Program warsztatów „Przedstawiciele różnych wyznań jako ... · słonia) oraz prosi, by każda...

Scenariusz powstał w ramach projektu Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka Weź kurs na wielokulturowość. Edukacja na temat praw człowieka i wielokulturowości kluczem do budowania otwartego społeczeństwa przyjmującego obywateli państw trzecich. Projekt jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu na rzecz Integracji Obywateli Państw Trzecich oraz budżetu państwa. Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za treści umieszczone w scenariuszu. Copyright © Helsińska Fundacja Praw Człowieka 2013

Program warsztatów „Przedstawiciele różnych wyznań jako pacjenci – kompetencje

kulturowe w opiece zdrowotnej”

Oprac. Małgorzata Nagórska

Warszawa, 2013

Celem głównym zajęć jest rozbudzenie zainteresowania uczestników i uczestniczek warsztatów wielokulturowością w kontekście medycznym,

zapoznanie ich ze zwyczajami osób wyznających wybrane religie, które są potencjalnymi podopiecznymi placówek ochrony zdrowia, oraz

uwrażliwienie na potrzeby osób odmiennych kulturowo. Podczas zajęć osoby uczestniczące poznają charakterystykę pięciu wielkich religii.

Po zakończeniu zajęć osoba uczestnicząca:

zna podstawowe podobieństwa i różnice pomiędzy wielkimi religiami: judaizmem, islamem, buddyzmem, hinduizmem, chrześcijaństwem,

rozumie potrzeby pacjentów/tek wynikające z przynależności do określonej grupy religijnej,

umie nawiązywać bardziej konstruktywny i efektywny dialog z pacjentami/tkami odmiennymi kulturowo.

utrwalenie pojęć: osoba odmienna kulturowo, religia,

nowe pojęcia: kompetencje kulturowe, wrażliwość kulturowa

OP – osoba/y prowadząca/e

OU – osoba/y uczestnicząca/e


Przebieg/treści programowe (opis szczegółowy) Czas Metody Niezbędne materiały

WPROWADZENIE

1. Autoprezentacja osoby prowadzącej.

2. Przedstawienie się osób uczestniczących – w parach każda osoba opisuje

sąsiada/kę): Proszę w parach opowiedzieć o sobie nawzajem o sobie wg

schematu:

a. Mam na imię…

b. Mieszkam w …

c. Jestem … i pracuję w …

d. W wolnych chwilach najchętniej …

e. Na wyspę bezludną zabrałbym/zabrałabym…

f. Gdybym nie był/a tym kim jestem, byłbym/byłabym…

3. Kontrakt – spisanie umowy dotyczącej zachowania się i zasad współpracy

na warsztatach.

4. Oczekiwania. Proszę powiedzieć, czego oczekujecie po tych warsztatach?

OP spisuje oczekiwania, a po wszystkich wypowiedziach odnosi się do nich

i omawia cel warsztatów.

Celem zajęć jest zapoznanie OU ze zwyczajami osób wyznających wybrane

religie, które są potencjalnymi podopiecznymi placówek ochrony zdrowia oraz

uwrażliwienie na potrzeby osób odmiennych kulturowo. Podczas zajęć OU

poznają także charakterystykę pięciu wielkich religii. Pracownicy ochrony

zdrowia na co dzień pomagają ludziom w utrzymaniu zdrowia i w walce

z chorobą, towarzyszą przy narodzinach i śmierci. Wiedza medyczna już od

dawna przestała wystarczać w ich pracy. Dzisiaj konieczna jest wiedza

interdyscyplinarna, wnosząca nową jakość w opiekę medyczną, z zakresu

socjologii, psychologii, etyki, prawa itp. Nasze warsztaty mają nam uświadomić

60 min.

praca w parach,

praca w grupach

nalepki na imiona,

kolorowe pisaki,

flipchart


potrzeby osób odmiennych kulturowo oraz to, że czasami niewielki wysiłek

z naszej strony znacząco poprawi ich samopoczucie, co bez wątpienia ma

wpływ na zdrowie. Moim (OP) osobistym celem jest zainteresowanie Was

wielokulturowością w medycynie, dyscypliną, która dynamicznie się rozwija

i która stara się wychodzić naprzeciw pacjentom/pacjentkom odmiennym

kulturowo. Chcę podkreślić przy tym, że wielokulturowość to nie tylko

odmienna kultura czy religia. Odmienność kulturowa odnosi się do każdego

niemal wymiaru: wieku, płci, orientacji seksualnej, pochodzenia, wykształcenia

itp. Wiedza z zakresu wielokulturowości jest coraz bardziej niezbędna w pracy

personelu służb medycznych i bez niej nie można dziś sobie wyobrazić

profesjonalnej opieki medycznej.

Przerwa 15 min.

Moduł I. Pięć wielkich religii: Judaizm, Islam, Buddyzm, Hinduizm,

Chrześcijaństwo.

OP dzieli OU na 5 grup (prosi, by odliczyć do pięciu i usiąść w grupach zgodnie

z numerami). Każda grupa otrzymuje kartkę A4 z nazwą jednej z pięciu religii.

OP prosi, aby każda grupa wpisała jedno określenie, skojarzenie, jakie kojarzy

jej się z daną religią i przekazała kartkę dalej. Kartki krążą aż do wyczerpania

się pomysłów OU. OP monitoruje sytuację i kończy zadanie, gdy widzi, że

grupy nie są już aktywne. Reprezentant/ka każdej grupy odczytuje słowa

zapisane na kartce, którą ma dana grupa. OU mogą dopytywać, dopowiadać,

podsumowywać. Na koniec OP przedstawia wykład dotyczący wymienionych

religii. Po wykładzie zaprasza OU do dyskusji, zadając np. takie pytania:

Czy taka wiedza jest przydatna w pracy z pacjentem/ką?

Które elementy religii/ wyznawania religii/ kultu są istotne?

Czy zauważyliście jakieś podobieństwa pomiędzy poznanymi religiami?

Co jest trudniejsze/łatwiejsze – budowanie relacji na zasadzie

105min.

metoda „gorących

kartek”,

mini-wykład

dyskusja

kolorowe kartki,

kolorowe pisaki,

taśma klejąca,

komputer,

rzutnik.


poszukiwania podobieństw czy różnic? Dlaczego?

Czy rozumienie specyfiki różnych wyznań i religii może się przydać w

pracy? W jakich sytuacjach?

Obiad 30 min.

Moduł II. Przedstawiciel/przedstawicielka mniejszości religijnej jako

pacjent/pacjentka. Dieta zróżnicowana kulturowo/ze względów religijnych.

1. Ćwiczenie: „Jakie to zwierzę?” Grupa zostaje podzielona na 5 zespołów (prośba o odliczenie do pięciu

i utworzenie 5 zespołów (jedynki, dwójki, trójki…).

Wyobraźcie sobie, że znajdujecie się w ciemnym pokoju. W pokoju znajduje się

pewne zwierzę. Za chwilę rozdam Wam opis tego zwierzęcia. Opisy są pewnego

rodzaju sprawozdaniem osób, które miały okazję być w pokoju i dotknąć

zwierzęcia. Spróbujcie odgadnąć, co to za zwierzę.

OP podaje zasadę, że zespoły sobie nie podpowiadają i nie wymieniają się

informacjami. Każdy zespół otrzymuje kartkę z zagadką (załącznik 1). Na

każdej kartce znajduje się inny opis (OU tego nie wiedzą). Następnie

w zespołach OU próbują rozwiązać zagadkę (ok. 5 min.). W dalszej kolejności

poszczególne zespoły przedstawiają swoje propozycje rozwiązania na forum.

Na zakończenie OP udziela poprawnej odpowiedzi (np. może posiadać obrazek

słonia) oraz prosi, by każda grupa odczytała swój opis zagadki.

Na zakończenie OP prosi reprezentantów/ki poszczególnych grup o ich

refleksje na temat ćwiczenia:

Czy trudno było zgadnąć, jakie to zwierzę?

Co pomagało, co utrudniało? Dlaczego są tak różne odpowiedzi?

W jaki sposób ludzie postrzegają (przez jakie pryzmaty)?

Czy odnosi się to do naszego postrzegania innych osób – poprzez co

90 min.

praca w grupach,

praca na forum,

dyskusja,

prezentacje

załącznik 1 –

opisy/zagadki,

flipchart,

kolorowe kartki,

kolorowe pisaki,

taśma samoprzylepna;

załącznik 2 – opisy

zadań „przez żołądek do

serca”


„widzimy” (i oceniamy) innych?

OP podsumowując zwraca uwagę, że postrzeganie ludzi zależy od perspektywy,

wiedzy i stereotypów, co nie zawsze jest zgodne z rzeczywistością. Stereotypy

zafałszowują rzeczywistość, co może przeszkadzać w kontakcie z innymi

ludźmi, co ma szczególne znaczenie w sytuacjach zawodowych, gdy nasza

praca jest służbą publiczną.

/Źródło: Izabela Kołodziejczyk-Olczak (red.), Chcesz Lepiej nauczać? Doskonalenie

kwalifikacji nauczycieli i trenerów, LA* PE * CO – Laboratorium Kompetencji Społecznych.

Podnoszenie kwalifikacji nauczycieli i trenerów, Łódź 2011, s. 22. Autorką ćwiczenia jest Marta

Łuczak/

2. Ćwiczenie: „Przez żołądek do serca”

OP dzieli grupę na cztery zespoły – odliczenie do czterech i prośba, by OU

usiadły zgonie z numerami.

OP rozdaje OU zadania (załącznik 2), równocześnie tłumacząc: Macie za

zadanie przygotować menu na cały dzień dla swoich gości, biorąc pod uwagę,

ze obiad zjecie w najbliższej restauracji. W załączeniu macie menu. (uwaga: OP

powinna przygotować kilka zestawów menu z pobliskich barów restauracji)

Na zakończenie przedstawiciel/ka każdej grupy przedstawia propozycje menu

i dzieli się odczuciami i spostrzeżeniami na ten temat. Wykonane ćwiczenie

pozwoli na praktyczne zmierzenie się z problemem osób stosujących różną

dietę wynikającą z wyznawanej religii oraz utrwalenie wiedzy na temat diet

związanych z religią. Należy zadać OU pytanie o zastosowanie wiedzy

w praktyce zawodowej – czy trudno byłoby wdrożyć przepisy diet

zw. z określonym wyznaniem, które właśnie poznaliśmy, w praktyce szpitalnej?

Dlaczego tak, dlaczego nie? Co stoi temu na przeszkodzie? Czy są jakieś stereotypy

dotyczące żywienia związanego z wyznawaną religią, które znamy i które mogą


przeszkadzać – przez które ignorujemy te zakazy i nakazy żywieniowe albo

umniejszamy ich znaczenie? Na koniec wspólne poszukiwanie rozwiązania

problemu dostosowywania posiłków szpitalnych do diet pacjentów różnych wyznań.

/Ćwiczenie zostało zainspirowane autorskim ćwiczeniem przygotowanym przez Annę Huk,

uczestniczkę i absolwentkę Kursu trenerskiego „Weź kurs na wielokulturowość” realizowanego

w latach 2011-2012/

Przerwa 15 min.

Moduł III. Dobre praktyki wobec pacjentów/pacjentek odmiennych

kulturowo. Opracowanie standardu.

OU należy podzielić na 4 grupy (odliczenie do czterech, praca w grupach zgodnie

z numerami). Każda grupa opisuje w formie plakatu jeden z problemów

dotyczących pacjentów/pacjentek odmiennych kulturowo. Obszary problemowe:

1. Dieta.

2. Praktyki religijne.

3. Stereotypy związane z wyglądem i zachowaniem, stylem bycia.

4. Komunikacja.

Zasady tworzenia plakatu. Pole plakatu podzielone jest na 4 obszary części:

1. Jak jest? – opis aktualnego stanu. 2. Jak powinno być? – informacje

o stanie idealnym.

3. Dlaczego nie jest tak, jak powinno

być? – informacje dot. przyczyn

rozbieżności między stanem

aktualnym a idealnym.

4. Co zrobić, aby poprawić stan

faktyczny? – wnioski, rozwiązania

problemów.

Podsumowanie:

Na zakończenie przedstawiciel/ka każdej grupy przedstawia wypracowany

plakat. Po omówieniu poszczególnych plakatów OU zwraca uwagę na punkt 2.

135 min.

metaplan,

burza mózgów,

praca

indywidualna,

praca w grupach,

dyskusja,

praca na forum,

prezentacje

flipchart,

kolorowe kartki,

kolorowe pisaki,

post-ity.


Jako przykłady dobrej praktyki (czy w rzeczywistości funkcjonują takie

rozwiązania, gdzieś istnieje „stan idealny”?) i punkt 4., gdzie są propozycje

rozwiązań (czy mogą one posłużyć jako bodziec do dalszego działania, czy ich

wprowadzenie jest możliwe, realne, w jaki sposób – co rzeczywiście możemy

zrobić, gdy wrócimy następnego dnia do swojej placówki?).

OP zachęca, by OU dzieliły się refleksjami dotyczącymi tego, czy praktyki

stosowane w placówkach medycznych wychodzą naprzeciw potrzebom

pacjentów/pacjentek odmiennych kulturowo. OP proponuje pytania do dyskusji:

Czy w waszych miejscach pracy stosuje się jakieś procedury dotyczące

omawianych obszarów problemowych?

Jak sobie radzicie, gdy pojawiają się jakieś trudności?

Czy Waszym zdaniem powinno się zadbać o potrzeby pacjentów/pacjentek

wynikające z odmienności? Dlaczego?

Czy realizacja tych potrzeb pomaga czegoś szczególnego w pracy

i kontakcie z pacjentem/tką odmiennymi kulturowo, wyznającymi różne

religie? Czego? Czy warto podejmować taki wysiłek? Dlaczego tak/nie?

Warto zapisać na flipcharcie odpowiedzi na pytanie 2. i poświęcić staraniom

OU więcej uwagi, docenić je.

Po dyskusji OP prosi grupę, aby wspólnie wypracować mierniki dla

standardów opieki nad pacjentami/kami odmiennymi kulturowo/wyznawcami

różnych religii wg obowiązującego schematu:

1. Kryterium struktury – wskaźniki umożliwiające ocenę warunków technicznych

i organizacyjnych oraz niezbędnych zasobów, które umożliwiają odpowiedź na

pytanie: Co musi być zapewnione do osiągnięcia standardu?

2. Kryterium procesu – mierniki określające działania oraz interakcje między

osobami dostarczającymi opiekę/usługę a osobami z niej korzystającymi; dają

odpowiedź na pytania: Co trzeba robić i jak trzeba robić, aby osiągnąć standard?


3. Kryterium wyniku – mierniki określające rezultat końcowy dostarczonej opieki/

usługi, daje odpowiedź na pytanie: Co chcemy osiągnąć za pomocą standardu?

OP prosi, by każda osoba chwilę się zastanowiła nad takimi wskaźnikami,

a następnie proponuje pracę metodą burzy mózgów. OP zapisuje na 3 osobnych

kartkach odpowiedzi OU. Dopytuje, doprecyzowuje tak, by odpowiedzi były

możliwie konkretne. Efektem pracy ma być gotowy standard, który można

będzie zastosować w praktyce zawodowej. OU wspólnie zastanawiają się, czy

możliwe będzie jego zastosowanie w praktyce.

UWAGA: Możliwa także modyfikacja – OP rozdaje post-ity w 3 różnych kolorach.

Każda OU zapisuje samodzielnie kryteria/mierniki, a następnie zawiesza je na

osobnych kartkach flipchart. Gdy wszystkie osoby zawieszą swoje odpowiedzi, OP je

odczytuje, grupuje, nazywa i zapisuje jako element standardu. Cd. jak wyżej.

Podsumowanie

OP w podsumowaniu może podkreślić: Jak się okazuje wiedza z zakresu

wielokulturowości, dotycząca różnych wyznań i związanych z nimi nakazów

i zakazów, stereotypów itp. jest bardzo potrzebna w pracy w opiece zdrowotnej,

gdyż pomaga w lepszym zrozumieniu i realizowaniu potrzeb pacjentów

i pacjentek o specjalnych potrzebach np. dietetycznych czy religijnych. Jako

przedstawiciele i przedstawicielki zawodów medycznych wiemy, że dobre

samopoczucie przyspiesza proces leczenia i rekonwalescencji, dlatego warto

rozpowszechniać szkolić personel szpitali i przychodni.

OP prosi OU o krótką wypowiedź: co zabierasz ze sobą z dzisiejszego spotkania

i jak to doświadczenie wykorzystasz w swojej pracy?

OP rozdaje ankiety ewaluacyjne.

30 min.

Łączny czas: 8h


LITERATURA

a. uzupełniające źródła informacji dla OP

1. Majda A., Zalewska-Puchała J., Ogórek-Tęcza B. (red.): Pielęgniarstwo trans kulturowe, PZWL Warszawa 2009.

2. Krajewska-Kułak E., Wrońska I., Kędziora-Kornatowska K. (red.): Problemy wielokulturowości w medycynie, Wydawnictwo Lekarskie

PZWL Warszawa, 2010.

3. Klöcker M., Tworuschka U. i M.: Etyka wielkich religii, Wydawnictwo Verbinum, Warszawa 2002.

4. Kramer K. P.: Śmierć w różnych religiach świata, Wydawnictwo WAM, Kraków 2007.

5. Poznańska S. Płażewska-Żywko L.: Wybrane modele pielęgniarstwa, Wydawnictwo CMUJ Kraków 2001.

6. Izabela Kołodziejczyk-Olczak (red.), Chcesz Lepiej nauczać? Doskonalenie kwalifikacji nauczycieli i trenerów, LA*PE*CO –

Laboratorium Kompetencji Społecznych. Podnoszenie kwalifikacji nauczycieli i trenerów, Łódź 2011.

b. uzupełniające źródła informacji dla uczestników

1. Janus B., Istota Pielęgniarstwa transkulturowego Madeleine Leininger, (w: Górajek-Jóźwik J. (red.): Filozofia i teorie Pielęgniarstwa,

Wydawnictwo Czelej, Lublin 2007, s. 359-370.

2. Kramer K. P.: Śmierć w różnych religiach świata, Wydawnictwo WAM, Kraków 2007.

3. Janus B.; Szalczyńska K.: Opieka transkulturowa, Pielęgniarstwo 2000, 1998, nr 3-4, s. 13-15.

4. Janus B., Szalczyńska K.: Transkulturowy model pielęgnowania, Pielęgniarstwo 2000, 1997, nr 5, s. 15-17.

5. Szulc W.: Etnopielęgniarstwo, Pielęgniarstwo 2000, 1999, nr2, s. 34-36.

6. Lalak D.: Migracja uchodźstwo wielokulturowość - Zderzenie kultur we współczesnym świecie, Wydawnictwo akademickie Żak, 2007.


Załącznik 1. ĆWICZENIE: Jakie to zwierzę? Opisy-zagadki dla każdego zespołu:

OPIS ODPOWIEDŹ

Zespół I „Coś twardego, podłużnego, ok.3 m, ostre zakończenie, o nie zbyt dużej średnicy. słoń (kość słoniowa)

Zespół II „Czuję oddech zwierzęcia, coś podłużnego, jest zakończone dwoma wyrostkami. słoń (trąba)

Zespół III „Duża powierzchnia, do 1,5 m długości. Gdy zwierze się porusza odczuwam lekki wiatr. słoń (uszy)

Zespół IV „Coś o kształcie kolumny lub filaru, na spodzie coś miękkiego i delikatnego. Gdy zwierzę się

porusza robi to bezszelestnie.

słoń (stopy/nogi)

Zespół V „Ogromna powierzchnia, wyczuwam pomarszczenia i szczątkowe owłosienie. Skóra jest gruba,

marszczona skóra o grubości 2–4 cm

słoń (tułów)


Załącznik 2. ĆWICZENIE: „Przez żołądek do serca” – karty zadań

Grupa 1. gości przyjaciół – wyznawców judaizmu (ortodoksyjnych).

Żywność dozwolona do spożycia jest określana jako koszerna (kaszer). Natomiast nieczyste, trefne pożywienie obejmuje:

- mięso zwierząt nieparzystokopytnych (wielbłądy) lub nieprzeżuwających (świnie, zające, króliki),

- stworzenia wodne nie posiadające płetw i łusek (kraby, raki, krewetki, węgorze),

- krew,

- owady (z wyjątkiem niektórych latających, np. szarańczy) i robaki,

- większość ptaków i jaj od nich pochodzących,

- mleko od zwierząt wymienionych wyżej,

- owoce z drzew mających nie więcej niż trzy lata.

Nie wolno jeść mięsa zwierząt, które nie zostały zabite w sposób rytualny przez wykwalifikowanego rzeźnika, albo które padły i których

wnętrzności nie zostały skrupulatnie sprawdzone. Z innych przepisów: nie wolno spożywać mięsa razem z mlekiem. Ortodoksyjni Żydzi mają

dwa komplety garnków, naczyń stołowych, sztućców i zmywarek), a między spożyciem potrawy mięsnej i mlecznej winien minąć stosowny

czas.

Zadanie dla grupy: Przygotować menu na cały dzień dla gości, biorąc pod uwagę, ze obiad zjecie w najbliższej restauracji (załączone menu).

Na zakończenie przedstawiciel/ka każdej grupy przedstawi propozycje menu.

Grupa 2. gości przyjaciół – wyznawców hinduizmu (braminów)

Bramini to jedna z kast w Indiach. Bramini są często kapłanami, są też ścisłymi wegetarianami (nie jedzą mięsa i ryb), unikają czosnku i cebuli,

a także jajek i wszelkich składników, które działają jak afrodyzjaki lub mogą wpływać na świadomość.



Grupa 3. gości przyjaciół – wyznawców buddyzmu (mnichów buddyjskich)


W buddyzmie otacza się zwierzęta szczególnym szacunkiem i współczuciem, dlatego buddyści są w większości wegetarianami, a niektórzy

weganami tj. unikają wszystkich produktów pochodzenia zwierzęcego, nabiału, miodu alkoholu, i niektóych przypraw (pieprz, czosnek, papryka,

szczypior).



Grupa 4 gości przyjaciół – wyznawców islamu

Muzułmanie jedzą to co jest „halal” (nakazane). Przeciwieństwem tych produktów są produkty „haram” (zabronione).

Haram to: krew, wieprzowina i jej pochodne, padlina, alkohol. Muzułmanie mogą spożywać inne rodzaje mięsa po warunkiem, że zwierzę

zostało ubite rytualnie (posiada certyfikat halal). W krajach niemuzułmańskich, gdzie trudno o taki certyfikat niektórzy decydują się na jedzenie

mięsa innego niż wieprzowina.



Program warsztatów „Przedstawiciele różnych wyznań jako ... · słonia) oraz prosi, by każda...

Documents

Transcript of Program warsztatów „Przedstawiciele różnych wyznań jako ... · słonia) oraz prosi, by każda...