PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA · 2015. 6. 10. · 2 Przedmiotowy system oceniania z historii i...

1

PRZEDMIOTOWY SYSTEM

OCENIANIA

HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO

2

Przedmiotowy system oceniania z historii i społeczeństwa został opracowany na podstawie:

a) Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków

i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania

sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych z późniejszymi zmianami,

b) Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy

programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach

szkół,

c) programu historii i społeczeństwa dla klas IV-V Szkoły Podstawowej „Wczoraj i dziś 4 - 5”

443/1/2012,

d) programu historii i społeczeństwa dla klas VI Szkoły podstawowej „ Moja historia 6”

DKOS-5002-7/04 Wydawnictwa NOWA ERA,

e) podręczników do nauczania historii i społeczeństwa w klasach IV-VI Wydawnictwa NOWA ERA,

f) Statutu Szkoły.

Wewnątrzszkolny system oceniania z historii i społeczeństwa zawiera:

I. Ogólne cele i zasady oceniania.

II. Cele edukacyjne przedmiotu historia i społeczeństwo w klasach IV-VI.

III. Cele kształcenia i wychowania.

IV. Zakładane osiągniecia uczniów.

V. Obszary aktywności ucznia podlegające ocenie.

VI. Formy i metody kontroli.

VII. Ocenianie prac pisemnych.

VIII. Kryteria ocen z historii i społeczeństwa.

IX. Hierarchia poziomów wymagań i odpowiadające im stopnie szkolne.

X.Wymagania edukacyjne.

XI. Sposoby informowania uczniów i rodziców/ prawnych opiekunów o osiągnięciach edukacyjnych dzieci.

XII. Sposoby dokumentowania osiągnięć uczniów.

XIII. Ocenianie uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych (dysleksja, dysortografia, dysgrafia,

dyskalkulia, zaburzenia zachowania, obniżone wymagania, niepełnosprawność umysłowa).

XIV. Program, podręczniki, wymiar godzin.

XV. Ścieżki przedmiotowe.

XVI. Zasady poprawiania niekorzystnych wyników.

I. Ogólne cele i zasady oceniania.

Przedmiotowy system oceniania ma na celu:

1. diagnozowanie osiągnięć dydaktycznych uczniów,

3

2. obserwowanie i wspieranie rozwoju uczniów,

3. motywowanie uczniów do dalszej pracy,

4. dostarczanie informacji zwrotnej uczniom, rodzicom/opiekunom prawnym i nauczycielom,

5. wdrażanie uczniów do samokontroli i samooceny,

6. gromadzenie informacji do oceny końcowej.

Ogólne zasady oceniania:

1. Ocena ma dostarczyć rzetelnych informacji o uzdolnieniach, postępach i trudnościach ucznia.

2. Każda ocena jest opatrzona komentarzem nauczyciela – ustnym lub pisemnym – zawierającym

wskazówki, jak podnieść osiągnięcia edukacyjne.

3. Wymagania edukacyjne są formułowane w oparciu o podstawę programową kształcenia ogólnego

oraz program nauczania.

4. Stosuje się cztery poziomy wymagań: podstawowy i ponadpodstawowy.

5. Stosuje się sześciostopniową skalę ocen, dopuszcza się stosowanie plusów i minusów w ocenianiu

wybranych obszarów aktywności ucznia.

6. Prace klasowe i sprawdziany są obowiązkowe i zapowiadane z tygodniowym wyprzedzeniem.

Uczeń musi je poprawić, czyli dokonać analizy i korekty popełnionych błędów.

7. Uczeń ma prawo do jednorazowej poprawy pracy klasowej, jeżeli otrzymał z niej ocenę niedostateczną

lub dopuszczającą.

8. Kartkówki nie muszą być zapowiadane, są traktowane jak odpowiedź z maksymalnie trzech ostatnich

tematów lekcji.

9. Uczeń jest zobowiązany do noszenia podręcznika na każdą lekcję i prowadzenia zeszytu, który podlega

ocenie za zawartość merytoryczną i sposób prowadzenia.

10. Uczeń ma prawo 1 raz w semestrze zgłosić nieprzygotowanie bez ponoszenia konsekwencji.

II. Cele edukacyjne przedmiotu historia i społeczeństwo w klasach IV-VI

Cele kształcenia - wymagania ogólne

I. Chronologia historyczna.

Uczeń posługuje się podstawowymi określeniami czasu historycznego: okres p.n.e., n.e., tysiąclecie, wiek,

rok; przyporządkowuje fakty historyczne datom; oblicza upływ czasu między wydarzeniami historycznymi

i umieszcza je na linii chronologicznej; dostrzega związki teraźniejszości z przeszłością.

4

II. Analiza i interpretacja historyczna.

Uczeń odpowiada na proste pytania postawione do tekstu źródłowego, planu, mapy, ilustracji; pozyskuje

informacje z różnych źródeł oraz selekcjonuje je i porządkuje; stawia pytania dotyczące przyczyn

i skutków analizowanych wydarzeń historycznych i współczesnych.

III. Tworzenie narracji historycznej.

Uczeń tworzy krótką wypowiedź o postaci i wydarzeniu historycznym, posługując się poznanymi pojęcia-

mi; przedstawia własne stanowisko i próbuje je uzasadnić.

IV. Zainteresowanie problematyką społeczną.

Uczeń ma nawyk dociekania w kontekście społecznym - zadaje pytania „dlaczego jest tak, jak jest?"

i „czy mogłoby być inaczej?" oraz próbuje odpowiedzieć na te pytania.

V. Współdziałanie w sprawach publicznych.

Uczeń współpracuje z innymi -planuje, dzieli się zadaniami i wywiązuje się z nich.

Treści nauczania - wymagania szczegółowe

1. Refleksja nad sobą i otoczeniem społecznym. Uczeń:

1) wyjaśnia, w czym wyraża się odmienność i niepowtarzalność każdego człowieka;

2) podaje przykłady różnorodnych potrzeb człowieka oraz sposoby ich zaspokajania;

3) wyjaśnia znaczenie rodziny w życiu oraz wskazuje przykłady praw i obowiązków przysługujących

poszczególnym członkom rodziny;

4) wyraża opinię na temat kultywowania tradycji i gromadzenia pamiątek rodzinnych;

5) charakteryzuje społeczność szkolną, z uwzględnieniem swoich praw i obowiązków;

6) podaje przykłady działań samorządu uczniowskiego w swojej szkole;

7) tłumaczy, odwołując się do przykładów, na czym polega postępowanie sprawiedliwe;

8) wyjaśnia, w czym przejawia się uprzejmość i tolerancja;

9) podaje przykłady konfliktów między ludźmi i proponuje sposoby ich rozwiązywania.

2. „Mała Ojczyzna". Uczeń:

1) opisuje swoją „ małą Ojczyznę ", uwzględniając tradycję historyczno-kulturową i problemy społeczno-

gospodarcze;

2) zbiera informacje o rozmaitych formach upamiętniania postaci i wydarzeń z przeszłości „ małej

Ojczyzny";

3) wskazuje na planie miejscowości siedzibę władz lokalnych i na przykładach omawia zakres działań

oraz sposoby powoływania władz.

5

3. Ojczyzna. Uczeń:

1) wymienia i tłumaczy znaczenie najważniejszych świąt narodowych, symboli państwowych i miejsc

ważnych dla pamięci narodowej;

2) wskazuje na mapie i opisuje główne regiony Polski;

3) wymienia mniejszości narodowe i etniczne żyjące w Polsce i na wybranych przykładach opisuje ich

kulturę i tradycje oraz wymienia miejsca największych skupisk Polaków na świecie.

4. Państwo. Uczeń:

1) wyjaśnia, w czym wyraża się demokratyczny charakter państwa polskiego, używając pojęć: wolne

wybory, wolność słowa, wolne media, konstytucja;

2) wymienia organy władzy w Rzeczypospolitej Polskiej: parlament, prezydent, rząd, sądy, i omawia

najważniejszą funkcję każdego z tych organów w systemie politycznym;

3) podaje przykłady praw i obowiązków obywateli Rzeczypospolitej Polskiej;

4) omawia wybrane prawa dziecka i podaje, gdzie można się zwrócić, gdy są one łamane.

5. Społeczeństwo. Uczeń:

1) wyjaśnia znaczenie pracy w życiu człowieka i dostrzega jej społeczny podział;

2) opisuje różne grupy społeczne, wskazując ich role w społeczeństwie;

3) podaje przykłady ważnych problemów współczesnej Polski, korzystając z różnych źródeł informacji

(od osób dorosłych, z prasy, radia, telewizji, Internetu).

6. Wspólnota europejska. Uczeń opowiada o uczestnictwie Polski we wspólnocie europejskiej, używając

pojęć: Unia Europejska, europejska solidarność, stosunki międzynarodowe, oraz rozpoznaje symbole unijne:

flagę i hymn Unii Europejskiej („ Oda do radości").

7. Problemy ludzkości. Uczeń:

1) wyjaśnia, co oznacza powiedzenie: „świat stał się mniejszy" i wskazuje przyczyny tego zjawiska;

2) opisuje i ocenia na przykładach wpływ techniki na środowisko naturalne i życie człowieka;

3) wymienia pożytki i niebezpieczeństwa korzystania z mediów elektronicznych;

4) opowiada o przejawach nędzy na świecie oraz formułuje własną opinię o działaniach pomocowych

podejmowanych przez państwa łub organizacje pozarządowe;

5) wyjaśnia na przykładach przyczyny i następstwa konfliktów zbrojnych na świecie.

8. Historia jako dzieje. Uczeń:

1) odróżnia historię rozumianą jako dzieje, przeszłość od historii rozumianej jako opis dziejów przeszłości;

6

2) wyjaśnia, na czym polega praca historyka;

3) podaje przykłady różnych źródeł historycznych i wyjaśnia, dlaczego należy je chronić.

9. Fundamenty Europy. Uczeń:

1) wyjaśnia znaczenie wynalazku pisma dla wspólnoty ludzkiej;

2) opisuje życie w Atenach peryklejskich, używając pojęć: teatr, filozofia, bogowie olimpijscy (Zeus, Atena,

Apollo), mity (Herakles, Odyseusz), olimpiada;

3) charakteryzuje osiągnięcia Rzymu, używając pojęć i terminów: prawo rzymskie, drogi, wodociągi;

4) opisuje narodziny chrześcijaństwa i jego rozpowszechnianie w czasach starożytnych.

10. Państwo polskie za Piastów. Uczeń:

1) opowiada legendy o Piaście i Popielu oraz Lechu, Czechu i Rusie, a także rozpoznaje cechy

charakterystyczne legendy;

2) wskazuje na mapie Gniezno i państwo Mieszka I;

3) opisuje panowanie Mieszka I, umiejscawiając je w czasie i używając pojęć: plemię, gród, drużyna,

książę;

4) opowiada historię zjazdu gnieźnieńskiego, uwzględniając postacie: św. Wojciecha, Bolesława Chrobrego

i Ottona III;

5) wskazuje na mapie Kraków i państwo Kazimierza Wielkiego, umiejscawiając je w czasie;

6) opowiada o panowaniu Kazimierza Wielkiego, z uwzględnieniem powstania Akademii Krakowskiej

i uczty u Wierzynka.

11. Mnisi. Uczeń:

1) opisuje klasztor średniowieczny i tryb życia mnichów, używając pojęć: zakon, reguła, ubóstwo;

2) charakteryzuje postać św. Franciszka z Asyżu.

12. Rycerze. Uczeń:

1) charakteryzuje zamek średniowieczny i jego mieszkańców;

2) opisuje charakterystyczne cechy wzoru osobowego średniowiecznego rycerza.

13. Mieszczanie. Uczeń:

1) opisuje miasto średniowieczne, używając pojęć: kupiec, rzemieślnik, cech, burmistrz, samorząd miejski,

rynek, mury miejskie;

2) porównuje warunki życia w mieście średniowiecznym i współczesnym.

7

14. Chłopi. Uczeń:

1) opisuje warunki życia na wsi średniowiecznej;

2) porównuje życie chłopa z życiem rycerza i mieszczanina.

15. Odkrycie Nowego Świata. Uczeń:

1) umieszcza Krzysztofa Kolumba i jego pierwszą odkrywczą wyprawę w czasie i w przestrzeni;

2) opisuje odkrycie Krzysztofa Kolumba, używając pojęć: karawela, Nowy Świat, Indianie, broń palna;

3) wymienia następstwa wypraw odkrywczych dla Europy i dla Ameryki.

16. Mikołaj Kopernik i jego odkrycie. Uczeń:

1) opowiada o życiu Mikołaja Kopernika, używając pojęć: uczony, astronom, odkrycie naukowe;

2) opisuje i umieszcza w czasie odkrycie Mikołaja Kopernika, wyjaśniając, co znaczy powiedzenie:

„ Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię ".

17. Jadwiga i Jagiełło. Uczeń:

1) wskazuje na mapie Wielkie Księstwo Litewskie;

2) wyjaśnia przyczyny unii polsko-litewskiej;

3) charakteryzuje osobę Jadwigi i wymienia jej zasługi dla kultury polskiej;

4) opowiada o przyczynach i skutkach bitwy pod Grunwaldem.

18. Dwór Jagiellonów. Uczeń opisuje życie dworskie na Wawelu w okresie panowania Zygmuntów,

używając pojęć: dwór, paziowie, komnata, arras.

19. Polski szlachcic. Uczeń:

1) charakteryzuje obowiązki szlachcica wobec państwa, używając pojęć: sejm, sejmik, pospolite ruszenie;

2) opisuje działalność gospodarczą polskiej szlachty, używając pojęć: folwark, pańszczyzna, kmiecie,

spichlerz, spław rzeczny - Wisłą do Gdańska.

20. Rzeczpospolita Obojga Narodów. Uczeń:

1) wyjaśnia, na czym polegała unia lubelska i wskazuje na mapie Rzeczypospolitą Obojga Narodów;

2) opisuje, w jaki sposób dokonywano wyboru króla, używając pojęć: elekcja, pole elekcyjne, koronacja.

21. Rzeczpospolita w XVII w. Uczeń:

1) sytuuje w czasie i omawia wydarzenia potopu szwedzkiego, z uwzględnieniem obrony Częstochowy

i postaci Stefana Czarnieckiego;

8

2) sytuuje w czasie i opisuje wyprawę wiedeńską Jana III Sobieskiego, używając pojęć: oblężenie, odsiecz,

sułtan, husaria.

22. Upadek I Rzeczypospolitej. Uczeń:

1) podaje przykłady naprawy państwa polskiego za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego,

z uwzględnieniem Konstytucji 3 maja;

2) omawia i sytuuje w czasie wydarzenia powstania kościuszkowskiego, używając pojęć: naczelnik

powstania, przysięga Kościuszki, kosynierzy;

3) wyjaśnia, w jakich okolicznościach doszło do upadku państwa polskiego, podaje datę III rozbioru.

23. Formy walki o niepodległość. Uczeń:

1) umiejscawia w czasie powstanie listopadowe i powstanie styczniowe;

2) wymienia cele walki powstańców oraz przykłady represji zastosowanych wobec społeczeństwa

po przegranych powstaniach;

3) omawia, na wybranym przykładzie, walkę o język polski w nauczaniu;

4) zbiera z różnych źródeł informacje o zasługach dla rozwoju kultury polskiej: Jana Matejki, Stanisława

Moniuszki, Henryka Sienkiewicza i Stanisława Wyspiańskiego.

24. Życie na emigracji. Uczeń:

1) wskazuje na mapie państwa, które przyjęły najwięcej emigrantów z ziem polskich;

2) rozróżnia emigrację polityczną i zarobkową;

3) zbiera z różnych źródeł informacje o zasługach dla kultury polskiej: Fryderyka Chopina, Adama

Mickiewicza, Marii Skłodowskiej-Curie, Heleny Modrzejewskiej.

25. Miasto przemysłowe. Uczeń:

1) opowiada o rozwoju uprzemysłowienia w XIX w., używając pojęć: maszyna parowa, kolej żelazna,

statek parowy, silnik elektryczny, telegraf, fabryka;

2) wskazuje na mapie najbardziej uprzemysłowione miasta na ziemiach polskich;

3) rozróżnia rzemieślnicze i fabryczne (maszynowe) formy produkcji;

4) opisuje warunki pracy w XIX-wiecznej fabryce.

26. Odrodzenie państwa polskiego. Uczeń:

1) wskazuje na mapie granice II Rzeczypospolitej oraz wymienia jej sąsiadów;

2) wymienia czynniki decydujące o odzyskaniu niepodległości przez Polskę;

9

3) zbiera informacje o zasługach dla państwa polskiego Józefa Piłsudskiego i Romana Dmowskiego.

27. Polska w okresie II wojny światowej. Uczeń:

1) wskazuje na mapie państwa, które dokonały agresji na Polskę;

2) podaje charakterystyczne cechy polityki Stalina i Hitlera wobec własnych społeczeństw i państw pod-

bitych;

3) charakteryzuje życie ludności na okupowanych terytoriach Polski, z uwzględnieniem losów ludności

żydowskiej;

4) omawia formy oporu społeczeństwa wobec okupantów;

5) opisuje postawę ludności cywilnej i żołnierzy powstańczej Warszawy.

28. Polska Rzeczpospolita Ludowa. Uczeń:

1) wskazuje na mapie granice Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i wymienia jej sąsiadów;

2) opowiada o Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, używając pojęć: odbudowa zniszczeń wojennych, awans

społeczny i likwidacja analfabetyzmu, planowanie centralne, zależność od ZSRR, dyktatura partii

komunistycznej, cenzura, opozycja demokratyczna.

29. Solidarność i powstanie III Rzeczypospolitej. Uczeń:

1) wskazuje na mapie III Rzeczpospolitą i jej sąsiadów;

2) opisuje powstanie i działania Solidarności, używając określeń: strajk, walka bez przemocy, stan wojenny,

„Okrągły Stół";

3) wyjaśnia, jakie najważniejsze zmiany zaszły w Polsce w 1989 r.

III. Cele kształcenia i wychowania

Głównym celem nauczania historii i społeczeństwa w szkole podstawowej jest przedstawienie uczniom

najważniejszych zagadnień historycznych przy jednoczesnym kształtowaniu w nich odpowiednich postaw.

Dzięki temu będą oni przygotowani do życia we współczesnym społeczeństwie.

Cele kształcenia

Zapoznanie uczniów ze specyfiką przedmiotu historia i społeczeństwo oraz jego znaczeniem

w kształceniu i wychowaniu.

Wprowadzenie uczniów w świat pojęć pozwalających na posługiwanie się wiedzą historyczną

i chronologią oraz na interpretowanie map historycznych.

10

Wyeksponowanie głównych etapów rozwoju cywilizacji, w tym dziejów społecznych, oraz najważ-

niejszych osiągnięć człowieka.

Zaprezentowanie podstawowej wiedzy na temat najważniejszych wydarzeń z historii Polski, Europy

i świata.

Ukazanie różnych aspektów życia społecznego: kultury, religii, nauki, polityki, ekonomii oraz ich

wzajemnych powiązań.

Przedstawienie współczesnej rzeczywistości jako rezultatu złożonych procesów historycznych.

Prezentacja różnych struktur i systemów społecznych oraz sposobów organizacji pracy

na przestrzeni dziejów.

Kształcenie umiejętności krytyki różnych źródeł wiedzy oraz selekcjonowania informacji pod wzglę-

dem ważności i wiarygodności.

Ukazanie działań i motywów postępowania wybranych postaci historycznych na tle uwarunkowań

epoki.

Kształtowanie postawy obywatelskiej, motywującej do uczestnictwa w życiu społecznym

i publicznym; budzenie szacunku dla państwa oraz poczucia odpowiedzialności za jego losy.

Kształcenie umiejętności krytycznego postrzegania działań ludzkich, samodzielnej interpretacji wy-

darzeń historycznych, wyrażania i uzasadniania własnych sądów i opinii, porównywania oraz wycią-

gania wniosków.

Rozwijanie wyobraźni i ciekawości poznawczej.

Ukazanie wpływu działań człowieka na otaczającą go rzeczywistość i środowisko naturalne.

Kształcenie zdolności postrzegania procesu dziejowego w kategoriach przyczynowo-skutkowych.

Rozwijanie umiejętności zestawiania ze sobą informacji z odrębnych przedmiotów nauczania i do-

strzegania łączących je relacji; ukazywanie związków zachodzących między różnymi dziedzinami

wiedzy w duchu kształcenia zintegrowanego.

Pobudzanie do samodzielnego poszukiwania wiedzy i wykształcenie umiejętności korzystania z róż-

norodnych źródeł informacji.

Cele wychowania

Rozbudzanie zainteresowania przeszłością, a zwłaszcza dziejami „małej ojczyzny".

Kształtowanie postawy patriotycznej: szacunku dla ojczyzny i dumy z dziedzictwa narodowego.

Formowanie tożsamości społecznej i narodowej poprzez rozwijanie poczucia przynależności

do rodziny, społeczności lokalnej, grupy etnicznej, narodu, państwa.

Uczenie wartości humanistycznych, w szczególności zasad tolerancji i szacunku dla odmiennych

kultur, religii oraz dorobku cywilizacyjnego innych narodów.

11

Kształtowanie postawy otwartości w wyrażaniu własnych sądów i opinii.

Zaprezentowanie kanonu wartości cywilizacji europejskiej; kształtowanie tożsamości europejskiej.

Wychowanie do uczestnictwa w kulturze.

Podkreślenie znaczenia pracy dla rozwoju społeczeństw.

IV. Zakładane osiągniecia uczniów.

Zakładane osiągnięcia uczniów to wiadomości i umiejętności, którymi uczeń powinien się wykazywać po

zakończeniu nauki w szkole podstawowej. Dzięki przyporządkowaniu osiągnięć do poszczególnych

rozdziałów można łatwo ustalić, jakie kompetencje młody człowiek musi zdobyć na danym etapie nauki.

Rozdział I. Ja i moje otoczenie

Uczeń:

dostrzega niepowtarzalność i wyjątkowość każdego człowieka;

wymienia potrzeby ludzkie: naturalne, bezpieczeństwa, przynależności, uznania i szacunku,

samorealizacji;

przedstawia rolę rodziny w życiu człowieka;

opowiada o swojej rodzinie (w tym o zajęciach i zainteresowaniach jej członków);

określa różnice między modelem rodziny sprzed stu lat a modelem rodziny współczesnej;

omawia funkcjonowanie samorządu szkolnego;

podaje podstawowe prawa i obowiązki ucznia;

proponuje sposoby rozwiązania wybranego konfliktu z najbliższego otoczenia;

tłumaczy, czym jest ojczyzna i „mała ojczyzna”;

porównuje patriotyzm z patriotyzmem lokalnym;

wyjaśnia pochodzenie nazwy Polska;

wskazuje elementy łączące przedstawicieli narodu polskiego;

opisuje polskie symbole narodowe;

wymienia najważniejsze polskie święta narodowe i objaśnia ich znaczenie;

odnajduje na mapie miejscowość, w której mieszka;

podaje nazwy mniejszości narodowych i etnicznych żyjących w Polsce;

umiejscawia na mapie główne skupiska Polonii na świecie.

Rozdział II. Z historią na ty

Uczeń:

wyjaśnia, czym zajmuje się historia;

12

odróżnia przeszłość od teraźniejszości i przyszłości;

wskazuje przyczynę i skutek wydarzenia historycznego oraz określa ich wzajemną relację;

podaje przykłady źródeł materialnych i niematerialnych;

charakteryzuje archeologię jako naukę pomocniczą historii;

na podstawie pamiątek po przodkach formułuje wnioski dotyczące historii rodziny;

tłumaczy, dlaczego pamiątki rodzinne należy otaczać szczególną troską;

tworzy drzewo genealogiczne własnej rodziny.

Rozdział III. Czas i mapa w historii

Uczeń:

porządkuje wydarzenia w kolejności chronologicznej;

określa, w którym wieku rozegrało się dane wydarzenie;

umieszcza daty wydarzeń na osi czasu;

układa chronologicznie epoki historyczne: starożytność, średniowiecze, nowożytność,

współczesność;

odczytuje informacje z osi czasu i zaznacza na niej daty wydarzeń;

interpretuje mapę historyczną, korzystając z symboli umieszczonych w legendzie.

Rozdział IV. Z najdawniejszych dziejów

Uczeń:

wyjaśnia, w jaki sposób umiejętność rozpalania ognia zmieniła życie ludzi;

tłumaczy, jak mieszkali i czym żywili się ludzie pierwotni;

opisuje życie grupy ludzi pierwotnych oraz charakteryzuje zajęcia tworzących ją mężczyzn i kobiet;

odpowiada, na czym polega różnica między koczowniczym a osiadłym trybem życia;

wyjaśnia, co umożliwiło człowiekowi zmianę trybu życia z koczowniczego na osiadły;

wymienia pierwsze narzędzia i rodzaje broni oraz określa, z czego były wykonane;

odnajduje na mapie Mezopotamię, Tygrys, Eufrat, Nil i Egipt;

nazywa najważniejsze osiągnięcia cywilizacyjne ludów Mezopotamii;

tłumaczy, w jaki sposób zorganizowane było państwo faraonów;

wymienia różne rodzaje pisma;

określa, dlaczego wynalezienie pisma miało przełomowe znaczenie dla rozwoju cywilizacji.

Rozdział V. W starożytnej Grecji

Uczeń:

wskazuje na mapie starożytną Grecję;

13

wymienia najważniejsze zajęcia Greków;

odnajduje Ateny na mapie starożytnej Grecji;

wyjaśnia, na czym polegała demokracja ateńska;

tłumaczy, czym rożni się tragedia od komedii;

nazywa najważniejszych greckich bogów;

opowiada, jak Grecy wyobrażali sobie bogów;

wyjaśnia, czym były mity i jaką rolę odgrywały w życiu Greków;

opisuje przebieg starożytnych igrzysk olimpijskich;

porównuje igrzyska antyczne ze współczesnymi olimpiadami.

Rozdział VI. W starożytnym Rzymie

Uczeń:

wskazuje na mapie Italię i Rzym;

charakteryzuje ustrój republiki rzymskiej;

opowiada, w jaki sposób powstało Imperium Rzymskie;

opisuje wyposażenie rzymskiego legionisty;

prezentuje najważniejsze osiągnięcia Rzymian;

wyjaśnia, co oznacza powiedzenie: „Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu";

tłumaczy, jakie znaczenie miało prawo rzymskie w starożytności i jaką rolę odgrywa współcześnie;

omawia główne założenia religii chrześcijańskiej.

Rozdział VII. Polska pierwszych Piastów

Uczeń:

nazywa plemiona polskie i wskazuje na mapie zamieszkiwane przez nie tereny;

omawia genezę państwa polskiego;

wyjaśnia, jakie korzyści uzyskała Polska w wyniku przyjęcia chrześcijaństwa;

charakteryzuje postać świętego Wojciecha;

wymienia postanowienia zjazdu gnieźnieńskiego;

określa, kto i kiedy został pierwszym królem Polski;

wylicza osiągnięcia Bolesława Chrobrego.

14

Rozdział VIII. Społeczeństwo średniowiecza

Uczeń:

określa, jaką rolę odgrywał Kościół w średniowiecznym społeczeństwie;

porównuje styl romański ze stylem gotyckim;

opisuje wygląd zamku oraz funkcje jego poszczególnych elementów;

wymienia elementy rycerskiego uzbrojenia;

omawia kolejne etapy w karierze rycerza;

charakteryzuje wygląd średniowiecznego miasta;

wskazuje różnice między miastem a wsią w okresie średniowiecza - z uwzględnieniem charakteru

zabudowy oraz zajęć mieszkańców.

Rozdział IX. Polska i Krzyżacy

Uczeń:

odnajduje na mapie państwo krzyżackie, Prusy, Pomorze Gdańskie, Grunwald i Malbork;

podaje przyczyny sprowadzenia Krzyżaków do Polski;

omawia panowanie Władysława Łokietka i określa jego rolę w zjednoczeniu państwa polskiego;

wskazuje na mapie terytorium państwa polskiego w XIV wieku;

przedstawia reformy przeprowadzone przez Kazimierza Wielkiego;

ocenia politykę Kazimierza Wielkiego;

wyjaśnia, dlaczego doszło do zawarcia unii polsko-litewskiej;

wymienia postanowienia I i II pokoju toruńskiego.

Rozdział X. Europejczycy odkrywają świat

Uczeń:

opisuje udoskonalenia techniczne umożliwiające dalekomorskie podróże;

wskazuje na mapie Indie i Amerykę;

wymienia głównych odkrywców i ich dokonania;

określa pozytywne i negatywne skutki odkryć geograficznych;

nazywa nowe rośliny i przyprawy sprowadzone do Europy;

wyjaśnia znaczenie terminów renesans i humanizm;

podaje nazwiska najwybitniejszych twórców europejskich okresu renesansu oraz tytuły ich dzieł;

charakteryzuje najwybitniejsze postacie polskiego renesansu i wylicza ich dokonania.

15

Rozdział XI. W Rzeczypospolitej szlacheckiej

Uczeń:

wyjaśnia, dlaczego XVI stulecie jest nazywane w Polsce „złotym wiekiem";

opisuje styl życia i zajęcia szlachty;

przedstawia podział stanu szlacheckiego;

tłumaczy, na czym polegała przemiana rycerstwa w szlachtę;

odnajduje na mapie Wisłę, Gdańsk, Kraków, Zamość i Sandomierz;

odpowiada, w jaki sposób zorganizowany był handel zbożem;

wymienia postanowienia unii lubelskiej;

wskazuje na mapie obszar Rzeczypospolitej Obojga Narodów;

podaje nazwy narodów żyjących na terenie Rzeczypospolitej;

dokonuje krótkiej charakterystyki głównych religii wyznawanych w dawnej Polsce;

omawia przebieg wolnych elekcji w Rzeczypospolitej szlacheckiej;

przedstawia najważniejsze dokonania Stefana Batorego.

Rozdział XII. Upadek Rzeczypospolitej

Uczeń:

odnajduje na mapie Szwecję, Inflanty i Ukrainę;

przedstawia główne dążenia polityczne Zygmunta III Wazy;

omawia przebieg „potopu szwedzkiego";

odpowiada, z kim Polska toczyła wojny w XVII wieku oraz jakie były ich skutki;

wskazuje na mapie Imperium Osmańskie i Wiedeń;

opowiada o przebiegu wyprawy wiedeńskiej;

przedstawia początki panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego;

ustala datę I rozbioru Polski i wymienia państwa, które go dokonały;

opisuje działania Stanisława Augusta Poniatowskiego w dziedzinie edukacji, kultury i sztuki;

charakteryzuje program obozu reformatorskiego;

określa, na czym polegały najważniejsze reformy zapisane w Konstytucji 3 maja;

podaje datę II rozbioru Polski i wskazuje państwa, które go dokonały;

wyjaśnia, kiedy i dlaczego doszło do wybuchu powstania kościuszkowskiego;

prezentuje postać Tadeusza Kościuszki oraz jego działalność w Polsce i zagranicą;

wylicza cechy charakterystyczne sztuki barokowej;

wymienia nazwiska najważniejszych twórców europejskiego baroku;

przedstawia podstawowe założenia filozoficzne oświecenia;

16

wskazuje najważniejszych myślicieli epoki.

Rozdział XIII. Walka o odzyskanie niepodległości

Uczeń:

wskazuje na mapie Włochy, Księstwo Warszawskie, Rosję;

opowiada, w jakich okolicznościach powstał polski hymn narodowy;

przedstawia główne etapy w historii Księstwa Warszawskiego;

wskazuje na mapie Królestwo Polskie;

określa, kiedy i dlaczego wybuchło powstanie listopadowe;

wylicza skutki upadku powstania listopadowego;

wymienia najwybitniejszych artystów romantyzmu i tytuły ich dzieł;

podaje nazwiska najwybitniejszych artystów pozytywizmu i tytuły ich utworów;

tłumaczy przyczyny wybuchu powstania styczniowego i ustala jego zasięg terytorialny;

wskazuje na partyzancki charakter powstania;

omawia skutki upadku powstania styczniowego.

Rozdział XIV. Pod zaborami

Uczeń:

wyjaśnia, na czym polegała polityka rusyfikacji i germanizacji;

przedstawia różne metody walki o polskość;

porównuje sytuację Polaków w różnych zaborach;

wyjaśnia, jaki wpływ miał rozwój przemysłu na życie codzienne ludzi;

odróżnia odkrycie od wynalazku;

podaje nazwy głównych XIX-wiecznych wynalazków i nazwiska ich twórców;

wymienia główne odkrycia naukowe.

Rozdział XV. Odrodzenie państwa polskiego

Uczeń:

określa, w jakich latach toczyła się I wojna światowa, oraz wymienia uczestniczące w niej państwa;

wyjaśnia, kiedy i w jakich okolicznościach Polska odzyskała niepodległość;

wskazuje na mapie II Rzeczpospolitą oraz porównuje zasięg jej terytorium z obecnymi granicami

państwa polskiego;

wymienia najważniejszych polityków II Rzeczypospolitej;

tłumaczy, dlaczego Polacy obchodzą rocznicę bitwy warszawskiej;

podaje podstawowe prawa i wolności obywatelskie wprowadzone przez Konstytucję marcową;

17

wylicza osiągnięcia polskiej gospodarki okresu międzywojennego.

Rozdział XVI. Świat między wojnami

Uczeń:

opowiada, w jaki sposób przezwyciężono kryzys gospodarczy w latach 30. XX wieku;

określa, kto i kiedy przeprowadził rewolucję komunistyczną w Rosji;

wyjaśnia, czym był stalinizm;

tłumaczy, kiedy i w jaki sposób naziści przejęli władzę w Niemczech;

charakteryzuje program nazistów niemieckich.

Rozdział XVII. Druga wojna światowa

Uczeń:

wyjaśnia, kiedy i w jakich okolicznościach doszło do agresji Niemiec i ZSRR na Polskę;

wymienia przyczyny klęski wrześniowej;

wskazuje na mapie kraje podbite przez Niemcy;

odnajduje na mapie państwa zajęte przez ZSRR;

opowiada o dokonaniach militarnych polskich żołnierzy na frontach II wojny światowej;

wyjaśnia, czym był Holocaust;

charakteryzuje sytuację narodu polskiego w czasach okupacji niemieckiej;

opisuje sposoby walki Polaków z okupantami;

przedstawia przebieg powstania warszawskiego;

omawia ostatnie etapy II wojny światowej.

Rozdział XVIII. Polska Rzeczpospolita Ludowa

Uczeń:

odnajduje na mapie kraje zdominowane przez ZSRR;

wskazuje podstawowe różnice ustrojowe między krajami Zachodu a państwami komunistycznymi,

określa granice PRL i porównuje jej obszar z zasięgiem terytorium IIRP;

podaje główne cechy ustroju PRL;

wyjaśnia, dlaczego PRL nie była państwem w pełni suwerennym;

wylicza przyczyny społecznego niezadowolenia w Polsce pod rządami komunistów;

wymienia najważniejsze wystąpienia społeczne skierowane przeciw rządom komunistycznym;

tłumaczy, na czym polegało przełomowe znaczenie NSZZ „Solidarność" w powojennej historii

Polski.

18

Rozdział XIX. Współczesna Polska

Uczeń:

określa, kiedy i w jaki sposób Polska odzyskała pełną suwerenność;

wymienia najważniejszych polityków III RP;

opowiada o najistotniejszych wydarzeniach w historii III RP;

wskazuje największe sukcesy i główne problemy III RP;

omawia prawa i obowiązki obywatela;

tłumaczy, jaka jest rola konstytucji w państwie demokratycznym;

charakteryzuje najważniejsze kompetencje władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej;

określa terytorium i liczbę ludności współczesnej Polski;

odnajduje na mapie kraje wchodzące w skład Unii Europejskiej;

przedstawia główne zadania Unii Europejskiej;

wylicza korzyści dla Polski wynikające z przynależności naszego kraju do Unii Europejskiej.

Rozdział XX. Problemy ludzkości

Uczeń:

omawia szanse i zagrożenia wynikające z rozwoju techniki we współczesnym świecie;

tłumaczy pojęcie „globalnej wioski";

wyjaśnia wpływ rozwoju systemów komunikacji i transportu na powstanie „globalnej wioski";

przedstawia problemy współczesnego świata, m.in. podział na kraje biedne i bogate;

wymienia trudności, z którymi borykają się mieszkańcy najbiedniejszych państw świata;

określa rolę międzynarodowych organizacji humanitarnych;

wskazuje najważniejsze źródła konfliktów międzynarodowych i omawia sposoby walki

z terroryzmem.

V. Obszary aktywności ucznia podlegające ocenie

I. Na lekcjach historii i społeczeństwa ocenie podlegają następujące obszary aktywności uczniowskiej:

1) Wypowiedzi ustne:

kilkuzdaniowe wypowiedzi,

udział w dyskusji,

prezentacja pracy własnej i grupy.

2) Wypowiedzi pisemne:

kartkówki,

19

sprawdziany,

prace domowe: np. zadania w zeszycie ćwiczeń.

3) Prace praktyczne:

niewerbalny wytwór pracy (np. albumy, pomoce),

prace plastyczne,

posługiwanie się mapą, atlasami, słownikiem, tekstem źródłowym,

wykorzystywanie informacji z różnych źródeł (programy edukacyjne TV i multimedialne).

4) Prowadzenie zeszytu przedmiotowego/ zeszytu ćwiczeń

wkład pracy w estetykę notatek.

II. W ustalaniu oceny z historii i społeczeństwa przyjmuje się następującą hierarchię:

a) samodzielność w wykonywaniu prac,

b) wysiłek wkładany w proces uczenia się,

c) zakres posiadanej wiedzy,

d) stosowanie wiedzy w praktyce,

e) posługiwanie się terminologią historyczną,

f) praca w grupie,

g)umiejętność samooceny.

III. Ocena powinna być:

a) zgodna z wymaganiami programowymi

b) jawna i obiektywna

c) wystawiana systematycznie

d) uzasadniona

VI. Formy i metody kontroli.

1. Wypowiedzi ustne - dotyczą bieżącego zakresu wiedzy i umiejętności (do 3 ostatnich tematów).

2. Wypowiedzi pisemne:

a) praca domowa - uczeń powinien otrzymać za pisemne zadanie domowe przynajmniej jedną ocenę - w klasie

IV,V - i przynajmniej dwie oceny w klasie VI,

b) kartkówka - obejmuje materiał bieżący (z 2 - 3 ostatnich tematów), może być przeprowadzona bez zapowiedzi,

może trwać do 10 minut,

20

c) Sprawdzian - obejmuje wiadomości i umiejętności z danego działu, może trwać do 1 godziny lekcyjnej, może

być poprzedzony lekcją powtórzeniową.

Uczeń w ciągu dwóch tygodni od otrzymania pracy może poprawić stopień niedostateczny lub dopuszczający

ze sprawdzianu w sposób uzgodniony z nauczycielem (poprawia raz).

VII. Ocenianie prac pisemnych

I. Formy sprawdzianu:

pytanie i odpowiedź,

zadania wyboru,

zadania z luką,

zadania typu prawda - fałsz,

zadania polegające na kojarzeniu,

zadania polegające na opisywaniu wydarzeń historycznych,

zadania otwarte.

II. Klucz oceniania prac pisemnych z historii i społeczeństwa:

a) uczniowie o obniżonych wymaganiach programowych:

0 - 29 % - stopień niedostateczny

30 - 49 % - stopień dopuszczający

50 - 70 % - stopień dostateczny

71 - 85 % - stopień dobry

86 - 100 % - stopień bardzo dobry

b) pozostali uczniowie:

0 - 44 % - stopień niedostateczny

45 - 59 % - stopień dopuszczający

60 - 74 % - stopień dostateczny

75 - 89 % - stopień dobry

90- 100 % - stopień bardzo dobry.

Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który rozwiązał dodatkowe zadanie sprawdzające wiedzę i umiejętności.

21

VIII. Kryteria ocen z historii i społeczeństwa

Program „Wczoraj i dziś" proponuje kryteria ogólne określające wiadomości i umiejętności, które uczeń

powinien opanować podczas trzyletniego cyklu nauki historii i społeczeństwa. Nauczyciel może dostosować

podane wymagania do możliwości uczniów w danej klasie. Aby uzyskać ocenę:

dopuszczającą - uczeń powinien wykazać się znajomością elementarnej wiedzy, wyjaśniać

z pomocą nauczyciela znaczenie podstawowych terminów historycznych, dokonywać opisów

przeszłości i porównywać ją z teraźniejszością na podstawie materiałów ilustracyjnych;

dostateczną - uczeń powinien posiadać podstawową wiedzę faktograficzną, czytać teksty

ze zrozumieniem, dostrzegać związki teraźniejszości z przeszłością, opanować najprostsze umiejętności

przedmiotowe, takie jak: dokonywanie oceny zdarzenia, opis, porównanie, określanie, w którym wieku

rozegrało się dane wydarzenie, porządkowanie zdarzeń w kolejności chronologicznej, odczytywanie

daty wydarzenia z osi czasu;

dobrą - uczeń powinien opanować wiedzę faktograficzną na poziomie ponadpodstawowym, wykazy-

wać się aktywnością na lekcjach, wyrażać własną opinię, dostrzegać ciągłość rozwoju kulturalnego

i cywilizacyjnego, integrować wiedzę uzyskaną z różnych źródeł, samodzielnie poszukiwać informacji

o swoim regionie i rodzinnej miejscowości, umiejętnie posługiwać się mapą, odczytywać wiadomości

z wykresów i tabel;

bardzo dobrą - uczeń musi wykazać się nie tylko dużą wiedzą, lecz także zrozumieniem procesów

historycznych; powinien również samodzielnie wyciągać wnioski, ujmować treści historyczne w związ-

ki przyczynowo-skutkowe, krytycznie odnosić się do wydarzeń z przeszłości oraz porównywać epoki

i okresy;

celującą - uczeń powinien samodzielnie rozwijać swoje zainteresowania i wykazywać się wiedzą

ponadprogramową, uczestniczyć w pracach przedmiotowych kółek zainteresowań, łączyć i wykorzy-

stywać wiadomości z różnych dziedzin, brać udział w konkursach przedmiotowych.

IX. Hierarchia poziomów wymagań i odpowiadające im stopnie szkolne

Kryteria oceniania osiągnięć uczniów

Program „Wczoraj i dziś” proponuje kryteria ogólne określające wiadomości i umiejętności, które uczeń

powinien opanować podczas trzyletniego cyklu nauki historii i społeczeństwa. Nauczyciel może dostosować

podane wymagania do możliwości uczniów w danej klasie.

22

Aby uzyskać ocenę:

• dopuszczającą – uczeń powinien wykazać się znajomością elementarnej wiedzy, wyjaśniać z pomocą

nauczyciela znaczenie podstawowych terminów historycznych, dokonywać opisów przeszłości

i porównywać ją z teraźniejszością na podstawie materiałów ilustracyjnych;

• dostateczną – uczeń powinien posiadać podstawową wiedzę faktograficzną, czytać teksty

ze zrozumieniem, dostrzegać związki teraźniejszości z przeszłością, opanować najprostsze umiejętności

przedmiotowe, takie jak: dokonywanie oceny zdarzenia, opis, porównanie, określanie, w którym wieku

rozegrało się dane wydarzenie, porządkowanie zdarzeń w kolejności chronologicznej, odczytywanie daty

wydarzenia z osi czasu;

• dobrą – uczeń powinien opanować wiedzę faktograficzną na poziomie ponadpodstawowym, wykazywać

się aktywnością na lekcjach, wyrażać własną opinię, dostrzegać ciągłość rozwoju kulturalnego

i cywilizacyjnego, integrować wiedzę uzyskaną z różnych źródeł, samodzielnie poszukiwać informacji

o swoim regionie i rodzinnej miejscowości, umiejętnie posługiwać się mapą, odczytywać wiadomości

z wykresów i tabel;

• bardzo dobrą – uczeń musi wykazać się nie tylko dużą wiedzą, lecz także zrozumieniem procesów

historycznych; powinien również samodzielnie wyciągać wnioski, ujmować treści historyczne w związki

przyczynowo-skutkowe, krytycznie odnosić się do wydarzeń z przeszłości oraz porównywać epoki i okresy;

• celującą – uczeń powinien samodzielnie rozwijać swoje zainteresowania i wykazywać się wiedzą

ponadprogramową, uczestniczyć w pracach przedmiotowych kółek zainteresowań, łączyć i wykorzystywać

wiadomości z różnych dziedzin, brać udział w konkursach przedmiotowych.

X.Wymagania edukacyjne.

WYMAGANIA EDUKACYJNE KLASA IV

W poniższej tabeli zestawiono poszczególne poziomy wymagań z konkretnymi ocenami szkolnymi.

poziom K – konieczny

poziom P – podstawowy

poziom R – rozszerzający

poziom D – dopełniający

poziom W – wykraczający

Poziom Ocena

K

K+P

K+P+R

K+P+R+D

K+P+R+D+W

dopuszczająca

dostateczna

dobra

bardzo dobra

celująca

23

Rozdział I

Ja i moje

otoczenie

konieczny Uczeń:

rozumie, jaką rolę odgrywa rodzina w życiu każdego człowieka,

wymienia osoby, które wchodzą w skład szkolnej społeczności,

zna swoje szkolne prawa i obowiązki,

rozumie, w czym przejawiają się uprzejmość i tolerancja,

tłumaczy pochodzenie nazwy Polska,

zna daty najważniejszych polskich świąt państwowych,

zna polskie symbole narodowe i najważniejsze miejsca pamięci

narodowej,

recytuje tekst „Mazurka Dąbrowskiego”,

wymienia regiony Polski,

odnajduje na mapie główne regiony Polski.

podstawowy Uczeń opanował wiadomości na oceną dopuszczającą oraz:

wie, na czym polega odmienność i niepowtarzalność każdego

człowieka,

potrafi wymienić ludzkie potrzeby,

podaje przykłady praw i obowiązków poszczególnych członków

rodziny,

zna uprawnienia władz szkolnych i statut szkoły,

wie, czym jest samorząd uczniowski,

podaje przykłady działań samorządu uczniowskiego w swojej szkole,

wskazuje przyczyny konfliktów między ludźmi i przedstawia sposoby

ich rozwiązywania,

wymienia korzyści, jakie można osiągnąć przez uprzejmość i tolerancję,

tłumaczy znaczenie terminów: ojczyzna, mała ojczyzna, naród,

patriotyzm, patriotyzm lokalny, herb,

rozumie znaczenie terminów: Rzeczpospolita Polska, mniejszość

narodowa, mniejszość etniczna, Polonia,

omawia okoliczności powstania tekstu „Mazurka Dąbrowskiego” ,

wie, jaka jest symbolika barw polskiej flagi narodowej,

podaje nazwy mniejszości narodowych i etnicznych żyjących w Polsce,

potrafi określić sposoby zaspokajania różnych potrzeb człowieka,

wyjaśnia znaczenie praw i obowiązków poszczególnych członków

rodziny,

charakteryzuje społeczność szkolną z uwzględnieniem swoich praw

i obowiązków,

proponuje sposoby rozwiązania problemów własnej miejscowości,

odszukuje informacje o rozmaitych formach upamiętniania postaci,

wydarzeń związanych z historią swojej małej ojczyzny,

wskazuje na planie swojej miejscowości siedzibę władz lokalnych,

zbiera informacje o władzy lokalnej i jej zadaniach,

prezentuje informacje związane z ważnymi postaciami i wydarzeniami

z dziejów regionu,

opisuje główne regiony Polski,

przedstawia na wybranych przykładach mniejszości narodowe

zamieszkujące współczesną Polskę,

wskazuje główne skupiska Polonii na mapie świata.

24

rozszerzający Uczeń opanował wiadomości na oceną dostateczną oraz:

zna sposoby zaspokajania ludzkich potrzeb, wyjaśnia znaczenie

terminów: rodzina dwupokoleniowa, rodzina wielopokoleniowa

wyjaśnia znaczenie terminów: rada pedagogiczna, rada szkoły, rada

samorządu uczniowskiego,

wie, na czym polega sprawiedliwe postępowanie,

omawia sposoby okazywania patriotyzmu w czasie wojny i w okresie

pokoju,

zna sposoby zdobywania wiedzy o historii małej ojczyzny,

wskazuje największe atuty swojej małej ojczyzny,

wyjaśnia, co świadczy o tym, że Polacy należą do jednego narodu,

podaje przykłady dzieł sztuki i architektury, które należą do polskiego

dziedzictwa narodowego,

wyjaśnia, kim był Józef Wybicki,

wylicza prawa przysługujące mniejszościom narodowym i etnicznym

w Polsce,

wie, gdzie znajdują się główne skupiska Polaków na świecie,

porównuje prawa i obowiązki poszczególnych członków rodziny,

omawia zalety i wady rodziny współczesnej oraz rodziny

wielopokoleniowej,

określa szkołę jako wspólnotę uczniów, nauczycieli i rodziców,

ocenia, które prawa i obowiązki uczniów są najważniejsze,

potrafi opisać sytuację konfliktową i znajduje dla niej rozwiązanie,

opisuje wygląd herbów wybranych miejscowości.

dopełniający Uczeń opanował wiadomości na oceną dobrą oraz :

tłumaczy, czym jest rodzina niepełna i w jaki sposób ona powstaje,

objaśnia, dlaczego wybrane dzieła sztuki i architektury są ważną częścią

naszej kultury narodowej,

wymienia wydarzenia, na pamiątkę których ustanowiono święta

państwowe,

rozumie, dlaczego powinno się okazywać szacunek symbolom

narodowym,

omawia różnice między szkołą dawną a współczesną,

analizuje, w jaki sposób mniejszości narodowe i etniczne mogą

zachować swoją odrębność,

opisuje kulturę i tradycje wybranej mniejszości narodowej bądź

etnicznej żyjącej w Polsce.

wykraczający Uczeń opanował wiadomości na oceną bardzo dobrą oraz:

wymienia mniejszości narodowe, które żyły w przedwojennej Polsce,

analizuje tekst hymnu Polski i wyjaśnia znaczenie wybranych zwrotów,

porównuje strukturę narodowościową II Rzeczypospolitej i

współczesnej Polski,

omawia na przykładach pochodzenie nazwisk i przydomków.

Rozdział II

Z historią na ty

konieczny Uczeń:

wyjaśnia, kim jest historyk,

wie, czym zajmuje się historia jako nauka,

25

wie, czym są źródła historyczne, i podaje ich przykłady.


zna sposoby badania wydarzeń z przeszłości przez historyków,

zna podstawy myślenia przyczynowo-skutkowego dotyczącego

wydarzeń historycznych,

podaje przykłady efektów pracy historyków,

wyjaśnia znaczenie terminów: zabytek, muzeum, archiwum, skansen,

ród, archeolog, pamiątka rodzinna, genealogia, drzewo genealogiczne,

wie, gdzie gromadzi się źródła historyczne,

kwalifikuje różne źródła historyczne zgodnie z podziałem na źródła

materialne (pisane, niepisane)

i niematerialne,

odróżnia postacie historyczne od bohaterów baśniowych

i legendarnych,

przedstawia pamiątki rodzinne i określa ich znaczenie,

odczytuje informacje o przodkach na podstawie poszczególnych

pamiątek rodzinnych,

prezentuje swoją opinię na temat podtrzymywania tradycji rodzinnych.


wymienia główne zadania historii,

wymienia przykłady postaci historycznych oraz bohaterów baśniowych

i legendarnych,

dokonuje podziału źródeł historycznych na materialne i niematerialne

oraz wyróżnia wśród źródeł materialnych pisane i niepisane,

wymienia informacje, jakie można zdobyć na podstawie

poszczególnych źródeł historycznych,

określa, czym zajmuje się archeologia,

zna sposoby badania wiarygodności źródeł historycznych,

wskazuje podobieństwa i różnice między muzeum a skansenem,

potrafi na wybranych przykładach zaprezentować myślenie

przyczynowo-skutkowe,

opowiada o wybranym wydarzeniu z życia klasy w sposób

potwierdzający opanowanie umiejętności myślenia przyczynowo-

skutkowego,

wymienia zasady prawidłowego zachowania się w muzeum,

potrafi zaplanować wycieczkę prezentującą najważniejsze miejsca

i obiekty w najbliższej okolicy,

wyjaśnia, w jaki sposób podtrzymywanie tradycji rodzinnych umacnia

poczucie wspólnoty

w rodzinie.

dopełniający Uczeń opanował wiadomości na oceną dobrą oraz:

wymienia filmy i książki o tematyce historycznej, objaśnia znaczenie

powiedzenia: Historia jest nauczycielką życia,

rozpoznaje znak Zabytek chroniony prawem i wie, co on oznacza,

przedstawia na przykładzie przenikanie się faktów historycznych

z legendą,

ocenia, jakie znaczenie dla współczesnej nauki mają odkrycia

26

archeologiczne,

uzasadnia, dlaczego należy dbać o źródła historyczne i chronić obiekty

zabytkowe,

dociera do rodzinnych źródeł, które pozwalają mu sporządzić drzewo

genealogiczne,

przygotowuje drzewo genealogiczne najbliższej rodziny.


wskazuje przebieg, przyczyny i skutki wybranych wydarzeń

historycznych,

wyjaśnia, kim był prawdziwy święty Mikołaj,

zna legendy związane z Mikołajem, biskupem Miry,

przedstawia postać Henryka Schliemanna,

znajduje w internecie strony, które zawierają informacje pomocne przy

tworzeniu drzewa genealogicznego.

Rozdział III

Czas i mapa

w historii

konieczny Uczeń:

rozumie znaczenie terminów: chronologia, data, era, rok, wiek,

tysiąclecie, epoka historyczna, okres przed naszą erą i naszej ery,

wskazuje narodziny Jezusa z Nazaretu jako początek naszej ery,

wyjaśnia znaczenie terminów: mapa, plan, legenda mapy, odczytuje

skróty: p.n.e. i n.e.,

umie narysować linię chronologiczną i zaznaczyć na niej daty,

oblicza upływ czasu między poszczególnymi wydarzeniami,

ustala wiek, w którym miało miejsce dane wydarzenie,

zapisuje cyframi rzymskimi liczby arabskie i na odwrót.


wyjaśnia, dlaczego mierzenie czasu jest ważne w pracy historyka,

tłumaczy zasadę tworzenia osi czasu i sposób umieszczania na niej dat,

posługuje się cyframi rzymskimi i arabskimi w celu oznaczania

jednostek czasu,

wymienia epoki historyczne oraz podaje ich daty graniczne,

wymienia elementy, z jakich składa się mapa historyczna,

porządkuje daty na linii chronologicznej,

określa datę danego wydarzenia, używając określeń I połowa lub II

połowa danego wieku,

dostrzega różnice w określaniu, do której połowy wieku należą daty

przed naszą erą i naszej ery,

odczytuje z mapy podstawowe informacje.


wie, jakie jest pochodzenie słowa kronikarz,

rozumie, że daty graniczne poszczególnych epok mają charakter

umowny,

tłumaczy, czym są legenda i skala mapy,

porównuje mapy historyczną i geograficzną,

odróżnia mapę od planu,

rysuje plan najbliższej okolicy.


27

zna przyczyny powstawania kronik i dostrzega w nich źródło ważnych

informacji,

wskazuje wydarzenia, które oznaczają początek i koniec

poszczególnych epok historycznych,

dostrzega umowność rachuby czasu w kontekście przykładów z różnych

kręgów kulturowych,

przedstawia, w jakich okolicznościach narodziła się tradycja zabaw

sylwestrowych,

wie, czym zajmuje się kartografia,

rozumie, jaką rolę odgrywa mapa w poznawaniu przyczyn i przebiegu

wydarzeń historycznych,

podaje przykład zastosowania GPS,

krótko charakteryzuje poszczególne epoki historyczne,

przedstawia ewolucję znaczenia terminu mapa,

opisuje, jak dawniej wyglądały mapy, i na tej podstawie określa, jakie

wyobrażenie o świecie mieli ludzie w przeszłości.


wyjaśnia różnice w określaniu dat za pomocą kalendarzy juliańskiego

i gregoriańskiego,

omawia pochodzenie polskich nazw miesięcy.

Rozdział IV

Z

najdawniejszych

dziejów

konieczny Uczeń:

przedstawia podział ludności starożytnego Egiptu na warstwy

społeczne,

rozumie znaczenie terminów: pismo obrazkowe, klinowe i alfabetyczne,

wskazuje, jakie znaczenie dla rozwoju cywilizacji miał wynalazek

pisma,

rozpoznaje pismo obrazkowe, klinowe i alfabetyczne.


wymienia materiały pisarskie, których używano od starożytności do

współczesności,

umieszcza na linii chronologicznej przybliżone daty wynalezienia pism

a i powstania pierwszego pisma alfabetycznego,

charakteryzuje pismo obrazkowe, klinowe i alfabetyczne, a także

wskazuje różnice między nimi.


tłumaczy, jakie znaczenie miało wynalezienie pisma dla historii jako

nauki,

wie, że alfabety grecki i łaciński stanowią podstawę, z której wywodzą

się alfabety używane współcześnie w Europie,

opisuje materiały pisarskie od starożytności do czasów współczesnych,

dostrzega podobieństwa i różnice między dawnym i obecnym sposobem

przekazywania informacji.


wyjaśnia, dlaczego ludzie tworzyli malowidła naskalne,

wskazuje Fenicjan jako twórców pisma alfabetycznego,

tłumaczy, czym są piktogramy i w jakim celu stosuje się je

współcześnie ,

28

przedstawia ewolucję materiałów pisarskich,

tworzy własne pismo obrazkowe oraz przedstawia zalety i wady takiego

sposobu przekazywania informacji.


wie, jak zmieniał się wygląd człowieka,

rozumie, jakie znaczenie dla praludzi miała umiejętność rozpalania

ognia,

tłumaczy, jakie znaczenie dla rozwoju społeczności ludzkich miało

posługiwanie się mową,

przedstawia dokonania, które umożliwiły człowiekowi przejście do

osiadłego trybu życia,

zna dawne i współczesne sposoby wytopu żelaza ,

wyjaśnia znaczenie terminów: pięściak, ziemianka, dymarka, epoka

kamienia, epoka brązu, epoka żelaza, cywilizacja, miasto-państwo,

mumia, sarkofag, piramida, faraon, kanał nawadniający, Sumerowie,

Babilon, Mezopotamia, Bliski Wschód,

wie, dlaczego pierwsze cywilizacje powstały nad wielkimi rzekami,

podaje najważniejsze osiągnięcia pierwszych cywilizacji: system

nawadniający, koło, koło garncarskie, szkło, cegłę, kalendarz,

wymienia najważniejsze zabytki starożytnych Mezopotamii i Egiptu,

opowiada, w jakim celu wznoszono piramidy i w jaki sposób one

powstawały,

podaje najważniejsze fakty z życia faraona Ramzesa II,

umieszcza na linii chronologicznej przybliżoną datę pojawienia się

człowieka rozumnego oraz daty powstania pierwszych państw

sumeryjskich,

wskazuje na mapie tereny, na których pojawili się przodkowie

człowieka i zaznacza kierunki ich wędrówki,

odnajduje na mapie starożytne Egipt i Mezopotamię, rzeki Eufrat,

Tygrys i Nil oraz miasto Babilon,

charakteryzuje koczowniczy i osiadły tryb życia,

ocenia, który tryb życia człowieka – koczowniczy czy osiadły – był

korzystniejszy dla praludzi,

porównuje życie praludzi z życiem współczesnego człowieka,

wskazuje różnice między stosowanymi dawniej i obecnie sposobami

wytopu żelaza,

ocenia dokonania ludów starożytnej Mezopotamii,

omawia sposób działania kanałów nawadniających,

dostrzega związek między umiejętnością budowy piramid a wysokim

poziomem nauk ścisłych

w starożytnym Egipcie,

charakteryzuje warstwy społeczne starożytnego Egiptu,

ocenia znaczenie odkrycia grobowca faraona Tutenchamona dla

współczesnej nauki.

Rozdział V

W starożytnej

konieczny Uczeń:

zna warunki geograficzne Grecji,

podaje cechy charakterystyczne demokracji ateńskiej,

29

Grecji wie, czym jest teatr i wskazuje Grecję jako miejsce narodzin tej

dziedziny sztuki

tłumaczy znaczenie terminów: filozofia, bogowie olimpijscy, mit,

politeizm, heros, igrzyska olimpijskie, olimpiada,

podaje rok pierwszych igrzysk olimpijskich,

wymienia dyscypliny wchodzące w skład pięcioboju olimpijskiego,

odnajduje na mapie starożytne Grecję i Ateny,

opisuje wygląd teatru greckiego i występujących w nim aktorów.


rozumie wpływ położenia geograficznego Grecji na zajęcia

zamieszkującej ją ludności,

wyjaśnia znaczenie terminów: Hellada, Hellenowie, wielka kolonizacja,

kolonia, Akropol, agora, polis,

wie, kim był Perykles

tłumaczy znaczenie terminu demokracja,

zna genezę starożytnego teatru,

wymienia rodzaje sztuk granych w greckim teatrze (tragedia, komedia),

wymienia imiona najważniejszych bogów greckich (Zeus, Hera,

Posejdon, Afrodyta, Atena, Hades, Hefajstos, Ares, Apollo, Hermes),

zna postacie Heraklesa i Odyseusza jako bohaterów mitów greckich,

wymienia najważniejszych filozofów greckich (Sokrates, Platon,

Arystoteles),

wskazuje, gdzie odbywały się najsłynniejsze igrzyska organizowane na

cześć Zeusa,

umieszcza na linii chronologicznej daty: wojny trojańskiej,

ukształtowania się greckich polis, rządów Peryklesa w Atenach,

narodzin teatru greckiego, pierwszych igrzysk olimpijskich,

opisuje na przykładzie starożytnych Aten wygląd greckiej polis.


wyjaśnia, czym były Wielkie Dionizje,

omawia różnice między tragedią i komedią,

wie, jakimi dziedzinami życia opiekowali się poszczególni bogowie

greccy oraz jakie były ich atrybuty,

wie, kim był Homer,

wymienia dzieła Homera,

wie, czym jest gimnazjon,

opisuje przebieg starożytnych igrzysk olimpijskich,

tłumaczy, jaka była rola sportu w życiu starożytnych Greków,

rozumie, jaką rolę odgrywają igrzyska we współczesnym świecie,

wie, jak termin olimpiada rozumiano w starożytności i objaśnia,

co oznacza on współcześnie,

tłumaczy na podstawie tekstu źródłowego, jaką rolę w Atenach

odgrywał sąd skorupkowy,

wskazuje cechy, które wyróżniały Peryklesa jako dowódcę i polityka,

ocenia znaczenie teatru dla starożytnych Greków.


wymienia przyczyny i skutki wielkiej kolonizacji,

30

wymienia najważniejsze osiągnięcia Peryklesa,

przedstawia, w jaki sposób działał sąd skorupkowy,

podaje imiona najważniejszych tragedio- i komediopisarzy greckich

(Sofokles, Arystofanes, Eurypides),

opisuje, jaki był przebieg konkursów teatralnych w starożytnej Grecji,

rozumie, dlaczego dramaty antycznych twórców są wystawiane

współcześnie,

opowiada co najmniej jeden mit grecki,

podaje przykłady prac Heraklesa,

wyjaśnia, co oznaczają wyrażenia: koń trojański, pięta Achillesa

i stajnia Augiasza,

przedstawia poglądy Sokratesa, Platona i Arystotelesa,

rozumie, jakie znaczenie miały gimnazjony dla sprawności fizycznej

antycznych Greków,

porównuje teatr współczesny ze starożytnym teatrem greckim,

dostrzega rolę „Iliady” i „Odysei” jako inspiracji dla literatury i sztuki

greckiej,

wskazuje na rolę sportu w starożytnej Grecji jako tematu sztuki,

porównuje starożytne igrzyska olimpijskie ze współczesnymi

olimpiadami,

ocenia osiągnięcia starożytnych Greków.


wymienia zalety i wady wychowania spartańskiego,

wskazuje na mapie główne kierunki wielkiej kolonizacji,

omawia podobieństwa i różnice między demokracją ateńską

a współczesną demokracją przedstawicielską,

porównuje demokrację ateńską ze sposobem sprawowania władzy

w starożytnym Egipcie,

wyjaśnia, co oznaczają powiedzenia: wrócić z tarczą i wrócić na tarczy,

tłumaczy, kim byli Spartanie.

Rozdział VI

W starożytnym

Rzymie

konieczny Uczeń:

wie, co to jest Forum Romanum, Panteon, Koloseum, akwedukt, droga,

łuk triumfalny, terma,

objaśnia znaczenia terminów: mesjasz, apostoł, Ewangelia, Biblia, Stary

i Nowy Testament, poganin,

wskazuje Palestynę jako miejsce narodzin chrześcijaństwa,

wiąże początki chrześcijaństwa z postacią Jezusa z Nazaretu,

wie, że chrześcijanie wierzą w jednego Boga,

rozumie, na czym polega różnica między wiarą w jednego boga a wiarą

w wielu bogów,

wskazuje na mapie Rzym, Kartaginę, Półwysep Apeniński (Italię),

Palestynę i obszary objęte chrześcijaństwem u schyłku starożytności.


podaje rok założenia Rzymu opisanego w legendzie, wyjaśnia, w jakim

celu starożytni Rzymianie budowali drogi i wodociągi,

rozumie znaczenie terminów: prawo rzymskie, prawo XII tablic,

kodeks, Kodeks Justyniana,

31

przedstawia prawo rzymskie jako podstawę współczesnego prawa,

podaje najważniejsze zasady nauki Jezusa z Nazaretu,

zna przyczyny prześladowań chrześcijan w państwie rzymskim,

wymienia symbole pierwszych chrześcijan – chrystogram i rybę, wie,

kim był Konstantyn Wielki,

opisuje okoliczności zmiany sytuacji chrześcijan w państwie rzymski,

w okresie panowania Konstantyna Wielkiego,

umieszcza na linii chronologicznej daty założenia Rzymu, zabójstwa

Juliusza Cezara, ukrzyżowania Jezusa z Nazaretu, wydania edyktu

mediolańskiego i upadku cesarstwa zachodniorzymskiego, a także

określa, w którym wieku odbyły się poszczególne wydarzenia,

omawia różnice między republiką a cesarstwem,

wymienia zasługi Rzymian w dziedzinie architektury i budownictwa,

używając terminów: Forum Romanum, Panteon, Koloseum, akwedukty,

drogi, łuki triumfalne, termy.


zna legendarne początki Rzymu,

wie, że państwo rzymskie najpierw było królestwem, następnie

republiką, a na końcu – cesarstwem,

wymienia grupy tworzące społeczeństwo starożytnego Rzymu,

nazywa poszczególne elementy stroju i uzbrojenia rzymskiego

legionisty,

wskazuje cechy rzymskiego budownictwa,

wie, dlaczego starożytni Rzymianie budowali łuki triumfalne i termy,

objaśnia, w jaki sposób budowano drogi w starożytnym Rzymie,

wymienia osiągnięcia starożytnych Rzymian, z których korzystamy

współcześnie,

rozpoznaje na ilustracjach budowle wznoszone przez starożytnych

Rzymian: akwedukty, łuki triumfalne, amfiteatry.


wyjaśnia znaczenie terminów: Imperium Rzymskie, legionista, języki

romańskie, bazylika, gladiator, prowincja, barbarzyńca, zgromadzenie

ludowe, senat,

tłumaczy, czym jest „Wilczyca kapitolińska”,

omawia drogę państwa rzymskiego do potęgi oraz określa zasięg

terytorialny Imperium Rzymskiego,

omawia genezę chrześcijańskich symboli,

dostrzega związki chrześcijaństwa z religią judaistyczną,

wie, że w czasach późniejszych doszło do podziałów chrześcijaństwa,

wymienia różne odłamy chrześcijaństwa,

wskazuje Watykan jako współczesną siedzibę Kościoła katolickiego,

charakteryzuje różne typy ustroju państwa rzymskiego: królestwo,

republikę, cesarstwo, opisuje grupy tworzące społeczeństwo rzymskie,

porównuje rozrywki starożytnych Greków i Rzymian.


tłumaczy, czym był szlak bursztynowy,

określa znaczenie szlaku bursztynowego dla starożytnych Rzymian,

32

omawia przyczyny i skutki funkcjonowania szlaku bursztynowego,

ocenia dokonania Juliusza Cezara.

WYMAGANIA EDUKACYJNE KLASA V

W poniższej tabeli zestawiono poszczególne poziomy wymagań z konkretnymi ocenami szkolnymi.

poziom K – konieczny

poziom P – podstawowy

poziom R – rozszerzający

poziom D – dopełniający

poziom W – wykraczający

Rozdział I

Polska pierwszych

Piastów

konieczny Uczeń:

wiadomości

- zna daty chrztu Polski i zjazdu gnieźnieńskiego,

- wyjaśnia znaczenie terminów: plemię, gród, drużyna, książę,

- rozumie szczególne znaczenie koronacji Bolesława Chrobrego w dziejach

państwa polskiego,

umiejętności - zna legendy o Lechu, Czechu i Rusie, o Popielu oraz o Piaście,

- rozpoznaje cechy charakterystyczne legendy,

- wskazuje na mapie Gniezno i obszar państwa Mieszka I


wiadomości

- wymienia zajęcia mieszkańców średniowiecznego Gniezna,

- omawia okoliczności, w jakich doszło do ślubu Mieszka I z Dobrawą,

- zna podstawowe fakty z życia świętego Wojciecha,

umiejętności - umieszcza na linii chronologicznej datę chrztu Polski,

- opisuje budowę średniowiecznego grodu na przykładzie Gniezna,

- wskazuje na mapie granice państwa Mieszka I,

- zaznacza na linii chronologicznej daty śmierci biskupa Wojciecha, zjazdu

gnieźnieńskiego oraz koronacji Bolesława Chrobrego,

- przedstawia historię zjazdu gnieźnieńskiego, uwzględniając postacie

świętego Wojciecha, Bolesława Chrobrego i Ottona III


wiadomości

- wymienia narzędzia rolnicze używane przez Słowian,

- podaje lata panowania Mieszka I,

- tłumaczy, jakie były przyczyny i skutki chrztu Polski,

- wie, jaką rolę pełnili duchowni w państwie Mieszka I,

- omawia następstwa misji i męczeńskiej śmierci biskupa Wojciecha,

umiejętności - wskazuje na mapie ziemie polskie zamieszkiwane przez najważniejsze

plemiona słowiańskie w X wieku,

- opowiada o powstaniu i początkach państwa polskiego,

Poziom Ocena

K

K+P

K+P+R

K+P+R+D

K+P+R+D+W

dopuszczająca

dostateczna

dobra

bardzo dobra

celująca

33

- omawia znaczenie przyjęcia chrztu przez Polskę,

- wskazuje na mapie granice państwa polskiego w czasach Bolesława

Chrobrego


wiadomości

- podaje autorów średniowiecznych kronik, które zawierają legendy

o początkach państwa polskiego,

- wie, na czym polegał słowiański obrzęd postrzyżyn,

- omawia zachowane ślady pogańskich wierzeń Słowian,

- wymienia przyczyny i skutki zjazdu gnieźnieńskiego,

- wyjaśnia znaczenie terminów: relikwie, koronacja,

- tłumaczy, czym był Szczerbiec,

- wie, kiedy Orzeł Biały stał się symbolem państwa polskiego,

umiejętności

- charakteryzuje wierzenia mieszkańców ziem polskich przed przyjęciem

chrztu przez Mieszka I,

- potrafi określić przyczyny i skutki przyjęcia chrztu przez Mieszka I,

- ocenia znaczenie bitwy pod Cedynią,

- pokazuje na mapie Gdańsk i ziemie zamieszkiwane przez Prusów,

- przekazuje relację z pobytu Ottona III w Gnieźnie w 1000 roku na podstawie

fragmentów kroniki Galla Anonima,

charakteryzuje politykę zewnętrzną i wewnętrzną Bolesława Chrobrego

wykraczający

Uczeń opanował wiadomości na oceną bardzo dobrą oraz:

wiadomości

- zna pisemną relację Ibrahima ibn Jakuba dotyczącą państwa Mieszka I,

- omawia legendarne początki dynastii Piastów,

- przedstawia stanowisko historyków dotyczące pochodzenia przodków

Mieszka I,

umiejętności

- porównuje przebieg granic współczesnej Polski i państwa Mieszka I,

- opowiada o współczesnym znaczeniu zjazdu gnieźnieńskiego,

- prezentuje postać świętego Wojciecha

Rozdział II

Społeczeństwo

średniowiecza

konieczny Uczeń:

wiadomości

- podaje cechy idealnego rycerza,

- wyjaśnia znaczenie terminu mieszczanie,

umiejętności - opisuje średniowieczny klasztor i tryb życia mnichów, używając wyrazów:

zakon, reguła, ubóstwo,

- charakteryzuje postać świętego Franciszka z Asyżu


wiadomości

- wyjaśnia znaczenie terminów: klasztor, post, skryptorium, kopista, kupiec,

rzemieślnik, cech, burmistrz, samorząd miejski, rynek,

- wie, jak duży wpływ na życie ludzi w średniowieczu miała religia,

- wymienia zabudowania tworzące średniowieczny klasztor,

- rozumie, jaką funkcję pełniły zamki w średniowieczu,

- wymienia główne elementy rycerskiego wyposażenia,

- podaje przykłady zawodów rzemieślniczych wykonywanych

w średniowieczu,

- wymienia grupy ludności żyjące w średniowiecznym mieście,

- wymienia prace polowe wykonywane w epoce średniowiecza,

umiejętności

- rozpoznaje charakterystyczne elementy zamku,

- opisuje średniowieczne miasto,

- wskazuje różnice między losem chłopa a życiem rycerza lub mieszczanina

34


wiadomości

- omawia przejawy średniowiecznej pobożności,

- wie, jaką drogę musiał przejść chłopiec, aby zostać rycerzem,

- wyjaśnia, czym były turnieje rycerskie,

- wie, jaką rolę odgrywali w średniowiecznym mieście burmistrz i członkowie

ławy miejskiej,

- tłumaczy, jaki wpływ na poprawę wydajności pracy chłopów

w średniowieczu miało zastosowanie młyna i pługa,

- wie, jak odżywiali się mieszkańcy średniowiecznej wsi,

umiejętności

- potrafi wskazać różnice między stylami romańskim i gotyckim,

- charakteryzuje grupy ludności żyjące w średniowiecznym mieście


wiadomości

- tłumaczy, na czym polegała praca zakonników w średniowiecznym

skryptorium,

- wie, skąd wzięło się powiedzenie polegać na kimś jak na Zawiszy i co ono

oznacza,

- wymienia elementy kultury rycerskiej i dworskiej,

- podaje przykłady miejsc w Polsce, w których znajdują się obecnie zamki

wzniesione w średniowieczu bądź ich ruiny,

- rozumie pochodzenie nazw współczesnych ulic, na przykład: Szewska,

Garncarska, Tkacka,

- wie, czym była lokacja,

- wyjaśnia znaczenie terminów: sołtys, pług, trójpolówka,

umiejętności - wyjaśnia znaczenie związku frazeologicznego benedyktyńska praca

i tłumaczy, skąd wywodzi się to wyrażenie,

- opisuje wygląd średniowiecznej twierdzy,

- opowiada o roli karczmy w średniowieczu na podstawie tekstu źródłowego

wykraczający


wiadomości

- zna rolę zakonów w czasach współczesnych,

- wie, jakie funkcje pełnią zamki w dzisiejszych czasach,

- przedstawia sposoby spędzania wolnego czasu przez mieszkańców wsi

w średniowieczu,

umiejętności - rozpoznaje na przykładach średniowiecznych budowli takie elementy

architektoniczne, jak: portal, rozeta, apsyda, łuk, sklepienie,

- przekazuje informacje na temat zabytków romańskich i gotyckich

znajdujących się w rodzinnej miejscowości lub regionie,

- wyjaśnia, jaką rolę w sztuce średniowiecznej odgrywała tematyka religijna,

- tłumaczy, na czym polegały i jak przebiegały turnieje rycerskie,

- potrafi wymienić różnice między handlem średniowiecznym

i współczesnym,

- porównuje miasto średniowieczne z miastem współczesnym,

- omawia przebieg procesu lokacji wsi,

- tłumaczy, dlaczego stosowanie trójpolówki pozwalało uzyskać lepsze efekty

niż uprawa ziemi metodą żarową,

- porównuje życie na wsi w średniowieczu i w czasach współczesnych

Rozdział III

Polska i Krzyżacy

konieczny Uczeń:

wiadomości

- zna datę bitwy pod Grunwaldem

umiejętności

- tłumaczy, dlaczego królowi Kazimierzowi nadano przydomek Wielki,

35

- wskazuje na mapie Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie,

- wymienia zasługi Jadwigi dla kultury polskiej


wiadomości

- wymienia najważniejsze osiągnięcia Kazimierza Wielkiego, w tym założenie

Akademii Krakowskiej,

- tłumaczy, w jakich okolicznościach doszło do ślubu Jadwigi i Jagiełły,

- podaje przyczyny i skutki wielkiej wojny z zakonem krzyżackim,

umiejętności - wskazuje na mapie: Pomorze Gdańskie, Małopolskę, Wielkopolskę,

Kujawy, Mazowsze, Śląsk,

- umieszcza na linii chronologicznej daty: koronacji Kazimierza Wielkiego,

założenia Akademii Krakowskiej, wygaśnięcia dynastii Piastów w państwie

polskim,

- wskazuje na mapie Kraków oraz obszar Królestwa Polskiego za panowania

Kazimierza Wielkiego,

- wyjaśnia sens powiedzenia: Kazimierz Wielki zastał Polskę drewnianą,

a zostawił murowaną,

- przedstawia okoliczności objęcia polskiego tronu przez Jadwigę


wiadomości

- opowiada, kim był Mikołaj Wierzynek,

umiejętności

pokazuje na mapie terytorium państwa zakonu krzyżackiego oraz Malbork,

- opowiada o uczcie u Wierzynka,

- ocenia, czy ostatniemu władcy z dynastii Piastów słusznie nadano

przydomek Wielki,

- umieszcza na linii chronologicznej daty: zawarcia unii polsko-litewskiej

w Krewie, bitwy pod Grunwaldem, podpisania I i II pokoju toruńskiego,

- podaje przyczyny i skutki zawarcia unii polsko-litewskiej w Krewie,

- omawia przebieg bitwy pod Grunwaldem,

- wymienia najważniejsze dokonania Władysława Jagiełły i Kazimierza

Jagiellończyka


wiadomości

- wyjaśnia znaczenie terminu unia,

umiejętności - wymienia czynniki, które umożliwiły ponowne scalenie ziem polskich,

- omawia politykę wewnętrzną i zewnętrzną Kazimierza Wielkiego,

- określa na podstawie drzewa genealogicznego pokrewieństwo łączące

przedstawicieli dynastii Piastów i Andegawenów,

- tłumaczy, jakie znaczenie miało dla Polski odzyskanie Pomorza Gdańskiego

w 1466 roku

wykraczający


wiadomości

- wyjaśnia znaczenie terminów: Prusy, zakon krzyżacki, wielki mistrz,

- dostrzega negatywne skutki rozbicia dzielnicowego,

- tłumaczy, w jakich okolicznościach powstał zakon krzyżacki,

- wie, dlaczego Konrad Mazowiecki sprowadził Krzyżaków do Polski,

- wymienia przyczyny konfliktu polsko-krzyżackiego,

- omawia skutki sprowadzenia Krzyżaków do Polski,

- wie, jakie skutki przyniosła Polsce utrata Pomorza Gdańskiego,

- wymienia nazwy obszarów współczesnej Polski, na których można znaleźć

ślady obecności Krzyżaków,

- wie, kim byli templariusze i zna opowieść o ich legendarnym skarbie,

umiejętności

36

- umieszcza na linii chronologicznej daty: sprowadzenia Krzyżaków do Polski,

podboju Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków, koronacji Władysława

Łokietka, bitwy pod Płowcami,

- ocenia rolę Władysława Łokietka w procesie zjednoczenia państwa

polskiego,

- wskazuje na mapie dzielnice należące do Królestwa Polskiego w chwili

śmierci Władysława Łokietka,

- tłumaczy, dlaczego koronacja Władysława Łokietka miała tak duże

znaczenie dla Polski,

- ocenia politykę prowadzoną przez Krzyżaków oraz ich działalność na

podbitych terenach,

- pozyskuje z różnych źródeł informacje o zamku w Malborku,

- porównuje sposoby prowadzenia polityki zagranicznej stosowane przez

Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego,

- porównuje przebieg dwóch wojen polsko-krzyżackich w XV wieku i ocenia

znaczenie tych konfliktów w polskiej historii,

- opowiada, czym zajmują się współczesne bractwa rycerskie

Rozdział IV

Europejczycy

odkrywają świat

konieczny Uczeń:

wiadomości

- rozumie przełomowe znaczenie roku 1492 w dziejach Europy i świata,

- wie, jaką rolę w okresie wielkich odkryć geograficznych odegrał Krzysztof,

- tłumaczy, na czym polegało przełomowe odkrycie Mikołaja Kopernika,

umiejętności - umieszcza na linii chronologicznej datę odkrycia Ameryki przez Krzysztofa

Kolumba,

- pokazuje na mapie trasę pierwszej wyprawy dalekomorskiej Krzysztofa

Kolumba,

- tłumaczy teorię Mikołaja Kopernika w kontekście powiedzenia: Wstrzymał

Słońce, ruszył Ziemię


wiadomości

- podaje przyczyny odkryć geograficznych w XV i XVI stuleciu,

- wyjaśnia znaczenie terminów: karawela, Nowy Świat, Indianie, broń palna,

konkwistador,

umiejętności

- opowiada, co wydarzyło się w roku 1492, używając terminów: karawela,

Nowy Świat, Indianie, broń palna,

- opowiada o życiu Mikołaja Kopernika, używając wyrażeń: uczony,

astronom, odkrycie naukowe


wiadomości

- zna najważniejsze dokonania Bartłomieja Diaza, Vasco da Gamy

i Ferdynanda Magellana,

- wymienia skutki odkryć geograficznych dla mieszkańców Europy i Ameryki,

- wie, dlaczego Leonarda da Vinci zalicza się do czołowych postaci epoki

renesansu,

- wyjaśnia znaczenie terminów renesans i humanism,

umiejętności

- wskazuje na mapie lądy odkryte w XV i XVI wieku przez Europejczyków

oraz trasy wypraw odkrywczych podjętych przez Bartłomieja Diaza, Vasco da

Gamę i Ferdynanda Magellana,

- wyjaśnia, dlaczego Kolumb nazwał mieszkańców Ameryki Indianami,

- omawia różnice w postrzeganiu ludzkiego życia w średniowieczu

i renesansie,

- rozpoznaje charakterystyczne cechy budowli renesansowych

37


wiadomości

- zna datę wynalezienia ruchomej czcionki przez Jana Gutenberga,

- rozumie myśl Terencjusza: Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi

obce,

- podaje przykłady najważniejszych dzieł renesansowych,

umiejętności - tłumaczy na podstawie tekstu źródłowego, w jaki sposób Krzysztof Kolumb

zdobył zaufanie Indian,

- opisuje wygląd XV-wiecznego okrętu,

- charakteryzuje życie na statku w XV wieku,

- wyjaśnia, jak średniowieczni mieszkańcy Europy wyobrażali sobie świat,

- tłumaczy, jaki wpływ miały odkrycia geograficzne na wyobrażenia ludzi

o świecie

wykraczający


wiadomości

- wie, kim byli Hernan Cortez i Francisco Pizarro,

- wie, skąd współcześnie czerpiemy wiedzę o Wszechświecie,

- zna teorie dotyczące tego, kto dotarł do Ameryki przed 1492 rokiem,

umiejętności

- ocenia znaczenie wypraw odkrywczych dla Europejczyków i ludów

zamieszkujących Amerykę,

- formułuje wnioski dotyczące niewolnictwa i wyraża swoją opinię na ten

temat,

- pozyskuje z różnych źródeł informacje o Krzysztofie Kolumbie oraz tworzy

notatkę na temat tej postaci,

- ocenia wpływ wynalazku Jana Gutenberga na zmianę światopoglądu ludzi na

przełomie średniowiecza i renesansu,

- sporządza notatkę na temat wybranego twórcy renesansowego na podstawie

zgromadzonych informacji

Rozdział V

W

Rzeczypospolitej

szlacheckiej

konieczny Uczeń:

wiadomości

- wyjaśnia znaczenie terminów: dwór, paź, komnata, arras,

- wie, którzy władcy panowali w Rzeczypospolitej w okresie rozkwitu polskiej

kultury,

- wie, jakie znaczenie miał spław wiślany dla rozwoju handlu zbożemw XVI

wieku,

- podaje najważniejsze postanowienia unii lubelskiej,

- zna datę pierwszej wolnej elekcji,

- rozumie znaczenie terminu potop szwedzki,

- wyjaśnia, na czym polegała wojna podjazdowa,

umiejętności

- wskazuje na mapie terytorium Rzeczypospolitej Obojga Narodów i miejsce

zawarcia unii polsko-litewskiej w 1569 roku,

- pokazuje na mapie państwa, z którymi Rzeczpospolita prowadziła wojny

w XVII wieku


wiadomości

- wymienia najważniejszych przedstawicieli polskiego renesansu,

- wyjaśnia znaczenie terminów: sejm, sejmik, pospolite ruszenie, szlachta,

przywilej, poseł, herb,

- tłumaczy, dlaczego rycerstwo przekształciło się w szlachtę,

- rozumie znaczenie terminu demokracja szlachecka,

- omawia funkcje poszczególnych zabudowań gospodarczych wchodzących

w skład folwarku szlacheckiego,

- omawia przyczyny i skutki zawarcia unii lubelskiej,

38

- wie, jak nazywał się pierwszy polski władca elekcyjny,

- wymienia postanowienia Artykułów henrykowskich,

- zna przyczyny kryzysu państwa polsko-litewskiego w XVII wieku,

umiejętności - ocenia znaczenie hołdu pruskiego w dziejach Rzeczypospolitej,

- rozpoznaje takie elementy architektoniczne, jak: loggia, arkady, attyka,

- potrafi opisać wygląd tradycyjnego stroju szlacheckiego,

- o

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA · 2015. 6. 10. · 2 Przedmiotowy system oceniania z historii i...

Documents

Transcript of PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA · 2015. 6. 10. · 2 Przedmiotowy system oceniania z historii i...