Bogdan SzuknlskiDariusz Błachut

Psychoaktywne analogi strukturalne katynonu- nowa klasa narkotyków zmodyfikowanych

Wstęp

Monitorowanie rynku narkotykowego jest zadaniemskomplikowanym ze względu na zachodzące na nim trud ­ne do przewidzenia zmiany polegające na pojawianiu się

coraz to nowych substancji psychoaktywnych, które za­stępują narkotyki obejmowane kontrolą prawną, Dlategoskuteczny system kontro li rynku musi bardzo szybko re­agować na pojawianie się nowych narkotyków stanowią­

cych zagroże nie zdrowotne i społeczne.W monitorowaniu rynku narkotykowego pod kątem po­

jawiania się na nim nowych substancji psychoaktywnychi oceny związanych z tym zagrożeń wiodącą rolę odgrywaEuropejskie Centrum Monrtorowania Narkotyków i Narko­manii (European Monitoring Centre on Drugs and DrugAddiction - EMCODA), a ściślej jego Komitet Naukowy.Centrum ma do dyspozycji Europejską Sieć Informacjio Narkotykach i Narkomanii (European tntormetion Ne­twork on Drugs and Drug Addiction), czyli tzw. sieć Reitox(skrót utworzono od nazwy tej sieci w języku francuskim- Reseau Europeen d'ln/ormation sur les Drogues et lesToxicomanies) . Jest to infrastruktura oparta na sieci In­ternet, przeznaczona do zbierania i wymiany informacjii dokumentacji na temat nadużywanych lub niewłaściwie

używanych substancj i psychoaktywnych i łącząca krajowesieci informacji o narkotykach . EMCDDA we współpracy

z państwami członkowskimi Unii Europejskiej organizujesieć Reitox i koordynuje jej funkcjonowanie. Informacje do­starczone EMCDDA przez krajowe punkty kontaktowe sieciReitox umożl iwiają tej organizacji szybką reakcję na nieko­rzystne i grożne zjawiska na rynkach narkotykowych w po­szczególnych krajach Unii Europejskiej i skuteczne prze­ciwdziałanie im. Każda nowa substancja psychoaktywnapojawiająca się na rynku narkotykowym i mogąca stanowić

potencjalne zagrożenie dla zdrowia publicznego podlegarejestracji i charakterystyce w formie Formularza Sprawoz­dawczego o Nowej Substancji Psychoaktywnej (RepertingForm on New Psychoactive Drug), a uzyskane informacjesą udostępniane zainteresowanym za pośrednictwem sieciReilox. Charakterystyka ta dotyczy struktury związku , jegowyg ląd u, własności , metody otrzymywania, drógtransportu,ewentualnego zastosowania medycznego, potencjalnychzagrożeń dla zdrowia publicznego , a także preparatów,

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 201 1

w jakich występuje. Stanowi to mechanizm szybkiej wy­miany informacji o nowych substancjach psychoaktywnychi pierwszy etap procedury prowadzącej do objęcia niebez­piecznych substancji kontrolą [1J.

Dzięki systemowi Reitoxwwielu krajach Unii Europejskiejujawniono ostatnio występowanie szeregu wywodzących

się z katynonu syntetycznych narkotyków (ryc. 2), które albojuż znalazły się na nielegalnym rynku jako grożne składniki

różnych "mieszanek ziołowych" sprzedawanych jako tzw..dopalacze'". albo mogą się na nim znależć w naj b liższej

przyszłości [3J. Wyprodukowano je, dokonując modyfikacjistruktury cząsteczki katynonu, przy czym charakter tych mo­dyfikacji bardzo przypomina otrzymywanie w nielegalnychlaboratoriach przed 20 laty analogów strukturalnych amfeta­miny i metamfetaminy. Polegały one w pierwszej kolejnościna N-metylacji amfetaminy, następnie na wprowadzaniu dopierścienia benzenowego różnych podstawników (rodnikialkilowe, alkoksylowe, podstawniki alkilotiolowe, halogeny)oraz cyklicznego układu dioksymetylenowego i wreszcie nawydłużaniu o jeden atom węgla łańcucha bocznego. W wy­niku tych modyfikacji powstała duża grupa związków psy­choaktywnych określanych potoczniemianem amfetamin.Ważniejsze znich występują w piśm iennictwiepodakro­

nimami PMA, OMA,TMA,DOM, DOET,DOB,MDA,MDMA,MDEA, przy czym najbardziej znanym przedstawicielemtej grupy jest MDMA (3',4'-metylenodioksymetamfetamina,ecstasy), cieszący się dotychczas dużą populamością

wśród narkomanów [4J.

Kierunki modyfikacji cząsteczki katynonu

Katynon, z którego wywodzą się katynony, jest aktyw­nym składnikiem psychoaktywnego krzewu Catha edulis(Czuwaliczka jadalna) - khat z rodziny dławiszowatych

(Celastraceae). Jest on w głównej mierze odpowiedzialnyza stymulujące działanie tej rośliny na ośrodkowy układ

nerwowy (OUN). Budową przypomina amfetaminę, od któ­rej różni się tylko obecnością grupy ketonowej przy węglufJ łańcucha bocznego [5, 6]. Katynon można otrzymać ześwieżych li ści krzewu Catha eouus metodą ekstrakcji, jed­nakże jest on związkiem nietrwałym dość szybko ulegają­

cym dimeryzacji i przemianie w norpseudoefedrynę

5

Ryc. 1. Charakterystyczne miejsca modyfikacji strukturalnych w cząstecz­

ce katynonu z zaznaczeniem pozycji li i PFig. 1. Generic sites tor structura' van'alions ot cathinone, detai/ing li andp pasitiansźródło (ryc. 1- 24): Dariusz Btacnut

o

katinon

o

Etkatinon

o

metkatinon

o

metamfepramon

o

p ierścień benzenowy (rodnik fenylowy)

Ryc. 2. Budowachemiczna psychoaktywnych analogów katynonu otrzyma­nychw wyniku alkilacjigrupy aminowejFig. 2. Chemical structure(s) ot psychoactive compaunas structurally den­vea trom cathinone by substitution at lhe nitrogen atom withalky/ ar dialkyfgroups

amfepramonbuproprion

CI

Gdy oprócz alkilacji grupy aminowej rodn ikiem me­

tylowym lub etylowym do cząsteczki katynonu zostaniewprowadzony rodn ik dioksymetylenowy powstaje metyloni etylo n, a gdy dodatkowo o jeden atom węgla ulegnie wy­

dłużeniu łańcuch - tworzy się butylon.

Przez wprowadzenierodnika metylowego do pi erścienia

benzenowego metkatynonu powstaje mefed ron (4'-mety­lometkatynon), najbardziej rozpowszechniony i grożny ana­log katynonu. Zastąpienie rodnika metylowego rodnikiem

metoksylowym daje inny niebezpieczny narkotyk - mete­dron (4' -metoksymetkatynon) , a atomem fluoru - Ilefedron(4'-fiuorometkatynon) i 3-fluorometkatynon [8J (ryc. 3).

Nadużywanie katynonu wywołuje utratę łakn ienia , roz­

drażnienie , bezsenność. halucynacje i napadypaniki orazgrozi zawałem serca.

Kierunki zmian w strukturze cząsteczki katyno nu (ryc. 1)

dokonywane podczas syntezy narkotyków z grupy katyno­nów są następujące :

wprowadzanie do pierścien ia benzenowego rodni­ków (alkilowego, alkoksy lowego, alkilenodio ksylo ­wego, halogenowego lub halogenoalkilowego) (R,)

- N-alk ilacja (jednym lub dwoma rodnikami alkilowy­

mi) (R, i R,)przyłączanie do węgla a rodnika alki lowego o róż­

nej liczbie atomów węgla (R,)wykorzystanie atomu azotu (samego iub z dołączo­

nymi do niego rodnikami R, i R,) do budowy pier­ścienia heterocyklicznego (najczęściej pirolidyno­wego) .

Wp rowadzenie tych zmian dało początek dużej grupie

psychoaktywnych związków nazywan ych katynonami lubpochodnymi katynonu, które zasługują na szczególną uwa­gę ze wzg lędu na niebezpieczne właściwości iwzrastające

rozpowszechnienie. Ich pojawienie się i szybkie zdobycielicznej rzeszy odbiorców było prawdopodobnie wynikiem

zmniejszenia dostępności i obn iżen ia jakości obecnych narynku nielegalnych narkotyków jak ecstasy czy kokaina.

Warto prześledzić , w jaki sposób powstawały poszcze­gólne związ ki z grupy katynonów i jak im zmianom ulegały

przy tym różne elementy struktury katynonu.

Grupa aminowa

W wynik u alkilacji grupy aminowej katynonu jednym lub

dwoma rodnikami metylowymi lub etylowymi powstają czte­ry substancje psychoaktywne [7]: Metkatynon (N-metylo­katynon), N,N-dimetylokatynon, Etkatynon (N-etylokatynon),N,N-dietylokatynon (ryc. 2).

Jeśli w alkilacji grupy aminowej uczestniczy rodnik

butylowy (III rz) , a do pierścienia benzenowego zostaniewprowadzony atom chloru, tworzy się bupropr lon,

Rodn ik p irol idynylowy zamiast grupy aminowej

W grupie 11 analogów struk turalnych katynonu, po­wstałych przez zastąpien ie grupy aminowej rodnikiem

pirolidynylowym , można wyróżnić cztery podgrupy narko­tyków (w nawiasach podano ich akronimy) będące wyni ­

kiem dodatkowych (poza wprowadzeniem rodnika piroli­dynylowego) zmian strukturalnych (ryc . 4):

6 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 2011

o o o

mefedron

oI metedron f1efedron

F

o

f1uorometkatinon

o

bufedron

o

metylon

o o o

etylon butylon pentylon

Ryc . 3. Budowa chemiczna psychoaklywnych analogów kalynonu otrzymanych w wyniku wprowadzenia do pierścienia benzenowego rodnika alkilowego,alkoksy lowego, dioksymety lenowego lub atomu chlorowcaFig. 3. Chemical structure(s) otpsychoactive compounds structurally derived trom csmmone by subslitution in the pheny! ring with alkyl, alkoxy, alky!enedioxy

ar halide substituents

0\0 0\:0 O

~I::::,... 1::::,... O

a -PPP a ~PBP

dr°O O O

pirovaleron (MPVP)

~IO ::::,...

I MOPPP MPPP MPBP

Ryc . 4. Budowa chemiczna psychoaktywnych analogów katynonu otrzymanych w wyniku włączenia atomu azotu grupy aminowej w strukturę pierścienia

pirolidyno wegoFig. 4. Chemical structure(s) ot psychoactive compounds structurally derived trom cathinone by inclusion ot nitrogen atom in a pyrrolidine ring

PROBL EMY KRYMINALI STYKI 274(4) 2011 7

wprowadzenie do pierścienia benzenowego rodni­ka metoksylowego (MOPPP),wydłuże nie łańcucha z trzech (a-PPP) do czterech(a-PBP) i pięciu (a-PVP) atomów węgla,

wprowadzenie rodn ika mety lowego do pierścienia

benzenowego oraz wydłużenie łańcucha z trzech(MPPP) do czterech (MPBP), pięciu (MPVP) i sze­

ści u (MPHP) atom ów węgla ,

dołączenie do pie rścien ia benzenowego cykliczne­go układu dioksymetylenowego i wydłużenie łańcu­

cha z trzech (MDPPP) do czterech (MDPBP) i pi ęciu

(MDPVP) atomów węgla.

Grupa aminowa katynonu zastąpiona innymrodnikiem

Przez zastąpien ie grup y aminowej rodnikiem ftalimi­dylowym otrzymano a-ttalimidopropiofenon, przez zastą­

pienie jej rodnikiem benzyloaminowym z jednoczesnymdołączeniem układu dioksymetylenowego do pierścienia

benzenowego - BMDP, a przez wydłużenie łańcucha ka­tynonu o jeden atom węgla - BMDB [9].

W przypadku powyższych związków nie jest jasne, czysą one docelowymi substancjami o właściwościach psy­choaktywnych, czy też swoistymi półproduktami, prekur­sorami służącymi do otrzymania pożądanego narkotyku.

Pochodne ttal imidowe mogą być otrzymane w syntezie

Gabriela z odpowiedn ich bromoketonów i ftalimidku pota­su, a następnie łatwo ulec przekształceniu do ketoaminw reakcji z hydrazyną , według ryciny 5.

Z kolei benzylowe pochodne Bz1 i Bz2 mogą być otrzy­mane w reakcji pochodnych bromopropiofenonów i benzyle­

aminy, według ryciny 6. N-benzyloketoaryloaminy łatwo jestprzekształcić do odpowiedn ich ketoary loamin K1 i K2. Na­leży jednocześnie zaznaczyć, że N-benzylopochodne Bzli Bz2 są analogami znanego leku o nazwie benzfetamina,

który w organ izmie iudzkim ulega metabolizmowi do amfe ­taminy i metamfetaminy. Jest więc prawdopodobne , że obie

benzy loaminy mogą mieć działanie psychoaktywne przezswoje aktywne metabolity - katynony K1 i K2 (ryc. 7).

Modyfikacje struktury katynonu, dokonywane według

opisanych schematów przez nielegalnych producentów,doprowadziły do otrzymania 28 psychoaktywnych katy ­nonów (tabela 1), któ re były sukcesywnie wprowadzane

na rynek.W nazewnictwie pochodnych katynonu dość rzadk o

stosuje się zalecane prze z Międzynarodową Unię Che ­mii Czystej i Stosowanej (lUPAC) nazwy systematycz ne,bo są długie i w potocznym użyciu niewygodne, ustępują

więc miejsca nazwomzwyczajowym, półsystematycznymlub akro nimo m. Niektóre nazwy zwyczajowe bywają jed­nak bardzo podobne, np . mefedron , metedron i metylon

czy etylon i eutylon, co może prowadzi ć do pomyłek i nie­bezpiecznych komplikacji z zagrożeniem zdrowia włącz­

nie. W piśmiennictwie występują również różne nazwyniekonwencjonalne, wykorzystujące np. to, że katynonymożna traktować jako p-keto (bk) analog i odpowiednich

fenetyloamin (fenyloetyloamin). Sam katynon jest analo­giem amfetaminy z grupą ketonową przy węglu p, czyli jakpiszą niektórzy autorzy - p-keto amfetaminą. Aby zazna­

czyć tę różnicę, przed akronimem związku z grupy "am­fetamin" stawia się litery bk (fi-keto). W ten sposób me­

tylon zapisuje się jako bk-MDMA, etylon jako bk-MDEA,butyl on jako bk-MBDB, a metedron jako bk-PMMA.

To uproszczone nazewnictwo może stwarzać jednakpewne kłopoty, zwłaszcza gdy na wstępie nie zostaniewyjaśnione znaczenie użytego przedrostka, a czytelniknie pamięta , jakie struktury kryją się pod akronimami ana­

logów amfetaminy.Policja i służby celne krajów Europy wykrywały i wykry­

wają większość wymienionych wyżej katynon ów w konfi­

skowanych materiałach oraz preparatach oferowanych dosprzedaży za pośrednictwem Internetu, co ŚWiadczy o ichstałe j obecności na narkotykowym rynku Unii Europejskiej.Ty lko nieznaczna ich część nie pojawiła się dotychczasw tych materiałach lub pojawiała się w nich sporadycznie.

Spośród licznych pochodnych katynonu otrzymywanychmetodami syntezy trzy znalazły zastosowanie w lecznic­

twie. Są to: buproprion (Zyban) wykazujący działanie prze­ciwdepresyjne oraz dietyloproprion (Amfepramon) i piro­waleron - supresanty łaknienia .

o

~_Br_----"-_

R

o O~

HLv~-r-~ I O

R

NH,-NH,•

Ryc. 5. Synteza pochodnych metędrenu metodą GabrielaFig. 5. Synthesisot mephedrone derivatives by meansot Gabriel method

8 PROBLEMY KRYMIN ALISTYKI 274(4) 2011

oo H~

o

0)'" (JN~ 0)''''0)'" ~~ IR' Bz1

H:lPd , P.. •R R, R,=H R R, K1 R,=H

R Ba R,=CH] K2 R,·CH3R,=HR,""CHJ OINH

,I~ ~ IOIN

~~IdealkJlacja

H...~

... OIN

,benztetamma ~I

Ryc. 6. Synteza pochodnych meledronu przez hydrogenolizę odpowiednich pochodnychN-benzylowychFig . 6. Synthesis ot mephedronederivatives by means of hydrogenolysisot theirN-benzylderivalives

~o ~~

~IO

Lo BMOP

ą\o O

~IO

LoMOPPP

ąYo O

9"1O ~

LoMOPSP

~o ~~

9" 1O ~

Lo BMDB

Ryc. 7. Budowa chemiczna psychoaktywnych analogów katynonuotrzymanych w wyniku dołączenia do pierścienia benzenowegopodstawnikadioksymety­renoweqo . a do atomuazotu różnych podstawników cyklicznychFig. 7. cnemcst structure(s) ot psychoactive compounds structuralfy derived!romcathinone by substitution in the phenyl ring with alkylenedio)(y substituentand at me nitrogen atom withdifferent cycJic substituents

Podobnie jak fenetylaminy, zmodyfikowane narkotykiz grupy katynonów występują w dwóch tormach stereoizo­merycznych, które mogą wykazywać różną aktywność bio­logiczną, jednakże większość syntetycznych pochodnychkatynonu tworzy mieszaniny racemiczne. Uważa się, że

racemizacji sprzyja tautomeria keto-enolowa katynonów.Katynon jest stosunkowo mało stabilny i p rzekształca się

w dimer (3,6-dimetylo-2,5-difenylopirazyna) .Produkcja psychoaktywnych analogó w katynon u na

większą ska lę odbywa się w Chinach, natomiast przygo­towan ie do dystrybucji i sp rzedaży na nielegalnym rynkuma miejsce w docelowych krajach europejskich. Katyno­ny występują najczęściej jako chlorowodorki mające po­stać białego lub brunatnego proszku (95%) , a tylko 4%w postaci tabletek lub kapsułek. Najczęściej spotykanymi

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 2011

substancjami zatałszowującymi katynony są: benzoka­ina, lidokaina, kofeina i paracetamol, ale niekiedy równ ież

groź ne narkotyki: kokaina i benzylopiperazyna (BZP).Katynony, tak jak strukturalnie podobne do nich amfe­

taminy, dzi ałają na OUN stymu l ująco, jednak nieco słabiej

prawdopodobnie z powodu obecności grupy II-ketonowejwarunkującej wyższą polarność i powolniejsze przenika­nie przez barie rę krew-mózg.

Na temat metabolizmu katynonów wiadomo niewiele,bo okres ich obecności na rynku jest jeszcze stosunkowokrótki. Wiadomo jednak, że w organizmie żywym ulegają

one N-dealkilacji , demetylenacji (z rozbiciem pierścienia

dioksymetylenowego), która poprzedza Q-metylację orazredukcji grupy ketonowej do drugorzędowego alkoholu[10, 11].

9

TabelaNazwy zwyczajowe, pó/systematyczne i akronimy katynonu i jego strukturalnych analogów

Semi-systematic, genericnames and acronyms ot cathinone and its structural analogs

Lp. Nazwy półsystematyczne Nazwy zwyczajowe Akronimy

1 a-aminopropiofenon katynon bk-amfetamina ryc. 2

2 c- metyioarnlnoproplotenon metkatynon (efedron) bk-metamfetamina ryc. 2

3 c -etytoammoproptotenon etkatinon ryc. 24 N,N-dimetylaminokatynon metamfepramon ryc. 2

5 N,N-dietylaminokatynon arnfepramcn ryc. 2

6 4'-metoksymetkatynon metedron bk-PMMA ryc. 3

7 4'-tluorometkatynon flefedron 4-FMC ryc. 3

8 3'·fluorometkatynon ryc. 3

9 u-metylaminobutylofenon bufedron ryc. 3

10 3',4'-metylenodioksymetkatynon metylen bk-MDMA ryc. 311 3',4'-metylenodioksy-(A-metyloaminobutiofenon butylon bk-MBDB ryc. 312 3',4'-metylencdtoksy-ż-tmet hylarrnno)pentan-l -one pentylon ryc. 313 «-pirohdynylp ropiotenon (l.ppp ryc. 414 o.-pirolidynylbutiofenon (J-PBP ryc. 4

15 a-pirolidynylwalerofenon (I-PVP ryc. 416 4'-metylo-e-p iretidynylpropiotenon MPPP ryc. 417 4'-metylo-o-pirolidynylbutiofenon MPBP ryc. 4

18 4'-metylo-o-pirohdynylwalerofenon pirowaleron MDPV ryc. 419 4'metoksy-a-pirolidynylpropiofenon MOPPP ryc. 420 3',4'-metylenodioksy-a-pirolidynylpropiofenon MDPPP ryc. 721 3',4'-metylenodioksy-o-pirolidynylbutiofenon MDPBP ryc. 7

22 3',4'-metylenodioksy-o-pirolidynylwalerofenon· MDPVP ryc. 7

23 o-ftalimidopropiofenon ryc. 724 3'-chloro-o-izobutylopropiofenon Buproprion (Zyban) ryc. 2

25 3',4'-metylenodioksY-fi-benzyloaminopropiofenon BMDP ryc. 7

26 3',4'-metylenodioksY-IJ-benzyloaminobutiofenon BMDB ryc. 7

27 1-naftalen-2-yl-2-pirolidynylpentan-1-one Nafyron 0 -2482 ryc. 728 1-naftalen-l-yl-2-p irolidynylpentan-l-one izo-nafyron ryc. 7

źródło: opracowanie własne

Mechanizm działania katynonów , podobnie jak amfe­tamin, polega na wiązaniu się z białkami transportowymimonoamin (doparnina , serotonina, noradrenalina) oraz napobudzaniu sekrecji tych neuroprzekaźników.

Brak dotychczas dokładnych I szybkich metod wykry­wania i oznaczania katynonów zarówno in substantia, jaki w materia le biologicznym pochodzącym od osób przyj­mujących narkotyki. Jedynie próby Simona i Chen-Kaookazują się czasami przydatne do wykrywan ia niektórychkatynonów.

Z grupy katynonów najbardzie j rozpowszechn iony jestmefedron, który występuje w ok. 90% materiałów konfi­skowanych przez policję i służby celne w krajach Unii Eu­ropejskiej i którego popularność stale wzrasta [12J. Jest onobecnie czwartym, najczęściej stosowanym narkotykiem,po kannabinoidach, ecstasy i kokainie . Roussel i in. [13]w tytule swej pracy, poświęconej mefedronowi, zadają na­wet pytanie : Czy mefedron stanie się ecstasy XXI wieku?

10

MetedronMefedron (ryc. 2) można traktować jako pochodną

katynonu z rodnikiem metylowym w grupie aminoweji w pierścieniu benzenowym . Można go również uznać zapochodną metkatynonu z grupą metylową w pozycji 4 alboefedryny, od której poza rodnikiem metylowym w pozycji4 różni się obecnością grupy ketonowej przy węglu p. Poraz pierwszy syntezę mefedronu wykonał i opisał Saemde Burnaga Sanchez w roku 1929, stosując jako suro­wiec, obecnie łatwo dostępny na rynku i przez Internet,4-metylopropiofenon. W wyniku bromowania powstajez niego 4-metylo-2-bromopropiofenon, który z chlorowo­dorkiem metyloaminy i trietyloaminą tworzy chlorowodo­rek mefedronu w postaci mieszaniny racemicznej enan­cjomerów R i S. Surowce potrzebne do przeprowadzeniatych reakcji są dostępne na rynku lub można je otrzymać

na drodze prostych syntez, co sprawia, że otrzymywa­nie mefedronu jest procesem stosunkowo łatwym [14J.

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 2011

Z wypowiedzi psychonautów ' stosujących mefedronwynika, że efekty narkotyku występują 15-45 minut pojego doustnym podaniu . Okres ten ulega wydłużen i U przy

wypełnionym żołądku . Przy przyjmowaniu donosowymefekty pojawiają się po kilku minutach, a ich maksymalne

nasilenie występuje po 30 minutach. Po przyjęciu dożyl­

nym oczek iwany efekt uzyskuje s ię po 1(}-15 minutachi trwa przez około 30 minut. Utrzymywanie efektów przez

dfuższy czas wymaga wielokrotnego powtarzania dawki .Pożądane i oczekiwane przez biorców efekty mefedronuto : euforia, ogó lne pobudzenie, doskonalsza percepcjamuzyki, wyższa sprawność intelektualna, wzmożony na­strój , łagodzenie aqresywno ści i lekkie podniecenie sek­sualne. Są one podobne do efektów wywoływanych przez

MDM A i kokainę [19].Jednakże te oczekiwane i pożądane efek ty do ś ć szyb­

ko ustępują i pojawiają się nieprzyjemne, a nawet groż­

ne objawy jak: p rzej ś c i owa utrata pamięci krótkotrwałej,

krwawienie z nosa, rozszerzenie źrenic, nudności i wy­mioty, tachykardia , hypertonia, zabu rzen ia rytmu serca ,intensywne poły, wysypka skórna, sucho ść w usłach,

oczopląs, bóle brzuc ha, bóle i zawroty głowy , utrudnienieoddychania, uczucie zmęczenia, bóle w klatce piersioweji bóle stawów, szczęko ś cisk , agresja, skurcz obwodowych

naczyri krwiono śnych (zimne i niebieskie palc e), zaburze­nia termoregulacji , halucynacje, paranoja oraz silne pra­gnienie przyj ęcia kolejnej dawki narkotyku [12].

Badanie częstości występowania niektórych objawów

u 70 osób przyjmujących mefedron dało następujące wy­niki : wzmożona czujno ść występowała u 28 osób, eufo­

ria, pobudzenie i wzmożony nastrój u 53 osób, trudne doopanowania pragn ienie p rzyjęcia narkotyku u 61 osób,przypływ ene rgii i wzmożona aktywno ś ć u 56 osób, otwa r­

tość w kontaktach towarzyskich, chęć rozmowy i łatwośćjej prowadzenia u 51 osób, tachykardia u 44 osób, znie ­

kształcone widzenie, szybkie ruchy gałek ocznych u 33osób , zaburzenia snu u 33 osób , brak łaknienia u 29 osób ,

szczęko ścisk u 26 osób , depresyjny nastrój i uczucie głę­

bokiego smutku u 11 osób , lęk i uczucie paniki u 19 osób,hipertermia u 24 osób, gwałtowny spadek energii orazstan wyczerpania u 23 osób, nudności i złe samopoczucieu 20 osób i zawroty głowy u 17 osób [12].

Podobne badan ia innej grupy 25 biorców mefedronu

dały wynik i [18]:

Inną metodą, także niewymagającą profesjonalnego la­boratorium, jest utlenianie 4-metyloefedryny za pomocą

nadmanganianu potasowego. Jednakże w tym przypad­ku produkt koricowy zawiera zwykle domieszki toksycz­

nych związków manganu , gdyż całkowite ich usunięcie

wymaga bardzo starannego oczyszczenia produktu, cojest trudne do osiągnięcia w warunkach nie legalnego la­

boratorium.Mefedron pojawił s i ę w Europie w roku 2007 i w krót­

kim czasie zyskał szeroki krąg odbiorców, stał się stosun­

kowo łatwo dostępny i przez to niebezpieczny. Uważa

się , że duże zainteresowanie mefedronem i zwiększenie

jego spożycia były wyn ikiem zmian , jakie zaszły ostatniona rynku ecstasy: jego ja koś ć pogorszyła się znacznie,wywołując niepokój wśró d konsumentów. Jednocze ś n ie

wzrosły ceny kokainy, co stworzyło korzystne warunki dozwiększenia popytu na nowe środki psychoaktyw ne. Doroku 2010 odnotowano obecnoś ć mełedronu i dokona­

no licznych konfiskat w 19 krajach europejsk ich : Austrii ,Belgii , Bułga ri i , Danii , Estonii, Francj i, Niem czech, Irlan­

dii, Holandii, Polsce, Rumuni i, Słowacj i , Wielk iej Brytanii,

Norwegii, na Węgrzech , Cyprze , Łotwie , we Włoszech

i w Szwecji. Najwi ększe ilośc i narkotyku skonfiskowanow Wielkiej Brytanii , Szwecji, Słowacj i , Holandii i na Wę­

grzech [15, 16]. Narkotyk ten jest do ś ć łatwo dostępny .

W Internecie jest reklamowany jako "nawóz do roślin" lub"sól do kąpieli" . Jego najczęściej używane uliczne nazwy

to .Mieu miau", "Tornado", "Real Euphoria", "Krabba",,,4-MMC" "MCAT' i .Psychonaut",

Mefedron występuje najcz ę ś cie] w postaci chloro ­

wodorku - białego , krystalicznego proszku z delikatnymżółtym odcieniem. Wolna zasada jest w temperaturze po­kojowej żółtawą cieczą o do ś ć charakterystycznym, nie­

przyjemnym zapachu . Stosuje się go doustnie , donosowo,doodbytniczo oraz w postaci dożylnych lub domię śnio­

wych iniekcji, jednak najczęstszym sposobem przyjmowa­nia jest droga doustna w dawkach 15-250 mg i donosowa

w dawkach 5-125 mg. Z uwagi na krótki okres działania

mefedronu i konieczność częstego .,dobierania" kolejnychdawek w celu podtrzymania jego ełektów, podczas jednej

"sesji" zużywa się zwykle 0,5-2 g związku [17]. Prawdo­podobnie dlatego konf iskowany przez pol icję mefedronwystępuje zwykle w opakowaniach po 750 mg .

Badan ia zatrzymanego przez służby celne i policję

mefedronu w post aci tabletek i proszku wykazały , że są

to na ogół prod ukty o stosunkowo wysokim stopniu czy ­stości , a występujące w nich zanieczyszczenia to naj­czę ś ciej produkty uboczne reakc ji, prokaina , lidokaina,

paracetamol, benzokaina, kofeina oraz inne syntetycznekatynon y, np. buty lon, metylon, ety lokatynon, fluorome t­

katynon, metyl enodioksypirowaleron , MDMA [12, 18]. Jestprawdopodobne, że wymienione pochodne katynonudostają się w siadowych i lo ściach do produktu w trakci e

przygotowania opakowari detalicznych (kontaminacjaz narzędzi , wag itp.).

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4)2011

Stan silnego pobudzeniaKołatanie sercaDrgawkiWymiotyIntensywne poty

Bóle głowy

Tachykardia > 100 uderzeri/minTachykardia > 140 uderzerilmin

Nadciśnienie > 160 mmHg

Wzmożone odruchy

52%20%12%12%12%4%

48%16%16%4%

11

Skutki przewlekłego zażywan ia me/edronu nie są do­kładnie znane, ale jego długotrwałe stosowanie niesieze sobą ryzyko uzależnienia . Opisano jednak tylko jedendobrze udokumentowany przypadek uzależnienia od me­ledronu - u młodego mężczyzny, który przez 18 miesięcy

przyjmował mefedron doustnie, donosowo i doodbytniczo,wystąpiły: psychozy, halucynacje , zaburzenia nastroju i ła­

godny stan maniakalny, spełn iajace kryteria zespoł u uza­leżnienia według International Classification ot Diseases,HJ' Revision (ICD-10) [12J.

Jes ienią 2009 roku przeprowad zono ankietę wśród

2000 czytelników angielskiego pisma muzycznego"MixMag", pytając o ich kontakty z różnym i narkotykami,w tym z metedro nem , Aż 900 (41,7%) osób badanychprzyjmowało mefedron w jakimś okresie życia , a 33,6%w ciągu ostatniego miesiąca. 70% z nich przyjmowało

narkotyk donosowo. a 30% doustnie. Dawkowanie wprzy­padku 28% nie przekraczało 0,25 g, 50% badanych przyj ­mowało od 0,5 do 1g, a 8% - 2 g [18].

W Irlandii Północnej (Belfas t i Londonderry) podda now roku 2010 badaniu ankietowemu 154 uczniów w wieku14- 15 lat i grupę młodych nauczycieli . Wszyscy ankieto­wani słyszel i o mefedronie, znanym pod nazwami "magie"i .rnon key madness", a 40% uczniów przynajmniej raz sto­sowało narkotyk, główni e donosowo, chociaż ta droga po­dawania ma dość poważną wadę, wywołuje bowiem silne,bolesnepodrażnienia śluzówki nosa.Według 80% uczniówme/edron można bardzo łatwo nabyć od diłerów lub od ko­legów, a żródłem informacji o narkotyku są media .

Wskazuje to, że zainteresowanie mediów mefedro­nem, informacje o jego pojawieniu się na nielegalnymrynku, powtarzane wielokrotnie ostrzeżenia przed sto­sowan iem mogły się, paradoksalnie, przyczyn ić do jegorozpowszechnienia i zwiększenia popytu. Potwierdzają towypowie dzi niektórych użytkowni ków mefedronu , którzyzain teresowali się tym ś rod kiem, nabyli go i zaczę l i sys­tematycznie stosować po przeczytaniu w prasie a rtyk u łów

na temat efektów jego dzi ałania [12] .Stosowanie meteorono ma na ogół charakter "to­

warzyski" i odbywa się przeważnie w domach uczniów,w klubach, barach, na dyskotekach, fest iwalach muzycz­nych, ale niekiedy również w samotności , gdzie "testują"

go psychonauci [20J. Metedron bywa również stosowanyz alkoholem i z innymi narkotykami jak kannab inoidy , ko­kaina, ecstasy [21J, Wielokrotne przyjmowanie mefedronuwywołuje rozwój tolerancji, co sprawia. że efektywne daw­ki stają się wyrażne wyższe .

Ceny mefedronu na nielegalnym rynku w różnych kra­jach wahają się w dość szerokich granicach: we Francjii w Polsce od 15 euro za gram, na Węgrzech 3D-40 euroza gram, w Rumunii od 40-100 euro za gram, a w Anglii15- 20 funtów za gram,

Mefedron ulega przemianom metabolicznym z utwo­rzeniem szeregu metabolitów: norrnetedronu , nordihydro­mefedron u, 4-hyd roksydihydromefedronu, hydroksyto lilo-

12

mefedronu, norhydroksytoliomefedronu, z których część

wydalana jest z moczem w postaci sprzężonej z kwasemglukuronowym i siarkowym . Dotychczas brak danych natemat t rwałości metabolitów i okresu, w jakim można jewykryć w moczu po przyj ęc iu narkotyku.

Nie ma dotychcz as szczegółowych badań farmakody­namicznych mefedronu, jednak, opierając się na wynikachbadań dużo lepiej poznanych symulantów, można sądz ić,

że ma on podobny do nich mechanizm działan ia , tzn. blo­kuje wychwyt zwrotny serotoniny, dopaminy i noradrenlinyoraz stymuluje ich uwalnianie [22J,

Brak na razie danych na temat toksyczności przewle­kłej meledronu, gdyż badania takie wymagają dłużej trwa­jących obserwacji .

Zanotowano liczne przypadki śmierci , których przyczy ­ną mógł być mefedron: w Anglii 18, w Szkocji 7, w Wa ­lii i Irlandii Północnej - po 1 przypadku. Nie ma jednakpewności , czy zmarl i przyjmowali czysty mefedron, czyw mieszaninie z innymi narkotykami. Przypadki zgonu postosowaniu me/edro nu mogły być wyni kiem gwa~ownego

wzrostu ciś nien i a krwi i udaru mózgowego. Obecność me­fedronuw materiale sekcyjnym nie musi jednakoznaczać ,

że śmie rć nastąpiła wyłącznie w wyniku jego działan ia.

Wykrywano go również we krwi i w moczuofiar wypadkówdrogowych, trudno jednak ustalić w jakim stopniu przyczy­nił s ię on do wypadku [12, 18J.

Mefedron jest uważany za środek stymulujący aktyw­ność intelektualną , jednakże jego właściwości toksycznesprawiają, że stanowi on zagrożenie zdrowotne i społecz­

ne. Aktualny stan badań nad mefedronem nie pozwala nadokładną ocenę stopnia zagrożenia zdrow ia stosujących

go osób , jednak dotychczasowe ustalenia pozwalają nakonkl uzję , że dla dużej części użytkown i ków stopień tenjest wysoki, podobny do tego, jak i wiąże się ze stosowa­niem znanych nielegalnych stymulantów.

Mefedron jest pod kontrolą w Belg ii, Danii, Estonii, Ir­landii , Francji , Rumunii , Szwecji , Chorwacji , Norwegii, weWłoszech , na Litwie i w Niemczech.

W Polsce mefedron został objęty kontrolą 25 sierpnia2010 r, i zaliczony do grupy l-P substancji psychotropowych.

25 marca 2010 r. EMCDDA i Europol przedstawiły UE,Komisji Europejskiej i Agencji Leków ocenę ryzyka zwią­

zanego z rozpowszechnieniem mefedronu, a 20 paździer­

nika tego roku Komisja Europejska zaproponowała zakazprodukcji i sprzedaży mefed ronu w całej Unii . Pozytywnymskutkiem objęcia mefedronu kontrolą byłoby ogranic zeniedostępu do narkotyku oraz zmniejszenie jego stosowania.a negatywnymi skutkami - powstanie nielegalnego rynkuz możliwością jego kryminogenne go oddziaływania ,

Wskazane są jednak dalsze badania nad toksyczno­ścią mefedronu, jego potencj ałem uzależn i ającym i spo­łecznym i skutkami stosowania. Należy także określ ić jegopotencj ał kancerogenny, wpływ na przebieg procesu roz­rodczego i genotoksyczność, czyli toksyczne działanie namateriał genetyczny komórki [23] .

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 2011

MetkatynonJednym z najprostszych ana logów strukturalnych

katynonu jest jego N-metylowa pochodna - metkatynon(ryc. 2). Można go traktować jako ,Ii-keto (bk) analog me­tamfetaminy. Był on krótko stosowany jako antydepresant,ale w latach 70. i 80. pojawił się na rynku narkotykowymnajpierw w Związku Sowieckim, a p ó źn iej w USA. Met­

katynon pobudza ośrodkowy układ nerwowy i zaliczanyjest do tzw. narkotyków rekreacyjnych (recreational drug),chociaż termin ten jest zupełnie nieuprawniony, gdyż

wprowa dza w błąd , sugerując pozytywny udziaf narkoty­kóww procesie rekreacji.

W nielegalnych laboratoriach metkatynon jest najczę­

ści ej otrzymywany przez utlenianie efedryny za pomocą

nadma nganianu potasowego , ale produkt tej reakcji (zwy­kle słabo oczyszczony ze względu na nielegalny charakterprodukcji ) zawiera dwutlenek mangan u powstający z nad­manganianu potasu . U osób zażywających utrzymuje się

we krwi wysoki poziom jonów manganu (24). Długotrwałe

przyjmowanie metkatynonu, otrzymanego tą metodą, pro­wadz i do t rwałego uszkodzenia niektórych struktur mózgui wystąpienia zespołu objawów neuro logicznych typowychdla choroby Parkinsona [25], które nie ustępują po prze­rwaniu przyjmowania narkotyku . Metabolizm metkatynonupolega na N-demetylacji , redukcji grupy ketonowej i utle­nianiu rodników alkilowych.

W Polsce jako surowiec do produkcji metkatyno nuużywany był przez narkomanów zawierający efedry nę an­tyastmatyczny lek Proasthmin [26, 27).

Narkomani stosują metkatynon głównie donosowo,można go jednak również przyjmować doustnie orazw postac i iniekcji dożylnych . W USA zaliczono go do I gru­py substancji kontroiowa nych. Grupa ketonowa w pozycjiII, występująca w bezpośredn im sąsiedztwie p i e rścien ia

benzenowego, zwiększa polarność związku i sprawia, żenie przenika on tak łatwo jak amfetamina przez lipidoweelementy bariery krew-mózg. Chlorowodorek metkatyno­nu zwiększa aktywność l okomotoryczną . nasila uwalnia­nie dopaminy z zakończeń nerwów dopaminergicznychoraz wykazuje duże powinowactwo do transporterów do­

paminy i noradrenaliny, natomiast wyraźnie słabsze (przy­najmniej w porównaniu z mefedronem) do transporteraserotoniny. Wywołuje euforię , pobudzenie, wzrost moty­wacji do działania , brak łaknienia, odwodnienie, słowotok

(nadmierna gadatl iwość, logorrhea), rozszerzenie źrenic .

Skutki szkodliwe i grożne (podczas tzw. zjazdu) to obniże­

nie nastroju , ogólne zmęczenie ut rudniające jakąkolwiek

aktywność, apatia, brak motywacji do działan ia . Efekty teutrzymują się przez 4--6 godzin. Przewlekłe przyjmowaniedużych dawek metkatynonu może doprowadzić do psy­choz i zaburzeń paranoidalnych, które ustępują jednak poodstawi eniu narkotyku [18]. Może również wywołać uza­leżnienie.

Tak zwane ci ągi (binge) narkomanów po metkaty­nonie przypominają ciągi po amfetaminie, a więc długie

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 20 11

okresybez snu, jedzenia i picia, które kończy tzw. crash,długotrwały sen, a po przebudzeniu wilczy apetyt , częstokrwawienia z nosa i stany depresyjne.

MetedronMetedron (ryc. 2) jest stymu lantem OUN o działaniu

entakto gennym z grupy fenetylaminy, amfetaminy i ka­tynonu. Strukturalnie jest bardzo zbliżony do p-meto­ksyme tamfetam iny (PMMA) - stąd jego akronim bk­-PMMA - i wywoł uje podobne do niej efekty: pobudzenie,odhamowanie, euforię , wzmożenie energii, rozszerzenieżrenic i h ipertonię .

Metedron, metylon, metylenodioksypirowaleron (MDPV),a także metadon (nienależący do grupy katynonów) zewzględu na podobieństwo nazw mogą być mylone z me­fedronem nie tylko przez użytkowników, ale również przezpersonel medyczny, a także media i nformujące o pojawianiusię na nielegalnym rynku i właściwościach nowych substan­cji psychoaktywnyctl . Preparaty te sa zwykle sprzedawaneprzez dilerów pod różnymi nazwami, bez wysZCZłjgólnionj~

aktywnego składnika preparatu i zdarza się wcale nierzadko,że sprzedawca nie wie dokładnie , co sprzedaje, a kupują­

cy, co kupuje. Sprawa komplikuje się jeszcze bardziej, gdysprzedawane preparaty są mieszan i ną różnych substancjipsychoaktywnych.

MetylonOdkąd MDMA został zaliczony do grupy I substancji

kontro lowanych podejmowano próby otrzymania związków

o podobnych do niego właściwościach , ale nieobjętych

kontrolą. P rzykładam i takich substancji mogą być: 4-MTA(4-metylotioamfetamina), MDEA (3',4'-metylenodioksy-N­ety loamfetamina) i MBDB [1-(3',4 '-mety lenodioksyfenylo)­2-metyloam inobutan]. Ostatn io na holenderski m rynkunarkotykowym odnotowano pojawienie s i ę jeszcze inne­go zmody1ikowan ego narkotyku o właściwościach zbli­żonych do MDMA, metylonu (ryc. 3). Jes t to substancjapsychoaktywna posiadająca właściwość równoczesne gohamowania wychwytu zwrotnego serotoniny, noradrena­liny i dopaminy oraz stymulacji uwalniania tych neuro­przekaźnik ów , a więc wykazująca duże podobieństwo doMDMA. Wywołuje stan pobudzenia oraz uczucie euforii,radości i empatii [28J.

Mety lon był dostępny w Intemecie i holenderskichsmartshopach , które sprzedawały niepodiegające kon­troli ziołowe substancje psychoaktywne pod nazwą

"Eksplozja". Reklamowano go jako "pokojowy dezodo­rant" i sprzedawano w plastikowych fiolkach zawie rają­

cych ok. 5 mi ciekłego narkotyku , bez jakiejkolwiek in­formacji na temat składu zawartości fiolki , a jedyniez napisem: .Pokoiowy dezodorant Vanilla . Nie spożywać.

Chronić przed dziećmi . Nie stosować więcej n iż jedną fiol­

kę" . Analiza chemiczna zawartośc i fiolki wykazała , że jestto 3',4'-metylenodioksymetkatinon (MDMCAT lub MDMC).Związek ten po raz pierwszy otrzymano w pracowni

13

prof. Aleksandra Shulg ina, w celu sprawdzenia efektu"strukturalnej kompilacji" metkatynonu i MDMA polegającej

na dołączeni u ugrupowania dioksymetylenowego do met­katynonu. Mety lon przypomina właściwościam i MDMA,różn i się natomiast od amfetaminy I DOM (2,5-dlmetoksy­-4-metyloamfetamlna). W doświadczeniach In vitro trzyrazy słabiej niż MDMA hamuje gromadzenie się seroto­niny w płytkach, natomiast podobnie do MDMA hamujewychwyt noradrenaliny I dopaminy [22].

Metylon ulega w organ izmie N-demetylacji do metyle­nodlok sykatynonu (MDC) oraz rozbiciu układu dloksyme­tylenowego I Q-metylacjl grup hydroksylowych w pozycji 3I 4 z utworzeniem 3-hydroksy-4-metok syme tkaty nonu lub4-hydroksy-3-metoksymełkatynonu , głównego metab olitumety lonu .

Doustne dawki metylonu wahają się w granicach 100­250 mg. Wywołują one szeroką gamę efektów , z którychczęść stanowi zagrożenie zdrowia, a nawet życia. Opróczoczekiwanego przez biorc ów pobudzerua, uczucia euforii,ompatii l swobody towarzyskiej metylon wywołuje bezsen­ność, niepokój, lęk, depersonalizację (przekonanie o nega­tywnych zmianach osobowości), dereallzcję (przekonanie,że otaczająca rzeczywistość uległa zmianie na gorsze) ,halucynacje u części biorców oraz u wszystkich przyjmu­jących duże dawki narkotyku przyśpieszoną akcję serca,wzrost temperatury ciała i obfite potyI rozszerzenie źrenic

I oczopląs, szczękościsk, anoreksję, mdłości I wym ioty.Z badań ankietowych wyni ka, że na 2000 badanych

10,8% stosowało metylon w jakimś okresie życia, a 7,5%w ciągu ostatniego miesiąca.

Mety lon jest pod kontrolą w Danii, Irlandii, Rumuni ii Szwecji.

EtylonEtylon (ryc. 3) jestfl-keto analogiem MDEA (bk-MDEA)

działającym podobnie do MDMA, od któ rego jest mniejtoksyczny. Stosowany jest dous tnie w dawkach 100- 200mg, ale przekroczenie 120 mg może być niebezpieczne.Przyjmowanie na pusty żołądek ma zapobiegać mdło­

ściom I wymiotom. Efekty pojawiają się 30-40 minut poprzyjęciu osiągają apogeum między 60 I 90 minutą I sąocczuwalne przez 3-5 godzin.

BuledronBufedron (ryc . 3) jest homologiem metkatynonu, róż­

niącym się od niego tylko dłuższym o 1 węgiel (cztero­węglowym) łańcuchem bocznym . Wywołuje aktywację

ruchową I i ntelektualną , poprawę samopoczucia do sta­nu euforii, ale powoduje również gonitwę myśli , słowotok,

bezsenność , bóle głowy, tachykardię , a podczas tzw..zejś cia" - znaczne pogorszenie samopoczucia, stanyde­presyjne I halucynacje . Efekty te są najsllnlesze godzi nę

po przyjęciu narkotyku, ale w słabszej postaci utrzymująs i ę przez 3-5 god zin. Przyjmowany jest najczęściej dono­sowo I doustnie [28] .

14

MDPVMDPV czyli metylenodioksyplrowaleron (ryc. 7) jest

psychoaktywną substancją o działan iu stymulującym ,

która hamuje wychwyt zwrotny noradrenaliny i doparnl­ny (norepinephrine-dopamine reupteke inhibitor, NDRI).Działa czterokrotnie silniej od metylfen idatu (Ritalin) . Jest3',4'-metylenodioksypochodną pirowaleronu stosowaną

w latach 60. do leczenia stanów przewlekłego zmęcze­

nia oraz anoreksji. Przyjmowany głównie donosowo lubdoustnie rzadziej dożylnie lub doodbytniczo . Mimo po­dobieństwa do innych mety ienodioksyfen yloalklioamin(np. MDMA) wywołuje wyrażn ie różne działanie , głównie

pobudzające , bez elementów entaktogennych , a więc In­dukujących uczucie empatii, czyli zdolnoś ci wczuwaniasię w sytuację Innych . Somatyczne efekty wywoływane

przez MDPV to tachykardia, skurcz naczyń krwionośnych ,

hipertonia I Intensywne poty, a psychiczne - niepokój ,bezsenność . stan pobudzenia, euforia. Większość z nichutrzymuje się przez 3-4 gocziny, natomiast tachykard iaI podwyższone ciśnienie krwi - 6-8 godzin [29]. MDPVjest pod kontro l ą w Dani i, Irlandii, Finlandii I Szwecji.

Pierścień piro lldynowy oraz III -rzędowa grupa ami ­nowa w MDPV zwiększają l i pof i l ność związku, uiatwia ­ją jego penetrację przez barierę krew-mózg i nasilają

działan ie tak, iż do wywalania oczekiwanego efektuwystarczy dawka 5-10 mg. Trzeba jednak zaznaczyć ,

że p-metoksyfenetylamlny (PMA, PMMA) odznaczają się

wyraźnie wyższa toksycznością i to samo dotyczy również

bk-analogów. Np. metedron (p-metoksymetkatinon) był

kilkakrotnie przyczyną zejść śmiertelnych [22] .

PIrowałeron

Jest to stymulant działający na zasadzie hamowaniawychwytu zwrotnego noradrenaiiny i dopamlny (NDRI)o budowie podobnej do MDPV (ryc. 4). R enencjomer pl­rowa leronu nie wykazuje aktywności. Efekty wywoływane

przez plrowaleron to brak apetytu, lęk , bezsenność, drże­

nie mięśn iowe . Stosowano go początkowo do leczeniastanów p rzewlekłego przemęczenia oraz przy otyło ści

jako środek zmniejszający łaknienie .

W USA , Wielkiej Brytani i I Australii jest objęty kontro ­l ą. Na rynku narkotykowym sprzedawany jako środek dokąpie l i [30].

NalyronTrzeba jeszcze wspomnieć o nafyronie [25], który nie

jest wprawdzie pełnym analogiem katynonu , gdyż zamiastpierścienia benzenowego ma rodnik nattylowy, posiadajednak występujące w wielu katynonach ugrupowaniea-piro lidynowe I podobne do nich właściwości . Natyron ,czyli l-naltalenyI0-2-plrolldynylowalerofenon (ryc . 7), jestto nowy narkotyk zmodyfikowanyodziałaniu stymulującym ,

wywodzący się z pirowaleronu, który działa na transporterserotoniny (SERT), transporter dopaminy (DAT) I transpor­ter noradrenaliny (NET), hamując wychwyt zwro tny tych

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 2011

neuroprzekażnikow. Stała dysocjacji natyronu w inte rakcjiz SEAT wynosi 33 ,1 nM, z DAT - 20,1 nM, a z NET ­136,0 nM. Natomiast stężenie natyronu, wywołujące 50%hamowanie transporterów, wynosi dla SEAT 46,0 nM , dla

DAT 40,0 nM, a dla NET 11,7 nM.Nafyron pojawił się w Wielkiej Brytanii kilka miesięcy

po objęciu kontrolą mefedronu - narkotyku o podobnymdziałaniu i podobnej budowie. Do lipca 2010 roku nie był

objęty kontrolą i jego posiadanie nie było karalne. Obecnie

jest nie legalnie rozprowadzany pod kamuflującym szyl­dem środka czystości [20] .

Niektóre produkty oznakowane jako NAG-1 zaw ie­

rają , obok natyronu, MDPV, mete dron, buty lon, kofei nę

oraz flefedron . Spośród analogów pirowa leron u nafyron

jest jedynym potrójnym inhibitorem wyc hwytu zwrotnegowykazującym skuteczną aktywność w stężeniach nano­moJowych . W ostatnim czasi e odnotowano pojawienie się

regioizomeru nafyronu , charakte ryzującego się obecno­ścią u kładu nafiy lowego podstawionego w pozycji 1 (izo­nafyron).

Synteza i analiza pochodnych katynonu

Pojawienie s i ę licznych analog ów metkatynonu wy­maga zebrania danych ana litycznych umoż liwiających ich

szybką identyfi kację na podstawie typowej bazy instrumen­talnej, stosowanej w laboratoriach kryminalistycznych (GC-MS, HPLC-MS, lA ). Dotychczasowe doniesienia literatu-

rowe [7, 8, 28, 291 oraz przeprowadzone w Biurze Badań

Krymina listycz nych ABW ana lizy materiał u zawierającego

pochodne metkatynonu wskazują, że sposó b ich identyfi­kacji metodą GC-MS nie odbiega zasadniczo od metodyki

stosowanej w ana lizie pochodnych amfetaminy. Aryloke­toam iny są związkami średniopolamymi , trwałymi term icz­nie i charakteryzują się niewielką masą cząsteczkową, co

jest warunkiem koniecznym do ich analizy metodą chro­matografii gazowej. Podobieństwo zasadniczej strukturyobu klas narkotyków jest powodem podobieństwa typufragmentacji w warunkach jonizacji elektronowej. Przegląd

zarejestrowanych w BBK ABW oraz opublikowanych w li­teratu rze widm MS wskazuje, że dominującym procesem

rozpadu jonu macierzystego aryloketoamin jes t rozpad a

prowadzący do jonu iminiowego Cl, głównego jonu w wid­mie. Konkurencyjny rozpa d wiązania a-fi W stos unku do

atomu azotu prowadz i do kationu benzoilowego C2, któ­ry, traci cząsteczkę tlenku węgla twor7'lC kation C3. Jakwidać na rycinie 8, fragmenty C2 i C3 identyf i kują rodzaj

podstawnika/podstawników pierścien ia fenylow ego.Najprawdopodobniej jednak konfiguracja podstawni­

ków na pierścieniu fenylowym w sposób wiarygodny musibyć ustalona badaniem metodą NMA . Podobnie jak w przy­padku pochodnych amfetaminy, żródłem dodatkowychproblemów analitycznych może być także regioizomeri a

łańcucha bocznego i sposób podstawien ia atomu azotu(typowy przykład to izomery N,N-<:timetylowe i N-etyloweamfetamin ora z poch odne 3,4-metylenodioksyamfetaminy

- MDE i MBDB).

~+

~ C3R m/z=77+mR

-Co

~'YO +

~ I ---=.;~

C2R m/z = 104 +mR

r('R3

NR1R2

m/z = 41 +mR1 + mR2 + mRJ+

C1

-C, H,OR -

o

R

Ryc. 8. Propozycja indukowanej jonizacją elektronową (El = 70 eV) fragme ntacji pochodnych meled ronuRyc . 8. Proposed electron induced (El = 70 eV) mass tragmen tation patte m ot mephedrone derivatives

Ryc . 9. Chromatogram całkowitego prądu jonowego mieszaniny pochodnychmetędrenu. Identyfikacja związków. 1 - fluorometkatynon ; 2 - metamfepra­mon; 3 - N-etylo-4-me tylokatynon; 4 - metecron ; 5 - butylon; 6 - MDPVFig. 9. Total /on Chroma/ogram (TlC) ot mixture ot mephedrone deriva tives.The compounds identitication: 1 - f/uroromethcathinone; 2 - metamtepramo­ne; 3 - N·ethy/-4-methy!cathinone; 4 - methedrone ; 5 - buty/one; 6 - MDPV

6

22.0 24.U111.0 1;:,0 14.0 re.c 1~ .O 20.0

rI I I.J1 .Ll__L-I~~~_

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 2011 15

· S'5 123 5B 700 0 77 0

105 729000 A O BR()( J( FvX 600(

7000I h HN, o):5000 h/N,6UOO

50()() -1000

-łOOO 1000

10002000

2000

9(r 1000roor

4,' 1'1' 5X 7tlO'] 138 151 166 I i<O 4,2 9 1 105 118 Hl 160 177O O

SO 100 120 l-fO 1(,0 180 m l40 60 XO lOO 120 1-10 160 180m l 40 60"b""d .• " c ..

7000 2 . ,6fX1O 107 135 58

C 91 0119 72 D O

6000

~~5000 odx50004000

4000 I3000

3000

20002000

IU(JO 4f1000

911 Y '~2 T57 , 1051j9

176 ' 9'42 107 121 162 l7R IQ)

O UJ 146 O40 60 SI' ]{)O 120 140 160 180 ni Z 40 60 XO 100 120 140 160 ISO 200 m 'Z

7' 9000 I 6XOO( E 121 0 ' 49 72 F 14. 1268000 :9\0700(

o~7()(~

6000 6000

som 50(JO 'h'---O

O4000 4000 '---O3000 3000

2000 2000

1000

106 J:t l Ij91000

42 5,1" 9 1 164 192 221 42 55 77 96 12 149 177 232 273o O40 60 SO too 120 140 160 IXO 200 220 m.z 40 60 'O 100 120 14 160 IRa 200 220 240 260 In "Z

Ryc. 10. Widma mas (El = 70 eV) badanych pochodnych metedronu: A - fluorometkatynon; B - metamfepra mon; C - metedron; D - N-elylo-4 metylokaty ­non (4-M EC); E - butylon; F - MDPVFig. 10. EJectron ionization mass spectra (El = 70 eV) ot mephedrone derivatives investigated in this study; A - f!uoromethcathinone; B - metamfepramine;C - metedrone; D - N-ethyl-4-methylcathinone (4~MEC); E - buty/one; F - MDPV

16 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 2011

,.O A.'iOOI

FvX~OOl

1 .& /NIrC,F,.~OOl O

:WOU160

10tYl Jl·1' T(:92% .127o

. 0 "J 120 IM 200 240 21;0 .tżu m I

500( I , OB

4(J(J( mxooo

.& (Nl(c,F'

2>< O

;:UIJI)

' 00

lI ' I

"6

15 I.' 107 ~ .lio-!lI I«) 120 160 200 240 21;0 l20 111 I

7000 I ,

CO

(,(l0l

5000 dxo .& ....... NnC2F s

~O() ( I O«uo

2(J(J(

IOO(

'l·42 l' , 10119 I 'II!2.15 oM H)o ,lo41! ' o 160 200 2-!ll 2SO -'20 m 'I .

I , O6O(iO D

5001 qJ:;4000

O .& ....... NnC2F s

Lo O.1{)OO

I"5000 A O

FvX401H I'"

300()

.& /N)=OF,C

200(

ilUI .I

lo(J{

l'(I

'12

'l'1 n, ISO 201\ 2 .14 2:' ;S 277,,, 60 ~I 100 llO 1-10 \ 60 Ixo lOl) 220 2-10 2(,() m I.

5000 I 'iB O

-I(JOO m.l(KJ(J

.& (NI(CF,o

20(J(j10i

1000 "' To "6,5, i - W ns 242 26(, 2~7

o o. I! 60 so Ino IlU [.ul 160 1~(J 200 220 2-10 260 280 rn z

J.l55001

Co

-10{)O mo .6- ........NnCF]

nnu I o

ZOO(

tuou

" y 11 JW r 176 20-1 2x')

° .I! 60 W IO(J 120 l-!ll 160 tse 200 220 N O 2GO 2XOm z

I 9 O6000 D

500(} qJ:;O .& ....... NI(CFJ

-10 00 Lo O

.WO(l

2000

rouo rl' ':1.121

9 1 ,'I' 1'"317

(I D2 lxl< I.II! (,(J so 100 120 1-1 0 1(,0 1:>: 0 200 220 2-102W 2ka l nu m.z

200 0

](}()O 121

42 71 <)5 lo ~~;""""' .--.4-.-.~ ........

40 80 IlO

'"

'L~ I~_L..14U1J~1J.'. ~'-:t'160 l OO 240 n o 320 rn·l

Ryc. 11. Widma mas (El =70 eV) pochod nyc h trifluoroacetylowych (TFA)wybranych poch odny ch mefedronu; A - fluorom etkatynonu; B - N-etyla-4­metylokatynonu ; C - metedronu ; 0 - butylonuFig. 11. E/ectron ionization mass spectra (El = 70 e V) ot trif/uoroacetylderivat ives (TFA) ot selected mephedrone derivatives investigated in thisstudy; A - fluoromethcathinone; B - N-ethyl-4-methcathinone ; C - methe ­drone; D - buty/one

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 2011

Ryc. 12. Widma mas (El = 70 eV) pochodnych pentaf!uoropropionowych(PFP) wybranych pochodnych mefedronu; A - fluorometkatynon u; B - N-ety­lo-4-metylokatynonu; C - metedronu; 0 - butylonuFig. 12. E/ectron ionization mass spectra (Ef = 70 eV) ot pentaf/uoropropio­nyf derivatives (PFP) ot selected mephedrone derivatives investigated in thisstudy; A - f/uoromethcathinone; B - N-ethy /-4-methcathinone; C - methedrone;D -butylone

17

~sr~ l,

R Al

IBr]]o+sr~ l,

R A2

QH

R,-NH2

o\~~R::::"" O ~,

I R,

R, A4R

Ryc. 13. Proponowana generalna droga syntezy pochodnych meledronuFig . 13. Generał evmneuc route leading to mephedrone derivatives

Powyższe rozważania zilustrowano wynikami analizyGC-MS mieszaniny sześci u pochodnych kalynonu. Chro­matogram całkowitego prądu jonowego oraz warunki ana­lizy chromatograficznej przedstawia rycina 9. Widma MSzarejestrowane dla wszystkich sześciu pochodnych ze­brano na rycinie 10. Dla każdej z pochod nych na rysunkustruktury związku zaznaczono fragmenty odpowiadające

głównym jonom widma MS. Na rycinie 11 i 12 przedsta­wiono widma MS pochodnych trifluoroacetylowych i pen­tafluoropropionowych dla układów z drugorzędową grupą

aminową. Należy zaznaczyć , że w wielu przypadkach pikmolekularny pochodnych perfluoroacetylowych jest wyraż­nie widoczny w widmach MS, co pozwala na identyfikację

masy molekularnej zw iązku macierzystego.

Ao , 5

?IIOO odr B o500 0

6U1l(C drI d'f.'5ul.H 4U(J( o .& Br0 'c

I I.ł{J(J( 3000

.l (lOUo 101)(

"JOl odYwoo I ~

, 00<

l r ~' "'- '~'" "41 50 6: :.r' 120 147 16::! ,l«, 211

11.0 12.0 I.Hl ).1.0 1:".0 16.0 m m 40 60 '" 100 120 ,-lO ,W IM 21'0 220 l -10m I

700<J ' ,, 5 o D o~OO(l C ,dtr (,(J()(

l"'" "'IK m" Je<Br

o .& Br oI -1IJ()f

I BrllJU(

~( IOO

::!( I()( /

200CJ

IUlJO IIJO(

,o64 r1'''!)/" HS 162 110:7 21' n T..u '" soT~S 9 1 1 Q411 ')11"" IFI171\~7 242 'i'2'» ..o o

iu (.n 1(0 WO 120 1401 60 180 200220240 2(,1) 21(0 .łun m /. -10 60 xu 100 120140 160 1!<1l 200 220 2-10 2602t<0 ,100 111 1.

Ryc. 14. Analiza GC·MS mieszaniny reakcyjnej otrzymanej w wyniku bromowania ą-metcksvp roplo tenou : A - chromatog ram całkowitego prąd u jonowegomieszaniny reakcyjne j. Widma MS zidentyfikowa nych produktów: B - ż-bromo-a-metoksvpropfotenon : C - ż.ż-dlbromo- ą -metoksypropiotenon : O - dibromo­ą -metoksyproplotencn (Ickatlzacja alom u bromu na pierścieni u len ylowy m wymaga/aby izolacji związku i przeprowadze nia badań NMR)Fig . 14. GC·MS enstysisot reae/ion mixture obtained after bromination ot 4-methoxypropiophenone; A - TlC chromatogram ot reaction mixtu re. Mass spectraol identitied compounds: B - 2-bromo-4 -methoxypropiophenone; C - 2,2-dibromo·4·methoxypropiophenone; D - dibromo -4-me/hoxypropiophenone, meexac / localization ot second bromine atom on phenyl ring is unknown. The exact structure assignment requi res isotation ot unknown compound and tuttneranalysis using NMR spectroscopy

18 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 2011

Przedstawione w poprzednim podrozdziale metody syn­tezy mefedronu polegające na reakcji metyloaminy z brom­

kiem 4'-metyloprop iofenonu i utleniania 4'-metyloefedrynymają charakter ogólny i mogą być wykorzystane do pre­

paracji innych pochodnych 2-ketoa ryloamin. Warunkiemkoniecznym do ich przeprowadzenia jest otrzymanie od­powiedniego prekursora, podstawionego na pie rścieniu

arylo keton u Al , który można w następnym etapie prze-

kształcić w bromopochodną A2 (ryc. 13) W kolejnym eta­pie podstawienie atomu bromu odpowiedn ią grupą amino­wą prowadzi do finalnego prod uktu - pochodnej katynonuA4 lub pirowaleronu A3 . Metoda syntezy analo giczna dootrzymywania metkatynonu (utlenianie efedryny) wymaga­

łaby dostępu do odpowiednio pods taw ionej na pie rśc i e n i u

efedry ny lub pseudoefedryny, ale prowadziłaby wyłącz nie

do układów z g rupą N-metylową.

'l JOl I ,

900< A B' NH

o bOOO,,~ .~ 1..0 1<:111" FdrlOOl I & o""00

,~ " 00tJ

""" ''dr 31)00., o

\0Jj(, 10Jj( "'I ~OO won

17 " 9t !,yJ 11' I 15] \62 l~Oo os.o 7.U g.o 9.0 \0 .0 11.0 12.0 mili "0 '" ' O 100 110 '"0 160 180 01'1.

I O

7lX1(J C o 900 D /erY HN(,(lOO X()Of)

vT7LIlJO~Ot)(

" .00,""j(J lOOtJ

.lOOt) " 000

""/

2tJtJ()

~.1000

2000

"100fJ 1 0l~ J q 77 'Jl 104 n4 W 160 176U O n, . , . ;:';' r"' I .,$;~·.....It,'~' ''I ...h .T' .....ł ··"T.......... · l .-n.....· · T·PT..T ···T~

5.0 lA :'.6 ~ .X 6.U 6 A e.a 7.2 m ln "0 (/, 'O 100 J2U 14" IM m i

Ryc. 15. Analiza GC-MS produktów zawierających fluorometkatynon i butedron : A i C - chromatogram Tle ekstraktów produktów zawierających uuoromet ­katynon i bufedron; B i D - widmaMS zanieczyszczeń aminowych stwierdzonychw obuproduktachFig. 15. aC-MS analysis otcommerasny eveaeote products containingf/uoromethcathinone andbuledrone; A and C - Tle chromatograms otproducts eon­taining IJuoromethcathinone and tateotone: B and D - mass spectra (El = 70 eV) ot impuritiesidentiliedin bothproducts

Ryc, 16, Widmo mas (El = 70 eV) pochodnych trifluoroacetylowej (TFA)zanieczyszczenia fluorometkatynonuFig. 16. Mass spectrum(El = 70 eV) ot trif/uoroacety derivative ot impurityidentified in f/uromethcathinone

7lllUU

(ollOU

so eo

""'"rcoo

21100

1000 "fo

" O

10

o 23<

F,C..JI... ,/

~F

T"1'.9 "j's:> 1/ 5l IS620g , 1

60 S( j 100 120 I ~l 1M) ISO 200 220

2 ~g 27 7

::4( j 2t>lJ TlI ,

W powy ż szych przekształceniach istotny jest dobór

układu bromującego, ponieważ w przypadku ketonówA2 z podstawnikami aktywującym i pierścień fenylowy napodstawienie elektrotilowe (np. g rupy alkoksylowe - MeO ,

CH, -O-CH,) , może zachodzić konkurencyjn a reakcja bro­mowania pierścienia. W niektórych przy padkach moż­

liwe jest również polibromowanie łańcucha bocznego,Przep rowadzone w BBK ABW testy tej reakcji w kierunkuotrzymania 4-metoksy podstawionych ketoamin (meted ron

i jego pochodne) wykazały, że 4'-metoksypropiofenonulega łatwo bromowaniu zarówno na pierścien iu , jaki na łańcuchu bocznym. Obecność związków polibromo­wych w surowej mieszaninie reakcyjnej, otrzymanej poreakcji 4-metoksypropiofenonu z bromem, wykazano me­todą GC -M8 (ryc. 14).

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 2011 19

a" •

o

aYC1

+

!CH,-NH,

EtO H

C2

o

dX + dY.dY.~C4 C3

Ryc . 17. Modelowa synteza metkatynonu metodą aminowania 2-brornopropiofenonuRyc . 17. Aminatlon ot e-momptoooonenone feading to methcathinone

I r.ICłl )i A oI}OOO

o'r~ (J(}(

o7000 cA(,000 I: a.

SOOI)

.J'lOO

"..,2000

101)u

" K'" '>.0 9.5 1/1.0 10.5 11.0 11.5 12.5 t.s.uuun

I s(,ourB o

5000 dY&' B,

4000

l(~I(J

~Qo(J

"won

'l"

,," 9' II x P2 157 IX'" =,1,'1.

'" '" su lon 120 l ·lU 1( ,1) I SO 2ot) Jll I

1I0o( C l ,IO(JOI o

cA"' JO I: 8 .

l'OOO

'000

(.( lljt

5U()(1

clOOO

.W HO rt

1 0(J(

1001i11

IJ1\1 1.:;7 I ~, 2 12 Z·N Z'.)I

"" '" XfJ 1(1() 120 1401 (,1) 1XO 20n 22(J 2·łlJ Z('(I m I

20

Wykonane w BBK ABW analizy preparatów zawie­rających 3-fluorometkatynon oraz butęd ren (ryc. 15A i 15G)wykazały obecność dodatkowych substancji (w i lośc i

ok. 5-10% w stosunku do głównego składnika) , charakte­ryzujących się widmami mas sugerującymi obecność grupyaminowej usytuowanej w pozycji a W stosunku do pierście­

nia aromatycznego oraz sąsladujące] grupy karbonylowej( układu acylowego) (ryc. 15B i 150). Zanieczyszczen iefluorometkatynonu ulegało reakcji z bezwodnikiem kwasutrifluorooctowego, tworząc pochodną TFA, której widmoMS również pozostawało w zgodzie z proponowaną struk­turą (ryc. 16). Analogiczne doświadczenie nie powiodło

się w przypadku zanieczyszczenia bufedronu. Stosując

kolumnę typu HP-5, nie udało się rozdzi elić pochodnychTFA, a także PFP bufedronu i jego zanieczyszczenia .

W celu zbadania, czy w opisanej powyżej drodze syn­tetycznej może tworzyć się zanieczyszczenie o propono­wanym typie struktury , wykonano modelowe reakcje met­katynonu , wychodząc z propiofenonu (ryc. 17).

W pierwszym etapie syntezy propiofenon w reakcjiz bromem utworzył pożądany produkt pośredn i , bromopro­piofenon Gl oraz produkt dibromowania (ryc. 18A). Ana­liza widma MS wykazała , że produktem ubocznym jestdibromopochodna propiofenonu G2 (ryc. 18C). Nie stwier­dzono obecności produktów bromowania propiofenonu nap i e rścieni u fenylowym. Całość mieszaniny poddano ami­nowaniu metyloaminą w środowisku alkoholu ełylowego .

Jako produkt otrzymano złożoną mieszaninę reakcyjną ,

zawierającą m.in. propiotenon . nieprzereagowany bromo­propiofenon Gl , diketon G3 oraz dwa związki o widmachMS odpowiadających metkatynonowi G3 i aminie G4.

Ryc . 18. Analiza GC-MS mieszaniny reakcyjnej otrzymanej w wynikubromowania oroorotenou ; A - chromatogram ca łkowitego prądu jono­wego mieszaniny reakcyjnej. Widma MS zidentyfikowanych produktów:B - a-oromoprcoorenon. C - z.a-dibrcmoproplofenonFig. 18. GC-MS analysis ot reecuon mixture obtained atter bromination otpropiophenone; A - TlC chromatogram ot reaction mixture. Mass spectraot identified compounds: B - 2-bromopropiophenone; C - 2,3-dibromo­propiophenone

PRO BLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 2011

50liO1 ,

700( 1 OA B

dY6000o

HH/ d:r:: aooo5000 dY-łuno o 30tK) 7

] 00 0 dY 21J(JO1

~I

2uO!)

'I100"

100{) j'li Ą I l l' 6' 91 '" 1.'\-1 l;'o o6.S 7.0 7. :- , o S.S 9.0 '.U 1O.0 1nl ll -lO , O hl J 70 su ' ", 100 110 n o nIl I-UI 150 m l

I O 6000

6001 C HN/ D O

vYS(Klł

dX5(J()/-łono

4{XjO

' I)()(3000

" )()()2000

"tooe IW O

52 ,,' Y 9 1 10-1 111 1-16 162 -12 ) 1 7(9 1

105I II 16J! 115 l.,O O IlJO 110 d o d o 1-10 15040 50 bO 70 'O 90 100 \l O 120 I _~I) 140 150 !(1) m z -10 50 ,O 70 ' O 90 160 m 7

Ryc . 19. Ana liza GC-MS mieszaniny reakcyjnej ot rzym anej w wyni ku aminowania metytoaminą ż-bromopropiotenoou. A - chroma togram całkowitego prądu jono­wego mieszaniny reakcyjnej. Widma MS Zidentyf ikowanych prod uktów : B - t-tenylo- 1 . ż-propanorenon : C - t-tenyio- t-metytamoo-ż-cropanon ; 0 - metkatynonFig . 19. aC-MS ana lysis ot reaction mixture obtained alter amination ot 2-bromopropiophenone with methylamlne; A - Tle chromatogram ot reaetion mixture.Mass spectra ot identitied compounds : 8 - l -phenyf..7 ,2-propane dIOne; C - 7-phenyl- 7-methylam ino-2-propanone; D - methcathinone

I O O 5()OO ' '5000 A<,N~CF

B O

"' 000 dg ' -Ioon dr2 6

.& ......Nn CF3

A O .l OOO.loBo O

lOO/) 20/)(

77 10)o/)o 1000

' ,7[ J l l f ~ "'f' '1~ 'W 2 ~9 152 ' j 158 I 1)' 170l 190 :?JU 259(j O

'O ~O 120 161) 200 2-łO 2 ~O 32li IlI I '" "" 1<0 100 120 "" 160 IX" 200 220 1-10 m L

Ryc. 20. Widma mas pochodnych tril!uor oacety!owych: A - l -fenylo-'-mety!amino-2·propanonu ; B - metkatynonuFig. 20 . Mass spectra (El = 70eV) ot trif/uoroacy/ated derivatives ot: A - 1-pheny/ -t -methy/amino-2-propanone; B - methca thinone

Związki aminowe izolowano metodą ekstrakcji kwasowo!zasadowej (chromatogram mieszan iny po ekstrakcji ­ryc. 19), a następnie poddano derywatyzacji bezwodni­kiem kwasu tritluorooctoweqo. Analiza widm otrzymanychpochodnych TFA potwierdziła obecność metkatynonuoraz zanieczyszczenia o założonej strukturze e4 (ryc. 20).Na tym etapie badań nie można podać dokładnego me­chanizmu powstania tego zanieczys zczenia. Można zało­

żyć , że jego żródłem mógłby być odpowiedni epoksyd es,

PROBLE MY KRYMIN ALISTYKI 274(4) 2011

który po reakcji rozszczepienia metyl oam iną, a następnie

podstawienia atomu bromu grupą hydroksylową oraz eli­minacji wody tworzyłbyaminoalkohol es.Tautomeryzacjazwiązku es prowadziłaby następnie do pochodne j amino­ketonu e4(ryc. 21).

Podobna sekwencja reakcji, polegaj ących na hydrok­sylacj i dibrom opochodnej Cż, eliminacji HBr lub cząsteczki

wody, a następ nie tautomeryzacji ketoalkoholu C? może

doprowadzić do powstania diketonu e3 (ryc. 22).

21

'00 -HBr łRyc. 21. Proponowany mechanizm powstawani a zanieczyszczeń o strukturze t-ervto- t -elkllarreno-ż-propanonu w trakcie syntezy pochodnyc h metkaty nonuFig. 21. Proposed tormetton path ot l-aryl- l- alky/amino-2-propanones as impurities during me synthesis ot methcathinone derivatives

o

~U (~rC2 OH"

ehrnnaqa

o

o'rC7

•tautomeryzaqa

Ryc . 22. Proponowany mechanizm powstawania zan ieczyszczeń o struktu rze t-aryle-t .ż-prcpandlenonu w trakcie syntezy pocho dnych metkatynonuFig. 22. Proposed torme tton path ot t -esvi-t. e-ocoeooenones as impurities during the synthesis ot methcathinone aenveuves

oNH2-CH3.. redukcja?

" / ...

RyC. 23. Reakcja pochodnej t-aryio-t .z-prooandrenonu z metyloaminą prowadząca do iminy CB. W warunkach syntezy pochodnych metkatynonu dalszaredukcja prowadząca do układu aminowego C4 jest niemożliwa ze wzglądu na brak czynn ika redukującego

Fig. 23. The reaction ot ' ·arylo-l.2-propandienones with methyJamin e leading to imine GB. Further reduction ot imine to amine compound C4 te impossibJedue to the Jackot reducing agent in reaetion media

o N/I<, O

dY NHl-R1 dY d): r~ u kcJa

• • •-HlO~ N,

R l<,R 01

RdominuJacy Izomer

Ryc . 24. Alternatywna droga syntezy pochodnych melkatynonuFig. 24. Altemative synthetic approach to methcathino ne deriva tives

O

d:cR 03 l<,

dommuJacy Izomer

Rozważając strukturę diketonu e 3, można zauważyć ,

że teoretycznie mógłby on stanowić prekursor zanie­czyszczenia e4. Jednakże taka droga formowania się pro­duktu ubocznego e 4 wydaje się mniej prawdopodobna.Zakładając , że w wyniku reakcji metyloaminy i diketonue 3 powstaje odpowiednia imina es, następnym etapemprowadzącym do e4 musiałaby być etap redukcji es doe 4. Trudno jednak w mieszaninie reakcyjnej wskazać

22

odpowiedni czynnik redukujący, który umoż liwi ł by taką

transformację (ryc. 23).Powyższe rozważan ia nasuwają alternatywną koncep­

cję wyjaśnien ia obecności zanieczyszczeń typu C4 w ba­danych aryloketoarninach. Niemożnawykluczyć, że do pre­paracji pochodnych katynonu może być wykorzystywanaalternatywna droga syntetyczn a, wykorzystująca jako pre­kursor pochodne t-aryle-t ,2-diketonu typu D1 (ryc. 24).

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 2011

W trakcie redukcyjnego aminowania diketonu amonia­kiem lub dowolną aminą pierwszorzędową preferencyjniepowinna tworzyć się pożądana a-ketoamina 0 2 jako efekt

reakcji czynn ika aminującego z bardziej aktywną grupą

karbonylową. Na skutek sprzężenia z układem aromatycz­

nym , fi grupa karbo nylowa jako mniej aktywn a, powinnaz mniejszą wydajnością przekształcać się , tworząc aminę

typu 02 (ryc. 24). W rezultacie, produkt końcowy mógłby

być m ieszan i ną izomerów 02 i 0 3 w proporcjach zbliżonych

do tych, które zaobserwowano w trakcie analizy produktówzawierających bufedron i 3-fluorometkatynon . Koncepcja

ta wymaga jednak potwierdzenia eksperymentalnego.

Uwag i końcowe

Rynek narkotykowy uległ w ciągu ostatn ich lat istotnym

zmianom głównie za sprawą lawinowego rozprzest rzenia­nia się preparatów nazywanych dość niefortunnie dopa­laczam i. Określenie to, zapożyczone z terminologii lotni­

czej, na gruncie nauk biologicznych oznacza syntetyczneśrodki stymulujące zwiększające w sposób niefiz jologiczny

wydolność organizmu. Jednakże stymulujące , a ogóln iej ­psychotropowe, działanie preparaty te zawdzięczają doda­wanym do nich nielegalnie i potajemnie (bez informowaniao tym nabywców) grożnych narkotyków objętych kontrolą.

Przedstawiona w artyk ule grupa psychoaktywnych analo­gów katynonu "wzbogaca", niestety, pulę tych syntetycz­nych narkotyków sprzedawanych jako dopa lacze .

Pojawienie się dopalaczy stało się bardzo poważnym

problemem medycznym i społecznym, który ze względu

na specyfikę i nieprzewidywalny cha rakter działań produ­centów i dilerów rodzi nieznane dotąd niebezpieczeństwa.

Specyfika dopalaczy, odróżniająca je od "klasycznych"narkotyków, polega na opartym na wyrafinowanym oszu­

stwie sposobie wprowadzania na rynek oraz utrzymywa­niu ich na nim z wykorzystaniem niezgodnych z prawem

działań , zachowujących pozory legalności , a także na ła­

twej dostępności i związanymi z nią poważnymi zagroże­

niami zdrowia i życia nabywców, rekrutujących się głów­

nie z ludzi bardzo młodych . Bardzo istotnym czynnikiemutrudniającym wyeliminowanie dopalaczy z rynku jestwysoki koszt i czasochłonny charakter metod identyfikacji

psychoaktywnych składników dopalaczy, warunkujących

natychmiastowe lub przynajmniej szybkie przedstaw ienie

producentom i sprzedawcom dowodów ich przestępczej

działalności . Dlatego konieczna jest ścisła współpraca

służb powołanych do przeciwdziałania narkomanii z in­

stytucjami dysponującymi unikalną bazą aparaturową

i profesjonalną kadrą ana lityków, np. insty tutam i nauko­wymi i wyższymi ucze lniami. Równie ważną i pi lną spra­wą jest konsekwentne egzekwowanie od producentów

isprzedawców naj rozmaitszych "próbek kolekcjonerskich",

"mieszanek ziołowych" i "sup lementów diety" obowiązku

umieszczania na opakowaniach oferowanych produktów

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 2011

ich składu, czyli do respektowan ia przez nich podst awo­wego prawa klienta do informacji o tym, co kupuje.

Już w momencie przygotowywania niniejszego arty­

kulu zoste łe podpisana przez Prezydenta RP noweliza­cja Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Do wykazówsubstancji psychotropowych i środków odurzających

dolączone zostaly kolejne substancje psychoaktywne,w tym pochodne metedronu: butylon, 4-fluorometkatynon,4-etylometkatynon, metedron, metyton. natyron, a także

syntetyczne kannabinoidy: JWH-007, JWH-019, JWH­122, JWH-203, RCS-4. Ponadto, w ostatnich miesiącach

(wrzesień-listopad 2011) odnotowano pojawienie się ko­lejnych analogów z grupy aryloketoamin, w tym: 4-mety­lobutedronu, bk-MDDMA (a-keto pochodnej N,N-dlmety­lo-3,4-metylenodioksyamtetaminy), izo-pentedronu orazN-etylobutedronu.

PRZYPISY

1 Pod nazwą dopalaczy, nazywanych też "legalnymi narko­

tykami," kryją się bardzo niebezpieczne ś rodki psychoaktywne

i odurzające , które wywołują odmienne od normalnych stany

świ adomości. Dla prymitywnego i naiwnego kamuflażu sprzeda­

wane są jako "produkty kolekcjonerskie" z zastrzeżeniem "nie do

spożycia przez ludzi", ale młodzi ludzie, mając do nich łatwy do­

stęp , nabywają je w celach konsumpcji, która często kończy s i ę

tragicznie [2].

2 Spotykany czasem w piśmiennictwie termin .psychonaucl"

oznacza osoby próbujące badać swoją psychikę przez celowe

stosowanie substancji zmieniających stany świadomości , takie

jak różnego rodzaju substancje psyohoaktywne. i obserwowanie

ich efektów.

BIBLIOGRAFIA

1. King L.A.: New drugs coming aur way - what are they

and how do we detec t them ? EMCDDA Conference, Lisbon, 6-8

May 2009.

2. Szukai ski B., Błachut D., Bykas-Strękowska M.: Dopa­

lacze - nowe psychoaktywne preparaty objęte kontrolą (noweli­

zacja ustawy o p rzeciwdziałaniu narkomanii), "Problemy Krymi­

nalistyki" 2009 , nr 265 , s. 19-33.

3 . Venhuis B.J., Blok-Tip L., de Kaste D.: Designer drugs in

herbat apnrodlstacs. .Forensic Sc.fntem." 2008, nr 177, s. 25- 27.

4. Shima N., Katagi M., Tsuchihashi H.: Direct analysis of

conjugate metabolites of methamphetamine , 3,4 -methylenedi­

oxymethamphetamine and their designer drugs in biological flu­

ids, "J. Hea lth Science" 2009, nr 55 , s. 495 - 502 .

5. Feyissa A.M. , Kelly J.P.: A review ot the neuropharmaco­

logical properties of khat. .P rcqress in Neuro-Psychopharmacol.

Biel. Psych."2008 , nr32, s. 1147- 1166. .B ioorq. Med. Chem. Let­

te rs" 2010, nr 20, s. 4135-4 139.

23

6. Szend rey K.: The chemistry of khat , .Bunetrn on Narcotics"

1980, nr 32 , s. 535.

7. Dei Cason T.A. : Synthes is and identification of Njq-dim­

ethylcathinone hydrochloride, .Mtc roqrarn J." 2007 , nr 5, s. 1- 4.

8. Archer R : Fluoromethca thinone: A new substance of

abuse , .Forensrc Sc. Intern." 2009, nr 185, s. 10-20.

9. Camilleri A., Joh nston M.R, Bre nnen M., Davis S.,

Caldi cott D.G.: Chemical analysis ot tour capsules containinq

the controlled substance analogues 4-methylmethcath inone,

2-f luoromethamphetamine, alpha-phthalirnidopropicphenone and

N-ethylcathinone , .Pcrens!c Sc. Intern." 2010, nr 197, s. 59-66.

10. Gibbons S., Zloh M.: An analysis 01the .Jeqal high" mephe­

drone, ,,8ioorg. Med. Chem. Letters" 2010, nr 20, s. 4135-41 39.

11 . Meyer M.R., Wi lhelm J., Peter s F.T., Maurer H.H.:

Beta-keto amphetamines : Studies on the metabolism of the de­

signer drug mephedrone and tcxicolcqical detection ot mephe­

drone, butylone and methylone in urine using chromatography­

mass spect rometry, .Analvt. Biaanalyt. Chem." 2010, nr 397,

s . 1225-1233.

12. Dargan P., Wood D.: Mephedrone. Addit ional studies .

Overview 01prevalence, use patterns , effects , EMCDDA , London

15- Ju ly 2010.

13. Roussel O., Perrin M., Herard P., Chevance M., Arpino P.:

La 4-methyłep h edrane sera-t-elle une .Ecstasy" du XXI-eme

siecle? .Annal. Toxicol. Analyt.' 2009, nr 21, s. 169- 177.

14. Sch ifano F.,AlbaneseA. ,Fergus S.,Sta irJ .L. ,Deluca P.,

Corazzo D., Davey Z., Corkery J., Sieman H., Scherbaum N.:

Mephedrone (4-methylmethcathinane, .meow meow"), chemical.

pharmacolo gical and clinica l issues, .Psychcpharmaccl." 2010,

nr 2 14,593- 602 .

15. Debruyne D., Courne M.A., Le Boisselier R., Djezzar S.,

Gerardin M., Boucher A. ,. Kar ilo L., Coquerel A. , Mallaret M.:

La mephedrone: une designer drug d'usage recent en France ,

.Therapie" 2010, nr 65, s. 519-524.

16. Hagerkvist R , Hulten P., Personne M.: Increasing abuse

ot new cathinone deriva tives in Sweden - a polsens centre study

for the years 2008-2009, "Clin. Tox." 2010, nr 48 , s. 291-292.

17. Measham F., Moore K., Newcombe R., Welch Z.:

Tweaking, bombing , dabbing and stockpiling: the emergence otmephedrone and the perversity 01prohibition, .D ruqs and Alcohol

Today" 2010, nr 10, s. 14- 21.

18. Report ot the ACMD on the conslderatlons ot the cathin­

ones, London , 31 March 2010.

19. Power M.: Mephedrone: The future ot drug dealing?

.Druqlink'' 2010, nr 25, s. 7-1 3.

20. Measham F., Moo re K.: Repertoi res 01 distinction: Ex­

ploring patterns 01 weekend polydrug use within local l eis u rę

scenes across tne English night time economy, "Criminol. Crim­

inal. Just ice" 2009 , nr 9, s. 437-464.

21. Dixon A.J. ,Vorce S.P., Levine B., Past M.R., Multiple-drug

toxicity caused by coadminlstranonot 4-methylmethcathinon (mep­

hedrone) and heroin, "J. Anal. Tcxiccl.' 2010, nr 34, s. 162-1 68.

22. EMCDDA - Risk assessment report ot a new psycno­

active substance: 4-methyłmethcathin one (mephedrone), Lisbon,

15 J uly 2010.

24

23. Winstock A.R., Mersden J. , Mit cheson L.: What should

be dane about mephedrone? "BMJ" 2010, nr 340 , s. 1605.

24. De Bie RM., Gladstone R.M., Stafella A.P., Ko J.H. ,

Lan g A.E .: Manganase-in duced Parkinsonism associated with

methcath inone (Ephedrone) abuse, "Arch. Neurol. " 2007 , nr 64,

s .886-889.

25.Stepe nsA.,Logina I.,Liguts V.,Aldi ns P.,Eksteina I.,Plat­

kaji s A. , Martin so ne 1., Terauds E., Roze ntale B., Oon aghy M.:

A Parkinsontan Syndrome in Methcathinone Users and the Role

of Manganase, "N. Engl. J. Med." 2008, nr 358, s. 1009-1017.

26. Błaszczyk K.J ., Krawczyk W., Piotrowski G.: Ephedron.

Nielegalna produkcja z proasthminu, "Problemy Kryminalistyki"

1996 ,nr211,s.7- 11.

27. Janowska E., Chu dzikiewicz E., Lec howicz W.: Ephed·

rone - New Street Orug Obtained trem Proasthmin , "Z Zagadnień

Nauk Sądowych" 1999, nr 39, s. 44-53.

28. Zai ts u K., Katagi M., Kamata H., Kamata T., Sh ima N.,

Miki A. , Tsuchih ashi H., Mori Y.: Determinaticn ot the metabo l­

ites of the new designer drug bk·MBDB and bk·MDEA in human

unne. .Forenslc Sc. Intern." 2009, nr 188, s. 131-139.

29. Westp hal F., Junge T., Ros ner P., Sonnichsen F.,

Schuster F.: Mass and NMR spectrosceole characterization 01

3,4-methylenedioxypyrovalerone: a designer drug with alphapyr­

rolidinophenone structure, .Forenslc Sc. Intern." 2009, nr

190, S. 1-8.

30. Meltzer P.C., Butle r D., Deschamps J.R., Madras B.K. :

1·(4-Methylphenyl)·2· pyrrclidin -t -yl-pentan- t-one (Pyrovalercne)

analogues : a prcmisinq ctass of monoamine uptake inhibitars, "J.

Med. Chem.' 2006, nr 49, s. 1420-1432 .

StreszczenieOstatnionanarkotykowym rynku w wielu krajach pojawiła s ię nowa

klasa narkotyków zmodyfikowanych, tzw. katynonów, takicli jak met­

katynon (bk-metnmictamine), mefedron (bk-4-metylometal1lfetamina),

butylon (bk-MBDB) i mety/on (bk-MDMA). Katynony wywodzą s ię

z katynonu, naturalnego składnika rośliny Catha edutis (khat) . Są to

fenetylaminy z rodnikiem alkilowym przy 'węglu a, grupą ketonową

przy węglu fi oraz szeregiem innych podstawników. Wykazują działanie

stymulujące i entaktogenne. Ich pojawienie się na rynku przypisuje się

zmniejszonej dostępności i pogarszającej się jakości takich pospolitych

narkotyków jak ecstasy i kokaina oraz zwiąUlnym z tym rozczarotoa­

niem użytkowników. Najłatwiej dostępnymi katynonami nil rynku nie­

legalnym były w roku 2010 i 2011 mefedron i metylolJ, sprzedawane

przez dilerów w postaci bia łego lub brązowego proszku. Na podstawie

obserwacji pacjentówstosujących mejedron można sądzić, że katynony,

podobnie do pochodnych amfetaminy, wywierają efekty sympatykomi­

metyczne.

Słowa kluc zowe: narkotyki zmodyf ikowane, Reitox, dopalacze,

mcjedron, metedron,metylon.

Summary

In recentyears, a neto class of designer drugs has appeared on the

drug of abuse market in many countriee. namely the so-cal/ed cathi­

J10nes, such. as: methcathinone (bc-methamphetamine), mepnedrone(bk-4-methylmetllamphetamine), blltylone (bk-MBDB) and mety/one

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 2011

(bk-M DMA). Snbstituted cathincnes are deriisuioce oj cottunone.

wIlielI ocelIr lIatllrally in tuc kllat p/mit (Catho edutis), TlIeyJeatl/re a

1,/lcllctlly/aminc eon:wiliI mI a/ky/ grOIII' auached lo thc a carbon and

a ketonegralIp attached lo tlle fi carbon a/ong witll additional substitu­

tions. Cathinonceaet as central nt'n 'ous system stimultmts. Their emer­

genee 11(15 bcenattributcd to thc rcduction in litearmila/lility and pl/rity

oj illegal drugs euch as ces/asy and cocainc and reeutmnt dieittueion-

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 2011

ment a/1/ollg users, Thc most com11l01//y avaitable cathinonee sold 011

tiu' iI/cgaf marketin 1I1t' period"P to 2010 appt'ay to be mephedrone and

lIIet /ly/olle. From obsenxnlons oj pat ients w/w IISC mephedronc i t ap­

pcars tha! catti ino ne deriiati •.'Cs dcmonstrate silili/ar sylllll(/ f1w lIlimctie

e!fects to amphctmnine denoatioes.

Kcywords: deeigner drugs, Reitcx, legal highs, mepucdrone, 11/('­

thcdronc. /IIct! /y!onc.

25