 rok III klasa

Skala Słowna – 106,4

Skala Bezsłowna – 108,4

Skala Pełna – 108,2

Konsekwencje efektu Flynna dla diagnozowania intelektu (2)

Im więcej czasu upływa od momentu normalizacji testu do momentu badania:

– tym mniej trafnie wynik odzwierciedla pozycję

jednostki na tle grupy odniesienia– tym mniejsza liczba dzieci uzyskuje wyniki

wskazujące na upośledzenie umysłowe

Konsekwencje efektu Flynna dla diagnozowania intelektu (3)

Propozycja Flynna (gdy korzystamy z mało aktualnych norm)

IQ = IQotrzymany – (L x 0,3)

gdzie L to liczba lat, które upłynęły od momentu normalizacji testu do momentu badania

Interpretowanie wyników WISC-R

Porównanie wyników w Skalach Słownej i Bezsłownej (częściej B > S). Jeśli różnica jest istotna, to raczej uwzględniać wyższy IQ.

Profil wyników – niskie w testach Podobieństwa i Klocki, stosunkowo dobre – w Powtarzaniu Cyfr oraz w Układankach.

Porównanie WISC-R i WAIS-R (1)

Średnie IQ tych samych osób badanych dwoma testami (dane amerykańskie)

WISC-R WAIS-R45,9 61,663,7 71,172,7 77,281,1 82,791 91101,9 101,00

Porównanie WISC-R i WAIS-R (2)

Powodem obserwowanych różnic w wynikach są odmienne konwencje związane z obliczaniem wyników.

Badany (wiek 16;5), który rozwiąże po 1 zadaniu z każdego testu w WISC-R, uzyska 10 punktów przeliczonych i IQ poniżej 40

Ten sam badany, który rozwiąże po 1 zadaniu z WAIS-R, uzyska 17 punktów przeliczonych i IQ = 46

Dziękujemy!

www.practest.com.pl