P R Z E G L f l D B U D O W L R f i Y T R E S a S P R A W Y B U D O W N I C T W A N A N A R A D Z I E C O S P O D A R C Z E J — I I . Z J A Z D I N Ż Y N I E R Ó W B U D O W L A N Y C H W K A T O W I C A C H , I N ż. I . L U F T N O W O Ś C I B U D O W L A N E N A T A R G A C H L I P S K I C H , I N Ż . J . N E C H A Y — L E K K I E R U S Z T O W A N I A B U D O W L A N E , S . P R O N A S Z K O — K I L K A U W A G O P R A C Y I N Ż . H . W A S O W I C Z A P . T . P R O ­J E K T O W A N I E B E T O N U , P R O F . W . P A S Z K O W S K I - P A L E S Y S T E M U S Z T R A U S S A I W O L F S H O L C A , I N Ż . A R C H . E . N A T O L S K I - - S P R A W O Z D A N I E S T O W . Z A W . P R Z E M . B U D . R . P . — Z D O ­Ś W I A D C Z E Ń I O B S E R W A C Y J — N I E D Y ­S K R E C J E B U D O W L A N E — Ż Y C I E B U D O W ­L A N E — C E N Y M A T . B U D . — U S T A W O ­D A W S T W O I O R Z E C Z N I C T W O — P R Z E G L Ą D W Y D A W N I C T W - W Y K A Z Z A T W I E R D Z O ­N Y C H B U D O W L I - Z R E J E S T R U F I R M -B I U L E T Y N P O L S K . Z W . I N Ż . B U D . - P R Z E G L Ą D C E R A ­M I C Z N Y .

SOmiT lA IRE L E B A T I M E N T A L A C O N F Ć R E N C E fiCONO-M I Q U E — L E I I C O N G R E S D E S I N G E N I E U R S C O N S T R U C T E U R S P A R I . L U F T I N G . — L ' E X P O S I T I O N D E L E I P Z I G P A R J . N E -C H A Y I N G . — U N L E G E R E C H A -F A U D A G E P A R S . P R O N A S Z K O —

Q U E L Q U E S R E M A R Q U E S S U R L A N O U V E L -L E M E T H O D E D E L ' I N G . H . W Ą S O W I C Z P A R . W . P A S Z K O W S K I P R O F . — L E S P I E U X D E S Y S T E M E S T R A U S S E T W O L F S H O L Z P A R E . N A T O L S K I A R C H . — L E R A P P O R T A N N U E L D E L - A S S O C I A T I O N D E L ' E N T R E P R E N E U R S E N P O L O G N E — L E S E X P E R I E N C E S E T L E S O B S E R Y A T I O N S - L E S I N D I S C R E T I O N S

— N O T R E V I E — L E S P R I X D E S M A T E -R I A U X — L A L E G I S L A T I O N E T L A J U R I -S P R U D E N C E — L A R E V U E D E S P U B L I C A -T I O N S - L E B U L L E T I N D E S I N G E N I E U R S C O N S T R U C ­T E U R S — L A R E V U E D E L ' I N ­D U S T R I E D E L A B R I Q U E .

Z E 5 Z V T H i O R G A A 5TOUJARZY-5 Z E n i f l Z A W O D O W E G O

3 PRZEmYÓLO W C O U J BU-D O W L A A Y C H R.P. I DELE­G A C J I STAŁEJ Z.P. B. R.P.

R O K VIII W A R S Z A W A 25/111 1936

„SUPREMA" P ł y ł y b u d o w l a n e d e ś c i a n d z i a ł o ­w y c h 1 i z o l a c j i z e w n ę t r z n e [. D o s k o n a ł a i z o l a c j a c i e p l n a i g ł o s o w a . N o w o c z e s n y m a t e r i a ł b u d o w l a n y .

Fabryczny sk ład konsygnacyjny D . T . H .

INŻ. ST. M A R U S Z E W S K I i S-KA Warszawa, Narbutta 2. Telefon 8-77-23.

TORF IZOLACYJNY iuagnum. many r«wnl«i poi »«iwą PKOSZKU OTWOCKIEGO

Marmury do robót lastrico'wych oraz wszelkie materjały budowlane: cement, wapno, dachówki, gips, mały trzcinowe,

s z a m o t y , p a p ę etc. wagonowo i ze składu

p o l e c o :

„ C E N T R A L A C E M E N T O W A " S p . z o . o .

W a r s z a w a , u l i c a T a r g o w a 1 2

J T e i e ł o n y : 10.27-82, 10.06-40.

P U D L O d z i a ł a bez zawodu

światowej sławy środek wodoszczelny, zbadany i używany przez Rządy: A N G I E L S K I , H I S Z P A Ń S K I i JAPOŃSKI posiadana składzie: .

T A D E U S Z S A D Ł O W S K I W a r s z a w a , p l . G r z y b ó w . k i 3/5 l a l . 6 5 2 - 0 4

WARSZAWSKA FABRYKA IZOLACJI

WŁ W 1 E R U S Z - K 0 W A L S K I 15 *5 I Z O L A C J E K O R K O W E do celów budowlanych,

termicznych, chłodniczych i akustycz­nych i t. p.

B I T U M F I L C — pokrycie dachowe filcowe bitu­miczne.

„ M U R O C H R O N " I „ A N T I H Y D O R " — środki uszczelniające beton , tamujące wodę, przeciw wilgoci i t. p.

L I G N O S A N — środki grzybobójcze. Przetwory bi­tumiczne, asfalty.

W A R S Z A W A , D w o r s k a 14/16 Telef. 535-12 i 201-46.

Inż. Lorenc Scherlai L W Ó W , Sapiehy 45 Telefony: 206-27 i 280-04

Wieże wodne I k o m i n y p a t . s y s t . M o n n o y e r a

przedstawicielstwo dla Warszawy:

Przed. B u d . » f l p r n . c ; j |

Z y g m u n t o w s k a Nr . 14 T e 1 e f o n Nr. 10-09-38

B i u r o Techn. — Budowlane

In i . J . S z m i g i e l s k i i SJSf! Warszawa. Ś-to Krzyska 16, tel. 657-95

Bezpłatna poradnia w sprawach od-wllgocenla, osuszania I odwodniania budynków i mieszkań. '

Wykonywanie wszelkich robót hydro-izolacyjnych : Sprzedaż produktów uszczelniających 1 Izolacyjnych światowych firm (Trico-

isal, Tricosal S III, Fluat, Acosal i t.p.)

S t r o p

„POMORZE" z a s t r z e ż o n y p a t e n t a m i w P o I s c e i z a g r a n i c q

POMORSKIE ZAKŁADY

CERAMICZNE = = = = = S P . A K C . ==============

w G R U D Z I Ą D Z U

Strop „POMORZE" o rozpiętości 4.65 mtr. w świetle nieuzbrojony, obciążony 1700 kg. mtr. 2

Drugi o rozpiętości 7 mtr. uzbro­jony bednarką 25/3 obciążony 1500 kg. mtr1, poczem nie stwierdzono ani rys ani pęknięć

Prosty i łatwy w wykonaniu, mało akustycz­ny, bez płyty betonowej — posadzkę można u k ł a d a ć b e z p o ś r e d n i o na l e p n i k u .

K o s z t o r y s y i prospekty wysyła fabryka w G r u d z i ą d z u l u b B i u r o S p r z e d a ż y w W a r s z a w i e A l . U j a z d o w s k a 30 m . 16. , T e l e f o n 9.58-07. ==========

Jan Turalski P R Z E D S I Ę B I O R S T W O B U D O W Y

K O M I N Ó W F A B R Y C Z N Y C H

I O B M U R O W A Ń K O T Ł Ó W ^

? S S 5 S S = S S = = = S S P A R O W Y C H E

Warszawa-Praga , ul. Konopacka 1 O E H

Telefon 1 0 - 2 6 - 5 3 .

B u d o w a I n a d b u d o w a oraz o b r ę - =

c z o w a n i e k o m i n ó w f a b r y c z - ET

nych p o d c z a s ruchu fabryk i . E

B u d o w a p i e c ó w p r z e m y s ł o w y c h

w s z e l k i c h s y s t e m ó w

O b m u r o w a n i e k o t ł ó w parowych

o r a z p r z e b u d o w a i n i p r a w a

E k s p e r t y z y

K o s z t o r y s y

P r o j e k t y

H n H B S z k i c e

34-letnie doświadczenie .

500 objektów wykonanych

K O M U N I K A T Zakłady Handlowo-Przemyslowe „Stemar" Marjan

Szmorliński w Radomiu zostały założone iv 1916 r. Fabry­ka mieści się na terenie własnym o obszarze przeszło 28000 łokci kw. — przy linji kolejowej, z własną rampą towa­rowo}. Jest to jedna z największych, fabryk tektur dacho­wych i preparatów izolacyjnych w Polsce.

Thsiadając wieloletnie doświadczenie fachowe, Zakłady „Stemar" postawiły produkcję swoją na najwyższym po­ziomie. Tektury bitumiczne oraz papa smolowcowa Zakła­dów „Stemar" uznane są u nas wszędzie za jedne z przodu­jących gatunków.

W 19,1.} roku została przez właściciela. Zakładów „S'e-mar" wynaleziona i opatentowana tektura bitumiczna po­łączona mechanicznie z impregnowaną tkaniną jutową; ma­terjał ten jest do pokrycia dachów i celów izolacyjnych — bezkonkurencyjny. W roku ubiegłym Zakłady „Stemar" za­częły produkować tektury bitumiczne z powloką glazurowa iv kolorze ochronnym t. j. iv zielone i żółte pola. Dachy po­kryte ochronnego koloru tekturą bardzo dobrze maskują budynki i należy sądzić, że Departament Budownictwa M. S. W. zainteresuj,' się tego rodzaju pokryciem.

Inż. A l f r e d O z i e d z i u I Arch. Józef Handzelewicz

Nowoczesna Ceramika Budowlana Do n a b y c i a we wszystkich księgarniach

SKŁAD GŁÓWNY DOM KSIĄŻKI POLSKIEJ

Cena 1 z ł . W a r s z a w a , P lac 3 K r z y ż y 8

Poważna fabryka kafli odda zastępstwo o d p o w i e d n i e j , d o b r z e w p r o w a d z o n e j i z b ranża o b e z n a n e j f i r m i e n a t e r e n a c h w o j e w ó d z t w : w a r s z a w s k i e g o , l u b e l s k i e g o ,

ł ó d z k i e g o o r a z k i e l e c k i e g o . W a r u n e k ) z n a j o m o ś ć b r a n ż y i g w a r a n c j a . T y l k o p o w a ż n e o f e r t y bę-dą r o z p a t r y w a n e , k t ó r e u p r a s z a się n a d s y ł a ć d o A d m i n i s t r a c j i P r z e g l ą d u B u d o w l a n e g o " p o d z u a k i e m „ B z n " .

PRZEGLĄD B U D O W L A N Y

przyjmuje bezpłatnie zgłoszenia maszyn

budowlanych do sprzedaży i wynajmu.

Zgłoszenia — - telefon 287-00

RYNEK BUDOWLANY Budowlane Przedsiębiorstwa

P R Z E D S I Ę B I O R S T W O R O B Ó T B U D O W L A N Y C H

K A Z I M I E R Z B A R A N O W S K I , Budowniczy W A R S Z A W A , u l . W i l c z a 78, T e l . 8-32-66

P R Z E D S I Ę B I O R S T W O R O B Ó T I N Ż Y N I E R Y J N Y C H I B U D O W L

J . A. Beręsewicz i J . Oleksiewicz W a r s z a w a , S ienna 45. Teł . : 661-75 i 660-89.

T O W . I N Ż Y N I E R Y J N O — B U D O W L . T J T J D O P O L "

G d y n i a , u l . 10 Lutego 35, tel. 27-70

Przedstawicie lstwo w Warszaw ie , u l . Czackiego 12, tel. 5.16-44.

P R Z E D S I Ę B I O R S T W O R O B Ó T I N Ż . B U D O W L A N Y C H

I n ż . D Y O N I Z Y C I E Ś L A K W a r s z a w a , u l . S z a r a 14, te l . 9.61-88.

A . CZEŻOWSKI i B. S T R U G inżynierowie B I U R O I N Ż Y N I E R Y J N O - B U D O W L A N E W a r s z a w a , W s p ó l n a 7 m . 17 — t e l . 8.65-19.

Roboty budowlane i m o s t o w e . Kamieniołomy gran i tu .

B I U R O B U D O W L A N E T . CZOSNOWSK1 I S - K A W A R S Z A W A , C E G L A N A 5.

T e l . 605-80, 605-82. R o k założenia 1865.

BIURO INŻYNIERYJNO-BUDOWLANE inż. W . K I L A N O W I C Z i B . S U C H O W O L S K I

w Warszaw ie , u l . ks . Skorupk i 7, telefon 9-19-56

P r z e d s i ę b i o r s t w o b u d o w l a n e

A L E K S A N D E R G U T T W a r s z a w a , A l e j a S z u s t r a 36, t e l . 8-71-88.

Spółka budow lana „ I N Ż B U D O W A " S p . z. o g r . odpow.

B I U R O B U D O W L A N E F . S K A P S K l I S - K A INŻ.

Spó łka a k c y j n a G d y n i a , ul. S i e n k i e w i c z a 6 m . 2, t e l 17-44, 17-46

Przedstawicie lstwo: W a r s z a w a , Topolowa 4 t e l . 886-54, 812-76, 819-64.

P R Z E D S I Ę B I O R S T W O B U D O W L A N E Inż. H E N R Y K S K U P i S-ka, Sp. z o. o.

W a r s z a w a , T o p i e l 7a, t e l . 5.38-32.

PRZEDSIĘBIORSTWO I N Ż Y N I E R Y J N O - B U D O W L A N E

H . S O S O N K O i W . W O J C I E C H O W S K I INŻYNIEROWIE S p . z o. o.

W a r s z a w a , K r u c z a 8, t e l . 8.81-84

B I U R O B U D O W L A N E „S P I N " S P Ó Ł K A I N Ż Y N I E R S K A , S . Z O . O .

W a r s z a w a , u l . K a l i s k a 17 m. 12, t e l . 9.46-82.

S P Ó Ł D Z I E L N I A P R Z E M Y S Ł O W C Ó W B U D O W N I C T W A Sp. z «,. o.

W a r s z a w a , u l . K l onowa 5, tel . 850-81.

B i U K O TECHNICZNO - B U D O W L A N E

InŻ. O. Szretter i S-ka spółka z o g r . o d p o w i e d z i a l n .

W a r s z a w a , u l . Szczygła l a . Te l . 530-31.

TOWARZYSTWO IlUDOWLANE lv. Stronczyński, R. C z a r n o t a - B o j a r s k i i S - k a

I N Ż Y N I E R O W I E SPÓŁKA A K C Y J N A W a r s z a w a , Ma r s za ł kowska 17, t e l . 8.49-73 i 8.53-44.

TOWARZYSTWO ROBÓT K O L E J O W Y C H I B U D O W L A N Y C H

„ T O R " S P Ó Ł K A A K C Y J N A Warszawa , Mate jk i 10, tel . 9.04-44 i 9.09-62.

W A R S Z A W S K I E T O W A R Z Y S T W O W A R S Z A W A

T E C H N I C Z N O - B U D O W L A N E PI . 3 Krzyży 9 Sp, z. o. o. Te l . 902-56.

B I U R O B U D O W L A N E

I N Ż . K A Z I M I E R Z W Ą S I K War s zawa , Żó raw ia 9 m . 19, tel . 5.82-66 i 9.04-29

P R Z E D S I Ę B I O R S T W O K O l l o T T K C 1 I N . - 1 ! U I X W L A N Y C H

W A R S Z A W A , u l . Sosnowa 9 m . 3, T e l . 6.07-51 INŻ. M I E C Z Y S Ł A W W I E R N Y W a r s z a w a , u l . Złota 62, tel. 228-14.

P R Z E D S I Ę B I O R S T W O R O B Ó T I N Ż Y N I E R Y J N Y C H

A . J A B Ł O Ń S K I , R. N A D R A T O W S K I i S - k a W a r s z a w a , N o w y - Ś w i a t 21. — T e l . 2.21-23

P R Z E D S I Ę B I O R S T W O R O B Ó T B U D O W L A N Y C H

„ W S P Ó L N A P R fl C fl " sp. z o. o. Warszaw.?, u ! Czerwonego Krzyża 9 m 5 tel. 243-12

P R Z E D S I Ę B I O R S T W O T E C H N I C Z N O B U D O W L A N E

W Ł A D Y S Ł A W L E J M A N Budowniczy

B i u r o : W a r s z a w a , M a r j e n s z t a d t N r . 1, t e l . 6-76-05

S k ł a d y : W a r s z a w a , Be r e z yńska N r . 16.

B i u r o I n ż yn i e r y jno -Budow lane

Inż. Zygmunt Z a r - t c k i W a r s z a w a , L w o w s k a 19, teł. 9 40-85.

T-WO AKC, ZAKŁADÓW PRZEMYSŁ-flUDOWLANYcM E R . M A R T E N S i A D . D A A U

C z e r n i a k o w s k a 171/173 W A R S Z A W A T e l . 9 .65-91 i 9.18-36.

1 ' K Z E D S I E I I I O H S T W O |NzVN1KKYjNO I lUDOWLANE

Zjednoczeni I n ż y n i e r o w i e spółka z ,.K,. o d P . W a r s z a w a — Uniwersytecka 4, tel. 8-99-26, 8-94-71.

P R Z E 1 1 S I E B I O U S T W O BUDOWY

INŻ. ZYGMUNT M I Ę S O W I C Z R«dowo uprawn. a r c h .

G d y n i a , świętojańska 93 — Oddz . W a r s z a w a , Korzeniowskiego 9.

Benzynowych stacyj budowa P R Z E 1 1 S I E B I O U S T W O BUDOWY

INŻ. ZYGMUNT M I Ę S O W I C Z R«dowo uprawn. a r c h .

G d y n i a , świętojańska 93 — Oddz . W a r s z a w a , Korzeniowskiego 9. T O W A R Z Y S T W O B U D O W Y I K O N S E R W A C J I I N S T A L A C V T

B E N Z Y N O W Y C H S p . z o g r . o d p . W a r s z a w a , Hoża 33, te l . 9.90-87.

buduje: . - i i i tom. i t . s t a c j e b e n z y n . „ S n i n o m i a r " ( pa t . p o l s k i ]'. 39,369/z. 33,724), Pompy t ł okowe i sk r zyd łowe . Z b i o r n i k i , i n s t a l a c j e dla m a . K a z y n o w a n i a i w y d a w a n i a p roduk tów r o p n . , n o w o c z e s n e urządzenia

g a r a ż o w e , k o m p r e s o r y , l e w a r y i t. p.

P R Z E D S I Ę B I O R S T W O R O B Ó T INZ..BUDO W L A N Y C H

F . O P P M A N i II. K O Z Ł O W S K I I N Ż Y N I E R O W I E K O M U N I K A C J I

•• W a r s z a w a P I . N a p o l e o n a 4 t e l . 643-80.

T O W A R Z Y S T W O B U D O W Y I K O N S E R W A C J I I N S T A L A C V T B E N Z Y N O W Y C H S p . z o g r . o d p .

W a r s z a w a , Hoża 33, te l . 9.90-87. buduje: . - i i i tom. i t . s t a c j e b e n z y n . „ S n i n o m i a r " ( pa t . p o l s k i ]'. 39,369/z. 33,724), Pompy t ł okowe i sk r zyd łowe . Z b i o r n i k i , i n s t a l a c j e dla m a . K a z y n o w a n i a i w y d a w a n i a p roduk tów r o p n . , n o w o c z e s n e urządzenia

g a r a ż o w e , k o m p r e s o r y , l e w a r y i t. p.

B I U R O B U D O W L A N E Inż. A r c h . W . P I A S E C K I i J . C H R Z A N O W S K I

Spó łka z o g r . o d p o w .

W a r s z a w a , M iodowa 27, tel . 11.62-64.

Betonowe wyroby B I U R O B U D O W L A N E Inż. A r c h . W . P I A S E C K I i J . C H R Z A N O W S K I

Spó łka z o g r . o d p o w .

W a r s z a w a , M iodowa 27, tel . 11.62-64. Najtrwalsze naw ie rzchn ie z u twardn ionego be tonu „BEZET" K a m i e n n e zaprawy l asadowe ,,r \RTEZYT"

I n ż . Z . B U Ł E C K I Warszawa , u l . K o s z y k o w a 32 te l . 8-15-83

P R Z E D S I Ę B I O R S T W O R O B Ó T B U D O W L A N Y C H

S. P I N C Z U K W a r s z a w a u l . Ogrodowa 27, tel . 6.22-03.

Najtrwalsze naw ie rzchn ie z u twardn ionego be tonu „BEZET" K a m i e n n e zaprawy l asadowe ,,r \RTEZYT"

I n ż . Z . B U Ł E C K I Warszawa , u l . K o s z y k o w a 32 te l . 8-15-83

P R Z E D S I Ę B I O R S T W O R O B Ó T B U D O W L A N Y C H

S. P I N C Z U K W a r s z a w a u l . Ogrodowa 27, tel . 6.22-03. R o k za łożenia 1922. T l ł l T j t « l f "7Pl t

W y t w ó r n i a wyrobów ze sztuczn. kamien ia • » « * * » U t ł O l l / Z i C n W a r s z a w a , u l . Kw i a towa 27, teł. 907-80.

Stopnie, płyty okienne, okładziny ścienne, posadzki ksylol itowe. Wsze lk ie roboty ze sztucznego kamien ia .

Przedsiębiorstwo inżynieryjno-budowlane

INŻ. C . P O D L E C K I , W . S Ł O B O D Z I Ń S K I i S - k a W a r s z a w a , N o w o g r o d z k a 7, t e l . 9.61-75.

R o k za łożenia 1922. T l ł l T j t « l f "7Pl t W y t w ó r n i a wyrobów ze sztuczn. kamien ia • » « * * » U t ł O l l / Z i C n

W a r s z a w a , u l . Kw i a towa 27, teł. 907-80. Stopnie, płyty okienne, okładziny ścienne, posadzki ksylol itowe.

Wsze lk ie roboty ze sztucznego kamien ia .

Przedsiębiorstwo inżynieryjno-budowlane

INŻ. C . P O D L E C K I , W . S Ł O B O D Z I Ń S K I i S - k a W a r s z a w a , N o w o g r o d z k a 7, t e l . 9.61-75.

W Y R O T I U W Inż. Stanisław Radzimiński. B E T O N O W Y C H W a r s z a w a , u l . W i l a n o w s k a 22, tel. 9-60-34.

P Ł Y T K I C E M E N T O W E N A P O D Ł O G I I E L E W A C J E . S T O P N I E , P A R A P E T Y I P Ł Y T K I L A S T R I C O W E .

P R Z E D S I Ę B I O R S T W O B U D O W L A N E

R O S T K O W S K I F R . INŻ. i S - k a S P . z o g r . odn. W a r s z a w a , L e l e w e l a 18, t e l . 11-03-16.

W Y R O T I U W Inż. Stanisław Radzimiński. B E T O N O W Y C H W a r s z a w a , u l . W i l a n o w s k a 22, tel. 9-60-34.

P Ł Y T K I C E M E N T O W E N A P O D Ł O G I I E L E W A C J E . S T O P N I E , P A R A P E T Y I P Ł Y T K I L A S T R I C O W E .

W Y T W Ó R N I A W Y R O B Ó W . E D M U N D S Z M I D T B E T O N O W Y C H I K S Y L O L I T O W Y C H

W a r s z a w a , A l . Gró j ecka 56, telefon 928-39. Stopnie, parapety okienne, posadzki i roboty w s z tucznym marmurze

i granicie oraz posadzki sknlodrzewne. Płytki cementowe , . lastr ico" hydraul icznie prasowane.

Blacha.

D/H A G E P N E R W a r s z a w a , Grzybowska 271 Hmilllll lwilHIliiil iJMIIIII i l I— T e l e f o n y . 6 5 5 - 2 5 , 660-27 . f

•BUchi cynkowa i po cynk winu, mosiądz, miedź, alumlnjmn/ołów t t,p. w surowcach i półfataryi*ata \~,

Blacharskie roboty

Zakł, blacharsko-ornatnentacyjny JUŁ J A N A T R Z E Ć 1 E C K I E G ( )

W a r s z a w a . B ry iowska 14, t e l , f»T8-61 K r y c i e Bachów', wież b lacha . , papa, dachówką i t. i>. — K e p a r

i k o n s e r w , o r a z w s z e l k i e r o b . z z a k r e s u b l a c h a r s t w a .

Z A K Ł A D Y C E G I E L N I A N E JÓZEF W I E N C E K S. A . W a r s z a w a , Śliska 6/8, t e l . 6.50-16.

Cegielnie : Czaplowizna, Juljanów, P a u l i n a - K r o s n a , K a r o l i n . Ceg ła : ręczna, maszynowa , dz iurawka , trocinowa, K l e ina , stropowa.

D a c h ó w k a — K a r p i ó w k a

L e g i e I n i parowej W i ł a s z y c e p r z e z d z i e s i q ł k i l a ł z a c h o w u j e ś w i e ż y i ż y w y p i ę k n y c z e r w o n y k o l o r , p o n i e w a ż j e s t d l a w o d y c a ł k o w i c i e n i e p r : e p u s z -c z a l n a , w o b e c c z e g o g r z y b , p o w o d u j ą c y z m i a n ę b a r w y d a c h u , n i e m a ż a d n y c h w a r u n k ó w r o z w o j u .

D a c h ó w k ę — K a r p i ó w k ę e k s p o r t u j e m y z a g r a n i c ę .

Biuro sprzedaży: Jarocin Pozn. tel. 55, Warszawa, tel . 258-59.

Cement

Budowa dróg

P R Z E D S I Ę B I O R S T W O R O B Ó T I N Ż . - B U D O W L A N Y C I 1

A N T O N I C Z U D O. W S K I Wa r s zawa , ul . T a d . Żulińskicgo 9 (dawn. Ż ó r a w i a ) . tel . 9-37-32

D R O G I - - - - - - M O S T Y

L . M U S Z Y Ń S K I D R O G I M O S T Y

Z A K Ł A D Y C E R A M I C Z N A „ O L T A R Z E W Sp. z . o. o. Z A R Z Ą D : W A R S Z A W A , J A S N A 8 m . 4 teł. 2.18.48, 2.18.18.

B U D O W A T R W A Ł Y C H N A W I E R Z C H N I D R O G O W Y C H ( b e t o n , k l i n k i e r , k o s t k a )

K l i n k i e r n i a w Ołtarzewie k/Warszawy , tel . H a Podmie jska , Oża rów 4

R O B O T Y A S F A L T O W E , B R U K A R S K I E . B U D O W A D R Ó G .

E D W A R D J E R U M I N I A K W a r s z a w a , P r zy rynek 15. T e l . 12-14-53.

Cegła, dachówka i klinkier

C E N T R A L A C E R A M I C Z N A Spó łka , o g r . o d p . Zarząd i Dyrekc ja : Wa r s zawa , u l . Mazowiecka 9, tel. 6.56-44.

Składy: ul . N iemcewicza 21/23, tel. 9.62-44. W ł a s n a b o c z n i c a k o l e j o w a G e n e r a l . P r z eds taw i ć . Zak ład . C e r a m i c z . K r o t o s z y n i P r zy s i eka S . A .

K l i n k i e r y ! b u d o w l a n y n o r m a l n y , do łupania ( s zpa t tówka )< k w a s o o , ! p o i n y , d r o g o w y płytki p o s a d z k o w e i z c m l r u w k a . C e g ł y : k a n a l i z a c y j n a , l i cówka, d z i u r a w k a , p u s t a k i , t r oc inówka . — Dachówk i . D r e n y . D o n i c z k i . P ł y tk i g l a z u r o w a n e . Z a p r a w a s z l a c h e t n a „Grani to l "

. C E K M A T " S P . Biuro: K s . Skorupki 7, tcT. 9-75-57. z ° - ° Składy: Towarowa 13, tel. 2-75-5.

niolti , Ccffln maszynowa i t. d., I>m hówlta, K l ink ie r j.tsny i r iemny, Off.UeirWald ccgln t (jlluka, l ' i n e niajol i lumc, . ' i . e u u i l y wol ł ly l iH y j l H

i kominowe, Stropowe (asony, suc/ki (dreny) i t. d.

G N A S Z Y Ń S K I E Z A K Ł A D Y C E R A M I C Z N E S. A . w Uuaazynie pod 111URO S P R Z . W A K S / . A W A

l/ystocl iow. i , -kr/, pu-z l , l id. pl, Napoleona 1, tel. 228-8!:

ZAKLA 1 ) Y C 7 , V N K I'. * A L V K O K . Produkują.: cegle budowl., maszyn. , licową, kandllzac. , k l in . , komin. , pustaki wszelkich rodzajów i wymiar. , trocinówka, kilkanaście odmlni

cegieł stropowych, dachówka, gąsiory, sączki i t. p.

K A W E N C Z Y Ń S K I E Z A K Ł A D Y C E G I E L N I A N E K A Z I M I E U Z A (J K A N Z O W A T O W . A K C .

Zarząd w Warszawie . Czern iakowska 171/173, tel. 931 -36 . F a b r y k a w Kawenczynie , tel. 02 Rembertów N r . 36.

Cegła b u d o w l . , p u s t a k i , w y r o b y o g n t o t f w . k l i n k i e r , r u r y k a m i o n k o w e .

C E G I E L N I E P A R O W E

. M A R K I GRÓJECKIE" I „GOŁKÓW Z a r z ą d : W a r s z a w a , M l . J e r o z o l i m s k a 7. i ; t e l : 9 . y 4 - J i ' ; D.94 0:>;

Z A K Ł A D Y C E R A M I C Z N E „PUSTELNIK" ' S p . A k c .

Z a r z ą d : W a r s z a w a , K r ó l e w s k a 8, t e l . 611-60. Cegła ręczna i maszynowa . Dachówka żłobiona i karpiowa.

Kaf le piecowe kolorowe.

C e g i e l n i e „ S A T U R N " i „O R Y F " W C H E Ł M N I E I W Ą B R Z E Ź N I E

inż. A . D z i e d / . i u l i S - k a , t e l . 53, Che łmno ( P o m o r z e ) .

ZAKŁADY C E R A M I C Z N E „ W A W R Z Y N A " A L E K S A N D E R K R O N E N B E R G

T e l . Składu w Wa r s zaw i e 10-20-53. T e l . F a b r . II P o d m . R a d z y m i n 25

C E M E N T O W N I A „GRODZ IEC" , St. ko l e j . Ząbkowice Zak łady SoIvay w Polsce, Tow . z o. p., W a r s z a w a , Czackiego 14.

Cement Po r t l . „ G R O D Z I E C " i wysokowart . „ Ż U B R " W a r s z a w a I., sk rz . poczt. N r . 282. T e l . 532-44 i 532-30.

T O W A R Z Y S T W O F A B R Y K P O R T L A N D - C E M E N T U

„ W I S O K A " Spó łka A k c y j n a

W A R S Z A W A , U L . M A Z O W I E C K A 7, T E L . : 6.87-62, 6.12-87.

' a b r y k i p r o d u k . c e m e n t y p o r t l a n d z k i e : n o r m a l n y w y s o k o w a r . i spec .

Dadhowe konstrukcje i dachy szklane

E K S P L O A T A C J A K O N S T R U K C Y J D A C H O W Y C H

i Ś W I E T L I K Ó W B E Z K I T O W Y C H

p a t . s y s t . inż P a r a d i s t a l a

Przedsięb. Budow lane „ A R C U S " W a r s z a w a

te l .10-09-38 Z y g m u n t o w s k a 14 t e 1.10-09-3 3

P r zeds t aw i ć : inż. W L . S Z A L K O W S K 1 , Warszawa , u l . Poznańska 21/13, tel. 813-21.

Poznań, K r . H u t a , Ta rnów , Gdańsk. i W I E T L I K l B E Z K I T O W E , W Y W I E T R Z N I K I dachowe, K R A -

T Ó W K I — wycieraczki , N A R O Ż N I K I — l istwy ochronne.

„ W E N A "

Drzewo budowlane

[ A N D L O W O - P R Z E M Y S Ł O W E A . J . K E L B E R i S-ka T O W A R Z Y S T W O . S p . z o. o.

W a r s z a w a , M a r s z a ł k o w s k a 1, l e i . S7S-<>>. Sk łady , N o w a 1, t e l . 10.25-83. r l u r t . s p r z . m a t e r . d r z e w n y c h , b u d o w l . i s t o l a r s k .

Farby i lakiery

P O L S K A F A B R Y K A F A R B I L A K I E R Ó W

£ D W A K D L U T Z Sp. /. o. O. Kraków XXII. Knlwaryjskii G6,

J o l e c a : SIKURir i NIGR11' do o s z c - c l n i e n i a betonu, oraz D O L O -M I T O L , nadający betonowi oJpornośC na s t i t r a n i r .

Fundamentowe roboty

T E L E F O N Y :

W A R S Z A W A ""* S O S N O W I E C K A T O W I C E W I L N O * 9.83.90, 8.20.11 1.09 ' 3.31.42 20.38 Pale żelbetowe: pneumatycznie betonowane, lane i zaciskane i i n .

Wsze lk ie roboty fundamentowe nad i podziemne. Budownictwo podziemne.

Instalacje odwadniające, cementowanie, badanie terenów.

Instalacje sianitarae

B I U R O T E C H N I C Z N E B U D O W N I C T W O S A N I T A R N E , Sp . z o. o.

W A R S Z A W A , u l . Sosnowa 9, T e l . 6-69-77 O g r z e w a n i a c e n t r a l n e , k a n a l i z a c j a i wodoc i ąg i . U r ządzen i a z d r o w o t n e .

l i l U R O INSTAL. T . G O D L E W S K I i S - k a — I n ż y n i e r o w i e Warszawa , Żelazna 63, te l . 6-23-20 i 6-23-28

K a n a l i z a c j a , wodoc i ąg i , kąpie l iska, o c z y s z c z a n i e śc i eków, o g r z e w . | c e n t r . , p r z e w i e t r z a n i e , s u s z a r n i e , i n s t a l a c j e g a z o w e .

K a m i e i t

Izolacyjne materjały Klesowski Przemysł Granitowy

S p . A k c .

Za r ząd : Wa r s zawa , S-to K r z y s k a 25, tel . 540-65.

• K A M I E N I O Ł O M Y G R A N I T U W K L E S O W I E . B U D O W A D R Ó G .

, , A S F A l _ T " W ł a ś c . M. PŁOŃSKI i SYrłl W A R S Z A W A , J E R O Z O L I M S K A 8 3 i TEL . 9 9 4 - 7 5 , 9 . 9 4 - 8 7 i 9 .03-81 J

T e k t u r y d a c h o w e , p r z e t w o r y s m o l o w c o w e 1 b i t u m i c z n e

S p e c j a l n o ś ć : Biała f i l c o w a l e k t u r a b i t u m i c z n a „ S E L E N I T ł ' |

R O B O T Y D H C H O W E . A S F A L T O W E I I Z O L T C Y J N E .

F A B R Y K A WYROBÓW IZ01ACYJNYCH B R A C I A B A L I C C Y

W a r s z a w a , S y r e n y 3 t e l . 203-40 Płyty i o tu l i ny ko rkowe , b ; t u m i z o l i t. p.

CASTOR, środek przeciw wilgoci Hydrofuge „CASTOR"

K A R S T E N S M A U R Y C Y Warszawa , Kos zykowa N r . 7. Teł, 8.27-95 K r aków , B iu ro T e c h n . H a n d l . W . Kozłowski

ul . Mikoła jska 32. Teł . 140-88. — W i l no , M . Jankowsk i , Ś-to Jańska N r . 9

P R Z E D S I Ę B I O R S T W O R O B Ó T K A M I E N I A R S K I C H

WŁ Przecławski i J . Wojciechowski Spó łka f i r m o w a

W a r s z a w a , Oświęcimska 5, tel . 210-35.

Inż. B. SZEMIOT i I GRYNBERG

(T o w a r z y s t w o robót Inżyniery jnych i b u d o w l a n y c h Sp . z o. o.

W A R S Z A W A Z I E L N A 16 T E L . 297-58

K a m i e n i o ł o m y p r z y i t . M o c z u l a n k a , R o k i t n o i K l e s ó w

Kanalizacja.

F E L Z Y T Y N S K A L E N I T

Centrala Sprzedaży Wyrobów Kamionkowych | S p . z o. o. W - w a , u l . K redy towa 9 m . 10, tel . 2.79-64 i 2.96-32.

W y ł ą c z n a sprzedaż k o m i s o w a rur i krztałtek kanalizacyjnych kamionkowych z f a b r y k M a r y w i l w R a d o m i u , K a z . G r a n z o w a w W - w i e

i „ Z ł o t o g l i n " w W - w i e .

I. S I N G E R „ F E L Z Y T Y N i T R O C A L " Wa r s zawa , K r edy towa 18, tel . 5.18-48. Katowice , P leb iscytowa 35, teł. 3.15-99.

L w ó w — G d y n i a .

Marmury

egz. od 1875 r.

F A B R Y K A M A T E R J A Ł Ó W I Z O L A C Y J N Y C H

W. C I S Z E W S K I

M A R M U R Y K I E L E C K I E i zagraniczne, piaskowce, granity , bazalty, a labastry

Inż. Jan Weber. nUd. s -ka A k c . G U D R O N I T Zarząd: K r a k . - P r z e d m . 17, t e l . 611-45. [ W a r s z a w a , W a w e l s k a 78, tel . 9.12.37. Kie lce , Bandursk icgo 25.

Materjały budowlane O R Ł O I ł O G * * dawniej Or łowski , Rogowicz i S - k a inz.

F A B R . B I T U M I N Y , A Q U I S O L U , I Z O I ° g K O R K . , A S F A L T U Warszawa , A l . Róż 16, tel . 9.81-23.

B I U R O I N Ż Y N I E R Y J N E J I Z O L A C J I

O R O - C O N C O Sp. z ogr. odp.

Warszawa, Widok 23, tel. 5-04-88

.Vysokowartościowe i zo lac je od wody •— eksper ty zy .

„ R U B E R T I N " i „ R U B E R T O L " niedośc ign ione j jakośc i ma te r j a ł y i z o l a c y j n e .

R o b o t y i z o l a c , a s f a l t o w e , d a c h o w e i b l a c h a r s k i e , p o l e c a i w y k o n y w a |

A . P E S Z K E W a r s z a w a , Z aw i s zy 8, tel. 208-96 i 663-11.

[ S H M r ł

Z a k ł a d y Handlowo-Przemysłowe „ S T E M A R " M a r i a n Szmorliński F a b r y k a t e k t u r y b i t u m i c z n e j i s m o l o w c o w e j , p r e p a r a t ó w I zo ­l a c y j n y c h I p r z e t w o r ó w c h e ­m i c z n y c h

Przedsiębiorstwo robót dekarsk i ch , as fa l towych |g R U L S K L R Z i i zo lacy jnych Radom, Metalowa 2, tel. 14-46 skt. fabr. warszawa , " " " " ' - r . . . , - H - » o t a i 90n_ :c

T O W . P R Z E M . - H A N D L . „ A N T R A C Y T " S p . z o. o. W a r s z a w a , B iu ro i składy u l . Towarowa 48,

Te le fony: 2-24-25 i 5-13-24. D o s t a r c z a h u r t o w o i d e t a l i c z n i e ze składu i f a b r y k r e p r e z : w a p n o s u c h e i lasów, , c e m e n t , g i p s , papę, ceg ł ę , s z a m o t y , t e r rako tę , g lazurę .

W n r s z - w n , Grójecka 31 D n i r t f t " II Wa r s zawa , Stalowa 5 T p f l h " te l . S.S7-I1 i 6.23-91. „DŁS1U1I || t e l . 10-16-46. „Li l|U

| C e m e n t , w a p n o s u c h . i l a s . , g i p s , k a f l e , p a p a , smoła, t r z c i n a , ceg ła iv., o g n . i i u . — W ł a s n o wyr . beton. : ceg ła , k ręg i , s t i u l z., r u r y ,

p ł y t y c h o d n . , k r a wężu. — — Skł . k o m i s o w y F a b r . , , E t e r n i t " .

H E N R Y K 15 R A U N W a r s z a w a — Towarowa 18, tel . 6.07-15

j Dos ta rcza : w a p n o , c e m e n t , g i p s , papę, s m o l e , t rzc inę , c e g l e o g n i o ­trwała, i i n n e m a t . b u d .

C E M E N T , W A P N O , Ż E L A Z O , B E L K I , W Ę G I E L — K O K S

E | I E 3 r™\ O * * S p ó ł k a A k c y j n a

• * — * V - ' P r z e m y s ł o w o - H a n d l o w a

J . B O R K O W S K I " W a r s z a w a , Ż e l a z n a N r . 2 1 , t e l . : 600 -20 , 6 0 0 - 2 1 , 6 : 5 - 8 0 , 279-99

Dachówka a z b e s t o w o - c e m e n t o w a

„ E T E R N I T " |pły ty p łask ie i f a l i s t e d o k r y c i a dachów , wyk ł adan i a ścian, i z o l c j i c l e .

Zak łady Przemysłowe „ E T E R N I T " Sp . A k c W a r s z a w a , Czackiego 14, tel . 203-83 i 693-95.

' . E D S I Ę I U O R S T W O R O H Ó T 11UIX ( W L A N Y C H

R o k z a ł o ż e n i a 1916 Twarda 2, tel 298-35

l i wyłączne p r z e d s t a w i c i e l s t w o m a t . b u d . • Wa r s zawa , u l . Żó raw ia 35, tel. 959-92 „KORKOLIT"

,W U K O ZAKŁADY PRZEMYSŁOWE F R B R . R R Z E T W O R Ó W B I T U M I C Z N Y C H S n e c i a l n o ś c l : „ H L U M I T " p a p a b i t u m , z p o w l o k ą n l u m i n j o w ą ,

v 1 , , J U T E X " j u t a b i t u m i n o w a n a , z p o w l o k ą b i t u m i c z n i " c o M P f \ C T " m a s a w o d o s z c z e l n a a m e r y k a ń s k a .

Z a r z q d ; W - w a ! S z k o l n a 2 r ó g Ś - t o K r z y s k l e J , t e l . 647-87, 685-59

|Najtańszy materjał budowlany ze słomy prasowanej — k o n ­strukcyjny , a zarazem izolacyjny — na ściany

wewnętrzne, stropy, sufity i t. p. zzz^z B R E Z E N T . : W A R S Z A W A T A D . G U Z O W S K l "

T R A U G U T T A 3, T E L . 5 30-95.

O M I T S strukcyjny , zewnętrzne i

R E P R E Z E T T I

O 1

Kafle

Z a k ł a d y P r z e m y s ł o w e J a n K r a U S e S p . z o. o.

INŻ. ST. M A R U S Z E W S K I I S -KA

IW A R S Z A W A , B I U R O I S K Ł A D Y U L . N A R B U T T A 2. T e l . 8.77-23. Dostarcza ją h u r t o w o i d e t a l , z f a b r y k r e p r e z e n t . : W a p n o s u c h e i l a s . , C e m e n t , G i p s , P a p ę , Smołę , T r z c i n ę , Ceg ł ę z w . i o g n . , D a c h ó w k ę , T e r -rakotę , K a f l e , Że lazo , P ł y t y „ S u p r e m a " , o r a z w s z e l . in . m a t . b u d ,

B R A C I A ŻERYKIER S k ł a d f a b r y c z n y w a r s z a w l e w f - m i e B " " ; B i u r o . ' p o z n a ń s k a 3 2 . T e l . 9-84-04. „ W a p n o " L . L i s i c k a , u l . B ł o ń s k a S M W A R S Z A W A \sk\.\ T a r g o w a 12. T e l . 10-27-82 i 10-06-40.

|Cement portl . , wapno, gips, cegła bud., strop., l icowa, dachówki

R d r e s p o l u , p o c z t a H n d r z e J ó w B B i u r o » P r z e d a ż y

- O ma te r j a ł ów b u d o w l a n y c h : a r s / . i w i « - w 1 - M . I - U j B i u r o : Pozna ł . I..' I-. T . i . i SI 01.

Największa f a b r y k a k a f l i i f a r b m a l a r s k i c h w P o l s c e l in . art. bud

Nasiady kominowe I W Y T W Ó R N I A B E T O N O W Y C H

N A S A D K O M I N O W Y C H wl . E d w a r d Czajewicz, bud .

„ B O L T O W a r s i a w a , N o w o g r o d z k a 34, t e l e f on 9.91-33

Okuciu budowlane

NR. IS7.

N O W O C Z E S N E OKUCIA

BRACIA LUBERT SP- A l < c

W A R S Z A W A , Z Ł O T A 3 4

T e l e f o n y : 6 . 4 7 . 3 5 , 6 . 9 0 - 1 0 i 5 . 2 8 - 6 6

Osuszanie budynków

T O W A R Z Y S T W O O S U S Z A N I A B U D Y N K Ó W

T. O. B. Reprcz . E . C Z A J E W I C Z , Budown .

S p . z o. o. W a r s z a w a , u l . Nowogrodzka 34, tel. 9.91.33.

Piąstek i żwir

J A N C Z E K A L I Ń S K I M E C H . E K S P L . P I A S K U D R A G Ą „ L W Ó W " I D O S T A W A Ż W I R U

Draga , Wyb r zeże W i s ł y N r . 234-31. B iu ro , A l . Jerozol imskie 117 N r . 1,03-65.

Wa r s zawa , Te le fony:

S T A N I S Ł A W W Ł O D A R C Z Y K W a r s z a w a Bernardyńska 40, t e l . 9.34-81

P r z e d s i ę b . r o b o t z i e m n y c h , b e t o n . D o s t a w a ż w i r u , p i a s k u i k a m i e n i a

Patent, stropy syst. „ R e c o r d " Patent 42096 „ „Primapol" „ 10405 „ „Po lon ia " „ 14400

w ł. p a t . I n ż . J . S T E F A N I D E S Warszawa, u l . » ierzbowa 6. Tel . 670-94.

Studnie artezyjskie i badania gruntu

J . P R Z E Ź D Z I E C K I P R Z E D S I Ę B I O R S T W O W I E R T N I C Z E

W a r s z a w a , u l . J a n a K a z i m i e r z a 13 na W o l i . T e l . 650-24. W i e r c e n i e s t u d n i , b a d a n i e g r u n t u — narzędz ia w i e r t n i c z e .

B I U R O H Y D R O L O G I C Z N O - I N Ż Y N I E R S K I E

R Y C H Ł O W S K I i S-ka, Sp. z o. o. W a r s z a w a , u l . K r u c z a 24, teł. : 810-24 i 965-15.

B a d a n i a g r u n t u pod budowle . L a b o r a t o r i u m g run to znawcze . A n a l i z y g r u n t u f i z y k o - me­

chan iczne . E k s p e r t y z y .

Szkło

SZKŁO ok ienne maszynowe , szybowe p rasowane dostarcza ła

B E L G . S. A . P O L U D . P O L S K I C H H U T S Z K L A N Y C H H u t a w Ząbkow i cach , t e l . 11 — szk ło o k i e n n e H u t a w S z c z a k o w i e t e l . 16 —• szk ło p r a s o w a n e

M A Ł O P O L S K I E F A B R Y K I S Z K L Ą S p . z o. o. H u t a w S z c z a k o w i e t e l . 16 — szk ło o k i e n n e

B I U R O S P R Z E D A Ż Y : W a r s z a w a , B r a c k a 5, t e l . : 9.60-64; 9.57-38 ; 9.56-28.

Piece

...tańsze od ceramicznych z kafli stahnnjch

„PIECE SZRAJBERA" Sp. z o. o.

Warszawa, Grójecka 35. tel. 9-20-33.

Posadzki i stolarszczyzna

SZKŁO B U D O W L A N E T . D E G E N S Z A J N

S p . z o. o. W a r s z a w a , G ran i czna 1, te l . : 5-39-59 i 2-09-65.

Przedstawicie lstwo hu t : S Z C Z A K O W A I Z Ą B K O W I C E .

P r z e m y s ł S z k l a r s k i i F a b r y k a L u s t e r S Z U L C 1 S k a s P . z o . o . Warszawa Nowy-Śwla t 48 Te l . 265-94 S z y b y i l u s t r a R o b o t y s z k l a r s k i e

Wapno

K A D Z I E L N I Ą Sp. Akc. W A R S Z A W A , u l . B o d u e n a 1, t e l e f o n y : 6 6 1 - 0 5 1 6 0 1 - 1 9

Zakłady Wapienne w Kadzjetn! pod Kielcami

^n/^VF*l\I^J ° n a j w y ż s z e j w y d a j n o ś c i

Wytwórnia p o s a d z e k d r z e w n y c h B~C 3 E l A BEDNARCZYK W a r s z a w a - P r a g a , u l . K a f u s z y ń s k a 7, t e l . 10.11 54

P o a d z k i d ę b o w e , k l e p k o w e , t a f l o w e o z d o b n e , i l o r u i e r o w e s a l o n o w e .

Z A K Ł A D Y P R Z E M Y Ś L U D R Z E W N E G O

SP- A k c . „GLOEH" " » Zarząd i B i u r o : W a r s z a w a , Kowieńska 5/7. T e l . : 10.10-63 i 10.01-4> W A R S Z A W A : F a b r y k a stolarska F a b r y k a posadzk i : H E N R Y K O M

O K N A - DRZWI - PARKIET Masowa produkcjo

D Z I A Ł B U D O W L A N Y M E C H A N I C Z N E ZAKŁADY STOLARSKIE G R O D N O UL. ARTYLERYJSKA 6

Ceny konkurency|n€

Y „ZJEDNOCZENIE" TEL 15C

Stropy

P A T E N T O W A N Y S T R O P „P R I M A P O L "

l e k k i n i e a k u s t y c z n y , r ó w n y w c e n i e drew u l a n y m , s t o s o w a n y d o rozpiętośc i 12 rp W l a ś ć . pat. S. S T O B I E C K I . W a r s z a w a u l . Hoża 19 m . 12, godz. 8 — 9.™ i 17 — 19

T e l . 9-38-81.

Z A K Ł A D Y P R Z E M Y S Ł O W E K O P R I . " IŁ. MARMUŃU;PIECE W A P I E N N E Z A R Z Ą D : W A R S Z A W A , == u l . Z I E L N A 6 #

„SITKÓWKA" TEL. 6.89-74

& a p r v * b u d o - l a n e , r o l n i c z e , c h e m i c z n e . T ł u c z e ń d o i i r 6 j r ż e l a z n y c h I b i t y c h , d o b e t o n u i z e l h e t u n ó w . M a i n i n r w b l o k a c h , p ł y . i o b r ó b .

W A P N O B U D O W L A N E P I E R W S Z O R Z Ę D N E J J A K O Ś C I — C E N Y K O N K U R E N C Y J N E

Zakłady W a p i e n n e „ W A P N O R U D " S. A . W a r s z a w a , Trębacka 15, tel . 611-04.

Wyświetlanie rysunków

mm W Y Ś W I E T L A N I E P L A N Ó W , R Y S .

T E C H N . I M A P O R A Z O P R A W A

„ K O P J A" Warszawa , u l . Nowogrodzka 17, n i . 17 (parter),

tel. 9.04-74

Żaluzje

„JARCEL" W a r s z a w a , Zamenhofa 41, teł. 11-77-07. w ł . : Z . Ja rn i ck i

W y t w ó r n i a p a t e n t o w a n . k r a t ża luz jowych żelazn, d o o k i e n i d r z w i m i e s z k . i s k l e p , i żaluzj i d r e w . l e t n i c h i z i m o w . Ślusarka b u d o w l a n a

łac;:nie z r o b o t a m i z m e t a l i pó łsz lache tnych .

MASZYNY BUDOWLANE

B e t o n i a r k i , wyciągi, pompy w i r n i k o w e i d ja -

f r a gmowe , S i l n i k i , benzynowe i e l ek t r yc zne ,

maszynk i do cięcia i gięcia żelaza,do k l i n o w a ­

n ia d r z e w a , do n a t r y s k i w a n i a f asad , do bie­

l en i a i d e z yn f ekc j i budynków,nowe i używa­

n e po okazy jnych cenach dostarcza :

B i u r o T e c h n i c z n e Inż. Józef W e i n g r i i n , K raków , P l ac G rob l e 19 teł . 12145

O r y g i n a l n y

R U B E R O I D N a j l e p s z y i najtańszy materjał do k r y c i a dachów O d 40-stu ta t we w s z y s t k i c h k r a j a c h naj lep ie j z a ­prowadzony . O d p o r n y n a działania a tmos fe ryczne — bezwonny . P r z y upa le n ie ścieka. R y n n y dacho­we są zawsze czyste . Zużyć go można do każdego d a c h u , bez różnicy pochyłości. D o b r y środek i zo la ­cy jny na ciepło i mróz. „ R u b c r o i d " przez szereg la t n ie w y m a g a konse rwac j i . — Zniżka p r e m j i ase­k u r a c y j n y c h , gdyż , ,Rubero id ' ' należy do g a t u n k u twardego dachu .

I M P R E G N A C J A S p z o o . F a V Y D G o s u z c r z ° l d u

Na Warszawę biuro sprzedaży: ul . Chmielna 23, tel. 210 94.

Każda rolka oryginalnego R u b e r o i d u jest zaopatrzera w e w n ą t r z s t e m p l e m , , l< U B E R O I D ' ' .

f i l i i

B R A C I A J E N I K E F A B R Y K A DŹWIGÓW

SPÓLKfl ftKCYJMfi

W f l R S Z f . W f l Z A R Z Ą D : A L . J E R O Z O L I M S K I E 20. Tel .2-20-00i629-64. A d r . t e l cg r . „Brajenike W a r s z a w a "

D Ź W I G I O S O B O W E i T O W A R O ­W E . W C I Ą G I

E L E K ­T R Y C Z N E .

D Ź W I G N I K I w s z e l k i c h t y ­pów, ręczne e l e k t r y c z -n e, t r a n s m i ­syjne i hy­

drau l i c zne . Ł A Ń C U C H Y .

N A R O Ż N I K I d o m u r u L I S T W Y d o s t o p n i D O S T A W A Z E S K Ł A D U F i r m a odzna­czona wie lo­m a meda lami z ł o t y mi.

M E N C K < 5 v H A M B R O C K A L T O N A - H A M B U R G

W Y Ł Ą C Z N I P R Z E D S T A W I C I E L E : : 5 r a c i a J E N I K E , F a b r y k a D ź w i g ó w , S p ó ł k a A k c y j n a w War szaw ie . Zarząd. A l , Jerozolimskie 20. Nr. Nr. telefonów 2 - 2 0 - 0 0 i 6 - 2 9 - 6 4 .

PRZEGLĄD BUDOWLANY B U I L D I N G R E V I E W - R E V U E D U B A T IM E N T • B A U R U N D S C H A U M I E S I Ę C Z N I K P O Ś W I Ę C O N Y S P R A W O M B U D O W N I C T W A

K O M I T E T

O R G A N S T O W . Z A W . P R Z E M Y S Ł . B U D . R. P. I D E L E G A C J I S T . Z . P. B. R. P.

W Y D A W A N Y P R Z Y W S P Ó Ł P R A C Y P O L S K I E G O Z W . I N Ż . B U D .

R E D A K C Y J N Y : H . M A R T E N S , S . P R O N A S Z K O . F . O P P M A N

R E D A K T O R: I N Ż . J . L U F T . W Y D A W C A : S T O W A R Z Y S Z E N I E Z A W . P R Z E M . B U D . R. P.

R e d a k c j a i A d m i n i s t r a c j a : W a r s z a w a , W i d o k 2 2 . T e l e f o n N r . 5 . 2 6 - 5 0 i 2 . 8 7 - 0 0 . P. K . O . N r . 1 9 . 4 1 0

P r e n o m e r a ł a r o c z n a z ł . 3 0 . ł q c z n i e z d o d a t k i e m „ B I U L E T Y N P R Z E T A R G O W Y " z ł . 4 8 .

ZESZYT 3 WARSZAWA, 25 MARCA 1936 R O K VIII

Nauńązując do odezwy, zamieszczonej na ivstępie poprzedniego zeszy­tu, serdecznie witamy tut naszych lamach wydawnictwo Biuletynu energicz­nie i twórczo pracującego Polskiego Zw. Inż. Budowlanych. Powtarzamy, wyrażone uprzednio przekonanie, iż zainicjoioana w ten sposób bliższa, współpraca wyjdzie na pożytek wspólnych naszych celów: postępu techni­ki, organizacji i gospodarki budowlanej.

PREZYDJUM STOW. ZAW. PRZEM. BUD. R. P. REDAKCJA PRZEGLĄDU BUDOWLANEGO

SPRAWY BUDOWNICTWA NA NARADZIE GOSPODARCZEJ N a r a d a Gospodarc za , zwołana przez Rząd w d n i a c h

28/11 — 2/III 1936, miała nace lu we wspólnych ob­r a d a c h p r z eds t aw i c i e l i życia gospodarczego i Rządu z a ­stanowić się n a d p r z y c z y n a m i hamującemi n a t u r a l n y roz­wój życia gospodarczego i wysunąć te, z d a n i e m z e b r a n y c h , najważniejsze wy tyczne , które w o p a r c i u o po tenc jona lne siły ekonomiczne na jpewn i e j prowadzą do zwiększenia do­chodu społecznego.

Ze sprawozdań p i s m codz i ennych i t r a n s m i s y j r ad j o -w y c h C z y t e l n i c y n a s i znają zapewne zasadn i c zy p r zeb i eg o b i a d , a p r z edewszys tk i em zasadn icze przemówienie pp Ministrów i głównych reprezentantów samorządu gospo­darczego.

Uważając z a t em tę część ob rad z a ogólnie znaną, p r z y t o c z y m y te j e j f r a g m e n t y , które wiążą się już bezpo­średnio z b u d o w n i c t w e m i przemysłem b u d o w l a n y m , a któ­re w ogólnych s p r a w o z d a n i a c h n ie mogły być dostatecz­n i e (podkreślone. Są to s p r a w y dotyczące i nwes t y c y j p u ­b l i c z n y c h , któremi zajmowała się I l - a p o d k o m i s j a IV -e j K o m i s j i ,

P u n k t e m wyjścia ob rad tej p o d k o m i s j i były zarówno wstępne dek l a ra c j e Rządu z p i e rwszego d n i a o b r a d j a k i r e f e r a t y wygłoszone przez pp . M o r a w s k i e g o , Sławińskie­go, Stypińskiego. i M a r t i n a n a ' wspólnem pos iedzen iu c a -/ej IV - e j K o m i s j i . t

Odnośnie s p r a w y inwes t ycy j p u b l i c z n y c h zarówno oświadczenia pp . Ministrów j a k i w n i o s k i referentów pod­kreśliły wagę i c h j a k o bezpośredniego i na j p ewn i e j d z i a ­łającego i m p u l s u d l a całego życia gospodarczego. Z tego też powodu , uważając użycie t a k skutecznego środka za kon i e c zny e lement a k t y w n e j p o l i t y k i gospodarcze j Rządu,

wszyscy w y p o w i a d a l i s ic z a w y k o r z y s t a n i e m go w j a k na jszersze j mierze .

Tego rodza ju zgodna o p i n j a m u s i nas cieszyć t o m bardz i e j , iż w okres ie k r y s t a l i z o w a n i a się p r o g r a m u obec­nego Rządu mogliśmy żywić obawy, iż mogą n a n i m za ­ważyć poglądy t y c h doktrynerów gospodarczych , którzy chc i e l i ożywienie życia gospodarczego pozostawić j edyn i e a u t o m a t y c z n e m u działaniu sił ekonomic znych . Z tak i ego poglądu mogło wynikać, iż jpaństwo, n ie mając n a to środ­ków w budżecie, pow inno się obecnie wstrzymać od wsze l ­k i e j działalności i nwes t y c y jne j .

SzczęśMwie Rząd już w pop r z edn i ch s w y c h enunc j a ­c jach odgrodził się od t y c h krańcowych, a mało życiowych poglądów. Z n a n a jest w tej m a t e r j i o p i n j a p. W i c e p r e m -j e r a . T u p o z w o l i m y sobie zwrócić uwagę, iż p. M i n i s t e r R o l n i c t w a w w y w i a d z i e , u d z i e l o n y m Gazec ie P o l s k i e j (26 lutego 1936) , wypowiedział się zdecydowan ie z a robo­t a m i p u b l i c z n e m i . O to os ta teczny wn iosek tego w y w i a d u k i e r o w n i k a r e s o r t u , broniącego interesów w s i :

„Poruszałem tylko niektóre czynniki kształ­tujące rynek wewnętrzny — między nimi do naj­ważniejszych zaliczam procesy inwestycyjne One właśnie, rozszerzając rynek pracy, wybitnie potęgują spożycie żywności i umożliwiają pod­niesienie poziomu cen w rolnictwie, a bez tej zmiany obracać się będziemy w blędnem kole."

B a r d z o również był z n a m i e n n y artykuł znanego eko-n e m i s t y p. H . T e n e n b a u m a w K u r j e r z e W a r s z a w s k i m n a t ema t robót i n w e s t y c y j n y c h . U c z o n y t en , z n a n y ze swych

80 w n i k l i w y c h syntez ekonomic znych i obszernych p r a c z dzie­d z i n y p o l i t y k i gospodarcze j , wypowiedział znamienną o-pinję, która wobec p e w n y c h asce t y c znych d o k t r y n ekono­m i c z n y c h b r z m i p r a w i e j a k herez ja . T w i e r d z i on bow iem, iż c z e rpan i e przez Rząd pieniędzy z r y n k u n a cele inwe­s tycy j p u b l i c z n y c h n ie osłabia r y n k u k redy towego w o-becnych w a r u n k a c h lecz p r z e c iwn i e jest j e d y n y m środ­k i e m cło p o w s t a w a n i a n o w y c h wkładów. Oto dwie dosłowne cy t a t y z tego artykułu:

„Miejmy nadzieję, że po pierwszych zapo­wiedziach inwestycyjnych p. Kwiatkowskiego, chwilowem ich zarzuceniu, a potem ponownem ich nieśmialem podjęciu, polityka państwowa zdecyduje się na śmielsze i wyraźniejsze posu­nięcia kredytowe".

„...gdyby skarb nie zaciągał był kredytów, a zatem mniej wydawał w okresie kryzysu, lud­ność nie byłaby w stanie w dotychczasowych roz-miarach gromadzić oszczędności".

l ' o tej samej l i n j i szły w n i o s k i w s z y s t k i c h referentów n a k o m i s j i I V - e j , które w d a l s z y m ciągu p r z y t a c z a m y .

W n i o s e k p. M o r a w s k i e g o p r z e d s t a w i c i e l a r o l n i c t w a brzmiał następująco:

„Uznając w i n w e s t y c j a c h ^publ icznych ważny i i s to t ­ny c z y n n i k , wpływający dodatn io n a życie gospodarcze i siłę nabywczą ludności w i e j sk i e j należy j e d n a k ustalić, że środki n a inwes tyc j e pub l i c zne n ie p o w i n n y obciążać budżetu S k a r b u Państwa z wyjątkiem t y c h i n w e s t y c y j , które n a mocy obowiązujących u s t a w w i n n y być f i nanso ­w a n e ze środków budżetowych. Inwes tyc j e pub l i c zne po­w i n n y być dokonywane w r a m a c h k i l k u l e t n i e g o p l a n u , uwzględniającego hierachję potrzeb k r a j u zarówno w za -k tes i e urządzeń t e chn i c znych , usprawniających obroty n a r y n k u wewnętrznym, j a k i w zakres i e robót p u b l i c z n y c h w na j s z e r s z em znac z en iu tego słowa, a równocześnie po­w i n n y — oprócz wiązania jaknajwiększej l i c zby rąk ro -bocznych — pociągnąć za sobą możliwie znaczne pośrednie; pobudzan ie życia gospodrczego , a wszczególności i n i c j a t y ­w y p r y w a t n e j . Zarówno zasadn i c z y k i l k u l e t n i p l a n inwe ­s t y c y jny , j a k i co roczna r e a l i z a c j a tego p l a n u w i n n y być us ta l one w ścislem p o r o z u m i e n i u z p r z e d s t a w i c i e l a m i ży­c ia gospodarczego " .

P a n Stypiński w j e d n y m z s w y c h wniosków podkre ­

ślił potrzebę:

„uprzywilejowania poda tkowego n o w y c h inwes t ycy j przemysłowych w drodze u s t a l e n i a k o r z y s t n i e j s z y c h n o r m a m o r t y z a c y j n y c h p r z y potrąceniach od pods t aw w y m i a r u p o d a t k u dochodowego, zwłaszcza n a rzecz i n w e s t y c y j , któ­r a służyć mają działom p r o d u k c j i , do tychczas w Polsce nieistniejącym"

Duży dział swego r e f e r a t u p. Sławiński poświęci! i n ­wes t y c j om p u b l i c z n y m , który o n i c h powiedział iż

„nie mogą one zastąpić no rma lnego r o zwo ju obrotów gospoda r c z y ch , a le mogą rozwój t en przyspieszyć i ułat­w ić " .

D o ważniejszych wniosków w s p r a w i e i nwes t y c y j p u ­

b l i c z n y c h , należą następujące zgłoszone p r ze z p Sławiń­

sk i e go : „Wyda j e się ce lowem rozważenie z a g a d n i e n i a p r z e ­

kształcenia F u n d u s z u P r a c y n a instytucję przedewszyst-k i e m finansową, której wpływy służyłyby głównie n a o-p rocen twan i e i amortyzację kredytów, zaciąganych n a i n ­wes tyc j e pub l i c zne , co pozwoliłoby n a u r u c h o m i e n i e więk­szych kapitałów n a t en cel .

Inwes tyc j e pub l i c zne w i n n y zmierzać do ułatwienia

1 9 3 6 R. - P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y

obrotów gospodarczych , s t w a r z a n i a n o w y c h możliwości z a t r u d n i e n i a o raz podnoszen ia p o z i m u c yw i l i z a c y jn ego ludności.

Do tego t y p u inwes t y cy j należy budowa c en t r a l ener­ge t yc znych , inwes tyc j e k o m u n i k a c y j n e , b u d o w a rzeźni, chłodni i t, p.

Do inwes t ycy j p u b l i c z n y c h w i n i e n być przyciągany kapitał p r y w a t n y n ie w f o rm i e robót lub dos taw k r edy t o ­w a n y c h , a le p r z edewszys tk i em przez udz i e l an i e koncesy j n a przedsiębiorstwa o cha rak t e r z e użyteczności pub l i c zne j ( e l ek t rownie , gazown ie i t. p. ) .

Inwestyc je pub l i c zne w i n n y mieć n a celu dan ie j edno­czesnego i m p u l s u j a k n a j l i c z n i e j s z y m d z i ed z inom gospo­d a r s t w a narodowego . D l a t e go też należy unikać p r z esady w s t w a r z a n i u z a t r u d n i e n i a bezpośredniego, a na t om ias t dą­żyć do wywołania największego z a t r u d n i e n i a pośredniego.

Inwes tyc j e pub l i c zne p o w i n n y być p rowadzone n a j i n ­t ensywn i e j w ok r esach sezonowego w z r o s t u bezroboc ia .

Inwes tyc j e pub l i c zne w i n n y być p rowadzone z zacho­w a n i e m pewne j ciągłości. Z tego względu należy rozpo­czynać t y l k o te inwestyc je , co do których istnieją całkowicie opracowane p l a n y techn iczne o raz zupełnie konkre tne możliwości f i nansowe zakończenia danej i n w e s t y c j i w n o r ­m a l n y m d l a n ie j c zas i e " .

Obok samego z a g a d n i e n i a jakości i r o z m i a r u inwe­s tycy j p u b l i c z n y c h n a Zjeździe poruszoną była s p r a w a sposobu i c h z l e can ia .

I m p u l s do tej d y s k u s j i dał p. M i n i s t e r Górecki, który oświadczył, iż s p r a w a u r e g u l o w a n i a dz i edz iny z l ecen ia rebót p u b l i c z n y c h jest n a wa r s z t a c i e M i n i s t e r s t w a P r z e ­myślu i H a n d l u .

T ę sprawę omówił również w s w y m re f e rac i e p. Sła­wiński, który postawił następujący wn i o s ek :

„Na leży wydać rozporządzenie wykonawcze do u s t a w y 0 p r z e t a r g a c h i dos tawach n a rzecz państwa, samorządów

1 i n s t y t u c y j p u b l i c z n y c h . Zasadą każdego p r z e t a r g u m u s i być, że rozstrzygają

i n d y w i d u a l n e w a l o r y dane j o f e r t y p r z y j e d n a k o w y c h w a ­r u n k a c h o b j e k t y w n y c h — p r a w n y c h i gospodarczych — d l a w s z y s t k i c h oferentów.

U s t a w a w s p o m n i a n a n a tej zasadz ie j es t o p a r t a , a bez rozporządzenia wykonawczego pozostaje martwą l iterą".

W m o t y w a c h do tego w n i o s k u re f e rent , b y n a j m n i e j n ie reprezentujący przedsiębiorców b u d o w l a n y c h powie­dział między i n n e m i :

„Dotychczas n i e zostało wydane rozporządzenie w y k o ­nawcze do u s t a w y o p r z e t a r g a c h i d o s t awach n a rzecz państwa, samorządu i i n s t y t u c y j p u b l i c z n y c h , a p r a k t y ­k a codz i enna w y k a z u j e , że w w i e l u w y p a d k a c h p r z e t a r g i te p r z e p r o w a d z a n e są z p u n k t u w i d z e n i a gospodarc zego— źle. Sensem p r z e t a r g u jest , aby t en , k t o go rozp i su j e uzy ­skał możliwie najniższą cenę od oferentów. Możliwie n a j ­niższą. T y m c z a s e m wobec b r a k u rozporządzenia wyko ­nawczego do u s t a w y , która tę zasadę uzna je , wytwarzają się sy tuac j e , że n a p r z e t a r g osiągana zostaje c e n a n i e ­m o ż l i w i e n i s k a (podkr . nasze — p r z y p . r e d ) , to znaczy t a k a , która powoduje a lbo b a n k r u c t w o pode jmu­jącego pracę czy dostawę, a lbo zle w y k o n a n i e zamówienia. Jes t to p o l i t y k a wręcz sp r zec zna z zasadą rentowności a p r z y t e m narażająca s k a r b i i nne i n s t y tuc j e pub l i c zne n a poważne s t r a t y " .

J a k więc w i d z i m y ws zys tk i e s p r a w y gospodarcze , do­tyczące inwes t y cy j b u d o w l a n y c h , znalazły n a N a r a d z i e do­bre oświetlenie i należytą motywację. P o z w a l a m y sobie to krótkie s t reszczen ie j ednego o d c i n k a obrad tego se jmu go­spodarczego zakończyć cytatą z P o l s k i Z b r o j n e j :

P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y - 1 9 3 6 R. 81

„Narada gospodarcza zakończyła swe prace. Pozostawia ona po sobie szereg rezolucyj, opra­cowanych i przyjętych przez poszczególne ko­misje. Nie wchodząc narazić szczegółowo w treść tych rezolucyj, należy stwierdzić, że stanowią one bogaty materjał dła pracy rządu w dziedzinie gospodarczej. Chodzi teraz tylko o tot by ten ma­terjal został całkowicie wykorzystany. Mowa, wygłoszona przez pana premjera Kościałkow-skiego na zamknięcie narady, pozwała żywić w tym kierunku nadzieję".

Jesteśmy przeciwnikami nieprzemyślanych jednostronnych eksperymentów w dziedzinie ży­cia gospodarczego. Nie wolno tego jednak rozu­mieć, jako zachęty do bezczynności i spokojnego snu. .Wprost .przeciwnie. .M i ę d z y. . c k s-p e r y m e n t o w a 71 ie m ,u a krótką

metę, a. beż czynnością, .jest m 0 e. m i e j s c a. u. a r a c. j o n. a l. n c 0-żywienie i rozszerzenie na­szej całej produkcji,. Ina to c z e k a m y..." (podkreśl, nasze — p r z y p . red . ) .

N a p o d k o m i s j i i nwes t y cy j p u b l i c z n y c h inż. L u f t wy ­głosi ! następujące przemówienie w s p r a w i e planowości w inwes tyc j ach pub l i c znych i w s p r a w i e s ys t emu i ch z l e c en i a :

,/Cieszę się, iż z godna o p i n j a p r z eds t aw i c i e l i Rządu i życia gospodarczego , wyrażana w okres ie poprzedzającym nasze ob rady j a k i w do t ychczasowych n a s z y c h n a r a d a c h n a t ema t konieczności r o z w i j a n i a obecnie i nwes t y cy j p u ­b l i c z n y c h , z w a l n i a mnie od po t r z eby p o w t a r z a n i a u z n a n y c h argumentów n a t en t emat .

S k o r o zgodziliśmy się, iż s tosowanie obecnie i nwes t y cy j p u b l i c z n y c h jest najważnieszym, n a j s k u t e c z n i e j s z y m i n a j ­szybc ie j działającym środkiem pobudzen i a całego życia go­spodarczego , pozostają t y l k o kwest j e jakości i ilości objek-tów j a k również r a c j o n a l n y c h metod r e a l i z a c j i p l a n u inwe -.stycjnego.

T e m a t p i e r w s z y należy do z a k r e s u decyz j i Rządu, któ­r y w te j m ie r ze złożył p r z ed n a m i oświadczenia wychodzące z po t r z eby u z g o d n i e n i a d w u słusznych z a s a d : gospodarcze­go znaczen ia i nwes t y c y j i o chrony r y n k u pieniężnego.

W mo j em krótkiem przemówieniu zajmę się równie ważną kwestją metod r e a l i z a c j i p l a n u inwes tycy jnego .

W p l a n i e n a r a d i w odbyte j już do tychczas d y s k u s j i g ene ra lne j sta le słyszymy słowa „program i n w e s t y c y j n y " . Słowo to może d z i w n e m się wydawać w n a s t r o j u tej s a l i , w której napewno n i e przeważają zwo l enn i cy t. zw . gospo­d a r k i p l anowe j .

Jeżeli z a t em d l a z a g a d n i e n i a i nwes t y cy j p u b l i c z n y c h r o b i się j a k d y b y wyjątek w z a s a d n i c z y m światopoglądzie, to n ie dz ie je się to p r z y p a d k o w o . U podłoża tego t k w i świadome, a często może t y l k o podświadome przeświadcze­n i e , że w j a k i m k o l w i e k u s t r o j u żyjemy inwes tyc j e pub l i c zne b c z p r o g r a m o w o rea l i zowane są w dużym s t o p n i u m a r n o ­t r a w s t w e m g ros za pub l i cznego .

N i e chcąc wyważać o t w a r t y c h d r z w i n i e będę p r z y t a ­c z a ! przykładów z nasze j dotychczasowe j p r a k t y k i , które w sposób bijący w oczy przekonują o prawdziwości tego t w i e r d z e n i a . Zmieniając nieco p a r a d o k s p . m i n . M a t u s z e w ­sk iego , można o i n w e s t y c j a c h p u b l i c z n y c h powiedzieć, iż le­piej jest , gdy niedoskonały ich p r o g r a m jest konsekwentn ie r e a l i z o w a n y , niż g d y nawet na j l eps zy p r o g r a m już po r o k u się załamuje.

Przykładem konsekwentne j r e a l i z a c j i p r o g r amowe j j es t G d y n i a , która w b r e w n i e d o w i a r k o m z a i n i c j o w a n a przez m i n . K w i a t k o w s k i e g o dziś j es t naszą chlubą a przede­w s z y s t k i e m podporą naszego h a n d l u zag ran i c znego . P r z y ­kładów u j e m n y c h n i e chcę przytaczać, gdyż są znane . Wskażę t y l k o n a os ta tn io z ano t owany u j e m n y ob jaw , ,iż w d w u l e t n i m p r o g r a m i e d r o g o w y m już w początku d r u g i e ­go sezonu budow lanego zaszła po t r zeba r e s t r y k c y j ilościo­w y c h w z a w a r t y c h i będących w t r a k c i e r e a l i z a c j i u mo ­w a c h b u d o w l a n y c h .

J a k o stojący b l i sko procesu r e a l i z a c j i programów b u ­d o w l a n y c h mogę do t y c h o c z yw i s t y ch twierdzeń dorzucić t y l k o trochę u w a g i spostrzeżeń n a t emat wpływu i s t n i e n i a p l a n u l ub jego b r a k u n a pracę a p a r a t u wykonawczego , a p r z e d e w s z y s t k i e m n a e fekt tej p r a c y , której w y r a z e m ze­wnętrznym jes t koszt budowy .

Ponieważ w dotychczasowe j a k c j i i nwes t y cy jne j c i a l p u b l i c z n y c h przeważała racze j dorywczość i b r a k konsek-w e n c y j , więc w r o z u m o w a n i u m o j e m mogę racze j oprzeć się n a komp l eks i e u j e m n y c h skutków w te j dz i edz in ie .

Zewnętrznymi o b j a w a m i bezprogramowości w z a t r u d ­n i e n i u a p a r a t u przemysłowego budowlanego są w a h a n i a se­zonowe i k o n j u n k t u r a l n e w t y m dz ia l e p r o d u k c j i .

Krótki nasz sezon b u d o w l a n y j es t jeszcze skłócany przez t e chn i c zn i e i o r g a n i z a c y j n i e niewytłumaczone z j aw i s ­ko s k u p i a n i a robót b u d o w l a n y c h w d r u g i e j po lowie sezonu. Ilość robotników z a t r u d n i o n y c h n . p. w październiku jes t zawsze k i l k a k r o t n i e wyższa od ilości i c h w k w i e t n i u .

Również w a h a n i a z r o k u n a r o k są w b u d o w n i c t w i e n a -szem bezprzykładnie w i e l k i e , a są one w y n i k i e m tego, iż do tychczas o i n w e s t y c j a c h p u b l i c z n y c h myślano n i e j a k o 0 p r o g r a m i e t y l k o j a k o o doraźnem działaniu, które się decydowało w o s t a t n i m momenc ie i to pod wrażeniem ro z ­m a i t y c h d o k t r y n budżetowych, oscylujących od radosne j twórczości do bezmyślnego n a t y m o d c i n k u z a c i s k a n i a p a ­sa . " !

E f e k t tego s t a n u rzeczy j es t , iż a p a r a t realizujący p r o g r a m y i n w e s t y c y j n e p r a c u j e w w a r u n k a c h n i eno rma l ­n y c h , które go dezorganizują ,a w konsekwenc j i prowadzą do gospodarczo u j e m n y c h skutków.

P r z y o g r a n i c z o n y m czas ie p r a c y r o b o t n i k a b u d o w l a ­nego p lace jego muszą być t r z y m a n e n a względnie wyso ­k i m poz iomie , co podnos i koszt budowy , a r o b o t n i k o w i n i e z a p e w n i a odpow i edn i ch zarobków w s k a l i r oczne j . O d b i j a się to również n a poz iomie p r z y g o t o w a n i a f achowego ro­botników b u d o w l a n y c h , n a i c h przywiązaniu do z a w o d u i j es t oczywistą przeszkodą w dopływie wartościowego m a ­t e r j a l u ludzk i e go do tego gospodarczo ważnego działu p r o ­d u k c j i .

Z m i e n n e i n i epewne z a t r u d n i e n i e u t r z y m u j e w a r s z t a ­t y p r o d u k c j i n a n i s k i m poz iomie wyposażenia t echn icznego 1 o rgan i zacy jnego . Istniejący układ r z ec zy j es t w r o g i e m w s z e l k i c h a m b i c j i , wykraczających ponad prymitywność najniższego szczebla .

N i e mogę n i e podkreślić p r z y t j j o k a z j i fałszywej p o ­l i t y k i z l e c a n i a robót przez rękę publiczną, która tego s t a n u rzeczy n i e t y l k o n i e p o p r a w i a a le jeszcze pogłębia p r ze z b r a k z r o z u m i e n i a d l a po t r zeby podn i es i en ia o r gan i zacy jne ­go przemysłu budowlanego , Z największą z a t em radością dowiedzieliśmy się wczo ra j z ust p. m i n . Góreckiego, iż

82 prace n a d z a g a d n i e n i e m sposobu z l e c a n i a robót są n a w a r ­sz tac ie p r a c y M i n . Przemyślu i H a n d l u .

Sadzę, iż p r z y u r e g u l o w a n i u tego z a g a d n i e n i a muszą być wzięte pod uwagę główne pods tawy gospodarcze tkwią­ca u pods taw sposobu z l e can i a robót p u b l i c z n y c h i r e a l i ­z a c j i umów n a tej pods taw ie z a w a r t y c h .

P r z e t a r g p u b l i c z n y , będący u nas w b r e w słusznym po­s t u l a t o m przemysłu najczęściej stosowaną, formą w y b o r u w y k o n a w c y , r ea l i zu j e spotęgowaną zasado wo lne j k o n k u r e n ­c j i , przeciwstawiając każdemu po j edynczemu zapo t r zebowa­n i u całą rozporządzalną podaż. W budown i c tw i e , z a w i e r a się umowę n a objekt , który m a być dop iero w y p r o d u k o w a ­n y . W r e s z c i e w u m o w a c h n a r obo t y pub l i c zne p r z e c i w s t a ­w i en i są sobie k o n t r a h e n c i o zgoła nierównej wadze gospodarcze j .

W y n i k i e m tego jest n i e zd rowy układ gospodarczy , n a pods taw ie którego mógł n ies te ty p . d y r . Barański s tw i e r ­dzić z p r a k t y k i B a n k u Po l sk i ego , iż dos tawcy i w y k o n y w u -jący roboty d l a ręki pub l i czne j są w większości wypadków n i e p e w n y m i k l i e n t a m i B a n k u .

U s t a w a o r obo tach n a rzecz ciał p u b l i c z n y c h m u s i z a ­t e m rozstrzygającym p r z e t a r g i dać możność us t r z edz się od b r a n i a f i k c y j z a rzeczywistość, od z l ecen ia możliwych rohót po niemożliwych cenach, Wykonujący zaś u m o w y ze s t r o n y ręki pub l i c zne j muszą pamiętać, iż łatwo j e s t w p r z y p a d k u nierówności s t ron korzystać z p r z e w a g i s t r o n y s i l n i e j s z e j , a le życiu gospodarc zemu t r u d n o j es t zwalczyć ciężkie s k u t k i r o z s t r o j u stąd wynikłe.

Kończąc moje przemówienie, w którem dotknąłem k w e -s t j i planowości i racjonalności w r e a l i z a c j i p u b l i c z n y c h programów i n w e s t y c y j n y c h , pragnę jeszcze r a z wyrazić

1 9 3 6 R. - P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y

swą wdzięczność, iż dzięki r ea lne j pozyc j i Rządu i z godn i e z deklaracją jego p r z e d s t a w i c i e l a n a d z i s i e j s z em r a n n e m pos i edzen iu , inwes tyc j e przestały być ob j ek t em jałowej d y s k u s j i między sp r zec znemi d o k t r y n a m i ekonomicznemi a w d y s k u s j i nasze j dostały rumieńców, życia dzięki n a d a n i u i m p r a w d z i w e g o i c h sensu p o b u d z a n i a życia gospodarcze ­go i zwiększania z a t r u d n i e n i a .

Rozwinięte poprzedn io myśli p r z e d s t a w i a m w pos tac i następujących d w u t e z :

1) P o t r z e b a planowości i konsekwenc j i w r e a l i z a c j i i nwes t y c y j ręki pub l i c zne j obok i n n y c h ważnych względów państwowych, gospodarc zych i s o c j a lnych w y n i k a również z na j i s t o tn i e j s z y ch po t rzeb całego a p a r a t u przemysłu b u ­dowlanego , który p o s t a w i o n y wobec warunków be zp rog ra -mowości p r a c u j e n i ewyda jn i e , j es t t e chn i c zn i e i gospodar ­czo de zo r gan i z owany , co się odb i j a u j emn i e n a efekcie gos­p o d a r c z y m bieżącej r e a l i z a c j i i n a p r z y g o t o w a n i u tego a p a ­r a t u d l a czekających go dużych zadań p o k o j o w y c h j a k i związanych z obroną Państwa.

2) N a r a d a G o s p o d a r c z a w i t a z radością zapowiedź p. M i n i s t r a Przemysłu i H a n d l u podjęcia os ta t ec znych p r a c n a d w y d a n i e m przepisów w y k o n a w c z y c h do u s t a w y o robo­t a c h i d o s t awach . N a r a d a podkreśla wagę tego z a g a d n i e n i a p r z y r e a l i z a c j i p r o g r a m u inwes t y c y j b u d o w l a n y c h . W szcze­gólności ważnem jes t , b y w y d a n e p r z e p i s y zarówno ze względu n a jakość w y k o n y w a n y c h robót, j a k i ze względu n a pewność ob ro tu gospodarczego uwzględniały w dostateczne j m ie r ze n i e z d r o w y moment h a z a r d u , który w y t w a r z a p r z e ­t a r g u pewne j części oferentów i zapobiegały u j e m n y m s k u t k o m wynikającym z możliwości w y k o r z y s t a n i a p r z e w a ­g i ekonomiczne j pub l i cznego c z y n n i k a z leceniodawczego.

INŻ. I. L U F T .

II ZJAZD INŻYNIERÓW BUDOWLANYCH W KATOWICACH P r z y g o t o w a n y p r ze z P o l s k i Związek Inżynierów B u ­

d o w l a n y c h Z j a z d odbył się w K a t o w i c a c h w d n i a c h 15 — 17 lutego r. b. P r o g r a m o w o był on poświęcony s p r a w o m k o n s t r u k c y j b u d o w l a n y c h , obejmując s w y m z a k r e s e m z a ­g a d n i e n i a k o n s t r u k c y j s t a l o w y c h , żelbetowych, d r e w n i a ­n y c h , c e r a m i c z n y c h i i n n y c h . O r g a n i z a t o r z y Z j a z d u , w y s u ­wając te t e m a t y do o p r a c o w a n i a przez referentów i do d y s k u s j i w r a m a c h obrad s ekcy jny ch , wyraźnie z a znac zy ­l i , iż og ran i c zen i e t e m a t u było ce lowe i (że leży w z a m i a ­rach Związku, b y poszczególne Z j a z d y zajmowały się pew-n e m i g r u p a m i zagadnień z d z i ed z iny b u d o w n i c t w a . D o ­świadczenie tego Z j a z d u wykazało celowość t ak i e go o g r a ­n i c z e n i a , gdyż umożliwia ono s k u p i a n i e n a s a l i o b r a d t y c h , którzy się zajmują d a n y m odc ink i em , a przez to p o z w a l a utrzymać dyskusję n a odpowiednio w y s o k i m poz iomie . D r u g a ogólna u w a g a nasuwająca się w związku z o r g a n i ­zacją i p r z eb i e g i em obrad Z j a z d u do t yc zy samego w y b o r u tematów. J a k o specjalną zasługę organizatorów Z j a z d u należy uznać f a k t , iż uniknęli t r adycy jnego s zab l onu , we­dług którego nasze z j a zdy zawodowe większość c za su po­święcają kwes t j i t. zw. uprawnień. Porzucając t en jało­w y t e ren , inżynierowie zupełnie słusznie pragnęli w y k a ­zać, iż p i e r w s z y m i z a s a d n i c z y m obowiązkiem każdego zawodu jes t pielęgnowanie i p r z y c z y n i a n i e się do postę­p u powierzonego odc inka n a u k i i p r a k t y k i , k w e s t j a zaś uprawnień jes t dopiero wtórnem z j a w i s k i e m przydatności każdej g r u p y zawodowe j do w y k o n y w a n i a p e w n y c h zadań społecznych, a za t em w y n i k i e m je j p r z y g o t o w a n i a i stałe­go p r z y s w a j a n i a n o w y c h zdobyczy w i ed zy i p r a k t y k i .

O r g a n i z a c j a Z j a z d u .

O r g a n i z a c j a Z j a z d u spoczywała w rękach głównego K o m i t e t u o rgan i zacy jnego pod p r z e w o d n i c t w e m pro f . B r y ­ły i k o m i t e t u mie j scowego z d r . K a u f m a n e m n a czele. J a k zapewne n a s i C z y t e l n i c y pamiętają, jeszcze w połowic ubiegłego r o k u została w y s t o s o w a n a odezwa do całego świa­t a budowlanego bez [względu n a przynależność do t e j czy inne j g r u p y zawodowej o p r z y go t owan i e referatów n a w s p o m n i a n e wyże j t e m a t y k o n s t r u k c y j n e . N a s k u t e k t e j odezwy zgłoszono bardzo poważną ilość referatów, które po p r z e j r z e n i u p r z e z odpowiedn io w y b r a n e k o m i s j e i wy ­d r u k o w a n i u p r z e d Z j a z d e m miały być podstawą do d y ­s k u s j i w ranvach Z j a z d u .

W t en sposób uczes tn i cy Z j a z d u o t r z y m a l i do rąk 45 referatów w y d r u k o w a n y c h n a 217 s t r o n a c h f o r m a t u A 4 . R e g u l a m i n obrad przewidywał, iż r e f e ra t y j a k o upr z edn i o rozesłane n ie będą n a Zjeździe odc zy t ywane , j edyn i e re­f e r enc i m i e l i p r awo , o i l eby to u z n a l i z a ce lowe, powtó­rzyć w skrócie zasadn icze myśli s w y c h referatów. Było to zasadn iczo słuszne zarządzenie, n i e s t e t y złośliwy cho­c h l i k w pos tac i s t r e j k u d r u k a r s k i e g o pokrzyżował je n i e ­co, gdyż spowodu bez roboc ia zakładów d r u k a r s k i c h p r a ­w ie połowa t e k s t u d rukowanego mogła być doręczona ucze ­s t n i k o m Z j a z d u , dopiero tuż przed rozpoczęciem obrad. Stwierdzić j ednak t r z eba , iż s a m a f o r m a zewnętrzna w y ­d a n i a t y c h referatów dowodziła dużej staranności zarów­no w p r z y g o t o w a n i u rysunków j ak i w korekc i e . D r u k re ­feratów był pomyślany w t en sposób, by łącznie ze s t r esz -

P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y - 1 9 3 6 R. 83

czeniem d y s k u s j i i p o d a n i e m je j wniosków cale w y d a w ­n i c two mogło być opraw ione w formę książkową.

Ce l owo pomyślana i s p r a w n i e p r z e p r o w a d z o n a była również c a l a o r g a n i z a c j a z a o p i e k o w a n i a się u c z e s t n i k a m i Z j a z d u , d o s t a r c z en i a i m p o t r z e b n y c h i n f o r m a c y j , k w a t e r , p r z e p r o w a d z e n i a w s z y s t k i c h zapisów n a w y c i e c z k i i z eb ra ­nie t o w a r z y s k i e . Należy pamiętać, iż dos ta r c zony w s z y s t ­k i m u c z e s t n i k o m w y k a z z a p i s a n y c h n a Z j a z d obejmował 373 n a z w i s k . M i m o tej dużej ilości uczestników Z j a z d u i m i m o , iż o r g a n i z a t o r z y m u s i e l i się liczyć ze szczupłością rozporządzalnych środków, w s z y s c y uczes tn i cy zgodnie w y ­rażali n i e t y l k o swe zadowo len ie , a l e w p r o s t b y l i z a c h w y ­cen i organizacją Z j a zdu .

Oprócz sp rawnego dos t a r c z en i a w s z y s t k i c h w y d r u k o ­w a n y c h referatów w t e c zk ac h , wymienić t u należy s t a r a n ­n ie opracowane p r o g r a m y Z j a z d u i p r o g r a m y wyc i eczek , które w y d a n e w f o r m i e p o r t a t y w n y c h książeczek dobrze informowały o całości i w s z y s t k i c h po t r z ebnych szczegó­łach. P o n a d t o w s z y s c y uczes tn i cy o t r z y m a l i z eb rany rów­nież w t e c z k i materjał p r o p a g a n d o w y , nadesłany p r ze z producentów materjałów i k o n s t r u k c y j b u d o w l a n y c h . Z a ­znaczyć należy, iż p o z a nas z em p i s m e m również „Czaso­p i smo T e c h n i c z n e " i „Przeg ląd T e c h n i c z n y " , wydały spec­j a lne z e s z y t y z o k a z j i Z j a z d u .

P l e n a r n e pos iedzenie .

P l e n a r n e pos i edzen ia Zjazdów, z a z w y c z a j poświęcane s t e r e o t y p o w y m p o w i t a n i o m pr ze z p r z e d s t a w i c i e l i władz i o r g a n i z a c y j , mają już n a w e t swoją nazwę „pi ły z jazdo­w e j " . I w te j dz i edz in i e Z j a z d K a t o w i c k i , n ie zrywając z tradycją przemówień p o w i t a l n y c h , potrafił j e ograniczyć do akcentów bądź szczerze emoc j ona lnych bądź naprawdę interesujących.

Z e b r a n y c h ->wital n a wstępie prezes Związku pro f . P s z e n i c k i i < > propozycję zostało w y b r a n e p r e z y d -j u m Z j a z d u \ inż. T o r u n i e m n a czele, pod którego energiczn< t w e m cały p r z eb i e g ob rad nabrał wartkieg j K u s j a odbyła się s p r a w n i e . P i e r w s z y zabrał p .. K o m . O r g . pro f . Bryła, który p r z ed ­stawił g . p race p r z y g o t o w a w c z e Z j a zdu . Ko l e j no w i ­t a l i Z j a w i c ewo j ewoda S a l o n i , marszałek S e j m u ślą­sk iego , p r z eds t aw i c i e l M i n . K o m . inż. Wiśniewski, p r z e d ­s taw ic i e l e przemysłu s ta lowego i cementowego o r g a n i z a ­c y j t e c h n i c z n y c h i t. d.

N a specjalną uwagę zasługuje o r y g i n a l n e w treści i w piękną formę ujęte przemówienie inż. A . E i g e r a , któ­r y witał Z j a z d w i m i e n i u przemysłu cementowego. S t w i e r ­dził on , iż z asadn i c z em zadan i em poszczególnych g r u p producentów jes t s z l a che tna r y w a l i z a c j a w k i e r u n k u j ak na j lepszego obsłużenia potrzeb r y n k u i k o n s t r u k t o r a . P o ­z a t e m zwrócił uwagę, iż obowiązkiem p r o d u k c j i j es t do­stosować się do ogólnego p o z i o m u cen, gdyż w p r z e c i w ­n y m ra z i e b u d o w n i c t w u g r o z i co fan ie się do p r y m i t y w ­n y c h materjałów i k o n s t r u k c y j .

O b r a d y sekcy jne .

W myśli p r o g r a m u w s z y s t k i e r e f e r a t y zostały podz ie ­lone między c z t e r y sekc je ; ogólną, stalową, żelbetową i i n ­n y c h k o n s t r u k c y j , które obradowały ko l e jno .

Zdając sprawę a ob rad s ekcy jnych , m u s i m y się z a ­s t r zec , iż n ie jesteśmy w możności zdać s p r a w y a n i ze w s z y s t k i c h interesujących re f e ratów, a n i też zobrazować całości ożywionej d y s k u s j i , która w ciągu d w u d n i o b r a d utrzymywała ca l a salę w pełni napięcia. Z a t r z y m a m y się za t em t y l k o n a niektórych żywszych m o m e n t a c h d y s k u s j i ,

b yna jmn i e j nie wyróżniając tern s a m e m t y c h c zy innyc/ i referatów.

N a sekc j i ogólnej w dz i a l e wpływu k o n s t r u k c y j n a rozwój a r c h i t e k t u r y mieliśmy t y l k o j eden r e f e ra t Inż. H e m p l a , który wykazał w n i m , iż rac j ona lne k o n s t r u k c j e są j e d n e m ze źródeł p o w s t a w a n i a n o w y c h f o r m a r c h i t e k ­t o n i c z n y c h . H i s t o r y c z n i e w miarę r o z w i j a n i a się umiejęt­ności s t o sowan ia k o n s t r u k c y j p o z i o m y c h zmieniają się z a ­sadnicze proporc j e b u d o w l i . Obecn ie śmiałość i pomysło­wość k o n s t r u k t o r a s t w a r z a dzieła, które śmiało można n a ­zwać t y p e m p r a w d z i w i e nowoczesne j a r c h i t e k t u r y .

W sekc j i s ta lowe j żywą dyskusję wywołały k o n s t r u k ­cje spawane . Starły się t u poglądy zwolenników i s c ep t y ­ków. W d y s k u s j i w y s u w a n o m o m e n t y ekonomj i , bezp ie ­czeństwa i p r z y g o t o w a n i a n a s z y c h warsztatów do w y k o ­n y w a n i a t y c h k o n s t r u k c y j . N a poparc i e s p a w a n i a można była powołać się n a dane z a w a r t e w niektórych r e f e r a ­tach . R e f e r a t inż. d r . K a u f m a n a był dowodem, j a k i e usłu­g i daje spawan i e p r z y w z m a c n i a n i u istniejących k o n s t u k -cy j s t a l o w y c h , a w re f e rac ie inż. K r a m a r z a mieliśmy k o n ­k r e t n y przykład oszczędności p r z y s t o sowan iu s p a w a n i a .

R e f e r a t y inż, Jasińskiego i Koziełka wykazywały , j a ­ką rolę w k o s z t a c h k o n s t r u k c y j s t a l o w y c h o d g r y w a jakość p r o j e k t u , w k t i r y m muszą być uwzględnione w a r u n k i w y ­k o n y w a n i a w wa r s z t a c i e j ak i n a montażu. Z tego po­w o d u w a g a ogólna k o n s t r u k syj n ie j es t b y n a j m n i e j j edy ­ną cechą je j ekonomiczno ; ' * ; . P r o j e k t y k o n s t r u k c y j s ta lo ­w y c h w i n n y być w y k o n y w a n e p r ze z doświadczonych i ob-z n a j m i o n y c h dokładnie z techniką warsztatową k o n s t r u k ­torów.

R e f e r a t d r , K l u z a zawierał ba rd zo pouczające z e s t a ­w i e n i a w a g i k o n s t r u k c y j hangarów l o t n i c z y c h zarówno p r o ­j e k t o w a n y c h w Po lsce j a k i zagranicą.

P r o f . P s z e n i c k i , opisując własny p r o j e k t mos tu żela­znego p r z e z Wisłę w Płocku, wykazał n a t y m przykładzie samą metodę r o z u m o w a n i a p r z y doborze właściwych roz ­piętości i k o n s t r u k c y j dźwigarów mos t owych , dzięki c z emu w s t o s u n k u do p i e rwo tnego p r o j e k t u u z y s k a n o 4 m i l j o n y zł. oszczędności.

Z n a t u r y r zeczy ba rd zo żywo d y s k u t o w a n e by t y s p r a w y

dotyczące be tonu j a k o materjału, który j es t p r o d u k o w a n y

n a budow i e i z tego powodu in t e r esu j e spec ja ln i e inżynie­

rów. R e f e r a t p ro f . P a s z k o w s k i e g o omawiał p r o g r a m ćwi­

czeń z z a k r e s u t echno log j i be tonu d l a studentów po l i t e ch ­n i k i w a r s z a w s k i e j . Ponieważ ćwiczenia te opierają się o założenia metody p r o j e k t o w a n i a be tonu , op racowane j p r z e z p r o f . Pas zkowsk i e go , więc d y s k u s j a poszła w k i e r u n k u o-mówienia zasad i celowości te j metody . D y s k u s j a wykazała potrzebę d a l s z y c h badań p r a k t y c z n y c h .

R e f e r a t inż. G r a d o w s k i e g o wprowadzi ł do zupełnie no ­wej metody w y k o n y w a n i a be tonu p r z y pomocy w i b r a c j i . O p r a k t y c z n y c h w y n i k a c h j e j s t o s o w a n i a pomówimy p r z y oka z j i r e f e r o w a n i a j edne j z wyc i eczek z j a zdowych . W s z y ­scy obecni odnieśli wrażenie, iż j e s t to d r o g a , która wróży techno log j i be tonu nowe sukcesy , a w s t o sowan iu be tonu nowe możliwości.

Inż, F r e u d e n t h a l zreferował j edno z n a j n o w s z y c h z a ­gadnień t echno log j i be tonu, a m i a n o w i c i e z j a w i s k o p l a ­styczności i j e g o wpływ n a naprężenia w k o n s t r u k c j a c h żelbetonowych. Z j a w i s k o plastyczności w betonie j e s t w y ­n i k i e m tego, iż beton j es t ciałem pozorn i e stałem. E f e k t tego s t a n u j es t t en , iż de fo rmac je ciał be tonowych z c za ­s em się zwiększają ponad pietrwotną deformację e las tycz ­ną. Z b a d a n i e tego z j a w i s k a , a w szczególności uwzględnie­n i e jego wpływu n a r o zma i t e rodza je elementów k o n s t r u k ­c y j n y c h z be tonu , może mieć poważne znaczenie d l a oceny

84 1 9 3 6 R. - P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y

bezpieczeństwa n a s z y c h k o n s t r u k c y j i może n a w e t pozwolić osiągnąć dość znaczne oszczędności. T a k n . p. ob l iczenie w y k a z u j e , iż zwiększenie p r z y uwzględnieniu z j a w i s k a p l a ­styczności c y f r y „ n " z 10 n a 40 wywołuje w p r z e k r o j u p r o ­stokątnym z xk% u zb ro j en i em , 7 % -wzrost naprężenia w u z b r o j e n i u i 4 0 % obniżenia naprężenia betonu. Ponieważ z j a w i s k a plastyczności objawiają się w całej pełni po dłuż­s z y m czas ie , ważnym jes t d l a i c h uwzględnienia momen t całkowitego obciążenia b u d o w l i .

R e f e r a t inż. E i g e r a omawiał ba rd zo c i ekawe , a mało w świecie n a u k o w y m badane f i z yc zne z j a w i s k a w s a m y m ge lu c e m e n t o w y m i wpływ t y c h z j a w i s k n a wytrzymałość z a p r a w i betonów. A u t o r dochodz i do w n i o s k u , iż właści­wą przyczyną wytrzymałości betonów i z a p r a w cemento­w y c h j e s t ilość shyd ra t y z owanego g e lu bementowego i stal już t y l k o j eden k r o k , b y n a t y c h f i z y c z n y c h p o d s t a w a c h oprzeć w z o r y do o b l i c z a n i a wytrzymałości betonów i z a ­p r a w z w y e l i m i n o w a n i e m w s z e l k i c h współczynników emp i ­r y c z n y c h p o z b a w i o n y c h f i z yczne j i n t e r p r e t a c j i .

Inż. B u k o w s k i zajął się w s w o i m r e f e rac i e z badan i em przydatności d l a p o l s k i c h cementów wzorów do określe­n i a 28-dniowe j wytrzymałości be tonu w zależności od współczynnika wodo - cementowego. N a zasadz ie wyników b a d a n i a walców próbnych 120 be tonowych z 6 różnych po l ­s k i c h cementów a u t o r dochodz i do w n i o s k u , iż n a j b a r d z i e j d l a p o l s k i c h cementów odpow iedn i j es t wzór t y p u Bo l o -me ' y a , jednakże stała „ C " w t y m wzorze n i e w y n o s i , j a k p r z y j m o w a n o do tychczas 250, lecz średnio t y l k o 210. T e n współczynnik we wzorze B o l o m e y ' a , o t r z y m a n y d l a pewne­go c emen tu , j es t równocześnie charakterystyką jego j a k o ­ści i to znaczn ie lepszą od wytrzymałości n o r m o w e j .

B a r d z o c i ekawe doświadczenia ze stalą I s t eg p r z e d s t a ­w i l i w s w y m re f e rac i e p ro f e so row i e Bryła i H u b e r .

Żywą dyskusję wywołał r e f e r a t inż. Piętkowskiego, który w skrócie przedstawił obecny s tan w i ed zy o g r u n ­t a c h b u d o w l a n y c h . D y s k u s j a t a wykazała potrzebę p r o w a ­d z en i a t y c h badań również i u n a s i to zarówno w l a b o r a -t o r j a c h j a k i n a r z e c z y w i s t y c h ob j ek tach b u d o w l a n y c h .

W n i o s k i ogólno uchwalone n a Zjeździe.

W związku z przeprowadzoną dyskusją i całym prze ­b i e g i em o b r a d został przez Z j a z d u c h w a l o n y szereg wniosków n a t u r y ogólnej.

W n i o s e k pro f , P s z en i ck i e go z m i e r z a do tego, b y nowe­l i z a c j a p r a w a budowlanego uwzględniła istniejącą już w ży­c i u specjalizację w zakres i e p r o j e k t o w a n i a . W i n n o to z n a -leść swój zezwnętrzy w y r a z w tern, że p r o j e k t y budynków szk i e l e t owych i m o n u m e n t a l n y c h w i n n y być p o d p i s y w a n e zarówno pr ze z a r c h i t e k t a j a k i p rzez inżyniera k o n s t r u k t o ­r a . P o z a t e m w n i o s k o d a w c a domagał się, b y p r o j e k t y były o p r a c o w y w a n e w t y m s t o p n i u szczegółowo, b y mogły być w y k o n y w a n e również pod k i e r o w n i c t w e m osób n ie bę­dących p r o j e k t a n t a m i .

W e w n i o s k u s w y m inż. J a k i m o w s k i wystąpił o r e a k t y ­w o w a n i e b. M i n . Rob . P u b l i c z n y c h względnie o s tworzen i e nowego M i n . G o s p o d a r s t w a , skupiającego w j ednem ręku agendy b u d o w l a n e w s z y s t k i c h resortów.

W d a l s z y m ciągu poda j emy tekst w n i o s k u inż. S t o n -czyńskiego w s p r a w i e s ys t emu z l e can i a robót i wpływu tego s y s t emu n a jakość i postęp w p r o j e k t o w a n i u :

„Zważywszy : 1. że z lecenie robót b. odpow i ed z i a lnych za pomocą

przetargów p u b l i c z n y c h bez decydującego głosu odpowie­dz i a lnego za budowę k i e r o w n i k a , wyłania n i e r a z n i e f acho ­wego i n i eodpowiedn iego wykonawcę,

2. że na j l ep i e j z o r g a n i z o w a n y nadzór t e ch n i c z n y n i e może zabezpieczyć skutków i g n o r a n c j i t echn iczne j l ub nłe-sumienności w y k o n a w c y ,

3. że k o n s t r u k t o r , n ie mając g w a r a n c j i umiejętne­go i so l idnego w y k o n a n i a , j e s t o g r a n i c z o n y w s t o sowan iu postępowych pomysłów k o n s t r u k c y j n y c h i r e z y gnu j e z te­go powodu ze znac znych n i e raz oszczędności,

Z j a z d inżynierów B u d o w l a n y c h uważa za konieczną t a ­ką zmianę sposobu z lecen ia robót, która kwarantowałaby f a ­chowe i so l idne w y k o n a n i e , a tern s a m e m dawa .a dostatecz­ną podstawę do zgodnego z postępem t e c h n i k i , a z a r a z e m e-konomicznego p r o j e k t o w a n i a k o n s t r u k c y j " .

Inż. m j r . Gliński w s w y m w n i o s k u podkreślił poz i om p r z y g o t o w a n i a teore tycznego i p r a k t y c z n e g o p o l s k i c h inży­nierów konstruktorów, którzy mogą i powołani są do roz­wiązywania n a j t r u d n i e j s z y c h zagadnień t e chn i c znych .

W r e s z c i e p r z y t a c z a m y t eks t ogólnego w n i o s k u , zgło­szonego przez inż. L u f t a :

Z j a z d P o l s k i c h Inżynierów B u d o w l a n y c h odby ty w K a t o w i c a c h y? d n . 15 - 17 lutego 1986 r, p r z e p r o w a d z i w s z y szczegółową dyskusję n a d r e f e r a t a m i , omawiającymi sze­r o k i e z a g a d n i e n i a k o n s t r u k c y j b u d o w l a n y c h z p u n k t u w i ­d z en i a n a u k i i p r a k t y k i s t w i e r d z a :

1) iż istnieją w i e l k i e po t r zeby P o l s k i w zakres i e b u ­d o w n i c t w a coraz ba rdz i e j t e chn iczn i e różniczkowane z a ­równo z d z i ed z iny objektów d l a zaspoko j en ia wymagań ży­c i a gospodarczego i państwowego j a k również związanych z obroną Państwa,

2) iż spowodu konieczności oszczędnego ope rowan ia szczupłymi środkami p r z e z n a c z o n y m i n a cele budow lane n a b i e r a w n a s z y c h w a r u n k a c h spec ja lne j w a g i oszczędność zarówno w p r o j e k t o w a n i u j a k i r e a l i z o w a n i u objektów b u d o w l a n y c h ,

.'!) że d l a s p r o s t a n i a powyższym z a d a n i o m m u s i pod­nosić się po z i om k w a l i f i k a c j i w y m a g a n y c h od k i e r o w n i ­c z y ch s i l w bu down i c tw i e .

P o l s c y Inżynierowie B u d o w l i świadomi odpow iedz i a l ­ności, j a k a ma n i c h ciąży z tytułu k i e r own i c z e j i c h r o l i w postępie t e c h n i k i , o r g a n i z a c j i i g o s p o d a r k i budow lane j , uważają za swój z a sadn i c z y obowiązek posuwan i e naprzód w i edzy budow lane j w n a j s z e r s z y m je j zakres i e .

Z tego względu Z j a z d w z y w a s w y c h uczestników, b y zdobywane przez n i c h doświadczenia n a r o z m a i t y c h po l ach i c h działalności uważali z a dorobek, który w i n i e n być wy ­k o r z y s t a n y d l a pożytku ogólnego i postępu w i edzy .

Z e b r a n i apelują również do w s z y s t k i c h p o l s k i c h inży­nierów b u d o w l a n y c h , b y w y n i k i swych p r a c p u b l i k o w a l i i w t y m celu w j a k na jszersze j m i e r z e k o r z y s t a l i z możliwo­ści współpracy z p o l s k i m i p i s m a m i t e chn i c znem i , których ofiarną pracę Z j a z d z wdzięcznością wyróżnia i docen ia .

P o l s c y Inżynierowie B u d o w l a n i z e b r a n i n a Zjeździe, o d b y t y m n a te ren ie gościnnej i p r a c o w i t e j z i e m i Śląskiej, dziękują o r g a n i z a t o r o m Z j a z d u za s p r a w n e i owocne zor­g a n i z o w a n i e ob rad i wyrażają p r z ekonan i e , iż p r o j e k t o w a ­ne następne Z j a z d y będą sta le trybuną d o r o b k u w i ed zy i p r a k t y k i p o l s k i c h inżynierów b u d o w l a n y c h ze szczególne;^ uwzględnieniem ważnych zadań obrony Państwa.

W y c i e c z k i .

W t r z e c i m d n i u Z j a z d u były p r z ew id z i ane dw ie wy ­c i e c zk i . U c z e s t n i c y obu wyc ieczek rozpoczęli dzień od zw ie ­dzen ia niektórych b u d o w l i w K a t o w i c a c h .

P i e r w s z a w y c i e c z k a zwiedziła „Hutę Pokó j " , Zakłady Przetwórcze Wspólnoty Interesów i Kopalnię węgla Kró l .

P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y - 1 9 3 6 R. 85

D r u g a udała się n a zw iedzen i e zakładów Tow , „Saturn" , mając w p r o g r a m i e zobaczenie b e t o n i a r n i , c ementown i , ele­k t r o w n i i k o p a l n i węgla.

W te j os ta tn ie j ,wycieczce zainteresowała spec ja ln i e uczestników metoda w i b r o w a n i a , s t o sowana w wytwórni wyrobów betonowych. Sp rowadzone narazić z F r a n c j i w i ­b r a t o r y e l ek t r yc zne zostały użyte do wstrząsania stołów w i b r a c y j n y c h , n a których p r o d u k o w a n e są r o z m a i t e w y ­roby betonowe. W i b r a t o r y te zaopa t r zone są w m o t o r y e-l e k t r y c z n e o s i le od 0,3 do 0,7 K . W , E f e k t p r a c y t y c h w i ­bratorów wywołał u z e b r a n y c h zdumien i e . N a r z u c a n a do f o r m m i e s z a n k a be tonowa o konsys t enc j i ba rdzo suchej p o m inuc i e n a b i e r a cech m a s y p l as t y c zne j a po d w u m i n u t a c h n a powierzchnię występuje woda , co jest oznaką zakończe­n i a p rocesu w i b r a c y j n e g o . B e t on w i b r o w a n y daje się n a ­t y c h m i a s t rozdeskować i w y k a z u j e konsystencję zbliżoną do p l a s t e l i ny , dzięki c zemu n . p. krawężniki po r o zde skowan iu mogą być ręcznie w y g i n a n e .

Ogółem uczes tn i cy obu wyc ieczek z wdzięcznością w y ­rażali się o gotowości gospodarzy do u d z i e l e n i a na j da l e j

I N Ż . J E R Z Y j N E C H A Y .

NOWOŚCI BUDOWLANE M i m o , że L i p s k leży od g r a n i c y P o l s k i n i eda leko , a wy ­

j a z d n a T a r g i L i p s k i e j es t ułatwiony p r ze z b i u r a podróży i w y p a d a s tosunkowo n iedrogo , bardzo n i e z n a c z n a t y l k o l i c zba p o l s k i c h inżynierów z z awodu budowlanego odwie­dza te T a r g i , Z a m o i c h k i l k a k r o t n y c h wyjazdów do L i p s k a spotykałem z n a j o m y c h inżynierów i n n y c h branż, j e d n a k kolegów z a w o d o w y c h p r a w i e że t a m n i e widać. A szkoda , bo T a r g i L i p s k i e , zwłaszcza wiosenne (p i e rwsze dn i e m a r ­c a ) , stanowią piękny przegląd ws z e l k i ch nowości w budow­n i c t w i e n i e m i e c k i e m , t a k w y s o k o — j a k w i e m y — r o z w i -niętem, a wykłady, p o k a z y i w y c i e c z k i , o r g a n i z o w a n e pod­czas Targów, pozwalają p r z y b y s z o w i zapoznać się z szere­g i e m c i e k a w y c h i a k t u a l n y c n problemów z z a k r e s u budow­n i c t w a . Poniżej p o s t a r a m się wykazać, że r e k l a m a , jaką robię t y m T a r g o m n i e j e s t p r z e sadzona , a czynię to n i e t y l k o n a zaproszen ie R e d a k c j i „Przeglądu B u d o w l a n e g o " , a le i z wewnętrznego p r z e k o n a n i a , że powinniśmy d l a własnej korzyści w znaczn i e większej niż dotychczas l i c z ­bie odwiedzać l i p s k i t a r g b u d o w l a n y .

E k s p o n a t y materjalów b u d o w l a n y c h z g r u p o w a n e są w h a l i 1!) targów t e c h n i c z n y c h („Technische Messę " ) . B l i s k o 300 f i r m m a t a m swoje, przeważnie n a stałe urządzone s t o i s k a , które są uzupełniane i zm i en i ane w miarę postępu p i o d u k c j i dane j f i r m y . W porównaniu z p o p r z e d n i e m i l a ­t a m i dają t u się zauważyć następujące z m i a n y . P r z ede -w s z y s t k i e m r z u c a się w oczy z n a c z n y wz ros t ilości zakładów przemysłowych, wyrabiających l e k k i e płyty z wełny dr zew­ne j w r od za ju p o l s k i c h : S u p r e m a , M a s t e w a l i D u r o l i t . Przeważają płyty o l ep i s zczu cementowcm. Ponad t o w y ­s t aw i ono l i c zne o d m i a n y płyt i z o l a c y j n y c h z p r a s o w a n e j mąki d r zewne j (n. p. z n a n y u nas i n s u l i t ) . Niektóre z n i c h o tu lone są o b u s t r o n n i e asbestem, tworząc sztywną, ogn io ­trwałą i ciepłą płytę budowlaną do ścian magazynów, h a l w y s t a w o w y c h i t. p. Podobn ie wyglądają płyty z d y k t y , obus t ronn i e okle jone płytami e t e rn i t owemi .

Jeśliśmy z a h a c z y l i o e t e rn i t , n i e sposób pominąć w s p a ­n i a l e w y e k w i p o w a n e g o s t o i s k a tej f i r m y , pokazującego szereg n o w y c h zastosowań e t e r n i t u j a k : desk i podok ienne ,

idących i n f o r m a c y j i o gościnnem przyjęciu, j ak i e go dozna l i za s t r o n y d y r e k c j i z w i e d z a n y c h zakładów.

*

Z j a z d wykazał og romne znaczenie , j a k i e o r g a n i z a c j a m a d l a w y d o b y c i a p o t e n c j a l n y c h sił tkwiących w zb io rowo­ści. W d a n y m w y p a d k u p r a c a Zarządu Związku, a w szcze­gólności j e j n i e zmordowanego s e k r e t a r z a inż, N e c h a y ' a po­traf i ła skupić do jednego ce lu około 50 referatów i około 400 uczestników Z j a z d u .

K t o obserwował nastrój s a l i w czas ie Z a z d u , t en mógł sobie zdać sprawę z korzyści j a k i e dają u c z e s t n i k o m t a k zo r gan i z owane z j a zdy n a u k o w e .

Z j a z d ponad to w s k r o m n y c h w a r u n k a c h stworzył p r a w d z i w i e koleżeński nastrój , który z n o w u był w y n i k i e m dobre j j ego o r g a n i z a c j i .

W sumie Z j a z d należy zaliczyć do u d a n y c h pod każdym względem i życzyć należy, b y zapowiedz iane następne z jaz­d y n i e ustępowały m u pod względem poz i omu o r g a n i z a c y j ­nego i t echnicznego i mogły odbyć się z równie s e rdec znym n a s t r o j u współpracy.

NA TARGACH LIPSKICH okładziny stołów k u c h e n n y c h i l a b o r a t o r y j n y c h , płyty ochronne n a ściany łazienek i t. p , wa zony i k o r y t k a n a k w i a t y , k a r m i k i d l a d r o b i u i zwierząt domowych , r u r y z wsze lk i ego r o d z a j u łącznikami, prostokątne p r z ewody w e n ­t y l a c y jne , d l a chłodni i f a b r y k , r y n n y dachowe i t. p. I n ­f o r m o w a n o mię, że zas tosowanie w N i e m c z e c h r u r asbesto-wo - c ementowych wzrosła w s z y b k i e m t emp ie . N p . obec­n i e w budow ie j es t e t e rn i t owy rurociąg zb iorowego wodo­ciągu koło A u g s b u r g a , dług. 78 k m . „Dążymy — mówi mój rozmówca — do tak i ego z b y t u e t e r n i t u , j a k i e m a H o l a n -d j a (największy n a świecie ) , t . j . 0,6 n r płyt roczn i e n a mieszkańca, przeliczając n a płyty inne w y r o b y j a k r u r y i t. p . " .

N i e d a l e k o m a sto isko związek kopalń żwirku p u m e k s o ­wego z n a d R e n u . J e s t to potężna gałęź przemysłu, r ep re ­z e n t o w a n a p r ze z kilkanaście wzo rowo urządzonych kopalń p u m e k s u , który rozwożony po całym państwie pos i ada p r a ­w ie że monopo l n a l e k k i e b e t ony ( B i m s be ton ) . iW m n i e j ­s z y m zakres i e s t osowany j es t żużel h u t n i c z y , d o s t a r c z a n y p r ze z h u t y o odpow i edn i em u z i a r n i e n i u i czystości. S zkoda , że nasze h u t y śląskie n i e pomyślą n a d dostawą d l a h u t n i ­c t w a l ekk i ego k r u s z y w a żużlowego d l a w y r o b u l e k k i c h beto­nów.

Z i n n y c h materjałów należy wymienić bogato r ep re ­zentowane f a b r y k i elementów s z k l a n y c h do ścian i s t r o ­pów, t y p u z n a n y c h u nas luxferów. T y l k o , że w N i e m c z e c h są one ba rd zo t an i e , co umożliwia szerok ie i c h s tosowanie do b u d o w y stropów' i ścian, przepuszczających światło. K i l ­k a n o w y c h f i r m pokazało s i a t kowe z b r o j e n i a do żelbetu i s i a t k i do w y p r a w , o ra z z b r o j e n i a do dróg be tonowych . Piękne sto isko urządziły k o p a l n i e t r a w e r t y n u , n a j m o d n i e j ­szego dziś materjału k a m i e n n e g o do okładziny e l ewac j i i ścian (os ta tn io rozpoczęto eksploatację tego k a m i e n i a i u nas w oko l i c y B o r s z c z o w a ) .

Z bogate j p l e j ady środków i z o l a c y j n y c h , reklamują­c y c h się zawsze w każdym k r a j u , należy wspomnąć o no­w y c h materjałach do i z o l ac j i dołów k i s z o n k o w y c h , co w b u ­down i c tw i e j es t rzeczą s tosunkowo nową. B u d o w a dołów

86

Rys. 1. Fragment kopalni żwiru pumeksowego w Neuwied nad Renem. Wydajność roczna przeliczona na ilość cegieł

palonych wynosi 1 miljon sztuk.

t y c h przybrała w N i e m c z e c h t a k m a s o w y c h a r a k t e r , że w z m i a n k i o tern s p o t y k a się co k r o k w p ra s i e f achowe j i wśród eksponatów t a r g o w y c h , a często widać budowę do­łów be tonowych do k i s z e n i a pasz mijając samochodem ws i e n i em ieck i e .

Przejdźmy t e r a z do d r u g i e j g r u p y eksponatów t a r go ­w y c h , um i e s z c z onych n a w o l n y m teren ie . Podczas gdy wnę­t r ze h a l i N r . 19 n i e r o b i spec ja lnego wrażenia, poza swe-m l potężnemi w y m i a r a m i w r z u c i e i wysokością, — to w i ­dok t e r enu wo lnego , pok ry t e go zwartą masą k i l k u s e t m a ­szyn b u d o w l a n y c h , przeważnie w r u c h u , p r z e d s t a w i a n i e z a ­p o m n i a n y obraz i e ' e k t r y z u j c zwiedzającego, wzbudzając w n i m podz iw d l a potęgi dz is ie jsze j t e c h n i k i n i em i e ck i e j .

Przeważają m a s z y n y d l a w i e l k i c h robót i n w e s t y c y j ­n y c h , j a k i e obecnie przeprowadzają N i e m c y ce lem złago­dzen ia klęski bezroboc ia . A więc urządzenia mechan i c zne do robót z i e m n y c h , o l b r z y m i e b a g r y łyżkowe, równacze z ie­m i , u b i j a k i eksp lozy jne i przenośniki taśmowe ( t r anpo r t e -r y ) , młoty p n e u m a t y c z n e d o r o z b i j a n i a skał z zespołami kempressorów, wózki ko lebkowe , l o k o m o t y w y wąskotorowe i t . p . D l a dróg be tonowych , względnie a u t o s t r a d , pokazano zespoły be ton ia rek , ub i j ac zek , wykańczarek, m a s z y n do w y ­r a b i a n i a szcze l in d y l a t a c y j n y c h i różnego t y p u b e t o n i a r k i aż do pojemności 1500 l i trów włącznie. Obok stały nowo­czesne modele m a l u t k i c h be ton ia rek 7 5 - l i t r o w y c h do popędu mechan i c znego lub ręcznego. D o wyrobów z be tonu służy­ły różnego r o d z a j u m a s z y n y do pustaków ściennych i s t r o ­p o w y c h , u b i j a c z k i do r u r be tonowych , stoły w i b r a c y j n e i t. p. K i l k a f i r m wystawi ło os ta tn i e modele wibratorów do u b i j a n i a n a w i e r z c h n i be tonowych , a j e d n a z n i c h nowość w N i e m c z e c h : w i b r a t o r p o w i e r z c h n i o w y do wstrząsania de skowan i a . N a tern p o l u N i e m c y dały się wyprzedzić F r a n c j i i B e l g j i o b e zma la 10 la t .

W środku p o l a wys t awowego zachwycał oczy o l b r z y m i dźwig obrotowy, górujący n a d w s z y s t k i e m i m a s z y n a m i , do-równywując wysokością 5 piętrowej pokazowe j k o n s t r u k j i szk ie le towe j ze s t a l i obok której w y s t a w i o n o w małej h a l i modele i f o t o g r a f j e z n a j n o w s z y c h n i e m i e c k i c h inżynierskich b u d o w l i s t a l o w y c h , W środku te j h a l i u s t aw i ono n a t u r a l n e j wielkości w y c i n e k z najwyższej b l a c h o w n i c y o w y s . 5,70 m . zas tosowane j do pewnego m o s t u drogowego w N i e m c z e c h ( k o n s t r u k c j a n i t o w a n a ) . W r e s z c i e muszę wspomnąć o pięk­n y c h d w u c h p o m p a c h do be tonu , z których większa miała wydajność 18 m*. n a godzinę.

1 9 3 6 R. - P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y

Rys. Z. „Termosit" uszlachetniony żużel wielkopiecowy jako kruszyioo do lekkich betonów.

Osobna w z m i a n k a należy się b u d o w n i c t w u obronnemu. Już w h a l i N r . 19 s p o t y k a się jego ślady: to wzór d r z w i gazoszcze lnych , to w e n t y l a t o r y schronowe , f i l t r y do po­w i e t r z a i p l a n y s c h r o n u żelbetonowego, wys t aw i one przez poradnię przemysłu cementowego. N a w o l n y m teren ie jest tego znaczn i e więcej. P e w i e n w y n a l a z c a pokazał opatento­w a n y t y p s c h r o n u żelbetonowego z leżących r u r , w y k o n a ­n y c h sys t emem m i o t a n y m , rodza j t u n e l u , którego f o t og ra -f ję podawała już podczas Ta rgów codz i enna p r a s a p o l s k a . Główną j e d n a k uwagę osób, interesujących się budową schronów, ściągało s t a r a n n i e opracowane s to isko w h a l i s ta l owe j , gdz ie pod k i e r u n k i e m znanego spec j a l i s t y inż Schoszbe rg i e ra w y b u d o w a n o sys temem schronów i urządzeń o c h r o n n y c h w k o n s t r u k c j i s ta l owe j , z z as t osowan i em wszy­s t k i c h nowoczesnych ulepszeń w i ch urządzeniu wewnętrz-n e m .

N i e z a p o m n i a n o także o pokaz i e zasad obrony p r z e c i w -lo tn iczo-gazowej w sposób p o p u l a r n y d l a szerszej pub l i c zno­ści. N a tyłach p l a c u wys t awowego m a s z y n b u d o w l a n y c h w y s t a w i o n o mały domek 1-rodz inny w p r z e k r o j u ( n a t u r a l ­nej wielkości ) , a więc d w u k o m o r o w a p i w n i c a , p a r t e r d w u ­i zbowy i s t a r y c h , połączone klatką schodową. W p i w n i c y d r z w i gazoszcze lne wskazują, że pełni ona d l a domu rolę s c h r o n u . Widać w n ie j uszcze ln ione okno, apteczkę i narzę­d z i a r a t u n k o w e . D a c h k r y t y blachą falistą cynkowaną po k o n s t r u k c j i s t a l owe j . N a s t r y c h u oczywiście n i e m a r u p i e c i

Rys. 3. Nowe uzbrojenie betonu: a) siatka jednolita żcbrow-i b) siatka Beuzingcra.

F R 2 E G L Ą D B U D O W L A N Y - 1 9 3 6 R. 87

Rys. U- Muszyna, do wyrobu pustaków z lekkich betonów; wydajność ok. Ą00 szt./godz.

( w y n i k znane j a k c j i n i emieck i e j „Bodenenttrt immelung") , zato stoją łopaty, gaśnica i i nne narzędzia do gas zen ia po­żaru, W i d o w i s k o z a c z y n a się w c h w i l i , g d y mieszkańcy do­m u oddają się spoko jn i e s w y m zajęciom, a więc mężczyźni grają w k a r t y , a kob i e t y „naturalnie" robią pończochy. Sygnał s y r e n y os t r zega , że zaczął się a t a k l o tn i c zy . K o b i e ­t y udają się więc spoko jn ie do s c h r o n u (c iąg 'e robią poń­c z o c h y ) , a mężczyźni gaszą pożar wzn i e cony n a s t r y c h u od bomby zapalającej. R a n n e g o w czasie tej a k c j i młodzień­c a opatrują kob i e t y w schron ie . A t a k przeszedł i życie w d o m u w r a c a do n o r m a l n e g o t r y b u . Całej tej a k c j i p r z y p a ­t r u j e się z w a r t y tłum c i e k a w y c h , słuchając z powagą w y ­jaśnień, u d z i e l a n y c h przez mega f on .

T ę małą dygresję od właściwego t e m a t u uczyniłem d l a z o b r a z o w a n i a nastrojów, j a k i e panują dziś z a naszą g r a ­nicą zachodnią, s z e r zonych przez propagandę n a w e t n a te­ren i e ta rgów b u d o w l a n y c h . A działo się to w t y m s a m y m czas i e , g d y p i e rwsze r o z m o w y t e l ew i z y jne między urzędami pocz towemi L i p s k a i B e r l i n a otwierały nową kartę h i s t o r j i t e c h n i k i i wynalazków.

Podczas Targów T e c h n i c z n y c h p r z y go t owu j e i c h Z a ­rząd zawsze serję c i e k a w y c h odczytów. W zakres i e budo­w n i c t w a odbywały się one p r z e z 2 d n i : 2 m a r c a o n a j n o w ­s z y c h z a g a d n i e n i a c h z z a k r e s u p l a n o w a n i a os ied l i i upo ­rządkowania s t a r y c h m i a s t ( „A l tstadtsanierung" ) — n a t y c h odc zy tach n i e byłem, — d n i a 3 m a r c a p ro f . C a s a -g r a n d e niówił c i ekaw ie o ce lu b a d a n i a podłoża p r z y budo­w i e dróg, zaś inż. D i t t r i c h o n o w y c h k i e r u n k a c h p r z y b u ­d o w i e be tonowych a u t o s t r a d n i e m i e c k i c h . O d c z y t y te, s t a ­r a n n i e p r z y go t owane i pięknie i l u s t r o w a n e , cieszyły się d u ­żą ilością słuchaczy (z P o l s k i spotkałem t a m t y l k o inż. P o g a n y ' c g o z K r a k o w a ) .

Najciekawszą j ednak niespodzianką d l a przybyłych n a tegoroczne T a r g i , była w y c i e c z k a , z o r g a n i z o w a n a d n i a 4/ I I I p rzez „Dutsche Gese l l s cha f t fL ir B a u w e s e n " . W 150

Rys. 5. Najnowszy model pompy do betonu.

\»ln tli MM UMR M' tlrHlfiMl

fcflMM «rr flfcłf frfflt 1WI*£*n& .Wurff*. **«

Mil M«fw f M Vrao.m»«a 3trmi»4ua*i»mt»iU*M miś

MM MM| fal<*rt Tlnfpmtwa™ twnMlnrłr M M4 fijittit mh : • i,.,-.'̂

•MHfOK bur* pcltriktr ttbma mi.. e*wttun)M anttfu

mm Urn mm g f i > » » i m m l ,t u wu<|i Mtfttfł*

O • r u m

MtKf« H*t(i 3uAiM>i1«ii»« •trt*tit M«n,MWi

' Mi iWffi S«f«tiBii n iMnuimli *4t rt»(rm Haft Mt

M« ftrtn ftm«jt» fiu Mi Ttotlttnin) NIMIH

(.Mf«*4"r.i«rj!l(«'.-i,SI1(l,.Al-UtIna.tH<i.n>.. Mtt W* |WM< kity*

l t u f t r a t u t » 6 e c f e

7?//s. 6, Karta tytułowa prospektu pewnego stropu, świad­cząca o „pokojowem", nastawieniu budownictwa.

osób (w tern 4 z P o l s k i ) zwiedziliśmy budowę p a r k u i te­renów spo r t owych n a d Elsterą ( F r a n k f u r t e r W i e s e n ) , n a krańcach L i p s k a , w tern budowę s t a d j o ^ i do m a s o w y c h u -loczystości d l a 250.000 uczestników i 80.000 widzów. B u ­d o w a tego s t ad j onu o w y m i a r a c h 2 3 5 X 3 8 0 m . wymagała p o r u s z e n i a 140.000 m ' . z i em i . D a l e j zwiedziliśmy c i ekawe ob jek ty p r z y budowie kanału, łączącego Elsterę ze Saalą, a tern samem L i p s k z m o r z e m przez Łabę d l a żeglugi 1000-t o n n o w y c h statków. Kanał t en , dług. 20 k m . będzie ukoń­czony w r . 1040 kos z t em 25 m i l j . m a r e k . Widziel iśmy więc pracę potężnych bagrów, k a f a r szybkospadających do w b i ­j a n i a s ta lowe j ścianki szcze lnej wys . 11 m., budowę k i l k u

88 1 9 3 6 R. - P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y

mostów żelbetonowych i s t a l owych , a także w y k o n a n i e czę­ści t r a s y kanału w nasyp i e o szerokości n a s y p u w pods ta ­w ie —• ,160 m . (!). Ziemię u b i j a n o w a r s t w a m i grubości 1 m . p r z y pomocy u b i j a k a s ta lowego w a g i 2 t o n n , podnoszącego n a wys . 75 cm. r a m i e n i e m b a g r o w n i c y łyżkowej. D a l e j po­k a z a n o n a m budowę skrzyżowania 2 a u t o s t r a d : B e r l i n — M o n a c h j u m i D r e zno — H a n n o w e r , gdz ie oglądaliśmy pięk­nie z o r gan i z owane w y k o n a n i e n a w i e r z c h n i betonowej p r zy pomocy l i cznego k o m p l e t u m a s z y n . Przejażdżka au t obusa ­m i po gotowej au t o s t r adz i e dała n a m p r z edsmak rozkoszy j a z d y samochodem po t ak i e j drodze . Pól d n i a p r a w i e z a ­jęło n a m zw i edzan i e o l b r z y m i c h zabudowań szkoły łączno­ści d l a w o j s k a i l o t n i c t w a w H a l l e , będącej w z o r e m n i e -t y l k o masowego b u d o w n i c t w a koszarowego , połączonego z zakładami n a u k o w e m i d)a r a d j o t e l e g r a f j i i t. p., lecz także

przykładem nowoczesnego rozwiązania problemów t e c h n i ­k i ob rony (więcej c e n z u r a pisać n i e p o z w a l a ) .

T a k wygląda p l on 3-dniowego p o b y t u n a b u d o w l a n y c h T a r g a c h L i p s k i c h . D o tego op i su wyobraźnia C z y t e l n i k a n i e ch doda jeszcze odpowiedn ie tło w pos tac i o l b r z y m i c h tłumów zwiedzających, którzy z a l e ga l i od r a n a do wieczo­r a t e r e n y t a r g o w e , iście amerykański p a r k samochodów p r z e d b r a m a m i targów, świadczący o wspaniałych w y n i ­k a c h moto ry zacy jne j p o l i t y k i Niemicc,-czystość, porządek,-a n a d w s z y s t k i e m górująca o l b r z y m i a s y l w e t a p o m n i k a b i t w y narodów w d n i u 18 października 181.'}, d n i u z jedno­c z en i a N i e m i e c .

Jeżeli z a r o k s p o t k a m n a T a r g a c h więcej kolegów z P o l s k i , będą się cieszył, że do w y j a z d u zachęcił i c h mój po­wyższy opis .

S. P R O N A S Z K O .

LEKKIE RUSZTOWANIA BUDOWLANE P r z y r o z p a t r y w a n i u p r a c zgłoszonych n a k o n k u r s , o-

g loszony w 1934 r . p rzez I n s t y t u t S p r a w Społecznych, w s p r a w i e rusztowań b u d o w l a n y c h ze s t a n o w i s k a bezpieczeń­s t w a p r a c y można stwierdzić, że k o n s t r u k c j e rusztowań u -żywanych u nas w k r a j u n i e mają z a s a d n i c z y c h w a d , a przeważna część wypadków w y n i k a , bądź w s k u t e k n i e u ­miejętności prawidłowego w y k o n a n i a dane j k o n s t r u k c j i , bądź w s k u t e k niedbałego i n i e sumiennego n a d z o r u n a d s ta ­n e m rusztowań.

Z ogólnie s t o sowanych u nas typów rusztowań, rusz t o ­w a n i a n a w y s u w n i c a c h , n a d r a b i n a c h wiszących, a po czę­ści i r u s z t o w a n i a d r ab inowe , t a k zwane wiedeńskie, s t w a ­rzają w montażu i demontażu j a k również w użytkowaniu szereg oka z j i do nieszczęśliwych wypadków.

N i e u l e g a j e d n a k wątpliwości, że p r z y c z y n a wypadków n a t y c h t y p a c h rusztowań leży n i e t y l k o w samej k o n s t r u k ­c j i tychże, lecz w grę wchodz i również lekkomyślność, a często i b r a w u r a robotników, lekceważących sobie pods ta ­wowe środki ostrożności.

U b i e r a n i e l i c a budynków w bogate g z y m s o w a n i a i oz­doby a r ch i t ek t on i c zne należy do przeszłości, nowoczesna a r c h i t e k t u r a dąży do p ros t o t y efektów a r c h i t e k t o n i c z n y c h .

D l a tego r o d z a j u robót s t a w i a n i e ciężkich i kosz tow­n y c h , chociaż bezp i ecznych rusztowań s z t a n d a r o w y c h , s ta ­j e się zbędnem i obse rwu j emy w o s t a t n i c h c zasach częste s tosowanie do tynków f r o n t o w y c h rusztowań d r a b i n o w y c h wiedeńskich.

Chociaż r u s z t o w a n i a wiedeńskie są l ekk i e , łatwe i n i e -kosz towne w u s t a w i a n i u i r o z b i e r a n i u , to jednakże w p r a ­cy n a n i c h są u t r u d n i e n i a , zarówno w swobodne j k o m u n i ­k a c j i po pokładach roboczych , ze względu n a przedziały, j a k i e w y t w a r z a gęste szczeb lowanie d r a b i n stojących, j a k i w s k u t e k wąskich pokładów roboczych , t y l k o około 50 cm.

W s k u t e k t y c h w a d rusztowań wiedeńskich odczuwa się potrzebę z a s t o sowan i a wygodn i e j s z y ch , a również n iekosz -t o w n y c h a z a r a z e m łatwych w u s t a w i a n i u i r o z b i e r a n i u rusztowań, któreby usunęły w a d y rusztowań wiedeńskich.

N a k o n k u r s o r u s z t o w a n i a c h d r . inż. Wacław O l s z a k z C i e s z y n a , nadesłał p r o j e k t r u s z t o w a n i a l ekk iego dającego pokłady robocze o szerokości 90 c m . w świetle, a d r a b i n y

Rys. 1. Szemat elementu rusztowania Dr. inż. W. Olszaka.

s to jakowe zaprojektował w ten sposób, że dają swobodną komunikację n a pokładach roboczych .

R u s z t o w a n i e składa się z poszczególnych elementów s tosunkowo l e k k i c h , lecz n i e w y g o d n y c h w u s t a w i a n i u z« względu n a swą formę.

P r a c e d r . inż. O l s z a k a I n s t y t u t S p r a w Społecznych za­kupił n a własność, uważając że pomysł jest dobry , a le z w a d a m i k o n s t r u k c y j n e m i .

P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y - 1 9 3 6 R. 89

r

T

-1.00-

/-poręcz

i IZ8-IZ8-

Rys. 2.

-100 mm- 2 do stojaków do poręczy i krzyżuleów

•]. Detale do rusztowania drabinowego.

J a k widać z załączonego s zematu e l ementu r u s z t o w a n i a d r . inż. O l s z a k a ( rys . 1 ) , łączenie d r a b i n przez zakłady z a ­ledwie ośmioccntymetrowe — jes t słabe, a f i g u r a poszcze­gólnych elementów n i e w y g o d n a we wciąganiu i u s t a w i a n i u .

Upoważniony przez I n s t y t u t S p r a w Społecznych, opie­rając się n a pomyśle d r . inż. O l s z a k a , dokonałem p e w n y c h k o r e k t y w k o n s t r u k c y j n y c h , dających so l idn ie jsze powiąza­n i e poszczególnych elementów, p r z y c z e m i f i g u r a e l ementu zdaje się j e s t wygodną do wciągania i u s t a w i a n i a ( rys 2 ) .

B o k i składają się z dwóch b a l i o w y m i a r a c h 4 0 X 1 0 0 m m . w odstępach 36 m m . W odstępach p i o n o w y c h 2 m t r . od osi do osi założone są szczeble o w y m i a r a c h 4 6 X 1 0 0 X 1 0 0 0 m m . a n a połowie tej dwume t r owe j wysokości zakłada się u s z t y w n i e n i a o w y m i a r a c h 3 6 X 1 6 0 X 1 0 0 m m .

P r z y u s t a w i e n i u poszczególnych elementów t r z e b a ele­ment górny z d o l n y m połączyć 4 śrubami ( rys . 3) a d r a b i n y mocu je się do m u r u z a pomocą haków w b i t y c h w m u r i d r u t u , zresztą j a k w d r a b i n a c h wiedeńskich.

U m o c o w a n i e poręczy, b o r t n i c i krzyżulców d o k o n y w a się p r z y użyciu śrub ze epec j a lnemi główkami ( rys . 3.)

Pokłady r u s z t o w a n i o w e , r o z s taw ione co d w a m e t r y , d a ­ją swobodną komunikację d l a robotników, pracujących n a t y c h r u s z t o w a n i a c h , a szerokość 90 c m . w świetle pokładów mogłaby być poszerzoną pr ze z przedłużenie b a l i podpokła-d o w y c h poza l i co d r a b i n n p . o 30 centymetrów w stronę m u r u . Po t a k i m przedłużeniu szczeb l i otrzymać można po­kład o szerokości 0,90 + 0,10 + 0,30 = 1,30 m .

K o m u n i k a c j a między pokładami p o w i n n a się odbywać p r z y pomocy d r a b i n e k o wysokości około 2,50 m t r . i o szcze-b l ow in i e r o zs taw ione j co 16 - 20 cm. i szerokość d r a b i n 60 cm.

R y s u n k i 2 i 3 umożliwiają chętnym do tego przedsię­b i o r c o m w y k o n a n i e t ak i ego r u s z t o w a n i a , a przyjęcie się u n a s tego t y p u rusztowań byłoby pożądane ze względu n a zwiększenia bezpieczeństwa p r a c y .

Bezpieczeństwo pracy w budownictwie jest zagadnieniem dużej wagi społecznej

a zarazem kwestjq racjonalnej oszczędności

>

1 9 3 6 R. - PRZEGLĄD B U D O W L A N Y

W A C Ł A W P A S Z K O W S K I .

P r o f . P o l i t .

KILKA UWAG O PRACY INŻ. H. WĄSOWICZA P. T. „PROJEKTOWANIE BETONU"

P r a c a t a nos i podtytuł: „ N o w a m e t o d a " . P r z e z t en pod­tytuł o r a z wyraźne u w a g i w tekście, a u t o r da je do z r o z u ­m i e n i a , że s t a w i a swoją pracę w j e d n y m szeregu z p r a c a ­m i A b r a m s ' a , B o l o m e y ' a , G r a f a i i n n y c h twórców współ­c zesnych n a u k o w y c h metod d o z o w a n i a be tonu, a n a w e t wię­ce j , gdyż j ego metoda j es t p r e d e s t y n o w a n a do zastąpienia t a m t y c h w t e o r j i i p r a k t y c e j a k o „nowa m e t o d a " .

T o s t a n o w i s k o a u t o r a nietyłko upoważnia n a s a le po­niekąd z n i e w a l a do poświęcenia u w a g i i c zasu n a r o zpa ­t r z en i e w j a k i m s t o p n i u „nowa m e t o d a " c z y n i zadość wy ­m a g a n i o m n a u k i i t e c h n i k i . i

Już s a m wstęp podkreśla n e g a t y w n y s tosunek auto ­r a do o b i e k t y w i z m u naukowego . Omawiając p race bada ­czy , zmierzające do u s t a l e n i a sposobów d o z o w a n i a betonu, a u t o r w pobieżnym skrócie, i n f o r m u j e c z y t e l n i k a o t y c h p r a c a c h w sposób wysoce nieścisły i c z y n i istniejącym dziś metodom z a r z u t y , których bezpodstawność r z u c a się w oczy każdemu, k t o z t y m p r z e d m i o t e m j es t obeznany . N i e bę­d z i emy p r z e t o zarzutów t y c h obalać, m u s i m y j e d n a k pod­kreślić, że w y t y k a n i e i n n y m „dość s k o m p l i k o w a n y c h c z yn ­ności i obliczeń" w świetle faktów p r z e d s t a w i a się w t e n sposób, że podczas g d y i n n i posiłkują się me todami labo­r a t o r y j n i e o p r a c o w a n e m i i k i l k u n a s t u l i t e r a m i do oznacze­n i a wartości, wchodzących do obliczeń, twórca „nowej me­t o d y " w p r o w a d z a g r u b e e k s p e r y m e n t y i 55 (wyraźnie : piędziesiąt pięć) oznaczeń, z których składa l i c zne równa­n i a .

J e d e n z d a l s z y c h zarzutów, b r z m i : „wszystkie dotąd znane me tody bez szeregu prób nie dają możności zap ro j ek ­t o w a n i a b e t o n u " . Z o b a c z y m y dale j c zy odpow i ed z i a lny i s u ­m i e n n y inżynier może się obejść bez najściślejszych prób, projektując p r z y pomocy „nowej m e t o d y " , a le t u chcemy podkreślić sprzeczność w t w i e r d z e n i u a u t o r a , polegającą n a tern, że on s a m p r z y załatwianiu pewnego pods tawowego e-t a p u p r o j e k t o w a n i a , ( s t r , 38) świadomie r e z ygnu j e z teore­t yc znego ujęcia, a za l e ca „praktyczne próbne mieszan ie i po­m i a r y " . D o t y c z y to n i eby l e jak i e j s p r a w y bo znalez ie­n i a właściwego s t o s u n k u p i a s k u do żwiru. P o s z u k i w a n i a te p r z y pomocy prób byłyby ba rd zo t r u d n e , a le n i e m a r t w m y się, a u t o r da je n a m niezawodną receptę: „stosunek objęto­ści m i e s z a n y c h k r u s z y w ( p i a s k u i żwiru) należy wybierać możliwie p r o s t y : 1:2, 2 : 3 , 3 :4 , i t. p. a b y ułatwić odmie-m i e r z a n i e k r u s z y w a ip rzy sporządzaniu b e t o n u . "

T a k więc k a p i t a l n e zagadn i en i e t echno log j i be tonu

s p r o w a d z a się do „prostego" s t o s u n k u ; z agadn i en i e t e ch ­

no log i c zne schodz i n a d r u g i p l a n wobec „łatwości odmie­

r z a n i a " .

T a k i e s t a w i a n i e s p r a w y p i a s k u n ie jest n i edopa t r ze ­n i e m , gdyż n a s t r . 37 a u t o r p o p r o s t u t w i e r d z i , że p iasek wchodz i do be tonu w ce lu zaoszczędzenia cementu . T r u d n o c h y b a posunąć dale j powierzchowność sądu.

W związku z tern c z y t a m y n a s t r . 10 zapowiedź p o u ­c z en i a c z y t e l n i k a , j a k należy projektować beton odpo­w i e d n i do „stosowanej t e c h n i k i t r a n s p o r t u " , układania w „miejscach m n i e j l ub więcej c i a s n y c h " , „beton n a t r y s k o ­w y , pompowy , w i r o w a n y , r o z l e w a n y (?) i t. p . " G d y u p r z y -t o m n i m y sobie, że rozróżnianie t y c h własności o p i e r a się p r z e d e w s z y s t k i e m n a zawartości p i a s k u w betonie i jego

u z i a r n i e n i u , to t r u d n o n a m się oprzeć p r z y k r e m u wraże­n i u głębokiej rozbieżności między zapow i edz i ami a c z yna ­m i a u t o r a . W k i l k u i n n y c h m i e j s c a c h opanowuje nas ono z równą siłą.

A l e wróćmy do nasze j próbnej m i e s z a n k i o „prostym" s t o s u n k u p i a s k u i żwiru. R o b i się ją pod kątem w i d z e n i a u z y s k a n i a właściwych „wskaźników" (więc n i e t y l k o w ce­l u zaoszczędzenia cementu , j a k to a u t o r twierdził p r z e d chwilą) podobno „po d w u c h , t r z e c h próbach, a p r z y do­świadczeniu, j a k i e się n a b y w a ba rdzo s zybko , po j edne j próbie", już się tę mieszankę najlepszą zna jdu j e . P o j e d ­nej próbie. . to będzie a lbo szczęśliwy t r a f , a lbo, n i e c h n a m a u t o r pop ro s tu powie , i l e t r z e b a tego p i a s k u . Zda j e się, że a u t o r właśnie o tern n i e może n a s poinformować i „nowa m e t o d a " poza „łatwością o d m i e r z a n i a " żadnego k r y t e r j u m podać n ie p o t r a f i .

Kapitalną konsekwencją powyżsszego j es t pominięcie powszechnie znane j cechy be tonu , zwane j urabialnością ( w o r k a b i l i t y , t r a v a i l l a b i l i t e ) . J e s t to właściwość, którą be tonowi nada j e właśnie p iasek znajdujący się w dostatecz­nej ilości. Kapilarność, przejawiająca się w d r o b n y c h jego p o r a c h w y t w a r z a pewną lepkość (kohezję) dzięki której składniki n i e rozdzielają się po z m i e s z a n i u . Według d z i ­s i e j s zych poglądów każdy beton, s t o sowany t echn ic zn i e , po­w i n i e n tę właściwość posiadać i d la tego zawartość p i a s k u p o w i n n a być ujęta świadomie w każdym p r o j e k t o w a n i u be tonu.

Da l s z e w y w o d y a u t o r a i szczególnie przykłady, j a k i e n a końcu książki podaje ce l em wyjaśnienia zastosowań „nowej m e t o d y " utwierdzają n a s w p r z e k o n a n i u , że u r a -bialność j e t cechą be tonu a u t o r o w i nieznaną.

Przykłady 1 i 2, w których m i e s za się podźwirek ( t y l ­k o z i a r n a 3 do 7 m m ) cement i wodę, dają mięszaninkę, którą należy określić j a k o przykład tego, j a k i m beton być nit p o w i n i e n , p om imo że j es t z a p r o j e k t o w a n y c h y b a legc a r t i s przez samego a u t o r a .

Przejdźmy j e d n a k do inne j nowości. A u t o r „nowej m e t o d y " zupełnie od r zuca j edyne narzędzie służące do po ­z n a n i a u z i a r n i e n i a , m i a n o w i c i e s i t a . „ N o w a m e t o d a " po-p r o t s t u się obchodzi bez b a d a n i a u z i a r n i e n i a . A l e pon ie ­waż a u t o r n ie może się obejść bez słowa u z i a r n i e n i e , więc s ta le o owem u z i a r n i e n i u da l i be ru j e .

N i e t r z e b a c h y b a mówić, że t a k i e de l iberac je n i e j a k o naślepo zaciemniają n a j b a r d z i e j w idoczne i znane p r a w ­d y o k r u s z y w i e i betonie . O d c h w i l i odkryć Ferć-t ' a , F u l l e r ' a , A b r a m s ' a i i n n y c h , iż s z e r eg z j a w i s k , z a ­chodzących w betonie, j es t taką czy inną funkcją u z i a r ­n i e n i a , stało się ono p u n k t e m wyścia każdego naukowego b a d a n i a i a lbo t r z e b a poruszyć z p o s a d naukę a lbo t r z e b a stwierdzić, że j es t n i e do pomyślenia u z y s k a n i e po z y t yw ­n y c h wyników n a te j nowej drodze nic badania u z i a r n i e ­n i a .

Os ta teczn ie z a c i e m n i a sprawę n a k r u s z y w o t a k i e n i e ­zrozumiałe oświadczenie ( s t r . 2 2 ) : „Kruszywo za jmu je część l ub całość p r z e s t r z e n i w betonie, wypełniając swą abso'utńą objętością t y l k o część za jmowane j p r z e s t r z e n i . "

G d y do tego d o d a m y określenie k o n s t r u k c j i be tonu (s t r . 14) w słowach: „kruszowo s t a n o w i osnowę k o n s t r u k -

P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y - 1 9 3 6 R.

c j i b e t onu , z a c z y n jest je j wątk iem" i zechcemy to porów­nan i e z t echno log j i włókna przenieść n a g r u n t m a t e r j a ­lów z i a r n i s t y c h , to t embardz i e j się g m a t w a m y w z r o z u ­m i e n i u zasadn icze j myśli a u t o r a .

Odr zucone badan ie u z i a r n i e n i a „nowa m e t o d a " z a ­stępuje czemś i n n e m : „wskaźnikami", które mają c h a r a k ­teryzować k r u s z y w o lepie j niż to c z y n i u z i a r n i e n i e . K o m ­p l i k u j e się p r z y t e m sprawę n i ebywa l e , operując wyłącznie wilgotną mieszaniną p i a s k u ze żwirem i odmierzając tę mieszaninę objętościowo w s tan i e s p u l c h n i o n y m . J a k w i ado ­mo ze s t a r y c h podręczników, wilgoć wywołuje znaczne i zm i enne spu l chn i en i e p i a s k u i n i e da je uchwy tnego s p u l ­c h n i e n i a żwiru. Odmierzając mieszaninę wilgotną objęto­ściowo,-wprowadzamy możliwie dużo czynników z m i e n n y c h i nieokreślonych, które a u t o r usiłuje ująć w e wskaźniki. N a zasadz ie t y c h o s t a t n i c h p r z e r a b i a s ic ob l iczenie i stąd o t r z y m u j e się dozowanie .

Jeżeli z m i e n i się wilgotność p i a s k u , a to może się zda ­rzyć k i l k a r a z y dz iennie , (naprz . po deszczu ) , to t r z eba przerabiać uciążliwe p o m i a r y i ob l i c z en ia n a nowe, a p r ze z t en czas n a p e w n o z m i e n i się wilgotność k r u s z y w a .

A l e p r z e d e w s z y s t k i e m zawsze pows ta j e błąd p r z y owem p i e r w s z e m „prostem" o d m i e r z a n i u ce l em u z y s k a n i a mie ­s z a n k i , gdyż t u n i e uwzględnia się zmiennego s p u l c h n i e ­n i a . N i e można też n i g d y ( chyba t r a f e m ) stworzyć zgóry określonej m i e s z a n k i a n i powtórzyć r a z w y k o n a n e j .

„ N o w a m e t o d a " w p r o w a d z a p o z a t e m pow ie t r ze j a k o c z w a r t y składnik be tonu. Zasadn i c z e określenie b r z m i : „be­ton ,. składa się cementu , wody , k r u s z y w a i powietrza".

Jakże się p r z e p r o w a d z a owe e k s p e r y m e n t y do w y z n a ­c z en i a „wskaźników"? A u t o r powołuje się aż n a a u t o r y t e t j ednego z badaczy n i e m i e c k i c h , by skonstatować, że nie za­leca się ustalać objętości p r z e s t r z en i w o l n y c h w k r u s z y w i e „drogą pomiarów wodą" i naprzekór t e m u a u t o r y t e t o w i ( i s t a r y m podręcznikom) właśnie stosuje wymyślny sposób u s t a l a n i a swo i ch „wskaźników" p r z y pomocy wody .

D o d a j m y , że s t a r e podręczniki uczą, iż jeżeli m i es za ­ninę p i a s k u ze żwirem umieścimy w wodz ie , to z a r a z n a ­stąpi rozdz ie l en ie się p i a s k u od żwiru, m i a n o w i c i e z dużych porów żwiru p iasek w y s y p u j e się n a dno n a c z y n i a i z o-w y c h pomiarów o t r z y m a m y jakąś bliżej nieokreśloną w a r ­tość n i e dającą n a w e t w przybliżeniu pojęcia o objętości porów w k r u s z y w i e g d y się ono zna jd z i e w betonie, gdz ie dzięki lepkości z a c z y n u , z i a r n a drobne ułożą się w p r z e ­s t r z e n i a c h między z i a r n a m i dużemi.

T a k się p r z e d s t a w i a wartość t y c h eksperymentów, w i ­d z i a n a n i e j a k o odzewnątrz.

Jeszcze ba rd z i e j zatrważająco wyg ląda i c h ścisłość z p u n k t u w i d z e n i a kłopotów samego a u t o r a . W i e on dobrze , że składniki w wodz i e będą się rozdzielały, za l eca t y l k o sze­r e g zabiegów, żeby się one „mn i e j " rozdzielały, c z y l i [po-p i o s t u n i e dba o ścisłość by le była „nowość".

Pouczając j a k należy wykonywać owe p o m i a r y a u t o r mówi : „przy m i e s z a n i u w wodz i e o b r o t a m i drobn ie j s ze z i a r ­n a spadają n a dół g rubsze wydobywają się n a w i e r z c h " A l e a u t o r m a n a toi radę: t r z e b a mieć „umiejętność i w p r a ­wę " , t r z e b a k r u s z y w o „umiejętnie układać kielnią w wo ­d z i e " , a c z a s a m i „kruszywo należy ścisnąć rękami ( j ak? ) i l ekko ubić", „grube z i a r n a ułożyć n a dn i e n a c z y n i a l u b wciskać j e w drobną masę", a w o d a p o w i n n a pokrywać oko­ło 709 ' z i a r n , leżących w górnej w a r s t w i e ( ? ) " .

Cóż dz iwnego , że p r z y t a k wymyślonemi i s z tucznem obchodzen iu się z k r u s z y w e m w wodz i e a u t o r o t r z y m a do­wo lne w y n i k i .

91 T a m gdz i e j a k mówi a u t o r , „dokładność pomiarów b a r ­

dzo zależy od umiejętności i w p r a w y " , n i e może w s z a k być m o w y o w y n i k a c h n a u k o w o - o b j e k t y w n y c h .

P o z a t e m p r z y t a k umiejętnem nakładaniu k r u s z y w a do w o d y napewno a u t o r nałapie dużo p o w i e t r z a , które m u uc i ekn i e w be ton ia rce , mieszającej w s z a k o b r o t a m i .

W i a d o m o , że większa część pęcherzyków p o w i e t r z n y c h znajdujących się w beton ie pows ta j e właśnie podczas s a ­mego procesu m i e s z a n i a więc uwzględnienie ma le j ilości, która ewen tua ln i e p r z y w i e r a do z i a r n k r u s z y w a , a którą a u t o r s z tuczn i e powiększa s w o j c m i e k s p e r y m e n t a m i , z pominięciem te j dużej, która dos ta j e się do be tonu później j es t niekonsekwencją. Zresztą a u t o r n i e uwzględnia też p o w i e t r z a , które p r z y w i e r a do cementu , a j e s t t o w a r ­tość p r z y n a j m n i e j tego samego rzędu.

Jeżeli się już postawiło tezę, że be ton składa się mię­dzy i n n e m i z pow i e t r z a , to t r z e b a ją przeprowadzić w ca ­łości, a n i e w d r o b n y m f r a gmenc i e . Inacze j f a t y g a się n i e opłaca.

N a korzyść a u t o r a powiedzieć j e d n a k t r z e b a , że w po­w o d z i zapewnień z n a j d u j e czas i mie jsce n a szczere r e f l ek ­sję, z których widać, że w g r u n c i e r zeczy n i ew i e l e się spo­d z i e w a po swo j em „projektowaniu". N a s t r . 79 mówi : „ je ­żeli naprzykład po z m i e s z a n i u 270 k g . c emen tu z odpo­wiednią ilością k r u s z y w a i w o d y powinniśmy otrzymać 1000 l i trów be tonu , a o t r z y m a w s z y t y l k o 900, o t r z y m a n y beton będzie zawierał w 1 m * 300 k g . c ementu , projekto­wany zaś miał zawierać 270 kg."

N i g d y b y m n i e suponował, że t a k i p a s k u d y casus może

się zdarzyć p r z y „projektowaniu" be tonu. Zważmy b o w i e m ,

że n a s t r . 7 p o w i e d z i a n o :

„Teor ja be tonu w n a s z y c h d o c i e k a n i a c h o p i e r a się n a

t r z e ch p o d s t a w a c h , p o t w i e r d z o n y c h obserwacją i doświad­

c z e n i a m i :

I. Objętość be tonu s t a n o w i s u m a (abso lu tnych ) obję­

tości składników t. j . c ementu , w o d y k r u s z y w a , i pow ie ­

t r z a . " R o z u m i e m , że mieszając materjały s ypk i e , możemy

w p e w n y c h w a r u n k a c h otrzymać beton p o r o w a t y , który z a j ­m i e więcej m i e j s c a niż w y n i k a z s u m y a b s o l u t n y c h obję­tości składników ,ale żeby „zaprojektowany" beton zajął mniej m i e j s c a niż t a s u m a , n a to t r z e b a k a p i t a l n y c h błę­dów i nieścisłości w ob l i c z en iach i p o m i a r a c h , źródła t a k i c h błędów są aż n a d t o w idoczne i musiały się dobrze dać w e z n a k i a u t o r o w i skoro w y p o w i a d a powyższą uwagę j a k o podstawową wskazówkę w r o zd z i a l e „projektowanie beto­n u " .

O t o j a k w ręku samego a u t o r a chw ie j e się p i e r w s z a z t r z e c h pods taw j ego „teorj i b e t o n u " i j a k wygląda o l i w a p r a w d y j ego o b s e r w a c j i i doświadczeń.

N i e chcemy nużyć c z y t e l n i k a r o z p a t r y w a n i e m wszys t ­k i c h nowości, które się znajdują w ro zdz i a l e o k o n s y s t e n ­c j i be tonu, a które są opa r t e n a b a d a n i a c h własnych auto ­r a . Z a z n a c z a m y t y l k o , że słowu „konsystencja" a u t o r n a ­daje n a d e r w y s z u k a n e znaczen i e . N a s t r , 64 po długich w y w o d a c h c z y t a m y : „zbiór zaś t a k u s t o s u n k o w a n y c h włas­ności be tonu decydu je o zespole z j a w i s k j a k i e stanowią i -stotę k o n s y s t e n c j i " .

T y m c z a s e m k o n s y s t e n c j a j a k o słowo, zapożyczone z f r a n c u s k i e g o , n i e z n a c z y n i c innego niż „consistance" po f r a n c u s k u . Słownik L a r o u s s e ' a określa cons i s tanco j a k o e ta t d ' u n liąuide q u i p r a n d de l a sol id i t ,e" ( s tan c ieczy przechodzącej do s t a n u stałego) c z y l i p op ro s tu „stopień ciekłości," a krótko: „ciekłość". Zresztą f r a n c u z i obok „consistance" używają słowa „ f luidite" .

92 D o d a j m y , że ilość w o d y po t r z ebna do n a d a n i a beto­

n o w i pewnej cieklości j es t w „nowej me todz i e " ujęta błęd­n ie . A u t o r i d e n t y f i k u j e ją z wodą potrzebną do nasycania k r u s z y w a . A to są dw i e s p r a w y różne. Istnieją emp i r y c zne w z o r y do o b l i c z a n i a ilości w o d y żądanej przez poszczególne f r a k c j e k r u s z y w a (O. S t e r n n a z y w a to „Kornpo tenz " ) . T e n n i e u z a s a d n i o n y pogląd jes t przyjęty j a k o „ d r u g a p o d s t a w a t e o r j i b e t o n u " w nowe j metodzie .

Wytrzymałość be tonu „nowa m o t o d a " o p i e r a n a wzo­rze, wynikającym również z badań własnych a u t o r a .

Wychodząc z wyżej o p i s a n y c h d o w o l n y c h pomiarów t r z e b a w t y m ce lu wyznaczyć objętość porów w betonie , rzecz subtelną, i przyjąć n a wiarę t w i e r d z e n i e a u t o r a , że wytrzymałość betonu jes t odwro tn i e p r o p o r c j o n a l n a do te j objętości, gdyż j es t to t r z e c i a i o s t a t n i a p o d s t a w a t eo r j i be tonu w „nowej me todz i e " .

N i e wątpimy, że wytrzymałość be tonu jest pewną funkcją objętości porów, ale czy taką właśnie, toby t r z eba dopiero uzasadnić.

J e s t to c i e k a w y t emat , n a któryby można podyskuto ­wać, a le najważniejszem jes t to , że obl iczenie objętości po­rów w betonie , opierające się n a l i c z n y c h wskaźnikach, o-t i z y m a n y c h z g r u b y c h eksperymentów „nowej m e t o d y " i n a i n n y c h jeszcze wskaźnikach, dotyczących cementu , wres z ­cie uwzględniające jakąś bliżej nieokreśloną ilość powie­t r z a , j es t t e r enem n i e m a l n i e o g r a n i c z o n y c h nieścisłości i do­wolności.

W y n i k i t ak i ego „projektowania" betonu opar te n a spe-

1 9 3 6 R. - P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y

cy f i c zne j „umiejętności i w p r a w i e " lecz n i e n a pos zanowa­n i u s t a r y c h podręczników, mogą w n a j l e p s z y m ra z i e u j a ­wnić się w pos tac i próbnej m i e s z a n k i , którą odpow i edz i a lny i s u m i e n n y inżynier będzie musiał wszechs t ronn i e zbadać p r z y pomocy tej czy inne j metody naukowe j z a n i m powie czy jest z d a t n a do użytku. Jes t oczywiste , że p r z y pewne j wprawie,robiąc szereg próbnych mieszanek , można w końcu dojść do j a k i e g o t ak i ego w y n i k u p r a k t y c z n e g o lecz czy w a r t o było do tego zaangażować 55 oznaczeń a l gebra i c z ­n y c h ?

N a szczęście s tosowanie „nowej m e t o d y " j es t o g r a n i ­czone przez samego a u t o r a do wypadków gdy k r u s z y w o o d m i e r z a m y objętościowo. N a s t r . 86 c z y t a m y : „kruszywo zmuszen i jesteśmy odmierzać objętościowo bo jeszcze n i e -zna lez iono dokładniejszego, a le równie prostego i łatwego sr .osobu." Czyżby a u t o r n i e wiedział, że we w s z y s t k i c h w y ­p a d k a c h g d y chodz i o ścisłość o d m i e r z a n i a (d rog i betono­we, odpowiedz ia lne budowle i t. p.) stosuje się o d m i e r z a n i a wagowe i że n a to zna lez iono sposób?

N i e wyczerpaliśmy w s z y s t k i c h nowości, kióremi po­siłkuje się „nowa m e t o d a " a le jeżeli to , n a co wyżej zwró­ciliśmy uwagę porówna się z prostotą, ścisłością i p r a k t y c z -nością istniejących w nauce metod i wzorów, to m i m o w o l i powsta je p y t an i e , k o m u i do czego to w s z y s t k o j es t pot rze -dne? C z y należy odrzucać s ta re p r a w d y , b y n a i c h mie jsce wprowadzać i m p r o w i z o w a n e „nowości" , c zy jest celowe od­rzucać ścisłe i łatwe metody n a u k o w e , b y stosować dowolne i nieścisłe p o m i a r y o r a z zawiłe, t r u d n e w z o r y , dające j a k -na jba rd z i e j błędne w y n i k i ?

I N Ż . A R C H . E D W A R D N A T O L S K I .

PALE SYSTEMU SZTRAUSS'A I WOLFSHOLCA (Doświadczenia p r z y budowie g m a c h u T o w . Ubezp . A s s i c . G e n e r a l i w W a r s z a w i e ) .

U w a g i poniżej zebrane, dotyczące zas tosowan ia pa l i s ys t emu S z t r a u s s a i W o l f s h o l c a są owocem doświadczeń k i e r o w n i c t w a budowy g m a c h u T o w a r z y s t w a Ubezpieczeń A s s i c u r a z i o n i G e n e r a l i T r i e s t e p r z y u l . Złotej 7, z p ro j ek ­todawcą, inż. a r c h . E d w a r d e m E b e r e m n a czele. Robo t y w y k o n u j e f i r m a F , O p p m a n i H . Kozłowski, inż. inż. k o m u -n i k . P a l o w a n i e wykonywała f i r m a „Raymond". D o r a d c a m i t e chn i c znym i są pp . p ro f . P o l i t e c h n i k i W a r s z a w s k i e j F edo ­row i c z , P u z y n a , H e m p e l . Konstrukcję op racowa l i inż. G i l l e -w i c z i inż. Nechay .

Podając garść spostrzeżeń n a t u r y p r a k t y c z n e j , w n a ­dz ie i , że uchronią one kolegów od w i e l u trudności i kłopo­tów, p o m i j a m świadomie znaną i m zapewne tcorję.

P a l e w ie rcone stosowaliśmy ze względu n a sąsiedztwo nadwątlonych k a m i e n i c , d l a których wstrząsy, towarzyszą­ce w b i j a n i u p a l i b i t y c h mogłyby stać się groźne. G r u p o w a ­liśmy je po k i l k a spowodu dużych obciążeń s k u p i o n y c h i aby zapobiec odchy l en iu się od p i o n u . Możliwość t a k a n ies te ty i s tn ie j e , gdyż t r u d n o jest wywiercić t. zw. szapą wiertniczą otwór ściśle p ionowy .

O i le g r u n t był t w a r d y w i e rcono otwór bez równoczes­nego z apus z c zan i a r u r y , którą w c i s k a n o dopiero z c h w i ­lą dojścia do g r u n t u sypk iego lub mokrego . Głębokość ot­w o r u wynikała z długości samego p a l a , która znów w y p a ­dała z obciążenia i r odza ju g r u n t u , w j a k i m p a l miał tkwić. G r u n t t e n n a n i ew i e lk i e j s tosunkowo pow i e r z chn i naszego p l a c u przedstawiał istotne kłębowisko przewarstwień. P l a c

przecinało na ukos głębokie i szerok ie pasmo k u r z a w k i tworzące prawdopodobn ie łożysko jakiejś p r a r z e c z k i . Resztę p l a c u pokrywała g l i n a , dosyć t w a r d a , ale p r z e w a r s t w i o n a gdz ien iegdz ie s m u g a m i iłu ii p i a s k u . A b y uchronić budynek od nierównomiernego o s i a d a n i a zdecydowaliśmy się zasto­sować pa l owan i e sys temem S z t r a u s s a i W o l f s h o l c a , który to os ta tn i s ys t em następnie zarzucono. Ogółem w y k o n a n o 405 p a l i o średnicy 30 do 40 cm. i długości od 4 do 11 m . N a j b a r d z i e j w y d a j n y ze względu n a nośność według do­świadczeń S z t r a u s s a jest p a l o średnicy 25 cm. J e d n a k p r z y dużych obciążeniach skup i onych ( jak p r z y budowie A . G . T.) średnica 40 cm. opłacała się lep ie j . P r z y te j średnicy zakładaliśmy nośność p a l a n a 1 m. b. 4 do 8 t o n n , zależnie od g r u n t u . Liczyliśmy głównie n a t a r c i e boczne, które zwiększaliśmy, ubijając mocno i sys t ematyczn i e beton w r u r z e . M a n i p u l a c j a polegała n a tern, że n a j p i e r w sypano beton, po tem podnoszono rurę ( t a k żeby zostało w n ie j t y l ­ko 20 — 50 cm. betonu, t. zw. k o r e k , ub i j ano go i n ­tensywnie , w s k u t e k czego beton znajdujący się poniżej do l ­nej krawędzi r u r y rozchodził się, rozpychając g r u n t i t w o ­rząc z g r u b i e n i a . ( Ry s . 1). Następnie sypano nową porcję betonu (jedną taczkę) , podciągano rurę, ub i j ano znów be­t on i t. d. Łatwo było obliczyć procent betonu, wychodzącego poza g ran i c e w a l c a teoretycznego i tworzącego owe z g r u ­b i en ia . Mieliśmy długość p a l a , średnicę r u r y , a więc obję­tość teoretyczną o two ru . Odejmowaliśmy ją od objętości wsypanego w otwór be tonu i otrzymywaliśmy t. zw. p ro ­cent u b i c i a . Nośność p a l a jest ściśle uzależniona od siły

P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y - 1 9 3 6 R. 93

a

Rys. 1. Strzałki wskazują zasadnicze ruchy przy wbijaniu pala Sztranssa:

a — podciąganie rury zapomocą windy, b — ubijanie betonu babą,

c — obracanie rurą, stosowane jako nich pomocniczy zarówno przy jej wpychaniu jak i wyciąganiu.

Rys. 2. Ubijak — (baba Rys. 3. Przerwanie pala. z podbabkiem).

t a r c i a jego ścian bocznych , t a r c i e zaś m i e r z y się silą p r z y ­ciskającą prostopadłą do p o w i e r z c h n i , pomnożoną przez współczynnik t a r c i a . I m mocnie j więc r o z epchn i emy beton tern większą będzie nośność p a l a . Doświadczenia nasze w y ­kazały, że procent u b i c i a d l a gruntów t w a r d y c h (i ł , p i a ­sek zb i ty ) wynosił do 1 3 % , w g r u n c i e p i a s z c z y s t y m około 3 0 % , a w k u r z a w c e nawe t 4 0 % . B a b y , c z y l i u b i j a k i waży­ły około 200 k g . O i le w otworze była woda , używano b a ­by, zaopat rzone j w t. zw. podbabek, c z y l i sztangę, zakoń­czoną t a l e r z em , o średnicy n i e m a l że równej średnicy ot­w o r u (Rys . 2 ) . T a l e r z spoczywał n a betonie, a b a b a ude­rzając weń nie wytłaczała cementu. Oczywiście u b i j a n o t y l ­ko tę część p a l a , która n ie była zbrojoną. Ubijało cz terech do pięciu ludz i .

„Ko r ek " jest n a j c z u l s z e m mie j s c em p a l i w i e r c o n y c h i n a j ego p r z es t r z egan i e zwracaliśmy specjalną baczną u w a ­gę.

Jeżeli podciągniemy rurę z a wysoko , t a k że „korek" zn ikn i e , to w g r u n c i e s y p k i m , a zwłaszcza t. zw. k u r z a w c e za jdz ie „przerwanie" p a l a , c z y l i , że g r u n t wciśnie się mię­dzy rurę, a gotową część dolną p a l a . (Rys . 3 ) . Może to zajść i w t y m w y p a d k u , g d y beton, zbyt mocno u b i t y i niedość w i l g o t n y podnies ie się w r a z z rurą p r z y podciąganiu.

W p i e r w s z y m w y p a d k u można było zapobiec p r z e r w a ­n i u p a l a j edyn i e przez stałe kon t r o l owan i e po z i omu be tonu w ru r z e . Długość r u r y była zawsze dokładnie oznaczona i p r z o d o w n i k znał ją n a pamięć. Również i łata była w y ­raźnie ii dokładnie oznaczona i s p r a w d z o n a za każdym r a ­zem.

W d r u g i m w y p a d k u należało p r z y podnoszen iu r u r y uważać, czy łata nie podnos i się w r a z z rurą. Spostrzegłszy to zaczynaliśmy ubijać i jednocześnie obracać rurę t a k dłu­go, aż ko r ek się nie opuścił. (Przedziurawialiśmy p r z ed t em ko rek k i l k a k r o t n i e prętem żelaznym). W y m i a r „korka" z a ­leżał od g r u n t u . P r z y t w a r t s z y m wystarczało 20 cm, n a ­t o m i a s t w k u r z a w c e , która „sadzi ła" do góry, to znaczy , działając n a zasadziie naczyń połączonych podnosiła się w r u r z e w miarę j e j opuszczan ia , ko r ek równy 50 cm. był uważony za m i n i m u m . Zaznaczyć t u należy, że w i e r c e ­n ie w k u r z a w c e było b. uciążliwe, gdyż „wysz lamowany" otwór zapełniał się n i eus tann i e kurzawką, która dążyła do osiągnięcia swego no rma lnego poz i omu. W t y m w y p a d k u n i e t y lko zan iechano w y c z e r p y w a n i a płynnej z i emi z o t w o r u , ale odwro tn i e napełniano go wodą.

Ciśnienie słupa wody równoważyło pa r c i e k u r z a w k i i pozwalało pogłębić otwór. Również i p i e r w s z a f a z a be­t o n o w a n i a odbywała się pod wodą, aż do c h w i l i , w której ciężar be tonu równoważył ciśnienie k u r z a w k i . Sposób w y ­żej op i sany był kłopotliwy ze względu n a zużycie wody i późniejsze je j usuwan i e . T o też, g d y k u r z a w k a n ie „b i la " zby t gwałtownie, używaliśmy inne j metody. P r z y g o t o w y w a ­no w s z y s t k o do be tonowan ia i g d y t y l k o pożądana głębokość była osiągnięta wpuszc zano k i l k a porcy j be tonu, który „korkował" kurzawkę. O i le spód p a l a wypadał w k u r z a w c e to znaczy , że w a r s t w a je j była g r u b s z a niż p r z e w i d y w a n a długość p a l a , dążyliśmy do jego pogłębiania, t a k aby około 1,5 m. tkwiło jeśli n ie w t w a r d y m pokładzie to w każdym raz i e w jakimś „ostrzejszym" c z y l i bardz i e j g r u b o z i a r n i ­s t y m p i a s k u . Ewentualność 'takiego podłużenia należało zgóry uwzględnić, przygotowując odpowiednie j długości r u ­r y . Nakręcanie, c z y l i s z tukowan i e r u r jest n i e zwyk l e uciąż­l iwe , gdyż r u r y skręcone muszą być t a k s i ln i e , aby p r z y późniejszem „ruszaniu" n i e m i g w i n t nie uległ z l u z o w a n i u . Pokład „prawdz iwe j " k u r z a w k i , t o j e s t pyłu płynnego o z i a r n k a c h mn i e j s z y ch niż 0,005 m m . nie p r z e k r a c z a n o r ­m a l n i e w W a r s z a w i e według o p i n j i p. p ro f . F e d o r o w i c z a 3 metrów, można więc było liczyć na jego przeb ic ie . S k o r o

94 1 9 3 6 R. - P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y

Rys. Fragment wiercenia otworu na pal.

r u r a przebijała p o k i a d płynny i wchodziła w g r u n t stały dopływ k u r z a w k i z d n a i boków ustawał. Powiadaliśmy, że otwór się „zamknął". N i e s t e t y n i ezawsze dawało się to osiągnąć i w t edy mieliśmy do c z y n i e n i a z t. zw. p a l e m pływającym.

Be t on opuszczono do samego d n a o t w o r u w betoniercc c y l i n d r y c z n e j z odmykająceb się denk i em. P r z y p a l a c h S z t r a u s s a używano żwiru dość g rubego (2 — 3 cm.) ze względu n a ub ic i e i n a zwiększoną chropowatość pow i e r z ­c h n i . Dodać należy, że n a budowie A . G . T . obciążenie prób­ne 55 t o n n a m i ( p r z ew idywane obicążenie r zeczyw is te ~ 28 tonn) p a l a S z t r a u s s a , tkwiącego dolną połową w k u r z a w -ce c z y l i „p ływającego" dało po 4 dn i a ch os iadan ie 2,35 m m . P o m i a r u dokonano 4 a p a r a t a m i dźwigniowemi.

P a l e W o l f s h o l c a stanowią dalsze udoskona len ie p a l i S z t r a u s s a . B e t o n nie jest t u r o z p y c h a n y u d e r z e n i a m i b a ­by, lecz ciśnieniem sprężonego p o w i e t r z a z k o m p r e s o r a (4 — 6 a tmos f e r ) . P a l e W a l s f s h o l c a zamierzaliśmy stoso­wać t y l k o w g r u n t a c h płynnych.

P i e r w s z a f a z a roboty odbywała się t ak j a k p r z y S z t r a -uss i e : g r u n t s z l amowano ciężką „szlamówką" p r z y ewen-t u a l n e m użyciu słupa wody , równoważącego ciśnienie. Z chwilą g d y otwór był w y w i e r c o n y nakręcono n a rurę t. z w. głowicę, zaopatrzoną w cz t e ry k r a n y , których działa­n i e r o z p a t r z y m y poko l e i : Do głównego k r a n u szedł wąż g u m o w y , doprowadzający beton pod ciśnieniem z be ton ia r ­k i . W przeciwieństwie do S z t r a u s s a sitosowano podżwirek, a nawe t c zasami czystą zaprawę cementową. D r u g i k r a n służył do u s u w a n i a wody , co następowało tuż p r z e d rozpoczęciem be tonowan ia . T r z e c i k r a n doprowadzał sprę­żone powie t r ze bezpośrednio z k o m p r e s o r a , p r z yc z em d z i a ­łało ono d w o j a k o : wdół, ubijając beton i wgórę, prąc w pokrywę głowicy i podnosząc w ten sposób rurę. N i e s t e t y r u r a nie wychodz i r u c h e m płynnym, a s k o k a m i . T u zacho­dz i główne niebezpieczeństwo sys tem W o l f s h o l c a . Oto t a r ­cie r u r y o ziemię może się okazać h a m u l c e m n i e w y s t a r ­czającym i r u r a może „wyskoczyć". Oczywiście p a l wtedy j es t „przerwany" , chyba , że z d a r z y się t o już p r z y samej pow i e r z chn i , w jakimś t w a r d y m g runc i e . N a naszej b u ­dowie g r u n t okazał się spec ja ln ie n i epoda tnym d l a sys t emu W o l f s h o l c a ze względu na swą różnorodność, uniemożliwia­jącą us ta l en i e j a k i c h k o l w i e k n o r m , c zy współczynników bez­pieczeństwa, o ra z z tego powodu, że górą idz ie k i l k a metrów g l i n y , a dołem k u r z a w k a . R u r a „zasysana" z początku k u -rzawką, w pewnej c h w i l i p r zechodz i w glinę, tworzącą luź­n y otwór i nag l e „wyskakuje". M o m e n t ten , m i m o n a j -sk rupu la tn i e j s z e go dozoru przewidzieć się nie da , a że jest związany z poważnem niebezpieczństwm ( r u r a w a g i oko­ło 1 t o n n y w y s k a k u j e nag le wgórę n a k i l k a metrów i p a ­dając może pociągnąć trójnóg i w r a z z n i m przygnieść l u ­d z i ) , musieliśmy z s y s t emu tego zrezygnować. Stosować go można j edyn ie w t y m w y p a d k u , g d y jesteśmy w s tan ie p rze -ciwważyć i regulować siłę wypychającą rurę do góry cię­żarem zzewnątrz (np. g d y w z m a c n i a m y g r u n t pod b u d y n ­k i e m już istniejącym), albo też g d y g r u n t t w o r z y zupeł­nie jednolitą warstwą k u r z a w k i .

W c z w a r t y k r a n n a głowicy wpuszc zony był długi pręt s ta lowy , o p a t r z o n y podziałką i t a l e r z em. T a t e r z t en opierał się n a batonie, znajdującym sie w ru r z e , a podziałką w s k a ­zywała poz i om betonu.

S y s t e m W o l f s h o l c a m a jeszcze jedną wadą: oto zda ­r z a się, że sprężone powie t r ze wydos ta j e się obok r u r y n a powierzchnię, a w t edy całe ubic ie staje się fikcją.

Reasumując, o i le S z t r a u s s , aczko lw iek b. kłopotliwy i wymagający s k r u p u l a t n e g o n a d z o r u , staje się w pewnych w y p a d k a c h j ednem wyjściem z s y t u a c j i , o ty le sys t em W o l ­f sho l ca , t eore tyczn ie b. e f ek towny , w p r a k t y c e okazu je się cona jmnie j r y z y k o w n y m , a w większości wypadków zgoła niemożliwym do zas tosowan ia .

KONJUNKTURA BUDOWNICTWA W ROKU 1935

W z o r e m l a t ubiegłych p r a g n i e m y w o p a r c i u o s ze reg c y f r i wskaźników s t a t y s t y c z n y c h dać pew i en skrócony obraz s y t u a c j i w budown i c tw i e w ubiegłym sezonie n a t le p o p r z e d n i c h la t . Przegląd t en po zwo l i ustalić r z e c z yw i s t e r o z m i a r y r u c h u budowlanego j a k również zorjentować się w t endenc jach cen n a r y n k u materjalów i ^robocizny i w y ­nikających stąd kosztów budowy .

W n i o s k i i u w a g i p o s t a r a m y się w miarę możności po­

dać p r z y ana l i z i e poszczególnych odcinków r o z p a t r y w a n e ­go zagadn i en i a .

P r o d u k c j a i zby t materjalów b u d o w l a n y c h .

N a j b a r d z i e j dostępnym wskaźnikiem s t anu z a t r u d n i e ­n i a w poszczególnych g r u p a c h zakładów produkujących materjały budow lane j es t i l o ś ć z a t r u d n i o ­n y c h r o b o t n i k ó w :

P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y - 1 9 3 6 R. 95

R o k miesiąc cementownie ceg ie ln ie t a r t a k i

1933 III 470 3998 23024 V I 2608 16635 23666 I X 2432 18275 17060 X I I 1037 5086 17310

1934 I I I 2097 7032 26598 V I 3522 21025 27649 I X 2748 19232 18821 X I I 716 5648 16297

1935 I I I 2344 6433 26542 V I 3471 20973 27736 I X 3763 21009 22610 X I I 1202 7707 20053

Z powyższego z e s t aw i en i a widać, że, po dość poważ­n y m wzroście z a t r u d n i e n i a w r o k u 1934 w s t o s u n k u do r o k u 1933, r ok 1935 n i e w y k a z u j e już t a k poważnego wzmożenia r u c h u . C h a r a k t e r y s t y c z n e m j es t , iż we w s z y s t ­k i c h t r z e c h p r z y t o c z o n y c h g r u p a c h zakładów w z r o s t z a ­t r u d n i e n i a daje się stwierdzić dopiero w d rug i e j połowie r o k u . i

Ce l owo nie poda jemy ilości przeciętnego dz iennego n a -l a d u n k u wagonów materjałów b u d o w l a n y c h , gdyż, ze wzg lę­du n a w z r o s t ilościowy p r z e w o z u ciężkich materjałów k a ­m i e n n y c h do budowy dróg, c y f r y te n i e są porównywalne w s t o s u n k u do s t anu z l a t popr zedn i ch , a z a t em nie po­zwalają snuć wniosków n a t ema t ilościowego zwiększenia r u c h u budowlanego .

N a t o m i a s t dobre uzupełnienie c y f r z a t r u d n i e n i a w pro ­d u k c j i materjałów b u d o w l a n y c h daje zes tawien ie z b y t u c e m e n t u w k r a j u w tysiącach t o n n :

1933 1934 1935

I 3.4 7,2 7,8 11 3,0 15,1 15,3 III 22,4 64,3 34,6 I V 33,5 101,4 58,9 V 52,5 97,7 89,4 V I 48,9 77,1 98,2 V I I 52,4 69,5 111,5 V I I I 45.8 86,5 108,0 I X 48,9 73,6 104,7 X 56,6 82,4 96,2 X I 26,8 43,6 44.7 X I I 4,6 34,1 13,5

R a z e m 398,8 752,5 782,8

Wkońcu p r z y t o c z y m y dane z z ak r e su p r z e w o z u n i e k t ó r y c h m a t e r j a ł ó w b u d o w ­l a n y c h za p i e rwsze dziesięć miesięcy w ciągu ostat ­n i c h t r z e ch l a t w tysiącach t o n n :

miesiące 1 - X .

1933 1934 1935

W a p n o palone ' 371 465 504 C e m e n t 386 705 734 W y r . ceramiczne 620 773 868

Powyższa t a b e l a również p o t w i e r d z a f a k t osłabienia d y n a m i k i w z r o s t u r u c h u budowlanego w r o k u 1935 *w po ­równaniu z r o k i e m 1934. G d y b o w i e m w z r o s t przewozów z a s a d n i c z y c h g r u p m a t . bud . w r o k u 1934 w s t o s u n k u do r o k u ubiegłego wyrażał się w p r o c e n t a c h : d l a w a p n a 2 6 % , w y r . c e r a m . 2 4 % , a d l a c emen tu 8 3 % (wpływ rozwiąza­n i a k a r t e l u ) , to w r o k u 1935 już w z r o s t przewozów w s to ­s u n k u do r o k u 1934 obraca się w g r a n i c a c h od 4 do 1 2 % .

R u c h budow lany .

Już wyże j podane c y f r y pozwalają zdać sobie s p r a ­wę ze z m i a n w natężeniu r u c h u budowlanego w ciągu osta t ­n i c h t r z e c h l a t .

D l a s t w o r z e n i a ogólnego o b r a z u z e s t a w i a m y wskaźni­k i r u c h u budow lanego , ob l i c zane p r ze z I n s t y t u t B a d a n i a K o n j u n k t u r w opa r c iu o p r z e w o z y w a p n a d l a b u d o w n i c t w a m i e s zkan i owego i o ilość zamówień n a żelazo b u d o w l a n e d l a b u d o w n i c t w a n i em i e s zkan i owego ( inżyniery jnego) .

Wskaźniki ruchu budowlanego.

R o k ogólne m i e s z k a ­n iowe

n i emie -s zkan io -

we

1929 1930 1931 1932 1933 1934 1935

(części

84,1 67,3 43,6 32.1 39,0 49.2 54,9

>wo oce

91.3 73,3 54,0 42,6 47,0 56,5 56,5

n a własna

76.8 61,2 33,2 21,5 30.9 41,8 52,5

)

Z tego z e s t a w i e n i a dadzą się wyprowadzić następują­ce w n i o s k i odnośnie d y n a m i k i r u c h u budowlanego w obu z a s a d n i c z y c h działach b u d o w n i c t w a :

Najniższy p o z i o m r u c h u budow lanego j es t n o t o w a n y w r o k u 1932, p r z y c z e m b u d o w n i c t w o n i e m i e s z k a n i o w e osiąg­nęło w t edy p o z i o m d w a r a z y niższy od b u d o w n i c t w a m i e s z ­kan iowego . D o p i e r o w r o k u 1935 wskaźnik b u d o w n i c t w a n i em i e s zkan i owego zbliżył się do wskaźnika b u d o w n i c t w a m i e s zkan i owego . Przypisać to należy działaniu d w u z ja ­w i s k . Z j edne j s t r o n y budown i c two m i e s z k a n i o w e w r o ­k u 1935 już n i e wykazało da lszego w z r o s t u z a t r u d n i e n i a , gdy równocześnie, pod wpływem -szerszej działalności i n ­wes tycy jne j ręki pub l i c zne j szczególnie w zak res i e robót d r o g o w y c h , nastąpił w dz i a l e b u d o w n i c t w a inżynieryjnego w z r o s t ilościowy w ciągu jednego r o k u o około 2 5 % .

Ceny i płace.

N a łamach Przeglądu B u d o w l a n e g o s t a r a m y się n a ­s zych Czytelników sta le informować o bieżącej s y t u a c j i n a r y n k u materjałów i p r a c y p r ze z podawan i e wiadomości z z a k r e s u poszczególnych materjałów i okręgów j a k rów­nież p r z y pomocy wskaźników służących do syn te t yc znego obraz z a s a d n i c z y c h z j a w i s k r y n k o w y c h .

Obecnie z a t em pozostaje n a m t y l k o zebran ie t y c h c y f r i poddanie i c h ogólnej ana l i z i e .

Poniżej poda jemy zes tawien ie n o t o w a n y c h p r ze z nas w s k a ź n i k ó w c e n i k o s z t ó w b u d o-w y p r z y pods taw ie 1928 = 100:

96 1 9 3 6 R. - P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y

o

Min

eraln

e m

ate

rjały

bu

dow

lan

e

•ew

no

row

e

•ew

no

robio

ne

lazo

Mate

rjały

bu

dow

lan

e og

ółem

>>* N o

W Min

eraln

e m

ate

rjały

bu

dow

lan

e Q Eo R o •N M

ate

rjały

bu

dow

lan

e og

ółem

M S

1929 97,7 93,3 97,8 100,8 102,2 1930 91,8 71,9 84,9 100,9 97,4 1931 82,9 49,5 63,7 99,0 87,9 1932 75,7 38,3 46,7 91,8 75,6 1933 58,9 38,7 39,3 85,2 65,3 1934 45,4 44,3 41,3 82,0 50,9 58,6 1935 47,8 44,0 39,7 78,8 50,8 58,6 1936

39,7

s t y ­czeń 46,6 48,6 40,2 70,9 49,1 58,1

M i n e r a l n e materjały budow lane j a k o podlegające grze wolnego r y n k u i niezależne od r y n k u zag ran i c znego , osią­gnąwszy swój najniższy p o z i o m cen w r o k u 1934, w l o k u

1935 zwyżkowały o 5 % . D r e w n o podlegające w p r a w d z i e wo lne j k o n k u r e n c j i , a le uzależnione od światowych r y n ­ków zniżkowało w r o k u 1935 w d a l s z y m ciągu. P o z i o m j ednak cen d r e w n a surowego z końcem 1935 i w s t y c z n i u 1936 zdaje się wskazywać n a zwyżkę cen. Żelazo, j a k o t y ­p o w y r ep r e z en tan t g r u p y s k a r t e l i z o w a n y c h materjalów, wykazywało n a j m n i e j s z y spadek cen, w g r u d n i u 1935 n a -skutek a k c j i rządowej cena żelaza została obniżona o 1 0 % .

Równolegle z ogólną tendencją cen pr zeb i ega również wskaźnik kosztów budowy . P r z y ana l i z i e tego wskaźnika zwrócić należy j ednak uwagę, iż w skład kosztów budo ­w y oprócz e l a s t y c z n y c h składników w pos tac i materjalów wo lnego r y n k u wchodzą e l ementy s z t ywne . Do t y c h os ta t ­n i c h oprócz materjalów s k a r t e l i z o w a n y c h należy zaliczyć p r z e w o z y ko l e j owe (obniżone w p e w n y m s t o p n i u dopiero w s t y c z n i u 1936) i płace robocze, które, r egu lowane u m o ­w a m i z b i o r o w e m i , n i e obniżyły się w t y m s t o p n i u j a k m a ­terjały wo lnego r y n k u .

SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI STOWARZYSZENIA ZAWODOWEGO PRZEMYSŁOWCÓW BUDOWLANYCH

R. P. W R. 1935 Sprawozdan i e ogólne.

S y t u a c j a przemysłu budow lanego w r . 1935 uległa pew­ne j n i e znaczne j k o n j u n k t u r a l n e j pop raw i e . Ożywienie to zna jdu j e po tw i e rdzen i e w p o p r a w i e s t a n u niektórych w s k a ­źników j a k t o : wskaźnika ogólnego b u d o w n i c t w a , b u d o w n i ­c t w a mieszkan iowego , n i em ies zkan iowego o ra z n a j b a r d z i e j c h a r a k t e r y s t y c z n e g o , wskaźnika p r z e p r a c o w a n y c h r o b o t n i -ko - godz in w przedsiębiorstwach b u d o w l a n y c h .

P r z e b i e g s y t u a c j i k o n j u n k t u r a l n e j w przemyśle b u ­d o w l a n y m n a p r z e s t r z e n i o s t a t n i c h ośmiu l a t c h a r a k t e r y ­zu j e p o d a n a poniżej t a b l i c a .

192S • ' 1929 ' • 1930 '1931 ' 1932 ' 1833 ' 193* ' 1935

Wskaźniki ruchu budowlanego (li)28 = 100).

W s k a z a n e wyżej podnies ien ie się w r . 1935 wskaźnika p r z e p r a c o w a n y c h w n a s z y m przemyśle robo tn iko - godz in osiągnięte zostało przez znaczn i e j s z y jego wz r o s t w d r u -g i e m półroczu ub, r o k u , p r z y c z e m najwyższy poz i om tego wskaźnika z a n o t o w a n y został w g r u d n i u ub . r o k u (36.7).

Z a n o t o w a n e ożywienie n i e sto i jednakże w żadnym s t o s u n k u do ogólnego poz i omu z a t r u d n i e n i a w i n n y c h ga ­łęziach przemysłu, gdz ie ana l og i c zne wskaźniki w g r u d n i u u b . r o k u n p . wynoszą: d l a przemysłu meta lowego i maszyno ­

wego—66.6 , m i n e r a l n e g o — 66.2. ^Najmniejsze z a t r u d n i e n i e i najniższy jego poz i om w porównaniu z r. 1928 w y k a z u j e w d a l s z y m ciągu przemysł b u d o w l a n y , o raz inne przemysły d l a n i ego pracujące.

Ilustrując położenie k o n j u n k t u r a l n e należy podkreślić ża c y f r o w o r o z m i a r y r u c h u budow lanego tego r o d z a j u , któ­r y ogólnie biorąc wchodz i w zakres robót nadających się do w y k o n a n i a przez przemysł b u d o w l a n y , dadzą się ująć sumą około 300 miljonów złotych w r o k u 1935, N a sumę tę składa się p r z edewsz y s tk i em około 115 miljonów złotych p r z e b u d o w a n y c h w b u d o w n i c t w i e m i e s z k a n i o w e m p r z y po­mocy k r e d y t o w e j B . G . K . , około 70 miljonów w r e a l i z a c j i p r o g r a m u budowlanego i n s t y t u c j i rządowych, samorządo­w y c h , Z . U . S . -u , B . G . K . , T . O. R - u i t. p. i około 40 m i l ­jonów b u d o w y dróg. W j a k i e j dokładnie m i e r z e w p r z e p r a ­c o w a n i u t y c h s u m wziął udział s t r i c t o sensu przemysł b u ­d o w l a n y określić t r u d n o , n i emn i e j n i e należy sądzić aby k w o t a ogólna przez n iego p r z e p r a c o w a n y c h s u m p r z e k r a ­czała 150 miljonów złotych

R o z m i a r y r u c h u budow l an o - inwes tycy jnego w Polsce n a d a l p r z e t o i w r, 1935 były ba rdzo szczupłe m i m o u r u ­c h o m i e n i a Pożyczki Inwes t ycy jne j i n i e stały n a poz iomie , któryby odpowiadał po t r z ebom k r a j u .

N a sytuację w zakres i e i n w e s t y c j i wpływał niewątpli­w i e d e f i c y t budżetowy Państwa, który ciążąc n a r y n k u k r e ­d y t o w y m uniemożliwiał podjęcie szerszej działalności i n ­wes t ycy jne j ze s t r o n y Państwa, t a k kon ieczne j d l a ogól­nego ożywienia tętna życia gospodarczego w dobie p r z e s i ­l e n i a gospodarczego i l i k w i d a c j i jego skutków.

Inwes t yc j e budow lane , zwłaszcza o c h a r a k t e r z e robót p u b l i c z n y c h są b o w i e m i zawsze pozostaną najwłaściwszym i j e d y n y m środkiem przeciwdziałania z b y t n i e m u f a l o w a n i u k r z y w e j k o n j u n k t u r a l n e j .

Możność celowego o p e r o w a n i a t y m środkiem pobudze­n i a k o n s u m e j i i p r o d u k c j i j es t jednakże uzależniona od rozporządzalnych środków f i n a n s o w y c h , które wobec osła­b i e n i a gospodarczego , mogą być zaczerpnięte j edyn i e z r y n ­k u kredy towego , nadającego się naogół w t y m czasie wobec

P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y - 1 9 3 6 ft. 97 bezczynności i znancznego upłynnienia do l oka t u pewnego k r e d y t o b i o r c y j a k i m jest Państwo.

N i e z m i e r n i e ważnym jest również f a k t taniości b u d o w n i c t w a w obecnym k r y z y s o w y m okres ie . Taniość t a s t w a r z a specjalną konjunkturę d l a działalności inwes tycy jno - budowlane j i g w a r a n t u j e dużą rentowność objektów, pozwalając jednocześnie realizować szerszy za ­kres i nwes t y c j i .

Odnos i się to n i e t y l k o do działalności państwowej w t y m zakres i e lecz również do b u d o w n i c t w a p r y w a t n e g o .

P r z e b i e g cen z a s a d n i c z y c h materjalów b u d o w l a n y c h o-r a z kos z tu budowy obl iczonego d l a W a r s z a w y podany n a poniższej t a b l i c y w s k a z u j e n a najniższy poz i om od l a t 8-m i u wskaźnika kos z tu budowy "właśnie n a końcowy okres r o k u ubiegłego.

zela/o

' 1928 ' 1929 ' f'JM ' 19M ' 193? ' « U J 1 19M- ' 19JS '

Wskaźnik cen mat. bud. i kosztów budowy (1928 = 100).

N i e s t e t y de f i c y t y budżetowe l a t o s t a t n i c h , p o k r y w a n e w drodze operac j i k r edy towe j n a cele konsumcy jne apa­r a t u państwowego, uniemożliwiły w pełni w y z y s k a n i e i -slniejących możliwości w k i e r u n k u właściwego rozwinię­c i a działalności inwes tycy jne j Państwa n a terenie budow la ­no - i n w e s t y c y j n y m .

Z t y m większym a p l a u z e m należy przyjąć wejście n a drogę w a l k i z t y m s tanem rzeczy przez Rząd P r e m j e r a K o -ścialkowskiego.

S y t u a c j a P o l s k i jest zresztą pod t y m względem zupeł­n ie spec j a lna i n i e jest rzeczą możliwą p r z y d z i s i e j s z ym poz iomie c y w i l i z a c y j n y m k r a j u s zukan i e t eore tycznych dróg wyjścia z dz is ie jsze j s y tuac j i gospodarcze j p rzez w y ­rzeczenie się działalności i nwes t y cy jne j .

N i e podobna wyobrazić sobie z a h a m o w a n i a k r a j u n a d z i s i e j s z ym poz iomie r o zwo ju s iec i k o m u n i k a c y j n e j , drogo­we j , ko le jowe j i wodne j , r o zwo ju warunków w y m i a n y wew­nętrznej, uprzemysłowienia i t. d. , bez narażenia P o l s k i n a nieuchronną katastrofę już n i e t y l k o gospodarczą ale i po­lityczną.

D l a przykładu w a r t o t u podkreślić, że o i le w cało­kształcie d z i edz iny i n w e s t y c j i w Po l sce u l o k o w a n o w cią­g u dziesięciolecia 1024 - 1934 za l edwie kilkanaście m i l jar­dów złotych, w t y m czasie N i e m c y w te j dz i edz in i e p rze ­pracowały w / g urzędowej oceny 102 m i l j a r d y m a r e k .

P r a g n i e m y więc wyrazić p r z ekonan i e , że rozwój d z i a ­łalności i n w e s t y c y j n o - budow lane j m u s i wzróść n a t emp ie i u ledz przyśpieszeniu, p r z y c z e m kon i e c zna j es t w t y m k i e ­r u n k u zarówno bezpośrednia działalność Państwa, j a k i pośrednie s tworzen ie warunków p r z y c h y l n y c h d l a r o zwo ju a k c j i i nwes t y cy jno - budow lane j społeczeństwo.

T a k więc, a c zko lw i ek r o k 1935 wykazał pewną p o p r a ­wę konjunkturalną w n a s z y m przemyśle, jednakże p o p r a ­w a t a n i e może być ocen iona j a k o n i e spo rn i e t rwała i do­p i e r o rok nadchodzący może dać co do tego pewnie j s ze w s k a z a n i a .

Naogół w końcu ubiegłego r o k u r u c h zwyżkowy w k o n -j u n k t u r z e światowej uległ da l s z emu w z m o c n i e n i u .

W A n g l j i i K r a j a c h S k a n d y n a w s k i c h p r o d u k c j a odby­w a się n a wyższym poz iomie j a k w r, 1928, w N i e m c z e c h u t r z y m u j e się w y s o k i po z i om, w S t a n a c h Z j ednoczonych kon i ec r o k u przyniósł wzmocn i en i e p r o d u k c j i o 8 % .

P o l s k a , j a k o k r a j o złotej w a l u c i e wyróżnia się t enden­cją p o p r a w y z pośród i n n y c h t a k i c h krajów.

W końcu u b . r o k u wzrastało spożycie, a wskaźnik p r o ­d u k c j i wskazywał tendencję zwyżkową .

O b r a z gospodarc zy P o l s k i zmącony został przez pod­jęte w końcu r o k u p r z e z Rząd środki (różnego r od za ju zarządzenia de f l a cy jne ) , n i emn i e j należy przypuszczać, że s y t u a c j a ogólna z m i e r z a do wyjaśnienia.

Przytaczając dane o k o n j u n k t u r z e d l a naszego p r z e m y ­słu należy jednakże wskazać, że z a g a d n i e n i a s t r u k t u r a l n e stanowią ba rdzo poważną przeszkodę do z a znac z en i a się wyraźniejszej ogólnej jego p o p r a w y .

N a d a l pozostaje n i e u r e g u l o w a n a s p r a w a w y k o n a w s t w a robót b u d o w l a n y c h i s y t u a c j i p r a w n e j przedsiębiorstwa b u ­dowlanego , n a d a ! nas z przemysł n i e znalazł właściwej d r o ­g i r o z w o j u wobec chaosu panującego w dz i edz in ie z l e c a n i a robót p r ze z i n s t y t u c j e państwowe i p r a w pub l i c znego .

S p r a w a m i t e m i z a j m i e m y się szczegółowo w d a l s z y c h p u n k t a c h naszego s p r a w o z d a n i a , n i e m n i e j uważamy n a tern m i e j s c u z a kon i e c zne podkreślenie tego wszys tk i ego , co p r z e m a w i a z a potrzebą odrębnej oceny zagadnień naszego przemysłu.

Przemysł b u d o w l a n y j es t więc przemysłem przetwór­c z ym, jednakże n ie f a b r y c z n y m i n i e rzemieślniczym.

D e f i n i c j a przedsiębiorstwa budowlanego przyjęta o-s t a t n i o przez M i n i s t e r s t w o Przemyślu i H a n d l u b r z m i :

„Przedsiębiorstwo b u d o w l a n e j e s t to j e d n o s t k a gospodarcza , rozporządzająca własnym pe rsone l em f a c h o w y m , środkami t e c h n i c z n e m i i f i n a n s o w e m i , podejmująca się n a r y z y k o własne l ub n a z lecenie obce budowy objektów n a z i e m n y c h , inżynieryjnych i t p. i gwarantująca cenę, jakość i t e r m i n w y k o n a ­n i a .

Już w te j d e f i n i c j i z a w a r t e są spec ja lne cechy, którym odpowiadać w i n i e n nasz przemysł, t r a f n i e n i e z m i e r ­n i e ujęte p r z e z amerykański związek przedsiębiorców b u d o w l a n y c h w haśle zdobiącym jego godło:

„fachowość, o r g a n i z a c j a , odpowiedzialność".

P r z y głębszej a n a l i z i e cech odrębnych naszego p r z e ­mysłu należy stwierdzić co następuje:

1. Przedsiębiorstwo budow lane n i e m a stałego w a r ­s z t a tu p r a c y i w zależności od m i e j s c a budowy z m i e n i a miejsce z a t r u d n i e n i a stwarzając w a r s z t a t y p r a c y w prze ­s t r z en i . T e r e n o w y zasięg przedsiębiorstwa j es t ba rd zo sze­r o k i i w zależności od siły f i nansowe j przesiębiorstwa obej ­m u j e często cały k r a j .

2. Przedsiębiorstwo budow lane o feru je , a więc i sprze ­da je swą produkcję p r z e d j e j w y k o n a n i e m , p r z y c z e m w y ­konan i e samo jes t długotrwałe i obe jmuje częstokroć nawe t więcej j a k 2 sezony budow lane .

98 - . 3. Jakość p r o d u k c j i budow lane j m a k a p i t a l n e znacze­

n i e zarówno z p u n k t u w i d z e n i a bezpieczeństwa i z d r o w i a pub l i c znego , j a k i ze s t a n o w i s k a gospodarczego t. j . r z e ­c z y w i s t y c h kosztów budowy , rentowności i a m o r t y z a c j i wy ­b u d o w a n y c h objektów, a wres z c i e ze względu n a j e j ogólne znaczen ie w d o r o b k u c y w i l i z a c y j n y m i k u l t u r a l n y m Pań­s t w a i społeczeństwa.

4. P r o d u k c j a b u d o w l a n a j es t niesłychanie różnorodna i b o ga t a w szczegóły.

5. Przedsiębiorstwa budowlane rozporządzają naogól z n a t u r y r zeczy n i e w i e l k i m kapitałem w s t o s u n k u do doko­n y w a n y c h obrotów, które w sumie sięgają setek miljonów. Z y s k osiągany p r z e z te przedsiębiorstwa w s t o s u n k u do ob ro tu j es t b. n i e z n a c z n y , a r y z y k o w y b i t n i e duże.

6. Przedsiębiorstwa budow lane zatrudniają b. poważne •stosunkowo ilości robotników, a e lement r obo tn i c z y j es t s ta le z m i e n n y , w zależności od f a z y w y k o n y w a n y c h robót i m i e j s c a budowy .

7. Przemysł zależny jes t spec ja ln ie w y d a t n i e od w a ­hań k o n j u n k t u r a l n y c h i sezonowych.

Z n a t u r y samego b u d o w n i c t w a p r z y t e m w y n i k a , że

1) p r a w a au tomatyc zne j e l i m i n a c j i tande ty , p a r t a ­c t w a i zwykłej nieuczciwości w b u d o w n i c t w i e n ie działają w t y m s t o p n i u j a k w j a k i e j k o l w i e k inne j dz i edz in i e p r o ­d u k c j i ,

2) kos z t doświadczenia pod t y m względem w b u d o w n i ­c tw i e j e s t niewspółmiernie większy, a s t r a t y społeczne po­noszone n i e u s t a n n i e — n i eob l i c za lne ,

3) przemysł b u d o w l a n y k o r z y s t a z usług rozległych dz i edz in przemysłu i operac je m a t e r j a l n e są przeważnie z n a t u r y r zeczy k r e d y t o w e .

J a s n e m j es t wobec powyższego, że przemysł b u d o w l a ­ny , w którego r o z w o j u z a s a d n i c z y m c z y n n i k i e m jes t mo­ment z a u f a n i a i u r e g u l o w a n i a warunków p r a c y , p r z y b r a ­k u t y c h właśnie czynników z n a j d u j e się w w y b i t n i e cięż­k i e j s y t u a c j i i t a k i e l ub inne n i ew i e l k i e wzn i e s i en i e się k o n ­i u n k t u r a l n e j n i e j e s t w możności wyraźnie i ogólnie wpły­nąć n a jego podn ies i en ie . Panujące w r . 1935 w d a l s z y m ciągu w a r u n k i p r a c y przemysłu n i e t y l k o n i e sprzyjały, a l e wręcz przekreślały możność u g r u n t o w a n i a się z d r o w y c h przedsiębiorstw b u d o w l a n y c h , które bez względu n a celo­wość gospodarczą i państwową w y r o b i e n i a t y p u rzete lne­go i t e chn i c zn i e przysposob ionego przedsiębiorcy b u d o w l a ­nego, ustępować musiały z jednej ' s t r o n y p r z e d n i c z em n i e ­uzasadnioną j ednos t r onn i e wyzyskiwaną gospodarczą prze ­wagą z l e cen iodawcy z d r u g i e j p r z e d napływem do p r z e m y ­słu elementów zgoła z p u n k t u w i d z e n i a in t e resu ogólnego nieporządanych.

R o k os ta tn i przyniósł pod t y m względem dopiero zapo­wiedź p o p r a w y .

P r a c e o r gan i za cy jne .

N i e n o r m a l n e w a r u n k i p r a c y przedsiębiorstw b u d o w l a ­n y c h , paraliżujące k o r z y s t n y rozwój tego przemysłu i p r z e ­kreślające częstokroć j ego istotę z ogólną szkodą gospodar ­czą i j ednoczesnem z a h a m o w a n i e m r o z w o j u t e c h n i k i b u ­dowlane j w Po lsce , z n a c z n a nasku t ek różnego p r a w o d a w ­s t w a przemysłowego różnorodność f o r m przedsiębiorstwa budowlanego , wreszc i e konieczność zdecydowane j n a p r a w y wewnętrznej przemysłu budowlanego , skłoniły S t o w a r z y ­szenie Przemysłowców B u d o w l a n y c h R . P . do p o p a r c i a płynącej z samego przemysłu i n i c j a t y w y s t w o r z e n i a f o r m o r g a n i z a c y j n y c h , któreby gwarantowały wejście n a drogę z a s a d n i c z y c h z m i a n w do t y chc zasowym układzie s t o sun ­ków, i

1 9 3 6 R. - P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y

R o k 1935 był d a l s z y m doniosłym e tapem k u r e a l i z a c j i p r z ygo towywanego od 1934 r o k u Z r z e s z en i a Przedsiębiorców B u d o w l a n y c h , które opar t e o zasadę przymusowości obej­mowałoby cały P o l s k i przemysł budow lany .

W r o k u s p r a w o z d a w c z y m , uzgodn i ony z całym zrze­s zonym przemysłem b u d o w l a n y m , p ro j ek t s t a t u t u Zrzesze ­n i a , p odp i sany przez 125 przedsiębiorców b u d o w l a n y c h z W a r s z a w y , K T a k o w a , K a t o w i c , P o z n a n i a , G d y n i , Łodzi, L u b l i n a , Stanisławowa i t. d. i t. d. o raz p o p a r t y przez w s z y s t k i e istniejące i działające Z r z e s z en i a dobrowo lne n a ­szego przemysłu złożony został a M i n . P . i H . w r a z z poda­n i e m o n a d a n i e m u c h a r a k t e r u p r zymusowego Z r z e s z en i a .

N a S t o w a r z y s z e n i e Z a w , P r z e m . B u d . R. P . j a k o re ­p r e z e n t a n t a p o d p i s a n y c h pod w n i o s k i e m i wn iosek t en po­pierających spadł obowiązek obrony w n i o s k u wobec Związ­k u I zb Przemysłowo — H a d l o w y c h , które zgodnie z ustawą powołane zostały do jego z a o p i n j o w a n i a .

P r o j e k t o w a n e Zr zeszen i e realizację zasadn iczego ce lu , j a k i m jes t rozwój przemysłu budow lanego i o b r o n a jego i n ­teresów, w i d z i w u z d r o w i e n i u wewnętrznem przemysłu i przywróceniu oraz pos t aw i en iu w n i m n a nacze lnem m i e j ­scu zasad fachowości i e t y k i .

P r o w a d z e n i e przedsiębiorstwa jes t przemysłem w o l ­n y m . S a m o p r a w n e pojęcie przedsiębiorstwa budowlanego n i o n a s u w a żadnych suges t j i co do i s t o t n y c h cech, które tę placówkę j a k o przedsiębiorstwo w i n n y znamionować. W myśl d e f i n i c j i zamieszczonej wyżej p r z edewszys tk i em n a cechy te składać się m u s i doświadczenie techn iczne i kup i e ck i e , zdolność f i n a n s o w a i k r e d y t o w a , wreszc i e zdo l ­ność t e chn i c zna (maszyny , narzędzia, zaopa t r zen i e p l a c u budowy ) . J a s n e m jest , że bez t y c h e l e m e n t a r n y c h skład­ników przedsiębiorstwo budow lane jest z p u n k t u w i d z e n i a gospodarczego i t echnicznego n i c z em .

Z a d a n i e m zasadn i c z em Z r z e s z e n i a staje się p r ze to z j edne j s t r o n y działalność w k i e r u n k u n a p r o w a d z e n i a i s tn i e ­jących przedsiębiorstw n a tę drogę rozwojową, z d r u g i e j zaś oddziaływanie w k i e r u n k u e l i m i n a c j i z przemysłu n i a -odpowiadających t y m k r y t e r j o m przedsiębiorstw, p r o w a ­dzącym niewątpliwie z ogólnego p u n k t u w i d z e n i a działal­ność szkodliwą.

Z r zeszen i e w swej k o n s t r u k c j i s ta tu towe j s t w a r z a n i e ­wątpliwie b. poważne pods tawy do uporządkowania s t r u k ­tu ra ln ego przemysłu budowlanego , u t r w a l e n i a j ego stano­w i s k o p rawnego i p o p r a w y ogólnych warunków b u d o w n i ­c t w a .

O p i n j a Izb Przemysłowo - H a n d l o w y c h o s ta tuc i e Z r z e s z e n i a i j ego cha rak t e r z e p r z y m u s o w y m wypadła róż-no l i c i e . 5 Izb, a m i a n o w i c i e : K r a k o w s k a , K a t o w i c k a , Gdyń­s k a , L u b e l s k a i Sosnow i e cka wypowiedziały się ze udz ie ­l en i em Z r z e s z e n i u c h a r a k t e r u p r zymusowego , 5 zaś w tern W a r s z a w s k a , Łódzka, Wileńska i Poznańska p r z ec iwko . Zgłoszono p r z y t e m szereg zastrzeżeń, p r z y c z e m s a m a z a ­sada przymusowości odegrała b. poważną rolę. Niektóre s t e r y przemysłowe są zdecydowanie i d o k t r y n a l n i e p rze ­c iwne p r z y m u s o w y m zrzeszen iom w przemyśle i niewątpli­w i e to s t anow i sko wpłynęło n a poszczególne op in je Izb Przemysłowo - H a n d l o w y c h .

N i e m n i e j należy zaznaczyć, iż niektóre op in je opar to były zgoła n a n i e p o r o z u m i e n i u l ub b r a k u dostatecznego z ro ­z u m i e n i a i s to ty przemysłu budowlanego . Z a r z u t y w rodza ­j u kartelowości p ro j ek towanego Z r z e s z e n i a l ub b r a k u po­stanowień o możności p o z b a w i a n i a członków p r a w a p r o w a ­d z en i a przemysłu należy zaliczyć właśnie do te j k a t e g o r j i .

I zby Przemysłowo —• H a n d l o w e zgodnie p r z y okaz j i o p i n j o w a n i a stwierdziły wysoce n i e n o r m a l n y układ s t osun-

P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y - 1 9 3 6 R. 99 ków wewnętrznych i zewnętrznych w przemyśle b u d o w l a ­n y m i dały t e m u w y r a z w swej o p i n j i .

T o wyraźne u z n a n i e wyjątkowo zlej s y t u a c j i naszego przemysłu p r ze z naczelną organizację życia gospodarczego należy uznać z a sukces a k c j i S t o w a r z y s z e n i a .pozostającej w związku z powołaniem Z r z e s z e n i a p r zymusowego .

Jednakże stwierdzić należy m i m o wszys tko , że odmien­ność s t r u k t u r a l n a naszego przemysłu i wynikające z n i e j u j emne konsekwenc je spec ja ln ie w y o l b r z y m i o n e w okres ie p r z e s i l e n i a gospodarczego n i c znalazły jeszcze pełnego z ro ­z u m i e n i a . Z tego w y n i k a , że próbę n a p r a w y n a drodze wła­ściwego w n a s z y m r o z u m i e n i u uporządkowania s p r a w y ro ­bót n a rzecz S k a r b u Państwa, konces j onowan ia przemysłu i wreszc ie Z r z e s z e n i a p r z ymusowego napotykają n a d o k t r y ­n a l n y c h przeciwników, którzy w zasadz ie uznając potrzebę n a p r a w y istniejących stosunków, ustosunkowują się do t y c h prób nega t ywn i e , n ie mogąc jednocześnie wysunąć i n ­n y c h sposobów n a p r a w y .

Zarząd S t o w a r z y s z e n i a , podejmując realizację Zrzesze ­n i a Przedsiębiorców o p a r ! się n a w i e l o l e tn i em własnem do­świadczeniu p o p a r t e m przez doświadczenie i op in je i n n y c h o r g a n i z a c j i naszego przemysłu i n a s a m y c h przedsiębior­s twach , i w i d z i w Z r z e s z e n i u poważną gwarancję z m i a n y n a lejMZe s y t u a c j i naszego przemysłu.

S p r a w a r ea l i z a c j i znalazła się z końcem 1935 r o k u w s t a d j u m końcowem. P o p r z e k a z a n i u op in j i Izb P r z e m . I l a n d l . do M i n i s t r e s t w a decyz ja os ta teczna w tej sp raw i e należy do P a n a M i n i s t r a Przemysłu i H a n d l u .

P r a c e w ciągu r o k u n a d t y m t ema t em prowadzone by­ły w ścisłem p o r o z u m i e n i u z następującemi o r g a n i z a c j a m i : Związek S tow. S a m . B u d o w n . i K i e r . Robót w K a t o w i c a c h , Związek S a m . R u d . w K a t o w i c a c h , Z w . B u d i K i e r . Robót w K r a k o w i e , K o r p o r a c j a B u d . P o z n . „Strzecha", S e k c j a P r z e m . B u d . Z w . P r z e m . w K r a k o w i e , S ekc j a P r z e m . B u d , Z w . F a b r y k , i P r z e m , w G d y n i , S ekc j a P r z e m B u d . Z w . P r z e m . w W i l n i e , oddział S t o w a r z y s z e n i a w Sosnowcu

i Łodzi, Z w . K i e r o w n . Rob. w Stanisławowie.

Wywoła ły one potrzebę odbyc ia sze regu k o n f e r e n c j i i wyjazdów.

Z r a m i e n i a Zarządu S t o w a r z y s z e n i a n a d realizacją z a ­g a d n i e n i a pracowała K o m i s j a , w której skład wchodz i l i pp . H . M a r t e n s , S. P r o n a s z k o , F . O p p m a n , K . Stronczyński, M . Skąpski, J . Z a l e s k i , A . R o s z k o w s k i , I L u f t i S. M a r t e n s .

Z a g a d n i e n i a r y n k u p r a c y i s p r a w y soc ja lne.

T r a d y c y j n a p o l i t y k a robo tn i c za S t o w a r z y s z e n i a w r . 1935 n i c uległa żadnej zasadn icze j zm ian i e .

S t owar zys z en i e sto i w d a l s z y m ciągu n a s t a n o w i s k u r e g u l o w a n i a r y n k u p r a c y n a pods taw ie powszechnie obo­wiązujących n o r m zarówno dotyczących warunków p r a c y j a k i płacy. S t owar z y s z en i e j e s t zasadn iczo p r z ec iwne j ed ­nos t r onnemu w y k o r z y s t y w a n i u s y t u a c j i gospodarcze j d l a n a d m i e r n e g o obniżania p l a c r obo tn i c zych , dążąc jednocze­śnie do s t w o r z e n i a warunków p r a c y , zapewniających spo­kój i n o r m a l n y j e j przeb ieg .

U m o w a zb i o r owa , j a k o środek r e g u l o w a n i a r y n k u p r a ­cy straciła jednakże swo znaczenie w okres i e wyda tnego obniżenia z a t r u d n i e n i a i szerzącego się bezroboc ia . J edno ­cześnie i n t e rp r e t a c j o ważności umów zb i o r owych ze s t r o n y Sądu Najwyższego, przyznającego zasadn iczo przewagę każdej u m o w y i n d y w i d u a l n e j , n a d zbiorową, przekreśliły ostatecznie znaczenie umów zb i o rowych ,

P r z e d e w s z y s t k i e m do tyczy to naszego przemysłu, gdz ie wobec w i e l k i e j liczebności przedsiębiorstw i w i e l k i e j l i czeb­ności o raz różnorodności e l ementu robotn iczego o r g a n i z a ­

cy jne ujęcie całości z j edne j l ub d r u g i e j s t r o n y j e s t n i e ­zm i e rn i e t r u d n e .

B r a k n a obszarze b. Królcwstwa Kong r e sowego p r z e p i ­sów, podobnych do obowiązujących w b. zaborze p r u s k i m i niemożność rozciągania w a r u . ków obowiązkowości u m o w y zb iorowe j n a całe ośrodki r u c h u budowlanego , skłonił S t o ­w a r z y s z e n i e t ak j a k w r . 1934 do p o d d a n i a się R o z j e m s t w u N a d z w y c z a j n e j K o m i s j i Roz jemcze j powołanej przez Radę Ministrów, której Orzeczen ie mogło uzyskać moc powszech­

n i e obowiązującą. j .

Dążąc jednakże do u z g o d n i e n i a w i e l u postulatów w bezpośrednich r o z m o w a c h z r o b o t n i k a m i już w s t y c z n i u 1935 r o k u podjęło S t o w a r z y s z e n i e p e r t r a k t a c j e ze związka­m i r obo tn i c z emi .

Wobec b r a k u u z g o d n i e n i a szeregu ważnych punktów M i n i s t e r O p i e k i Społecznej uznał z a w s k a z a n e postawić n a Radę Ministrów wniosek o powołanie N a d z w y c z a j n e j K o m i s j i Roz jemcze j .

W d n i u 16 k w i e t n i a ub . r . N a d z w y c z a j n a K o m i s j a E o z -j e m c z a wydała orzeczenie ustalające w a r u n k i p r a c y i pła­cy, p r z y c z e m większych z m i a n w płacach w s t o s u n k u do r o k u 1924 n ie orzekła, podnosząc jednakże z a r o b k i w y k w a l i f i k o w a n y c h robotników o k i l k a punktów ( m u r a r z I I k a t . z 1 15 do 1.20.).

Or zec zen iu t e m u n a d a n a została rozporządzeniem R a ­dy Ministrów moc powszechn ie obowiązująca n a wszys t ­k i c h budowach w obrębie W a r s z a w y i najbliższych oko l i c .

A c z k o l w i e k s t a w k i płac o r a z i nne p r z e p i s y z a w a r t e w Orzec z en iu N a d z . K o m , Roz j . są powszechn ie obowiązujące, to w p r a k t y c e jednakże zas tosowan ie i c h n a p o t y k a n a pewne trudności bądź ze względu n a złą wolę za in t e r esowa­n y c h , bądź pop ros tu z nieświadomości.

S t o w a r z y s z e n i a k i l k a k r o t n i e interwenjowało w In -spek j i P r a c y w k i e r u n k u podciągnięcia pod obowiązujący p r z ep i s przedsiębiorstw, któro ze szkodą d l a k o n k u r e n c y j ­ności obserwujących p r z ep i s y , o r zeczonych s tawek n i e stosowały.

W każdym w y p a d k u bezpośredniej i n g e r e n c j i S t o w a ­r z y s z e n i a s p r a w y zostały p o z y t y w n i e załatwione.

D a l s z y m e tapem p r a c y S t o w a r z y s z e n i a była s p r a w a r e w i z j i do tychczas stosowanego r e g u l a m i n u p r a c y n a b u ­dowie .

S t owar z y s z en i e przystosowało w y d a n y przez s iebie Re ­g u l a m i n u p r a c y do nowego orzeczen ia . Zastrzegło się j ednak ­że p r z e c iwko r e g u l a m i n o w e m u n a d a w a n i u łatwych do szero­k i e j i n t e r p r e t a c j i uprawnień t. zw . delegatów robo tn i c z y ch n a budowach .

P o właściwem określeniu uprawnień delegatów do s p r a w ściśle związanych z o r zeczen iem N a d z w y c z a j n e j K o ­m i s j i , S t o w a r z y s z e n i e uznało z a możliwe s t o sowan i a p r ze z członków zmien ionego r e g u l a m i n u , traktując go j a k o pró-be, |

W okres ie 1935 r o k u żadnych ważniejszych zatargów n a t e ren ie objętym orzeczen iem N a d z w y c z a j n e j K o m i s j i Roz jemcze j n i e było.

Drugą sprawą było op ra cowan i e p r ze z S t owa r z y s z en i e w związku z w y d a n e m w r o k u ubiegłym rozporządzeniem ( o p i n j o w a n e m również p r z e z Stow. ) o p r z e p i s a c h o h i g j e -n i e i foezpiezczeństwie n a budow i e r e g u l a m i n u bezpieczeń­s t w a n a budowie . R e g u l a m i n ten dotychczas zas t osowany n i e został, a t o w związku z podjęciem w dz i ed z in i e bez­pieczeństwa p r a c y da lsze j i n i c j a t y w y .

I n i c j a t y w a t a polegała n a przedwstępnych p r a c a c h , mających n a ce lu z o r g a n i z o w a n i e p r z y S t o w a r z y s z e n i u „Ko la bezpieczeństwa", którego członkowie korzystając ze

100 służby bezpieczeństwa K o l a i stosując w y p r a c o w a n e przez nią w łączności z Z . U . S.-em pr zep i sy , u z y s k a l i b y obniże­n ie składek do ubezp ieczen ia wypadkowego .

N i e s t e t y wobec zby t małej l i c z b y zgłoszonych do o r ga ­n i zowanego Koła członków, a k c j a u l edz musiała odrocze­n i u . Zarząd S t o w a r z y s z e n i a wobec otwierających się obec­n i e d a l s z y c h możliwości akcję tę w r o k u 1936 pode jmie po­nown i e .

W związku z powyższem należy podkreślić stalą dalszą współpracę S t o w a r z y s z e n i a z I n s t y t u t e m S p r a w Społecz­n y c h , zajmującym się spec ja 'n i e sprawą bezpieczeństwa p r a c y .

Współpraca t a znalazła p r z e d e w s z y s t k i e m w y r a z w udz i a l e S t o w a r z y s z e n i a w o r g a n i z a c j i i j u r y k o n k u r s u n a rusz t owan i e budowlane . S towar zys zen i e d l a podkreślenia swego z a i n t e r e s o w a n i a tą sprawą przeznaczyło i wypłaci­ło po rozstrzygnięciu specjalną premję powiększającą I n agrodę.

Z i n n y c h s p r a w wymienić należy op racowan i e przez S t owar zys z en i e s p r a w y naszego s t o s u n k u do pos tanowio ­nego w Genew i e n a porządku obrad Międzynarodowego B i u r a p r a c y z a g a d n i e n i a 40 godz innego t y g o d n i a p r a c y w b u d o w n i c t w i e i n a robo tach p u b l i c z n y c h .

Ze względu n a trudności f i nansowe S t o w a r z y s z e n i a m i m o z a p r o s z e n i a ze s t r o n y po l sk i e j g r u p y pracodawców de l ega ta swego wysłać do Genewy n i e mogło.

S t owa r z y s z en i e w tej s p r a w i e pozostawało i pozosta je w ścisłym k o n t a k c i e z Międzynarodową Federacją B u d o w ­n i c t w a i Robót P u b l . , która w Genew i e i B r u k s e l i (M iedz , F e d e r . Pracodawców) r eprezen tu j e in te res również po l ­sk iego przemysłu budowlanego .

Jeszcze jedną sprawą, którą należy wymienić, są zabie­g i S t o w a r z y s z e n i a , zmierzające do r e a l i z a c j i p r zy r zec zo ­n y c h w r . 1934 a (n i ez rea l i zowanych b o n i f i k a c j i d l a p r z ed ­siębiorstw b u d o w l a n y c h przez Ins t y tuc j e głównie podle­gające M i n i s t e r s t w u S p r a w W o j s k o w y c h z tytułu zwyżek roboc i zny wynikłych w r . 1934 z powodu Or z e c z en i a N a d z w y c z a j n e j K o m i s j i Roz j emcze j .

S p r a w a , która wydawała sie we wrześniu ub . r o k u bliską załatwienia z powodu z m i a n y Rządu uległa ponowne­m u odwleczen iu .

M i m o u s i l n y c h starań Zarządu S tow . Z a w . P r z e m . B u d . w ubiegłym r o k u s p r a w a n i e mogła być załatwiona.

Zagadn i en i e z l ecen ia robót.

T e m u palącemu z a g a d n i e n i u w okres ie sp rawozdaw­c z y m S t owa r z y s z en i e poświęciło specjalną uwagę.

S t a n tego1 z a g a d n i e n i a j es t rzeczą powszechnie znaną. N a p r a w a jego leży wyłącznie w rękach Rządu, a ac zko l ­w i e k odnosić się będzie ona t y l k o do robót w y k o n a n y c h n a zlecenie S k a r b u Państwa lub i n s t y t u c j i p r a w a pub l i c znego , niewątpl iwie m u s i się odbić n a całym s t o s u n k u pomiędzy każdym zleceniodawcą a wykonawcą robót, wprowadzając n o r m a l n e w a r u n k i p r a c y do naszego przemysłu i usuwając s tosowane obecnie sys t emy a b s u r d a l n e z p u n k t u w i d z e n i a gospodarczego i przynoszące ogólne n i epowe towane szkody . Należy stwierdzić, że w r o k u 1935 s p r a w a w y d a n i a rozpo­rządzenia wykonawczego do u s t a w y o r obo tach i do s t awach n a rzecz S k a r b u Państwa dojrzała ostatecznie do r o z s t r z y ­gnięcia, co znalazło w y r a z w przemówieniu P a n a M i n i s t r a Przemysłu i H a n d l u wygłoszonem n a p i e r w s z e m p l e n a r n e m z e b r a n i u N a r a d y Gospodarcze j . Znaleźliśmy t a m zapo­wiedź rychłego u r e g u l o w a n i a s p r a w y .

S t owar z y s z en i e prowadziło n a d tą sprawą w ubiegłym r o k u dalszą pracę. S t a r a n n i e p r z e p r a c o w a n y k o m i s y j n i e memorjał, zawierający u m i a r k o w a n e propozyc je p o p r a w y

1 9 3 6 R. - P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y

naszego sys t emu p r ze ta rgowego pod kątem w i d z e n i a r a ­c j o n a l n y c h interesów z l ecen iodawcy i w y k o n a w c y , uzgod­n i o n y c h z po t r z ebami ogólnemi, w n i e s i o n y został do M i n i ­s t e r s t w a Przemysłu i H a n d l u w cze rwcu r o k u ubiegłego.

Niezależnie od tej a k c j i bezpośredniej S t owar zys z en i e zarówno p r z y okaz j i o p r a c o w a n i a postulatów ogólnogospo-d a r c z y c h Izb. P r z e m . H a n d l . n a Komisję rządową współ­p r a c y z samorządem g o s p o d a r c z y m j a k i bezpośrednio n a branżowej kon f e r enc j i z tą Komisją t a k zw. Martinowską spec ja ln ie podkreśliło potrzebę na j rych l e j s zego u zd row i e ­n i a tej d z i edz iny . P o s t u l a t t en znalazł w s p r a w o z d a n i u K o ­m i s j i M a r t i n o w s k i e j spec ja lne i roz leg le uwzględnienie.

Obok tej a k c j i S t owar zys z en i e i n t c r w e n j o w a l o również w poszczególnych w y p a d k a c h t a m , gdz ie p r z e p i s y p r z e t a r ­gowe wyraźnie naruszały in t e res z r z es zonych l u b j a s k r a w o odbiegły od f o r m dob r y ch obyczajów.

Walkę swą o z n o r m a l i z o w a n i e warunków z l ecen ia ro ­bót Zarząd S t o w a r z y s z e n i a prowadził pod hasłami:

1. wyodrębnienia robót b u d o w l a n y c h w osobnych n o r ­m a c h d l a robót w y k o n a n y c h n a rzecz S k a r b u Pań­s t w a ,

2. ścisłego i fachowego określenia o b u s t r o n n y c h obo­wiązków i p r a w dos tawcy i odb io rcy ,

3 o g r a n i c z o n a do ścisłej konieczności r y z y k a nakłada­nego n a wykonawcę,

4. u s t a l e n i a kryterjów fachowości i z a u f a n i a w odnie­

s i e n i u do w y k o n a w c y .

Zarząd S t o w a r z y s z e n i a widzał w r e a l i z a c j i t y c h zasad jedyną drogę do z a p e w n i e n i a dobrego i tan iego w y k o n a n i a robót b u d o w l a n y c h , p r z y którem i s tn i e j e możność r o z w o j u naszego przemysłu, z a p e w n i e n i a m u n o r m a l n e j rentowości i usunięcia n i e zdrowe j speku l a c j i n a podłożu p r ze ta rgo -wem, przekreślającej zdolności k o n k u r e n c y j n e przedsię­b i o r s t w b u d o w l a n y c h s ta le i so l idn ie pracujących.

W zakres i e t y c h zagadnień należy wymienić również wystąpienie S t o w a r z y s z e n i a w s p r a w i e wysokości i f o r m k a u c j i i wadjów do M i n i s t e r s t w a S p r a w W o j s k o w y c h .

A k c j a o u n o r m o w a n i e warunków p r a w n y c h w przemyśle b u d o w l a n y m .

Życie budow lane j es t r e gu l owane przez dw ie z a s a d n i ­cze; u s t a w y : p r a w o b u d o w l a n e i p r a w o przemysłowe.

P r a w o budowlane r egu lu j e z agadn i en i a związane z rozbudową o raz sprawą n a d z o r u po l i cy jno - budowlanego i p r o j e k t o w a n i a o ra z k i e r o w n i c t w a budowy .

P r a w o przemysłowe rugulujące sprawę przemysłu i rzemiosła stworzyło n o r m y w odn ies i en iu do w y k o n a w s t w a robót b u d o w l a n y c h .

O i le w i n n y c h gałęziach przemysłu i s tn ie j e mn i e j lub ba rd z i e j wyraźny rozdział pomiędzy f a b r y c z n y m l ub rze ­mieślniczym sposobem w y k o n y w a n i a przemysłu, o t y l e w przemyśle b u d o w l a n y m żadne r o zg ran i c z en i e pod t y m względem n i e n a s u w a się.

Stąd p r z e p i s y p r a w a przemysłowego obejmujące rze­miosło przenoszą się n a cale budown i c two i powodują b a r ­dzo poważne powikłania w n o r m a l n y m układzie s t osun­ków.

S t owar z y s z en i e w r o k u s p r a w o z d a w c z y m poświęciło w i e l e wysiłku w s p r a w i e wyjaśnienia p r z e p i s u a r t . 145 p r a w a przemysłowego, który to artykuł wyprowadził w / g swego znowe l i zowanego w r . 1934 b r z m i e n i a r y g o r y s t y c z ­n y p r z ep i s , z mocy którego do w y k o n a n i a robót m u r a r s k i c h i c i e s i e l sk i ch posiadają u p r a w n i e n i a wyłącznie m i s t r z o w i e danego rzemiosła.

P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y - 1 9 3 6 R. 101 B r z m i e n i e tego artykułu wywołało p e r tu r b ac j e w n i e ­

których ośrodkach, gdz ie władze a d m i n i s t r a c j i przemysło­wej zakazały istniejącym, a k i e r o w a n y m prze z w y k w a l i f i ­kowane siły inżynierskie przedsiębiorstwom w y k o n y w a n i a robót m u r a r s k i c h i c i es i e l sk i ch ,

W założeniu l o g i c zna i p r o s t a s p r a w a wywołała z a ­sadniczą różnicę zdań pomiędzy z a i n t e r e s o w a n y m i nią c z y n n i k a m i , a wiec z jednej s t r o n y a r c h i t e k t a m i , inżyniera­m i b u d o w l a n y m i i b u d o w n i c z y m i oraz t e c h n i k a m i b u d o w l a ­n y m i z d r u g i e j zaś rzemiosłem.

W ciągu długich i żmudnych r o z p r a w w tej sp raw i e , które doprowadziły wreszc i e do zwołania przez M i n i s t e r ­s two Przemysłu i H a n d l u w i e lk i e j k o n f e r e n c j i za in tereso­w a n y c h , wyłoniono Komisję porozumiewawczą, która m i a -się zająć w y p r a c o w a n i e m k o m p r o m i s o w y c h wniosków.

W y n i k i ostateczne n i e zostały jeszcze osiągnięte. N a ­t o m i a s t S t owar zys z en i e uzyskało zawieszen ie w niektórych ośrodkach postępowania k a r n o - a d m i n i s t r a c y j n e g o sk ie ­r owanego p r z e c i w z a i n t e r e s o w a n y m f i r m o m o raz pewność załatwienia pozy tywnego s p r a w y w s t o s u n k u do w s z y s t k i c h , których mogą objąć szeroko i n t e rp r e t owane p r a w a n a b y ­te. . ;

P o d a n y powyżej f r a g m e n t ogólnej s y t u a c j i p r a w n o -przemysłowej przedsiębiorstw b u d o w l a n y c h w s k a z u j e w y ­raźnie n a doniosłość zagadnień, które w te j dz i edz in i e sto­ją p r zed S t o w a r z y s z e n i e m .

M i m o w s p o m n i a n y c h ograniczeń w y k o n a w c z y c h w b u ­down i c tw i e , s a m przemysł b u d o w l a n y jest przemysłem w o l n y m , t. j . pows tan i e przedsiębiorstwa budowlanego n ie podlega żadnym og ran i c z en i om, j a k również każdy może wykonywać n a j b a r d z i e j s k o m p l i k o w a n e roboty inżynieryjne prócz m u r a r s k i c h i c i e s i e l sk i ch w m i a s t a c h zastrzeżonych d ' a mistrzów rzemieślniczych.

T a nielogiczność przepisów n a s u w a się s a m a przez się. To też Zarząd S t o w a r z y s z e n i a , widząc konieczność, z a ­

sadniczego rozstrzygnięcia p r o b l e m u warunków p r a w n y c h w przemyśle b u d o w l a n y m , których b r a k pogłębia t r u d n o ­ści ogólnej s y t u a c j i gospodarcze j , uznał z a kon ieczne dą­żyć do wyraźnego s p r e c y z o w a n i a czem w układzie s tosun­ków n a s z y c h jest przedsiębiorstwo budowlane .

W g r a n i c a c h u s t a w y przemysłowej to zagadn i en i e roz ­wiązane być może j edyn ie p r ze z za l i c zen ie przemysłu robót b u d o w l a n y c h do przemysłów konces j onowanych . Udz i e l e ­nie konces j i uzależnione jest od k w a l i f i k a c j i t e chn i c znych i p r a k t y c z n y c h przedsiębiorcy.

Odnośny wn iosek S t o w a r z y s z e n i a został w n i e s i o n y w r, ub . do M i n i s t e r s t w a Przemyślu i H a n d l u .

Ustawą budowlaną przemysł b u d o w l a n y jest mn i e j z a in t e r e sowany . N i e m n i e j w przedstawiających d l a nasze­go przemysłu interes p u n k t a c h o p r a c o w a n a przez M i n . S p r . W e w n . nowe l i z a c j a te j u s t a w y była przez S t owa r z y s z en i e o p i n j o w a n a .

Podatki, opłaty, świadczenia socjalne, taryfy.

W zakres i e podatków Zarząd S t o w a r z y s z e n i a w r o k u ubiegłym uzyskał w y d a n i e przez M i n i s t e r s t w o S k a r b u spe­c ja lnego okólnika powodującego ulgę w w y m i a r z e i wyso ­kości świadectw przemysłowych d l a przedsiębiorstw budow­l a n y c h .

M i n i s t e r s t w o S k a r b u uznając sezonowość i zmienność z a t r u d n i e n i a przedsiębiorstw . b u d o w l a n y c h uwzględniło spec ja lny c h a r a k t e r nas::oaio przemysłu opierając w y m i a r świadectw n i e n a m a k s y m a l n e j , lecz średniej l i czb ie za ­t r u d n i o n y c h w ciągu r o k u robotników.

Zarządzenie to poza ulgą doraźną wpływającą n a

zmnie j s zen i e opłaty z a świadectwo przemysłowe m a inne jeszcze dodatn i e znaczenie .

Wobec zamie r zone j b o w i e m r e w i z j i s p r a w y świadectw przemysłowych pr ze z okólnik t e n został s t w o r z o n y prece­dens, który niewątpliwie zna jdz i e szersze uwzględnienie w n o w y m w y m i a r z e świadectw przemysłowych,

Niezależnie od tej bezpośredniej uwieńczonej powodze­n i e m a k c j i S t o w a r z y s z e n i a współpracowało w s p r a w a c h p o d a t k o w y c h n a teren ie I zby P r z e m . - H a n d l o w e j .

T u należy podkreślić u z y s k a n i e z m i a n y w u s t a w i e o p o d a t k u dochodowym uwzględniającej możność j ednorazo ­w y c h odpisów z tytułu wydatków pon i e s i onych n a z a k u p przedmiotów ulegających zużyciu w okres ie 5 l a t .

W zakres i e w a l k i o zmnie j s zen i e wysokości i zasięgu t. zw, świadczeń soc j a lnych , wobec n i epowodzen ia bezpo­średniej a k c j i podjętej w r . 19:54 S t owa r z y s z en i e ściśle współpracowało z i n n y m i przemysłami n a te ren ie Izb P . i H .

W s p r a w a c h t a r y f o w y c h S towar zys z en i e występowało n a t e ren ie P . R. K . i K o m i s j i M a r t i n o w s k i c j .

Bezpośrednio interwenjowało S t owa r z y s z en i e w s p r a ­w i e trudności w wyładunku k o l e j o w y m .

Komsja współpracy z Samorządem Gospodarczym.

Specjalną kartę z działalności S t ow . Z a w . P r m e . B u d . 11. P. w r o k u s p r a w o z d a w c z y m należy poświęcić t. zw. K o ­m i s j i M a r t i n o w s k i e j , powołanej przez Rząd ce lom nawią­z a n i a bezpośredniego k o n t a k t u z życiem gospodarc zem i u s t a l e n i a postulatów, których r e a l i z a c j a mogłaby usunąć doraźne p r zes zkody w r o z w o j u i n o r m a l n e j działalności przemysłu.

P r z e d s t a w i c i e l e S t o w a r z y s z e n i a , reprezentując prze­mysł b u d o w l a n y odby l i z Komisją konferencję t. zw. b r a n ­żową, n a której p r z e d s t a w i l i obszerne op racowan i e obe jmu­jące s p r a w y :

a) gospodarczego sys t emu w y k o n y w a n i a robót budow­l a n y c h przez i n s t y tuc j e i urzędy państwowe, samo­rządowe i t. d.

b) s y s t emu p r ze ta rgowego , c) z l e can i a robót f i r m o m z a g r a n i c z n y m , d) t a r y f k o l e j o w y c h n a materjały budow lane i opłat

boczn i cowych , c) wyładunku materjalów b u d o w l a n y c h n a P . K . P . f) p o d a t k o w y c h (pod, przemysł., świadectwo p r z e m y ­

słowe i t. d. ) , g) s o c j a lnych i ubezp i ec zen iowych .

Obsze rne to op racowan i e obejmujące wyczerpujące u -zasadn i en i e do każdego p o s t u l a t u , znalazło w znaczn i e j m ie ­rze odzw i e r c i ad l en i e w os ta t e c znym s p r a w o z d a n i u tej ko­m i s j i , wpływając niewątpliwie j a k n p . w s p r a w i e p r z e t a r ­gowej n a z a k t u a l i z o w a n i e załatwienia p e w n y c h palących zagadnień.

Izby Przemysłowo-Handlowe.

Współpraca z Izbą Przemysłowo - Handlową w W a r ­szawie rozwinęła się zarówno w bezpośrednich s t o s u n k a c h S t o w a r z y s z e n i a z Izbą j a k i przez Radcę o ra z członków Korespondentów. M a n d a t r a d c y p i a s t u j e v, prezes S t o w a ­r z y s z e n i a inż. F . O p p m a n , członkami k o r e s p o n d e n t a m i są pp . v . prezes P r o n a s z k o o ra z S. M a r t e n s .

S t owar z y s z en i e n a t e ren i e Izb P r z e m . - H a n d l . spec ja l -n ;i opieką otoczyło sprawę rzeczoznawców. W te j c h w i l i dzięki t e m u l i s t a rzeczoznawców p r z y Izbie Przemysłowo-H a n d l o w e j d l a s p r a w b u d o w l a n y c h g w a r a n t u j e rzeczowość i fachowość orzeczeń.

W r o k u ubiegłym n a zaproszen ie Z w . Izb S t owa r z y ­szenie reprezentowało przemysł b u d o w l a n y wobec de legac j i

i

102 1 9 3 6 R. - P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y

przemysłu ang i e l sk i ego bawiącej w Po lsce w co lu a k t y w i ­zac j i w y m i a n y hand lowe j między Polską a Angl ją .

P r z e d s t a w i c i e l e S t owar z y s z en i e odby l i 2 kon f e r enc j e : w s p r a w i e narzędzi i m a s z y n b u d o w l a n y c h . W kon f e r en ­c j a ch b r a l i udział up ros z en i pp . : P, O p p m a n , S. P r o n a s z k o , A . Czeżowski, J , I w a n o w s k i , L . Muszyński i S. M a r t e n s .

S t o w a r z y s z e n i e brało udział w o p i n j o w a n i u sze regu u s t a w i rozporządzeń.

R a d c a i korespondenc i z r a m i e n i a S t o w a r z y s z e n i a b r a ­l i udział w p r a c a c h K o m i s j i : soc ja lne j , s k a r b o w e j , a d m i ­n i s t r a c j i stosunków gospodarczych , p r o p a g a n d y gospodar ­czej , k o m u n i k a c y j n e j i p o d k o m i s j i stołecznej .

S t owa r z y s z en i e zasilało B i u l e t y n I zby P . i H . k o m u ­n i k a t a m i i n o t a t k a m i .

W izbie K r a k o w s k i e j z r a m i e n i a S t o w a r z y s z e n i a m a n ­da t piastował p. inż. E u g e n j u s z R o n k a .

Rada Komunikacyjna.

W państwowej Rad z i e K o m u n i k a c y j n e j z r a m i e n i a przemysłu budowlanego zasiadał p. inż. F . O p p m a n .

Należy zaznaczyć, że p r a c e P . R. K . większego wpły­w u n a układ stosunków w ko l e jn i c tw i e w r. ub . n ies te ty n ie miały.

Zrzeszenie gospodarcze i zawodowe.

S t o s u n k i ze s p o k r e w n i o n e m i o r g a n i z a c j a m i gospodar-czemi w r o k u ubiegłym układały się pomyślnie.

W p i e r w s z y m rzędzie podkreślić t u należy tradycyjną współpracę z i n n e m i z r z e s z en i am i przemysłu budowlanego , a więc: poznańską „Strzechą", sekcją przemysłową b u d . Z w . P r z e m . w G d y n i , Z w . S a m . B u d . i Kierowników R o ­bót, z którymi s t o s u n k i znaczn i e się zacieśniły.

D a l e j w y p a d a zaznaczyć harmonijną współpracę ze Związkiem P r z e m , C e r a m , w W a r s z a w i e o raz Stałą De le ­gacją Zrzeszeń P r z e m . C e r a m i c z n y c h , Związkiem właści­c i e l i P r z eds t . U r z . Z d r o w o t n y c h i t . d .

Stojąc n a g r u n c i e c h a r a k t e r u gospodarczego S t o w a ­r z y s z en i a , Zarząd S t o w a r z y s z e n i a uważał z a celową i wskazaną jaknajbliższą współpracę z o r g a n i z a c j a m i s t a -n o w e m i fachowców pracujących w przemyśle b u d o w l a ­n y m .

Współpraca t a zaznaczyła się zwłaszcza w k o n t a k c i e z o r g a n i z a c j a m i inżynierów (Związek inż. Rudow l . ) i b u ­d o w n i c z y c h , j a k o e l ementu fachowego za i t e resowanego spec ja ln ie w w y k o n a w s t w i e robót b u d o w l a n y c h .

Współpraca Inż. B u d o w l a n y c h zna jdz i e w r . b. spec ja l ­n y swój w y r a z n a łamach Przeglądu Budow lanego .

N i e m n i e j dobre s t o s u n k i i k o n t a k t łączyły S t o w a r z y ­szenie z naczelną organizacją Architektów S. A . R. P.

Polski Komitet Normalizacyjny.

Stała współpraca S t o w a r z y s z e n i a z P o l s k i m K o m i t e ­t em N o r m a l i z a c y j n y m trwała w r . ub. n a d a l . P r z e d s t a w i ­cie le S tow. b r a l i udział w p r a c a c h szeregu p o d k o m i s j i o-r a z R a d y Cementowe j .

Różne reprezentacje i współpraca z inst. społ. i gosp.

Z i n n y c h i n s t y t u c j i i o r g a n i z a c j i , z któremi współpra­cowało S t owa r z y s z en i e bądź bezpośrednio, bądź przez per ­sonalną współpracę osób z pośród członków Zarządu i Re ­d a k c j i Przeglądu B u d o w l a n e g o należy wymienić w p i e r w ­s z y m rzędzie: B a n k G o s p o d a r s t w a K r a j o w e g o ( K o m i s j a t e r e n o w a i t, p . ) , I n s t y t u t S p r a w Społecznych, K o m i t e t p r z e c i w w i l g o c i o w y i w ie le i n n y c h .

Udział w Wystawie Budowlano-Mieszkaniowej 15. G. K. na Kole.

N a zaproszen ie B . G . K r a j o w e g o do wzięcia udziału w W y s t a w i e B u d o w l a n o — M i e s z k a n i o w e j n a K o l e Zarząd S t o w a r z y s z e n i a wystąpił w dz i a l e ogólnym W y s t a w y z własny s t o i sk i em ilustrującym rolę, z a d a n i a i znaczenie przedsiębiorstwa budowlanego w r u c h u b u d o w l a n y m .

S to i sko z o r gan i z owano pod hasłem: „fachowość, o r ­g a n i z a c j a , odpowiedzialność", podając je w f o r m i e łatwej, p r zys tosowane j do p ropagandowe j jego r o l i wobec pub l i c z ­ności zwiedzającej wystawę.

Szczegółowy opis stoiska, w r a z z i l u s t r a c j a m i znalazł się w zesz. 5 „Przeglądu B u d o w l a n e g o " z ub. r o k u .

N a d o p r a c o w a n i e m treści, którą reprezentowało s to i ­sko , pracowała K o m i s j a W y s t a w o w a pod k i e r u n k i e m j e j przewodniczącego p. inż. Stronczyńskiego. W skład K o ­m i s j i wchodz i l i pp . A . Czeżowski, A . Dyżewski, I. L u f t i S. P r o n a s z k o .

Przegląd Budowlany.

Rok 1!).'!5 j es t d a l s z y m okresem pełnego r o zwo ju „Przeglądu B u d o w l a n e g o " .

„Przeg ląd B u d o w l a n y " uległ da l s z emu rozsze rzen iu za ­równo pod względem r e d a k c y j n y m j a k i przez zwiększenie swego zasięgu i poczytności. Należy stwierdzić, że stał się on j o d y n o m obecnie w Polsce p i s m e m , poświęconem zagad ­n i e n i o m t e c h n i c z n y m i g o s p o d a r c z y m b u d o w n i c t w a .

Rozwój „Przeg lądu" w pełni potwierdzają jego w y n i ­k i f i nansowe .

Obok „Przeglądu B u d o w l a n e g o " znacznemu rozszerze­niu uległy również jego dodatkowe w y d a w n i c t w a , a więc: B i u l e t y n P r z e t a r g o w y o r a z S p i s źródeł p r o d u k c j i i dos ta­w y d l a b u d o w n i c t w a .

Przegląd zawierał j a k o stały dodatek „Przeg ląd Ce­r a m i c z n y " .

Zarząd S t o w a r z y s z e n i a przywiązuje wielką wagę do do tychczasowych wyników „Przeglądu B u d o w l a n e g o " i n a ­d a l starać się będzie o zapewn ien i e s w e m u o r g a n o w i peł­nego r o z w o j u .

R e d a k t o r e m nac z e lnym i odpow i ed z i a lnym Przeglądu j es t p. inż. L u f t .

K o m i t e t R e d a k c y j n y s t a n o w i l i pp. H . M a r t e n s , S. P r o ­naszko , I '. O p p m a n .

Cennik Stowarzyszenia.

C e n n i k materjalów i roboc i zny S t o w a r z y s z e n i a rozpo­czął 10 r ok swego i s t n i e n i a .

O p r a c o w y w a n y j es t prze: Komisję Cennikową, która odbyła w r . ub . 12 zebrań niesięcznych.

W r o k u ubiegłym dało się odczuć w i e l k i e zapotrzebo­w a n i e n a cenn ik .

C e n n i k c ieszy się n a d a l dużem u z n a n i e m i p r a k t y c z -n e m zas tosawan ie .

Zarząd, biuro, ruch członków.

W ciągu r o k u sprawozdawczego k i l k a k r o t n i e S t o w a ­rzyszen ie było proszone przez osoby i f i r m y z poza S t o w a ­r z y s z e n i a wyznaczono superarbitrów d l a po lubownego postępowania.

W r>-ciu w y p a d k a c h S towar zys zen i e delegowało z gro ­

n a s w y c h członków biegłych n a wezwan i e władz Sądowych.

W poważnej l i czb ie wypadków do S t o w a r z y s z e n i a od-

P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y - 1 9 3 6 R. 1 0 3

woływano się o op in j e w s p r a w a c l i związanych z b u d o w n i ­c twem.

S t owar zys z en i e prowadziło stałą obsługę okólnikową wobec członków. W r o k u ubiegłym wydano i rozesłano 81 okólników, obejmujących z m i a n y w obowiązującym stan ie p r a w n y m w b u d o w n i c t w i e l ub interpretację istniejących przepisów.

Odbyło się szereg zebrań i n f o r m a c y j n y c h i spec ja l ­n y c h . . ;

Zarząd zebrał się 20 r a z y . Skład Zarządu i K o m i s j i Zarządu w r . 1935 był n a ­

stępujący: Zarząd: P r e z y d j u m : H . M a r t e n s — prezes , S. P r o n a s z k o — I v—pre zes , inż. F . O p p m a n — v — p r e z e s T . C zo snowsk i — s k a r b n i k , o raz inż. M . Skąpski; członko­w ie Zarządu: inż. K , Stronczyński, inż. A . Czeżowski, p ro f . W . P a s z k o w s k i , inż. J . H a c i e w i c z , inż. M . K i e r e s a n t -Wiśniewski, inż. H . Sosonko, inż. J . Z a l e s k i ; zastępcy członków: inż. B . R o g a c z e w s k i , inż, A . R o s z k o w s k i , inż. W . N i k l e w i c z .

Z powodu choroby prezesa Zarządu p. H . M a r t e n s a , w ciągu TI półrocza obowiązki p rezesa spełniał v—prezes p. S. P r o n a s z k o .

Komisja pracy: p r z ew . S. P r o n a s z k o , członkowie pp . I. C h a b i e l s k i , T . Czosnowsk i , J . H a c i e w i c z , A . Czeżowski, M . Skąpski,

Komisja Cennikowa: p r zew. J . H a c i e w i c z , członkowie: I. L u f t , S. P r o n a s z k o , H . Sosonko , J . H i l d t , T . C z o s n o w s k i .

Komisja Podatków i Świadczeń: p r z e w . K , Stronczyń­s k i , członkowie: F . O p p m a n , I, C h a b i e l s k i , M . Skąpski, H . Sosonko, M . K i e r e s a n t - Wiśniewski,

Komisja Szkolnictwa i Uprawnień: p r z ew . S. P r o n a s z ­ko , członkowie : H . M a r t e n s K . Stronczyński, A . Czeżowski, I. L u f t , W . P a s z k o w s k i , B . R o g a c z e w s k i ,

Komisja War. Techn. i Ogól.: p r z ew . I L u f t , członko­w i e : A . R o s z k o w s k i , J . Z a l e s k i , B . R o g a c z e w s k i , W . N i k ­l ew icz , M . Skąpski i F . O p p m a n ,

Komisja Zagadnień Technicznych: p r z ew . S. P r o n a s z ­ko , członkowie: I. L u f t , M . Bobieński, W , P a s z k o w s k i , A . W o j c i e c h o w s k i , A . Czeżowski, R. C z a r n o t a - B o j a r s k i .

B i u r e m kierował p. S. M a r t e n s . P e r sone l b i u r a po za ­t em s t a n o w i l i pp . J . M a k o w s k i ( k a n c e l a r j a , k a s a , r a c h u b a ) i J . H o f f m a n (mas zyna ) . P e r s one l b i u r a sprawował j edno­cześnie funkc j e a d m i n i s t r a c y j n e w „Przeglądzie B u d o w l a ­n y m " .

W r o k u s p r a w o z d a w c z y m zostało skreślonych ze Sto ­w a r z y s z e n i a członków 4, przyjętych w poczet członków zo­stało 7 f i r m .

Członkowie.

Bolesną stratę poniosło S t owar z y s z en i e w t y m okres ie przez śmierć ś. p. d y r e k t o r a Franciszka Rotha, j ednego z n a j d a w n i e j s z y c h i w ie lo l e tn i ego członka S t owa r z y s z e ­n i a , k i e r o w n i k a i właściciela zasłużonej d l a b u d o w n i c t w a f i r m y .

Zasługi zmarłego uczczone zostały w osobnym okól­n i k u o ra z a r t y k u l e umies z c zonym w „Przeglądzie B u d o ­w l a n y m " .

Cześć jego pamięc i ! .

Z DOŚWIADCZEŃ I OBSERWACYJ I ZOLACJA .

P R Z Y K Ł A D D O B R E J I Z O L A C J I S U T E R E N .

K l i j e n t zakupił parcelę w do l in i e i należało n a tej p a r ­ce l i wybudować budynek dwupiętrowy z zamieszkałemi s u ­t e r e n a m i . Miejscowość j e s t podmi e j ska , n i e s k a n a l i z o w a n a o g r u n c i e podmokłym z powodu przepływającej opoda l rze­k i . Chodziło o zabezpieczenie najniższej k o n d y g n a c j i od za ­w i l gocen ia .

M u r y suteren zostały w y k o n a n e n a z a p r a w i e w a p i e n ­no - cementowej n a wysokość 1.40 m . N a tę wysokość bo­w i e m została założona, n a z ewne t r znem l i c u murów o k a l a ­jących budynek , p i onowa w a r s t w a be tonowa o grubości 5 c m . z cementu wodoszczelnego. A b y t a w a r s t w a należycie związała z m u r e m , cofnięto w każdej c zwar t e j w a r s t w i e główki o ćwierć cegły i n a mie jsce tego cofnięcia przyszedł beton wodoszcze lny omaw iane j w a r s t y p i onowe j .

M u r y bank i e t owe zostały oddzie lone od su t e r enowych warstwą poziomą a s f a l t u .

P o d posadzkę suterenową założono 10 cm. g r . warstwę betonu wodoszcze lnego zbro jonego siatką Ledóchowskiego pod górną powierzchnią, p r z y c z e m krawędzie te j w a r s t w y betonowej zostały wpuszczone n a % cegły w m u r z e k o n ­s t rukcy jne .

Robotę tę w y k o n a n o w r o k u 1930. Do t y chc zas k o n ­s t r u k c j a odpowiedziała pokładanym nadz i e j om . B.

R O B O T Y RZEMIEŚLNICZE. O L E J N E M A L O W A N I E N A Ś W I E Ż Y M T Y N K U .

Świeża w y p r a w a w a p i e n n a i c ementowa z a w i e r a w o l ­ne a z a r a z e m rozpuszcza lne w wodz i e związki zasadowe

(g łównie wodo t l enek w a p n i a ) , które zmydlają po krótkim czas ie warstwę ole jnego m a l o w a n i a ,

Z tego powodu t y n k i n i e w i n n y być m a l o w a n e o le j ­no wcześniej, z a n i m n ie zostaną zakończone procesy che­m i c z n e z a m i a n y r o z p u s z c z a l n y c h składników z a p r a w y w n i e r o zpuszc za lne pod wpływem działania b e z w o d n i k a węglowego z pow i e t r z a . W n a t u r a l n y c h w a r u n k a c h (bez sz tucznego suszen ia ) następują to p r z y t y n k a c h z a p r a w y wap i enne j p o upływie około pół r o k u , a p r z y t y n k a c h ce­m e n t o w y c h dop iero po d w u l a t a ch .

G d y zależy w p e w n y c h w y p a d k a c h n a s z ybs z em po ­k r y c i u olejną farbą świeżych tynków, to p r z y w y p r a w a c h wewnętrznych można w s z tuc zny sposób związać wo lne zasady p r z y pomocy słabych rozczynów* k w a s u so lnego lub s i a rkowego . P r z y użyciu k w a s u s i a rkowego t w o r z y się w a r s t e w k a gipsu,, a również p r z y użyciu k w a s u so lnego tworzą się związki n i eodporne n a działanie wody , co n a ­t u r a l n i e w y k l u c z a s tosowanie t y c h środków d l a w y p r a w zewnętrznych.

D l a w y p r a w zewnętrznych w t y c h w y p a d k a c h nadają się t y l k o f l u a t y . P r z y s m a r o w a n i u tynków r o z t w o r e m f l u a -t u następuje w y d z i e l a n i e b e z w o d n i k a węglowego. Należy z a ­t e m t a k długo smarować r o z t w o r e m f l u a t u , aż bańki g a ­z u przestaną się wydobywać. Zaznaczyć j ednak należy, iż j es t to m e t o d a d r o g a i d la tego może być s t o sowana t y l k o d l a wypadków po t r z eby z a m a l o w a n i a p l a m świeżego t y n k u

B E T O N . P R A K T Y C Z N Y T Y P Ś C I A N Y Z E W N Ę T R Z N E J .

W notatce chciałbym pokrótce wyjaśnić zasady stoso­w a n y c h przezemnie w os ta tn i ch l a t a c h ścian „termopły-

104 1 9 3 6 R. - P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y

t o w y c h - a n t i f o n e t y c z n y c h " , któro j a k o wypełnienie szk i e l e tu spełniają rolę i zo lac j i c iep lne j i akus t y c zne j .

Zasadą tego t y p u ścian j es t użycie płyt i z o l a cy jnych np. t o r f o w y c h l ub t r z c i n o w y c h z obu s t r on o m u r o w a n y e h lub obe tonowanych , p r z y c z em te obie ścianki grubości po 5 c m . są między sobą połączono zapomocą słupków betono­w y c h o bardzo małym p r z e k r o j u 2 X 8 cm. Słupki te u t r z y ­mują te ścianki w pewnej stałej odległości, a z a r a z e m łą­cząc się z uzbro j en i em t y ch ścianek współdziałają w u t r z y ­m a n i u i ch stateczności.

P o d a n y niżej r y s u n e k N r . 1 i l u s t r u j e zastosowanie ściany t e rmop l y t owc j żelbetowej wypełniającej szk ie le t żel­be towy lub żelazny. Z w r a c a uwagę, iż w t y m w y p a d k u ścia­n a została umieszczona w całości nazewnątrz szk ie l e tu , co p o z w a l a uniknąć trudności z izolacją samego szk i e l e tu .

Pfyla że/be/, wewnętrzna

Płyta torfowa izolacyjna -

Płyta żelbet zewnętrzna

Klocki żelbet, łączące pty/y

Ściana termoptytowa żelbetowa wypełniająca szkielet żelbetowy lub żelazny

Rys.

" F o t o g r a f j a ( N r . 2) p r z e d s t a w i a przykład budowy t a ­k i c h ścian z zas tosowan iem i zo lac j i z płyt t r z c i n o w y c h .

W i d z i m y u s t a w i a n i e i z o l a cy jnych płyt t r z c i n o w y c h , i ch uzbro jen ie obustronne , w i d z i m y wyraźnie, j a k o białe p u n ­k c i k i odznaczające się be leczk i żelbetowe o p r z e k r o j u 2 X 3 cm. przebijające płyty i zo lacy jne Re l eczk i te łączą

Rys. 2.

obustronne zbro jenie , rozpierając i ściągając obie 5 cm. g rube płyty betonowe nar zucane po obu s t ronach jądra izo­lacy jnego.

Porównawcze ob l i c zen ia t e rmiczne wykazują, iż tego r od za ju ściana grubości 25 cm. p r z y wadze 300 k g / m " jest .'!..'! r a z y c i ep le j sza od ściany dwuceg lowe j .

P r z y s t osowan iu c i enk i ch ścian t e rmop l y t owych u w a ­żać b e zwa runkowo należy n a to , by w a r s t w a i z o l a c y jna o tu ­lała cały budynek ze w s z y s t k i c h s t r o n bez j a k i e j k o l w i e k p r z e r w y , gdyż każda p r z e r w a w i zo lac j i zwiększa n a t y c h ­m i a s t w t e n m ie j s cu p r z ewodn i c two ciepła, które p r z y znacz­n i e j s zych różnicach t e m p e r a t u r , powoduje n iezawodne s k r a p l a n i e się p a r y wodne j , tworząc mokre , ociekające wo­dą p l a m y od wnętrza domu.

Słupki łączące płyty otulające jądro i zo lacy jne , wobec małego p r z e k r o j u są d l a p r z e w o d n i c t w a ciepła bez znacze­n i a , o czem przekonałem się naocznie , obserwując ściany te podczas, na j s i l n i e j s z ych mrozów zeszłorocznej z imy .

W domu t y m zastosowałem też po r a z p i e r w s z y cen­t r a lne ogrzewan ie suf i towe gorącem pow i e t r z em, według mojego p a t e n t u ( N r . 22105) . Gorące powie t rze n a g r z a n e w komorze umieszczonej w sute renach domu, krąży w prze­s t r z en i między podłogą a podsufitką, oddając ciepło dolnej płycie su f i t owe j . T y m sposobem cała pow i e r z chn i a wszys t ­k i c h sufitów tego domu (z wyjątkiem spiżarni) s tanowi g r z e j n i k promieniujący zgóry łagodne i równomiernie roz ­łożone ciepło n a całą przestrzeń mieszkalną.

D l a uniknięcia n i epo ro zumien i a za znaczam, że gorącego p o w i e t r z a n ie w p u s z c z a się zupełnie do pomieszczeń miesz ­k a l n y c h , t ak j a k to czyn iono dotychczas w og r z ewan iach po­w i e t r z n y c h , gdyż czyste gorące powie t r ze m a zadanie ogrzać t y l k o s u f i t , " który ciepło o t r z ymane od krążącego powie­t r z a w y p r o m i e n i o w u j e wdól n a przestrzeń mieszkalną. S p a ­l i n y k a l o r y f e r a , nagrzewającego to czyste pow ie t r ze w p r z es t r z en i międzysufitowej, są oczywiście odprowadzane osobnym k o m i n e m ponad dach .

Arch.. Jan Noworyta, Lwów,

NIEDYSKRECJE BUDOWLANE

* *

K w e s t j a sprawiedliwości i so l idno­ści s t o s u n k u umownego między p u -

b l i c znemi i n s t y t u c j a m i z leceniodaw-czemi a przedsiębiorstwami budowla -nemi nie przesta je być t ematem n a ­szych n i edysk r e c j i b u d o w l a n y c h .

Z d y s k u s j i p r owadzonych w tej

k w e s t j i z poszczególnymi reprezen­t a n t a m i i n s t y t u c j i z l ccen iodawczych m a m y w większości wypadków w r a ­żenie, iż uznają słuszność naszego s t a ­n o w i s k a , że u m o w y w i n n y być w ca -

P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y - 1 9 3 6 R. 105 lej pełni obus t ronn ie respektowane , że treść i ch nie może zawierać t y lko zo-zobowiązań d l a jednej s t r ony z pozba­w i en i em d rug i e j należnych je j p r a w i żc przedsiębiorcy nie mogą być zda ­n i n a laskę i widzimisię poszczegól­nego urzędnika, bądź i n s t y t u c j i , z któremi on się s t y k a w t r akc i e w y k o ­n y w a n i a umowy .

T r u d n o nie przyznać zresztą s lusz-noności naszemu s t a n o w i s k u , boć. przecież i p r a w o d a w c a w kodeksie zo­bowiązań z dn . 27/X. 193;! r . w a r t y ­kułach 49 — 55 i 56 uznaje z a nie­ważne umowy sprzeczne z d o b r a n i obycza jami .

Analizując j ednak decyzje zb ioro­wości, w której współdziałają te j ed ­nos tk i , deklarujące w ro zmowach p r y ­w a t n y c h słuszność zasady równości obus t r onnych p r a w w umowach b u ­dow lanych , m u s i m y stwierdzić, że t en ­dencje nieomylności i n i eodpowiedz ia l ­ności z leceniodawcy i jego organów są w d a l s z y m ciągu kon t ynuowane i od przedsiębiorcy w y m a g a się bez­ape lacy jne j zgody n a wsze lk ie zarzą­dzen ia bez względu n a i ch konsek­wencje tak m a t e r j a l n c j a k i mora lne .

Władza n iczem nieskrępowana i za nic nie ponosząca odpowiedzialności, jaką tego r odza ju j ednost ronne w a ­r u n k i umowne wkładają w ręce f u n ­k c j o n a r i u s z y z leceniodawcy, mus i n ie ­uchronn i e prowadzić w większości wy ­padków do nadużyć.

F u n k c j o n a r i u s z z leceniodawcy, w o l ­ny od odpowiedzialności wobec k o n ­t r a h e n t a , wsze lk i e s k u t k i swej n i ed -bałości, niesumienności l ub n ie facho-wości, nie mówiąc już o złośliwości, z I ckk iom sercem p r z e r z u c a n a p r zed ­siębiorcę, a jednocześnie nab i e r a prze­k o n a n i a , że działanie w b r e w dobrym

obycza jom, ogólnie mora ln i e potępia­ne i p rzez p r a w o zabron ione , j e m u j a ­ko f u n k c j o n a r j u s z o w i państwowemu lub k o m u n a l n e m u jest dozwolone.

Jeżeli n ie z i n n y c h względów, to choćby z tego powodu k i e r o w n i c y po­l i t y k i z leceniodawczej p o w i n n i dążyć do usunięcia t y c h przerostów mega­loman j i b i u r o k r a t y c z n e j .

W nadz i e i , że nasze słuszne pos tu ­l a t y wreszc i e znajdą uwzględnienie p o z w a l a m y sobie przedstawić nowo f a k t y z dz i edz iny jednostronności umów.

Bardzo poważna i n s t y t u c j a pub l i c z ­n a wydała d r u k i e m swe nowe opraco­wane w a r u n k i ogólne, które poleciła podwładnym o r g a n o m stosować j a k o załączniki do z a w i e r a n y c h umów. W a ­r u n k i te zawierały n a t u r a l n i e p r z e p i ­sy co do sposobu i t e r m i n u załatwia­n i a ostatecznego odb io ru i r o z r a c h u n ­k u za w y k o n a n e roboty . Niższe o r ga ­n y początkowo stosowały te w a r u n k i bez z m i a n y , g d y j ednak zo r j en towa-ły się, iż określenie jakiegoś t e r m i n u , któryby i ch obowiązywał, s t anow i zbę­dne i ch zdan i em, skrępowanie i ch peł­nej swobody decyz j i i daje cień j a k i e ­goś p r a w a zapędzonej w koz i róg f i r ­mie budow lane j , n a t y c h m i a s t w s t a w i ­ły do nowych umów passus , który

' skreślił ważność tego p r z e p i s u w a ­runków ogólnych. J e s t to c h a r a k t e r y ­s t y c zny przykład j a k wygląda często w p r a k t y c e r e a l i z a c j a słusznych za ­rządzeń władz wyższych.

*

O murzyńskiej etyce p r z y w y k o n y ­w a n i u umów b u d o w l a n y c h przez n i s -

których zleceniodawców pisaliśmy już k i l k a k r o t n i e . P r z y wzroście kosztów budowy zasłaniają się on i p r z e d żąda­n i em zwyżki cen w a r u n k i e m u m o w y stałości cen, g d y j e d n a k zaznaczy się n a r y n k u j a k a k o l w i e k t endenc ja zniż­k o w a , n a t y c h m i a s t szukają pozorów do z m i a n y warunków u m o w n y c h lub , nawet wykorzystując przewagę, z m u ­szają przedsiębiorcę do r e z y g n a c j i z swych p r a w zastrzeżonych w umowie .

Tego r od za ju w y p a d e k p r z y udz ia l e bardzo wysok i e j osobistości urzędowej zaszedł w os t a tn i ch czasach . P r z e d ­siębiorca uzależniony w całości od d a ­nej i n s t y t u c j i został zmuszony w t r a k ­cie w y k o n a n i a u m o w y do ustępstwa p r a w i c dwudz i e s tu procent z cen p r z e w i d z i a n y c h w umowie . Działała t u groźba wciągnięcia n a czarną listę i w s t r z y m a n i a wypłat, a za tem z u ­pełnego zn i s zczen ia mate r j a lnego przedsiębiorcy. J a s n e jest , iż p r z ed ­siębiorca pos t aw i ony wobec perspek­t y w y komp le tne j r u i n y , musiał się n a wszys tko zgodzić.

i* .«

U p r z y t o m n i w s z y sobie układ rze­czy, w którym, albo w a r u n k i umow­ne nie obowiązują, a lbo u m o w a prze­stała być umową, a stała się jedno­s t r o n n y m d y k t a t e m , m u s i m y się zgo­dzić z j e d n y m ze znanych publicystów, który t w i e r d z i , iż może d latego t a k w i e l u l ud z i g r a t e r a z w brydża, gdyż popros tu złaknieni są jakiegoś p r * -w a , jakiejś powszechnie obowiązują­cej umowy . N i e znajdując je j w ży­c i u , szukają j e j w grze .

Z Y C I E B U D O W L A N E S T A T Y S T Y K A Z A T W I E R D Z O N Y C H B U D Ó W W W A R ­

S Z A W I E Z A R O K 1935.

P o r o k u ogłaszania n a l a m a c h Przeglądu B u d o w l a ­nego spisów z a t w i e r d z o n y c h budów w W a r s z a w i e podaje­m y próbę przybliżonej s t a t y s t y k i opar te j n a t y c h w y k a ­zach .

W y n i k i c y f r owe tej s t a t y s t y k i ujęliśmy w niżej umiesz ­czonej t ab l i c y .

Z d a j e m y sobie sprawę, iż c y f r y tej s t a t y s t y k i mogą być uważane j edyn i e z a ogólną charakterystykę r o z p a t r y ­wanego z a g a d n i e n i a , a to z następujących powodów.

O t r z y m a n e w y k a z y musieliśmy uzupełnić d a n y m i Czer­p a n y m i bezpośrednio od budujących. Z tego powodu w wie ­l u w y p a d k a c h n ie mogliśmy otrzymać t y c h bliższych i n -f o r m a c y j , a w i n n y c h mogły się wkraść błędy.

W niektórych w y p a d k a c h j a k o p r o j e k t y za tw i e rdzone f igurowały w t y c h s p i s a c h p r o j e k t y zamienne , o czem n ie byliśmy zawsze i n f o r m o w a n i .

N a k o n i e c t r z e b a również uwzględnić, iż n i e w s z y s t k i e p r o j e k t y z a tw i e rd zane są n a t y c h m i a s t r ea l i z owane , a są w y p a d k i , że b u d o w y p r o j ek t owane bywają z r o z m a i t y c h powodów wogóle zan iechane .

Co do k u b a t u r y objektów, to w w i e l u w y p a d k a c h n i e rozporządzaliśmy p o t r z e b n y m i c y f r - am i i d latego d l a ogól­nej oceny l i czbowe j posługiwaliśmy się p ewnemi średniemi wielkościami d l a poszczególnych k a t e g o r j i objektów.

Z t e m i zastrzeżeniami p u b l i k u j e m y statystykę, uważa­jąc, iż m i m o to p o w i n n a o n a spełnić swe zadan i e j a k o o r j c n t a c j a w c h a r a k t e r z e i wielkości b u d o w n i c t w a miesz ­kan i owego w W a r s z a w i e w r o k u ubiegłym. —

106 1 9 3 6 R. - P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y

11 u d y n k i

O k r e s 1

O rM

2-p

iętr

o-w

e

ó u

4-p

iętr

o-w

e

3 u • —" - OJ

•a J3 N N 2 Ł - s

3 ,

part

2-p

iętr

o-w

e Pu <u co 'fi 4

-pię

tro-

we

wy

żsi

S .2 o £

.o fi' -o •fi­tą o fi -o

ilość k u b a t u r a

1.1. do 18.1. 8 11 3 3 — 3 26.700 —

24.1. do 14.11. 18 7 2 7 2 1 20.000 4

14.11. do 14.111, 26 5 7 4 1 — — 2

21.111 do 28.111. 8 6 7 5 3 — — 6

4.IV. do 25. IV. 18 32 12 13 5 3 41.600 3

2 . V . d o 2 9 . V . 26 32 5 7 7 o 60.000 14

6.VI . do 27. V I . 21 32 14 13 8 1 5.000 13

4 .V I l . d o25 .V I I . 22 22 10 11 3 2 14.900 6

l . V I I I do 27.111 35 45 9 12 7 10 97.000 9

27.VII I .do26.1X. 23 31 12 15 10 — — 6

27 . IX do 31 .X . 24 38 25 14 12 16 202.000 5

L X I . do 28 .XI . 18 21 9 8 5 2 24.500 4

Razem—ilość 247 282 116 112 63 41 72

K u b a t u r a w t ys m 3 1<J8 410 345 448 315 — 491.000 75

Otjólem ilość budynków zatw. — 9!!2. kubatura w tys. m*. — 2.282.

PRZEMYSŁ B U D O W L A N Y W S P R A W O Z D A N I A C H I N S P E K C J I P R A C Y Z A R O K 1934 I F U N D U S Z U B E Z R O B O C I A Z A R O K 1934 I I. K W A R T A Ł 1935.

Ogłoszone os ta tn io s p r a w o z d a n i a Inspekc j i P i a c y i F u n d u s z u B e z r o b o c i a zawierają s ze reg materjalów cy ­f r o w y c h , dotyczących przemysłu budowlanego , a in t e r e su ­jących z p u n k t u w i d z e n i a oceny s y t u a c j i w budown i c tw i e . Poniżej za t em z r e f e ru j emy niektóre dane z t y c h s p r a w o ­zdań.

Nieszczęśliwe w y p a d k i w budown i c tw i e .

W r o k u 1935 in spekc j a p racy przystąpiła do b a d a n i a częstotliwości nieszczęśliwych wypadków w zakładach p r a ­cy w l a t a c h 1929 — 1933. W budown i c tw i e zbadano 26 f i r m zatrudniających ponad 99 robotników. N i e s t e t y Wy­n i k i c y f r owe ogłoszono t y l k o d l a jedne j z t y c h f i r m , któ­r a wykazała następujący spadek współczynnika częstotli­wości wypadków: r ok 1929 — 273, 1930 — 463, 1931 — 602, 1932 — 409, 1933 — 212.

Ogólna ilość nieszczęśliwych wypadków p r z y prac . j w przemyśle b u d o w l a n y m w r o k u 1934 wyniosła 3695 w te rn : śmiertelnych 50 i wywołujących utratę zdolności' do p r a ­cy ponad c z t e r y t y godn i e 549. Z w r a c a uwagę, iż, pod względem ilości t y c h d w u k a t e g o r j i cięższych wypadków, budown ic two za jmuje p i e rwsze mie jsce w przemyśle n a ­wet p r zed górnictwem, h u t n i c t w e m i przemysłem m i n e r a l ­n y m . D o w o d z i to po t r z eby energ i cznego działania w k i e ­r u n k u zwiększenia bezpieczeństwa p r a c y w budown i c tw i e .

Zatargi i umowy zbiorowe.

R o k 1934 cechuje zwiększenie ilości zatargów zb io ro ­w y c h w s t o s u n k u do r o k u 1933, co, j a k w i adomo , idz i e z a ­

wsze w pa r z e z w z r o s t e m z a t r u d n i e n i a . O to k i l k a c y f r , charakteryzujących kwestję nas i l en i a zatargów zb i o r owych w b u d o w n i c t w i e :

1933 1934

zakłady obj . zat . zbiór. 725 1261 robo tn i cy uczes tn . w zat . zbiór. 19579 3b()41 s t r a j k i 61 75 l i c z b a strać, r obo tn i kodn i 113991 301198

Umów zb i o r owych w budown i c tw i e w r o k u 1934 z a ­w a r t o 71, obejmując n i e m i około 17000 robotników (ana ­log iczne c y f r y d l a r o k u 1933 — 44 umów i 8000 r obo tn i ­k ó w ) . Z w r a c a uwagę, iż również ilość umów zb i o r owych j a k i ilość robotników n i e m i objętych jest najwyższą wśród w s z y s t k i c h i n n y c h gałęzi przemysłów. D o w o d z i to w spo ­sób uderzający odrębności s t a n o w i s k a b u d o w n i c t w a j ak p r z e d e w s z y s t k i e m specy f i cznego c h a r a k t e r u s p r a w y robot­n icze j w t y m przemyśle.

Za t rudn i en i e i bezrobocie w budown i c tw i e .

Iilość robotników z a t r u d n i o n y c h w przemyśle budow­l a n y m wynosiła według d a n y c h F u n d u s z u Be z r oboc i a w za ­re j e s t rowanych zakładach p r a c y przeciętnie miesięcznie w r o k u 1933 — 45.026, w r o k u 1934 i — 55,575, a z a t em w z r o s t z a t r u d n i e n i a wynosił 2 2 % . C h a r a k t e r y s t y c z n e m jest , iż w b r e w w s z e l k i e m u n a t u r a l n e m u związkowi 8 w a ­r u n k a m i a t m o s f e r y c z n y m i najwyższą ilość robotników b u ­d o w l a n y c h w ciągu r o k u zanotowano w l i s topadz i e (80.131) p r a w i e t r z y k r o t n i e wyższą od średniej z k w i e t n i a (29.843).

J a k o miarę bezroboc ia można uważać ilość bezrobot­n y c h robotników b u d o w l a n y c h pobierających zasiłki u s t a ­wowe. Pamiętać n a t u r a l n i e t r z eba , iż wobec ograniczeń u s t a w o w y c h ilość t a n ie odpow iada r z e c zyw i s t e j ilości bez­r obo tnych w d a n y m dz ia l e , a le z w s z e l k i e m prawdopodo­bieństwem można tę cyfrę uważa za pozostającą w pew­nej stałej p r opo r c j i do ogólnej c y f r y bez roboc ia b u d o w l a ­nego.

Otóż ilość bez robo tnych robotników b u d o w l a n y c h po­bierających zasiłki wynosiła w r o k u 1933 przeciętnie 4222, a w r o k u 1934 przeciętnie 3304. Spadek bez roboc ia p r o ­centowo ściśle odpow iada w z r o s t o w i z a t rudn i en i a .

B I L A N S Z A R O K 1935 B U D O W N I C T W A N A T E R E N I E L U B L I N A .

R u c h b u d o w l a n y n a terenie L u b l i n a w sezonie budo­w l a n y m 1935 ,był n i e z w y k l e ożywiony. O d czasów w o j n y europe j sk i e j , żaden z sezonów n i e wykazał tak i ego natę­żenie budowlanego j a k właśnie r ok 1935.

Złożyło się n a to szereg okoliczności, j a k i e powstały w dobie obecnego k r y z y s u gospodarczego (obawa dowal u -c j i , niepewność i n n y c h f o r m l o k a t y kapitału, dążność do własnego d a c h u , taniość kosztów budowy i t. p.)

Z a i t e r e s o w a n i wzmożonym r u c h e m b u d o w l a n y m zacze r ­pnęliśmy bliższych i n f o r m a c j i u źródła, a m i a n o w i c i e w W y d z i a l e B u d o w n i c t w a Zarządu m . L u b l i n a , gdz ie u p r z e j ­m y nasz i n f o r m a t o r p. inż. K . B a r s z c z e w s k i podał n a m bliż­sze dane c h a r a k t e r y s t y c z n e d l a min ionego sezonu b u d o w l a ­nego.

I t a k w okres ie b u d o w l a n y m 1935 w y d a n o 233 pozwo­leń n a budowę objektów w o l b r z ym i e j większości m i e s z k a l ­n y c h ,

P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y - 1 9 3 6 R.

Z powyższej l i c zby do końca sezonu w y b u d o w a n o 2 gmachy użyteczności pub l i c zne j . Budownictwo b lokowe m i e s zkan i owe reprezentowane j es t liczbą 35 domów jedno, d w u i wielopiętrowych, Domków małych wolnostojących i i n n y c h przybyło 104.

Z powyższych l i czb w i d z i m y , że w s p o m n i a n y wyżej r u c h społeczeństwa, starającego się o swój własny dach n a d głową, dominu je .

J e s t to ob jaw z w i e l u względów d o d a t n i , m a j ednak jedną stronę ujemną. T a c z a r n a s t r o n a to p a r t a c t w o b u ­dowlane , b r a k l o g i k i w r o z p l a n o w a n i u , b r a k e l ementarne­go s m a k u estetycznego.

Największe n a s i e n i e budow lane wykazały d z i e ln i c e : R u r y J e z u i c k i e , Dziesiąta, Kośminek, M a j d a n T a t a r s k i .

Jeżeli p r z y j r z y m y się właścicielom nowopowstałych budow l i to n a py tan i e , k t o buduje , w p i e r w s z y m szeregu p o s t a w i m y robotników, dale j rzemieślników, ko l e j a r z y , u -rzędników, w o j s k o w y c h , osoby p r a w n e .

K o s z t Im.' W sezonie wynosił średnio od 20 do 2.'! z l . Z nowopowstałych b u d o w l i 8 0 % w y b u d o w a n o sposobem gospodarc zym, zaś pozostałe 20 ' / oddano do w y k o n a n i a przedsiębiorcom.

Budynków m i e s z k a l n y c h w p r z e r a c h o w a n i u n a m t r . ' w y b u d o w a n o 80000 m,° Z tej l i c zby 1000 m* p r zeznaczono n a cele przemysłowe, 4000 m'J n a cele różne, zaś pozostałe 75.000 m.11 n a cele m ies zkan iowe Przybyło mieszkań ,'100 o 800 izbach m i e s z k a l n y c h i koszc ie budowy około 1 800.000 zł.

P a n inż. K . B a r s z c z e w s k i spec ja ln ie podkreśla, że zgła­szane do za tw i e rdzen i e p l a n y budynków w o l b r z ym i e j więk­szości grzeszą b r a k i e m l o g i k i w r o z p l a n o w a n i u poszczegól­n y c h u b i k a c j i . P r o j e k t o w a n e domy pozbawione są w e n t y l a ­c j i , urządzeń h i g i e n i c z n y c h . S z w a n k u j e również bezpieczeń­stwo ogniowe.

Właściciele działek rozdrabniają je do tego s t opn ia , że czynią je n i e zabudowa lnem i . W i e l u budujących próbuje o-minąć p r z y m u s zezwo len ia n a budowę i z a t w i e r d z e n i a p l a ­nów przez Zarząd M i e j s k i .

T r z e b a było dopiero energ i czn ie i n a m a c a l n i e zabrać się do tej k a t e g o r j i budujących, aby kres t e m u położyć.

E n e r g j a , z jaką Wydział B u d o w n i c t w a łącznic z Radą Budowlaną zabrał się do w y p l e n i e n i a t y c h wykroczeń, daje rękojmię, że tego r odza ju w y p a d k i będą się s topn iowo zmniejszały, aby wreszc i e całkowicie zaniknąć.

Wielką pomocą w z w a l c z a n i u t ande ty b u d o w l a n e j , szpetoty a r ch i t ek t on i c zne j i t. p. rzeczy , zcszpecających k a ­r y k a t u r a m i b u d o w l a n e m i n i e t y l k o D u b l i n , a le i szerok ie po­łacie k r a j u naszego, będzie uchwa l en i e przez c z y n n i k i m i a ­roda jne d o d a t k o w y c h przepisów do U s t a w y B u d o w l a n e j ,

. 107 nadkładających cug le n a rozpasaną brzydotę' i a b s u r d a l n e t w o r y budowlane powstające n a z i e m i a c h nas z y ch .

Inż. S. Łukasiewicz.

Z M I A N Y W O P Ł A T A C H B U D O W L A N Y C H W Ł O D Z I

Zgodn ie z w n i o s k i e m wydziału technicznego, t ymczaso ­w y prezydent m. Łodzi, inż. Głazek, postanowił taryfę opłat pob i e ranych przez Zarząd M i e j s k i w Łodzi, z a czynności Inspekc j i B u d o w l a n e j , Pomiarów i R e g u l a c j i , z a tw i e rdzo ­ną uchwalą r a d y mie j sk i e j m . Łodzi z d n i a G l i p c a 1933 r.| uzupełnić przez dodanie nowego p a r a g r a f u w b r z m i e n i u na- , stępującym:

„Wprowadz ić z d n i e m 1 m a r c a 1936 r o k u następujące u l g i do opłat z a ro zpa t r z en i e p r o j e k t u (p lanu) budowy i udz ie lenie pozwo len ia n a budowę domów j ednomieszka -n i owych o m a k s y m a l n e j zabudowane j pow i e r z chn i 110 m t r . kw. , l ub domów w i c l o m i e s z k a n i o w y c h , zawierających t y l ko m i e s z k a n i a o pow i e r z chn i n ie większej niż 45 m t r . k w . " :

1) P r z y domach j e d n o m i e s z k a n i o w y c h :

a) o powierzchni z a b u d o w a n i a do 35 nr — 5 0 %

opłat n o r m a l n y c h ;

b) do 50 m*-' 0 0 % opłat n o r m .

c) do 75 n r 7 0 % „ „ d) do 110 n r 7 5 % „

2) P r z y domach w i e l om i e s zkan i owych , zawierających

t y l ko m i e s z k a n i a o p o w i e r z c h n i nie większej niż 45 m t r .

k w . — 7 5 % opłat n o r m a l n y c h .

B u d y n k i zap ro j ek towane w / g typów przyjętych przez Min is te rs t\vo S p r a w Wewnętrznych wo lne są od opłat za udz i e lan i e zezwo len ia n a budowę.

T A R G I G D Y Ń S K I E .

O r g a n i z o w a n e w r o k u bieżącym n a t e r enach p o w y s t a -w o w y c h T a r g i Gdyńskie, są rozwo jowo d a l s z y m ciągiem dwóch pop r z edn i ch w y s t a w : W y s t a w y Rzemieślniczej w ro­k u 1934. Obecnie K o m i s a r j a t Rządu j a k i I z ba Przemysło­wo H a n d l o w o wchodzą do T o w a r z y s t w a W y s t a w i Ta rgów j a k o udziałowcy, delegując do R a d y Nadzo r c z e j i Zarzą­du T o w a r z y s t w a s w y c h p r z e d s t a w i c i e l i .

T a r g i Gdyńskie o r g a n i z o w a n e w t y m r o k u pod ogól-n e m hasłem „Budujmy Wielką Gdynie" odbędą się od 28 c z e rwca do 12 l i p c a b. r , dając w p i e r w s z y m rzędzie p r z e ­gląd s y t u a c j i budow lane j w G d y n i , i związanych z t om mo­żliwościami zarówno d l a przemysłu i rzemiosła budow lane ­go, j a k i ryn,ku kapitałowego w Polsce .

WYNIKI PRZETARGÓW.

są ogłaszane sta le w B i u l e t y n i e P r z e t a r g o w y m . Z b r a k u m i e j s ca n ie mogą być z a ­

mieszczone w Przeglądzie B u d o w l a n y m .

N O W A T A R Y F A K O L E J O W A .

d l a materjałów b u d o w l a n y c h została szczegółowo omówiona w B i u l e t y n i e P r z e t a r ­

g o w y m N r . 10 i 11,

108 1 9 3 6 R. - P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y

CENY MATERJAŁÓW BUDOWLANYCH Wskaźniki cen i kosztów 1928 = 100

XII. 1935 I. 1936 1. 1936 11. 1936

Ceny minerał, mat. bud. 49.1 46.(5 Koszty budowy 58.1 58.1

Ceny drewna obrobionego 39,7 40.2 Koszty ut rzymania 60.3 59.7

Ceiny żelaza 70.9 70.9

Ceny mat. bud. 50.4 49.1

Cegła, klinkier, pustaki, kamionka i wyroby ogniotrwałe.

F i r m a D z i e w u l s k i i L a n g e po d o k o n a n i u zapow i edz i a ­ne j zniżki cen no tu j e w c e n n i k u „Styczeń 1936 " nas t . ceny z a płytki kamionkowe (terrakotę) loco w a g o n st . Opoczno w zł.:

kwadraty gładkie łub groszkowane j ednoko lo rowe 15 X X 15 i 14.5 X 14.5 cm, z a 1 n r — I g a tunek — żółte i c ze rwone 16.75 zł., s zare i b ronzowe 17.50 zł., białe 19.(/0 zł., c za rne — 20.00 zł., n i eb i esk i e i z ie lone 23.00 zł., I/II ga ­tunek o 6 % t a n i e j , I I g a tunek o 1 1 % t a n i e j , ośmiokątny i sześciokątny droższy w I g a t u n k u o 0.40 zł. w I/II ga t . o 0.35 zl, iw I I ga t . o 0.30 zł.

płintusy wklęsłe z a 1 m. b. — żółte i czerwone 4.35 ii., białe i s zare 5,15 zł., c zarne — 5.65 zł.,

hołkełe wąskie — 3.10 zł., posadzka bramowa żółta i s z a r a — 22.50 z l . , żłobko­

w a n a żółta — 17.15 zł, płytki dywanowe „gorseoiki" n i enak l c j ane i kwadraci­

ki i sześciokąty n a k l e j a n e n a p a p i e r — 14 zł. C e n y powyższe loco skład w W a r s z a w i e podnoszą się

o 0.50 złotych n a n r , a p r z y posadzce b ramowe j o 1.00 z l . N a w y r o b y kamionkowe i s tn i e j e t endenc j a zniżkowa

wobec w y c o f a n i a się z k a r t e l u jednego z członków. Cegielnia Witaszyce (przedst . w W a r s z a w i e inż. L .

S i e k i e r k o — S e n a t o r s k a 4. t e l . 2.58.59) no tu je (p ierwsze ceny loco w a g o n ceg i e ln i a , d rug i e ceny loco w a g o n W a r ­szawa ) :

cegła zwycz. budowlana nieprzebierana 38 — 69, cegła zw. bud. przebierana (nad . się do l i c owan ia ) 41 — 72, li­cówka I kl. 50 — 81 , cegła kanalie. I kl. (wy t r z . do 230 kg/cm" , nasiąkł. 8,2%) 51 _ 83, i i kl. 43 — 75, cegła stro­powa Foerstera 25 x 15 x 10 — 65 — 91, dachówka kar-piówka I kl. 70 — 80, // W. 60 — 70.

Dekarskie materiały, (patrz zesz. 2/36)

Drzewo.

N a r y n k u d r z e w n y m przeważa tendenc ja mocnie jsza .

Piece i przybory piecowe. •• C e n y z a kafle według notowań f i r m y J a n K r a u z e po­

zostają bez z m i a n y (por. zesz. 1/36). F a b r y k a P i o t r Ławacz i Synow i e no tu j e : z a komplet piecowy: I w a r j a n t (1 p a r a drzw icze ! : piec. h e r m . w g . P .

N / B - 5 4 0 — 10.70, 1 rus z t 5 k g — 1.50, 1 r u r a l a n a śr. 15 cm — 1.60, 2 k g . d r u t u — 1.10) r a z e m 14.90 z l .

I I war jamt (1 p a r a d r zw i c zek piec. h e r m . — 9.10, 1 r u s z t 4 k g — 1.20, 1 r u r a b l a s z a n a śr. 15 cm — 0.80, 2 kg . d r u t u — 1.10) — r a z e m 12.20 zł.

Stolarszczyzna.

S ta ra chow i c e notują nast . ceny n a swe w y r o b y f r anco w a g o n S t a r a c h o w i c e :

a) surowe — n i es z l i f owane płyty drzwiowe „Staracho­wice" o w y m . n o r m a l n y m 2.05 X 0.85 w z g l . 0.75 w z g l . 0.65 grubości 3 % cm. — zł. 16 z a 1 m".

b) drzwi płytowe „Starachowice" o w y m . n o r m a l n y c h 2.00 i X 0.80 w z g l . 0.70 w z g l . 0.60 i — - zł. 21 z a 1 n r .

c) w y m i a r y a n o r m a l n e 1 0 % drożej.

Szkło. Cennik Belgijskiej Spółki A k c . Pol. Pol. H u t . S z k l . na

szkło n o r m a l n e so r towane n a prawidłowo g a t u n k i obniżony został o 2 5 % , c z y l i cena szkła zwykłego 2 m m . w p a s a c h długich I I I . ga t . w y n o s i obecnie zł. 2.40. W d a l s z y m cią­g u u t r z y m u j e się n a r y n k u szkło k o n k u r e n c y j n e , n i esor to -wane po cenach niższych.

Tendenc j a j es t słaba spowodu słabego sezonu z imowe­go. Zapo t r zebogan i e m i n i m a l n e .

Wiążące materiały i zaprawy.

C e n a cementu, która n a okres z imowy ustaliła się przejściowo n a poz iomie niższym, wahając się od z l . 3.05 do 3.30 z a 100 kg . w w o r k a c h p a p i e r o w y c h pa ry t e t Łazy, miała w miesącu m a r c u tendcencję nieco mocniejszą.

C e n y wapna są obecnie mocnie jsze w skutek wzmożo­nego wiosennego zapo t r zebowan ia .

Kadzielnią podniosła cenę od 1 m a r c a za 100 k g . prze­ciętni o 10 — 20 gr . , W a p n o r u d notuje w da l s z ym ciągu 2.10 zł. z a 100 k g . łoco w a p i e n n i k .

żelazo i metale.

C e n y żelaza i metali pozostają bez z m i a n y (por. zesz. 1/36).

T endenc j a n a blachę cynkową jest obsenie zwyżkowa. F i r m a R o m a n u s no tu j e : gwoździe handlowe cena z a sadn i c za z a skrzynię 16 k g .

nettto 4.90 p lus 32 g r . za opakowan ie p lus dopłaty za wy ­m i a r i g a tunek mnie j 3 % skon ta za gotówkę,

druty żelazne, blankowe i ocynkowane cena zasadn . za 100 k g . 37 zł. p lus dopłaty mn ie j '.'>'/< skon ta z a gotówkę.

C e n y powyższe loco skład dos tawcy , t endenc ja średnia, zwyżki n i c należy oczekiwać.

G D Y N I A (p. zesz. 4/1935) .

K A T O W I C E , ( pa t r z zesz. 7 ) .

Ł ó D ż .

Ceny w zł. loco p r z y płatności gotówką: cegła z w y c z a j n a — 45 — 48, cegła dziurawka —

62 — 65, żwir (pospółka za 1 m ' — 4.50 do 5.00, żwir do żel­

be tu z a 1 nr ' 8, p i a s ek do m u r o w a n i a Im* •— 3 do 3.50, desk i 3 / 4 " — 38 — 4 3 , 1" — 45 — 47, 5/4" do 2 " — 57, bale 3 " — i 57 — 59, kantówka c i o sana — 38 — 41, k a n ­tówka rznięta — 58 — 63.

W A R S Z A W A .

,,Gołków" notują loco Ceg i e ln i e „Mark i Grójeckie" b u d o w a w W a r s z a w i e :

cegła ręcznu') i maszynowa — 60 do CA,cegła dziu­rawka — 58 — 5 9 ; trocinówka — 70 do 7 2 ; cegła Klein'a — 85.

N o t o w a n i a Zakł. c e ra in . P u s t e l n i k bez z m i a n . F i r m a J a n Czekaliński notuje następujące c eny :

żwir wiślany łoco b r z e g Wis ły — 18 — 20 zł. za 1 n r . żwir rzeczny loco w a g o n W a r s z . Główna — 11.00 zł.

z a 1 tonnę, żwir kopalniany loco w a g o n W a r s z . Główna — 9.50

zł. z a 1 tonnę, piasek wiślany loco wybrzeże Wisły — 2.50 za m 1

p iasek wiślany loco w a g o n Warsz.-Gdańska — 3.00 zł. za 1 tonnę loco wagon Warsz.-Główna — 5.00 zł.

P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y - 1 9 3 6 R. 109

USTAWODAWSTWO I ORZECZNICTWO Teksty umów zbiorowych:

1) n a układanie płytek t e r r a k o t o w y c h i g l a z u r y w W a r s z a w i e podano w „Biule­

t y n i e P r z e t a r g o w y m " N r . 7. —1

2) d l a p a r k i e c i a r z y i zdunów w G d y n i podano w „Biuletynie P r z e t a r g o w y m "

N r . 8. —

PRZEDSIĘBIORSTWA B U D O W L A N E , A P O D A T E K P R Z E M Y S Ł O W Y I Ś W I A D E C T W A PRZEMYSŁOWE.

D l a wyświetlenia p e w n y c h ogólnych wątpliwości co do nowych warunków s t w o r z o n y c h p r ze z wejście w życie dek r e tu o zm ian i e niektórych przepisów w u s t a w i e o po­d a t k u przemysłowym od ob ro tu wyjaśniamy, że dekre t zniósł d e f i n i t y w n i e ulgę podatkową od obrotów osiągnię­t y c h p r z y budowie domów m i e s z k a l n y c h (do tychczasowa p r z e d s t a w i a 1% + doda tk i ) i obecnie niezależnie od ro ­d z a j u robót przedsiębiorstwa budow lane prowadzące p r a ­widłowe książki hand lowe i wykupujące świadectwa przo-mysłowe od I do V k a t e g o r j i płacą od 1.1. 1936 1,9% od obro tu (bez żadnych dodatków i opłat s t e m p l o w y c h od kwitów, rachunków i u m ó w ) ; wykupujące zaś świadectwo od V I do V I I I k a t e g o r j i ana log i c zn i e płacą — 1,5%.

U L G I P R Z Y N A B Y W A N I U Ś W I A D E C T W P R Z E M Y S Ł O ­W Y C H W Z W I Ą Z K U Z A K C J A Z W A L C Z A N I A

B E Z R O B O C I A .

N a pods tawie okólnika M i n . S k a r b u z dn . 28 lutego 1936 r. L . D . V . 37101/4/36 w związku z akcją z w a l c z a n i a bezroboc ia M i n i s t e r s t w o S k a r b u z e zwa la (bez obowiązku składania i n d y w i d u a l n y c h podań) :

1. n a pods tawie świadectwa przemysłowego ka t e go r j i I I zatrudniać od d n i a 20 lutego 1936 r. do d n i a 31 g r u d n i a 1936 r o k u najwyżej 1250 robotników,

2. na pods tawie świadectwa przemysłowego k a t e g o r j i I I I zatrudniać 6 % robotników,

3. n a pods tawie świadectwa przemysłowego k a t e g o r j i I V zatrudniać 250 robotników.

U l g i te mają c h a r a k t e r ogólny, obowiązują więc i w s t o s u n k u do przedsiębiorstw budow lanych .

O B N I Ż E N I E S K Ł A D K I W U B E Z P I E C Z E N I U W Y P A D K O W E M .

Zapow iedz i ane dekre tem z d n i a 14. I. 1936 r . (Dz . U . R. P . N r . 3 poz. 24) obniżenie składki n a ubezpieczenie od wypadków zostało dokonane rozporządzeniem z d n i a 24 s t y c z n i a 1936 r . (Dz . U . R. P . N r . 15 poz. 142) .

Obniżenie to po lega n a zmn ie j s z en iu j ednos tk i t a r y f o ­we j , służącej do ob l i c zan ia składki z 0.06 n a 0.055.

P o z a składką ustaloną w ten sposób w % % z a r o b k u obowiązuje n a d a l stały dodatek w wysokości 0 , 3 % z a r o b k u (w r o ln i c tw i e 0 , 2% ) .

A za tem d l a b u d o w n i c t w a z am ias t dotychczasowej średniej s t a w k i w ubezp ieczeniu w y p a d k o w e m 2.4 + 0.3 = = 2 . 7 % , o b o w i ą z u j e o b e c n i e s t a w k a 2.2 + 0.3 — 2 . 5 % .

Rozporządzenie o obniżeniu składki w ubezp ieczeniu w y p a d k o w e m obowiązuje od 1 lutego 1936 r . do 31 g r u d ­n i a 1937 r .

Obniżenie składki w i n n o być więc stosowane już do składki należnej z a m . l u t y r. b., która jest opłacana za 5 t ygodn i (łącznio z o s t a tn im t y godn i em s t y c zn i a r . b. ) .

WEJŚC IE W Ż Y C I E P O S T A N O W I E Ń O OBNIŻCE S K Ł A D K I N A U B E Z P I E C Z E N I E E M E R Y T A L N E

R O B O T N I K Ó W .

Obniżka składek w ubezp. emery t , robotników, o któ­re j donieśliśmy w zeszyc ie 1/36, ( s t r . 23) Przeglądu B u ­dowlanego , weszła w życie d n i a 1 lutego .

J a k w i adomo składki wpłaca się do ube zp i c c za ln i r a z n a miesiąc, a każdy obe jmuje t y l e t y g o d n i , i l e sobót p r z y ­p a d a n a d a n y miesiąc. Według tego r a c h u n k u l u t y b. r. obejmuje pięć t y g o d n i z czego 6 d n i należy ka l enda r z owo do s t y c z n i a . Z t y c h względów obniżoną składkę n a ubezp ie ­czenie emery ta lne robotników i n o w y podział tej składki między pracodawcę i p r a c o w n i k a należy zastosować rów­nież do ostatn iego t y g o d n i a s t y c z n i a w całości (od 26 s ty ­c z n i a do 1 lu tego b. r.).

O D P O W I E D Z I A L N O Ś Ć P R Z E D S I Ę B I O R C Y Z A P O D -P R Z E D S I Ę B I O R C Ę W O B E C P R A C O W N I K Ó W .

P r z y p o m i n a m y , że zgodnie z praktyką sądów p i acy oraz p r z ep i s em a r t . 8 R o z p . P r e z y d e n t a R z p l i t e j z d n i a 16 m a r c a 1928 r. o umow i e o pracę robotników przedsię­b i o r c a odpow iada so l ida rn i e z podprzedsiębiorcą wobec p r a ­c o w n i k a z a zobowiązania wynikające z u m o w y o pracę.

Wyjątek s t anow i f a k t , gdy podprzedsiębiorcą jest firmą rejestrowaną (n ie t y l k o zaś pos i ada świadectwo p r z e m y s ­ł owe ) . Ponieważ zgodnie z p r z e p i s e m R o z p . M i n i s t r a P r z e ­mysłu i H a n d l u z dn . 2 l i p c a 1934 r. wydanego n a pods ta ­w ie a r t . 4 § 2 K o d e k s u H a n d l o w e g o obowiązek r e j e s t rac j i sądowej obejmuje wyłącznie przedsiębiorstwa począwszy od V ka t e go r j i świadectw przemysłowych, p r z y oddawan i a robót podprzedsiębiorcom należy zwracać uwagę n a to c zy posiadają w y p i s y z r e j e s t ru hand lowego .

S a m f a k t po s i adan i a w y k u p i o n e g o p r ze z podprzedsiębior-cę świadectwa przemysłowego nie z w a l n i a przedsiębiorcę od so l idarne j odpowiedzialności.

N O W E L I Z A C J A P R Z E P I S Ó W O R O Z B U D O W I E M I A S T .

D e k r e t e m P r e z . z d n i a 14 s t y c z n i a 1936 zostały zno­we l i z owane p r z e p i s y o rozbudowie m ia s t .

D e k r e t zniósł cały s ze reg przepisów u r e g u l o w a n y c h w i n n y c h u s t a w a c h (o p r o g r a m a c h ro zbudowy , o wywła­s zc zen iu ) .

Sca lone zostały w s z y s t k i e fundusze w Państwowym F u n d u s z u B u d o w l a n y m .

D e k r e t z m i e n i a również n o r m y k r e d y t o w a n i a b u d o w l i , obniżając granicę z 9 0 % do 7 5 % kosztów budowy bez w a r ­tości p l a c u . D o t y c h c z a s o w a p r a k t y k a wykazała bow i em, iż istniejące n o r m y były z a w y s o k i e i w konsekwenc j i p r o ­wadziły do p r z e k r e d y t o w a n i a pożyczkobiorców, utrudniając późniejszą konwers j e kredytów b u d o w l a n y c h n a k r e d y t

1 1 0 1 9 3 6 R . - P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y

długoterminowy emisy jny . J e d y n i e d l a budowy domów 10-bo tn i c z y ch p r z ew idu j e się możność podwyższenia t y c h n o r m .

Świadczenia Państwowego F u n d u s z u Budowlanego zo­stały znaczn i e ue las tyczn ione — zgodnie z uchwalą K o m i ­t e tu E k o n o m i c z n e g o Ministrów z dn i a 5 g r u d n i a 1935 r. — a to przez wprowadzen i e upoważnienia d l a M i n i s t r a S k a r b u d o corocznego u s t a l a n i a w każdoczesnym p r o g r a ­m i e a k c j i k r edy towo-budow lane j r odza ju i wysokości t y c h świadczeń.

Z M I A N Y W U S T A W I E O O P Ł A T A C H

S T E M P L O W Y C H .

Wśród szeregu dekretów, ogłoszonych w D z i e n n i k u U s t a w R. P . N r . 3 z d n i a 15 s t y c z n i a b. r. , j e d n y m z głę­biej sięgających jest dekre t P r e z y d e n t a R z p l i t e j z d n i a 14 s t y c z n i a 1936 r . w sp raw i e z m i a n y niektórych przepisów, dotyczących opłat s t emp lowych .

P r a g n i e m y wskazać n a dość znaczne z m i a n y w z a k r e ­sie obowiązku u i s zczen ia opłat s t emp lowych , przedewszys t -k i e m zaś wymienić najważniejsze p r z y p a d k i , gdy według dotychczasowych przepisów obowiązek t a k i istniał, obecnie zaś — według nowe l i z d n i a 14 s t y c zn i a 1936 r . — nie istnie je .

A więc p r z edewszys tk i em został u c h y l o n y a r t . 6 7 p. 1 ) , p r z e w i d u j ą c y o p ł a t ę w w y s o k o ś c i 0 , 2 % o d p i s m , s t w i e r ­d z a j ą c y c h u m o w ę o sprzedaż rzeczy rucho ­m y c h (z wyjątkiem l a s u n a wy rąb ) , którą bądź sprzedaw­ca, bądź kupujący z a w i e r a w zakres i e swego przedsiębior­s twa , podlegającego, poda tkow i przemysłowemu lub u s t a ­wowo od tego p o d a t k u zwoln ionego .

Następnie została u c h y l o n a c a ł a c z ę ś ć R rozdziału dwunastego , obejmująca a r t . 72, 73 i 74 o o p ł a t a c h s t e m p l o w y c h o r a c h u n ­k a c h i i n n y c h p i s m a c h , stwierdzających wykonan i e u m o w y sprzedaży l u b z a m i a n y rzeczy rucho ­m y c h . Do tychczas ws zy s tk i e togo r odza ju p i s m a pod lega­ły opłacie s templowe j w wysokości 0 , 2 % od s u m y należno­ści, bądź 1% od tej s u m y — zależnie od tego, czy r a c h u ­nek lub p ismo dotyczyło sprzedaży lub nabyc i a przez przed­siębiorcę w zakres i e jego przedsiębiorstwa, czy też przez

inne osoby. Wyjątk i , z których na jba rdz i e j z n a n y dotyczy ! zwo ln i en i a od opłaty p i s m , stwierdzających należność n ie przewyższającą 20 z l . , były wy l i czone w a r t . 73.

W s k u t e k u c h y l e n i a t y c h przepisów-rachunki i inne p i ­sma , stwierdzające w y k o n a n i e u m o w y sprzedaży rzeczy r u ­chomych , wo lne są od opłaty s templowe j .

Należy nadmienić, że a r t . 88, ustalający opłatę s tem­plową od p i s m , stwierdzających umowę dzierżawy lub n a j ­m u rzeczy, przedłużenie tak i e j u m o w y albo prze l ew p r a w dzierżawcy l ub na jemcy , w wysokości 1% od wartości zo­bowiązań dzierżawcy lub na jemcy , względnie c es j onar ju -sza — n ic został zmien iony .

B r z m i e n i e a r t . 90 zostało dostosowane do wyżej omó­w i o n y c h z m i a n i u t r z y m u j e dotychczasową stawkę 1% opła­ty s templowej od p i s m , stwierdzających umowę o świadcze­n ie usług.

P r z y nowe l i zac j i a r t . 91, zwalniającego przedewszys t ­k i e m od opłaty p i s m a , stwierdzające umowę między służ-bodawcą a p r a c o w n i k i e m , dodano wyjaśnienie ( a r t . 91 ust . 2 ) , iż przez taką umowę r o zumie się „umowę, n a mocy której p r a c o w n i k pod l ega w czas ie w y k o n y w a n i a u m o w y stałemu nadzo row i i k i e r o w n i c t w u służbodawcy".

W d a l s z y m ciągu wobec skreślenia a r t . 119 w o l ­n e s ą o d o p ł a t y s t e m p l o w e j w y c i ą ­g i z r a c h u n k u bieżącego (konto korentowego ) wydane p r ze z przedsiębiorstwo trudniące się czynnościami bankowemi oraz takież wyciągi, wydane przez przemysłow­ca lub k u p c a i n n e m u przemysłowcowi lub k u p c o w i . D o ­tychczas wyciągi podlegały opłacie w wysokości 20 g r . od a r k u s z a .

Wres z c i e dekre t skreślił rozdział dwudz i es t y ósmy (ar t . 136, 137, 138) , zawierający przepisy o opłatach stem­p lowych od pokwitowań. Z n i e s i o n y z o s t a ł z a t e m k ł o p o t l i w y o b o w i ą z e k k a ­s o w a n i a z n a c z k ó w s t e m p l o w y c h n a 25 g r . n a k a ż d e m p o k w i t o w a n i u z odb io ru pieniędzy lub papierów wartościowych. P o k w i t o ­w a n i a tak ie są obecnie wo lne od opłaty stemplowej.

J a k widać z omówionych z m i a n w us taw i e o opłatach s t emp lowych , nowe l i zac ja idz ie po l i n j i uproszczen ia i ułat­w i e n i a obro tu przez w y e l i m i n o w a n i e znacznej ilości p i s m od obowiązku u i s z c z a n i a opłat.

PRZEGLĄD WYDAWNICTW

Spis wydawnictw

z z ak r e su b u d o w n i c t w a z a l a t a 1930 —• 1935 p o d a m y w następnym zeszyc ie .

Inż. J . Mokrzycki. — Katalog gotowych projektów ustę­pów, dołów gnilnych, gnojowni, śmietników, oczy­szczalni (dla osiedli nieskanalizowanych). — W a r s z a ­w a 1936 — nakł. Samorządu I n s t y t u t u W y d a w n i c z e ­go — cena 20 zł. i

W y d a w n i c t w o obejmuje 53 go t owych projektów urzą­dzeń w y m i e n i o n y c h w t y t u l e w ten sposób op ra cowanych , iż mogą być bez po t r zeby p r z e r a b i a n i a i p r z e r y s o w a n i a służyć bezpośrednio j a k o p r o j e k t y do z a t w i e r d z e n i a i wy ­k o n a n i a .

A u t o r n a zasadz ie swej p r a k t y k i , p r z y p o p a r c i u Władz i I n s t y t u c j i i po p r z e s t u d j o w a n i u odpowiedn ie j l i t e r a t u r y , opracował te p r o j e k t y w sposób rac j ona lny i p r a k t y c z n y . Dzięki t emu p r a c a t a m a wsze lk i e cechy r z e c z yw i s t e j po­mocy p r z y p r o j e k t o w a n i u urządzeń s a n i t a r n y c h objek-tów n i e s k a n a l i z o w a n y c h . J a k ba rd zo tego r od za ju p r a ­ca była po t r z ebna , to najwięcej odczuwają c i , którzy p r z y p r a k t y c z n e m rozwiązywaniu tego r odza ju zagadnień m i e l i trudności w zdobyc iu po t r z ebnych wzorów i wskazówek.

D a l s z e m ułatwieniem, które a u t o r wprowadził , j es t

P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y - 1 9 3 6 R.

możność n a b y c i a dowolne j ilości odbitek w y b r a n e g o pro j ek ­t u , wykonanego w s k a l i i w y m a g a n y m f o rmac i e łącznie ze szczegółową specyfikacją materjalów.

Instytut Spraw Społecznych — Kalendarz Bezpieczeństwa i higieny pracy na rok 1936.

W z o r e m la t ubiegłych w y d a w n i c t w o to z a w i e r a szereg praktycznych wskazówek z dz i edz iny zapob i e gan i a wy ­p a d k o m p r z y p racy i chorobom z o w o d o w y m i w r a z z po-prżedniemi „kalendarzami" t w o r z y pewnego r odza ju małą encykloped je podręczną w t y m zakres i e .

N o w y m działem, który został w p r o w a d z o n y jest dział p. t. „Kultura środowiska p r a c y " ( s t r . 17) .

Obok wskazówek p r a k t y c z n y c h k a l e n d a r z z a w i e r a d a ­ne, dotyczące społecznego i gospodarczego znaczen ia bez­pieczeństwa i hyg j eny p r a c y o raz p r z e d s t a w i a a k t u a l n y s tan ro zwo ju t y c h zagadnień w Po lsce .

B u d o w n i c t w o , w którem działalność w k i e i u n k u zwięk­szen ia bezpieczeństwa p r a c y m a jeszcze w i e l k i e tap p r a ­cy do zdziałania, pow inno spec ja ln ie zainteresować się tern w y d a w n i c t w e m . Szczególnie należy zwrócić uwagę n a s p r a ­w y porządku n a teren ie p r a c y , n a zagadn ien ie rusztowań, transportu i rac jona lne j p i e rwsze j pomocy .

B A D A N I A N A D P R Z E P U S Z C Z A L N O Ś C I Ą 1 O D P O R ­

NOŚCIĄ N A K W A S Y R U R B E T O N O W Y C H .

I n s t y t u t Inżynierów C y w i l n y c h w D a n j i dokonał w o s t a t n i c h c zasach szeregu prób n a d przepuszczalnością i odpornością n a działanie kawsów r u r betonowych.—Pró­by te mają duże znaczenie p r a k t y c z n e , w a r t o więc za ­poznać się z i c h w y n i k a m i . —

Według o p i n j i I n s t y t u t u najzupełniej możliwe jest wykonać t a k i e r u r y betonowe, któreby n ie podlegały d z i a ­łaniom d e s t r u k c y j n y m kwasów, znajdujących się w g r u n ­cie i ściekach. —

B a d a n i o m poddane były r u r y z be tonu przeważnie o sk ' ad z i c 1 : 2 z cementu por t l endsk i ego p r z y zawartości w o d y 8 do 1 0 % . — P r z e z r u r y te w przeciągu 3hi l a t s t a -

111 le przepływała kwaśna w o d a i po d o k o n a n i u pomiarów o k a ­zało się, że wewnętrzna p o w i e r z c h n i a r u r została wyżar­ła n a głębokość t y l k o 0,7 m m . B a d a n i a wykazały, że r u ­r y o składzie betonu 1 : l l ź n i e są lepsze, niż o składzie 1 : 2 . — P o w l e k a n i a p o w i e r z c h n i r u r y cienką warstwą smoły n a gorąco albo n a z imno n i e jest sku tec znem, gdyż w a r s t w a t a szybko n iszcze je pod działaniem kwasów.—Na­tom ias t r u r y o składzie be tonu 1 : 5 zanur zone w gorącej smole lub as fa l c i e wykazują odporność n a k w a s y taką sa ­mą, j a k r u r y o składzie be tonu 1 : 2 bez powłoki. — P o ­nieważ j ednak w w a r s t w i e ciężkiej smoły i a s f a l t u z cza ­sem tworzą się pęchżyki, lep ie j jest stosować do w y r o b u r u r boga tszy w cement beton i unikać niedającego g w a ­r a n c j i p o w l e k a n i a betonu smołą lub as f a l t em . —

Z a n u r z a n i e r u r w szkle wodnem zwiększa n icprzepus '?-czalność betonu, n i e zwiększając j e d n a k odporności n a d z i a ­łanie kwasów. — Dodan i e mydlą do wody p r z y m i e s z a n i u be tonu powiększa nieprzepuszczalność i n i e znaczn i e zwięk­s za odporność n a k w a s y , z m n i e j s z a j e d n a k wytrzymałość be tonu p r a w i e o 33 f /r. •—

Dowiedz i one zostało również, że z m i a n y temperatury zwiększają nieprzepuszczalność be tonu głównie p r ze z to, że powodują twor zen i e się l ub pękanie pęcherzyków g a z u w wodz ie . — Nieprzepuszczalność r u r zwiększała się n a po­czątku prób p rawdopodobn i e przez to , że następowało u s u ­w a n i e p o w i e t r z a z pór betonu, — Rob ione były próby z warstwą p i a s k u i s tw i e rdzono że przez p iasek , z które­go usunięto pow ie t r ze , w o d a przechodziła zupełnie równo­m i e r n i e , gdy przez p iasek wypełniony pow i e t r z em przepływ wody wahał się w zależności od czasu i ciśnienia. —

Rob ione były również próby z przepuszczalnością r u r be tonowych pod działaniem wody zawierającej większą lub niniejszą ilość stałych cząstek lecz n i e posiadającej k w a ­sów. — W c y l i n d r z e n i e p r z e p u s z c z a l n y m umieszczono r u ­r y betonowe ba rdzo porowate o składzie 1: 10 i do cy­l i n d r a w p r o w a d z a n o wodę, która f i l trowała przez ścianki r u r y betonowej . — S tw i e rd zono , że g d y w o d a p r z e chodz i ­ła w j e d n y m k i e r u n k u , nieprzepuszczalność r u r sta le zwiększała się, gdy j ednak k i e r u n e k przepływu wody zmie ­n i a n o , nieprzepuszczalność zaczynała zmniejszać się, aż do­sięgała p i e rwotnego s t opn i a przepuszczalności, poczem znów zaczynała się zwiększać. •—

J. Cli.

Engincering Ncwn-Rccord, 26 grudnia 1935 r.

WYKAZ ZATWIERDZONYCH BUDOWLI W A R S Z A W A .

(Dane z a czas od dn . I/II do dn . 27/11 1936 r . ) .

92. D . m . , 1 p. — 1400 m. : l — u l . C z e c zo t t a 11 — wł.: M . B r z o z o w s k a — pr.: inż. — arch . J . B e i l l , W - w a , M . Re ­j a 4, te l . 8.25-23 — k.: Inż. E . K o e n i g — wyk.: sp. gosp.

93. D . m . , 2 p. — 1630 m.1' — u l . Dubieńska 8 —wł . : J . K w i a t k o w s k i i S. Karliński — pr.: inż.-arch. E . S t r a u s , W - w a , M i n i s z e w k s a 36, t e l . 10. 29-51 — k.: inż. E', S t r a u s , — wyk.: sp. gosp.

94. D . m. , 3 p. — 4000 m.: ' — u l . Mińska 18-b — wł.: A . W e i n b e r g . — pr.: inż.-arch. S. R o t b e r g , W - w a . W i l c z a 23, te l . 8.29-71 — k.: inż. S. R o t b e r g — wyk.: sp. pólgosp.

95. D. m. , 1 p. — u l . L u b e l s k a 18 — wł.: S. G a w a l e -w i c z — pr.: inż.-techn. A . Obidziński, W - w a , B r a c k a 16.

96. D . m. , 3 p. — 5500 m." — u l . Z a c h a r j a s z a — wł.: J . Perłowski — p r . : inż-bud. L . S t o d o l s k i , W - w a , Z i e l n a 5, t e l . 2. 16-33 — k . : inż. L . S todo l sk i — w y k . : waca t .

97. D . m. , 2 p. — u l . święciańska 47 •— p r . : bud . A . P a r u s z e w s k i , W - w a , Poznańska 17.

98. B u b . f a r b . — 300 m.* — u l . L e s zno 62 — wł.: H . Szpiro — p r . : inż. W . K o e n , W - w a , E l e k t o r a l n a 4, t e l . 2. 31-27 — k.: inż. W . K o e n — wyk.: v aca t .

99. D. m. , 5 p. — 7400 (h.* •— u l . Sewerynówek dz. 64 — wł. : C h . D a f n e r i małż, K l e j m a n — p r . : inż.-arch. E . Seydenbeute l , W - w a , Marszałkowska 63, t e l . 8.24-55 — k . : inż. E . Seydenbeute l — wyk.: vaca t .

100. N a d . 3 i 4 pięter — 1740 m . 3 — u l . Górczewska 6-a — wł.: małż. R a d z i k o w s c y — p r . : inż.-arch. L . K a r i o , W - w a , Złota 59a, t e l . 5. 02-20 k.: inż. L . K a r i o — wyk.: vacat .

101. D. m „ 3 p. — 5000 m. : ' — u l . Działdowska 15 — wł.: M . Segał — p r . : inż.-bud. H . G o l d b e r g , W - w a , S i e n n a 36, t e l . 5. 91-70 — k.: inż. H . G o l d b e r g — wyk.: sp. półgos. (m . m u r . F . Olszyński, W - w a C i e chanow­s k a 16) .

112 1 9 3 6 R. - P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y

102. D . m.,. 1 p. — 2800 m. a — u l . P o s e l s k a 31 — wł.: Z. H i l e h e n — pr.: inż.-arch. J . A m b r o z i e w i c z , W - w a , K a -medułów 31, t e l . 11. 98-44 — k.: inż. J . A m b r o z i e w i c z — wyk.: vacat .

103. N a d . , 2 p. — 3425 m. 3 — u l . Kawenczyńska 67 — wł.: P . U j c z a k — pr.: bud. J . O l c zak , W - w a , O r d y n a c k a 8. te l . 6. 99-44 — k.: bud. J . O l c z a k — wyk.: sp. gosp.

104. D . m. , 2 p. — u l . F r a n c u s k a — wł.: J . Zuławnik — p r . : bud. K . Dobrzański, Wołomin, Szopena 2.

105. D . m . , 4 p. — 4500 m . 3 :— C z e r n i a k o w s k a 174-a — wł.: J . G u t g e l d — pr.: inż.-arch. S. R o t b e r g , W - w a , W i l ­c z a 23, t e l . 8. 29-71 — k.: inż. S. R o t b e r g — wyk.: sp. pół-gosp. (m . m u r . St . G o r z k o w s k i , W - w a , G r z y b o w s k a 128) .

105-a. D . m. , 4 p. — 4500 m." —• C z e r n i a k o w s k a 176 — wł.; pr.; wyk. p a t r z wyże j poz. 105. ; !

106. D . m. , p a r t . — 400 m. : l — T r z e w s k a 3 — wł.: J . i St . U r b a n — pr.: inż.-arch. J . A m b r o z i e w i c z , W - w a , K a -medułów 31, t e l . 11. 98-44 — k.: inż. J . A m b r o z i e w i c z , — wyk.: sp. gosp.

107. D . m. , 1 p. — 950 m. ; ' — u l . C u g a r. L u t o m e l -sk ie j — wł.: małż. Małkiewiczowie — pr.: bud . K . L a m ­p a r s k i , W - w a , S e n a t o r s k a 19, t e l . 2. 21-46 — k.: bud . K . L a m p a r s k i — wyk.: sp. gosp.

108. D . m. , 1 p. — 810 m." — H a j o t y dz. 45 — wł.: F . Sap i es zko — pr.: inż.-arch. L . T o k a r , W - w a , N o w o ­g r o d z k a 3, t e l . 9. 33-90 i inż.-arch. H . H a l b e r , W i l c z a 44, te l . 9. 97-44 — k.: inż. inż. L . T o k a r i H . H a l b e r — wyk.: vacat .

109. D . m. , (b l i zn . ) . — 409 m.: ' — u l . C u g a — wł.: L . i T . I l l i n i c z — pr.: bud. J . Wiśniewski, W - w a , Szopena 12, t e l . 8. 70-67 — k.: bud . J . Wiśniewski — wyk.: P r zeds i eb . bud . „Wspólna P r a c a , " W - w a , C z e r w . Krzyża 9, t e l . 2. 53-12.

110. D . m. , (b l i zn . ) — 970 m.* — u l . C u g a — pr.: inż.-cyw. W . Ze l i g son , W - w a , Złota 23, t e l . 6.23-05 — k.: wyk. ( pa t r z wyże j poz. 109) .

111. B u d . s tac j i telef., 1 p. - 3500 m . ' — u l . S z u s t r a 24 — wł.: P . A . S. T . — pr.: inż.-arch. L . K r a k o w s k i , W - w a , K i e l e c k a 39, t e l . 8. 65-44 — k.: inż.-arch. T . P u ­ławski, W - w a , Z i e l n a 9, t e l . 6. 21-88 — wyk.: vacat .

112. D . m. , 2 p. — 1500 m.* — S i e l e cka 37. — wł.: F . J a n c z a k — pr.: inż.-cyw. K . S r o k o w s k i , W - w a , N o w y Świat 34, t e l . 6. 24-14 — k.: inż. K . S r o k o w s k i — wyk.: sp. gosp.

113. D . m. , 4 p. — 8000 m.* — u l . S z p i t a l n a 4 — wł.: 10. W h i t e h e a d pr.: inż.-arch. Z. Mączeński, W - w a , Gór­nośląska 37, te l . 9. 45-15 — k.: inż. Z . Mączeński — wyk.: vacat .

114. D. m. , 3 p. i bud . p i e k a r n i — 7000 m. : l — ul.Miła 69 — wł.: T u g e n d m a n i Z y s k i n d — pr.: inż.-arch. E . S t r a -us , W - w a , M i n i s z e w s k a 36, te l . 10.29-51 — k.: inż.-arch. J . K o c h , W - w a , A l . J e r o z o l i m s k a 93, t e l . 2. 48-83 — wyk.: vacat .

115. B u d . fabr . , 3 p. — u l . S t a w k i 53 — wł.: F - m a Wiśniewski, Se r e j sk i i Słuckin — pr.: inż.-komunik. T . W a s i l e w s k i , W - w a , M i c k i e w i c z a 30, t e l . 11. 49-98.

116. N a d . , 2 p. — 2000 m' — u l . O s t r o w s k a 4 — wł.: J . H a n u s z i K . Z a l e s k i — pr.: bud . R. Os t o j a -Chod -k o w s k i , .W-wa, K o w e l s k a 4, te l . 10.25-86. — k.: bud. R. C h o d k o w s k i — wyk.: sp. gosp.

117. D . m . , p a r t . — u l . Smoleńska 5 — wł.: N . B e r -l i n e r — pr.: bud . J . Świech, Józefów ko lo O t w o c k a .

118. D. m. , 1 p. — u l . G o r z y k o w s k a r. M y s z k o w s k i e j — wł.: A . i H . Stanieć — p r . : bud . A . P a r u s z e w s k i , W - w a , Poznańska 17.

119. D. m. , par t . — u l . Sądowelska dz. 56 — w l . : F . Bucho l c — pr.: inż.-komunik. T . W a s i l e w s k i , W - w a , M i c k i e w i c z a 30, t e l . 11.49-98.

120. D . m. , 1 p. — u l . B a r c i c k a 27/29 — wł.: małż. Szupińscy — p r . : inż.-komunik. T . W a s i l e w s k i , W - w a , M i c k i e w i c z a 30, t e l . 11.49-98.

121. D . m. , 1 p. — 650 m ' — u l . Pelplińska 155 —-wł.: H . K o w a l s k a — p r . : bud . M . S z a c h o w s k i , W - w a , K o ­p e r n i k a 33, t e l . 5.35-30 — k.: bud . M . S z a c h o w s k i — w y k . : sp. gosp. • I

122. D . m. , 5 p. — 11.500 nr1 — u l . Sewerynówek 14 — wł.: W a k s m a n o w i e i G l i k l i c h o w a — p r . : inż.-arch. S. P a r a d i s t a l , — W - w a , Hoża 1-a, t e l . 8.54-81 — k.: inż. S. P a r a d i s t a l — wyk.: vacat .

123. D . m . , 2 p. u l . Z y m i r s k i e g o 43 — wł.: S. Go­łębiowski — p r . : inż. A . C h o d a k o w s k i .

124. D . m. , 1 p. — u l . Stępińska 8 — wł.: małż. W y r z y k o w s c y — p r . : bud. K . T o m a s z e w s k i , W - w a , P u ­ławska 37, teł. 9.84-70 — k . : b u d . K . T o m a s z e w s k i — wyk.: sp. gosp.

125. B u d . f ab r . — 1500 n f — u l . D o b r a 26 — wł.: B - c i a B a l i c c y — p r . : inż.-arch. W . K o e n , W - w a , E l e k t o ­r a l n a 4, t e l . 2.21-37 — k . : inż. W . K o e n — wyk.: sp. gosp.

126. D . on., 3 p. —- 10600 m 3 — u l . 6-go S i e r p n i a 30 — ,'wł.: L . K a h a n — pr.: inż.-cyw. S. K r a s k o w s k i , W - w a , K r a k . P r z e d m . 34, t e l . 6.01-03 — k.: inż. S. K r a s k o w s k i — wyk.: sp. gosp .

127. N a d . — 2000 m 3 — u l . J e r o z o l i m s k a 103 — wł.: M . B l e iwe i s — p r . : inż.-bud. H . G o l d e b r g , W - w a , S i e n n a 36, t e l . 5.91-70 — k.: inż. H . G o l d b e r g — wyk.: P r z eds . bud. M . B l e i w e i s , W - w a , A l . J e r o z o l i m s k a 105.

128. D . m. , 4 p. — 10.000 nr 1 — u l . G r o c h o w s k a 44-a — wł.: K . Justyńska — p r . : bud . R. O s t o j a - C h o d k o w s k i , W - w a , K o w e l s k a 4, t e l . 10.25-86 — k.: R. C h o d k o w s k i — w y k . : sp . gosp .

129. D . :m., 1 p. — 1500 m 3 — u l . S z c z a w n i c k a 8 — wł.: F . Z e m b r z u s k a — p r . : bud . K . L a m p a r s k i , W - w a , Se­n a t o r s k a 19, t e l . 221-46 — k.: b u d . K . L a m p a r s k i — wyk.: sp. gosp.

130. D . m. , pa r t . — u l . S t e f a n o w s k a dz. 5 — wł.: J . K a r c z m a r c z y k — pr.: inż. J . Z a w a d z k i , W - w a , W i l c z a 9.

131. N a d . , 1 p. — u l . K r y p s k a 6 — wł.: T . M a c i a ­szek — p r . : bud . E . S z t y k i e l , W - w a , K a z i m i e r z o w s k a 55, t e l . 9.21-47.

132. D . m . , 1 p. — u l . Kamedułów dz. 3 — wł.: K . D o r a n t — pr.: inż.-arch. J . Z a w a d z k i , W - w a , W i l c z a 9.

133. B u d . f ab r . — 6385 m 3 — u l . W o l s k a 73 — wł.: „Przemysł b l a s z a n y C h . O r l e a n " — p r . : inż.-arch. H . B a ­rach, W - w a , Złota 75, t e l . 2.81-21 — k.: inż. H . B a r a c h — wyk.: vacat.

134. D . <m., 4 ,p. — 11.000 m" — u l . Górczewska 25 — p r . : inż.-cyw. S. K r a s k o w s k i , W - w a , K r a k . P r z e d m . 30,

t e l . 6.01-30 — k.: inż. S. K r a s k o w s k i — wyk.: yacat .

Z REJESTRU FIRM W A R S Z A W A .

B. 9941. „Zapory i Roboty Hydrauliczne, Towarzystwo Polsko-Francuskie, spółka z ograniczoną odpowiedz ia lno ­ścią". H e n r i D i se rens udz ie lono łącznej p r o k u r y .

11.1.-36.

A. X X X I I I 206. „Edmund Dutlinger, właścicielka Flo­ra Dutlingerowa". L o k a l f i r m y mieści się obecnie p r z y u l . T o w a r o w e j 48a.

8.I.-36.

P>. 4726. „Inżynier Juljusz Leszczyński i S-ka, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością". L o k a l f i r m y p r z y u l . K l o n o w e j 5.

15.II.-36.

I i . 10.083. „Towarzystwo Inżynieryjno-Budowlane „Mi -rowo " , spółka z ograniczoną odpowiedzialnością" w W a r ­szawie , Marszałkowska 17. P r owadzen i e robót budow la ­n y c h i hande l materjałami budow lanemi . Kapitał zakłado­w y 10.000 złotych. Zarząd Teodor M i c h a j l o w s k i , J e r z y Wołosz. Sp . z og r . odp. z a w a r t a n a mocy u m o w y z d n i a 12 g r u d n i a 1935 r .

25.I.-36. B. 10.101. „Cz. G a j e w s k i i S -ka , spółka z og ran i c zo ­

ną odpowiedzialnością" w W a r s z a w i e , M o n i u s z k i 7. Robo­t y kanalizacyjno-wodociągowe, wen ty l a cy jne i og rzewnicze . Kapitał zakładowy 10.000 złotych. Zarząd: Czesław Ga j ew­s k i , S t e f a n P o n i a t o w s k i . Sp . z ogr . odp. z a w a r t a n a mo­cy u m o w y z d n i a 28 s t y c z n i a 1936 r .

5.II.-36.

P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y - 1 9 3 6 R. 113

B . 6555. „Wspólnota Interesów C e m e n t o w y c h , spółka /, ograniczoną odpowiedzialnością". Zarząd: Robe r t W o l -berg , E d w a r d T o m a s z e w s k i , W i n c e n t y Rogoziński. P r o k u ­r a R o b e r t a W o l b e r g a wygasła.

7.I.-36. B . 10.106 „Przedsiębiorstwo B u d o w y Dróg i Mostów

„Contractor" spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W a r s z a w i e , p l . N a p o l e o n a 9. P r owadzen i e i w y k o n y w a n i e wsze lk i e go r od za ju przedsiębiorstw i robót b u d o w l a n y c h , a w szczególności w y k o n y w a n i e w s z e l k i c h robót drogo ­w y c h , inżynieryjnych, m e l j o r a c y j n y c h i i n n y c h związanych z budową nowoczesnych u l i c , dróg i mostów. Kapitał zakła­dowy 100.000 złotych. Zarząd F e l i k s R o s t k o w s k i . Sp . z ogr . odp. z a w a r t a n a m o c y u m o w y z d n i a 28 s t y c z n i a 1936 r.

B . 10.084. „Przedsiębiorstwo Budow lane S. P r o n a s z k o i B . Brudziński, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością" w W a r s z a w i e , Ząbkowska 33. Pode jmowan i e i w y k o n y w a ­nie wsze l k i e go r odza ju robót i dos t aw w zakres przemysłu budowlanego wchodzących. Kapitał zakładowy 10.000 zło­t y c h . Zarząd Stanisław P r o n a s z k o , Bolesław Brudziński. Śp. z ogr . odp. z a w a r t a n a mocy u m o w y z d n i a 16 s t y c z n i a 1936 r. n a czas od d n i a 31 g r u d n i a 1941 r. z p r a w e m p r z ed ­łużenia. ,

25.1-36.

B . 10077. „Ruch B u d o w l a n y , spółka z ograniczoną odpo­wiedzialności w W a r s z a w i e , S t r z e l e c k a 44. Przedsiębior­stwo robót budow lanych . Kapitał zakładowy 10.000 zło­t y ch . Zarząd J e r z y E r a z m Z a n u s s i , Stanisław Włodarczyk. Sp . z ogr . odp. z a w a r t a n a mocy u m o w y z d n i a 14 s t y c z n i a 1936 r.

24.1-36. B . 9999. „Dzielnice Południowe. Spółka A k c y j n a " . K a ­

pitał zakładowy został podwyższony o 250.000 złotych i obecnie w y n o s i 500.000 złotych. Tadeusz S u l o w s k i , P i o t r B u t e n k o , H e n r y k Żelichowski i Michał Benisławski z za ­rządu ustąpili.

17. I.-36. B . 9770. „ Inżynier J e r z y S a w i c k i i W i t o l d Bobieński.

Przedsiębiorstwo Inżynieryjno Budow lane , spółka z o g ra ­niczoną odpowiedzialnością". F i r m a została z m i e n i o n a i obecnie b r z m i „Przedsiębiorstwo Inżynieryjno Budow lane „Sabo " spółka z ograniczoną dopowiedzialnością". Uchwałą spólników z dn i a 31 g r u d n i a 1935 r. zmien ione zostało b r zm i en i e f i r m y .

21.1-36.

B . 10.057. „Lastr ico" , spółka z ograniczoną odpowie­dzialnością" w W a r s z a w i e , B e l g i j s k a 10. W y k o n y w a n i e ro ­bót l a s t r i c o w y c h i be tonowych. Kapitał zakładowy 100.000 złotych. Zarząd: Wacław Łęski, Józef K r a s k o w s k i . Sp . z ogr . odp. z a w a r t a n a mocy u m o w y z d n i a 3 października 1935 r . /

8.1-36. B . 1943. „Centralne B i u r o Sprzedaży R u r O d l e w n i

P o l s k i c h , spółka z ograniczoną odpowiedzialnością". Spółka została wykreślona spowodu z l i k w i d o w a n i a .

17. I.-36. B . 9117. „Centrala P r o d u k c j i i Sprzedaży Żwiru C e n -

trożwir", spółka z ograniczoną odpowiedzialnością " . Z a ­rząd: Michał Z y g m u n t Z a l e w s k i Mos zo r o , M a j e r M u n d l a k , Stanisław Domański.

31.1-36 B . 2084. „Towarzystwo Sosnow i eck i ch F a b r y k R u r i

Żelaza, Spółka A k c y j n a " . Członek zarządu M a c i e j Rogo ­w s k i zmarł. P r o k u r a A l f o n s a J u l j a n a Serveau wygasła. Stanisławowi Wasiłowskiemu udz ie lono łącznej p r o k u r y .

18.1-36. B . 8726. „Biuro Techn ic zno Budow lane „Superhermit"

spółka z ograniczoną odpowiedzialnością". N a członka za­rządu w y b r a n y został G r z e g o r z M a r s z M a r s z a d .

12.11-36. 11. 8726. „Biuro Techn i c zno -Rudow lane „Superhermit",

spółka z ograniczoną odpowiedzialnością". S i ed z i ba spółki mieści się p r z y u l . K r u c z e j 44. B o r y s A c z k a s o w z zarządu ustąpił. N a członka zarządu w y b r a n y został R o m a n Szo-mański.

20.1-36. B . 8772. „Biuro Inżynierskie O l g i e r d G lasse r , Inżynier

B u d o w n i c z y , spółka z ograniczoną odpowiedzialnością". L i k w i d a t o r e m jest O l g i e r d G lasse r . O t w a r t o likwidację spółki. i

4.1-36.

B . 8855. Wytwórnia Materjałów I z o l a c y jny ch o ra z P a ­py Dachowe j „Gutbor", spółka z ograniczoną odpowie­dzialnością". L o k a l f i r m y znajduje się p r z y u l i c y Młociń-sk ie j 4.

19. X I I - 3 5 .

A . X L I I 278. „Antoni C z u d o w s k i " . W ce lu da lszego p r o w a d z e n i a przedsiębiorstwa z a w a r t a została spółka j a w ­n a pod f i rmą: „Biuro B u d o w l a n e A . C z u d o w s k i i S -ka , In ­żynierowie" .

3. I.-36.

A . X L I V 81. „Biuro B u d o w l a n e A . C z u d o w s k i i S - k a , Inżynierowie" w W a r s z a w i e , u l . T a d e u s z a Żulińskiego 9. D o s t a w a i p rowadzen i e w s z e l k i c h robót wchodzących w zakres budown i c twa . A n t o n i C z u d o w s k i , Wacław S z u s z k i e ­w i c z , K o n s t a n t y C z u d o w s k i . Mieczysławowi K i e r e s a n t Wiśniewskiemu i Stanisławowi D o m i n o w i udz ie lono p ro ­k u r y . Spółka j a w n a . Do r e p r e z e n t o w a n i a spółki upoważ­n i en i z os ta l i A n t o n i C z u d o w s k i i Wacław S z u s z k i e w i c z każdy samodz ie ln ie .

3. I.-36.

B . 2454. „Przemysł D r z e w n y A g a h e l l , Spółka A k c y j ­n a " . Zarząd C h a r l e s De lbeke , A n t o n i W i e n i a w s k i , S a m u ­el G o m b e r g .

14. II.-S6.

B . 2454. „Przemysł D r z e w n y „Agahe l l " , Spółka A k ­c y j n a " . Kapitał zakładowy został podwyższony o 1.500.000 złotych i obecnie w y n o s i 2.500.000 złotych.

23.I.-36.

B . 2502. „Mikoszewickie Zakłady Wyrobów D r z e w ­n y c h „Olza" , Spółka A k c y j n a " . Kapitał zakładowy został podwyższony o 1.500.000 złotych i obecnie w y n o s i 2.500.000 złotych.

23. I.-36.

B.2502. „Mikoszewickie Zakłady Wyrobów D r z e w n y c h „Olza" , Spółka A k c y j n a " . Zarząd: C h a r l e s De lbeke , A n ­ton i W i e n i a w s k i , S a m u e l G o m b e r g .

14. 11-36.

A . X L I V 78. „J . M . T e j b l u m o w i e i Spółka, dzierżawcy C e g i e l n i D y o n i z y " w Kobyłce, pow. Radzymińskiego. P r o ­wadzen ie eksp loa tac j i wydzierżawionej ceg i e ln i D y o n i z y . I z rae l C h i l T e j b l u m , Icek T e j b l u m , J a n k i e l T e j b l u m , M e ­szek T e j b l u m . Spółka j a w n a .

23. X I I - 3 5 .

A . X L . 124. „Tadeusz Mikołajewski, Przedsiębior­s two Techn i c zno - B u d o w l a n e " . F i r m a wykreślona n a z a ­sadzie a r t . X X X pa r . 2 Przepisów wprowadzających K o ­deks H a n d l o w y .

21. X I l - 3 5 .

B . 10.051. „Przedsiębiorstwo Budow lane Wacław T r o ­j a n o w s k i , spółka z ograniczoną odpowiedzialnością" w W a r s z a w i e , A d a m a Pługa 1/3. W y k o n y w a n i e robót budo­w l a n y c h oraz hande l m a t e r j a l a m i budow lanem i . Kapitał zakładowy 20.000 złotych. Zarząd: R o m a n T r o j a n o w s k i . R o m a n o w i Zajączkowskiemu udz ie lono p r o k u r y . Sp . z ogr . odp. z a w a r t a n a mocy u m o w y z d n i a 7 g r u d n i a 1935 r.

2. I.-36.

A . X L I I I 121. „Przedsiębiorstwo Inżynieryjno - B u ­dowlane T a d e u s z Brzeziński". Czesławowi M a r t o n o w i udz i e ­lono p r o k u r y .

B . 10.096. „Żbikowska Spółka C e g i e l n i a m i , spółka z ograniczoną odpowiedzialnością" w P r u s z k o w i e , M o s t o w a 12. E k s p l o a t a c j a ceg i e ln i „Żbików", położonej w g ran i ca ch g m . Pruszków, pow. w a r s z a w s k i e g o , sprzedaży cegieł i do­k o n y w a n i a wsze lk i e go r odza ju t r a n z a k c j i , dotyczących g a ­łęzi c e ramic zne j . Kapitał zakładowy 10.000 złotych. Zarząd stanowią: R o m a n Pawłowski, C h i l N i s s e n c w e i g , S r u l Icek ve l I z aak B o r e n s z t a j n , I gnacy Raczyński. Sp . z ogr . odp. z a w a r t a n a m o c y u m o w y z d n i a 27 m a j a 1935 r . n a czas do d n i a 31 g r u d n i a 1936 r.

1. II.-36.

Wydział H a n d l o w y Sądu Okręgowego w W a r s z a w i e (u l . M i o d o w a 15) n a m o c y a r t . 16 i 81 P r a w a Upadłościo­wego ogłasza, iż pos t anow i en i em z d n i a 24 s t y c z n i a 1936 r o k u —

1) ogłosił upadłość f i r m y „Warszawskie Przedsiębior­s two Budow lane Sp . A k c . " w l i k w i d a c j i mającej siedzibę w W a r s z a w i e p r z y u l . Żórawiej N r . 13,

114

B . 5449. „Kobdok, spółka z ograniczoną odpow iedz i a l ­nością". L o k a l f i r m y zna jduje się p r z y u l i c y Po lne j 72.

13. X I I - 3 5 . B . 6839. „Techbud" spółka z ograniczoną odpow iedz i a l ­

nością". Spółka została wykreślona z powodu z l i k w i d o w a ­n i a .

12. X I I - 3 5 .

A . X L I I I 118. „Biuro Inżynieryjno - Budow lane inż. Z y g m u n t Z a r z e c k i " . L o k a l f i r m y mieści s i c obecnie p r z y u l . L w o w s k i e j 19.

2. X I I - 35 .

B. 6508. „Zjednoczone Zakłady Przemysłowe F e l z y t y n i T r o c a l . Spółka Przemysłowo - H a n d l o w a z ograniczoną odpowiedzialnością". L o k a l f i r m y znajduje się p r z y u l i c y K o s z y k o w e j 39 m . 4.

5. X I I . -35 .

B. 6061. „Towarzystwo H a d l o w e „S v ea " Spółka A k ­c y j n a " . Zarząd stanowią: A l e k s a n d e r B j o e r k l u n d , P i o t r D r z e w i e c k i , A l e k s a n d e r K r z y w i c k i , Helgę N o r l a n d e r , I v a r T o l l , Tadeusz Śliwczyński.

7. X I I . - 35 .

B . 10.029. „Bruki i D r o g i spółka z ograniczoną odpo­wiedzialnością" w W a r s z a w i e , M o k o t o w s k a 46a. B u d o w a dróg i n a w i e r z c h n i oraz dos t awa materjałów d l a budowy dróg. Kapitał zakładowy 10.000 złotych. Zarząd: M a r c i n R e d c l , O s k a r H e i n c c l . Spółkę reprezentu je każdy z człon­ków zarządu. Sp . z ogr . odp . z a w a r t a n a mocy u m o w y z d n i a 6 g r u d n i a 1935 r .

14. X I I . - 35 . 11. 7886. „Towarzystwo Inżynieryjno - Budow lane .1.

K a r b o w s k i i J . K u r o w s k i , Spółka A k c y j n a " . L o k a l f i r m y zna jduje się p r z y [ul. Po lne j 72.

13. X I I . - 35 .

B . 9941. „Zapory i Robo ty H y d r a u l i c z n e , T o w a r z y s t w o Po l sko - F r a n c u s k i e , spółka z ograniczoną odpow i edz i a l ­nością". L o k a l f i r m y znajduje sie p r z y u l . P o l n e j 72.

13. X I I . - 35 . B . 8346. „Zakłady Inżynieryjno - Budow lane D r . Czes ­

ław Kłoś i S -ka , spółka z ograniczoną odpowiedzialnością". Zarząd obecnie stanowią: P i o t r Kłoś, K l a r a Kłoś, L u d w i k K o c z w a r a .

22. 1-36. B . 5762. „Zakłady C e r a m i c z n e „Ołtarzew", spółka z

ograniczoną odpowiedzialnością". S i ed z i ba spółki w O l t a -rzewie , p o w i a t w a r s z a w s k i . P r z e d m i o t e m przedsiębiorstwa jest b u d o w a dróg oraz p r o d u k c j a materjałów budow lanych . Zarząd stanowią: Władysław G r a b s k i . Zdzisław G r a b s k i , A n d r z e j K a z i m i e r z G r a b s k i . P r o k u r a Zdzisława G r a b s k i e ­go wygasła.

23. I.-36. B . 6371. „Mechaniczna C e g i e l n i a Dąbrówka W i l a n o w ­

s k a , S t . R o s t k o w s k i Spółka A k c y j n a " . Zarząd obecnie s t a ­nowią: K a z i m i e r z K r e c h o w i e c k i , M a r j a n Racięcki, Władys­ław J u d a . i'

13. I.-1936. B . 6730. „ Inż . H . S k u p i S - k a . Przedsiębiorstwo B u d o w ­

lane, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością". L o k a l f i r ­m y znajduje się p r z y u l i c y T o p i e l 7a.

13. I.-1936. B . 10068. „Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjnych i B u ­

d o w l a n y c h inż. Stanisław Pe r s i dok . spółka z ograniczoną odpowiedzialnością" w W a r s z a w i e , F i l t r o w a 69. P r o w a d z e ­nie robót inżynieryjnych i b u d o w l a n y c h . Kapitał zakłado­w y 10.000 złotych. Zarząd: Stanisław Pe r s i dok , I l j a K w i n t , Rod jan N o w i k o w . Sp . z ogr . odp. z a w a r t a n a mocy u m o w y z dn i a 10 g r u d n i a 1935 r. n a przeciąg la t t r z e ch z p r a w e m przedłużania.

16. I.-1936. A . X L I I 22. E k s p l o a t a c j a C e g i e l n i „Władys ławów" S.

W e r m u s " . F i r m a wykreślona z powodu z l i k w i d o w a n i a . 31. X I I . -1935 .

B . 10.041. „Towarzystwo E k s p l o a t a c j i Nieruchomoś­c i , spółka z ograniczoną odpowiedzialnością" w W a r s z a w i e , u l . 8-gO M a j a 7 m . 30. K u p n o i sprzedaż terenów budow­l a n y c h i i n n y c h nieruchomości, b u d o w a domów, f a b r y k i i n n y c h zabudowań. Kapitał zakładowy 10.000 złotych. Z a ­rząd J a n K a r w o w s k i , E u s t a c h y B o g a c k i , S t e f an K r a s k o w -s k i . Sp . z ogr . od)), z a w a r t a n a m o c y u m o w y z d n i a 28 c z e rwca 1935 r.

30. X I I . - 35 .

1 9 3 6 R. - P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y

K A T O W I C E .

Do r e j e s t ru hand lowego B N r . 628 K a t o w i c e wp i sano d n i a 7 g r u d n i a 1935 p r z y f i r m i e Śląskie T o w a r z y s t w o B u ­dowlane spółka a k c y j n a w K a t o w i c a c h , że f irmę wykreślo­no z powodu wygaśnięcia po ukończeniu l i k w i d a c j i .

W re jes t rze h a n d l o w y m A . 931 Chorzów wp i sano d n i a 7 l i s t opada 1935 p r z y f i r m i e : Inżynier Ste f f ek i H e U m c r , przedsiębiorstwo budowlane „ W y g o " w Cho r zow i e , że spół­k a się rozwiązała bez p r z ep r owadzen i a l i k w i d a c j i i wobec tego f irmę n a wn iosek spólników wykreślono.

W re jes t rze h a n d l o w y m B . 1078 wp i sano dn i a 19 l i s ­t opada 1935 p r z y f i r m i e „Keramika" B i u r o inżynierskie i przedsiębiorstwo budowy cegielń mechan i c znych Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w K a t o w i c a c h , że n a pod­s tawie uchwały spólników z d n i a 2. 9. 1935 o rozwiązaniu spółki o twar to je j likwidację. L i k w i d a t o r e m us tanow iono J a n a B a d u r y , który reprezentu je spółkę samo is tn i e .

Do re j es t ru hand lowego B . pod n u m e r e m 1378 w p i s a ­no d n i a 23 l i s t opada 1935 f i rmę: E k s p l o a t a c j a G r a n i t u W o ­łyńskiego — Kamieniołomy Łomsk, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Siedzibą spółki są K a t o w i c e , Piać M a r ­s z a l k a Piłsudskiego 11. P r z e d m i o t e m przedsiębiorstwa jest eksp loa tac j a kamieniołomów — wyrób w s z e l k i c h mater ja ­łów g r a n i t o w y c h , d r o gowych i b u d o w l a n y c h , oraz z a k u p i sprzedaż tychże. Kapitał zakładowy w y n o s i 10.000 zło­t y ch . Członkami zarządu są: Józef Stock, D a w i d W a s s e r t -he i l . Sp . z ogr. odp. z a w a r t a u m o w a z dn i a 31 październi­k a ' 1 9 3 5 .

Do r e j e s t ru hand lowego A . 2944 wp i sano dn ia 2 g r u d ­n i a 1935 r. f irmę A l f r e d Pox , budown iczy — Przedsiębior­s two Budow lane , z siedzibą w Cho r zow i e I, u l . K a t o w i c k a 19 je j właściciela A l f r e d a P o x a . P r z e d m i o t e m przedsiębior­s t w a jest w y k o n y w a n i e robót b u d o w l a n y c h , nad - i pod­z i emnych , j ak i żel-betonowych.

Do r e j e s t ru hand lowego A . 2955 wp i sano dn i a 27 g r u d ­n i a 1935 f i rmę: A l o j z y G o l a s o w s k i , budown iczy i właściciel ceg i e ln i pa rowe j , z siedzibą w Mysłowicach, u l . K r a k o w s k a 12 i je j właściciela A l o j z e go Go lasowsk i ego . P r z e d m i o t e m przedsiębiorstwa jest w y k o n y w a n i e budow l i oraz f a b r y ­k a c j a cegieł.

D o r e j e s t ru hand lowego B . N r . 1302 wp isano d n i a 18 października 1935 p r z y f i r m i e B i u r o Sprzedaży Mostów i K o n s t r u k c j i S t a l o w y c h , spółka z ograniczoną odpow iedz i a l ­nością w K a t o w i c a c h , że n a pods tawie orzeczen ia M i n i s t r a Przemyślu i H a n d l u z d n i a 3 g r u d n i a 1935 oraz uchwały spólników z d n i a 10 g r u d n i a 1935 o rozwiązaniu spółki o twar to j e j likwidację. L i k w i d a t o r a m i są: K o n r a d Młodec-k i i (Wi to ld S t a d n i k i e w i c z , z których każdy reprezentu je spółkę samodz ie ln ie . P r o k u r a Z y g m u n t a Maskulińskiego i Stanisława N o w a k o w s k i e g o wygasła.

Do r e j e s t ru hand lowego A . 2956 wp i sano d n i a 27 g r u d ­n i a 1935 f i rmę: J a n Szo lc , ceg ie ln ia , z siedzibą w Pszow ie , u l . Wodzisławska i je j właściciela J a n a Szo lca . P r z e d m i o ­t em przedsiębiorstwa jest wyrób cegieł.

Do r e j e s t ru hand lowego A . 1962 wp i sano d n i a 26 m a r ­ca 1935 p r z y f i r m i e F r a n c i s z e k M a n o w s k i , a r ch i t ek t i b u ­down i c zy , K a t o w i c e , że f irmę wykreślono n a wn iosek właś­c i c i e l a z powodu je j z l i k w i d o w a n i a .

Do re j es t ru hand lowego A . 2950 wp i sano d n i a 14 g r u d ­n i a 1935 firmę K a r o l U l l m a n n C e g i e l n i a p a r o w a z s i edz i ­bą w B r z e z i n c e i je j właściciela K a r o l a U l l m a n n a . P r z e d ­m i o t e m przedsiębiorstwa jest wyrób cegieł.

Do r e j e s t ru hand lowego B . 1260 wp i sano d n i a 10 s ier ­p n i a 1935 r. p r z y f i r m i e O c i e p k a i S -ka , spółka b u d o w l a n a z ograniczoną odpowiedzialnością w K a t o w i c a c h , że czło­nek zarządu S t e f an O c i e p k a zmarł. N o w y m i członkami z a ­rządu m i a n o w a n i zos ta l i J a n i n a O c i e p k a i A n t o n i O c i e p k a , którzy reprezentują spółkę łącznie.

W t u t e j s z y m re jes t rze h a n d l o w y m , dział B . pod N r . 225 p r z y f i r m i e : „De-Ha-Te" , D o m H a n d l o w o - Techn i c z ­ny J . K n g l i c h t i S -ka . Spółka z ograniczoną odpow iedz i a l ­nością, 18 g r u d n i a 1935 dop i sano : E r y k W a l l o t e k wystą­pił z zarządu spółki. Uchwalą nadzwycza jnego wa lnego z g r o m a d z e n i a spólników z 4 l i p c a 1935 zmien iono § 9 u m o ­w y spółki z 31 s t y c z n i a 1933.

Dalszy ciąg rejestru firm będzie zamieszczony w naj-bliższyoh numerach „Biuletynu Przetargowego".

BIULETYN POLSKIEGO ZWIĄZKU INŻYNIERÓW BUDOWLANYCH NR. 1. 25 MARCA 1936 R.

R E D A K T O R ; I N Ż . J E R Z Y N E C H A Y

A d r e s R e d a k c j i : W a r s z a w a , u l . C z a c k i e g o 1 m . 1, t e l . 5 - 1 7 - 8 5

Zgodnie z zapowiedzią iv naszym ostatnim okólniku rozpoczynamy no­wą formę stałego informowania Członków Związku o prticach poszczegól­nych naszych komórek organizacyjnych i o wszelkich zagadnieniach do­tyczących naszego zawodu.

Jest to icynik rozrastała się naszych agend, dla których dotychczaso­wa forma okólnikom już nie była wystarczająca.

Inicjując wydawanie Biuletynu, który się będzie ukazywał jako sta­ły dodatek przy Przeglądzie Budowlanym, wzywamy wszystkich naszych Członków, poszczególne Komisje i Zarządy Oddziałów, by w jak najszer­szej mierze toykorzystywały tę platformę dla wymiany informacyj i dla komunikowania zarówno o zamierzeniiach jak i o przedsiębranych pracach i ich wynikach.

Podjątcszy współpracę z Przeglądem Budowlanym, który dzięki ini­cjatywie i wysiłkom redakcji zajął poważne i wszechstronne stanowisko w naszej prasie fachowej, pragniemy ze sinej strony udzielić pomocy temu organowi i rozszerzyć jego zakres redakcyjny. Wzywamy zatem naszych członków, by wyniki swych prac, swe obserwacje i doświadczenia w for­mie artykułów i krótszych notatek zamieszczali w Przeglądzie Budo­wlanym.

Zarząd Związku.

SEKRETARJAT

II. W A L N Y Z J A Z D P O L S K I E G O Z W I Ą Z K U I N Ż Y N I E ­RÓW B U D O W L A N Y C H W K A T O W I C A C H .

I I . W a l n y Z j a z d P o l . Z w . Inż. B u d o w l . odbył się w bie­żącym r o k u w K a t o w i c a c h w d n . 1(1. II., bezpośrednio po zakończeniu obrad II Z j a z d u Inżynierów B u d o w l a n y c h w a u l i Śląskich T e c h n i c z n y c h Zakładów N a u k o w y c h .

Zeb ran i e zagaił w obecności b l i sko 400 osób prezes Związku pro f . d r . A n d r z e j P s z c n i c k i , prosząc n a p r z ewod ­niczącego Z j a z d u inż. L eopo lda T o r u n i a , a n a s e k r e t a r z a inż. An ton i e go Kobylińskiego.

Porządek obrad , podany poniżej, przyjęto bez z m i a n : 1. Przyjęcie p r o t o k u l u W a l n e g o Z j a z d u w dn iach

:: _ 5. V. 1934 2. Sp rawozdan i e ogólne z działalności Związku za

okres od 5. V. 1934 do 15. I I . 1936. 3. Sp rawozdan i e kasowe. 4. S p r a w o z d a n i e K o m i s j i R e w i z y j n e j . 5. Z m i a n a s t a t u t u (pro jekt z m i a n y rozesłano z okól­

n i k i e m N r . 25). 6. Wybór nowego Zarządu, K o m i s j i R ew i z y jn e j i Sądu

Koleżeńskiego. 7. Budżet n a r ok 1936/7 i podwyższenie składki człon­

kowsk i e j do 12, — zł. rocznie . 8. S p r a w a własnego p i s m a i w y d a w a n i a biuletynów. 9. W o l n e w n i o s k i . Obszerne sp rawozdan i e z działalności za okres od 5.

V. 1934 do 15. I I . 1936 r. wygłosił im i en i em Zarządu inż.

J e r z y Nochay , podając szczegółowo w y n i k i Zarządu j a k i s zeregu K o m i s y j , powołanych uchwałami poprzedniego Z j a z d u i Z j a z d u Delegatów Laboratorjów B u d o w l a n y c h (prace te znane są z okólników, rozsyłanych stale człon­k o m Związku) .

S p r a w o z d a n i e przyjęto przez aklamację. S p r a w o z d a n i e kasowe za czas od 1. X I . 1934 do 31.

X I I . 1935 r . złożył s k a r b n i k Związku p r o f . d r . W . Żenczy-k o w s k i , podkreślając zwłaszcza p r z y c h y l n e us t o sunkowan i e się do Związku S y n d y k a t u H u t Żelaznych i Związku P o l ­sk i ch F a b r y k C e m e n t u , które to o rgan i zac j e subsyljowały w dużym s t o p n i u obecny Z j a z d .

W i m i e n i u K o m i s j i R e w i z y j n e j złożył krótkie s p r a ­wozdan ie i wn iosek o udz ie l en ie a b s o l u t o r j u m ustępujące­m u Zarządowi inż. I. L u f t , dodając od siebie, że należy spec ja ln ie podkreślić wysiłki i owocną pracę całego Zarzą­d u . W n i o s e k K o m i s j i R ew i z y jn e j przeszedł przez aklamację.

Przystąpiono do d y s k u s j i n a d s p r a w o z d a n i e m i do skła­d a n i a wniosków.

Inż. Z a w i s t o w s k i , w uzupełnieniu w n i o s k u K o m i s j i R e ­w i z y jn e j , p roponu je wyrazić serdeczne podziękowanie z a owocną pracę zarówno1 Zarządowi Związku, j a k też t y m w s z y s t k i m ko legom, którzy nie szczędzili c zasu i wysiłków, biorąc udział w p r a c a c h z a i n i c j o w a n y c h przez Związek. W n i o s e k przyjęto przez aklamację.

Inż. Zajączkowski składa wn iosek nawiązujący do p r a c K o m i s j i T a r y f o w e j Związku: „ I I Z j a z d Po l sk i e go Związ­k u Inż. B u d o w l . z a t w i e r d z a uchwa lone przez Komisję T a ­ryfową n o r m y wynagrodzeń za p race inżynierskie i pole-

116 1 9 3 6 R. - P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y

c a członkom Związku stosowanie i ch w w y p a d k a c h okre­ślania należności z a te r obo t y " .

Inż. B u k o w s k i i n f o r m u j e , że w czas ie Z j a z d u , podczas obiadów, odbyły się z eb ran i a delegatów Laboratorjów B u ­d o w l a n y c h i osób pracujących badawczo w budown ic tw i e , n a których poruszono szereg s p r a w n a u k o w y c h , związanych z budown i c twem. Inż. B u k o w s k i postawił w związku z tern wniosek , że „Zjazd P . Z w . Inż. B u d o w l . u c h w a l a utworzyć p r z y P . Z . I. B . Komisję do s p r a w Laboratorjów B u d o w l a ­n y c h , która w ścisłym kontakc i e z P o l s k i m Związkiem B a ­d a n i a Materjałów zana l i zu j e pos tu l a t y ujęte w p ro toku l e końcowym zeb ran ia uczestników Z j a z d u Laboratorjów B u ­dow lanych z dn . 15 i IG. I I . 1936 r . " .

Najgorętsza d y s k u s j a rozwinęła się n a t emat podziału kompetenc j i miedzy inżynierem b u d o w l a n y m , a a r ch i t ek ­tem, zwłaszcza p r z y obsadzan iu posad inżynierów m i e j ­sk i ch .

W d y s k u s j i z a b i e r a l i głos ko le jno inż. inż.: Zaręba, C h m a j , Z a u s , H e m p e l , Wąsowicz, T r y p o l s k i i Gniewiń-s k i .

Inż. C h m a j złożył w związku z po rus zonym tematem w n i o s k i :

1. „Zjazd Inż. B u d o w l . u c h w a l a wszcząć akcję by W y ­działy B u d o w l a n e m ias t większych były rozdzie lone n a 2 Wydziały:

p i e rwszy , obejmujący agendy inżynierskie — k i e r o w a ­n y przez inżyniera budowniczego ,

d r u g i obejmujący agendy a rch i t ek ton i c zne — k i e r o w a ­ny przez a r c h i t e k t a .

S p r a w y planów z a b u d o w a n i a m i a s t należą do agend inżynierskich i p o w i n n y być włączone do wydziału p i e rw ­szego" .

2. „Zjazd u c h w a l a skierować również do Zarządów większych m i a s t memorjały wnies ione już do M i n . S p r a w Wewnętrznych w s p r a w i e obsadzan ia nacze lnych s t anow i sk w większych m i a s t a c h inżynierami b u d o w l a n y m i " .

.'!. „Z jazd u c h w a l a poczynić s t a r a n i a b y k o n k u r s y n a p l a n y z a b u d o w a n i a n ie były r o zp i s ywane przez S. A . R. I\, lecz przez wspólny K o m i t e t złożony z delegatów S. A . R. P . i Związku Inżynierów B u d o w l a n y c h " .

Inż. d r . H e m p e l złożył wn iosek dotyczący u s t a n o w i e n i a

konkursów inżynierskich:

„Sprawdzian naszych własnych s i l i możliwości j a k i m był I I Z j a z d , w i n i e n znajdować odpowiedn ik w okresach międzyzjazdowych. Taką możliwość fachowego współdzia­łania stwarzają k o n k u r s y inżynierskie. Zarząd Związku, w ce lu s t w a r z a n i a stałej podn i e t y do twórczej p r a c y człon­ków P . Z w . Inż. B u d . u c h w a l a wprowadzić w życie, w n a j ­s z e r s zym zakres ie k o n k u r s y n a p r o j e k t y inżynierskie, o raz inne prace , wymagające twórczych wysiłków. Zarząd P o l . Z w . Inż. B u d o w l . , do czasu o p r a c o w a n i a własnych zasad ogłaszania konkursów p r z y j m u j e t r y b postępowania k o n ­kursowego , s tosowany obecnie przez S. A . R . P .

Zarząd z w r a c a się z gorącym ape lem do Kolegów p r a ­cujących w urzędach państwowych, k o m u n a l n y c h , o raz w in s t y tuc j a ch p r y w a t n y c h , o poparc i e s w y m c ennym au to r y ­te tem konieczności i celowości ogłaszania konkursów n a prace inżynierskie".

W s z y s t k i e , wyłonione z d y s k u s j i w n i o s k i , przyjęto

w kolejności zgłoszenia i p r z ekazano Zarządowi do r e a l i ­

z a c j i .

Następnie zabrał głos inż. I. L u f t , proponując w im ie ­

n i u ustępującego Zarządu następujące z m i a n y s t a t u t u :

I. W § 1 dodać następujące zdan i e :

„Stowarzyszenie m a p r a w o tworzyć oddziały mie jsco­

we, których działalność będzie się odbywać n a pods tawie regulaminów, uchwa l onych przez Zarząd Główny.

II. § 4. Członkowie Związku dzielą się n a : a) r z e c z yw i s t y ch , b) współdziałających, c) honorowych .

'Członkami r z e c z y w i s t y m i Związku mogą być wszyscy inżynierowie posiadający d y p l o m y inżynierów dróg i mo­stów, inżynierów urządzeń i k o m u n i k a c y j m i e j sk i ch , inży­nierów hydrotechników po l i t e chn ik po l sk i ch o raz dyp l omy wydziałów równorzędnych wyższych zakładów n a u k o w y c h z a g r a n i c z n y c h o zbliżonych p r o g r a m a c h n a u c z a n i a .

Członkowie współdziałającymi mogą być inżynierowie, posiadający d y p l o m y wydziałów n i e w y m i c n i o n y c h w p a r . 5, o i le zajmują się s p r a w a m i budown i c twa .

Członków hono rowych m i a n u j e W a l n y Z j a z d Człon­ków Związku większością głosów n a wniosek Zarządu Głównego z pośród osób wyjątkowo zasłużonych w p racy naukowe j l ub o r gan i zacy jne j .

§ 5. Przestają się zaliczać do członków r zec zyw i s t yc l i i współdziałających i tracą p r a w a członkowie Związku z p o w o d u : (da lszy ciąg j a k w d a w n y m tekście § 5 ) .

I I I . W d a w n y m § 7 dodać jeszcze jeden p u n k t pomię­dzy p u n k t e m „ d " i „ e " „mianowanie n a wniosek Zarządu Głównego członków honorowych Związku".

I V . § 11. Zarząd Związku składa się z P r e z e sa Zarzą­d u , 11 - tu członków i 3 zastępców, ob i e ranych przez W a l n y Z j a z d n a przeciąg t r z e ch okresów m iedzy W a l n c m i Z j a z ­d a m i .

N a każdym W a l n y m Zjeździe ustępuje z Zarządu 1/3 członków; w p i e r w s z y c h dwóch okresach drogą l osowan ia , a następnie w kolejności starszeństwa w y b o r u .

D w u c h wiceprezesów, s e k r e t a r z a i s k a r b n i k a w y b i e r a Zarząd ze swego g r o n a n a p i e rwszem o r gan i z a cy jnem po­s iedzen iu po W a l n y m Zjeździe".

W s z y s t k i e p roponowane z m i a n y przyjęto jednomyślnie.

W d a l s z y m ciągu z e b r a n i a zabrał głos inż. T r y p o l s k i , proponując kandydaturę pro f . dr . A n d r z e j a Pszen i ck i ego na prezesa Związku. Kandydaturę przyjęto przez aklamację.

W odpowiedz i n a manifestację z eb ranych , zabrał głos pro f . P s z e n i c k i , dziękując za zau fan i e i przyrzekając p r a ­cować n a s t a n o w i s k u prezesa w miarę możności, t a k j a k to robił dotychczas . W y b r a n o następnie członków Zarządu, zastępców członków K o m i s j i R e w i z y j n e j i Sądu Hono rowe -g o ' ) .

W n i o s e k Zarządu o podwyższenie składki członkowskiej do 12 zł. rocznie , j a k również z r e f e r owany przez p ro f . Żenczykowskiego p r e l i m i n a r z budżetowy n a r o k 1936 zo­stał przyjęty jednomyślnie.

O s t a t n i p u n k t porządku z e b r a n i a : sprawę własnego or­g a n u Związku, przedstawił wyczerpująco inż. B u k o w s k i . Propozycję przyłączenia się do „Przeglądu B u d o w l a n e g o " w f o rm ie oddzie lnego B i u l e t y n u przyjęto po krótkiej dys­k u s j i .

Z j a z d zakończyły przemówienia: inż. Jerczyńskicgo, który zaprosił w s z y s t k i c h uczestników n a następny Z j a z d do G d y n i ; inż. Ko lbuszewsk i e go , który wyrazi ł P r e z y d j u m Z j a z d u podziękowanie za sprężyste p rowadzen i e obrad (przeszedł przez aklamację) — i wreszc ie inż. Wierzbiań­skiego, który zaproponował, aby następny Z j a z d Inż. B u ­dowl . odbył się we L w o w i e jesienią 1937 z okaz j i ogólne­go Z j a z d u inżynierów p o l s k i c h we L w o w i e o t y m czasie .

N a tern Z j a z d zakończono.

') I m i e n n y spis p r z y t a c z a m y niżej.

P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y - 1 9 3 6 R. 117 W Ł A D Z E P O L S K I E G O Z W . INŻ. B U D .

i

Zarząd Główny.

P r o f . inż. d r . A n d r z e j P s z c n i c k i , prezes — W a r s z a w a , Z i -

m o r o w i c z a 3, t e l . 808-53

pro f . inż. d r . S t e f a n Bryła, zast . prezesa — W a r s z a w a ,

Hoża 26, tel . 894-58

pro f . inż. Wacław P a s z k o w s k i , zast . prezesa — W a r s z a w a ,

P i e r a ck i e go 10, tel . 220-98.

inż. J e r z y N e c h a y , s ekre ta r z — W a r s z a w a , Natolińska

10 m. 3, t e l . 228-12 i 978-57

inż. Władysław Skoczek, s k a r b n i k — W a r s z a w a , 3 m a j a 2

m . 167, t e l . 11-85-25

inż. E r w i n B r enne i s en — W a r s z a w a , Kaszyńska 56, te l .

556-40 wewn . 53

inż. Bronisław B u k o w s k i — W a r s z a w a , Mochnack i e go 4,

te l . 851-98

inż. A l e k s a n d e r Dyżcwski — W a r s z a w a , Królewska 1 m . 16, te l . 529-14

inż. d r . T o m a s z K l u z — W a r s z a w a , N a r b u t t a 5, te l . 9-14-00

inż. Wacław Straszyński — W a r s z a w a , M i a n o w s k i e g o 24,

m . 20, t e l . 9-08-08

inż. L u d w i k T y l b o r — W a r s z a w a , M i a n o w s k i e g o 24, te l . 8- 82-73

pro f . inż. d r . Wacław Żenczykowski — W a r s z a w a , Fałata 2, t e l . 9-65-24.

Zastępcy Członków Zarządu.

Inż. Stanisław Kądziałko — W a r s z a w a , W i l c z a 44, teł. 9- 37-90

inż. A n t o n i Kobyliński — W a r s z a w a , K o s z y k o w a 51, m . 49, te l . 9-22-67

inż. Mieczysław R o g o w s k i — W a r s z a w a , Berezyńska 37, te l . 10-03-02.

K o m i s j a R e w i z y j n a .

Członkowie: inż. Józef Ćwiżewicz —- Chorzów, M a g i s t r a t inż. F r a n c i s z e k J o h a n n s e n — W a r s z a w a , M o k o t o w s k a 65 inż. I. L u f t — W a r s z a w a , Odolańska 48, t e l . 806-73 Zastępcy: inż. J a n M o k r z y c k i — W a r s z a w a , N o w y Z j a z d 7,

t e l . 2-55-07

inż. Władysław Przcstępski — W a r s z a w a , Słoneczna 50, t e l . 8-29-32.

Sąd H o n o r o w y .

P r o f . inż. d r . M . T . H u b e r — W a r s z a w a , K o s z y k o w a 75, te l . 8-07-92

inż. J u l j a n H i l l o n b r a n d — W a r s z a w a , Żoliborz, Śmia­ła 10

pro f . inż. M e l c h j o r Nes t o row i c z — W a r s z a w a , L a n g i e w i ­cza 16, t e l . 8-37-56

inż. F e l i k s O p p m a n — W a r s z a w a , A . Pługa 1/3, m. 22, te l . 8-86-87

inż. A d a m R o s z k o w s k i — W a r s z a w a , Obrońców 15, te l . 10- 02-97

inż. d r . Z b i g n i e w Wasiutyński ,— W a r s z a w a , Marszałkow­s k a 47, t e l . 7-000-7

Sekre ta r j a t Związku mieści się w W a r s z a w i e , p r z y u l Czack i ego 1, m. 1, te l . 5-17-85, k i e r o w n i k i e m s e k r e t a r j a t u jest inż. Wojsław B i e l i c k i .

K O M I S J E P O L S K I E G O Z W . INŻ. B U D .

N a pos iedzen iu Zarządu w dn . 25.11. 1936 w y b r a n o przewodniczących K o m i s y j Związku, którzy sko le i p r zed ­s t a w i l i Zarządowi podane niżej składy i ch K o m i s y j :

K o m i s j a S p r a w Z a w o d o w y c h .

Inż. A l e k s a n d e r Dyżcwski, przewodniczący, — W a r s z a w a , Królewska 1, m. 16, tel . 529-14

inż. Stanisław B a r s z c z e w s k i — W a r s z a w a , Mochnack i e go 4, t e l . 8-30-09

inż. Stanisław Chłopicki — W a r s z a w a , K a l i s k a 17, m . 12, te l . 9-46-82

inż. J e r z y D r c c k i — W a r s z a w a , L u d n a 16 inż. J a n H o m o l i c k i — W a r s z a w a , Hoża 40 m. 7, t e l .

964-85 inż. Stanisław Kądziałko — W a r s z a w a , W i l c z a 44, te l .

9-37-90 inż. I. L u f t — W a r s z a w a , Odolańska 48, t e l . 8-06-73 inż. Józef Różański — W a r s z a w a , K o r z e n i o w s k i e g o 6, t e l .

8- 29-68 inż. W i k t o r S r o k o w s k i — W a r s z a w a , Grójecka 104, t e l .

9- 96-94.

K o m i s j a K o n k u r s o w a .

Inż. d r . T o m a s z K l u z , przewodniczący, — W a r s z a w a , N a r ­b u t t a 5, t e l . 9-14-00

inż. Michał T r e m b e c k i , s ekre ta r z — W a r s z a w a , I d z i kow­sk iego 11, teł. 8-63-46

inż. S t e f a n H o j a r c z y k — W a r s z a w a , Zakopiańska 9 inż. F r a n c i s z e k J o h a n n s e n — i W a r s z a w a , M o k o t o w s k a 65 inż. d r . Vences l aw Poniż — W a r s z a w a , W a l e c z n y c h 17, t e l .

10- 29-90 '

K o m i s j a T a r y f o w a .

Inż. E r w i n B r e n n e i s e n , przewodniczący — W a r s z a w a , K a ­szyńska 56, te l . 556-40 w e w n . 53

inż. A n d r z e j Chmieleński, s ekre ta r z — W a r s z a w a , F i l t r o ­w a 19, te l . 8-14-29

pro f . inż. dr . S t e f an Bryła — W a r s z a w a , Hoża 26, te l . 894-58

inż. A l e k s a n d e r G a j k o w i c z — W a r s z a w a , M a r y m o n c k a 6, te l . 11-12-48

m j r . inż. Władysław Gliński — Bab i c e , t e l . 11-49-44 inż. d r . T o m a s z K l u z — W a r s z a w a , N a r b u t t a 5, te l ,

9-14-00

inż. Stanisław K r u s z e w s k i — W a r s z a w a , Służcwska 3, te l . 867-72

inż. S a l w i a n K u l e s z a — W a r s z a w a , Złota 65

inż. K . L e w a n d o w s k i — W a r s z a w a , T a r g o w a 74 W a r s z . D y r . P . K . P . Dział Mostów

inż. J a n T r y p o l s k i — W a r s z a w a , Puławska 39 m . 30

inż. L u d w i k T y l b o r — W a r s z a w a , M i a n o w s k i e g o 24, tel . 8-82-73

inż. d r . Z b i g n i e w Wasiutyński — W a r s z a w a , Marszałkow­s k a 47, t e l . 7-00-07

inż. H e n r y k Wąsowicz — W a r s z a w a , U n i w e r s y t e c k a 4, te l . 880-19.

K o m i s j a Z a g r a n i c z n a .

P r o f . inż. d r . S t e f an Bryła, przewodniczący — W a r s z a w a , Hoża 26, t e l . 894-58

118

inż. A n d r z e j Chmiclcński .— W a r s z a w a , F i l t r o w a 19, t e l . 8-14-29

inż. J e r z y N e c h a y — W a r s z a w a , Natolińska 10 m. 3, t e l . 2-28-12

inż. J e r z y Słowiński — W a r s z a w a , Kaszyńska 5G m . 17 inż. d r . Z b i g n i e w Wasiutyński — W a r s z a w a , Marszałkow­

s k a 47, te l . 7-00-07.

K o m i s j a Laboratoriów.

P r o f . Wacław P a s z k o w s k i , przewodniczący — W a r s z a w a , P i e rack i e go 10, te l . 220-98

inż. J e r z y N e c h a y — W a r s z a w a , Natolińska 10 m. 3, t e l . 2-28-12

inż. Bronisław B u k o w s k i — W a r s z a w a , Mochnack i e go 4, te l . 8-51-98

inż. A n t o n i Kobyliński — W a r s z a w a , K o s z y k o w a 51 m . 49, te l . 922-07

prof . inż. d r . Wacław Żenczykowski — W a r s z a w a , Fała­t a 2, te l . 905-24.

Komisja Izolacyjna.

P r o f . inż. d r . Wacław Żenczykowski, przewodniczący — W a r s z a w a , Fałata 2, t e l . 9-05-24

inż. M a c i e j Mączyński, zast . p r z ewodu . — W a r s z a w a , P o l ­n a 3, D . I. B .

inż. W i n c e n t y M i c h n i e w i c z , s ek re ta r z — W a r s z a w a , P o l ­n a 3, K a t . B u d o w n i c t w a .

inż. W . B e l t t a — W a r s z a w a , 0 S i e r p n i a 54 B i u r o B a d . Techn . Saperów

inż. d r . Wacław Bóbr — W a r s z a w a , J e r o z o l i m s k a 57, F i r ­m a „Standard N o b e l "

inż. Władysław C i s z e w s k i — W a r s z a w a , K r e d y t o w a 10 inż. W i l h e l m G r o s s m a n — W a r s z a w a , Marszałkowska 151,

„ K a r p a t y " inż. Jakób S t a r k — W a r s z a w a , J e r o z o l i m s k a 33, „Gal ic ja" S. P r o n a s z k o — W a r s z a w a , W i d o k 22, S tow. Zawód. P r z e m .

B u d . inż. Wacław Straszyński — W a r s z a w a , M i a n o w s k i e g o 24,

m . 20, te l . 908-08 dr . R o t m i l — W a r s z a w a , S m o l n a 16 inż. Tomasz K o n i c — W a r s z a w a , Czack i ego 8 m. 10 dr . S k a l m o w s k i — W a r s z a w a , P o l n a 3, I). I. B . inż. L i m b a c h — Drohobycz .

Komisja Przeciwpożarowa

Inż. Mieczysław R o g o w s k i , przewodniczący — W a r s z a w a , Berezyńska 37 m . 4, te l . 10-03-02

inż. J e r z y ślewiński, s ek re ta r z — W a r s z a w a , Raszyńska 56 m A 17

inż. H e n r y k M a r t e n s — W a r s z a w a , C z e r n i a k o w s k a 171/173

pro f . inż. d r . Wacław Żenczykowski — W a r s z a w a , Fała­t a 2, t e l . 965-24.

Komisja Konstrukcyj Drewnianych.

P r o f . inż. d r . S t e f an Bryła, przewodniczący — W a r s z a w a , Hoża 26, t e l . 894-58

inż. Władysław Wesołowski, s ek r e t a r z — W a r s z a w a , Żoli­borz Śmiała 41, te l . 11-41-49

inż. Stanisław Dąbrowski — W a r s z a w a , W a w e l s k a 54, Inst . B a d a w c z y Lasów Państwowych

pro f . inż. d r . M . T . H u b e r — W a r s z a w a , K o s z y k o w a 75, te l . 8-07-92

1 9 3 6 R. - P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y

inż. d r . Tomasz K l u z — W a r s z a w a , N a r b u t t a 5, te l . 9-14-00

inż. Stanisław K r u s z e w s k i — W a r s z a w a , Slużewska 3, t e l . 8-07-72

inż. H e n r y k M a r t e n s — W a r s z a w a , C z e r n i a k o w s k a 171/173

inż. J a n T r y p o l s k i — W a r s z a w a , Puławska 39 m . 30, t e l . 8- 88-01

inż. L u d w i k T y l b o r — W a r s z a w a , M i a n o w s k i e g o 24, t e l . 8-82-73

m j r . Sobiesław Z a l e s k i — W a r s z a w a , M o k o t o w s k a 24, t e l . 9- 40-13

pro f . inż. d r . Wacław Żenczykowski — W a r s z a w a , Fała­t a 2, te l . 9-05-24.

K o m i s j a B a d a n i a K a m i e n i B u d o w l a n y c h .

P r o f . Tadeusz Wo jno , przewodniczący — W a r s z a w a , K o ­s zykowa 76, te l . 8-36-99 lub P o l . 102

inż. A n t o n i Kobyliński, s ek re ta r z — W a r s z a w a , K o s z y k o w a 51/49, t e l . 9-22-07

inż. A d a m Czeżowski, — W a r s z a w a , F i l t r o w a 09 m. 10. te l . 865-19

inż. Stanisław Gawliński — Lwów, Politechnika pro f . inż. A l f o n s G r a v i e r — W a r s z a w a , P r o f e s o r s k a 3, tel.

906-07

p ro f . Stanisław Małkowski —> W i l n o , U n i w e r s y t e t inż. Stanisław Marzyński — W a r s z a w a , P o l i t e c h n i k a K a t .

B u d . Ogóln.

inż. Mieczysław P o p i e l — W a r s z a w a , A . Pługa 1/3 m . 59, te l . 8-19-00

inż. Stanisław K r u s z e w s k i — W a r s z a w a , Slużewska 3, t e l . 867-72

inż. J u l j a n L i s i e c k i — W a r s z a w a , 6 S i e r p n i a 1/3/5, Dep . B u d . M . S. W o j s k o w y c h

inż. Wacław Straszyński — W a r s z a w a , M i a n o w s k i e g o 24 m. 20, t e l . 908-08

inż. K a r o l Stronczyński — W a r s z a w a , A . Pługa 1/3 m. 53, te l . 8-77-42

inż. S t e f an S u n d e r l a n d — W a r s z a w a , C h m i e l n a 07 m . 40, t e l . 2-00-19

Władysław T o m a s z e w s k i — W a r s z a w a , 6 S i e r p n i a 54, B i u ­ro B a d . T e c h n . Saperów

inż. J a n T r e m b e c k i — Kraków, R a k o w i e c k a 9 J a n R u d n i c k i — W a r s z a w a , D z i k a 31

pro f . inż. d r . Wacław Żenczykowski — W a r s z a w a , Fała­t a 2, te l . 965-24.

Skład osobowy dalszycli. Komisy] podamy w następnym biuletynie.

Z A R Z Ą D Y O D D Z I A Ł Ó W .

1. Oddział w W a r s z a w i e .

F u n k c j e Zarządu Oddziału pełni Zarząd Główny Związku.

2. Oddział w G d y n i .

Inż. J e r z y Jerczyński, prezes — G d y n i a , S t a r o w i e j s k a 31-a, t e l . 35-16

inż. Czesław K l a m e r , wiceprezes — G d y n i a S t o r ow i e j ska 31-a, t e l . 35-16

P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y - 1 9 3 6 R.

inż. I gnacy S o m l a sekre ta rz , — G d y n i a , L i p o w a , w i l l a „ F a l a "

inż. Józef B u d z i a k o w s k i , s k a r b n i k — G d y n i a , B e m a 19. inż. A l b i n Stańczyk

3. Oddział w K a t o w i c a c h .

Inż. d r . S t e f an K a u f m a n , prezes — K a t o w i c e , L i g o n i a 48, te l . 3-35-32

inż. K o n s t a n t y W o l n i e w i c z , zast . prez . — K a t o w i c e , Żwir­k i i W i g u r y IG m. 12

inż. W i t o l d K l a m e r , s ek re ta r z — K a t o w i c e , Jagielloń­s k a 36

inż. S t e f a n Ślcdziewski, s k a r b n i k — K a t o w i c e , K o p e r n i k a 12 m . 6

4. Oddział w K r a k o w i e .

D y r . inż. H e n r y k Dudek , prezes — Kraków, Smoleńska 21, te l . 1-75-96

pro f , inż. I. S t e l l a - S a w i c k i , w i c ep r . — Kraków, Słoneczna 10. t e l . 1-35-84

inż. K a z i m i e r z S t r o k a , w iceprez , — Kraków, S t ras z ewsk i e ­go 28

inż. Bronisław Kopyciński, s ek re ta r z — Kraków, K a z . W i e l k i e g o 89

inż. M a r j a n Czerwiński, zast . s e k r e t a r z a — Kraków, Re -łowska 10

inż. M a r c i n C h m a j — Kraków, Józefilów 1 inż. Tadeusz F u r d z i k , s k a r b n i k — Kraków, K u j a w s k a 26 inż. R u d o l f P r o p s t , zst. s k a r b n i k a — Kraków, M o r s z t y n o w -

s k a 1

inż. d r . Józef T a u b — Kraków, Mikołajska 6, t e l . 1-33-00

5. Oddział we L w o w i e .

Inż. Michał K o l b u s z o w s k i , prezes — Lwów, Długosza 31 , te l . 2-29-90

pro f . E m i l B r a t r o — Lwów, P o l i t e c h n i k a , t e l . 2-43-89 inż. L e o n a r d C i e chanow i c z — Lwów, Potock iego 49, t e l .

2-61-91

119 inż. Stanisław Gawliński — Lwów, P o l i t e c h n i k a inż. M a k s y m i l j a n K o g u t — Lwów, Z i m o r o w i c z a 19, te l .

2-50-80 inż. d r . F . W a s i l k o w s k i — Lwów, Wałowa l l a , t e l . 2-08-09 inż. Bronisław We i c z e r , — Lwów, Wałowa l l a , t e l . 2-08-09

6. Oddział w P o z n a n i u .

Inż. Tadeusz R u g c , prezes — Poznań, A l . Szch j gowska 20, te l . 39-78

inż. Władysław T w a r d o w s k i , w iceprezes — Poznań, A l . M a r c i n k o w s k i e g o 24, te l . 23-53

inż. Władysław Stefański, s ek re ta r z — Poznań, Pocz t owa 20

inż. E d m u n d N o w a k o w s k i , s k a r b n i k — Poznań, A l . R e y ­m o n t a 9, t e l . 74-16

inż. J a n Z a u s — Poznań, M a c k i e w i c z 3, t e l . 69-82

R E F E R A T Y Z I I Z J A Z D U W K A T O W I C A C H .

J a k podawaliśmy już do wiadomości w r e g u l a m i n i e Z j a z d u , opis Z j a z d u oraz sp rawozdan i e z d y s k u s j i i w y ­cieczek, zostanie p r zes iane dodatkowo uczes tn ikom Z j a z d u bezpłatnie j a k o p i e r w s z y i o s ta tn i a r k u s z (po 8 s t ron ) do referatów, wygłoszonych n a Zjeździe. Z powodu trudności t e chn i c znych i s t r a j k u d r u k a r s k i e g o , który skończył się do­p iero p r z ed k i l k o m a d n i a m i , d r u k uzupełniających a r k u s z y uległ p ewnemu opóźnieniu. A r k u s z e te będą j ednak w n a j ­bliższych dn iach rozesłane. P r o s i m y Kolegów o oddanie re­feratów do o p r a w y , aby ten cenny zbiór p r a c nie uległ zn i s z c zen iu .

P onad t o p e w n a ilość egzemp la r zy Księgi Z j a zdowe j zo­s tan ie oddana do h a n d l u księgarskiego po cenie 15, — zł. za egzemplarz . Członkowie Związku mogą nabyć ogran iczo ­ną ilość ksiąg, po cenie 10, — zł. Chętni zechcą złożyć n a ­leżność w najbliższym czasie przez P . K . O. Około 100 egzemp la r zy zostanie wysłanych do w y b i t n y c h uczonych zagranicę, j a k o p r o p a g a n d a po lsk ie j n a u k i w zakres i e k o n -s t r u k c y j inżynierskich. Z tego powodu n a wstępie Księgi podano 2-stronicowe streszczenie je j w języku f r a n c u ­s k i m .

KOMISJA O R G A N I Z A C Y J N A

W P Ł A C A N I E S K Ł A D E K .

Stosownie do uchwały I I W a l n e g o Z j a z d u w d n i u IG lutego r . b. składka członkowska n a 193G r. w y n o s i 12, —zł . , z czego w myśl p o r o z u m i e n i a z Oddziałami p r z y p a d a zł. 6 ,— n a rzecz Oddziału miejscowego i zł. 6, — n a rzecz Zarzą­du Głównego Związku w W a r s z a w i e . Z Oddziałem L w o w ­s k i m porozumien ie co do tego jeszcze nie nastąpiło. Skład­k i w i n n y być wpłacane n a konto czekowe P . K . O. danego Oddziału, który dokonywać będzie r o z l i c z en i a z tytułu wpłaconych składek z Zarządem Głównym.

Oddział w ' G d y n i obejmuje Kolegów, zamieszkałych w oko l i cy wybrzeża morsk iego , Oddział w P o z n a n i u obej­mu je wo j . poznańskie, Oddział w K a t o w i c a c h wo j . śląskie i Zagłębie Dąbrowskie, Oddział we L w o w i e wo j . lwowsk i e , stanisławowskie i t a rnopo l sk i e . K o l e d z y z a m i e s z k a l i n a i n ­nych te renach należą do Oddziału w W a r s z a w i e .

Członkowie należący do Oddziałów p r o w i n c j o n a l n y c h do c zasu w y r o b i e n i a kon t P . K . O. d l a t y c h Oddziałów w i n n i wpłacić składkę za I półrocze 1936 w wysokości 6, — zł. n a konto P . K . O. N r . 29.787 Zarządu Głównego w W a r ­

szawie , składka za II półrocze w i n n a być wn i e s i ona n a k o n ­to P . K . O. danego Oddziału. R o z l i c z e n i a co do wpłaconych składek między Zarządem Głównym i Oddziałami będą do­konywać się co kwartał.

Zarząd Główny Związku pos i ada a t r ybuc j e Oddziału mie jscowego d la w s z y s t k i c h członków, którzy nie należą do żadnego z oddziałów m ie j s cowych . Członkowie c i w i n n i wpłacić pełną składkę za r . 1936 t. j . z l . 12, — n a konto P . K . O. N r . 29.787 Zarządu Głównego. Składka t a może być wpłacana półrocznie. L e g i t y m a c j e członkowskie w y d a ­wane będą przez Oddziały mie jscowe, jednego t y p u d l a w s z y s t k i c h członków Związku.

P r z e d s t w i o n y wyżej sposób wpłacania składek jes t n i e ­co zawiły, j ednak w obecnej faz i e o r g a n i z a c j i Związku n i c znaleźliśmy innego sposobu dogodnie jszego. Da l s z e w i ado ­mości o wpłacaniu składek podamy w następnych b i u l e t y ­nach .

P r o s i m y Kolegów o rychłe wpłacenie zaległej składki za r ok bieżący w myśl wyżej podanych wskazań.

120

KOMISJA TARYFOWA

1 9 3 6 R. - P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y

Normy 'wynagrodzeń opracowane przez Komisję Taryfową za obliczenia statyczne, projekt konstrukcyjny i inne czynności przy wznoszeniu budowli inżynierskich i budowli architektonicznych zostaną podane w następnym Biuletynie.

KOMISJA O D C Z Y T O W A

O D C Z Y T Y .

W d n i u 23 m a r c a 1936 r. i w d n i u 6 k w i e t n i a 1936 r. m j r . Sobiesław Z a l e s k i wygłosi 2 odczyty c y k l u p. t. „Cięż­k ie mosty drogowe i ich odbudowa podczas działań w o j e n n y c h " . Każdy z powyższych odczytów stanowić będzie zamkniętą całość, ilustrowaną r y s u n k a m i i p r z e z r o c zam i .

\V d n i u 27 k w i e t n i a 1936 r . inż. J e r z y N e c h a y wygłosi

odczyt p. t. „Budownictwo w N i emczech i R u m u n j i

a u nas (spostrzeżenia z podróży ) " .

Odc zy t y odbywać się będą w g m a c h u S t o w a r z y s z e n i a

Techników P o l s k i c h w W a r s z a w i e p r z y u l . Czack i ego 3/5 w godz. 20 m i n . 30 do godz. 22. P o odczy tach p r z e w i d z i a n a jest d y s k u s j a .

KOMISJA Z A G R A N I C Z N A

M I Ę D Z Y N A R O D O W Y Z W I Ą Z E K B U D O W Y M O S T Ó W I K O N S T R U K C Y J .

Międzynarodowy Związek B u d o w y Mostów i K o n s t r u k ­cyj ( L ' A s s o c i a t i o n I n t e rna t i ona l e de Pon ts et C h a r p e n t e s , Z u r i c h ) o r gan i zu j e w d n i a c h od 1 do 8 października 1936 swój I I K o n g r e s Międzynarodowy w B e r l i n i e .

Rząd N i e m i e c k i przyjął p r o t e k t o r a t n a d K o n g r e s e m i zaprosił do uc z e s tn i c twa o f i c j a lne delegacje z a g r a n i c z n e .

Z j a z d poświęcony będzie o b r a d o m n a d następującemi kwestjami:

1) plastyczność s t a l i — j e j określenie i r o l a w k o n ­cepc j i ob l i c z en ia b u d o w l i , a szczególniej układów h y p e r -s t a t y c znych .

2) Bezpieczeństwo, a spółczynniki bezpieczeństwa w k o n s t r u k c j a c h żelbetonowych z p u n k t u w i d z e n i a k o n s t r u k ­t o r a .

a) Trwałość — wytrzymałość k o n s t r u k c y j n a ogciążc-n i e t r w a l e s ta tyczne i d ynamic zne .

b) Środki podn i e s i en i a wytrzymałości be tonu n a roz­ciąganie i usunięcia p o w s t a w a n i a r y s .

c) Z a s t o s o w a n i a s t a l i wysokowartościoWych.

d) Wpływ s k u r c z u be t onowan ia i s k u r c z u t e rm i c zne ­go.

3) K o n s t r u k c j e spawane . a) Wpływy d y n a m i c z n e n a k o n s t r u k c j e s p a w a n i a

(doświadczenia i p r a k t y k a ) .

b) P r o j e k t o w a n i e i w y k o n y w a n i e k o n s t r u k c y j s p a w a ­n y c h z p u n k t u w i d z e n i a z m i a n t e m p e r a t u r .

c) K o n t r o l a w y k o n a n i a spawek . d) Spostrzeżenia n a d k o n s t r u k c j a m i s p a w a n e m i wy -

k o n a n e m i .

4) Współczesne k i e r u n k i w ob l i c z an iu i w y k o n y w a n i u mostów k o n s t r u k c y j żelbetonowych.

a) K o n s t r u k c j e cienkościenne stężone i niestężone. b) M o s t y o w i e l k i c h rozpiętościach.

5) a) S t u d j a teoretyczne i doświadczalne n a d p u n k t a m i szczególnemi k o n s t r u k c y j me ta l owych , s p a w a n y c h

l u b n i t o w a n y c h , (węzły, opory , p u n k t y oddan i a sił s k u p i o n y c h i t. p ) .

b) Z a s t o s o w a n i a s t a l i w k o n s t r u k c j a c h mos towych . c) Z a s t o s o w a n i a s t a l i w k o n s t r u k c j a c h h y d r a u l i c z n y c h .

(i) Z a s t o s o w a n i a be tonu i żalbetu w b u d o w l a c h wod­n y c h (p r zegrody , kanały, p r z ewody wodne o w y s o k i e m c i ­śnieniu i t. p. ) .

7) B a d a n i a gruntów pod budowlę . W s z y s t k i e r e f e r a t y kongresowe będą ogłoszone d r u ­

k i e m w t r z e ch językach k o n g r e s o w y c h (n i em ieck i , a n g i e l s k i i f r a n c u s k i ) ; K o m i t e t O r g a n i z a c y j n y przewidział poza tern specjalną instalację telefoniczną, która pozwo l i słuchać obrad w j e d n y m z języków o f i c j a l n y c h ,

Berliński K o m i t e t O r g a n i z a c y j n y , którego p r z e w o d n i ­czącym jes t inż. d r . Todt , G e n e r a l n y Inspek to r Dróg N i e ­m i e c k i c h , p r z e w i d u j e p o z a o b r a d a m i zw iedzen ie szeregu interesujących b u d o w l i i l i c zne w y c i e c z k i . K o n g r e s będzie zamknięty o f i c j a ln i e d n . 10 października w M o n a c h j u m . W s z e l k i c h i n f o r m a c y j co do o r g a n i z a c j i K o n g r e s u u d z i e l a „Sćcretariat de l ' A . I. P . C. a l 'Ecoh . Połytechnique a Z u ­r i c h ( S u i s s e ) " .

N a k o n g r e s ten Związek nas z organizuje zbiorową wy ­cieczkę inżynierów p o l s k i c h o czem bliższe szczegóły poda­m y w następnych b i u l e t y n a c h .

K O N G R E S A R C H I T E K T Ó W S O W I E C K I C H .

W końcu k w i e t n i a lub z początkiem m a j a odbędzie się „Wszechzwiązkowy K o n g r e s Architektów S o w i e c k i c h " w M o s k w i e . P r o g r a m K o n g r e s u obe jmuje : z a d a n i a a r c h i t e k t u ­r y sowieck ie j , szko lenie architektów, p r z ebudowa M o s k w y , a r c h i t e k t u r a domów m i e s z k a l n y c h , przemysłowych i koł­chozów, materjały budow lane i o r g a n i z a c j a p r o j e k t o w a n i a i w y k o n a w s t w a budowlanego .

K o s z t uc z e s tn i c twa obe jmuje w i z a sow iecka , p r z e j a zdy v/ Z . S. R. R. i kosz t 10 - dniowego poby tu w M o s k w i e , co w y n o s i d l a k l . I I I — 340 zł., d l a k l I I — 530 zł. Zgło­szen ia w dn iach najbliższych p r z y j m u j e „Union L l o y d " W a r s z a w a , C h m i e l n a 44. W K o g r e s i e mają wziąć udział także a r c h i t e k c i po lscy w charak t e r z e gości.

PRZEGLĄD CERAMICZNY N r . 3 D O D A T E K DO P R Z E G L Ą D U B U D O W L A N E G O R O K V .

O R G A N O F I C J A L N Y S T A Ł E J D E L E G A C J I ZRZESZEŃ P R Z E M Y S Ł O W C Ó W C E R A M I C Z N Y C H R. P.

K O M I T E T R E D A K C Y J N Y :

P . P . ; I. E h r e n p r e i s , inż. J . M e r z — Kraków, H . G r i i n f e l d — K a t o w i c e , a r c h . J . H a n d z l e w i c z — Grudziądz, inż. E . L a n g ­ner, II. M a r t e n s , a r ch . L . Rurdyński, inż. G . Żelechowski i J . Świętochowski — W a r s z a w a , inż. W . M a t z k e — Lwów,

W . S t opa — Poznań, inż. M a r y n o w s k i — Toruń.

I l edaktor „Przeglądu C e r a m i c z n e g o " — inż. A l f r e d D z i e d z i u l — Chełmno ( P o m o r z e ) , t e le fon 53.

NOWA TARYFA TOWAROWA NA WYROBY CERAMICZNE Od 15 marca r. b. obowiązuje nowa taryfa to­

warowa. Układ jej, numeracja oraz redakcja no­menklatury różnią się znacznie od poprzedniej, na co zwracamy specjalną uwagę, wszelkie bowiem niedociągnięcia, a nawet opuszczenie pewnych l i ­ter lub słów, pociągnąć mogą zastosowanie tary­fy niewłaściwej, co zawsze dla nadawcy jest nie­korzystne.

Nie wdając się w krytykę nowej redakcji no­menklatury i zaklasyfikowania poszczególnych gatunków, co uczynimy potem, podajemy zasad­nicze cechy nowej taryfy, dot. wyrobów ceramicz­nych, z któremi należy się starannie zaznajomić.

Nas specjalnie interesują 2 zeszyty, które każ­da cegielnia i pracownik ekspedjujący winny stal^ mieć u siebie na b iurku:

1) Tary fa Towarowa P. K . P. Nr . 2, część I B. Cena zł. 5.—

2) Tary fa Towarowa P. K . P. Nr . 3, część II, zeszyt 1 — Tary fy specjalne W H na prze­wóz kamieni, minerałów oraz surowców i wyrobów ceramicznych. Cena zł. 1.— Do nabycia przez M . K . lub Dyrekcje K o ­lejowe.

Najważniejszym jest, by w liście przewozo­wym dokładnie co do litery podana była nazwa to­waru, odpowiadająca nomenklaturze taryfowej, oraz żądane było zastosowanie właściwej taryfy i tabeli opłat. Podajemy wszystko w pełnem i do-kładnem brzmieniu, wskazując jednocześnie — gdzie je należy szukać w obu wymienionych ze­szytach taryfowych.

Uwaga:

a) dawne taryfy wyjątkowe nazywają się obecnie specjalnemi,

b) najmniejsza ładowność wagonu wynosi obecnie 10.000 kg (poprzednio 15.000 kg) lit. b.

c) wprowadzono specjalną taryfę za ładunek 5.000 kg (poprzednio 10.000 kg) lit. a.

1) Cegły pełne i pustaki z gliny (lub wapien-no-piaskowe) — prócz pustaków stropo­wych, deklarować: „Cegły pełne i pustaki zwy­czajne, nieszkliwione. Poz. 1116 a" , żądać taryfy : W H — 68 (Tab. opł. W H — 32).

P a t r z . Cz . I. B . s t r . 113 i C z . I I zesz. 1 s t r . 19 i 3 3 — 3 7

2) Cegły pełne i pustaki szkliwione deklarować: „Cegły pełne i pustki zwyczaj­ne, szkliwione. Poz. 1116 b". żądać taryfy : klasy 13.

P a t r z . Cz . I. B . s t r . 113 i s t r . 149 — 153.

3) Pustaki stropowe 3) deklarować: „Pustaki stropowe nieszkli­wione. Poz. 1116 c". Żądać taryfy : W H — 68 (Tab. opł. W H — 32)

P a t r z , j a k d l a cegły pełnej p. 1.

4) Cegły modelowe, fasonowe, radjalne i inne deklarować: „Cegły modelowe — lub faso-

') B y uniknąć nieporozumień, należy p u s t a k i s t ropo­we deklarować wyraźnie, nie zaś j a k o zwykłe p u s t a k i . N a ­leżą do n i c h : p u s t a k i F o e r s t e r a , Pomorze , W e s t f a h l a , A k e r -m a n a , iB ip l ex , C o n r a d t , S chena j cha i t. d.

122 nowe — lub radjalne — nieszkliwióne. Poz. 1116 c".

żądać taryfy : klasy 14

P a t r z . Cz . I. B . s t r . 149 — 153.

5) Dachówki i gąsiory gliniane (lub wap.-pia-skowe) zwykle deklarować: „Dachówki i gąsiory gliniane (lub wap.-piask.) niefarbowane, niepolero-wane, nieszkliwióne. Poz. 1117a". żądać taryfy : W H — 74 (Tab. opł. W H — 32).

P a t r z . C z . I. B . s t r . 113 o ra z C z . I I . zesz. 1 s t r . 20 i

o o — ol.

6) Dachówki i gąsiory gliniane (lub wap.-pia-skowe), lecz barwione, lub polerowane lub szkliwione deklarować: „Dachówki i gąsiory gliniane (lub wap.-piaskowe) barwione, polerowane, szkliwione (polewane). Poz. 1117 b". żądać tary fy : klasy 8

P a t r z . Cz . I B . s t r . 1.13 i 149 — 153.

7) Kury i dreny (sączki) deklarować: „Rury i dreny (sączki) glinia­ne. Poz. 1118". Żądać taryfy : W H — 74 (ab. opł. W H — 32)

P a t r z . Cz . I B . s t r . 113 i C z , I I zesz. 1 s t r . 21 i s t r . 149 — 153.

8) Płyty i tafle z gliny zwykłej nieszkliwióne deklarować: „Płyty i tafle z gliny zwykłej, nieszkliwióne, do podłóg, brukowania pod-wórz i t. p. Poz. 1120".

Żądać taryfy : W H — 76 (klasa 16)

P a t r z . Cz . I. B . s t r . 113 i 155-158, C z . I I , zesz. 1 s t r . 21.

Uwaga: Nadawca winisn umieścić w liście przewo­zowym oświadczenie: „Towar pochodzenia krajowego".

9) Płyty i tafle — szkliwione deklarować: „Płyty (flizy, tafle) z gliny zwykłej, nieogniotnwałe, także szkliwione

1 9 3 6 R. - P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y

(glazurowane), także łupane lub rozcinane, także dziurkowane wraz z, należącemi do nich listwami, żłóbkami i narożnikami. Poz. 1121".

żądać taryfy : W H — 78 (klasa 13)

P a t r z . Cz . I B . s t r . 113 i 149 — 153, C z . I I . zesz. 1, s t r . 21 .

Uwaga:

Nadawca winien umieścić w liście przewo­zowym oświadczenie: „Towar pochodzenia krajowego".

10) Kl inkier budowlany deklarować: „Klinkier budowlany wszelkie­go rodzaju. Poz. 1123". Żądać taryfy : W H _ 80 (Tab. opł. W H — 3)

P a t r z . Cz . I B . s t r . 113 i Cz . II., zesz. 1, s t r . 22.

Wytwórcom i nadawcom cegły sili kątowej (wapienno-piaskowej) zwracamy na to uwgę, że

wprowadzono osobną taryfikację dla cegły wapien­no-piaskowej bitumowanej (Poz. 1116 f). Wobec tego zwykła cegłę wap.-piaskową należy klasyfi­kować w/g poz. 1116a jako cegłę z piasku i wap­na, a nie jako wapienno-piaskową.

Wymieniliśmy najważniejsze pozycje, ograni­czając się do głównych gatunków ceramiki budo­wlanej ; co do reszty — odsyłamy do samej tary­fy.

Wobec tego, że i nomenklatura i określenia ta ­r y f są skomplikowane, zaleca się obstalowanie osobnych stempli dla każdego gatunku, by unik­nąć przeoczeń.

Wszelkie nieporozumienia, które zajść mogą przy stosowaniu nowej taryfy, prosimy natych­miast ze szczegółami komunikować niżej podpisa­nemu do Chełmna. Również prosimy o uwagi co do pożądanych zmian i poprawek w nowej tary­fie.

Inż. A. Dziedziul Członek Państwowej Rady Komuuikaci/jiicj.

Ceramicy w spójności i sprawności organizacyjnej leży

wasza siła

P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y - 1 9 3 6 R. 123 A . D .

O KONGRESIE CERAMICZNYM W BERLINIE N i e z r o z u m i a l e jest zasadn iczo nega tywne nas t aw i en i e

n a s z y c h władz do udziału Polaków w wsze lk i ego r od za ju kong r e sach n a u k o w y c h i z awodowych zagranicą. Z j edne j s t r o n y urządza się wsze lk i ego r od za ju masowe w y c i e c z k i t u r y s t y c z n e do J u g o s l a w j i , A u s t r j i , R z y m u , P a l e s t y n y i t. d. w t a k i c h ilościach, że b rak nawe t c z a s a m i chętnych. M a to być rekompensatą z a wywóz n a s z y c h świń, węgla i t. d. — Z d r u g i e j s t r ony , jeżeli się rozchodz i o z j a zd lub kon ­gres n a u k o w y , wyda j e się t y l k o k i l k a paszportów ulgo­w y c h za l edwie wystarczających, by P o l s k i n a kongres i e n i c zabrakło, i to po u s i l n y c h s t a r a n i a c h .

Należałoby nareszc i e skończyć z t y m z a c o f a n y m p u n ­k t e m w i d z e n i a , negującym konieczność n a u c z e n i a się cze­goś i postępu W| n a u c e i przemyśle. Czyż uważamy, że j e ­steśmy już t a k przepełnieni wiedzą i postępem, że zetknię­cie się z zagraniczną nauką i doświadczeniami n i c n a m dać n i e może? P r z y p u s z c z a m y , że t a k i pogląd byłby n ie do obro­n i e n i a .

P o l s k i świat n a u k o w y , a. szczególnie t echn iczno - p rze ­mysłowy i b u d o w l a n y od l a t odgrodzony j es t m u r e m chiń­s k i m od z a g r a n i c y i słabo or j en tu je się, co t a m się dzie je. D l a t e go też częstsze zetknięcia się z zagranicą, szczególnie n a kong r e sach n a u k o w y c h , uważać należy za konieczność, bo nawe t S o w i e t y to uznały i co raz częściej masowo w y s y ­łają s w y c h działaczy n a u k o w y c h i g ospodarc zych z a g r a n i ­cę. U nas j es t i n a c z e j ; z prawdziwą goryczą zawsze wspo­m i n a m y o t y c h trudnościach p a s z p o r t o w y c h , które s t aw i ane n a m są p r z y w y j a z d a c h właśnie n a k o n g r e s y n a u k o w e .

T a k samo było i t y m r a z e m . O d 3 miesięcy prosiliśmy o p a s z p o r t y d l a większej ilości c e g l a r z y n a s z y c h n a K o n ­gres C e r a m i c z n y do B e r l i n a . Akcentowaliśmy, że j es t to jedyna w Europie możliwość n a u c z e n i a się czegoś i z a z n a ­j o m i e n i a z postępami w ce ramice i z nowoczesnemi sposo­b a m i b u d o w n i c t w a . N i e m a m y w k r a j u a n i wydziału ce­ramic znego n a którejś z wyższych u c z e l n i , a n i o r g a n i z a c j i , która z a j m u j e się n a u k o w e m i b a d a n i a m i n a d ceramiką. W o s t a t n i m momenc ie , bo 15 s t y c z n i a , odmówiono n a m paszportów (wy j a zd nastąpić miał 24.1). W r e zu l t a c i e po­jechało z P o l s k i t y l k o k i l k a osób, z a m i a s t 92. N i e w i e m y , k t o t u zawinił, uważamy t y l k o , że udz ie l en ie paszportów 5-dn iowych w a l u c i e nasze j n i e zaszkodziłyby. N a s z y c h ko le ­gów pozbawiło to j ednak możliwości uc zes tn i c z en ia w w y ­soce pouczających, bo p r z e d e w s z y s t k i e m p r a k t y c z n i e uję­t y c h n a r a d a c h i r e f e r a t a c h , o raz w z w i e d z a n i u w z o r o w y c h zakładów c e r a m i c z n y c h . Wyg ląda to t a k , j a k b y k o m u n a tern zależało, b y nasze i t a k t e chn i c zn i e zaco fane ceg i e ln i -c two utrzymywać n a d a l w s tan i e obecnym.

A t e r a z o s a m y m kongres i e . J a k co r ok zebrało się w dużem a u d y t o r j u m Langenbeck - Y i r c h o w - H a u s ' i e oko­ło 1000 ceg l a r z y z całych N i e m i e c i z a g r a n i c y . Prezes l a ­b o r a t o r j u m P r o f . S ege ra i C r a m e r a D r . H e c h t , otwierając obrady , cerdecznie witał t a k l i c zn i e przybyłych kolegów n i e ­m i e c k i c h i z a g r a n i c z n y c h . O b r a d y toczyły się przez 2 d n i od 10 r a n o do C w i ec zo r em, p r z y c z e m wygłoszono i p r z e ­d y s k u t o w a n o 12 referatów z w s z e l k i c h dz i edz in c e r a m i k i .

P o r u s z a n o n a j p i e r w znamienne reformy organizacyjne W niemieckim przemyśle ceramicznym, bazujące się n a z a ­sad ac h k o r p o r a t y w n y c h . S i l n i e akcen towano konieczność ścisłej współpracy pomiędzy p r a c o d a w c a m i i p r a c o b i o r c a ­m i n a zasadz ie wza j emnego z a u f a n i a i p o s z a n o w a n i a j ed ­n o s t k i , b o w i e m t y l k o t a k a współpraca t w o r z y zdrową i k o ­rzystną d l a ogółu i całego k r a j u komórkę przemysłową.

Z t a k i c h zgodnie pracujących jednostek przemysłowych t w o r z y się z d r o w a i twórcza całość.

D r u g a część o b r a d stała pod hasłem: ustalenia przy­czyn braków i wad w cegle i sposobów zwalczania i usu­wania takowych, kwes t j e d l a każdego c e g l a r z a n a j b r a d z i e j bolące. P r z y t e m zastosowano oryginalną formę d y s k u s y j n o re feratową: n a p o d j u m weszło 3 w y b i t n y c h c e g l a r z y : inż. S t r e c k , d y r . I lse G r u b e , D r . P u l f r i c h , k i e r o w n i k t e chn . l a ­b o r a t o r j u m P r o f . S e g e r a i C r a m e r a o ra z inż. H i e l s c h e r , r e ­d a k t o r T . I. Z t g . Rozpoczęła się c i e k a w a r o z m o w a i d y s k u s ­j a pomiędzy t y m i f a c h o w c a m i co do w s z e l k i c h w a d i spo ­sobów i c h u s u w a n i a p r z y d o b y w a n i u i s o r t o w a n i u g l i n , p r z y i c h przeróbce i sus z en iu o raz p r z y w y p a l a n i u . W dys ­k u s j i żywy udział brała cała s a l a , stawiając p y t a n i a , p r o ­stując i oponując. Jednocześnie d emons t r owano cały sze­r e g cegieł i dachówek z różnemi w a d a m i , p r z y c z e m s t a ­r a n o się wyjaśnić p r z y c z y n y t y c h w a d i sposoby do i c h u -s u w a n i a ,

P r z e z n i e o m a l 4 g o d z i n y t rwa ła t a c i e k a w a a n a l i z a i dała obecnym boga ty doświadczalny i t e o r e t y c zny pogląd n a środki z w a l c z a n i a p o r u s z a n y c h w a d . Należy podkreślić doskonalą praktyczną celowość t a k i e j d y s k u s j i , która t r z y ­mała p a s p r z e z cały czas w niesłabnącej u w a d z e t a k , że żałowaliśmy, g d y d y s k u s j a została zakończona. Sposób t a ­k i e j d y s k u s j i polecić należy o r g a n i z a t o r o m w s z e l k i c h z jaz ­dów, n i e męczy on b o w i e m zupełnie uczestników, którzy w n i e j mogą jednocześnie brać c z y n n y udział.

P r z e d s t a w i c i e l M i n i s t e r s t w a S k a r b u (wydz . b u d . n a ­z iemnego) omawiał sprawę dopuszczenia do użycia wszel­kich nowości z dziedziny materjalów budowlanych, n a w a d ­niających obecnie wszędzie r y n e k materjalów b u d o w l a n y c h . Stanął on n a s t a n o w i s k u konieczności dałekoidącej r e ze r ­w y względem o w y c h nowości i możliwości dopuszczen ia i c h do użytku t y l k o po d o k o n a n i u szeregu prób p r a k t y c z n y c h , potwierdzających n i e zb i c i e i c h celowość i cechy w y t r z y m a ­łościowe.

P o r u s z a n o w j e d n y m re f e rac i e również te możliwości p r a k t y c z n e , które daje szersze zastosowanie nowoczesnych wyrobów ceramicznych w budownictieie. P r e zes p o l s k i e j g r u p y uczestników k o n g r e s u zademonstrował p r z y t e m no­wowydaną książkę polską N o w o c z e s n a c e r a m i k a b u d o w l a ­n a " , która t a k się podobała obecnym, że z m i e j s c a p o r u ­szono sprawę w y d a n i a j e j n i em i eck i e go tłómaczenia w do ­s t o s o w a n i u do t a m t e j s z y c h warunków. Za znac zono b r a k po­dobnej p r a c y w języku n i e m i e c k i m .

P o z a t e m m o w a była, n a t u r a l n i e , o kształtowaniu się cen n a w y r o b y c e ram i c zne i o d z i k i e j k o n k u r e n c j i pomiędzy c e g l a r z a m i n i e m i e c k i m i (zupełnie j a k u n a s ! ) . S t a r y , a le jakże miły d l a każdego c e g l a r z a t e m a t , i — p r a w d z i w i e k o ­jąca m u z y k a ,

A n a końcu inż. W e i c h e l t mówił o sposobach i środkach do ury sadzania w glinicy. Był to j eden z n a j l e p s z y c h r e ­feratów, który k i e d y k o l w i e k mieliśmy możność wysłuchać.

N a 3-ci dzień zwiedziliśmy 2 duże ceg ie ln ie p. v o n B e t h m a n n - H o l l w e g a w H o h e n f i n o w (20 m . r u m o w i s k a należy zdjąć z a n i m otrzymać można samą g l i n ę ! ! ) o raz znaną szamotownię F r e i e n w a l d e . A polską grupę o r g a n i z a ­t o r z y k o n g r e s u n a 4-ty dzień spec ja ln i e zawieźli do s l aw-

124 1 9 3 6 R . - P R Z E G L Ą D B U D O W L A N Y

nej I lse G r u b e w Sen f t l eben n a D o l n y c h Łużycach, gdz ie Polaków (w tern i panią C z u b e k z P o z n a n i a , właśc. ceg\ A n t o n i n e k ) p r ze z cały dzień gościnnie p r z y j m o w a n o . Spec­j a l n a wdzięczność z a tą wielką grzeczność należy się nasze­m u p r z y j a c i e l o w i inż. h r . C z e r n i n o w i , który pozostawił po sobie najmilszą pamięć j a k o gość nas z podczas zeszłorocz­ne j W y s t a w y D r o g o w e j w W a r s z a w i e , o ra z D y r e k c j i P s e G r u b e , P o z a t e m służył n a m , j a k zawsze , cenną pomocą i r a ­dą nas z ko l e ga r ed . A . H i e l s c h e r z T . I. Z t g . któremu n a tern m ie j s cu wyrażamy ponownie nasze uznan i e .

K o n g r e s u r o z m a i c o n y był k i l k u i m p r e z a m i t o w a r z y -

s k i e m i o raz zw i edzen i em W y s t a w y Ro ln i c z o - Gospodarcze j i Łowickiej n a K a i s e r d a m m ( G r u n e W o c h e ) .

Żałujemy bardzo , że t a k n i e l i c z n a ilość rodaków mo­gła wziąć udział w te j n a d w y r a z udane j i m p r e z i e , z któ­rej —prócz w ie l e p r z y j e m n y c h wspomnień—przywieźliśmy do domu sporo c ennych wiadomości f a chowych . Może W y ­sokie Władze S k a r b o w e w r o k u przyszłym będą bardz i e j łaskawe d l a ceg l a r zy p o l s k i c h co do paszportów z a g r a n i c z ­n y c h , bo właśnie n a m , j a k może n i k o m u i n n e m u , pot rzebne są t a k i e zetknięcia się z postępem w ce ramice i budo­w n i c t w i e .

STATYSTYKA CEGŁY 1933 - 1935 Ilość zatrudnionych robotników w cegielniach (w tys . rob.)

I I I III I V V V I V I I V I I I I X X X I X I I

1933 2.9 2.6 3.9 7.2 13.0 16.6 19.7 20.5 18.3 13.1 10.2 5.1

1934 4.0 4.1 7.03 12.6 18.0 21.0 21.8 21.8 19.2 13.5 9.9 5.6

1935 4.1 4.1 6.4 12.6 18.3 21.0 22.7 22.5 21.0 16.3 12.6 7.7

1936 6.4

Przewóz kolejowy wyrobów ceramicznych (w t y s . tonn)

I I I I I I I V V V I V I I V I I I I X X X I X I I

1933 9,9 11.7 31.1 36.3 64.5 68 9 81.4 97.3 103.5 115.0 79.4 37.6

1934 20.0 28.5 52.0 67.9 ^92.9 93.9 98.0 104.0 99.1 116.0 80.6 36.3

1935 22.6 26.6 52.1 61.0 94 3 105 0 121.0 ' 1180 122.7 143.0 1

Średnie ceny cegły z a 1000 szt . loco ceg i e ln ia w g . notowań Gł. U r z . St .

I II III I V V V I V I I V I I I I X X X I X I I

1934 36.43 36.29 35.93 36.07 35.97 36.14

1935 36.21 36.20 36.14 36.29 36.00 35.86 35.43 35.14 35.43 38.21 38.07 37.21

1936 37.36

K R O N I K A P R Z E N I E S I E N I E M U R A S T A Ł E J D E L E G A C J I

Z . P . C. R . P .

S i edz i ba i b i u r a Stałej De l egac j i w W a r s z a w i e prze ­nies ione zostały n a u l . Królewską 8 do Sp . A k c . „Pustel­n i k " t e l . n r . 611-60, dokąd kierować należy wszelką ko­respondencję dotyczącą Stałej De l egac j i .

S P R O S T O W A N I E .

W a r t y k u l e p. d r . G a l o n a p. t. „Charakterystyka i po­dział g l i n c e r a m i c z n y c h " , w p o p r z e d n i m numerze „Przeglą­d u C e r a m i c z n e g o " zakradł się z w i n y d r u k a r n i następu­jący p r z y k r y błąd, który p r o s i m y sprostować:

N a s t r . 77 w k l a s y f i k a c j i w i ekowe j iłów i g l i n w okres ie p r z e d epoką lodową p u n k t „ c " w i n i e n brzmieć:

c) ił kaolinowi/ ( g a r n c a r s k i ) — obszar w y ­stępowania: Wołyń i obszary g ran i c zne ,

Zakl. Graf. „DRUKPRASA", Nowy-Swiat 5Ą. Tel: 615-56 i 242-AO.

:hodniki

E S T E T Y C Z N E T A WAŁE H I G I E N I C Z N E

IZAKŁADY KAUCZUKOWE

iTfiOP RŁtiORDI

5. 6.

7. 8. 9.

10. 11.

12.

TANIOŚĆ LEKKOŚĆ JEDNOLITOŚĆ DOLNEJ PŁASZCZYZNY bez widocznych żeberek. NAJMNIEJSZA W Y S O K O Ś Ć ze wszystkich istniejących stropów (od 16 cm.) Nieograniczona trwałość. Minimalna akustyczność 1 przewodnictwo cie­pła. Najprostsza konstrukcja. Szybkość wykonania. Łatwość ankrowania budynku przez dodanie prętów wzdłuż oporów. Oszczędność w szalowaniu o 4 0 1

0 . Możliwość zastosowania przy bardzo dużych rozpiętościach. Najniższa taryfa ubezpieczeniowa.

Centrala: Warszawa, Wierzbowa 6 m. 33

telefon 670-94

Oddziały: Kraków, Katowice, Częstochowa,

Łódź, Gdynia.

k o ł k i z s y c h a j ą s ię,

l u z u j ą i w y p a d a j ą pozostawiając duże dziury szpecące ścianę. N a drewnia*

nych kołkach nie możecie. polegać nawet wtedy, gdy

- te są umocowane na cement, bowiem nigdy nie będą

częścią ściany •

Tylko kołki Rawlplugs stają się częścią śćiarjy, gdy wkręcacie ' śrubę. • Tylko nowym systemem Rawlplugs możecie silnie i

pewnie mocować: wieszadła, zegary, lustra, zlewy, żyrandole, armaturę i przewody (tclefqnic/.ne, elektryczne, gazowe, wodne i ogrzewania), futryny, listwy, rynny, cokoły, poręcze, balustrady, sanitarja i tysiące innych przedmiotów wewnątrz i zewnątrs budynku • 1 . Wszystkie wyżej wymienione prace możecie wykonać Rawlplugsem szybko, dobrze,' trwale i tanio w miekich

• lub twardych materjałach jak: cegła, pustak, beton, gazobeton, kafel, majolika, marmur, granit, tynk i t. p.

Wiert łem Rawlp lugs ; r ob imy l e k k o i prędko otwór cokiM wiek większy niż śruba

W »> ykonany ótu ór w suwamy kołek Rartt j i IuR*.

T e ra z możemy wkręcić śrubę jak do drzewa .

Żądajcie prospektu '

o d nas lub o d swe

j o dostawcy śrubl

P A T E N T O W A N E K O Ł K I

P R Z E D S T A W I C I E L S T W O N A . P O L S K Ę :

„SUPMATERIAL" S-ka i o. o.

W A R S Z A W A , A L . J E R O Z O L I M S K I E 43

le i . 9 - 8 3 - 6 0 I 9 - 8 3 - 6 2

CENA ZESZYTU 3 ZŁ.