Przewodnik po projektach współpracy

osi 4 Leader Programu RozwojuObszarów Wiejskich na lata 2007-2013

„Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie.”Publikacja opracowana w Departamencie Rozwoju Obszarów Wiejskich Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Pomocy TechnicznejProgramu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013

Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 – – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Europejski Fundusz Rolny na rzeczRozwoju Obszarów Wiejskich

1

Przewodnik po projektach wspó pracy

osi 4 Leader Programu RozwojuObszarówWiejskich na lata 2007 2013

Warszawa 2012

ISBN 978-83-62164-09-7

2

Spis tre ci

1. 42. Projekty współpracy w PROW 2007-2013 5

9 13

29 33

33 34

38 39

40 41

43 44 46

47 52

Wstęp

2.1 Przygotowanie projektu współpracy2.2 Realizacja projektu współpracy2.3 Koszty kwalifikowalne projektu współpracy

3. Przygotowanie projektu współpracy – krok po kroku3.1 Zidentyfikowanie pomysłu3.2 Poszukiwanie partnera3.3 Przygotowanie pierwszego spotkania3.4 Przebieg pierwszego spotkania3.5 Dalsze kroki po pierwszym spotkaniu3.6 Podpisanie umowy partnerskiej

4. Wdrażanie projektu współpracy – krok po kroku5. Monitoring i ewaluacja projektu współpracy6. Przykłady dobrych praktyk

6.1. Międzynarodowe projekty współpracy6.2. Międzyregionalne projekty współpracy

S owniczek poj : LGD – lokalna grupa działaniaLSR – lokalna strategia rozwojuMRiRW – Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju WsiARiMR – Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji RolnictwaSW – Samorząd WojewództwaUM – urząd marszałkowski albo wojewódzka samorządowa jednostkaorganizacyjnaKE – Komisja EuropejskaUE – Unia EuropejskaPROW 2007-2013 – Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013EFRROW – Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów WiejskichWoPP – wniosek o przyznanie pomocyWoP – wniosek o płatność

3

Szanowni Pa stwo!

„Przewodnik po projektach wspó pracy”, który trzymacie Państwow rękach zawiera informacje dotyczące przepisów prawa oraz proceduryzwiązane ze sposobem obliczania budżetu, kwalifikowalności kosztów,trybów składania wniosków o przyznanie pomocy i o płatność oraz kryteriawyboru projektów. Przedstawione zostały również praktyczne radydotyczące przygotowania pierwszego spotkania partnerów, przygotowaniaumowy partnerskiej oraz monitoringu projektu. Ponadto, znajdują się tutajprzykłady dobrych praktyk projektów realizowanych w zakresie projektówmiędzynarodowych oraz międzyregionalnych.

Zainteresowanie beneficjentów działania „Wdrażanie projektówwspółpracy”, realizowanego w ramach Programu Rozwoju ObszarówWiejskich na lata 2007-2013, poprzednią edycją sprawiło, żezdecydowaliśmy się wydać nową broszurę, która uwzględniawprowadzone w ubiegłym roku zmiany przepisów. Przejrzysty układniewątpliwie będzie ułatwiał Państwu zapoznanie się ze wszystkimietapami projektu – od pomysłu, poprzez przygotowanie, aż do realizacji.

Życząc przyjemnej lektury, jesteśmy jednocześnie przekonani, żeprzedstawione w tej publikacji przykłady projektów współpracy będąinspirowały Państwa do aktywności w zakresie tego działania, jak równieżzachęcały do podejmowania innych, także nieformalnych formwspółpracy.

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi

4

1. Wst p Współpraca jest jedną z siedmiu podstawowych zasad, na których opartajest metoda Leader. Projekty współpracy stanowią nowe wyzwanie dlapolskich lokalnych grup działania, gdyż w okresie programowania 2004-2006, schemat II Pilotażowego Programu Leader+ realizowany w ramachSektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacjasektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich, 2004-2006” nieprzewidywał możliwości wdrażania działania „współpraca”. Nie oznacza tooczywiście, że polskie LGD nie nawiązywały współpracy z partneramiz Polski czy z zagranicy, jednak współpraca ta zazwyczaj miała formę wizytstudyjnych i ograniczała się do wymiany doświadczeń. Prowadzenieaktywności tego typu stanowi dobrą podstawę do rozpoczęcia prawdziwejwspółpracy, a więc realizacji wspólnego przedsięwzięcia w celu osiągnięciawspólnych celów.

Realizacja projektów współpracy jest działaniem o zupełnie innejspecyfice niż pozostałe działania PROW 2007-2013, gdyżw realizację jednego projektu zaangażowanych jest kilkupartnerów, a co za tym idzie, powodzenie realizacji projektu ściśleuzależnione jest od ich poczynań.

Dlaczego warto wspó pracowa ?

Współpraca może mieć znaczący wpływ na jakość strategii. Może wpłynąćna jej ulepszenie poprzez dodanie nowego międzyterytorialnego lubmiędzynarodowego wymiaru, pozwolić spojrzeć na obszar objęty strategiąz innej perspektywy, a w planowaniu działań służących osiągnięciu celówstrategii, wyjść poza lokalny kontekst.

Dzięki współpracy można:

1. szerzej rozpropagować lokalne produkty, pomóc ich wytwórcomwejść na nowe rynki,

2. zredukować koszty produkcji,

5

3. lepiej wykorzystać lokalne zasoby np. rozwinąć agroturystykę,

4. rozwinąć bądź przywrócić na obszarze lokalne tradycje (np. ginącezawody, rękodzieło).

Współpraca może także mieć pozytywny wpływ na ugruntowanie (bądźzmianę) wizerunku obszaru objętego strategią, a poprzez zaangażowaniewe współpracę lokalnej społeczności, wpłynąć na jej identyfikacjęz obszarem i rozwój lokalnego patriotyzmu.

Poprzez współpracę poznaje się wielu ludzi z różnych obszarów i dziękitemu inaczej spogląda się na pewne problemy, poznaje się inne sposobymyślenia o tych samych sprawach oraz reagowania w analogicznychsytuacjach. Pozwala to spojrzeć „świeżym okiem” na własny obszar objętystrategią i dostrzec komplementarność w stosunku do partnera, a więczauważyć, że dwa z pozoru kompletnie różne obszary, które na pierwszyrzut oka nie mają ze sobą nic wspólnego, dzięki tej różnorodnościdoskonale uzupełniają się.

2. Projekty wspó pracy w PROW 2007 – 2013 Kilka informacji podstawowych Beneficjentami działania 421 Wdrażanie projektów współpracy są LGDwybrane do realizacji lokalnej strategii rozwoju w ramach PROW 2007-2013. Instytucj Wdra aj c dla działania 421 Wdrażanie projektów współpracy są,analogicznie jak w przypadku działania 431 Funkcjonowanie lokalnej grupydziałania, nabywanie umiejętności i aktywizacja - SamorządyWojewództw. Typy projektów

W ramach działania wyróżniamy dwa typy projektów: projektymi dzyregionalne (zwane równieżmiędzyterytorialnymi) imi dzynarodowe(zwane również transnarodowymi). „Współpraca międzyregionalna/międzyterytorialna” oznacza współpracęw ramach jednego Państwa Członkowskiego, a więc np. Polski, natomiast

6

„współpraca międzynarodowa/transnarodowa” oznacza współpracę pomiędzyterytoriamiw kilku Państwach Członkowskich orazw krajach trzecich.

Poprzez „terytorium” należy rozumieć obszar LGD objęty LSR.

Uwaga: Określenia „międzyregionalna” nie należy odnosić do regionóww rozumieniu województw i interpretować jako „międzywojewódzka”, uznając,że projekt współpracy musi polegać na współpracy LGD z dwóch różnychwojewództw. Nie ma żadnych przeszkód, aby LGD w ramach jednegowojewództwawspólnie przygotowywały, bądź realizowały projekt współpracy.

Typy operacji

W ramach działania wyróżniamy dwa rodzaje operacji:operacja polegająca na przygotowaniu projektu współpracyoperacja polegająca na realizacji projektu współpracy

W ramach każdej operacji składany jest oddzielny wniosek o przyznaniepomocy (WoPP) i zawierane są dwie oddzielne umowy przyznaniapomocy, a każda z operacji kończy się złożeniem oddzielnego wnioskuo płatność ostateczną. Szczegółowe zasady przyznawania pomocy w ramach działania,uwzględniające rodzaj operacji i różnice z niego wynikające, zostałyopisane w podrozdziałach 2.1 Przygotowanie projektu współpracy oraz 2.2Realizacja projektu współpracy. Limity rodków w ramach dzia ania Limit środków w ramach działania dla jednej LGD obliczany jest w oparciuo iloczyn liczby mieszkańców zameldowanych na pobyt stały na obszarzeobjętym LSR według stanu na dzień 31 grudnia 2006 r.

Liczba mieszkańców ustalana jest na podstawie informacji statystycznychogłoszonych w Banku Danych Regionalnych Głównego UrzęduStatystycznego (GUS)1.

1 Informacje w tym zakresie s zamieszczone na stronie internetowej: http://www.stat.gov.pl

7

Dla działania przewidziany jest limit pomocy wynoszący 3 z na mieszka cazameldowanego na pobyt sta y na obszarze obj tym LSR wed ug stanu nadzie 31.12.2006 r., przy czym na przygotowanie projektu współpracyw ramach tego limitu może zostaćwykorzystane nie więcej niż 1 zł.

Uwaga: Jeśli LGD w ramach przygotowania projektu współpracy wykorzystajedynie 0,5 zł, to na realizację nadal pozostaje do dyspozycji 2,5 zł.

Uwaga: Powyższe kwoty odnoszą się jedynie do jednej LGD. Rzeczywistybudżet projektu współpracy, jako całości stanowi sumę wkładówwnoszonych przez wszystkich partnerów projektu współpracy, gdyż taknależy postrzegać projekt współpracy: jako całość, zarówno pod względemfinansowym jak i odpowiedzialności za realizację poszczególnych zadańw ramach projektu.

Przyk ad: Dla uproszczenia przykład zakłada, że partnerskie LGD zaangażująw realizację projektu współpracy cały dostępny limit. Partnerami są trzyLGD, których obszar LSR obejmuje: LGD 1: 50 tys. mieszkańców tj. 50 000 x 3 zł = 150 000 zł LGD 2: 60 tys. mieszkańców tj. 60 000 x 3 zł = 180 000 zł LGD 3: 80 tys. mieszkańców tj. 80 000 x 3 zł = 240 000 zł Budżet projektu współpracy w omawianym przypadku może wynosićw sumie 570 tys. zł. Uwaga: Limity pomocy odnoszą się wyłącznie do kosztówkwalifikowalnych projektu, tak więc całkowity budżet projektu współpracy,którego koszty kwalifikowalne będą opiewać na 570 tys. zł, może byćwyższy, gdyż zawierać będzie również pozycje niebędące kosztemkwalifikowalnym, a których poniesienie będzie niezbędne z punktuwidzenia prawidłowości i możliwości realizacji projektu współpracy.

Terminy sk adania i rozpatrywania WoPP

WoPP można składać nie później niż:

8

do dnia 30 czerwca 2013 r. – w przypadku przygotowaniaprojektu współpracy, do dnia 31 grudnia 2013 r. – w przypadku realizacji projektuwspółpracy.

Okres rozpatrywania WoPP wynosi:jeden miesiąc – w przypadku przygotowania projektu współpracy+ ewentualnie 2x 21 dni na uzupełnienie, dwa miesiące – w przypadku realizacji projektu współpracy +ewentualnie 2x 21 dni na uzupełnienie.

Wniosek o przyznanie pomocy na przygotowanie projektu współpracyskłada każda LGD w UM na obszarze którego znajduje się jej siedziba.Wniosek o przyznanie pomocy na realizację projektu współpracy składajedna LGD krajowa uczestnicząca w jego realizacji, która jest umocowanado działania w imieniu pozostałych LGD krajowych uczestniczących w jegorealizacji (koordynująca LGD/krajowa koordynująca LGD) w UM naobszarze którego znajduje się jej siedziba2.

Uwaga: Zgodnie z obowiązującymi przepisami, do działania w imieniupozostałych LGD krajowych uczestniczących w realizacji projektuwspółpracy umocowana jest LGD krajowa będąca koordynującą LGD,a w przypadku projektu współpracy międzynarodowej gdy żadnaz krajowych LGD nie jest koordynującą LGD, umocowana jest ta LGD,której pozostałe LGD krajowe uczestniczące w realizacji projektuwspółpracy udzieliły pełnomocnictwa w tym zakresie.

W zwi zku z tym, gdy krajowe grupy uczestnicz ce w mi dzynarodowymprojekcie wspó pracy udzieli y pe nomocnictwa krajowej koordynuj cej LGDdowniosku o przyznanie pomocy za cza si stosowne pe nomocnictwo.

Zatem w przypadku operacji polegającej na realizacji międzyregionalnegoprojektu współpracy, gdzie wszystkie LGD biorące udział w projekcie sąkrajowymi LGD i zawsze jedna z nich jest koordynującą LGD,pełnomocnictwo nie jest konieczne. W przypadku operacji polegającej narealizacji międzynarodowego projektu współpracy, ww. pełnomocnictwojest wymagane jeśli o pomoc ubiega się więcej niż jedna LGD krajowa

2 Wniosek mo e zosta z o ony osobi cie albo przez upowa nion osob , albo przesy k rejestrowan nadan w placówce pocztowej operatora publicznego (Poczta Polska SA).

i żadna z nich nie jest koordynującą LGD (tj. koordynacja projektu jestzadaniem zagranicznej LGD).

Uwaga: Bardzo istotne jest prawidłowe przygotowanie niezbędnejdokumentacji i precyzyjne wypełnienie wniosku. Wypełniając wnioseknależy uważnie i dokładnie czytać instrukcję, stosować się do wskazówekw niej zawartych i pamiętać o złożeniu podpisów przez uprawnione osobywe wszystkich właściwych miejscach. Czas poświęcony na prawidłowewypełnienie wniosku pozwoli na znaczne jego zaoszczędzenie podczasweryfikacji wniosku, co przełoży się na krótszy czas jego rozpatrzenia,a także pozwoli uniknąć wezwań do usunięcia nieprawidłowości lubbraków, które znacznie wydłużają czas rozpatrywania wniosku.

W wyniku pozytywnej weryfikacji WoPP, SW wyznacza LGD terminzawarcia umowy przyznania pomocy. Wskazany termin będzie nie dłuższyniż 14 dni od dnia otrzymania wezwania.

2.1 Przygotowanie projektu wspó pracy Wysokość pomocy jaką LGD może uzyskać na operację polegającą naprzygotowaniu projektu współpracy uzależniona jest od liczbymieszkańców zameldowanych na pobyt stały na obszarze objętym LSR wgstanu na dzień 31 grudnia 2006 r.

Przyk adowy bud et LGD na przygotowanie projektu wspó pracy(w zale no ci od liczby mieszka ców obj tych LSR):

10 000 – 150 000 mieszka ców / LSR

9

10 tys. – 150 tys. z / LGD

Szczegółowe zasady przyznania pomocy, w tym kryteria dostępu regulujerozporządzenie MRiRW z dnia 25 czerwca 2008 r. w sprawieszczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocyfinansowej w ramach działania „Wdrażanie projektów współpracy”

10

objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013(Dz.U. Nr 128, poz. 822 z późn. zm.)3.

Jakie warunki musz by spe nione aby uzyska pomoc na przygotowanieprojektu wspó pracy?

Pomoc jest przyznawana na operację polegającą na przygotowaniuprojektu współpracy, jeżeli projekt ten:

1. jest zgodny z LSR, aczkolwiek nie musi być w niej zawarty;2. jest międzyterytorialny lub transnarodowy (międzynarodowy);3. uwzględnia udział przynajmniej jednej LGD wybranej w ramach osiLeader (założenie projektów współpracy dopuszcza włączenie dowspółpracy innych niż lokalne grupy działania partnerstw publiczno-prywatnych – ważne jest jednak, aby spełniały warunki określonew art. 39 Rozporządzenia 1974/2006);

4. obejmuje wdrożenie wspólnego przedsięwzięcia; 5. nie przewiduje finansowania z udziałem innych środków publicznych;

a także, gdy operacja:6. będzie realizowana w nie więcej niż dwóch etapach, czyli zostanązłożone nie więcej niż dwa wnioski o płatność;

7. zostanie zakończona w terminie 12 miesięcy od dnia zawarcia umowyprzyznania pomocy, lecz nie później niż do dnia 31 grudnia 2013 r., cooznacza, że na przygotowanie projektu partnerzy zasadniczo mająmaksymalnie 12 miesięcy, ale jeśli wnioski zostaną złożone (gdyż każdypartner składa swój własny wniosek obejmujący tą cześć projektu zaktórą odpowiada) np. w czerwcu 2013 r., to na przygotowanieprojektu jest tylko 6 a nie 12 miesięcy;

8. wniosek o płatność ostateczną obejmować będzie co najmniej 25 %łącznej planowanej kwoty pomocy.

3 Rozporz dzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 25 czerwca 2008 r. w sprawie szczegó owych warunków i trybu przyznawania oraz wyp aty pomocy finansowej w ramach dzia ania „Wdra anie projektów wspó pracy” obj tego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013 (Dz. U. z 2008 r. Nr 128, poz. 822, z 2011 r. Nr 64, poz. 336 oraz Nr 261, poz. 1562).

Przygotowanie projektu wspó pracy Schemat wdra ania

SWSW SW

11

Rysunek 1.

Powyższy rysunek prezentuje schemat wdrażania przyjęty dla operacjipolegającej na przygotowaniu projektu współpracy. Na potrzebyprzykładu założono, że partnerami, którzy będą wspólnie przygotowywać(a w konsekwencji zapewne realizować) projekt współpracy, są LGDz trzech różnych województw. WoPP jest składany wraz z wymaganymizałącznikami, których wykaz zawiera formularz wniosku, a instrukcjaprecyzuje, który załącznik i w jakiej sytuacji jest obowiązkowy.

LGD LGD LGD

weryfikacjauzupełnienia

Wo PP umowa

LGD

Akronim

Już na etapie przygotowania projektu współpracy konieczne jeststworzenie akronimu tytułu (skrótowca) projektu współpracy. Akronim tosłowo utworzone przez skrócenie wyrażenia składającego się z dwóch lubwięcej słów. Akronim może składać się z pierwszych liter wyrażenia(skrótowiec literowy i głoskowy), np. AGD - Artykuły GospodarstwaDomowego, NBP – Narodowy Bank Polski, GUS – Główny UrządStatystyczny, NATO- North Atlantic Treaty Organisation, czy sam LEADER -Liaison Entre Actions de Development de L'Economie Rurale lub zgłosek(najczęściej pierwszych sylab), którymi rozpoczynają się słowa skracanegowyrażenia (skrótowiec grupowy/sylabowy), np. Polfa – Polska Farmacja,

Fablok – Fabryka lokomotyw. Akronim może powstać również z sylab tegosamego wyrazu, najczęściej pierwszej i ostatniej, np. baon – batalion.Akronim może powstać z kombinacji dwóch lub nawet trzechwymienionych powyżej typów: MRiRW – Ministerstwo Rolnictwai RozwojuWsi, PZMot – Polski ZwiązekMotorowy.

Akronim utworzony na potrzebykonkretnego projektu powinien byćjednolicie stosowany przez wszystkichpartnerów projektu. W przypadkumiędzynarodowego projektu współpracy,akronim powinien być utworzony woparciu o nazwę projektu w językuuzgodnionym przez partnerów, tak abypomimo tłumaczenia tytułu na różnejęzyki akronim nie ulegał zmianie.

Uwaga: Tworząc tytuł projektu należyzwracać uwagę na to, aby można byłona jego podstawie stworzyć łatwy dozapamiętania i charakterystyczny akronim. W związku z tym, dobrymrozwiązaniem jest wybranie w pierwszej kolejności krótkiego wyrazu, którybędzie charakteryzował przedsięwzięcie, a następnie na jego podstawieutworzyć pełny tytuł, np. RAJD – Rowerowe Atrakcje Jednej Doliny.

Rysunek 2. Przyk ad akronimutytu u projektu, realizowanegoprzez: Fundacj K odzka Wst gaSudetów – LGD, StowarzyszenieLGD „Qwsi”, StowarzyszenieLGD„Partnerstwo Ducha Gór”.

Przysz y koordynator projektu wspó pracy

Podobnie jak w przypadku akronimu, już na etapie przygotowania projektuwspółpracy, LGD będące partnerami projektu powinny wyznaczyć osobę,która będzie odpowiedzialna za jego przygotowanie. Należy mieć nauwadze, że na etapie realizacji projektu współpracy, osoba ta stanie siękoordynatorem, bądź koordynatorem krajowym (w zależności od tego, czyprojekt będzie międzyregionalny, czy międzynarodowy i czy koordynującaLGD będzie za granicą, czy też w kraju). Co prawda doświadczeniei kwalifikacje tej osoby nie będą oceniane przez SW podczas weryfikacjiWoPP w przypadku operacji polegającej na przygotowaniu projektuwspółpracy, jednak wyznaczając taką osobę należy mieć na uwadze, że

12

będą oceniane w momencie gdy zostanie złożyny WoPP na operacjępolegającą na realizacji projektu współpracy.

W przypadku pozytywnej weryfikacji wniosku o przyznanie pomocy, SWpodpisuje z LGD umowę przyznania pomocy określającą m.in.zobowiązania LGD i warunki realizacji operacji.

Należy pamiętać, że zmiana postanowień umowy wymaga formy pisemnej,a tryb zmiany reguluje umowa.

2.2 Realizacja projektu wspó pracy Analogicznie jak w przypadku przygotowania projektu współpracy,wysokość pomocy jaką LGD może uzyskać na operację polegającą narealizacji projektu współpracy uzależniona jest od liczby mieszkańcówzameldowanych na pobyt stały na obszarze objętym LSR według stanu nadzień 31 grudnia 2006 r.

Przyk adowy bud et LGD (w zale no ci od liczbymieszka ców obj tych LSR):

10 000 – 150 000 mieszka ców / LSR

30 tys. – 450 tys. z / LGD

Uwaga: Są to maksymalne kwoty pomocy jaką LGD może otrzymać narealizację projektu współpracy, o ile nie korzysta z pomocy naprzygotowanie projektu współpracy. W przypadku gdy część limituprzysługującego na działanie została wykorzystana na przygotowanieprojektu (maksymalnie 1 zł na mieszkańca), to limit na realizację projektujest pomniejszany o kwotę wykorzystaną na przygotowanie. Patrzwyjaśnienia w części rozdziału 2. Projekty współpracy w PROW 2007-2013,pt. Limity środków w ramach działania.

Jakie warunki musz by spe nione aby uzyska pomoc na realizacjprojektu wspó pracy?

13

14

Pomoc jest przyznawana na operację polegającą na realizacji projektuwspółpracy, jeżeli:

1. projekt jest międzyterytorialny lub transnarodowy (międzynarodowy);2. projekt uwzględnia udział przynajmniej jednej LGD wybranej w ramachosi Leader (założenie projektów współpracy dopuszcza włączenie dowspółpracy innych niż lokalne grupy działania partnerstw publiczno-prywatnych – ważne jest jednak, aby spełniały warunki określonew art. 39 rozporządzenia 1974/2006);

3. projekt uwzględnia odpowiedzialność koordynującej LGD za wdrożenie;4. projekt obejmuje wdrożenie wspólnego przedsięwzięcia; 5. projekt nie przewiduje finansowania z udziałem innych środkówpublicznych;

6. projekt jest zgodny ze wszystkimi LSR realizowanymi przez LGDkrajowe;

7. projekt uzyskał co najmniej 60% maksymalnej liczby punktów, jakąmożna przyznać w ramach oceny zgodności projektu współpracyz kryteriami wyboru projektów współpracy;

8. w ramach projektu wskazano osobę koordynującą oraz nadzorującąwdrażanie, finansowanie, promocję i monitorowanie projektuwspółpracy, czyli koordynatora projektu współpracy, a w przypadkugdy żadna z LGD krajowych uczestniczących realizacjimiędzynarodowego projektu współpracy nie jest koordynującą LGD –również osobę koordynującą oraz nadzorującą wdrażanie,finansowanie, promocję i monitorowanie tego projektu, ze stronyjednej spośród LGD krajowych – koordynatora krajowego;

9. cele tego projektu są mierzalne, określone w czasie i możliwe doosiągnięcia w okresie jego realizacji;

Uwaga:Pod pojęciem mierzalne należy rozumieć: pozwalające się zmierzyć,wyrazić w konkretnej wartości liczbowej (poprzez wskaźniki produktu), np.liczba km wybudowanych szlaków rowerowych, w odniesieniu do celudotyczącego udostępnienia infrastruktury turystycznej lub rekreacyjnej,lub liczba utworzonych miejsc noclegowych w odniesieniu do celudotyczącego udostępnienia bazy turystycznej itp.Pod pojęciem okre lone w czasie należy rozumieć takie sformułowaniecelów, aby było możliwe jednoznaczne zweryfikowanie, w jakim okresieczasu założone cele projektu zostaną osiągnięte np. wytyczenie

15

i oznakowanie w ciągu 6 miesięcy 15 km szlaku kajakowego,zorganizowanie w ciągu roku dwóch spływów kajakowych dla uczniówszkół ponadgimnazjalnych itp.Pod pojęciem mo liwe do osi gni cia w okresie realizacji projektu należyrozumieć: takie sformułowanie celów, aby przy uwzględnieniuewentualnych ryzyk związanych z realizacją projektu ich osiągnięcie byłomożliwe w okresie realizacji projektu, a więc powinny być raczej celamikrótkookresowymi, dostosowanymi do możliwości zarówno finansowychjak i organizacyjnych partnerów.

10. projekt będzie realizowany w nie więcej niż ośmiu etapach, przyczym w jednym roku w nie więcej niż czterech etapach. Oznacza to,że w jednym roku można będzie złożyć nie więcej niż cztery wnioskio płatność, przy czym nie muszą one być składane cyklicznie,w równych odstępach czasu (np. raz na kwartał). Bardzoprawdopodobna jest sytuacja, w której trzy pierwsze wnioskio płatność zostaną złożone np. w miesięcznych odstępach czasu,a czwarty po 6 miesiącach od terminu złożenia trzeciego, gdyżterminy składania wniosków o płatność są ściśle związanez terminami zakończenia poszczególnych etapów projektu. Z koleiterminy zakończenia etapów projektu są uzależnione od jegospecyfiki;

11. projekt zostanie zrealizowany w okresie nie dłuższym niż 48miesięcy, jednak nie później niż do dnia 30 czerwca 2015 r. Oznaczato, że na realizację projektu partnerzy zasadniczo mają maksymalnie48 miesięcy, ale jeśli realizację projektu rozpoczną dopiero podkoniec okresu programowania np. w grudniu 2013 r., to na realizacjęprojektu jest tylko 18, a nie 48 miesięcy.

Koordynuj ca LGD/krajowa koordynuj ca LGD

Jak już była o tym mowa wyżej – za koordynację wdrażania projektuwspółpracy odpowiada koordynująca LGD. W zależności od rodzajuprojektu współpracy mogą być dwa typy LGD koordynującej. Po pierwsze,wyróżnia się LGD koordynującą cały projekt międzynarodowy lub projektmiędzyregionalny. Po drugie, w przypadku, gdy wśród polskich LGD

uczestniczących w międzynarodowymprojekcie współpracy nie będzie grupykoordynującej cały projekt, ponieważ takąrolę pełni grupa z zagranicy, wówczaspolskie LGD powinny wybrać spośródsiebie krajową koordynującą LGD.Koordynująca LGD/krajowa koordynująca

LGD na podstawie umocowania dodziałania w imieniu pozostałych krajowychLGD uczestniczących w realizacji projektuwspółpracy składa jeden wnioseko przyznanie pomocy i tylko ona jeststroną postępowania w sprawie przyznania pomocy w zakresie realizacjiprojektuwspółpracy.

Zdj cie 1. Realizacja polskoszwedzkiego projektu wspó pracypn. „Polski i Szwedzki SzlakLokalnego Produktu”. Arch. LGD„Podbabiogórze”.

Realizacja projektu wspó pracy Schemat wdra aniami dzyregionalnego projektu wspó pracy

SW

16

Koordynuj ca LGD

weryfikacja

WoPP uzupełnienia

ocena

Krajowa

LGDKrajowa

LGDKrajowa

LGD Rysunek 3.

Powyższy rysunek prezentuje schemat wdrażania przyjęty dla operacjipolegającej na realizacji międzyregionalnego projektu współpracy. WoPPjest składany przez koordynującą LGD wraz z wymaganymi załącznikami,których wykaz zawiera formularz wniosku, a instrukcja precyzuje któryzałącznik i w jakiej sytuacji jest obowiązkowy.

W przypadku operacji polegającej na realizacji projektu współpracy,załącznikiem obowiązkowym do WoPP jest umowa o wspólnej realizacji

projektu współpracy (umowa partnerska) zawarta ze wszystkimi partneramiprojektu współpracy. Dokument ten zostanie szerzej omówiony w rozdziale 3Przygotowanie projektu współpracy – krok po kroku, podrozdział 3.6Podpisanie umowy partnerskiej.

Realizacja projektu wspó pracy Schemat wdra ania mi dzynarodowegoprojektu wspó pracy

17

SW

Koordynuj ca LGD Krajowa LGDLGD zagraniczna

WoPP

MRiRWKE

Informacjaoprojekcie

Informacjao projekcie

Informacjao projekcie

W a ciwa instytucja

wdra aj ca weryfikacjauzupełnieniaocena projektuumowa

wniosek

Rysunek 4.

W przypadku realizacji międzynarodowego projektu współpracy schematwdrożeniowy jest nieco bardziej rozbudowany niż w przypadku realizacjiprojektu międzyregionalnego. Jednakże fakt ten ani nie ma wpływu nadługość terminu rozpatrywania WoPP, ani nie nakłada na LGD żadnychdodatkowych zobowiązań. Po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku orazzawarciu umowy przyznania pomocy SW informuje o tym fakcie MRiRW,które informację tę przekazuje Komisji Europejskiej. Właściwa instytucjawdrażająca partnera zagranicznego dokonuje analogicznej czynnościodnośnie wniosku złożonego przez tego partnera. Czynności te nie mająwpływu na możliwość rozpoczęcia realizacji operacji przez LGD, jednakkwestia posiadania akceptacji projektu przez odpowiednią instytucję

wdrażającą (w warunkach Polski, jest to fakt zawarcia umowy przyznaniapomocy pomiędzy LGD a SW) będzie miała kluczowe znaczenie na etapiepierwszej płatności w ramach operacji.

Uwaga: W odróżnieniu od stanu prawnego obowiązującego w zakresieprojektów współpracy do 12 kwietnia 2011 roku, obecnie wnioseko przyznanie pomocy składa LGD koordynująca/krajowa koordynującaprojekt. Oznacza to, że składany przez nią wniosek jest wnioskiem składanymwspólnie przez wszystkie LGD uczestniczące w projekcie. Wnioski o przyznaniepomocy obejmować będą zatem całość projektów, a nie jak wcześniejwyłącznie ich fragmenty odnoszące się do zakresu zadań poszczególnych LGD.Postępowanie w sprawie przyznania pomocy prowadzi tylko jeden SW –właściwy ze względu na siedzibę koordynującej LGD/krajowej koordynującejLGD. Umowa przyznania pomocy jest jednak zawierana przez ten SW zewszystkimi LGD krajowymi biorącymi udziałw projekcie.

Realizacja projektu wspó pracy Schemat p atno ci dlami dzynarodowego projektu wspó pracy

18

Rysunek 5.

SW

LGD LGDLGD zagraniczna

WoP

ARiMR

płatność na rachunekbankowy LGDInformacja

o zatwierdzeniuprojektuzagranicznejLGD

KE

MRiRW

Zleceniepłatności

Informacjao otrzymaniuzatwierdzeniaprojektu

weryfikacjauzupełnienia

19

Powyższy rysunek prezentuje schemat procedury płatności dla operacjipolegającej na realizacji międzynarodowego projektu współpracy. LGDskłada do UM, z którym zawarła umowę przyznania pomocy, wnioseko płatność (WoP) po zakończeniu realizacji etapu operacji. W przypadkupierwszego WoP w ramach międzynarodowego projektu współpracy, pozakończeniu jego weryfikacji, ale jeszcze przed wystawieniem ARiMRzlecenia płatności, SW dokonuje weryfikacji, czy pozostali zagranicznipartnerzy projektu współpracy otrzymali zatwierdzenie projektu.Informację tę SW otrzymuje od MRiRW, które z kolei informację tępozyskuje z KE. SW może wystawić ARiMR zlecenie płatności (napodstawie którego ARiMR przekaże środki LGD) wyłącznie w sytuacji, gdyz uzyskanych informacji wynika, że wszyscy partnerzy otrzymalizatwierdzenie projektu. Jeśli w informacji stwierdzono, że którykolwiekz partnerów jeszcze nie otrzymał zatwierdzenia projektu, gdyż nadal trwaweryfikacja jego wniosku, to SW wstrzymuje wystawienie zleceniapłatności do momentu uzyskania informacji o wyniku weryfikacji wnioskupartnera, o czym informuje LGD wnioskującą o płatność. Takiewstrzymanie płatności do czasu uzyskania informacji o otrzymaniuzatwierdzenia projektu przez wszystkich partnerów nie może trwać dłużejniż 9 miesięcy, a w przypadku umów zawartych na formularzu w wersji od7z – nie dłużej niż 2 miesiące. Nie oznacza to jednak, że ewentualneoczekiwanie na płatność (wstrzymanie płatności) będzie trwało aż 9miesięcy / 2 miesiące, gdyż bieg tego terminu rozpoczyna się już w dniuzawarcia umowy przyznania pomocy przez LGD wnioskujące o płatność.

Uwaga: W przypadku, gdy w terminie 9 miesięcy / 2 miesięcy od dniazawarcia umowy przyznania pomocy przez LGD wnioskujące o płatność,partner projektu współpracy nie otrzyma zatwierdzenia projektu, płatnośćnie jest realizowana i może nastapić rozwiązanie umowy przyznaniapomocy. Kwestia ta oraz okoliczności jej towarzyszące są szczegółowouregulowane w umowie przyznania pomocy.

Uwaga: Wniosek o płatność wraz z wymaganymi załącznikami, w tymdokumentami potwierdzającymi poniesione wydatki należy złożyć w wersjipapierowej bezpośrednio w miejscu wskazanym przez UM w terminieokreślonym w umowie przyznania pomocy. Jednym z załączników downiosku są faktury lub dokumenty o równoważnej wartości dowodowej.W myśl obowiązujących od 2011 roku przepisów załącznikiem do wniosku

20

o płatność mogą być kopie faktur lub dokumentów o równoważnejwartości dowodowej. Kryteria wyboru projektów wspó pracy

Zgodnie z załącznikiem do rozporządzenia, stosowanych jest 11 kryteriówwyboru projektów współpracy, w ramach których można uzyskaćmaksymalnie 50 punktów (w przypadku projektu międzynarodowego) lub45 punktów (w przypadku projektu międzyregionalnego).

Aby pomoc na realizację projektu została przyznana, projekt musi uzyskaćminimum 60% maksymalnej liczby punktów, jaką można przyznaćw ramach oceny zgodności projektu współpracy z kryteriami wyboru.W przypadku projektu międzynarodowego jest to minimum 30 punktów,a w przypadku projektu międzyregionalnego minimum 27 punktów.

Kryteria wyboru projektów współpracy:

1. W realizację projektu współpracy zaangażowanych jest więcej niżdwóch partnerów (0 albo 4 pkt).

2. W projekcie współpracy została określona i opisana grupa podmiotów,do których ten projekt jest skierowany lub których udział założonow realizacji projektu (0 albo 4 pkt).

W ramach tego kryterium można uzyskać punkty, jeżeli została określonaoraz opisana grupa podmiotów, do których projekt współpracy jestskierowany lub których udział założono w realizacji projektu. Określeniegrupy docelowej projektu współpracy należy zawrzeć we wniosku w częścipn. Grupa docelowa do której skierowany jest projekt wspó pracy,natomiast jej opis powinien znajdować się w umowie partnerskiej lubw części wniosku pn. Opis operacji. Punkty zostaną przyznane wyłączniejeśli oba warunki (określenie i opis grupy docelowej) zostały spełnionełącznie. Grupami docelowymi projektu współpracy, przykładowo mogąbyć: sektor prywatny (przedsiębiorcy), mniejszości (narodowe, kulturowe),turyści, bezrobotni, kobiety, młodzież, itp.

21

3. Cele projektu współpracy są zgodne z więcej niż jednym celemszczegółowym LSR przynajmniej jednej LGD krajowej uczestniczącejw realizacji danego projektu współpracy (0 albo 3 pkt).

4. Projekt współpracy ma innowacyjny charakter dla danego obszaru(0 albo 3 pkt).

Poprzez innowacyjność rozumie się:

zastosowanie pomysłów i rozwiązań znanych gdzie indziej, jednakmających nowatorski charakter na danym terenie;nowatorskie wykorzystanie lokalnych zasobów;rozwój nowych rodzajów produkcji lub usług;nowe sposoby zaangażowania lokalnej społeczności w procesrozwoju.

Uwaga: Partnerzy mogą rozszerzyć wyżej opisaną definicję, wskazując nainne, innowacyjne rozwiązania. Konieczne jest jednak opisanie w projekciewspółpracy, jak partnerzy postrzegają pojęcie innowacyjności. Innowacyjność na danym obszarze może odnosić się np. do sposobuwykorzystania lokalnych zasobów przyrodniczych4, które decydująo atrakcyjności regionu, takich jak: urozmaicone ukształtowanie terenu,liczne jeziora, punkty widokowe. Dotychczasowa oferta turystycznaobszaru opierała się wyłącznie na zasobach wodnych w postaci jezior,wokół których powstawała infrastruktura turystyczna. Powodowało toograniczenie sezonu turystycznego do okresu letniego i było ściśleuzależnione od pogody. Znaczna konkurencja ze strony sąsiednichregionów, zmieniające się potrzeby rynku, a co za tym idzie, zagrożeniezastoju funkcji turystycznej obszaru, zadecydowały o zmianie podejścia dosposobu wykorzystania posiadanych zasobów przyrodniczych. Postawionona rozwój turystyki i rekreacji aktywnej, które były dotychczas oferowanew bardzo niewielkim zakresie, wykorzystującej także inne niż tylko jeziora,zasoby obszaru. Planowany jest rozwój turystyki pieszej, rowerowej,konnej, Nordic Walking, nurkowanie oraz żeglarstwo. Zostaną przy tym

4 Na przyk adzie LSR opracowanej przez LGD Stowarzyszenie Turystyczne Kaszuby.

22

wykorzystane zasoby naturalne, takie jak: atrakcyjne ukształtowanieterenu, malowniczość krajobrazów, liczne punkty widokowe oraz jeziora,ale nie w klasycznej formie, jako miejsca kąpielisk, tylko dla aktywnychform rekreacji: żeglarstwa i nurkowania. Historia dotychczasowegorozwoju turystyki na obszarze, wskazuje, że będą to działania nieprowadzone dotychczas w takiej skali w regionie, a więc podejście takiebędzie miało innowacyjny charakter.

5. Projekt współpracy opiera się na lokalnych zasobach (0 albo 3 pkt).

Wykorzystanie zasobów lokalnych rozumiane jest jako zaangażowaniew realizację projektu lokalnych: zasobów ludzkich, lokalnej tradycji,historii, kultury, lokalnej infrastruktury (w tym turystycznej), lokalnychproduktów lub usług.

6. Zadania objęte projektem współpracy wykraczają poza wymianędoświadczeńmiędzy partnerami (0 albo 8 pkt).

Punkty w ramach tego kryterium można uzyskać, jeżeli z umowypartnerskiej lub z informacji zawartych w części wniosku pn. Opis operacji,wynika, że projekt współpracy wykracza poza wymianę doświadczeńmiędzy partnerami.

Uwaga: Wizyta studyjna nie jest projektem współpracy! Projektwspółpracy jest wspólną realizacją zadań objętych projektem i prowadzido osiągnięcia wspólnego, wyznaczonego przez partnerów celu.

7. Realizacja projektu współpracy pozwoli na pobudzenie lub utrzymanieaktywności środowisk lokalnych w trakcie lub po zakończeniu realizacjiprojektu (0 albo 6 pkt).

Punkty w ramach tego kryterium można uzyskać, jeżeli z np. umowypartnerskiej lub z informacji zawartych w części wniosku pn. Opis operacji,wynika, że jego realizacja pozwoli na pobudzenie lub utrzymanieaktywności środowisk lokalnych w trakcie lub po zakończeniu realizacjiprojektu. Punkty zostaną przyznane w przypadku gdy projekt:

będzie służyć ożywieniu i integracji społeczności lokalnej, lub

23

będzie odpowiedzią na rozpoznane problemy i potrzebyśrodowiska, lub angażuje co najmniej jedną grupę docelową (z wymienionych wewniosku), lub angażuje co najmniej jeden obszar tematyczny (z wymienionychwe wniosku), lub promuje wolontariat i pracę społeczną na rzecz mieszkańców, lub angażuje w projekt także osoby/organizacje/inne podmioty niebędące członkami LGD np. mieszkańców obszarów objętych LSR-ami partnerów projektu.

8. Zarządzanie projektem współpracy – kwalifikacje i doświadczeniekoordynatora istotne z punktu widzenia realizacji projektu współpracy,a jeżeli żadna z krajowych LGD uczestniczących w realizacji projektumiędzynarodowego nie jest koordynującą LGD, kwalifikacjei doświadczenie koordynatora krajowego:

1) w przypadku międzynarodowych projektów współpracy –udokumentowana znajomość co najmniej jednego językaroboczego Unii Europejskiej (angielski, niemiecki lub francuski)lub języka kraju, z którego pochodzi partner projektuwspółpracy (0 albo 5 pkt).

Lista dokumentów potwierdzających znajomość języka obcego znajduje sięw instrukcji wypełniania WoPP.

2) udokumentowane doświadczenie w zarządzaniu projektamio zakresie podobnym do zakresu ocenianego projektuwspółpracy:

a) powyżej 2 projektów – 4 pkt,b) 1 lub 2 projekty – 2 pkt,c) brak doświadczenia – 0 pkt.

Dokumenty potwierdzające doświadczenie w zarządzaniu projektami tonp. umowa o pracę (zakres obowiązków), umowa o dzieło, umowazlecenie, rozliczenie projektu, sprawozdanie końcowe z realizacji projektu.

24

9. Budżet projektu współpracy zakłada proporcjonalny podział wydatkówpomiędzy partnerów (0 albo 2 pkt).

Uwaga: Proporcjonalność podziału wydatków pomiędzy partnerówoznacza taki ich podział, który jest adekwatny do ilości, zakresu i wagizadań, za których realizację odpowiadają poszczególni partnerzy.Kryterium odnosi się do budżetu projektu jako całości i kwestiiproporcjonalności nie należy odnosić do poszczególnych zadańrealizowanych przez partnerów. Proporcjonalność budżetu nie oznaczaobowiązku równego udziału finansowego w projekcie.W ramach kryterium możliwe są do uzyskania punkty jeśli budżet projektuwspółpracy zakłada proporcjonalny podział wydatków między partnerów,gdyż sytuacja w której partnerzy są porównywalnie zaangażowani (takżefinansowo) w realizację projektu jest optymalna i najbardziej pożądanaz punktu widzenia odpowiedzialności za projekt i powodzenia jegorealizacji.

10. Budżet projektu współpracy odpowiada planowanym zadaniom(0 albo 4 pkt).

Uwaga: W sytuacji, gdy partnerami projektu współpracy są wyłącznie LGDkrajowe i wszystkie ubiegają się o przyznanie pomocy (są wymienione wewniosku) budżet projektu współpracy jest porównywalny z zadaniami (ichwartością) składającymi się na zakres operacji objętej wnioskiem.W sytuacji, gdy partnerami projektu współpracy oprócz LGD krajowychubiegających się o przyznanie pomocy (LGD wymienione we wniosku) sątakże inne podmioty, wówczas budżet projektu współpracy jestporównywany zarówno z zadaniami (ich wartością) składającymi się nazakres operacji objętej wnioskiem jak i pozostałymi kosztami(niekwalifikowalnymi lub takimi, które mogą być kwalifikowalne, alew wyniku decyzji partnerów projektu współpracy nie są objętewnioskiem), wynikającymi z zadań określonych w umowie partnerskiej, zaktórych realizację odpowiadają poszczególni partnerzy.

11. Projekt współpracy jest projektem:

1) zintegrowanym, w którym co najmniej jedno zadanie aktywnierealizowane przez każdego z partnerów projektu współpracy jest

25

odmienne w swym zakresie od zadań realizowanych przezpozostałych partnerów projektu współpracy (4 pkt)

Uwaga: Pod pojęciem „projekt zintegrowany” należy rozumieć projekt,w którym co najmniej jedno zadanie aktywnie realizowane przez każdegoz partnerów projektu współpracy jest odmienne w swym zakresie odzadań realizowanych przez pozostałych partnerów projektu współpracy.Co do zasady, w projekcie zintegrowanym partnerzy projektu realizująróżne zadania, które są komplementarne wobec siebie, a ich prawidłowai terminowa realizacja stanowi o powodzeniu realizacji całego projektui osiągnięciu jego celu. Aby projekt mógł zostać uznany za zintegrowany,przynajmniej jedno spośród zadań realizowanych przez każdegoz partnerów projektu współpracy na rzecz całego projektu, musi miećzakres inny niż zadania realizowane przez pozostałych partnerów (np.każdy partner wytycza i znakuje fragment szlaku konnego, a dodatkowojeden odpowiada za przygotowanie i wydanie mapy i przewodnika, drugiza organizację i przeprowadzenie rajdu konnego, a trzeci za organizacjęcyklu spotkań z młodzieżą na temat zasad udzielania pierwszej pomocyw kontekście możliwych zagrożeń dla zdrowia i życia związanychz jeździectwem

2) symetrycznym, w którym takie same lub podobne w swym zakresiezadania są realizowane przez partnerów projektu (2 pkt);

Uwaga: Pod pojęciem „projekt symetryczny” należy rozumieć projektw którym takie same lub podobne w swym zakresie zadania sąrealizowane przez partnerów projektu współpracy (np. organizacjaanalogicznego festynu). Projekt ten musi jednak posiadać przynajmniejjeden element wspólny, łączący działania partnerów projektu, dziękiktóremu można mówić o projekcie współpracy, a nie kilku odrębnychprojektach realizowanych osobno przez każdego z partnerów.

Przyk ad: Międzyregionalny projekt współpracy pn. „Świeże powietrzei czysta woda – energii nam doda”, zakłada edukację ekologicznąmieszkańców obszarów LSR. Zintegrowanie projektu polega w tymprzypadku na rozdzieleniu pomiędzy poszczególnych partnerównastępujących zadań – organizacja spotkania informacyjnego, wykonaniei powielenie materiałów informacyjnych i promujących zasady dbania

26

o środowisko (używając ekologicznych materiałów – np. papier powstaływ wyniku recyklingu), nagranie filmu wskazującego na zasoby obszarówi pomysły na ich ekologiczne wykorzystanie oraz ich realizacji, a takżepokazanie dobrych praktyk w zakresie dbania o środowisko na danymobszarze. Symetryczność działań partnerów projektu w tym przypadkumoże natomiast polegać na organizacji na obszarze każdej LGD piknikówekologicznych w trakcie których zostaną zaprezentowane wnioskiz dotychczasowej realizacji zadań ramach projektu oraz rekomendacjetego, co należy zrobić w przyszłości z uwzględnieniem specyfiki każdegoobszaru, aby żyć w czystym i przyjaznym mieszkańcom otoczeniu5.

3) ani zintegrowanym, ani symetrycznym (0 pkt).

W przypadku uzyskaniaminimum 60% punktów z oceny na podstawie ww.kryteriów, SW podpisuje ze wszystkimi LGD umowę przyznania pomocyokreślającą m.in. zobowiązania LGD i warunki realizacji operacji, przy czymzobowiązania polegające na osiągnięciu celów operacji,a w przypadku zadań inwestycyjnych – również ich zachowania przez okres5 lat od dnia przyznania pomocy oraz niefinansowania realizacji operacjiz udziałem innych środków publicznych – LGD podejmują solidarnie.

Należy pamiętać, że zmiana postanowień umowy wymaga formy pisemnej,a tryb zmiany reguluje umowa.

Uwaga: W ramach działania „Wdrażanie projektów współpracy” możliwajest realizacja zarówno operacji nieinwestycyjnych (miękkich) oraz operacjiinwestycyjnych (twardych) Inwestycyjność operacji należy definiowaćpoprzez katalog kosztów kwalifikowalnych odnoszący się do inwestycji,wskazany w art. 55 rozporządzenia 1974/2006, który stanowi, żew przypadku inwestycji, kwalifikujące się wydatki ograniczają się do:

a) kosztów budowy, nabycia, włącznie z leasingiem, lub modernizacji

nieruchomości;b) kosztów zakupu lub leasingu nowych maszyn, urządzeń i wyposażenia,

w tym oprogramowania komputerowego, do wartości rynkowej

5 Przedstawiony projekt ma charakter jedynie przyk adowy i zosta wymy lony na potrzeby publikacji.

27

majątku. Inne koszty związane z umową leasingu, takie jak marżafinansującego, koszty refinansowania odsetek, koszty bieżącei opłaty ubezpieczeniowe, nie kwalifikują się do współfinansowania;

c) kosztów ogólnych związanych z wydatkami, o których mowa w lit.a) i b), takich jak honoraria architektów, inżynierów, opłaty zakonsultacje, studia wykonalności, nabycie praw patentowychi pozwoleń.

Uwaga: Należy mieć na uwadze, że pomimo wskazania w art. 55rozporządzenia 1974/2006, kosztów leasingu jako kosztówkwalifikowalnych inwestycji, zgodnie z rozporządzeniem MRiRWokreślającym warunki i tryb przyznania pomocy w ramach działania„Wdrażanie projektów współpracy”, raty zap acone z tytu u umowyleasingu nie s kosztem kwalifikowalnym. Koordynator/ koordynator krajowy projektu wspó pracy.

Jak już nadmieniono w podrozdziale 2.1 Przygotowanie projektuwspółpracy, na etapie realizacji projektu współpracy, konieczne jestwyznaczenie osoby, która będzie odpowiedzialna za nadzór nadwdrażaniem, finansowaniem, promocją i monitorowaniem projektuwspółpracy, czyli koordynatora projektu. W przypadku, gdy żadnaz krajowych LGD uczestniczących w projekcie międzynarodowym nie jestkoordynującą projekt, należy wybrać koordynatora krajowego. Należy mieć na uwadze, że doświadczenie i kwalifikacje tej osoby będąoceniane przez SW podczas weryfikacji WoPP na etapie realizacji projektuwspółpracy.

Umowa przyznania pomocy wskazuje obowiązki koordynatorai koordynatora krajowego projektu współpracy.

Do obowiązków koordynatora należy m.in.:

1) koordynacja realizacji projektu współpracy poprzez:a) nadzór nad wdrażaniem i finansowaniem projektu współpracy, b) monitorowanie projektu współpracy;

2) inicjowanie i prowadzenie działań promocyjnych projektuwspółpracy;

28

3) przygotowanie sprawozdania z realizacji projektu współpracy.

Zmiana koordynatora/ koordynatora krajowego projektu

Umowa przyznania pomocy zawiera postanowienia dotyczące ewentualnejzmiany koordynatora/krajowego koordynatora.

LGD jest zobowiązane niezwłocznie poinformować SW o zaistnieniu takiejsytuacji. Informacja ta musi zawierać:

1) dane osoby mającej zastąpić dotychczasowegokoordynatora/koordynatora krajowego określone w formularzuwniosku o przyznanie pomocy (imię, nazwisko, adres, telefon, fax,e-mail);

2) właściwy załącznik do wniosku o przyznanie pomocy, dotyczącykwalifikacji i doświadczenia koordynatora/koordynatora krajowegoprojektu współpracy wraz z dokumentami wskazanymi w tymzałączniku (w załączniku tym wykazywane jest doświadczeniew zarządzaniu projektami oraz znajomość języków obcych –jednak wyłącznie w przypadku projektu międzynarodowego).

Zmiana jest dopuszczalna jeśli kandydat na koordynatora/koordynatorakrajowego ma kwalifikacje i doświadczenie nie niższe niż dotychczasowykoordynator/koordynator krajowy.

W przypadku, gdy kandydat na koordynatora/koordynatora krajowegoma kwalifikacje i doświadczenie niższe niż dotychczasowykoordynator/koordynator krajowy, dopuszczalne jest wskazanie tej osobyjako koordynatora/koordynatora krajowego, pod warunkiem, że punktyuzyskane podczas oceny projektu współpracy w ramach kryteriumdotyczącego kwalifikacji i doświadczenia koordynatora projektuwspółpracy nie decydowały o uzyskaniu minimum 60% punktówmożliwych do uzyskania w ramach oceny projektu współpracy.

W przypadku gdy, kandydat na koordynatora/koordynatora krajowegoma kwalifikacje i doświadczenie niższe niż dotychczasowykoordynator/koordynatora krajowego, a punkty uzyskane podczas ocenyprojektu współpracy w ramach kryterium dotyczącego kwalifikacjii doświadczenia koordynatora projektu współpracy decydowały

29

o uzyskaniu minimum 60% punktów, SW informuje koordynującą LGDkrajową koordynującą LGD w terminie 14 dni od dnia otrzymaniainformacji o zamiarze zmiany koordynatora/koordynatora krajowego,o braku możliwości zastąpienia koordynatora/koordynatora krajowegoprzez proponowaną przez LGD osobę.

W takim przypadku koordynująca LGD/krajowa koordynująca LGDpowinna przedstawić inną kandydaturę, bądź zrezygnować ze zmianykoordynatora. Z tego powodu, dokonanie właściwego wyboru osobypełniącej funkcję koordynatora ma kluczowe znaczenie. Dokonując takiegowyboru, LGD powinna oprócz doświadczenia i kwalifikacji danej osobybrać pod uwagę szereg innych czynników, przykładowo takich jak:zdolności interpersonalne, w tym umiejętność nawiązywania kontaktu,umiejętność współpracy, zdolności organizacyjne, umiejętność kierowaniazespołem, kreatywność, dyspozycyjność. Czynniki te będą miały kluczoweznaczenie dla prawidłowego zarządzania projektem oraz powodzenia jegorealizacji.

2.3 Koszty kwalifikowalne projektu wspó pracy Do kosztów kwalifikowalnych zalicza się koszty poniesione przez LGDw ramach:

przygotowania projektu współpracy - nie wcześniej niż rok przeddniem złożenia WoPP,

realizacji projektu współpracy – nie wcześniej niż w dniu,w którym został złożony WoPP

(pod warunkiem, że została zawarta umowa przyznania pomocy).

Uwaga: Do kosztów kwalifikowalnych zalicza się także podatek odtowarów i usług (VAT), uiszczany w związku z poniesieniem kosztówprzygotowania lub realizacji projektu współpracy, o ile LGD nie mamożliwości jego odzyskania.

Do kosztów kwalifikowalnych przygotowania projektu wspó pracyzaliczamy koszty:

30

1) organizacji i przeprowadzenia spotkań partnerów projektuwspółpracy, w tym koszty:

a) podróży lub pobytu osób zaangażowanych w przygotowanieprojektu współpracy ze strony LGD ubiegającej sięo przyznanie pomocy oraz innych LGD będących partneramiprojektu współpracy,

b) najmu sprzętu lub pomieszczeń,

c) tłumaczeń,

d) opracowania, druku lub powielenia materiałów;

2) badań, analiz, opracowań, studiów lub planów wykonalności,planów rozwoju gospodarczego lub planów rozwojuprzedsiębiorczości oraz dokumentacji technicznej (plany,kosztorysy, opisy techniczne);

3) wynagrodzenia za świadczenie usług prawniczych (w tym np.doradztwa prawnego przy projektowaniu zapisów umowyo wspólnej realizacji projektu współpracy).

Do kosztów kwalifikowalnych realizacji projektu wspó pracy zaliczamykoszty:

1) organizacji wyjazdów związanych z realizacją projektu współpracy,w tym koszty:

a) podróży osób zaangażowanych ze strony LGD krajowychw realizację projektu współpracy,

b) tłumaczeń,

c) pobytu osób zaangażowanych ze strony partnerów projektuwspółpracy będących LGD, w tym również innych niż LGDkrajowe;

2) najmu sal lub innych powierzchni lub dzierżawy gruntu;

31

3) przygotowania dokumentacji technicznej, badań lub analiz;

4) zakupu, najmu lub dzierżawy oraz montażu maszyn, urządzeń,narzędzi, wyposażenia, sprzętu lub oprogramowania;

Uwaga nr 1: Sprzęt komputerowy kupowany w ramach działania„Wdrażanie projektów współpracy” ma być sprzętem na potrzebyprojektu, a nie stanowiącym wyposażenie biura LGD.

zakup specjalistycznego oprogramowania np. do projektowaniagraficznego,zakup maszyn i urządzeń np. drukarskich – jeśli w ramach projektuplanowane jest stworzenie i wydawanie lokalnej gazety;zakup sprzętu i wyposażenia np. przystani kajakowej – jeśli projektobejmuje wytyczenie szlaku oraz budowę przystani itp.;

Uwaga nr 2: Koszt zakupu zalicza się do kosztów kwalifikowalnych jedyniew przypadku gdy koszt najmu albo dzierżawy przekraczałby koszt zakupu.

Uwaga nr 3: Do kosztów kwalifikowalnych nie zalicza się kosztów zakupuśrodków transportu.

5) zakupu materiałów lub przedmiotów;

6) zakupu materiału siewnego lub nasadzeniowego roślinwieloletnich;

7) robót budowlanych;

8) nadzoru autorskiego lub inwestorskiego (w przypadkuprowadzenia robót budowlanych w ramach projektu);

9) organizacji i przeprowadzenia wydarzeń promocyjnych,kulturalnych, rekreacyjnych lub sportowych;

10) zakupu, opracowania, przygotowania druku lub powielenia orazdystrybucji materiałów promocyjnych i informacyjnych, w tymaudiowizualnych, dotyczących projektu współpracy, zakupu lubwynajęcia powierzchni reklamowych, zakupu czasu antenowegooraz zamieszczenia materiałów prasowych w prasie;

32

11) wytyczenia lub oznakowania szlaków turystycznych, ścieżekdydaktycznych lub przyrodniczych, w tym pomników przyrody,obiektów historycznych, przyrodniczych, kulturalnych lubsakralnych, wykraczających poza obszar LSR;

12) utworzenia lub aktualizacji baz danych, w tym bazy informacjiturystycznej;

13) przygotowania projektów stron internetowych dotyczącychrealizowanego projektu współpracy oraz prowadzenia i aktualizacjitych stron;

14) wynagrodzenia za wykonanie umowy o dzieło, umowy zlecenia lubświadczenie usług, w celu zapewnienia sprawnej realizacji projektuwspółpracy oraz inne koszty ponoszone przez LGD krajowe napodstawie odrębnych przepisów w związku z zawarciem takichumów;

15) opłat sądowych i opłat za licencje lub patenty;

16) wynagrodzenia i innych świadczeń, o których mowa w przepisachKodeksu pracy, związanych z pracą koordynatorów projektuwspółpracy oraz inne koszty ponoszone przez LGD krajowezwiązane z zatrudnieniem tych osób (koszty te z wyłączeniemkosztów podróży służbowych przekraczające w przeliczeniu najeden pełny etat dwuipółkrotnie kwotę przeciętnegowynagrodzenia w gospodarce narodowej ogłaszanego napodstawie przepisów o emeryturach i rentach z FunduszuUbezpieczeń Społecznych w drugim roku poprzedzającym rok,w którym złożono wniosek o przyznanie pomocy, nie są kosztamikwalifikowalnymi).

Uwaga ogólna nr 1: Do kosztów kwalifikowalnych realizacji projektuwspółpracy nie zalicza się rat zapłaconych z tytułu umowy leasingu orazzakupu rzeczy używanych, z wyłączeniem rzeczy związanych z lokalnąkulturą lub dziedzictwem historycznym, czyli przedmiotów stanowiącychwyposażenie muzeów czy skansenów.

33

Uwaga ogólna nr 2: Określenie „osoby zaangażowane ze strony LGDw przygotowanie bądź realizację projektu” nie odnosi się tylko dopracowników LGD, ale też do jej członków niebędących pracownikami,a także osób związanych z LGD i zaangażowanych w przygotowanie bądźrealizację projektu (np. lokalni mieszkańcy) oraz osób do których projektjest bezpośrednio skierowany (np. uczniowie szkół dla których w ramachprojektu organizowane są wymiany i staże).

3. Przygotowanie projektu wspó pracy – krok po kroku

3.1 Zidentyfikowanie pomys u Pomysł na projekt współpracy w wielu LGD zrodził się zapewne już naetapie tworzenia LSR, podczas prowadzenia konsultacji z lokalnąspołecznością, diagnozowania potrzeb oraz obszarów problemowych, coskutkowało identyfikacją celów strategii. Nie oznacza to jednak, że pomysłautomatycznie i bez nakładu pracy skrystalizował się i w postaci gotowegoprojektu został zawarty w strategii. Co prawda część LGD zawarła w swoichstrategiach projekty współpracy, ale takich przypadków jest niewiele, i coistotne, nie było to obligatoryjne. Projekt współpracy nie musi być zawartyw strategii, aby można było go przygotowywać, a następnie realizować, alemusi być zgodny z celami w niej zawartymi.

Pomysłów na projekt współpracy należy poszukiwać np. w oparciuo analizę lokalnych zasobów. Dobrym punktem wyjściowym jestzidentyfikowanie ewentualnych grup docelowych projektu, w tym grupchętnych do zaangażowania się w projekt współpracy np. zespoły ludowe,orkiestry dęte, ochotnicze straże pożarne, koła gospodyń wiejskich,szkolne kółka zainteresowań, kluby sportowe, lokalne organizacjepozarządowe zajmujące się np. ochroną środowiska, kultywowaniemlokalnego dziedzictwa historycznego czy kulturowego.

Pomysł na projekt współpracy może także pojawić się w wyniku analizydotychczasowej lub obecnie trwającej współpracy oraz doświadczeń z niejpłynących. Może to być współpraca prowadzona przez gminy (gminyi miasta partnerskie), programy wymiany uczniów itp. Projekt współpracymoże stanowić formę kontynuacji bądź uzupełnienia dotychczas

34

realizowanych projektów. Może także wynikać z doświadczeń LGDw nawiązywaniu współpracy na różnych polach.

Ważna jest organizacja spotkań z potencjalnymi uczestnikami projektuoraz grupami docelowymi, do których projekt będzie skierowany, dyskusjena temat projektu, szerokie rozpowszechnienie informacji o pomyśle,a także zaprezentowanie tym osobom wartości dodanej projektu.

Przyk adowo: w ramach projektu wybudowano 20 km ścieżekrowerowych. Celem projektu było m.in. podniesienie walorówturystycznych regionu. Wartością dodaną projektu w takim przypadkumoże być np. poprawa warunków dla prowadzenia działalnościgospodarczej przez mieszkańców obszaru (punkty gastronomiczne,wypożyczalnia rowerów), czy poprawa zdrowia mieszkańców poprzezprowadzenie aktywnego trybu życia.

3.2 Poszukiwanie partnera Krok 1: Jak okre li profil partnera?

W celu znalezienia właściwego partnera należy zadać sobie kilka pytańdotyczących oczekiwań w stosunku do partnera, tak aby stworzyć jegoprofil. Kryteriami tworzenia profilu partnera mogą być:

podstawowa charakterystyka partnera: uwarunkowaniageograficzne, historyczne, socjo-ekonomiczne, zasoby(przyrodnicze, turystyczne) itp.,

zasoby ludzkie jakimi dysponuje partner,

cele przyjęte w strategii partnera, obszary jego zainteresowań,

typ partnera (wiedza, doświadczenie i know-how, a więcumiejętność praktycznego zastosowanie tej wiedzyi doświadczenia),

oczekiwania w stosunku do wkładu jaki partner wnosi do projektu(transfer innowacji, koncepcja wspólnego projektu),

bliskość partnera (sąsiedztwo),

spójność celów zawartych w strategiach (własnej i partnera),

forma prawna partnera,

język (w przypadku partnera z zagranicy, niezwykle istotna jestmożliwość swobodnego komunikowania się),

relacje interpersonalne z partnerem, ewentualny wpływ różnickulturowych na możliwość realizacji projektu;

Krok 2: Kto mo e by partnerem projektu wspó pracy?

Partnerami projektu współpracy mogąbyć przede wszystkim LGD wybranew ramach PROW 2007-2013w którymkolwiek państwie członkowskimUE, a także partnerzy spoza obszaru UE.Należy jednak pamiętać, że udziałpartnera niebędącego LGD (niezależnieod tego czy pochodzi z obszaruWspólnoty, czy z kraju spoza UE) niejest kosztem kwalifikowalnym. Jedyniekoszty koordynacji są w takimprzypadku kwalifikowalne.

Zdj cie 2. Realizacja projektu„Lokalni Twórcy ostoj dziedzictwa kulturowego”. Arch. LGD „Podbabiogórze”.

Partner projektu współpracy niebędący LGD, musi spełniać kryteriawskazane w art. 39 ust. 2 rozporządzenia (WE) 1974/2006, a więc musi byćlokalnym partnerstwem (działającym na obszarze innym niż obszardziałania pozostałych partnerów) zorganizowanym zgodniez następującymi warunkami:

a) obecność lokalnej grupy na obszarze geograficznym, aktywniedziałającej w zakresie rozwoju obszarów wiejskich i zdolnej doopracowania strategii rozwoju dla danego obszaru6 oraz;

35

6 Tzn. dzia a na obszarze wiejskim, który jest spójny (geograficznie, kulturowo, historycznie), mie opracowan strategi rozwoju dla tego obszaru, posiada potencja administracyjny do zarz dzania procesem wdra ania strategii.

36

b) organizacja takiej lokalnej grupy oparta jest na partnerstwiepodmiotów lokalnych7.

Uwaga: Załącznikiem do WoPP jest oświadczenie partnera (lub partnerów,jeśli w przygotowanie projektu zaangażowanych jest więcej niż2 partnerów), wskazujące czy partner jest LGD wybraną w ramach PROW2007-2013 oraz czy spełnia kryteria wskazane w art. 39 rozporządzenia(WE) 1974. Oświadczenie jest sporządzone na formularzu stanowiącymzałącznik do wniosku. W przypadku przygotowania międzynarodowegoprojektu współpracy, oświadczenie zagranicznego partnera nie musi byćzłożone na formularzu stanowiącym załącznik do wniosku, jednak musizawierać tą samą treść co załącznik. Tzn. musi z niego jasno wynikać, czypartner jest LGD wybraną w ramach PROW 2007-2013 oraz czy spełniakryteria wskazane w art. 39 rozporządzenia (WE) 1974. Oświadczeniezagranicznego partnera musi zostać przetłumaczone na język polski przeztłumacza przysięgłego.

Tak więc, zgodnie z art. 39 rozporządzenia (WE) 1974/2006, oprócz LGDwybranej w ramach PROW 2007-2013, partnerem projektu współpracymoże być np.:

LGD wybrana do realizacji LSR w ramach PROW 2007-2013,

grupa funkcjonująca w ramach inicjatywy Leader + (lubwcześniejszej), a niewybrana do realizacji LSR w ramach PROW2007-2013,

stowarzyszenia zarejestrowane w oparciu o ustawę z dnia7 marca 2007 o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskichz udziałem środków EFRROW (w przypadku partnerów z Polski),

inne organizacje działające na zasadach analogicznych do tychna jakich działają LGD, spełniające warunki wskazane w art. 39ust. 2 rozporządzenia (WE) 1974/2006.

7 Tzn. by partnerstwem podmiotów lokalnych (partnerzy reprezentuj cy sektor spo eczny, gospodarczy).

37

Uwaga: Mając na uwadze powyższe, np. uczelnia publiczna,przedsiębiorca, szkoła, instytut naukowy czy jednostka samorząduterytorialnego nie mog być partnerami projektu współpracy.

Krok 3: Jak okre li liczb partnerów projektu wspó pracy?

Poszukując partnera, mając już pomysł na projekt współpracy, należyprzemyśleć jaka liczba partnerów byłaby optymalna dla danego projektu.Wydawać by się mogło, że projekt w którym bierze udział jedynie dwóchpartnerów będzie prostszy w realizacji, jednak może się zdarzyć, że zewzględu na charakterystykę projektu, dwóch partnerów może nie byćw stanie wypracować właściwych rozwiązań dla problemów pojawiającychsię w trakcie realizacji projektu. Wydaje się, że projekt w którym bierzeudział 3 – 4 partnerów zapewni właściwą dynamikę i różnorodnośćrozwiązań będących odpowiedzią na pojawiające się problemy, aczkolwiekwymagać będzie większego nakładu pracy na osiągnięcie porozumieniaz partnerami, większej elastyczności oraz wysiłku włożonegow koordynację.

Krok 4: Jak i gdzie szuka partnera?

W celu znalezienia partnera projektu należy przygotować zwięzłąinformację o pomyśle na projekt, która poza profilem poszukiwanegopartnera, powinna zawierać także charakterystykę własnej LGD.Informacja taka powinna zostać przetłumaczona na język obcy(w zależności od tego, czy LGD jest zainteresowana również współpracąmiędzynarodową). Wybór języka powinien wynikać z profiluposzukiwanego partnera, a także możliwości sprawnej komunikacjiw językach obcych przez osoby zaangażowane ze strony LGDw przygotowanie projektu (a w perspektywie również w jego realizację).Najpopularniejszym językiem w jakim LGD rozpowszechniają informacjęo poszukiwaniu partnera międzynarodowego projektu współpracy jestjęzyk angielski.

Dobrym, sprawnym i niewymagającym dużych nakładów finansowychnarzędziem poszukiwania partnera jest poczta elektroniczna. Bazy danyche-mail posiadają (i udostępniają) krajowe sieci obszarów wiejskichposzczególnych państw członkowskich. Bazę danych wszystkich LGDwybranych w ramach PROW 2007-2013 w Państwach Członkowskich UE

38

przygotował Punkt Kontaktowy Europejskiej Sieci na rzecz RozwojuObszarów Wiejskich (CP ENRD). Jest ona dostępna ona dostępna nastronie internetowej: http://enrd.ec.europa.eu.

W przypadku szukania partnerów projektów międzyregionalnych,przydatne informacje na temat potencjalnych partnerów i projektów przeznich realizowanych są: portal Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich, portal nt.LGD prowadzony przez Forum Aktywizacji Obszarów Wiejskich:http://www.faow.leader.org.pl/index.php/lista-lgd, oraz Katalog LGD –Lokalne grupy dzia ania i ich dzia alno na obszarach wiejskich.

Należy również systematycznie monitorować strony internetowe (np. CPENRD, krajowych i regionalnych sieci obszarów wiejskich państwczłonkowskich UE), kalendarze wydarzeń (spotkań, konferencji,seminariów), prenumerować newslettery, przeglądać wyszukiwarkiprojektów współpracy. Należy zamieszczać informację o poszukiwaniupartnera projektu w takich wyszukiwarkach i bazach, aby potencjalnipartnerzy mogli się z nami skontaktować.

3.3 Przygotowanie pierwszego spotkania Pierwsze spotkanie partnerów projektu może mieć kluczowe znaczenie dlapowodzenia jego przygotowania, a następnie realizacji. Z tego powodunależy dołożyć wszelkich starań, aby dobrze je przygotować.

Istotne jest ciągłe podtrzymywanie kontaktu z partnerem, na czymw równym stopniu powinno zależeć obu stronom, niezależnie od tego ktobył jego inicjatorem. Kontakt taki może mieć formę elektroniczną (e-mail,komunikatory sieciowe)czy telefoniczną. Dzięki temu strony mają szansęlepiej się poznać, zrozumieć, wymienić doświadczenia.

Sprawna organizacja techniczna spotkania ma również bardzo dużeznaczenie. Ważne jest aby z odpowiednim wyprzedzeniem zostałyzapewnione (i uzgodnione z partnerem) sprawy organizacyjne, typu:zapewnienie pomieszczenia na spotkanie, transport, zakwaterowanie,wyżywienie. Termin i miejsce spotkania powinno również być ustalonewspólnie, tak aby były dogodne dla wszystkich partnerów. Należy ustalić,który partner za co odpowiada w zakresie organizacji spotkania, a także coniezwykle istotne, kto i za co płaci.

39

Niebagatelne jest również właściwe przygotowanie (oraz wymianapomiędzy partnerami) dokumentacji nt. terytoriów objętych LSR-ami orazgrup docelowych projektu, w tym grup chętnych do zaangażowania sięw jego realizację.

Należy także dokładnie przemyśleć i stworzyć listę uczestników pierwszegospotkania. Warto oprócz przedstawicieli partnerów czy ekspertów,zaprosić na spotkanie także przedstawicieli lokalnych władz, czy grupdocelowych do których skierowany jest projekt.

W przypadku projektu międzynarodowego należy upewnić się, żeuczestnicy spotkania są w stanie porozumiewać się w jednym języku,a w razie potrzeby zapewnić tłumaczenie podczas spotkania. Dotyczy torównież wszelkich przygotowywanych dokumentów.

Agenda spotkania powinna przewidywać czas zarówno na pracę:prezentacje, dyskusje jak i na relaks: przerwy na kawę, obiad orazwycieczki po obszarze, na którym będzie realizowany projekt. Ważne abyagenda spotkania umożliwiała osiągnięcie trzech podstawowych celówspotkania:

poznania partnera osiągnięcia postępu w przygotowywaniu projektuwyboru koordynującej LGD

Oprócz dokumentacji nt. terytoriów objętych LSR-ami, istotne jest równieżprzygotowanie wstępnej prezentacji nt. projektu, stanowiącej podstawędo dalszych uzgodnień i dyskusji. Powinny to być ramy projektu, którepozostawiają miejsce na dokonywanie pewnych zmian wynikającychz ustaleń pomiędzy partnerami.

Na tym etapie warto wybrać koordynującą LGD.

3.4 Przebieg pierwszego spotkania Pierwsze spotkanie ma na celu poznanie partnera i osiągnięcie postępuprac nad przygotowaniem projektu.

Ważne jest wyznaczenie osoby odpowiedzialnej za prowadzenie spotkania,która będzie spotkanie moderować i czuwać nad sprawami

organizacyjnymi. Może to być na przykładosoba reprezentująca koordynującą LGD.Należy zapewnić każdemu partnerowimożliwość przedstawienia swojejstruktury, modelu funkcjonowania,sposobu zarządzania, motywacji jakakieruje partnerem angażującym sięw projekt, celów strategii oraz oczekiwańw stosunku do projektu (oraz partnerów),a także potrzeb, które projekt mazaspokoić.

Istotne jest, aby podczas spotkania stałosię jasne, czy partnerzy mają podobne oczekiwania w stosunku doprojektu oraz czy ich indywidualne cele są ze sobą zbieżne.

Zdj cie 3. Spotkanieorganizacyjne partnerów projektuWZLOT Wirtualne Zwiedzanie

Pierwsze spotkanie jest dobrą okazją do rozpoczęcia rozmów na tematszczegółowych zadań jakie będą realizowane w ramach projektu,wyznaczenia LGD, która będzie koordynować projekt, omówieniaharmonogramu projektu, podziału zadań pomiędzy partnerów, a takżeokreślenia budżetu projektu, w tym sprecyzowania wysokości wkładówwnoszonych przez poszczególnych partnerów.

3.5 Dalsze kroki po pierwszym spotkaniu Warto przygotować sprawozdanie z przebiegu pierwszego spotkania, którezawierać będzie podsumowanie ustaleń dokonanych podczas spotkaniai które zostanie zaakceptowane przez wszystkich partnerówuczestniczących w spotkaniu.

Uwaga: Należy wyznaczyć osobę odpowiedzialną za przygotowaniesprawozdania, ustalić sposób przepływu informacji pomiędzy partneramioraz określić tryb zgłaszania ewentualnych uwag do ostatecznej treścisprawozdania.

Informację o projekcie i gotowości partnerów do podjęcia współpracynależy rozpowszechnić wśród mieszkańców obszarów, na których projektbędzie realizowany, upewnić się, że przedstawiciele lokalnych władz

40

41

zostali poinformowani o tym fakcie, oraz czy grupy początkowo wyrażającechęć uczestniczenia w projekcie nadal ją podtrzymują.

Na tym etapie można rozpocząć prace nad przygotowaniem umowypartnerskiej, czyli umowy o wspólnej realizacji projektu wspó pracy,która zostanie zawarta ze wszystkimi partnerami projektu wspó pracy.Umowa ta jest załącznikiem obowiązkowym do WoPP w przypadkurealizacji projektu współpracy.

3.6 Podpisanie umowy partnerskiej Umowa partnerska jest podstawowym dokumentem regulującymwzajemne relacje partnerów projektu, w tym ich prawa i obowiązki.

Zawartość umowy partnerskiej w pewnym stopniu określa rozporządzenieMRiRW z dnia 25 czerwca 2008 r. w sprawie szczegółowych warunkówi trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania„Wdrażanie projektów współpracy”. Elementy wskazane w rozporządzeniunie stanowią katalogu zamkniętego i partnerzy projektu mogą zawrzećw dokumencie dodatkowe postanowienia. Tak więc, zgodniez rozporządzeniem, dokument powinien zawierać:

1. dane identyfikujące partnerów projektu współpracy – czyli nazwę,adres, dane kontaktowe (numery telefonów, faksów, e-maile, adresstrony internetowej);

2. opis celów i przewidywanych rezultatów projektu współpracy orazgłównych zadań objętych tym projektem. Zadania muszą być jużpodzielone pomiędzy partnerów projektu. Opis celów i głównychzadań służy przedstawieniu idei projektu oraz ma za zadanienakreślenie obrazu tego, co w wyniku projektu zostaniezrealizowane;

3. określenie grupy podmiotów, do których projekt współpracy jestskierowany lub których udział założono w realizacji projektu – natym etapie prac nad projektem grupy te powinny już być jasnookreślone;

4. określenie roli każdego z partnerów projektu współpracy w realizacjizadań objętych projektem – w umowie powinno być jasno

42

określone, który partner odpowiada za realizację poszczególnychzadań. Jasne sprecyzowanie zakresu odpowiedzialnościposzczególnych partnerów ułatwi realizację i koordynację projektu;

5. wskazanie koordynującej LGD, a jeżeli żadna z LGD krajowych,uczestniczących w realizacji międzynarodowego projektuwspółpracy nie jest koordynującą projekt, należy wskazać równieżkrajową koordynującą LGD,

6. wskazanie koordynatora, a jeżeli żadna z krajowych uczestniczącychw realizacji międzynarodowego projektu nie jest koordynującą LGD,również koordynatora krajowego;

7. okres realizacji projektu współpracy – przewidywany czasrozpoczęcia oraz zakończenia realizacji projektu;

8. harmonogram realizacji projektu współpracy;

9. wskazanie obszaru realizacji projektu współpracy oraz wskazaniemiejsca realizacji poszczególnych zadań objętych projektem;

10. tytuł projektu współpracy;

11. akronim tytułu projektu współpracy;

12. budżet projektu współpracy uwzględniający wkład finansowyposzczególnych partnerów – w przypadku projektu współpracymiędzynarodowej w umowie powinny być również podane kwotyindykatywne w EURO;

13. postanowienia dotyczące trybu zmiany lub rozwiązania umowy,określające w jakich przypadkach i w jakim zakresie można dokonaćzmiany lub rozwiązania umowy;

14. zobowiązanie partnerów dotyczące w szczególności:

a) aktywnego uczestnictwa i współpracy w realizacji projektuwspółpracy,

43

b) wspólnego opracowania wskaźników monitorowania projektu,procedury monitorowania oraz ewaluacji projektu współpracy;

c) terminowego wywiązywania się z realizacji zadań, za którepartnerzy projektu są odpowiedzialni;

d) informowania pozostałych partnerów o przeszkodach w realizacjizadań, w tym o ryzyku przekroczenia ustalonego terminu narealizację zadania;

e) stosowania przyjętego systemu przepływu informacji i komunikacjipomiędzy partnerami projektu współpracy;

f) gromadzenia i archiwizacji dokumentów projektu współpracy.

4. Wdra anie projektu wspó pracy – krok po kroku Krok 1: Kontakt z partnerami

Aby wdrażanie projektu przebiegało pomyślnie ważne jest stałeutrzymywanie kontaktu z partnerem. Kontakt taki może mieć formęcyklicznie organizowanych spotkań, telekonferencji, a przynajmniejwymiany e-maili. Dobrą formą kontaktu, niewymagającą dużych nakładówfinansowych jest bezpłatny komunikator internetowy.

Warto ustalić z partnerami harmonogram spotkań oraz zasady wymianyi przepływu informacji, w tym powiadamiania partnerów o pojawiających sięproblemach, czy ewentualnym ryzyku opóźnienia w realizacji zadań. Jest tobardzo istotne z punktu widzenia ciągłości realizacji projektu, gdyż opóźnieniew realizacji zadania przez jednego partnera ma ogromny wpływ na możliwośćrozpoczęcia i planowej realizacji kolejnych zadań przez pozostałychpartnerów. Organizacja spotkań, wymiana informacji i stała komunikacjaz partnerami powinny należeć do zadań koordynatora projektu.

Krok 2: Koordynacja projektu.

Obowiązujące przepisy sprawiają, że łatwiej jest prowadzić działaniazwiązane z przygotowaniem, a zwłaszcza realizacją projektów współpracy,

44

dzięki wyznaczeniu koordynującej LGD lub krajowej koordynującej LGD.Pomimo tego, w celu uproszczenia kontaktów roboczych pomiędzypartnerami projektu oraz wspólnego rozwiązywania problemówpojawiających się w trakcie realizacji projektu powołanie warto powołaćciało doradcze np. w formie Komitetu Sterującego. Częstotliwość spotkańKomitetu powinna zostać ustalona przez partnerów na samym początkurealizacji projektu. Spotkania powinny mieć charakter cykliczny (np. razw miesiącu), ale dobrze też przewidzieć możliwość zwołania posiedzeniapoza wyznaczonymi terminami, kiedy pojawia się problem, który trzebabardzo pilnie rozwiązać.

W skład Komitetu powinni wchodzić przedstawiciele wszystkichpartnerów projektu.

Z posiedzeń Komitetu powinny być sporządzane sprawozdania, notatkii ustalenia, które następnie powinny być dystrybuowane do wszystkichpartnerów projektu. Koszty posiedzeń Komitetu są kosztemkwalifikowalnym projektu, gdyż należą do kosztów koordynacji, a więcpowinny być pokrywane przez koordynującą LGD.

5. Monitoring i ewaluacja projektu wspó pracy Monitoring projektu jest zadaniem koordynatora8 projektu i powinien byćprowadzony w sposób ciągły, w oparciu o wyznaczone wcześniejwskaźniki. Partnerzy projektu powinni wspólnie opracować wskaźnikimonitorowania projektu, przy ich opracowaniu pamiętając aby wskaźnikimierzyły postęp w realizacji projektu, a więc aby były związane z celamiprojektu (np. długość wytyczonych szlaków, liczba osób, którewzięły udział w targach, ilość zorganizowanych zawodów sportowych itp. –w zależności od charakterystyki projektu).

Opracowanie wskaźników może być zadaniem powierzonym KomitetowiSterującemu, który powinien pamiętać o zachowaniu zasady SMART,mówiącej o tym, że wskaźniki powinny być:

8 W przypadku, gdy adna z LGD krajowych nie jest koordynatorem mi dzynarodowego projektu wspó pracy – zadanie to realizuje koordynator krajowy.

45

Specific – skonkretyzowane – konkretnie, jasno definiować co mająweryfikować; Measurable – mierzalne – możliwe do zmierzenia w postaci liczbowej;Achievable – osiągalne – muszą wynikać z prowadzonych wcześniej analizi ściśle odnosić się do celu projektu;Results-oriented – realne – możliwe do osiągnięcia;Time-specific – określone w czasie – z ustalonym wcześniej przezpartnerów momentem pomiaru. Wynikiem prowadzenia procesu monitorowania powinny być raporty, zaktórych przygotowanie powinien odpowiadać koordynator orazwspółkoordynatorzy i które powinny być przedstawiane KomitetowiSterującemu. Raporty powinny mieć zarówno charakter merytoryczny(postępy w realizacji projektu) jak i finansowy (wydatkowanie środków)oraz być sporządzanie regularnie w trakcie realizacji projektu oraz po jegozakończeniu.

Partnerzy powinni również przewidzieć możliwość zmiany wskaźnikówmonitorowania i opracować na taką okoliczność procedurę. Koniecznośćzmiany wskaźników (np. poprzez dodanie nowych) może pojawić sięw wyniku analizy informacji zawartych w raportach z postępu realizacjiprojektu. Informacje te powinny być wykorzystane do ewentualnychkorekt w procesie wdrażania projektu czy informowania lokalnejspołeczności o postępach w realizacji projektu i wpływie jaki projekt ma naobszar, na którym jest realizowany.

Podstawową kwestią w ewaluacji projektu jest wybór metody ewaluacji:samoocena lub ewaluacja zewnętrzna.

Ewaluacja (ocena) projektu powinna polegać na dokonaniu zmierzenia„sukcesu projektu”. Proces definiowania „sukcesu” może mieć czterypoziomy, które prezentuje poniższy schemat:

Poziom 1 REALIZACJA CELÓW PROJEKTUCzy projekt osiągnął zakładane cele?

46

Rysunek 6

Wynik ewaluacji projektu warto rozpowszechnić np. w formie folderuinformacyjnego wśród mieszkańców obszarów objętych LSR-amipartnerów i wśród lokalnych władz, a także informację o rezultacieprojektu zamieścić w bazach danych, do których uprzednio byłaprzekazywana informacja o poszukiwaniu partnera projektu.

6. Przyk ady dobrych praktyk W niniejszym rozdziale znajdą Państwo przykłady dobrych praktyk,

zrealizowanych projektów współpracy. Opisane tutaj zostały zarównoprojekty międzynarodowe, jak również międzyregionalne. Opisy zostałyprzygotowane na podstawie informacji przesłanych przez lokalne grupydziałania. W publikacji wykorzystano również zdjęcia z realizacji projektówudostępnione przez partnerów prezentowanych projektów.

Realizowane przez polskie LGD projekty dotyczą głównie: rozwojuturystyki na obszarach objętych LSR, inwestycji w infrastrukturę sportową

SKUTECZNO PROJEKTUCzy projekt miał wpływ na grupę docelową projektu? Czyefektywnie wykorzystano lokalne zasoby?

U YTECZNO DLA GRUPY DOCELOWEJCzy projekt odpowiada potrzebom grupy docelowej (czyzostał dobrze do niej dopasowany)? Czy grupa docelowanaprawdę korzysta z produktu będącego wynikiemprojektu?

Poziom 3

WZMOCNIENIE LGDCzy LGD wyciągnęła wnioski z projektui wykorzysta je w przyszłych projektach?

Poziom 4

Poziom 2

S

U

K

C

E

S

i rekreacyjną, kultywowania lokalnego dziedzictwa kulturowego(twórczość ludowa, tradycje kulinarne) oraz edukacji ekologicznej9.

9 W kola u wykorzystano zdj cia z realizacji projektów wspó pracy: 1. „Zapraszamy na Roztocze”, partnerzy: „Roztocze Tomaszowskie” i „Serce Roztocza” (woj. Lubelskie/podkarpackie). Arch. LGD „Roztocze Tomaszowskie”. 2. „Lokalni Twórcy ostoj dziedzictwa kulturowego”, partnerzy: LGD „Podbabiogórze i LGD „Gorce-Pieniny”(woj. ma opolskie). Arch. LGD „Podbabiogórze”. 3. „Smaki cz Regiony - Festiwal Smaków”, partnerzy: „Dolina Raby”, Stowarzyszenia LGD "Go ciniec 4 ywio ów, "Puszcza Bia owieska", Stowarzyszenie wiatowid, "Echo Puszczy Bolimowskiej", Stowarzyszenie „Ziemia Che mo skiego”. 4. „Odnawialne ród a energii przysz o ci obszaru lokalnych grup dzia ania”, partnerzy: Stowaryszenie Rozwoju Gmin „CENTRUM”, LGD „POLCENTRUM” oraz Fundacj Rozwoju Gmin „PRYM”. ród o: Materia y promocyjne. 5. „Transgraniczna Przedsi biorczo Blekinge / Warmia – Mazury, partnerzy: "Warmi ski Zak tek". „Brama Mazurskiej Krainy" i LGD LEADER BLEKINGE (Szwecja). Arch. LGD „Warmi ski Zak tek”.

47

6.1. Mi dzynarodowe projekty wspó pracy

Tytu10 „Spotkania z natur 2010”

PartnerzyLokalna Grupa Działania „Przymierze-Jeziorsko”(woj. łódzkie), Stowarzyszenie„LGD7 – Kraina Nocy i Dni” (woj.wielkopolskie), LAG Welterbe OberesMittelrheintal (Niemcy) oraz LokaleAktionsgruppe Hunsrück (Niemcy)

48

CeleEdukacja ekologiczna oraz integracjamłodzieży z Polski i z Niemiec, a przedewszystkim: kształtowanie świadomości ekologicznej młodych ludzi,wpajanie im zasad racjonalnego wykorzystywania posiadanych zasobównaturalnych oraz ukazanie ich znaczenia dla zdrowia i życia człowieka,a przede wszystkim korzyści płynących ze stosowania różnego rodzajuform aktywnego wypoczynku na łonie natury.

Zdj cie 4. Zaj cia integracyjne dlauczestników spotkaniaw gospodarstwieagroturystycznym. Z archiwumLGD „Kraina Nocy i Dni”

AdresaciMłodzieżwwieku 12-16 lat, zamieszkującaobszar działania współpracującychpartnerów polskich oraz niemieckich. Przedsi wzi cia

Zajęcia edukacyjne orazintegracyjne przygotowane dlauczestników projektuzorganizowane na obszarze działania polskich partnerów (wizytaw gospodarstwie agroturystycznym, gdzie odbyły się rozgrywkisportowe, zwiedzanie zagrody ziemiańskiej, prezentacjatradycyjnych zawodów, zwiedzanie mini skansenu)

Zdj cie 5. Rajd pieszy. Z archiwumLGD „Kraina Nocy i Dni”

10 Na podstawie materia ów przekazanych przez Stowarzyszenie „LGD7 – Kraina Nocy i Dni”.

Zajęcia terenowe w lesie (rajd wzdłuż Ścieżki Edukacyjnej „Winiary”– nauka rozpoznawania gatunkówroślin i zwierząt) oraz nadZbiornikiem Jeziorsko Organizacja rajdu rowerowegoOrganizacja rajdu pieszego

Czas realizacji wrzesień 2010 r. – grudzień 2010 r.

49

Nazwa „ liwkowy obszarturystyczny” nawi zuje dolicznych sadów liwkowychwyst puj cych na obszarachgrup realizuj cych projekt.

Bud et projektu Budżet całkowity projektu (wydatkiwszystkich partnerów poniesione na realizację projektu): 67 427,41 zł

Zdj cie6.Rajd rowerowy.ZarchiwumLGD„KrainaNocy iDni”.

Tytu 11„Plum Area Turism PAT” ( liwkowy Obszar Turystyczny) – PAT

PartnerzyStowarzyszenie “Na Śliwkowym Szlaku”(Polska, woj. małopolskie), LGD BIAŁEŁUGI (Polska, woj. świętokrzyskie), LGDBACHUREN (Słowacja) oraz LGDCSERHÁTALJA (Węgry)

CeleWykorzystanie lokalnych zasobówprzyrodniczych i kulturowych Aktywizacja sektora turystycznego Podniesienie jakości usługturystycznych

Zdj cie 7. Spotkanie w ramachprzygotowania projektu.Z archiwum LGD „Na liwkowymSzlaku”.

Działania na rzecz lepszeji skuteczniejszej promocji walorówturystycznych, kulturowychi gastronomicznych

11 Na podstawie materia ów przekazanych przez Stowarzyszenie “Na liwkowym Szlaku”.

Wymiana doświadczeń w zakresie przetwórstwa śliw i innychowoców Wykreowanie produktu turystycznego związanego ze śliwkami

AdresaciPrzedstawiciele sektora turystycznego,czyli podmioty zajmujące się turystykąi funkcjonujące na obszarach objętychdziałaniem poszczególnych partnerów -przedsiębiorstwa i organizacje pozarządoweoraz mieszkańcy obszaru.

50

Przedsi wzi cia

Przygotowanie projektu:organizacja trzech spotkań z partnerami projektu współpracy,mających na celu uszczegółowienie planowanych działań w zakresieharmonogramów i budżetów poszczególnych partnerów projektu

Zdj cie 8. Tradycyjna metodasuszenia liwek. Z archiwum LGD„Na liwkowym Szlaku”.

Realizacja projektu: wykonanie gadżetów promocyjnych, stworzeniestrony internetowej: www.theplum.eu, organizacja wizyt naobszarach poszczególnych partnerów projektów

Czas realizacjiczerwiec 2011 r. - sierpień 2013 r.

Bud et projektu Budżet całkowity projektu (wydatki wszystkichpartnerów poniesione na realizację projektu): 476 699, 08 zł.

„SMAK NA PRODUKT” jestnajwi kszymmi dzynarodowym projektemwspó pracy wMa opolsce.

Tytu „SMAK NA PRODUKT” 12

Partnerzy LGD z Polski (woj. małopolskie): Podhalańska Lokalna GrupaDziałania, Stowarzyszenie Rozwoju Orawy, Stowarzyszenie BiałychGórali i Lachów Sadeckich Lokalna Grupa Działania „Nad Białą

12 Na podstawie materia ów przekazanych przez LGD „Stowarzyszenie Rozwoju Orawy”.

Przemszą”, Stowarzyszenie Dolina Karpia, Lokalna Grupa DziałaniaDunajec-Biała, Zielony PierścieńTarnowaLGD z Austrii: „RegionalnaWspólnota na rzecz RozwojuRegionu Villah – Hermagor”

51

Cele Cel ogólny: Rozwój oparty o produkt lokalny.

Zdj cie 9. Partnerzy projektu.Z archiwum „Stowarzyszenia

Cele szczegółowe:Zwiększenie świadomości mieszkańców i rolników na obszarachLGD biorących udział w projekcie w zakresie wykorzystanialokalnych zasobów w celu wykreowania produktów lokalnych Promocja produktów lokalnych i nowych form dystrybucji poprzezdziałania promocyjne, spotkania informacyjno-promocyjnych,utworzenie strony internetowej oraz opracowanie i wydaniemateriałów informacyjno-promocyjnych

Zdj cie 11. Chleb orawski na li ciu.Z archiwumLGD „StowarzyszenieRozwojuOrawy”.

Adresaci

Zdj cie 10. Zawija ceweselne. Z archiwum„Stowarzyszenia RozwojuOrawy”.

Organizacje pozarządowe w tym LGD, lokalni liderzy, sektor prywatny,rodziny rolnicze, lokalni mieszkańcy, turyści, kobiety, mężczyźni, młodzież.

Przedsi wzi cia Promocja kilkudziesięciu produktów w trakcie targów wKościelisku, Rzuchowej, Zubrzycy Górnej, Lisiej Górze, Łącku,Trzyciążu i Zatorze, Region Villah - AustriaWydanie albumu promocyjnego w nakładzie 2400 sztuk

Zgłoszenie do rejestracji około 15 produktów tradycyjnychw Urzędzie Marszałkowskim Województwa Małopolskiego naLiście Produktów Tradycyjnych. Przykłady produktów zgłoszonychdo wpisania na Listę: Chleb orawski na liściu kapusty, Orawskiezawijańce weselne, Sałata po orawsku, Krzonówka po orawsku.

Czas realizacji maj 2011 r. - czerwiec 2012 r.

Bud et projektu Budżet całkowity projektu (wydatki wszystkichpartnerów poniesione na realizację projektu): 325 116,03 zł

6.2. Mi dzyregionalne projekty wspó pracy

Pretekstem do budowy cznikówszlaków konnych by a realizacjaprzez Departament KulturyFizycznej, Sportu i Turystyki Urz duMarsza kowskiego w odzi projektu„Turystyka w siodle – infrastrukturainnowacyjnego produktuturystycznego województwaódzkiego”, w ramach któregoutworzona zosta a tzw. ma a i du ap tla konna, przebiegaj ca równieprzez obszar dzia ania

Tytu 13 „Lokalny Atrakcyjny Szlak” (LAS)

PartnerzyLGD z województwa łódzkiego:Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania„Dolina Pilicy”, Stowarzyszenie Na RzeczRozwoju Społeczności Lokalnej „Mroga”,Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania„BUD-UJ” Razem Cele Rozwój turystyki konnej na obszarzewojewództwa łódzkiego, poprzezutworzenie łączników uzupełniającychdotychczasowy przebieg małeji dużej pętli konnej o dodatkowe trasyuwzględniające lokalizację gospodarstwagroturystycznych i stadnin koni.

Zdj cie 10. Turystyka aktywnawzd u wytyczonych szlaków.Arch. LGD „Dolina Pilicy”.

52

13 Na podstawie materia ów przekazanych przez LGD Stowarzyszenie „Dolina Pilicy”.

Adresaci Właściciele gospodarstwagroturystycznych i stadnin, turyści,mieszkańcy obszarów LSR

Przedsi wzi cia• wytyczenie, przeprowadzeniei oznakowanie dwóch odcinkówszlaków konnych o łącznej długości 87kilometrów

• przygotowanie map wraz z oznaczeniempunktów GPS oraz multimedialnym atlasem

Zdj cie 11. Na konnym szlaku.Arch. LGD „Dolina Pilicy”.

Zasoby obszaru objętego LSR partnerów projektu:Czas realizacji tradycje kawaleryjskie,październik 2010 r. –październik 2012 r.

wysoka wartość użytkowa (wyczynowai rekreacyjna) lokalnej hodowli koni,

mnogość gospodarstw agroturystycznychposiadających stadniny, bądź pojedyncze konieprzystosowane do jazdy wierzchemi w zaprzęgu

Bud et projektuBudżet całkowity projektu(wydatki wszystkichpartnerów poniesione naprzygotowanie i realizacjęprojektu): 172 095,40 zł

potencjał krajobrazowo-przyrodniczy doliny rzekiPilicy (zespoły leśne, pozostałości prastarejPuszczy Pilickiej, parków krajobrazowych wzdłużPilicy)

Tytu

14 Wschodnia Ma opolska na Rowerze Partnerzy LGD z województwa małopolskiego: Pogórzańskie Stowarzyszenie Rozwoju,Stowarzyszenie “Zielony Pierścień Tarnowa”, Lokalna Grupa Działania Dunajec-Biała, Stowarzyszenie “Na Śliwkowym Szlaku”, Stowarzyszenie „Kwartet naPrzedgórzu”

53

14 Na podstawie materia ów przekazanych rzez LGD Pogórza skie Stowarzyszenie ozwoju.

54

Innowacyjno projektu polega na jegounikalno ci w skali subregionuwschodniej ma opolski. Gminywchodz ce w sk ad pi ciu LGD stanowispójny pod wzgl dem geograficznym obszar,który w swojej ofercie ma bardzozró nicowane atrakcje kulturowe,historyczne i turystyczne.

CeleOpracowanie i wdrożenie ofertyturystycznej, opartej na lokalnychwalorach kulturowych orazprzyrodniczych Wzrost świadomościmieszkańców o swoim miejscuzamieszkania aktywizacja społeczności lokalnej

AdresaciMieszkańcy obszaru, turyści, lokalniprzedsiębiorcy (w szczególności sektorturystyczny).

Przedsi wzi ciaOpracowanie przebiegu trasrowerowych (wybór atrakcji,które warto zaprezentować,opisanie ich, opatrzenie współrzędnymi geograficznymi oraz danymikontaktowymi, sfotografowanie obiektów/atrakcji, naniesienie trasyrowerowej na mapę w sposóbumożliwiający w jak najlepszymstopniu połączenie wszystkichatrakcji na danym obszarze) Opracowanie i wydanie map(projekt graficzny pakiet) Kampania promocyjna wyznaczonychtras rowerowych (wykonaniewirtualnej prezentacji w technologiiflash i zamieszczenie jejw internecie, opracowaniei wydanie ulotek, emisja spotureklamowego w lokalnychrozgłośniach radiowych, opracowanie i nagranie klipu promocyjnegotrasy rowerowej, organizacja rajdu rowerowego, będącegopodsumowaniem kampanii)

Zdj cie 14. Odpoczynek w trakcieRajdu rowerowego. Arch. Projektu„WschodniaMa opolska naRowerze”.

Zdj cie 15. Rejestracja uczestnikówRajdrowerowego, b d cego cz cikampanii promocyjnej projektu. Arch.Projektu „WschodniaMa opolskanaRowerze”.

Czas realizacji grudzień 2010 r. – czerwiec 2011 r.

Bud et projektu Budżet całkowity projektu (wydatki wszystkichpartnerów poniesione na realizację projektu): 72 445,37 zł

Tytu „Ziemia Pogórze Dolina – Trzy Krainy TrzyDziedziny”15

PartnerzyLGD z województwa podkarpackiego: Lokalna GrupaDziałania „Ziemia Przemyska”, Lokalna GrupaDziałania „Pogórze Przemysko – Dynowskie”, „LokalnaGrupa Działania – Lider Dolina Strugu”

55

Cele Identyfikacja i promocja kultury oraz dziedzictwakulturalnego związanego z tradycją i sztuką ludowąobszaru trzech partnerskich LGD poprzez różnorodnedziałania integracyjne, artystyczne (spotkania, wystawy, konferencje,konkursy) oraz stworzenie bazy danych (na wspólnej stronie internetowej)osób oraz organizacji zajmujących się twórczością artystyczną, tradycyjną,współczesną i profesjonalną.

Zdj cie 14.Rze ba autorstwaArtura Pi tki.Arch. LGD „ZiemiaPrzemyska”

Adresaci Twórcy ludowi i odbiorcy ich sztuki

Przedsi wzi cia Zdj cie 15. Spotkaniew Oborach. Arch. LGD. „ZiemiPrzemyskiej”.

Stworzenie bazy danych nt. artystówz obszaru partnerskich LGD (lokalnitwórcy oraz organizacje tj.: koła

15 Na podstawie materia ów przekazanych przez LGD „Ziemia Przemyska”.

gospodyń wiejskich, zespoły folklorystyczne) oraz 600 dokumentówfotograficznych i innych załączników twórczości (teksty poezjiludowej, teksty piosenek)Organizacja spotkania integracyjnego w Orłach, podczas którego,w ramach integracji środowisk twórczych trzech partnerskich LGD,odbyła się wystawa rękodzieła i warsztaty artystyczne, degustacjapotraw oraz występy wokalneOrganizacja konferencji edukacyjnej w Błażowej, podczas której odbyłasię prezentacja twórców biorących udział w Projekcie Współpracy pn.:"Ziemia Pogórze Dolina - Trzy Krainy Trzy Dziedziny" oraz degustacjapotraw przygotowanych przez koła gospodyńwiejskich.Organizacja konkursu rękodzielniczego na opracowanie projektui wykonanie elementu promującego projekt współpracy, w celuaktywizacji mieszkańców obszarów LSR partnerskich LGD orazstworzenie unikalnego symbolu projektu tradycyjną technikąProwadzenie strony internetowej utworzonej w oparciu o powstałąbazę danych –

56

www.trzykrainy.pl

Czas realizacji maj 2011 r. – listopad 2011 r.

Bud et projektuBudżet całkowity projektu (wydatki wszystkich partnerów poniesione narealizację projektu): 86 457,53 zł

Tytu Szlak przygody16

Logo Projektu.

Partnerzy LGD z województwa świętokrzyskiego: Lokalna GrupęDziałania „Białe Ługi”, Lokalna Grupa Działania „Dorzecze Bobrzy”, LokalnaGrupa Działania „Krzemienny Krąg”, Lokalna Grupa DziałaniaStowarzyszenie „Nad Czarną Pilicą”, Stowarzyszenie „Lokalna Grupa

16 Na podstawie materia ów przekazanych przez Stowarzyszenie Rozwoju Wsi wi tokrzyskiej.

Działania – Wokół Łysej Góry”, Stowarzyszenie Rozwoju WsiŚwiętokrzyskiej Cele

Szlak Przygody jest kontynuacjprojektu „Moc AtrakcjiTurystycznych RegionuInspirowana Krainwi tokrzysk ”, w ramach któregoopracowano „Strategi rozwojuproduktów turystycznychPartnerstwa”.

Cel ogólny: stworzenie zintegrowanej,atrakcyjnej oraz konkurencyjnej ofertyturystycznej opartej o kluczowe wyróżnikiPartnerstwa, adresowanej dokonkretnych grup odbiorców (turystów),która rozwijana będzie zgodniez zasadami zarządzania marketingowegooraz zasadą zrównoważonego rozwoju Cele szczegółowe:

stworzenie liniowego produktuturystycznego „Szlak Przygody” wykreowanie lub rozwijanieatrakcyjnych i konkurencyjnychproduktów turystycznychw obszarze funkcjonowaniaposzczególnych LGD

Zdj cie 16. Kraina Sacrumi Profanum w otoczeniuSanktuarium Relikwii Krzy awi tego na wi tym Krzy u. Arch.Projektu „Szlak Przygody”.

Adresaci Turyści – rodziny podróżującesamochodami, przedsiębiorcyi mieszkańcy obszaru partnerów projektu. Przedsi wzi cia Projekt Szlak Przygody jest pierwszymetapem wdrażania „Strategii rozwojuproduktów turystycznych Partnerstwa”,dlatego przewidziano w nim następującezadania wiodące:

Wytyczenie Szlaku Przygody(wykonanie oraz zamontowanie:tablic informacyjnych zawierających mapy, znaków kierunkowych,stylizowanych przystanków turystycznych).

Zdj cie 17. Kraina WielkichDinozaurów – JuraPark w Ba towie.Arch. Projektu „Szlak Przygody”.

57

Opracowanie, wdrożenie oraz obsługę programu lojalnościowego,mającego na celu zachęcić turystę odwiedzającego region objęty przezPartnerstwo do: wydłużenia pobytu o charakterze turystycznym -rekreacyjnym, skorzystania z oferty Partnerów programulojalnościowego, ponownego przyjazdu w celach turystycznych –rekreacyjnych, odwiedzenia jak największej liczby atrakcji turystycznychprowadzonych przez Partnerów programu lojalnościowego. Ponadto,stworzone w ramach tego zadania narzędzie informatyczne ma dostarczyćoperatorowi programu lojalnościowego danych statystycznych opisującychruch turystyczny. Program lojalnościowy z chwilą zakończeniadofinansowania ze środków EFRROW ma operatorowi generowaćprzychody pozwalającemiędzy innymi na utrzymanie stworzonego systemuoraz rozwój.

Promocję, poprzez: przygotowanie, wykonanie i wdrożenie stronyinternetowej, stworzenie i prowadzenie Fan Page’a na portaluspołecznościowym Facebook wraz z aplikacjami konkursowymi,budowanie relacji z mediami, mobliną reklamę outdoor’ową,wydarzenia ambientowe w: Katowicach, Krakowie, Lublinie, Łodzi,Warszawie, prowadzenie kampanii Google AdWards i Facebook,wdrożenie sześciu ścieżek questingu, wydrukowanie folderówpromujących Szlak Przygody, przygotowanie i wydrukowaniemateriałów promujących program lojalnościowy skierowanych do jegouczestników i potencjalnych partnerów.

Czas realizacji kwiecień 2012 r. - grudzień 2014 r. Bud et projektu Budżet całkowity projektu (wydatkiwszystkich partnerów poniesione narealizację projektu): 705 804,23 zł

Zdj cie 18. Kraina Natury –Pojezierze wi tokrzyskie. Arch.Projektu „Szlak Przygody”.

58

ISBN 978-83-62164-09-7

W publikacji wykorzystano informacje, loga oraz zdjęcia przesłane przez lokalne grupy działania. Na podstawie przesłanych przez grupy informacji przygotowane zostały opisy

zrealizowanych projektów współpracy, projektów będących w trakcie realizacji oraz pomysłów na projekty współpracy, stanowiących jednocześnie propozycje współpracy.

W związku z koniecznością weryfikacji danych, które znajdowały się w bazie Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich, każda LGD została poproszona o ich aktualizację.

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi

ul. Wspólna 3000-930 Warszawatel. 22 623 18 42fax. 22 623 20 51