���� ������� ��� ��� ���� ���� �

Tomasz Małkowski Jacek Rześniowiecki

PROGRAM NAUCZANIA HISTORII

W GIMNAZJUM

W KLASACH I–III

���� ������� ��� ��� ���� ���� �

WPROWADZENIE

Niniejszy program, przeznaczony dla III etapu edukacyjnego (klasy I–III gimnazjum),

jest propozycją realizacji podstawy programowej kształcenia ogólnego dla gimna-

zjów (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r.). Do

programu dostosowano komplet podręczników i materiałów dydaktycznych z serii

„Podróże w czasie”, wydanych przez Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe.

Program opiera się na następujących założeniach:

♦ W nauczaniu historii należy położyć nacisk na przedstawienie procesów histo-

rycznych, a nie poszczególnych wydarzeń. Prezentacja tych ostatnich służy głów-

nie zrozumieniu procesu historycznego.

♦ Uczniowie są w stanie poznawać zagadnienia historyczne, którymi zajmują się

profesjonalni historycy — pod warunkiem że zostaną one przedstawione w spo-

sób ciekawy i adekwatny do możliwości poznawczych uczniów.

♦ W myśl zapisów podstawy programowej uczniowie poznają dzieje w porządku

chronologicznym. Jednak stałym elementem nauczania są też zagadnienia prze-

krojowe, np. położenie kobiet w różnych krajach i epokach.

♦ Praca ze źródłami historycznymi — zwłaszcza tekstami źródłowymi i materiałami

ikonograficznymi — stanowi nieodzowny element nauki historii.

♦ Uczniowie powinni poznawać historię w sposób aktywny, ze świadomością celo-

wości i przydatności nauki tego przedmiotu.

Uwzględniając powyższe założenia, przyjęliśmy, że:

Treści nauczania w klasach I–III gimnazjum obejmują historię Polski na tle najważ-

niejszych wydarzeń oraz procesów dziejowych Europy i świata, tak jak przewiduje

to podstawa programowa kształcenia ogólnego dla gimnazjów. Zarazem konsekwent-

nie prezentowane są zagadnienia przekrojowe, istotne dla możliwie pełnego obrazu

przeszłości — takie jak rola klimatu i warunków naturalnych, formy ustrojowe, życie

codzienne, sytuacja kobiet, wychowanie dzieci, szkoła, postęp techniczny, kultura.

WPROWADZENIE 3

���� ������� ��� ��� ���� ���� �

Choć znajomość faktografii jest na tym etapie nauki potrzebna, nie ona jest naj-

ważniejsza. Zależy nam przecież na wychowaniu aktywnego, świadomego swych praw

i obowiązków człowieka, który będzie się umiał odnaleźć w stawiającym coraz wyższe

wymagania świecie. Dlatego uczniowie powinni — samodzielnie czy pod kierunkiem

nauczyciela — raczej wyciągać wnioski z poznanych faktów historycznych, niż uczyć

się ich na pamięć. Osiągnięciu tego celu służą zarówno wspomniane wyżej zagadnie-

nia przekrojowe, jak i tematy powtórzeniowe, które mają ukazać związek przeszłości

z teraźniejszością.

Program jest dostosowany do dwóch godzin nauki przedmiotu w tygodniu, tj. 180 go-

dzin dydaktycznych w cyklu nauczania. Nauczyciel zrealizuje część programu zapla-

nowaną dla każdej klasy w ciągu 60 godzin dydaktycznych w roku szkolnym: 48 jed-

nostek lekcyjnych należy poświęcić na realizację treści nauczania, natomiast 12 godzin

dydaktycznych (tzw. godziny do dyspozycji nauczyciela) powinno się przeznaczyć na

dodatkowe zajęcia utrwalające.

W porównaniu z naszym poprzednim programem ten program daje nauczycielowi

czas na staranniejsze omówienie wybranych zagadnień i lekcje powtórzeniowe. Ina-

czej podzieliliśmy treści nauczania: klasa I obejmuje starożytność i średniowiecze

powszechne, klasa II — historię Polski od początków państwa do czasów saskich oraz

wybrane zagadnienia z dziejów powszechnych, klasa III — historię Polski i powszechną

od czasów oświecenia do zakończenia I wojny światowej. Jesteśmy przekonani, że taki

rozkład materiału umożliwi nauczycielowi pełną realizację programu.

���� ������� ��� ��� ���� ���� �

CELE EDUKACYJNE

Cele ogólne

Po zakończeniu nauki historii w gimnazjum uczeń:

♦ porządkuje i sytuuje w czasie wydarzenia, zjawiska oraz procesy historyczne,

♦ ustala związki poprzedzania, równoczesności i następstwa,

♦ dostrzega zmiany w życiu społecznym,

♦ dostrzega ciągłość w rozwoju kulturowym i cywilizacyjnym,

♦ wyszukuje i porównuje informacje z różnych źródeł oraz formułuje wnioski naich podstawie,

♦ w narracji historycznej dostrzega warstwę informacyjną, wyjaśniającą i ocenia-jącą,

♦ wyjaśnia związki przyczynowo-skutkowe analizowanych wydarzeń, zjawisk i pro-cesów historycznych,

♦ interesuje się przeszłością,

♦ zna pojęcia niezbędne do zrozumienia współczesnego życia politycznego, spo-łecznego, gospodarczego i kulturalnego,

♦ rozumie i poprawnie interpretuje źródła historyczne,

♦ zna dzieje Polski i łączy je z dziejami Europy i świata;

♦ zna wkład Polski do kultury europejskiej oraz wpływ Europy na kulturę Polski,

♦ okazuje szacunek i przywiązanie do własnego państwa i rodzimej kultury, a takżeszacunek i tolerancję dla innych państw i kultur,

♦ zna i akceptuje wartości ogólnoludzkie, sprzyjające wychowaniu prawego czło-wieka i aktywnego, świadomego swych praw i obowiązków obywatela,

♦ wyjaśnia znaczenie poznawania przeszłości dla rozumienia świata współczes-nego.

Cele szczegółowe

Cele szczegółowe odnoszą się do wiedzy i umiejętności. Przedstawiamy je osobno dlaklasy I, II i III.

CELE EDUKACYJNE 5

���� ������� ��� ��� ���� ���� �

Klasa I

Wiedza

Uczeń:

♦ poznaje w kolejności chronologicznej następujące zagadnienia:

a) czas w historii,

b) warunki życia człowieka w paleolicie i neolicie,

c) dorobek starożytnych cywilizacji,

d) Europa i świat śródziemnomorski w wiekach średnich.

Umiejętności

Uczeń:

♦ swobodnie posługuje się podstawowymi kategoriami historycznymi: czasem, prze-

strzenią, ciągłością i zmiennością,

♦ na dostępnym sobie poziomie potrafi korzystać ze źródeł historycznych, rozumie

je i próbuje interpretować,

♦ rozumie wpływ zjawisk klimatycznych i warunków geograficzno-przyrodniczych

na życie człowieka,

♦ umie porównać systemy ustrojowe starożytności i średniowiecza,

♦ dostrzega śródziemnomorskie korzenie kultury europejskiej i polskiej,

♦ próbuje samodzielnie oceniać wydarzenia historyczne oraz uzasadniać swoje

oceny,

♦ poprawnie i precyzyjnie wyraża swoje myśli w mowie i piśmie,

♦ umie posługiwać się mapą historyczną.

6 CELE EDUKACYJNE

���� ������� ��� ��� ���� ���� �

Klasa II

Wiedza

Uczeń:

♦ poznaje w kolejności chronologicznej następujące zagadnienia:

a) Polska Piastów,

b) Polska u schyłku średniowiecza,

c) Europa w XV–XVII wieku,

d) Rzeczpospolita do czasów saskich.

Umiejętności

Uczeń:

♦ dostrzega współzależności między wydarzeniami politycznymi, gospodarczymi,

religijnymi i kulturalnymi,

♦ zna i rozumie wpływ wydarzeń w Europie i na świecie na historię Polski,

♦ rozumie wpływ tolerancji bądź jej braku na dzieje społeczeństw Polski i Europy;

sam wykazuje tolerancję dla odmiennych postaw i poglądów,

♦ zdaje sobie sprawę ze szkodliwości anarchii dla losów państwa,

♦ zna zasady pracy ze źródłami historycznymi i samodzielnie je interpretuje,

♦ dokonuje analizy i syntezy wiedzy historycznej,

♦ syntetyzuje wiadomości pochodzące z różnych dyscyplin naukowych, przydat-

nych w poznawaniu historii.

♦ swobodnie wypowiada się ustnie i pisemnie.

CELE EDUKACYJNE 7

���� ������� ��� ��� ���� ���� �

Klasa III

Wiedza

Uczeń:

♦ poznaje w kolejności chronologicznej następujące zagadnienia:

a) oświecenie w Europie i w Polsce,

b) upadek Rzeczypospolitej,

c) wojny napoleońskie,

d) Europa i świat XIX wieku,

e) ziemie polskie pod zaborami,

f) I wojna światowa i sprawa polska.

Umiejętności

Uczeń:

♦ dostrzega możliwości różnorodnej interpretacji źródeł historycznych; na dostęp-

nym sobie poziomie ocenia ich wiarygodność,

♦ docenia wartość rzetelnej pracy jako źródła pomyślności państw i narodów,

♦ zna przebieg zmian politycznych, społecznych i gospodarczych w XIX wieku,

rozumie ich wpływ na dzisiejszy świat,

♦ umie korzystać z różnych źródeł informacji historycznej,

♦ samodzielnie wyciąga wnioski z faktów historycznych, umie dobrać argumenty

i precyzyjnie je przedstawić w mowie i piśmie,

♦ zna zasady poszukiwania, porządkowania, wykorzystywania i przechowywania

różnych rodzajów informacji,

♦ rozumie przydatność wiedzy historycznej we własnym życiu.

TR

EŚC

IN

AU

CZ

AN

IA

KLA

SAI

Tre

ści

nau

czan

iaD

ział

Tem

at

Głó

wn

eza

gadn

ien

iaO

siągn

ięci

au

czn

iaz

pod

staw

ypro

gra

mow

ejU

czeń

:

I.Z

AN

IM

ZA

CZ

ĘŁA

SIĘ

HIS

TO

RIA

1.N

ajd

awn

iejs

zed

ziej

ecz

ło-

wie

ka.

1.O

dsz

yfro

wać

prz

eszł

ość

.M

ito

wojn

ietr

oja

ńsk

iej.

Ilia

da

Hom

era.

Od

kry

cie

ruin

Tro

i.Ź

ród

łah

isto

rycz

ne

iic

hw

iary

god

ność

.C

hro

nolo

gia.

Zn

ap

oję

cia:

źród

łoh

isto

rycz

ne,

chro

-

nolo

gia.

Rozu

mie

rolę

źród

ełh

isto

rycz

nyc

h

wp

ozn

awan

iuh

isto

rii.

Um

ieza

znac

zyć

na

osi

lata

iw

ieki

n.e

.

ora

zp

.n.e

.

2.Pi

erw

silu

dzi

e.Ja

skin

iaw

Lasc

aux.

Pod

ział

dzi

ejów

.

Czł

ow

iek

rozu

mn

yw

spółc

zesn

y.

Ost

atn

iezl

od

ow

acen

iew

Euro

pie

.

Pale

oli

t.Ż

ycie

cod

zien

ne.

Wie

rzen

ia

lud

zip

aleo

litu

.

Zn

ap

oję

cia:

pre

his

tori

a,h

isto

ria,

czło

-

wie

kro

zum

ny

wsp

ółc

zesn

y,p

aleo

lit.

Potr

afid

okon

aćp

erio

dyz

acji

dzi

ejów

.

Um

iep

od

aćce

chy

od

różn

iają

cecz

ło-

wie

ka

od

zwie

rząt

.

Dost

rzeg

azw

iąze

km

ięd

zykli

mat

em

aw

aru

nkam

iży

cia

lud

ziw

pal

eoli

cie.

Potr

afiop

isać

tew

aru

nki.

3.O

pie

rwsz

ych

roln

ikac

h.

Oci

eple

nie

kli

mat

u.R

ewolu

cja

neo

li-

tycz

na.

Osa

dn

ictw

o.N

eoli

tycz

na

wie

ś.

Ule

psz

on

en

arzę

dzi

a.Po

cząt

ki

rzem

iosł

a.

Zn

ap

oję

cia:

neo

lit,

rew

olu

cja

neo

li-

tycz

na.

Um

iew

skaz

aćp

rzyc

zyn

yre

wolu

cji

neo

-

lity

czn

ej,a

także

op

isać

jąi

jej

sku

tki.

Op

isu

jesk

utk

ip

rzyj

ęcia

prz

ezcz

ło-

wie

ka

tryb

uosi

adłe

go.

Potr

afip

oró

wn

aćkocz

ow

nic

zytr

ybży

-

cia

zosi

adły

m.

10

TR

EŚC

IN

AU

CZ

AN

IAK

lasa

I1

1

II.PI

ERW

SZE

CY

WIL

IZA

CJE

2.C

ywil

izac

jeB

lisk

iego

Wsc

hod

u.

3.St

aroży

tny

Izra

el.

4.O

Żyz

nym

Półk

sięż

ycu

.M

ezop

ota

mia

.Po

cząt

ki

cyw

iliz

acji

.Su

-

mer

ow

ie.

Mia

sta-

pań

stw

a.W

ynal

azki

Sum

erów

.Pi

smo.K

od

eks

Ham

mu

ra-

bie

go.

Zn

ap

oję

cia:

Żyz

ny

Półk

sięż

yc,

Mez

o-

pota

mia

,cy

wil

izac

ja,m

iast

o-p

ańst

wo,

poli

teiz

m,

pis

mo

kli

now

e.

Lokal

izu

jew

czas

iei

prz

estr

zen

icy

wil

i-

zacj

est

aroży

tnej

Mez

op

ota

mii

.

Potr

afiop

isać

cyw

iliz

ację

Sum

erów

iw

ymie

nić

jej

osi

ągn

ięci

a.

Wyj

aśn

iazn

acze

nie

pis

ma

ip

raw

ad

la

utw

orz

enia

sum

eryj

skic

hm

iast

-pań

stw

.

Rozp

ozn

aje

typ

yp

ism

aw

yksz

tałc

on

e

na

tere

nie

Mez

op

ota

mii

.

Wie

,n

aja

kie

jza

sad

zie

op

iera

łsi

ęK

o-

dek

sH

amm

ura

bie

go.

5.W

pań

stw

iefa

raon

a.W

aru

nki

nat

ura

lne

star

oży

tneg

oEg

iptu

.

Wyl

ewy

Nil

u.Pa

ńst

wo

egip

skie

.Pi

smo

egip

skie

.Ż

ycie

cod

zien

ne.

Egip

ska

na-

uka

ite

chn

ika.

Zn

ap

oję

cia:

pań

stw

o,

fara

on

,m

on

ar-

chia

des

poty

czn

a,h

iero

glif

y.

Lokal

izu

jew

czas

iei

prz

estr

zen

icy

wil

i-

zacj

ęst

aroży

tneg

oEg

iptu

.

Wsk

azu

jen

am

apie

Egip

t,Eg

ipt

Doln

y

iG

órn

yora

zD

eltę

Nil

u.

Rozu

mie

zwią

zek

mię

dzy

war

un

kam

i

nat

ura

lnym

iEg

iptu

ap

ow

stan

iem

ifu

nkcj

on

ow

anie

mp

ańst

wa.

Wyj

aśn

iazn

acze

nie

pis

ma

ip

raw

a

wp

roce

sie

pow

staw

ania

pań

stw

aeg

ip-

skie

go.

Rozp

ozn

aje

typ

yp

ism

aw

yksz

tałc

on

e

na

tere

nie

Egip

tu.

Potr

afiop

isać

org

aniz

ację

pań

stw

a

egip

skie

goi

prz

edst

awić

osi

ągn

ięci

a

Egip

cjan

.

6.Pr

zed

sąd

emO

zyry

sa.

Wie

rzen

iaEg

ipcj

an.M

um

ie.Pi

ram

idy.

Pira

mid

aC

heo

psa

.Sp

osó

bbu

dow

ania

pir

amid

.Są

dO

zyry

sa.

Zn

ap

oję

cia:

mu

mie

,K

sięg

iU

marł

ych

,

pir

amid

a.

Zn

aeg

ipsk

iew

ierz

enia

na

tem

atży

cia

po

śmie

rci.

Wie

,p

oco

iw

jaki

sposó

bEg

ipcj

anie

bu

dow

ali

pir

amid

yora

zja

kw

yobra

żali

sob

iesą

dO

zyry

sa.

12

TR

EŚC

IN

AU

CZ

AN

IAK

lasa

I1

3

7.Z

iem

iaO

bie

can

a.B

ibli

ai

jej

treś

ć.Po

cząt

ki

nar

od

uży

-

dow

skie

go.

Jud

aizm

.W

ędró

wki

Izra

eli-

tów

.W

yjśc

iez

Egip

tu.K

róle

stw

oIz

ra-

ela.

Up

adek

pań

stw

ow

ośc

i.

Zn

ap

oję

cia:

Bib

lia,

Star

yT

esta

men

t,

Now

yT

esta

men

t,m

on

ote

izm

,ju

dai

zm,

Zie

mia

Ob

ieca

na,

nar

ód

wyb

ran

y,„n

ie-

wola

bab

iloń

ska”

.

Rozu

mie

ip

otr

afiu

zasa

dn

ićw

yjąt

kow

e

znac

zen

ieB

ibli

iw

dzi

ejac

hlu

dzk

ośc

i.

Zn

agł

ów

ne

zasa

dy

ip

od

staw

ow

esy

m-

bole

jud

aizm

u.

Um

iep

rzed

staw

ićn

ajw

ażn

iejs

zew

yda-

rzen

iaz

dzi

ejów

nar

od

uży

dow

skie

go

od

czas

ów

Ab

rah

ama

do

VI

wie

ku

p.n

.e.

ilo

kal

izu

jeje

na

map

ie.

Potr

afiw

yjaś

nić

różn

icę

mię

dzy

poli

te-

izm

ema

mon

ote

izm

em.

Pocz

ątki

czło

wie

ka

ip

ierw

sze

cyw

iliz

acje

.

Tem

atp

ow

tórz

enio

wy.

Rozu

mie

ip

otr

afip

rzed

staw

ićd

oro

bek

star

oży

tnyc

hcy

wil

izac

jiora

zic

hw

pły

w

na

dzi

siej

szy

świa

t.

III.

STA

RO

ŻY

T-

NA

GR

ECJA

4.C

ywil

izac

jagr

ecka.

6.D

zied

zict

wo

anty

ku

.

8.

Wśr

ód

skał

ioli

wn

ych

gajó

w.

War

un

ki

nat

ura

lne

Gre

cji.

Osa

dn

ictw

o.

Poży

wie

nie

star

oży

tnyc

hG

reków

.H

an-

del

iże

glu

ga.

Kolo

niz

acja

grec

ka.

Mia

-

sta-

pań

stw

a.G

reck

iep

oczu

cie

wsp

óln

oty.

Zn

ap

oję

cia:

Hel

lad

a,p

oli

s,ku

tura

my-

keń

ska,

kolo

nie

,kolo

niz

acja

.

Um

iesc

har

akte

ryzo

wać

war

un

ki

na-

tura

lne

Gre

cji.

Potr

afip

rzed

staw

ićic

h

wp

ływ

na

rozb

icie

poli

tycz

ne

kra

ju

isp

osó

bży

cia

mie

szkań

ców

.

Wsk

azu

jen

am

apie

Gre

cję

iza

sięg

wie

l-

kie

jkolo

niz

acji

.

Rozu

mie

,n

acz

ymp

ole

gało

pocz

uci

e

wsp

óln

oty

Gre

ków

.

9.W

śród

bogó

wi

her

osó

w.

Mit

oT

ezeu

szu

.Po

cząt

ki

świa

ta.Bogo

-

wie

oli

mp

ijsc

y.M

ityc

zne

dzi

eje

lud

z-

kośc

i.H

erosi

.W

yob

raże

nia

oży

ciu

po

śmie

rci.

Form

yku

ltu

.

Zn

ap

oję

cia:

mit

,O

lim

p,H

ades

,T

arta

r,

her

osi

.

Potr

afisc

har

akte

ryzo

wać

reli

gię

ifo

rmy

ku

ltu

Gre

ków

.

Um

ieop

ow

ied

zieć

mit

oT

ezeu

szu

(lu

b

inn

y).

Wie

,kim

był

Her

akle

s.

Zn

ad

wan

aści

eb

óst

woli

mp

ijsk

ich

.

14

TR

EŚC

IN

AU

CZ

AN

IAK

lasa

I1

5

10

.N

aoli

mp

ijsk

imst

adio

nie

.Ig

rzys

ka

oli

mp

ijsk

ie.O

lim

pia

.Z

awod

-

nic

y.Pr

zeb

ieg

igrz

ysk.O

pin

iest

aroży

t-

nyc

ho

igrz

yskac

h.N

ow

oży

tne

igrz

yska

oli

mp

ijsk

ie.

Zn

ap

oję

cia:

igrz

yska

oli

mp

ijsk

ie,oli

m-

pia

da,

„pokój

boży

”,n

ow

oży

tne

igrz

y-

ska

oli

mp

ijsk

ie.

Um

iesc

har

akte

ryzo

wać

star

oży

tne

igrz

yska

iw

skaz

aćró

żnic

em

ięd

zyn

imi

ad

zisi

ejsz

ymi

igrz

yskam

i.

11

.W

pań

stw

iew

ojo

wn

ików

.Po

cząt

ki

Spar

ty.

Mie

szkań

cykra

ju:sp

ar-

tiac

i,p

erio

jkow

ie,

hel

oci

.O

rgan

iza-

cja

pań

stw

a.W

ych

ow

anie

spar

tań

skie

.

Spar

tań

scy

męż

czyź

ni.

Up

adek

Spar

ty.

Zn

ap

oję

cia:

spar

tiac

i,p

erio

jkow

ie,

he-

loci

,fa

lan

ga,h

op

lici

.

Lokal

izu

jew

czas

iei

prz

estr

zen

ist

aro-

żytn

ąSp

artę

.

Potr

afip

rzed

staw

iću

stró

ji

org

aniz

ację

pań

stw

asp

arta

ńsk

iego

,a

także

op

isać

met

od

yw

ych

ow

ania

spar

tań

skie

go.

Sam

odzi

eln

ieoc

enia

wad

yi

zale

tySp

arty

.

12

.O

jczy

zna

dem

okra

cji.

Rzą

dy

arys

tokra

cji.

Ref

orm

ySo

lon

a

iK

lejs

ten

esa.

Dem

okra

cja

ateń

ska.

Ost

racy

zm.D

emokra

cja

ateń

ska

ad

zi-

siej

sza.

Nie

woln

icy.

Zn

ap

oję

cia:

arys

tokra

cja,

areo

pag

,

dem

okra

cja,

Zgr

om

adze

nie

Lud

ow

e,

ost

racy

zm,d

emokra

cja

pośr

edn

ia,

de-

mokra

cja

bez

pośr

edn

ia,

nie

woln

ictw

o.

Lokal

izu

jew

czas

iei

prz

estr

zen

ist

aro-

żytn

eA

ten

y.

Wie

,ja

kd

osz

łod

op

ow

stan

iad

emokra

-

cji

wA

ten

ach

.

Um

ieop

isać

głów

ne

inst

ytu

cje

dem

o-

kra

tycz

nyc

hA

ten

.

Potr

afiw

skaz

aćró

żnic

em

ięd

zyd

emo-

kra

cją

ateń

ską

au

stro

jem

Spar

tyora

z

mię

dzy

dem

okra

cją

ateń

ską

ad

zisi

ej-

szym

id

emokra

cjam

i.

13

.W

ojn

yp

ersk

ie.

Pers

ja.

Bit

wa

pod

Mar

aton

em.B

ieg

ma-

rato

ńsk

i.B

itw

ap

od

Ter

mop

ilam

i.

Zn

iszc

znie

Ate

np

rzez

Pers

ów

.B

itw

a

pod

Sala

min

ą.Bit

wa

pod

Plat

ejam

i.Z

a-

koń

czen

iew

oje

np

ersk

ich

.

Um

iep

rzed

staw

ićd

ziej

ew

oje

nG

reków

zPe

rsam

i.

Wsk

azu

jen

am

apie

Pers

jęi

mie

jsca

naj

-

waż

nie

jszy

chb

itew

.

Wie

,kim

byl

i:M

ilti

ades

,Le

on

idas

,T

e-

mis

tokle

s.

Potr

afiu

zasa

dn

ićte

zę,

żew

ojn

yp

er-

skie

był

yp

ocz

ątkie

mksz

tałt

ow

ania

się

tożs

amośc

ieu

rop

ejsk

iej.

16

TR

EŚC

IN

AU

CZ

AN

IAK

lasa

I1

7

14

.G

reck

icu

d.

Zw

iąze

kM

ors

ki.

Cza

syPe

rykle

sa.

Ar-

chit

ektu

raA

ten

.R

zeźb

yFi

dia

sza.

Nar

o-

dzi

ny

teat

ru.Fi

lozo

fia

grec

ka.

Sytu

acja

kobie

ti

dzi

eci.

Zn

ap

oję

cia:

Akro

pol,

Part

enon

,ep

oka

kla

sycz

na,

teat

r,fi

lozo

fia,

idea

lizm

.

Zn

an

ajw

iększ

eosi

ągn

ięci

aA

ten

epoki

kla

sycz

nej

.

Potr

afip

rzed

staw

ićd

okon

ania

Pery

-

kle

sa,

Fid

iasz

a,A

jsch

ylosa

,So

fokle

sa,

Sokra

tesa

iPl

aton

a.

15

.Po

dboje

Ale

ksa

nd

ra

Wie

lkie

go.

Wojn

ap

elop

on

eska.

Fili

pII

pan

emG

re-

cji.

Ale

ksa

nd

eri

Ary

stote

les.

Pod

bój

Pers

ji.Śm

ierć

Ale

ksa

nd

ra.

Hel

len

izm

.

Zn

ap

oję

cia:

wojn

ap

elop

on

eska,

hel

le-

niz

m.

Um

ieop

isać

prz

ebie

gw

oje

nA

leksa

nd

-

raW

ielk

iego

ora

zsc

har

akte

ryzo

wać

ich

nas

tęp

stw

a.

Wsk

azu

jen

am

apie

imp

eriu

mA

leksa

nd

-

raM

aced

oń

skie

goi

mie

jsca

naj

waż

nie

j-

szyc

hb

itew

.

Potr

afiw

ymie

nić

głów

ne

dokon

ania

Ary

stote

lesa

.

Co

pozo

stał

o?

Dzi

edzi

ctw

o

star

oży

tnej

Gre

cji.

Tem

atp

ow

tórz

enio

wy.

Rozu

mie

ip

otr

afip

rzed

staw

ićd

oro

bek

anty

czn

ejcy

wil

izac

jigr

eckie

jora

zje

j

wp

ływ

na

dzi

siej

szy

świa

t.

Ch

arak

tery

zuje

naj

waż

nie

jsze

osi

ągn

ię-

cia

ku

ltu

rym

ater

ialn

eji

du

chow

ejst

a-

roży

tnej

Gre

cji.

IV.A

NT

YC

ZN

Y

RZ

YM

5.C

ywil

izac

jarz

ymsk

a.

6.D

zied

zict

wo

anty

ku

.

7.C

hrz

eści

jań

stw

o.

16

.R

zym

na

sied

miu

pag

ór-

kac

hp

iętr

zysi

ę...

War

un

kin

atu

raln

eIt

alii

.Poc

zątk

iR

zym

u.

Pow

stan

iere

pu

bli

ki.

Patr

ycju

sze,

ple

be-

jusz

ei

now

aar

ysto

kra

cja.

Ary

stokra

cja.

Ust

rój

rep

ub

liki

rzym

skie

j.

Zn

ap

oję

cia:

rep

ubli

ka,

pat

rycj

usz

e,

ple

bej

usz

e,kon

sul,

sen

at,tr

ybu

n

lud

ow

y,p

raw

ow

eta,

dyk

tato

r.

Lokal

izu

jew

czas

iei

prz

estr

zen

ist

aro-

żytn

yR

zym

.

Zn

ale

gen

dę

oR

om

ulu

sie

iR

emu

sie.

Um

iep

od

aćp

rzyk

ład

yw

pły

wu

ku

ltu

ry

grec

kie

jn

aku

ltu

ręrz

ymsk

ą.

Potr

afip

rzed

staw

ićp

ocz

ątki

Rzy

mu

.

Ch

arak

tery

zuje

syst

emsp

raw

ow

ania

wła

dzy

ora

zorg

aniz

ację

społe

czeń

stw

a

wR

zym

iere

pu

bli

kań

skim

.

18

TR

EŚC

IN

AU

CZ

AN

IAK

lasa

I1

9

17

.„T

y,R

zym

ian

inie

,m

asz

rząd

zić

lud

ami”

.

Kar

tagi

na.

Iw

ojn

ap

un

icka.

IIw

ojn

a

pu

nic

ka.

Han

nib

al.

III

wojn

ap

un

icka.

Los

rzym

skic

hżo

łnie

rzy.

Ref

orm

aM

a-

riu

sza.

Legi

on

y.Im

per

ium

Rzy

msk

ie.

Zn

ap

oję

cia:

pro

win

cja,

pro

leta

riu

sze,

legi

on

,ro

man

izac

ja.

Um

iep

rzed

staw

ićp

rzyc

zyn

yi

sku

tki

trze

chw

oje

np

un

ickic

h.

Lokal

izu

jete

wojn

yi

ich

nas

tęp

stw

a

wcz

asie

ip

rzes

trze

ni.

Wie

,ja

kb

yła

zorg

aniz

ow

ana

arm

ia

rzym

ska

prz

edre

form

ąM

ariu

sza

ip

o

nie

j.

Wyj

aśn

iap

rzyc

zyn

yi

potr

afiw

skaz

ać

sku

tki

rzym

skie

jek

span

sji.

18

.Ja

kR

zym

stał

się

cesa

r-

stw

em.

Up

adek

rep

ubli

ki

rzym

skie

j.Ju

liu

szC

e-

zar.

Dyk

tatu

raC

ezar

a.W

alka

ow

ład

zę

po

śmie

rci

Cez

ara.

Mar

ekA

nto

niu

sz

iO

kta

wia

n.C

esar

stw

orz

ymsk

ie.

Pier

w-

szy

cesa

rz:

Okta

wia

nA

ugu

st.

Zn

ap

oję

cia:

kal

end

arz

juli

ańsk

i,„p

okój

rzym

ski”

,ce

sars

two.

Um

ieop

isać

wyd

arze

nia

,któ

red

op

ro-

wad

ziły

do

up

adku

rep

ub

liki

ip

ow

sta-

nia

cesa

rstw

a.

Sam

od

ziel

nie

oce

nia

post

acie

Juli

usz

a

Cez

ara

iO

kta

wia

na

Au

gust

a.

Wsk

azu

jen

am

apie

rozw

ój

tery

tori

aln

y

Rzy

mu

.

Ch

arak

tery

zuje

syst

emsp

raw

ow

ania

wła

dzy

ora

zorg

aniz

ację

społe

czeń

stw

a

wce

sars

twie

rzym

skim

.

19

.„C

hle

ba

iig

rzys

k!”

Rozr

ywki

Rzy

mia

n:am

fite

atr,

cyrk

,

term

y.A

kw

edu

kty

.R

zym

ska

rod

zin

a.

Nie

woln

icy.

Pow

stan

ieSp

arta

ku

sa.

Zn

ap

oję

cia:

amfi

teat

r,cy

rk,te

rmy,

akw

edu

kt,

glad

iato

rzy,

igrz

yska.

Ch

arak

tery

zuje

org

aniz

ację

społe

czeń

-

stw

aw

cesa

rstw

ierz

ymsk

im.

Potr

afiop

isać

rozr

ywki

Rzy

mia

n.

20

.W

rzym

skim

mie

ście

.Z

agła

da

Pom

pej

ów

.O

dkry

cie

mia

sta.

Wyg

ląd

Pom

pej

ów

.Po

mp

ejań

skie

dom

y.

Jad

łosp

ism

iesz

kań

ców

.R

zym

skie

dro

gi.

Zn

ap

oję

cia:

foru

m,b

azyl

ika,

atri

um

.

Zn

aw

ynik

ib

adań

arch

eolo

gicz

nyc

h

pro

wad

zon

ych

na

tere

nie

Pom

pej

ów

.

Potr

afiop

isać

życi

eco

dzi

enn

eR

zy-

mia

n.

Wie

,w

jaki

sposó

bR

zym

ian

iebu

dow

ali

dro

gi.

20

TR

EŚC

IN

AU

CZ

AN

IAK

lasa

I2

1

21

.„J

eden

du

chi

jed

no

serc

e”.

Rzy

msk

are

ligi

a.Je

zus

Ch

ryst

us.

Mes

jasz

.Po

cząt

ki

chrz

eści

jań

stw

a.

Ap

ost

oło

wie

iK

ośc

iół.

Prze

ślad

ow

a-

nia

chrz

eści

jan

.R

ów

nou

pra

wn

ien

ie

chrz

eści

jań

stw

az

inn

ymi

wyz

nan

iam

i.

Ch

rześ

cija

ńst

wo

reli

gią

pań

stw

ow

ą.

Zn

ap

oję

cia:

tole

ran

cja

reli

gijn

a,

Mes

jasz

,Ew

ange

lia,

poro

zum

ien

ie

zM

edio

lan

u,re

ligi

ap

ańst

wow

a.

Um

iejs

caw

iaw

czas

iei

prz

estr

zen

in

a-

rod

zin

yi

rozp

rzes

trze

nia

nie

się

chrz

e-

ścij

ańst

wa.

Um

iep

rzed

staw

ićży

cie

in

aukę

Jezu

sa

Ch

ryst

usa

ora

zd

ziej

ech

rześ

cija

ńst

wa

—od

pie

rwsz

ych

prz

eśla

dow

ańaż

do

uzn

ania

goza

reli

gię

pań

stw

ow

ą.

Rozu

mie

pow

od

yi

pod

aje

prz

ykła

dy

prz

eśla

dow

ania

chrz

eści

jan

.

Potr

afiw

yjaś

nić

prz

yczy

ny

sukce

su

chrz

eści

jań

stw

a.

Wsk

azu

jen

am

apie

głów

ne

ośr

od

ki

ora

zkie

run

ki

rozp

rzes

trze

nia

nia

się

chrz

eści

jań

stw

a.

22

.„C

oje

stoca

lon

e,je

śli

gi-

nie

Rzy

m?”

Kry

zys

pań

stw

a.N

apły

wG

erm

anów

.

Hu

now

iew

Euro

pie

.W

ędró

wka

lud

ów

.

Dw

ukro

tne

złu

pie

nie

Rzy

mu

.U

pad

ek

cesa

rstw

an

aZ

ach

od

zie.

Kon

iec

star

o-

żytn

ośc

i.

Zn

ap

oję

cia:

węd

rów

ka

lud

ów

,w

and

a-

lizm

.

Rozr

óżn

iaw

ewn

ętrz

ne

ize

wn

ętrz

ne

prz

yczy

ny

up

adku

star

oży

tneg

op

ań-

stw

arz

ymsk

iego

.

Potr

afip

rzed

staw

ićokoli

czn

ośc

iu

pad

ku

zach

od

nie

goce

sars

twa.

Rozu

mie

um

ow

ność

pod

ział

ud

ziej

ów

na

star

oży

tność

iśr

edn

iow

iecz

e.

„Nie

wsz

yste

ku

mrę

”.T

emat

pow

tórz

enio

wy.

Ch

arak

tery

zuje

naj

waż

nie

jsze

osi

ągn

ię-

cia

ku

ltu

rym

ater

ialn

eji

du

chow

ejst

a-

roży

tneg

oR

zym

u.

Wyj

aśn

iaw

pły

wan

tycz

nej

cyw

iliz

acji

rzym

skie

jn

ad

zisi

ejsz

yśw

iat.

22

TR

EŚC

IN

AU

CZ

AN

IAK

lasa

I2

3

V.ŚR

EDN

IO-

WIE

CZ

NA

EUR

OPA

10

.B

izan

cju

mi

Kośc

iół

wsc

hod

ni.

8.A

rabow

iei

świa

tis

lam

ski.

9.Po

cząt

ki

cyw

iliz

acji

za-

chod

nie

goch

rześ

cija

ńst

wa.

11

.Sp

ołe

czeń

stw

ośr

edn

io-

wie

czn

ejEu

rop

y.

12.K

ult

ura

mat

eria

lna

id

u-

chow

ała

ciń

skie

jEu

rop

y.

23

.C

esar

stw

ob

izan

tyjs

kie

.K

on

stan

tyn

op

ol.

Świe

tność

Biz

ancj

um

.

Oce

na

Just

ynia

na

Wie

lkie

go.

Cez

aro-

pap

izm

.W

ielk

asc

hiz

ma

wsc

hod

nia

.

Wojn

yB

izan

cju

m.K

ult

ura

cesa

rstw

a

wsc

hod

nio

rzym

skie

go.

Zn

ap

oję

cia:

Biz

ancj

um

,K

od

eks

Just

y-

nia

na,

ceza

rop

apiz

m,

wie

lka

sch

izm

a

wsc

hod

nia

,K

ośc

iół

kat

oli

cki,

Kośc

iół

pra

wosł

awn

y.

Um

ieop

isać

cyw

iliz

ację

biz

anty

jską,

sch

arak

tery

zow

aćrz

ądy

Just

ynia

na

Wie

lkie

goora

zp

od

aćp

rzyc

zyn

yi

sku

tki

wie

lkie

jsc

hiz

my

wsc

hod

nie

j.

Wsk

azu

jen

am

apie

zasi

ęgce

sars

twa

biz

anty

jskie

gow

różn

ych

okre

sach

jego

istn

ien

ia.

24

.Po

dch

orą

gwią

Proro

ka.

Ara

bow

ie.

Proro

kM

ahom

et.Fi

lary

isla

mu

.Pa

ńst

wo

teokra

tycz

ne.

Pod

boje

Ara

bów

.K

ob

iety

id

ziec

i.Św

ietn

ość

pań

stw

aar

absk

iego

.

Zn

ap

oję

cia:

isla

m,A

llah

,h

idżr

a,

mu

-

zułm

anin

,K

ora

n,kal

if,p

ańst

wo

teokra

-

tycz

ne,

świę

taw

ojn

a.

Um

iep

rzed

staw

ićp

ocz

ątki,

zasa

dy

isy

mb

ole

isla

mu

.

Wsk

azu

jen

am

apie

zasi

ęgp

od

bojó

w

Ara

bów

ip

otr

afiu

mie

jsco

wić

jew

cza-

sie

ip

rzes

trze

ni.

Potr

afisc

har

akte

ryzo

wać

cyw

iliz

ację

arab

ską

ora

zu

kaz

aćje

jw

pły

wn

aku

l-

turę

euro

pej

ską.

25

.Pa

ńst

wo

Kar

ola

Wie

lkie

go.

Ch

lod

wig

.C

hrz

est

Fran

ków

.K

aroli

ngo

-

wie

na

tron

ie.Pa

ńst

wo

Kośc

ieln

e.K

arol

Wie

lki.

Zac

hod

nie

cesa

rstw

orz

ymsk

ie.

„Ren

esan

skar

oli

ńsk

i”.N

orm

anow

ie.

Tra

kta

tz

Ver

du

n.R

ozp

adce

sars

twa.

Zn

ap

oję

cia:

zach

od

nie

cesa

rstw

orz

ym-

skie

,h

rabst

wo,m

arch

ia,„r

enes

ans

ka-

roli

ńsk

i”,N

orm

anow

ie,

trak

tat

zV

er-

du

n.

Um

iejs

caw

iaw

czas

iei

prz

estr

zen

im

o-

nar

chię

Kar

ola

Wie

lkie

go.

Potr

afip

rzed

staw

ićn

ajw

ażn

iejs

zew

y-

dar

zen

iaz

dzi

ejów

pań

stw

aFr

anków

.

Zn

aokoli

czn

ośc

iu

tworz

enia

Pań

stw

a

Kośc

ieln

ego

ora

zp

otr

afiu

mie

jsco

wić

je

wcz

asie

ip

rzes

trze

ni.

Ch

arak

tery

zuje

dzi

ałal

ność

Kar

ola

Wie

l-

kie

go.

Potr

afiw

yjaś

nić

,n

acz

ymp

ole

gał

„re-

nes

ans

kar

oli

ńsk

i”.

24

TR

EŚC

IN

AU

CZ

AN

IAK

lasa

I2

5

26

.M

ięd

zyR

enem

aŁa

bą.

Pocz

ątki

Nie

mie

c.H

enry

kI.

Pod

bój

Sło-

wia

np

rzez

Nie

mcó

w.O

tton

I.C

esar

-

stw

oO

tton

ów

.O

dn

ow

ien

iece

sars

twa

rzym

skie

go.

Ott

on

III

ije

gop

lan

y.

Zn

ap

ojęc

ia:

elek

torz

y,R

zesz

aN

iem

ieck

a.

Potr

afiw

yjaś

nić

prz

yczy

ny

wal

kN

iem

-

ców

zeSł

ow

ian

ami.

Um

ieop

isać

wzr

ost

znac

zen

iaN

iem

iec

iod

now

ien

iece

sars

twa

rzym

skie

go.

Um

iejs

caw

iaw

czas

iei

prz

estr

zen

iod

-

now

ion

ece

sars

two

rzym

skie

.

Ch

arak

tery

zuje

pogl

ądy

Ott

on

aII

In

a

cesa

rstw

o.

27

.Fe

ud

aln

aEu

rop

a.Po

wst

anie

ryce

rstw

a.Le

nn

o,

was

al,

se-

nio

r.Fe

ud

aliz

m.H

ołd

len

ny

iin

wes

ty-

tura

.„R

oze

jmb

oży

”.

Zn

ap

oję

cia:

ryce

rstw

o,

feu

dal

izm

,w

a-

sal,

sen

ior,

len

no,h

ołd

len

ny,

inw

esty

-

tura

,d

rab

ina

feu

dal

na,

„roze

jmb

oży

”.

Rozp

ozn

aje

typ

ow

ein

styt

ucj

esy

stem

u

len

neg

o.

Potr

afiw

yjaś

nić

,ja

kd

osz

łod

op

ow

sta-

nia

feu

dal

izm

ui

op

isać

jego

cech

y

char

akte

ryst

yczn

e.

28

.„T

yb

roń

,ty

pra

cuj”

.C

zter

yst

any

śred

nio

wie

cza.

Ryc

erst

wo.

Ch

łop

stw

o.

Pań

szcz

yzn

a,tr

ójp

oló

wka.

Mie

szcz

ańst

wo.C

ech

yi

gild

ie.

Zn

ap

oję

cia:

stan

,p

ańsz

czyz

na,

trójp

o-

lów

ka,

rad

am

iejs

ka,

pat

rycj

at,p

osp

ól-

stw

o,

ple

bs.

Potr

afiop

isać

ip

oró

wn

aćp

oło

żen

ie

ora

zw

aru

nki

życi

atr

zech

stan

ów

:ry

-

cers

twa,

chło

pst

wa

im

iesz

czań

stw

a.

Um

iep

rzed

staw

ićro

lęi

fun

kcj

ego

spo-

dar

cze,

poli

tycz

ne

ora

zku

ltu

row

eśr

ed-

nio

wie

czn

ych

mia

st.

29

.„M

ód

lsi

ęi

pra

cuj”

.B

ened

ykty

ni.

Śred

nio

wie

czn

yu

niw

ersa

-

lizm

.Fe

ud

aln

yK

ośc

iół.

Spór

cesa

rstw

a

zp

apie

stw

em.

Can

oss

a.U

god

aw

Wor-

mac

ji.N

ow

eza

kon

y.

Zn

ap

oję

cia:

śred

nio

wie

czn

yu

niw

er-

sali

zm,sy

mon

ia,kon

kla

we,

Can

oss

a,

ugo

da

wW

orm

acji

,za

kon

yże

bra

cze.

Wyj

aśn

iaku

ltu

rotw

órc

ząro

lęK

ośc

ioła

wd

zied

zin

ien

auki,

arch

itek

tury

,sz

tuki

iży

cia

cod

zien

neg

ośr

edn

iow

iecz

neg

o

społe

czeń

stw

a,ze

szcz

ególn

ym

uw

zglę

dn

ien

iem

zakon

ów

.

Zn

ad

ziej

esp

oru

cesa

rstw

az

pap

ie-

stw

em.

26

TR

EŚC

IN

AU

CZ

AN

IAK

lasa

I2

7

30

.„B

óg

tak

chce

!”C

hrz

eści

jań

stw

oa

isla

m.R

ekon

kw

ista

.

Tu

rcy

Seld

żucc

y.Sy

nod

wC

lerm

on

t.

Wyp

raw

alu

dow

a.Pi

erw

sza

kru

cjat

a.

Kró

lest

wo

Jero

zoli

msk

ie.

Czw

arta

kru

-

cjat

a.U

pad

ekA

kki

ikon

iec

kru

cjat

.

Wyp

raw

ykrz

yżow

en

adBał

tykie

m.

Zn

ap

oję

cia:

rekon

kw

ista

,kru

cjat

a,w

y-

pra

wa

lud

ow

a,K

róle

stw

oJe

rozo

lim

-

skie

,za

kon

ryce

rski,

Słow

ian

iep

oła

b-

scy.

Um

iep

rzed

staw

ićp

rzyc

zyn

yi

sku

tki

wyp

raw

krz

yżow

ych

.

Zn

ap

rzeb

ieg

pie

rwsz

eji

czw

arte

jkru

-

cjat

y.

Potr

afiw

ymie

nić

głów

ne

zakon

yry

cer-

skie

.

Wsk

azu

jen

am

apie

naj

waż

nie

jsze

ob-

szar

yob

jęte

ruch

emkru

cjat

ow

ym.

31

.Śr

edn

iow

iecz

ni

Euro

pej

-

czyc

y.

Epoka

prz

eciw

ień

stw

.Śr

edn

iow

iecz

ny

sposó

bm

yśle

nia

.St

ylro

mań

ski,

styl

goty

cki.

Pow

stan

ieu

niw

ersy

tetó

w.K

o-

bie

tyi

dzi

eci.

Cza

rna

śmie

rć.Sc

hył

ek

feu

dal

izm

u.

Zn

ap

oję

cia:

sąd

boży

,st

ylro

mań

ski,

styl

goty

cki,

czar

na

śmie

rć.

Wd

ost

ępn

ymso

bie

zakre

sie

rozu

mie

men

taln

ość

lud

ziśr

edn

iow

iecz

a.

Um

iew

skaz

aćce

chy

char

akte

ryst

yczn

e

styl

uro

mań

skie

goi

styl

ugo

tyck

iego

ora

zró

żnic

em

ięd

zyob

ust

ylam

i.

Rozp

ozn

aje

zab

ytki

ku

ltu

ryśr

edn

io-

wie

cza

zu

wzg

lęd

nie

nie

mp

rzyk

ład

ów

zw

łasn

ego

regi

on

u.

Potr

afiw

ymie

nić

pie

rwsz

eu

niw

ersy

tety

.

Wsk

azu

jece

chy

szcz

ególn

eśr

edn

io-

wie

czn

ejn

auki.

Dzi

edzi

ctw

ośr

edn

iow

iecz

a.T

emat

pow

tórz

enio

wy.

Rozu

mie

ip

otr

afip

rzed

staw

ićd

oro

bek

śred

nio

wie

czn

ejcy

wil

izac

jieu

rop

ej-

skie

jora

zje

jw

pły

wn

ad

zisi

ejsz

yśw

iat.

28

TR

EŚC

IN

AU

CZ

AN

IAK

lasa

II2

9

KLA

SAII

Tre

ści

nau

czan

iaD

ział

Tem

at

Głó

wn

eza

gadn

ien

iaO

siągn

ięci

au

czn

iaz

pod

staw

ypro

gra

mow

ejU

czeń

:

I.PO

LSK

A

PIA

STÓ

W

13

.Po

lska

pie

rwsz

ych

Pias

tów

.

14.Po

lska

dzi

eln

icow

ai

zjed

-

nocz

on

a.

1.Po

cząt

ki

Pols

ki.

Preh

isto

ria

ziem

pols

kic

h.

Poch

od

zen

ie

Słow

ian

.Po

lan

iei

ich

pań

stw

o.M

iesz

koI.

Mon

arch

iap

atry

mon

ialn

a.O

koli

cz-

nośc

ii

nas

tęp

stw

ap

rzyj

ęcia

chrz

tu

w966

roku

.G

ran

ice

Pols

ki.

Zn

ap

oję

cia:

Słow

ian

ie,

ksi

ążę,

wła

dca

his

tory

czn

y,m

on

arch

iap

atry

mon

ialn

a.

Lokal

izu

jew

czas

iei

prz

estr

zen

ip

ań-

stw

oM

iesz

ka

I.

Um

iep

rzed

staw

ićp

ocz

ątki

Pols

ki

ora

z

ksz

tałt

ow

anie

się

gran

icp

ańst

wa.

Wsk

azu

jech

arak

tery

styc

zne

cech

ym

o-

nar

chii

pat

rym

on

ialn

ej.

Zn

ap

rzyc

zyn

yi

okoli

czn

ośc

ip

rzyj

ęcia

chrz

tup

rzez

Mie

szka

I.

Potr

afiw

skaz

aćn

astę

pst

wa

ku

ltu

row

e,

społe

czn

ei

poli

tycz

ne

chry

stia

niz

acji

Pols

ki.

Oce

nia

dokon

ania

Mie

szka

Iw

dzi

edzi

-

nie

poli

tyki,

gosp

od

arki

iku

ltu

ry.

2.C

hro

bry

kró

l.B

ole

sław

Ch

rob

ry.

Mis

jap

rusk

a

św.W

ojc

iech

a.Z

jazd

gnie

źnie

ńsk

i.

Wojn

yC

hro

bre

goz

Nie

mca

mi.

Koro

nac

jakró

lew

ska

Bole

sław

a

Ch

rob

rego

.

Zn

ap

oję

cia:

wyp

raw

am

isyj

na,

zjaz

d

gnie

źnie

ńsk

i.

Lokal

izu

jew

czas

iei

prz

estr

zen

iPo

lskę

Bole

sław

aC

hro

bre

go.

Um

iep

rzed

staw

ići

oce

nić

głów

ne

osi

ąg-

nię

cia

tego

wła

dcy

wd

zied

zin

iep

oli

-

tyki,

gosp

od

arki

iku

ltu

ry.

3.

Pań

stw

op

ierw

szyc

hPi

astó

w.

Gró

dn

aO

stro

wie

Led

nic

kim

.O

rgan

i-

zacj

ap

ańst

wa.

Życ

ieco

dzi

enn

ew

pań

-

stw

iep

ierw

szyc

hPi

astó

w.

Zn

ap

oję

cia:

gród

,p

od

grod

zie,

dan

ina,

nam

iest

nik

.

Potr

afiop

isać

war

un

ki

życi

am

iesz

kań

-

ców

Pols

ki

wX

–XI

wie

ku

.

4.

Up

adek

iod

bu

dow

ap

ańst

wa.

Kry

zys

Pols

ki

zaM

iesz

ka

II.N

ajaz

d

Brz

etys

ław

a.K

azim

ierz

Od

now

icie

l

iod

bu

dow

ap

ańst

wa.

Koro

nac

jakró

-

lew

ska

Bole

sław

aŚm

iałe

go.

Zat

arg

kró

laz

bis

ku

pem

Stan

isła

wem

.

Zn

ap

oję

cie:

pow

stan

ielu

dow

e.

Lokal

izu

jew

czas

iei

prz

estr

zen

ip

ań-

stw

oz

okre

surz

ądów

Mie

szka

II,

Kaz

i-

mie

rza

Od

now

icie

lai

Bole

sław

aŚm

iałe

go.

30

TR

EŚC

IN

AU

CZ

AN

IAK

lasa

II3

1

Zn

ai

potr

afioce

nić

ich

dokon

ania

wd

zied

zin

iep

oli

tyki,

gosp

od

arki

iku

l-

tury

.

Zn

aokoli

czn

ośc

iśm

ierc

iśw

.St

ani-

sław

ai

potr

afisa

mod

ziel

nie

oce

nić

jego

post

ać.

5.D

ecyz

jaB

ole

sław

aK

rzyw

o-

ust

ego.

Rzą

dy

Bole

sław

aK

rzyw

ou

steg

o.

Wojn

a

zN

iem

cam

i.St

atu

tBole

sław

aK

rzyw

o-

ust

ego.

Zn

ap

oję

cia:

rozb

icie

dzi

eln

icow

e,za

-

sad

ase

nio

ratu

,d

ziel

nic

ase

nio

raln

a.

Potr

afip

rzed

staw

ićgł

ów

ne

wyd

arze

nia

rząd

ów

Bole

sław

aK

rzyw

ou

steg

o.

Um

ieop

isać

pod

ział

Pols

ki

dokon

any

prz

ezK

rzyw

ou

steg

o.

Rozu

mie

prz

y-

czyn

yte

gop

od

ział

u.

6.Po

lska

pod

ziel

on

an

ad

ziel

-

nic

e.

Post

ępu

jące

rozd

robn

ien

iePo

lski.

Prze

-

mia

ny

gosp

od

arcz

ew

Pols

ceX

III

wie

ku

.

Pań

stw

oH

enry

ków

śląs

kic

h.O

sad

nic

-

two

nie

mie

ckie

.N

ajaz

dM

on

gołó

w.

Zn

ap

oję

cia:

gosp

od

arka

tow

arow

o-p

ie-

nię

żna,

pra

wo

skła

du

,lo

kac

jan

ap

ra-

wie

pols

kim

in

iem

ieck

im.

Lokal

izu

jew

czas

iei

prz

estr

zen

iPo

lskę

okre

suro

zbic

iad

ziel

nic

ow

ego.

Um

ieop

isać

prz

emia

ny

gosp

od

arcz

e

wPo

lsce

XII

Iw

ieku

.

Rozu

mie

prz

yczy

ny

osa

dn

ictw

an

ie-

mie

ckie

gow

Pols

ce.

Dost

rzeg

azw

iązk

im

ięd

zyru

chem

osa

d-

nic

zym

aoży

wie

nie

mgo

spod

arcz

ym.

Potr

afiw

skaz

aćsk

utk

in

ajaz

du

Mon

go-

łów

w1241

roku

.

7.M

alb

ork

czy

Mar

ien

bu

rg?

Zak

on

krz

yżac

ki.

Spro

wad

zen

ieK

rzy-

żaków

do

Pols

ki.

Utw

orz

enie

pań

stw

a

krz

yżac

kie

go.

Rola

Kośc

ioła

wza

cho-

wan

iuje

dn

ośc

ikra

ju.

Ten

den

cje

zjed

-

nocz

enio

we.

Zn

ap

oję

cia:

Krz

yżac

y,im

mu

nit

et.

Um

ieop

isać

pocz

ątki

zakon

ukrz

yżac

-

kie

goi

pod

aćokoli

czn

ośc

ije

gop

rzyb

y-

cia

do

Pols

ki.

Porz

ądku

jei

sytu

uje

wcz

asie

naj

waż

-

nie

jsze

wyd

arze

nia

zwią

zan

ez

rela

-

cjam

ip

ols

ko-k

rzyż

ackim

i.

Rozu

mie

zagr

oże

nie

spow

od

ow

ane

osi

edle

nie

msi

ęK

rzyż

aków

wPo

lsce

.

Um

iew

yjaś

nić

,kto

id

lacz

ego

pra

gnął

zjed

nocz

enia

pań

stw

a.

32

TR

EŚC

IN

AU

CZ

AN

IAK

lasa

II3

3

8.K

ról

Wła

dys

ław

Łokie

tek.

Pan

ow

anie

Prze

mys

łaII

.R

ząd

ycz

eskie

.

Wła

dys

ław

Łokie

tek.

Utr

ata

Gd

ańsk

a.

Koro

nac

jakró

lew

ska

Wła

dys

ław

aŁo

-

kie

tka.

Bit

wa

pod

Płow

cam

i.

Zn

ap

oję

cie:

star

ost

a.

Um

iep

rzed

staw

ićokoli

czn

ośc

izj

edn

o-

czen

iaPo

lski

ora

zn

ajw

ażn

iejs

zew

yda-

rzen

iarz

ądów

Wła

dys

ław

aŁo

kie

tka.

9.K

oro

na

Kró

lest

wa

Pols

kie

go.

Sytu

acja

pań

stw

aw

pocz

ątkac

hrz

ądów

Kaz

imie

rza

Wie

lkie

go.

Proce

sw

War

sza-

wie

i„p

okój

wie

czys

ty”

zK

rzyż

akam

i.

Pow

iększ

enie

tery

tori

um

pań

stw

a.

Wzm

ocn

ien

iego

spod

arki

iob

ron

nośc

i.

Akad

emia

Kra

kow

ska.

Aw

ans

mię

dzy

-

nar

od

ow

yPo

lski.

Zn

ap

oję

cia:

„pokój

wie

czys

ty”,

mon

ar-

chia

stan

ow

a,A

kad

emia

Kra

kow

ska.

Potr

afiop

isać

dokon

ania

Kaz

imie

rza

Wie

lkie

gow

dzi

edzi

nie

poli

tyki

we-

wn

ętrz

nej

ora

zw

yjaś

nić

prz

yczy

ny

mię

dzy

nar

od

ow

ego

awan

suPo

lski

za

jego

czas

ów

.

Wsk

azu

jezm

ian

yst

ruktu

rysp

ołe

czn

o-

-wyz

nan

iow

ejK

róle

stw

aPo

lskie

gop

o

prz

yłąc

zen

iuzi

emru

skic

h.

Pols

ka

Pias

tów

.T

emat

pow

tórz

enio

wy.

Rozu

mie

ip

otr

afip

rzed

staw

ićd

oro

bek

pie

rwsz

ych

czte

rech

wie

ków

istn

ien

ia

pań

stw

ap

ols

kie

go.

Dost

rzeg

aw

pły

wy

czas

ów

pia

stow

skic

h

na

dzi

siej

szą

Pols

kę.

II.PA

ŃST

WO

POLS

KO

-

-LIT

EWSK

IE

15

.Po

lska

wd

obie

un

iiz

Litw

ą.1

0.U

nia

zLi

twą.

Lud

wik

An

deg

aweń

ski.

Jad

wig

akró

lem

Pols

ki.

Litw

a.Pr

zycz

yny

un

ii.U

mow

a

wK

rew

ie.C

hrz

est

ikoro

nac

jaJa

gieł

ły.

Od

now

ien

ieA

kad

emii

Kra

kow

skie

j.

Zn

ap

oję

cia:

prz

ywil

ej,

um

ow

aw

Kre

-

wie

,u

nia

pols

ko-l

itew

ska,

Un

iwer

syte

t

Jagi

ello

ńsk

i.

Rozu

mie

prz

yczy

ny

zaw

arci

au

nii

pol-

sko-l

itew

skie

j.Po

trafi

pod

aćokoli

cz-

nośc

ite

gow

ydar

zen

iai

oce

nić

jego

nas

tęp

stw

a.

Wsk

azu

jen

am

apie

Kró

lest

wo

Pols

kie

,

Wie

lkie

Ksi

ęstw

oLi

tew

skie

iK

róle

stw

o

Węg

iers

kie

.

11

.W

ielk

aw

ojn

a.Pi

erw

sze

lata

un

iip

ols

ko-l

itew

skie

j.W

y-

bu

chw

ielk

iej

wojn

y.B

itw

ap

od

Gru

n-

wal

dem

.Pi

erw

szy

pokój

toru

ńsk

i.Po

-

lacy

na

sob

orz

ew

Kon

stan

cji.

Zn

ap

oję

cia:

polo

niz

acja

,K

oro

na,

pie

rw-

szy

pokój

toru

ńsk

i.

Lokal

izu

jew

czas

iei

prz

estr

zen

in

aj-

waż

nie

jsze

wyd

arze

nia

zwią

zan

ez

rela

-

cjam

ip

ols

ko-k

rzyż

ackim

i.

Um

iep

od

aćp

rzyc

zyn

y,p

rzeb

ieg

isk

utk

i

wie

lkie

jw

ojn

yz

zakon

emkrz

yżac

kim

.

34

TR

EŚC

IN

AU

CZ

AN

IAK

lasa

II3

5

12

.Sy

now

ieJa

gieł

ły.

Dyn

asti

aJa

giel

lon

ów

.W

ład

ysła

wW

ar-

neń

czyk

.D

ruga

un

iaz

Węg

ram

i.

Bit

wa

pod

War

ną.

Kaz

imie

rzJa

giel

loń

-

czyk

kró

lem

Pols

ki.

Inkorp

ora

cja

Pru

s.

Wojn

atr

zyn

asto

letn

ia.D

rugi

pokój

toru

ńsk

i.

Zn

ap

oję

cia:

mon

arch

iael

ekcy

jna,

dy-

nas

tia

Jagi

ello

nów

,ak

tin

korp

ora

cji,

posp

oli

teru

szen

ie,d

rugi

pokój

toru

ń-

ski,

Pru

syK

róle

wsk

ie,

Pru

syZ

akon

ne.

Um

iep

od

aćp

rzyc

zyn

y,p

rzeb

ieg

isk

utk

i

wojn

ytr

zyn

asto

letn

iej.

Wsk

azu

jen

am

apie

Tu

rcję

,W

arn

ę,Pr

usy

Kró

lew

skie

iPr

usy

Zak

on

ne.

13

.K

ud

emok

racj

isz

lach

ecki

ej.

Prze

ksz

tałc

enie

się

ryce

rstw

aw

szla

chtę

.

Pozy

cja

szla

chty

wp

ańst

wie

.K

on

iun

k-

tura

na

pols

kie

zboże

.Fo

lwar

ki

pań

-

szcz

yzn

a.Sł

abość

mia

st.R

ola

Gd

ańsk

a.

Zn

ap

oję

cia:

szla

chta

,se

jmik

,fo

lwar

k,

dem

okra

cja

szla

chec

ka.

Rozu

mie

ip

otr

afip

rzed

staw

ićp

roce

s

prz

eksz

tałc

ania

się

ryce

rstw

aw

szla

chtę

.

Ch

arak

tery

zuje

rozw

ój

up

raw

nie

ńst

anu

szla

chec

kie

go.

14.„K

uojc

zyzn

ych

lub

ie

iozd

ob

ie”.

Wie

loku

ltu

row

esp

ołe

czeń

stw

o.

Bla

ski

ici

enie

Kośc

ioła

.C

hry

stia

niz

acja

Litw

y.

Rozw

ój

un

iwer

syte

tuw

Kra

kow

ie.

Jan

Dłu

gosz

.Po

lski

goty

k.

Potr

afisc

har

akte

ryzo

wać

ku

ltu

ręp

ol-

ską

XV

wie

ku

iw

skaz

aćje

jn

ajw

iększ

e

osi

ągn

ięci

a.

Pols

ka

iLi

twa.

Tem

atp

ow

tórz

enio

wy.

Rozu

mie

ip

otr

afip

rzed

staw

ićd

oro

bek

Pols

ki

usc

hył

ku

śred

nio

wie

cza.

Dost

rzeg

aw

pły

wy

tego

okre

sun

ad

zi-

siej

szą

Pols

kę.

III.

POC

ZĄ

TK

I

NO

WO

ŻY

TN

EJ

EUR

OPY

16

.W

ielk

ieod

kry

cia

geogr

a-

ficz

ne.

17

.H

um

aniz

mi

ren

esan

s.

18

.R

ozł

amw

kośc

iele

za-

chod

nim

.

22

.Fo

rmy

pań

stw

an

ow

oży

t-

neg

o.

15

.„O

dkry

cie

świa

tai

czło

-

wie

ka”

.

Sch

yłek

śred

nio

wie

cza.

Hu

man

izm

.

Źró

dła

ren

esan

sui

jego

cech

ych

arak

-

tery

styc

zne.

Mik

oła

jK

op

ern

ik.

Gen

ialn

i

arty

ści.

Od

rod

zen

iep

oza

Wło

cham

i.

Eraz

mz

Rott

erd

amu

.B

ibli

aG

ute

nb

erga

.

Zn

ap

oję

cia:

epoka

now

oży

tna,

ren

e-

san

s,h

um

aniś

ci.

Um

iew

skaz

aćró

żnic

em

ięd

zyśr

edn

io-

wie

czn

yma

ren

esan

sow

ymsp

oso

bem

myś

len

ia.

Zn

aźr

ód

łaku

ltu

ryre

nes

ansu

ip

otr

afi

pod

aćje

jgł

ów

ne

cech

y.

Zn

aosi

ągn

ięci

aar

tyst

ów

iu

czon

ych

od

rod

zen

ia:

Mik

oła

jaK

op

ern

ika,

Mic

hał

aA

nio

ła,Le

on

ard

ad

aV

inci

,

Raf

aela

San

ti,Er

azm

az

Rott

erd

amu

iG

alil

eusz

a.

Potr

afioce

nić

rolę

dru

ku

wro

zwoju

cyw

iliz

acji

euro

pej

skie

j.

36

TR

EŚC

IN

AU

CZ

AN

IAK

lasa

II3

7

16

.„Z

iem

ia!Z

iem

ia!”

Przy

czyn

yw

ypra

w.O

dkry

cie

Am

eryk

i.

Pod

róż

Vas

cod

aG

amy.

Wyp

raw

aM

a-

gell

ana.

Zn

iszc

zen

iecy

wil

izac

jiA

zte-

ków

iIn

ków

.H

and

eln

iew

oln

ikam

i.

Sku

tki

od

kry

ć.

Zn

ap

oję

cia:

kar

awel

a,kolo

nie

,h

and

el

trójk

ątn

y,N

ow

yŚw

iat.

Potr

afiom

ów

ići

wsk

azać

na

map

iep

o-

dró

żeK

rzys

ztofa

Kolu

mb

a,V

asco

da

Gam

yi

Ferd

ynan

da

Mag

ella

na.

Um

iew

skaz

aćn

am

apie

zam

ors

kie

po-

siad

łośc

iH

iszp

anii

iPo

rtu

gali

i.

Oce

nia

wp

ływ

od

kry

ćge

ogr

aficz

nyc

h

na

życi

esp

ołe

czn

o-g

osp

od

arcz

ei

ku

l-

tura

lne

Euro

py

ora

zN

ow

ego

Świa

ta.

17

.K

orz

enie

kap

ital

izm

u.

Śred

nio

wie

czn

em

iast

a.D

ual

izm

wro

z-

woju

gosp

od

arcz

ymEu

rop

y.U

pad

ek

cech

ów

.K

apit

aliz

m.

Han

del

ib

anki.

Zn

ap

oję

cia:

syst

emn

akła

dcz

y,m

anu

-

faktu

ra,kap

ital

izm

.

Um

iew

skaz

aćp

rzem

ian

ygo

spod

arcz

e

Euro

py

wX

VI

wie

ku

.R

ozu

mie

du

aliz

m

rozw

oju

gosp

od

arcz

ego

kon

tyn

entu

.

18

.Po

dzi

elon

yK

ośc

iół.

Przy

czyn

yre

form

acji

.T

ezy

Mar

cin

a

Lutr

a.R

eform

acja

wN

iem

czec

h.K

o-

śció

łkal

wiń

ski.

Noc

św.B

artł

om

ieja

.

Ref

orm

acja

wA

ngl

ii.

Zn

ap

oję

cia:

Kośc

iół

lute

rań

ski,

Kośc

iół

kal

wiń

ski,

Kośc

iół

angl

ikań

ski,

pro

te-

stan

ci,re

form

acja

,h

uge

noci

,w

ojn

yre

-

ligi

jne,

pokój

reli

gijn

y.

Ch

arak

tery

zuje

dzi

ałal

ność

Mar

cin

a

Lutr

ai

Jan

aK

alw

ina.

Prze

dst

awia

okoli

czn

ośc

ip

ow

stan

ia

Kośc

ioła

angl

ikań

skie

go.

Um

iew

yjaś

nić

prz

yczy

ny,

prz

ebie

g

isk

utk

ire

form

acji

wEu

rop

ie.

Wsk

azu

jen

am

apie

wp

ływ

yK

ośc

iołó

w

pro

test

anck

ich

iK

ośc

ioła

kat

oli

ckie

go.

19

.O

dn

ow

ićK

ośc

iół.

Euro

pa

po

refo

rmac

ji.So

bór

tryd

enck

i.

Inkw

izyc

ja.T

ow

arzy

stw

oJe

zuso

we.

Bar

ok.

Zn

ap

oję

cia:

Tow

arzy

stw

oJe

zuso

we,

kon

trre

form

acja

,in

kw

izyc

ja,in

dek

s

ksi

ągza

kaz

anyc

h,

bar

ok.

Wyj

aśn

iace

lezw

oła

nia

sob

oru

tryd

enc-

kie

go.

Potr

afiop

isać

prz

emia

ny

wK

ośc

iele

kat

oli

ckim

ora

zśr

od

ki,

jakim

ist

arał

się

on

prz

eciw

dzi

ałać

refo

rmac

ji.

Um

iesc

har

akte

ryzo

wać

sztu

kę

bar

oku

.

38

TR

EŚC

IN

AU

CZ

AN

IAK

lasa

II3

9

20

.„T

rzec

iR

zym

”.R

uś

pod

pan

ow

anie

mM

on

gołó

w.

Car

Iwan

Gro

źny.

Rozw

ój

tery

tori

aln

yp

ań-

stw

am

osk

iew

skie

go.

Społe

czeń

stw

o

iku

ltu

raM

osk

wy.

Zn

ap

oję

cia:

Infl

anty

,K

rem

l.

Um

ieop

isać

pocz

ątki

potę

giM

osk

wy

od

zrzu

cen

iaja

rzm

am

on

gols

kie

god

o

rząd

ów

Iwan

aG

roźn

ego.

Oce

nia

met

od

yi

sku

tki

poli

tyki

Iwan

a

Gro

źneg

o.

Wsk

azu

jen

am

apie

rozw

ój

tery

tori

aln

y

pań

stw

am

osk

iew

skie

go.

21

.„P

ańst

wo

toja

!”R

ząd

ykar

dyn

ała

Ric

hel

ieu

.Lu

dw

ikX

IV

ije

god

wór.

Mer

kan

tyli

zm.W

ojn

yLu

-

dw

ika

XIV

.O

dw

oła

nie

edyk

tun

ante

j-

skie

go.

Bil

ans

rząd

ów

Kró

laSł

oń

ce.

Zn

ap

oję

cia:

edyk

tn

ante

jski,

abso

lu-

tyzm

,ra

cja

stan

u,W

ersa

l,m

erkan

ty-

lizm

.

Potr

afisc

har

akte

ryzo

wać

ust

rój

mo-

nar

chii

abso

lutn

eji

oce

nić

rząd

yLu

-

dw

ika

XIV

.

22

.M

on

arch

iap

arla

men

tarn

a

wA

ngl

ii.

Elżb

ieta

I.Pr

zycz

yny

rew

olu

cji.

Wojn

a

dom

ow

aw

An

glii

.Z

wyc

ięst

wo

Cro

m-

wel

la.

Res

tau

racj

aSt

uar

tów

.Po

wst

anie

mon

arch

iip

arla

men

tarn

ej.

Zn

ap

oję

cia:

wie

lka

arm

ada,

par

lam

ent

kad

łub

ow

y,m

on

arch

iap

arla

men

tarn

a.

Um

iep

rzed

staw

ićw

ydar

zen

ia,

któ

re

dop

row

adzi

łyd

ou

tworz

enia

mon

ar-

chii

par

lam

enta

rnej

.Po

trafi

wsk

azać

jej

głów

ne

cech

y.

Up

rogu

epoki

now

oży

tnej

.T

emat

pow

tórz

enio

wy.

Um

iep

oró

wn

aćm

on

arch

ięp

arla

men

-

tarn

ąz

mon

arch

iąab

solu

tną.

Rozu

mie

zmia

ny

wEu

rop

ieX

V–X

VII

wie

ku

.D

ost

rzeg

aic

hw

pły

wn

ad

zisi

ej-

szy

świa

t.

IV.R

ZEC

Z-

POSP

OLI

TA

19

.Po

lska

iLi

twa

wcz

asac

h

ost

atn

ich

Jagi

ello

nów

.

20

.Sp

ołe

czeń

stw

oi

ust

rój

Rze

czyp

osp

oli

tej

Ob

ojg

aN

a-

rod

ów

.

21

.R

zecz

posp

oli

taO

bojg

a

Nar

od

ów

ije

jsą

sied

zi

wX

VII

wie

ku

.

23

.D

emokra

cja

szla

chec

ka.

Sejm

iki

ziem

skie

.Se

jmw

aln

y.St

any

sejm

ują

ce.D

emokra

cja

szla

chec

ka.

Szla

chta

ain

ne

stan

y.Se

jmd

awn

ejR

ze-

czyp

osp

oli

tej

ad

zisi

ejsz

y.

Zn

ap

oję

cia:

sejm

wal

ny,

sejm

iki

ziem

-

skie

,se

nat

,iz

ba

pose

lska,

zasa

da

jed

-

nośc

i,za

sad

aje

dn

om

yśln

ośc

i,d

emo-

kra

cja

szla

chec

ka.

Rozu

mie

,w

jaki

sposó

bu

ksz

tałt

ow

ała

się

dem

okra

cja

szla

chec

ka.

Um

ieop

isać

org

aniz

ację

isp

osó

bd

zia-

łan

iase

jmu

wal

neg

o.

Potr

afip

oró

wn

aćse

jmsz

lach

ecki

zse

j-

mem

dzi

siej

szym

.

40

TR

EŚC

IN

AU

CZ

AN

IAK

lasa

II4

1

22

.Fo

rmy

pań

stw

an

ow

oży

t-

neg

o.

24

.R

zecz

posp

oli

taO

bojg

a

Nar

od

ów

wX

VII

Iw

ieku

.

24

.„W

spóln

aR

zecz

posp

oli

ta”.

Zyg

mu

nt

Star

y.Z

ygm

un

tA

ugu

st.Po

li-

tyka

zagr

anic

zna

ost

atn

ich

Jagi

ello

nów

.

Ru

cheg

zeku

cyjn

y.U

nia

lub

elsk

ai

jej

post

anow

ien

ia.

Tole

ran

cja

reli

gijn

a.

Zn

ap

oję

cia:

złoty

wie

k,

ruch

egze

ku

-

cyjn

y,u

nia

per

son

aln

a,u

nia

real

na.

Wsk

azu

jen

am

apie

tery

tori

um

Rze

czy-

posp

oli

tej

Ob

ojg

aN

arod

ów

ora

zje

jp

o-

dzi

ałn

aK

oro

nę

iLi

twę.

Um

iew

skaz

aćp

rzyc

zyn

yza

war

cia

un

ii

lub

elsk

iej

izn

aje

jgł

ów

ne

post

anow

ie-

nia

.

Potr

afioce

nić

poli

tykę

zagr

anic

zną

ost

atn

ich

Jagi

ello

nów

.

Um

ieop

isać

pols

ką

tole

ran

cję

reli

gijn

ą

id

ost

rzeg

aje

jw

yjąt

kow

ość

wów

czes

-

nej

Euro

pie

.

25

.„A

nie

chaj

nar

od

ow

ie

wżd

yp

ost

ron

ni

znaj

ą...

”

Życ

ieco

dzi

enn

e.R

enes

ans

wPo

lsce

.

Zam

ość

.Ż

ydzi

wR

zecz

yposp

oli

tej.

Un

i-

wer

syte

ty,b

ibli

ote

ki

ip

isar

ze.

Um

iep

rzed

staw

ićgł

ów

ne

osi

ągn

ięci

a

ku

ltu

raln

eR

zecz

yposp

oli

tej

wX

VI

wie

-

ku

,u

wzg

lęd

nia

jąc

twórc

zość

Mik

oła

ja

Rej

a,Ja

na

Koch

anow

skie

go,

An

drz

eja

Fryc

zaM

od

rzew

skie

go.

Zn

an

ajw

ażn

iejs

zeza

byt

ki

ren

esan

su

na

ziem

iach

pols

kic

h.

Potr

afiop

isać

sytu

ację

lud

nośc

iży

dow

-

skie

jza

mie

szku

jące

jR

zecz

posp

oli

tą.

26.Pi

erw

sikró

low

ieel

ekcy

jni.

Bez

kró

lew

iep

ośm

ierc

iZ

ygm

un

taA

u-

gust

a.K

on

fed

erac

jaw

arsz

awsk

a.W

oln

a

elek

cja.

Art

yku

łyh

enry

kow

skie

ip

act

a

con

ven

ta.H

enry

kW

alez

y.St

efan

Ba-

tory

.W

ojn

yz

Mosk

wą.

Zn

ap

oję

cia:

kon

fed

erac

ja,

sejm

elek

-

cyjn

y,w

oln

ael

ekcj

a,ar

tyku

łyh

enry

-

kow

skie

,pact

aco

nve

nta

.

Potr

afiop

isać

okoli

czn

ośc

iu

chw

alen

ia

kon

fed

erac

jiw

arsz

awsk

iej

ora

zar

tyku

-

łów

hen

rykow

skic

hi

pod

aćic

hgł

ów

ne

zało

żen

ia.

Um

iew

yjaś

nić

,n

acz

ymp

ole

gała

woln

a

elek

cja.

Potr

afip

rzed

staw

ićgł

ów

ne

wyd

arze

nia

pan

ow

ania

Stef

ana

Bat

ore

go.

42

TR

EŚC

IN

AU

CZ

AN

IAK

lasa

II4

3

27

.Sr

ebrn

yw

iek.

Zyg

mu

nt

III

Waz

a.W

ojn

aze

Szw

ecją

.

Wie

lka

smu

ta.W

ojn

az

Tu

rcją

.W

ojn

a

zeSz

wec

jąo

Pom

orz

e.Sk

utk

iw

oje

n

pie

rwsz

ejp

oło

wy

XV

IIw

ieku

.

Zn

ap

oję

cia:

dyn

asti

aW

azów

,d

ynas

tia

Rom

anow

ów

,w

ielk

asm

uta

,K

oza

cy,

Zap

oro

że.

Rozu

mie

ip

otr

afip

rzed

staw

ićgł

ów

ne

pro

ble

my

Rze

czyp

osp

oli

tej

zap

ano-

wan

iaZ

ygm

un

taII

IW

azy.

Lokal

izu

je

wcz

asie

ip

rzes

trze

ni

naj

waż

nie

jsze

wyd

arze

nia

tego

okre

su.

Um

ieoce

nić

Zyg

mu

nta

III

Waz

ę.

28

.„P

ocz

ątek

nie

doli

Kró

le-

stw

a”.

Wła

dys

ław

IVW

aza.

Sytu

acja

na

Ukra

-

inie

.W

ybu

chp

ow

stan

ia.Ja

nK

azim

ierz

.

Klę

ska

Koza

ków

.U

god

aw

Pere

jasł

awiu

.

Wojn

az

Rosj

ą.

Zn

ap

oję

cia:

Koza

cyre

jest

row

i,u

god

a

wPe

reja

sław

iu.

Potr

afip

od

aćp

rzyc

zyn

yora

zce

lep

o-

wst

ania

Ch

mie

lnic

kie

goi

op

isać

prz

e-

bie

gw

alk

zK

oza

kam

i.

Wsk

azu

jen

am

apie

zasi

ęgp

ow

stan

ia

im

iejs

can

ajw

ażn

iejs

zych

wyd

arze

ń.

29

.Po

top

.Sz

wec

jaw

poło

wie

XV

IIw

ieku

.N

ajaz

d

na

Rze

czp

osp

oli

tą.

Wojn

asz

arp

ana.

Po-

kój

wO

liw

ie.U

god

ah

adzi

acka.

Sku

tki

pow

stan

iaC

hm

ieln

ickie

goi

poto

pu

.

Zn

ap

oję

cia:

poto

p,

ugo

da

wH

adzi

a-

czu

,p

okój

wO

liw

ie.

Um

ieop

isać

prz

yczy

ny

ip

rzeb

ieg

po-

top

u.

Potr

afip

rzed

staw

ićsk

utk

ip

ow

stan

ia

Ch

mie

lnic

kie

goi

poto

pu

.

30

.K

uan

arch

ii.

Rola

mag

nat

ów

.Li

ber

um

veto

.R

okosz

Lub

om

irsk

iego

.M

ich

ałK

ory

bu

tW

iśn

io-

wie

cki.

Bar

ok

isa

rmat

yzm

.

Zn

ap

oję

cia:

liber

um

veto

,ro

kosz

Lub

o-

mir

skie

go,

sarm

atyz

m.

Potr

afiw

skaz

aćobja

wy

anar

chii

iu

pad

-

ku

ku

ltu

ryp

oli

tycz

nej

wX

VII

wie

ku

.

Um

ieoce

nić

tezj

awis

ka.

Potr

afiro

zpozn

aćch

arak

tery

styc

zne

cech

yku

ltu

ryb

aroku

.

31

.D

ni

chw

ały.

Wojn

az

Tu

rcją

.Z

wyc

ięst

wo

pod

Ch

oci

-

mie

m.Ja

nII

ISo

bie

ski.

Oblę

żen

ieW

ied

-

nia

prz

ezT

urk

ów

.W

ikto

ria

wie

deń

ska.

Potr

afip

od

aćp

rzyc

zyn

yw

oje

nz

Tu

rcją

wd

rugi

ejp

oło

wie

XV

IIw

ieku

.

Um

iep

rzed

staw

ićokoli

czn

ośc

ii

sku

tki

zwyc

ięst

wJa

na

Sob

iesk

iego

pod

Ch

oci

-

mie

mi

Wie

dn

iem

.

Lokal

izu

jete

wyd

arze

nia

wcz

asie

ip

rze-

strz

eni.

44

TR

EŚC

IN

AU

CZ

AN

IAK

lasa

III

45

32

.C

zasy

sask

ie.

Un

iaz

Sakso

nią

.A

ugu

stII

Sas.

Wie

lka

wojn

ap

ółn

ocn

a.A

ugu

stII

ISa

s.Pi

erw

-

sze

ozn

aki

oży

wie

nia

.

Zn

ap

oję

cia:

Sakso

nia

,w

ojn

ap

ółn

ocn

a,

trak

tat

„trz

ech

czar

nyc

horł

ów

”,

Coll

egiu

mN

ob

iliu

m.

Potr

afiw

skaz

aćp

rzyc

zyn

yi

prz

ejaw

y

kry

zysu

Rze

czyp

osp

oli

tej

wcz

asac

h

sask

ich

.

Wyj

aśn

iazm

ian

yp

oło

żen

iam

ięd

zyn

a-

rod

ow

ego

Rze

czyp

osp

oli

tej

wX

VII

Iw

ieku

.

Dost

rzeg

ap

rzej

awy

oży

wie

nia

wgo

-

spod

arce

iku

ltu

rze

tego

okre

su.

Ch

arak

tery

zuje

pro

jekty

refo

rmu

stro

-

jow

ych

Stan

isła

wa

Kon

arsk

iego

iSt

ani-

sław

aLe

szcz

yńsk

iego

.

Bla

ski

ici

enie

pie

rwsz

ej

Rze

czyp

osp

oli

tej.

Tem

atp

ow

tórz

enio

wy.

Zn

ai

rozu

mie

mocn

ei

słab

est

ron

y

Rze

czyp

osp

oli

tej

wX

VI–

XV

III

wie

ku

.

Potr

afiw

yjaś

nić

spec

yfikę

jej

ust

roju

na

tle

Euro

py.

Dost

rzeg

aw

pły

wte

gookre

sun

ad

zi-

siej

szą

Pols

kę.

KLA

SAII

I

Tre

ści

nau

czan

iaD

ział

Tem

at

Głó

wn

eza

gadn

ien

iaO

siągn

ięci

au

czn

iaz

pod

staw

ypro

gra

mow

ejU

czeń

:

I.Z

MIE

RZ

CH

STA

REG

O

ŁAD

U

23

.Eu

rop

aw

XV

III

wie

ku

.

25

.B

un

tp

od

dan

ych

—w

ojn

a

on

iep

od

legł

ość

Stan

ów

Zje

d-

nocz

on

ych

.

28

.R

ewolu

cja

fran

cusk

a.

1.W

iek

rozu

mu

.Po

stęp

nau

ki

ite

chn

iki.

Rac

jon

aliz

m.

Um

owa

społ

eczn

aR

ou

ssea

u.M

on

te-

skiu

szi

trójp

od

ział

wła

dzy

.W

olt

er.

Wie

lka

Ency

klo

ped

iaFr

ancu

ska.

Zn

ap

oję

cia:

ośw

iece

nie

,n

ow

oży

tna

na-

uka,

racj

on

aliz

m,tr

ójp

od

ział

wła

dzy

,

dei

zm,

Wie

lka

Ency

klo

ped

iaFr

ancu

ska.

Potr

afip

rzed

staw

ićgł

ów

ne

zało

żen

ia

ośw

iece

nia

id

okon

ania

myś

lici

eli:

Wol-

tera

,R

ou

ssea

u,M

on

tesk

iusz

a.

46

TR

EŚC

IN

AU

CZ

AN

IAK

lasa

III

47

2.N

ow

ep

otę

giw

Euro

pie

.R

eform

yPi

otr

aI.

Kat

arzy

na

II.Pr

usy

kró

lest

wem

.Fr

yder

ykII

.A

bso

luty

zm

ośw

ieco

ny.

Mon

arch

iaH

absb

urg

ów

.

Zn

ap

oję

cia:

abso

luty

zmośw

ieco

ny,

wojn

asi

edm

iole

tnia

,ge

rman

izac

ja.

Potr

afiw

skaz

aćp

rzyc

zyn

yp

ow

stan

ia

now

ych

potę

geu

rop

ejsk

ich

:R

osj

i,Pr

us

iA

ust

rii,

ilo

kal

izu

jeje

wcz

asie

ip

rze-

strz

eni.

Um

iep

oró

wn

aćre

form

yośw

iece

nio

we

wp

row

adzo

ne

wty

chtr

zech

pań

stw

ach

.

3.„M

y,n

aród

Stan

ów

Zje

dn

o-

czon

ych

...”

Osa

dn

ictw

ow

Am

eryc

ePó

łnocn

ej.

Ko-

lon

ieb

ryty

jskie

.Pr

zycz

yny

nie

zad

ow

o-

len

ia.W

ojn

ao

nie

pod

legł

ość

.U

dzi

ał

Pola

ków

ww

alkac

h.

Kon

styt

ucj

aSt

a-

nów

Zje

dn

ocz

on

ych

.T

rójp

od

ział

wła

dzy

.

Zn

ap

oję

cia:

Dek

lara

cja

nie

pod

legł

oś-

ci,w

ojn

ao

nie

pod

legł

ość

,K

on

styt

ucj

a

Stan

ów

Zje

dn

ocz

on

ych

,sy

stem

pre

zy-

den

cki.

Um

ieom

ów

ićp

rzyc

zyn

y,p

rzeb

ieg

in

a-

stęp

stw

aw

ojn

yo

nie

pod

legł

ość

.

Potr

afiop

isać

głów

ne

post

anow

ien

ia

Kon

styt

ucj

ii

wyj

aśn

ić,ja

kre

aliz

ow

ała

on

aza

sad

ętr

ójp

od

ział

uw

ład

zy.

Oce

nia

wkła

dPo

laków

ww

alkę

on

ie-

pod

legł

ość

Stan

ów

Zje

dn

ocz

on

ych

.

4.„W

oln

ość

,ró

wn

ość

,b

rate

r-

stw

o!”

Fran

cja

star

ego

ład

u.Ż

ądan

iast

anu

trze

cieg

o.

Zb

urz

enie

Bas

tyli

i.D

ekla

ra-

cja

pra

wcz

łow

ieka

iob

ywat

ela.

Fran

cja

mon

arch

iąkon

styt

ucy

jną.

Zn

ap

oję

cia:

star

yła

d,

rew

olu

cja

fran

-

cusk

a,bu

rżu

azja

,D

ekla

racj

ap

raw

czło

-

wie

ka

iobyw

atel

a,St

any

Gen

eral

ne,

Ba-

styl

ia,m

on

arch

iakon

styt

ucy

jna.

Rozu

mie

ip

otr

afip

od

aćp

rzyc

zyn

yw

y-

bu

chu

rew

olu

cji

fran

cusk

iej.

Op

isu

jegł

ów

ne

zasa

dy

ideo

we

rew

o-

lucj

ifr

ancu

skie

jza

war

tew

Dek

lara

cji

pra

wcz

łow

ieka

iobyw

atel

a.

Um

iep

rzed

staw

ićn

ajw

ażn

iejs

zew

yda-

rzen

iare

wolu

cji

do

17

91

roku

.

5.„R

ewolu

cja

poże

raw

łasn

e

dzi

eci”

.

Jakob

ini.

Wojn

az

Au

stri

ą.Fr

ancj

are

pu

-

bli

ką.

Wojn

az

koal

icją

.W

ielk

ite

rror.

Zn

ap

oję

cia:

pra

wic

a,le

wic

a,ce

ntr

um

,

wie

lki

terr

or.

Rozu

mie

ip

otr

afiop

isać

głów

ne

wyd

a-

rzen

iaw

rew

olu

cyjn

ejFr

ancj

iw

lata

ch

17

91

–17

94

.

Wsk

azu

jech

arak

tery

styc

zne

cech

yd

yk-

tatu

ryja

kob

ińsk

iej.

48

TR

EŚC

IN

AU

CZ

AN

IAK

lasa

III

49

Um

iep

rzed

staw

ićsk

utk

ire

wolu

cji

fran

-

cusk

iej

isa

mod

ziel

nie

jąoce

nić

.

Prze

mia

ny

XV

III

wie

ku

.T

emat

pow

tórz

enio

wy.

Zn

ap

rzeł

om

ow

ew

ydar

zen

iaX

VII

Iw

ie-

ku

wEu

rop

iei

Am

eryc

e.R

ozu

mie

ich

wp

ływ

na

dzi

siej

szy

świa

t.

II.U

PAD

EK

RZ

ECZ

YPO

-

SPO

LIT

EJ

SZLA

CH

ECK

IEJ

26

.R

zecz

posp

oli

taw

dob

ie

stan

isła

wow

skie

j.

27

.W

alka

ou

trzy

man

ien

ie-

pod

legł

ośc

iw

ost

atn

ich

lata

ch

XV

III

wie

ku

.

6.O

stat

ni

kró

lPo

lski.

Stan

isła

wA

ugu

stPo

nia

tow

ski.

Pier

wsz

e

refo

rmy.

Praw

akar

dyn

aln

e.K

on

fed

era-

cja

bar

ska.

Iro

zbió

rPo

lski.

Zn

ap

oję

cia:

pra

wa

kar

dyn

aln

e,kon

fe-

der

acja

bar

ska,

Gal

icja

.

Potr

afiop

isać

pró

by

refo

rmp

ańst

wa

wcz

asac

hst

anis

ław

ow

skic

h.

Um

iep

rzed

staw

ićp

rzyc

zyn

yi

okoli

cz-

nośc

ip

ierw

szeg

oro

zbio

ruPo

lski.

Wsk

azu

jen

am

apie

ziem

ieu

trac

on

e

prz

ezR

zecz

posp

oli

tą.

7.W

iwat

3m

aja!

Ośw

iece

nie

ikla

sycy

zm.K

om

isja

Edu

-

kac

jiN

arod

ow

ej.

Sejm

Wie

lki.

Uch

wa-

len

ieK

on

styt

ucj

i3

maj

a.N

ow

yu

stró

j

pań

stw

a.

Zn

ap

oję

cia:

Kom

isja

Edu

kac

jiN

arod

o-

wej

,Se

jmC

zter

ole

tni,

Ust

awa

rząd

ow

a.

Rozp

ozn

aje

char

akte

ryst

yczn

ece

chy

pols

kie

goośw

iece

nia

ip

od

aje

prz

y-

kła

dy

sztu

ki

okre

sukla

sycy

zmu

.

Prze

dst

awia

okoli

czn

ośc

ip

ow

stan

ia,

zad

ania

iosi

ągn

ięci

aK

om

isji

Edu

kac

ji

Nar

od

ow

ej.

Lokal

izu

jew

czas

ieobra

dy

Sejm

uW

iel-

kie

goora

zK

on

styt

ucj

i3

maj

a.

Um

ieom

ów

ićre

form

ySe

jmu

Wie

l-

kie

go.

Zn

aokoli

czn

ośc

ip

rzyj

ęcia

Kon

styt

u-

cji

3m

aja.

Potr

afip

rzed

staw

ićgł

ów

ne

pu

nkty

tego

doku

men

tui

dokon

aćje

go

oce

ny.

8.K

on

iec

Pols

ki?

Kon

fed

erac

jata

rgow

icka.

Wojn

az

Ro-

sją.

IIro

zbió

rPo

lski.

Insu

rekcj

ako-

ściu

szkow

ska.

III

rozb

iór

Pols

ki.

Zn

ap

oję

cia:

kon

fed

erac

jata

rgow

icka,

Vir

tuti

Mili

tari

,in

sure

kcj

akośc

iusz

kow

-

ska.

Prze

dst

awia

cele

in

astę

pst

wa

pow

sta-

nia

kośc

iusz

kow

skie

go.

50

TR

EŚC

IN

AU

CZ

AN

IAK

lasa

III

51

Um

ieop

isać

wyd

arze

nia

,któ

red

op

ro-

wad

ziły

do

dru

gieg

oi

trze

cieg

oro

z-

bio

ruPo

lski.

Lokal

izu

jew

czas

ieI,

IIi

III

rozb

iór

Pol-

ski.

Potr

afiw

skaz

aćn

am

apie

zdob

ycze

Rosj

i,Pr

us

iA

ust

rii.

Um

iew

yjaś

nić

wew

nęt

rzn

ei

zew

nęt

rzn

e

prz

yczy

ny

up

adku

Rze

czyp

osp

oli

tej.

„Naj

jaśn

iejs

zaR

zecz

posp

oli

ta”.

Tem

atp

ow

tórz

enio

wy.

Potr

afisc

har

akte

ryzo

wać

Rze

czp

osp

o-

litą

XV

III

wie

ku

.R

ozu

mie

wp

ływ

tego

okre

sun

ad

zisi

ejsz

ąPo

lskę.

III.

EUR

OPA

NA

POLE

OŃ

-

SKA

,EU

RO

PA

ŚWIĘ

TEG

O

PRZ

YM

IER

ZA

29

.Ep

oka

nap

ole

oń

ska.

30

.Eu

rop

ap

okon

gres

iew

ie-

deń

skim

.

31

.R

ozw

ój

cyw

iliz

acji

prz

e-

mys

łow

ej.

9.„N

iech

żyje

cesa

rz!”

Up

adek

dyr

ekto

riat

u.

Nap

ole

on

Bon

a-

par

te.

Rzą

dy

Nap

ole

on

aw

eFr

ancj

i.

Bit

wa

pod

Au

ster

litz

.K

lęsk

aPr

us.

Zn

ap

oję

cia:

dyr

ekto

riat

,K

od

eks

Na-

pole

on

a,kon

kord

at,

pie

rwsz

ykon

sul,

cesa

rzFr

ancu

zów

,b

lokad

akon

tyn

en-

taln

a.

Rozu

mie

prz

yczy

ny

up

adku

dyr

ek-

tori

atu

iw

pro

wad

zen

iace

sars

twa

we

Fran

cji.

Potr

afisc

har

akte

ryzo

wać

rząd

yN

apole

-

on

ad

oro

ku

18

06

.

10.„J

eszc

zePo

lska

nie

um

ar-

ła..

.”

Sytu

acja

po

rozb

iora

ch.

Legi

on

yPo

l-

skie

we

Wło

szec

h.

Utw

orz

enie

Ksi

ęstw

a

War

szaw

skie

go.

Ust

rój

Ksi

ęstw

a.Sz

arża

pod

Som

osi

errą

.B

itw

ap

od

Ras

zyn

em.

Zn

ap

oję

cia:

Legi

on

yPo

lskie

we

Wło

-

szec

h,K

sięs

two

War

szaw

skie

,So

mo-

sier

ra.

Rozu

mie

pow

od

y,d

laktó

rych

Pola

cy

pop

arli

Nap

ole

on

a.

Wyj

aśn

iaokoli

czn

ośc

iu

tworz

enia

Le-

gion

ów

Pols

kic

h.U

mie

om

ów

ići

oce

nić

poli

tykę

Nap

ole

on

aw

ob

ecPo

lski

ora

z

ud

ział

żołn

ierz

yp

ols

kic

hw

wojn

ach

nap

ole

oń

skic

h.

Potr

afiw

yjaś

nić

okoli

czn

ośc

iu

two-

rzen

iaK

sięs

twa

War

szaw

skie

goora

z

prz

edst

awić

jego

losy

do

18

09

roku

.

Wsk

azu

jeK

sięs

two

War

szaw

skie

na

ma-

pie

iop

isu

jeje

goce

chy

ust

rojo

we.

52

TR

EŚC

IN

AU

CZ

AN

IAK

lasa

III

53

11

.U

pad

ekN

apole

on

a.Eu

rop

ap

od

rząd

ami

Nap

ole

on

a.C

esar

z

aPo

lska.

Wyp

raw

an

aR

osj

ę.K

lęsk

a

Wie

lkie

jA

rmii

.B

itw

an

arod

ów

.St

od

ni

Nap

ole

on

a.

Zn

ap

oję

cia:

nac

jon

aliz

m,W

ielk

aA

r-

mia

,b

itw

an

arod

ów

,W

ater

loo.

Zn

aw

ydar

zen

ia,

któ

red

op

row

adzi

ły

do

up

adku

Nap

ole

on

a,i

potr

afiw

ska-

zać

prz

yczy

ny

jego

klę

ski.

Um

ieop

isać

zmia

ny,

jakie

zasz

ływ

Eu-

rop

iew

okre

sie

nap

ole

oń

skim

.

Wsk

azu

jen

am

apie

głów

ne

wyd

arze

nia

woje

nn

apole

oń

skic

h.

12

.Eu

rop

aŚw

ięte

goPr

zym

ie-

rza.

Kon

gres

wie

deń

ski.

Kon

serw

atyz

m.R

u-

chy

nar

od

ow

e.R

ewolu

cje

we

Fran

cji

iB

elgi

i.W

iosn

aLu

dów

ije

jsk

utk

i.

Zn

ap

oję

cia:

kon

gres

wie

deń

ski,

Świę

te

Przy

mie

rze,

legi

tym

izm

,ró

wn

ow

aga

sił,

kon

serw

atyz

m,

ruch

yn

arod

ow

e,

Wio

sna

Lud

ów

.

Potr

afip

rzed

staw

ićza

sad

yi

głów

ne

post

anow

ien

iakon

gres

uw

ied

eńsk

iego

.

Wyj

aśn

iagł

ów

ne

zało

żen

iaid

ein

arod

o-

wyc

hw

Euro

pie

wI

poło

wie

XIX

wie

ku

.

Zn

agł

ów

ne

wyd

arze

nia

wEu

rop

iew

la-

tach

18

15

–18

48

iu

mie

wyj

aśn

ićic

h

sku

tki.

13

.R

ewolu

cja

prz

emys

łow

a.R

ewolu

cja

agra

rna.

Mas

zyn

ap

arow

a.

Wie

lka

Bry

tan

ia„w

arsz

tate

mśw

iata

”.

Kole

j.Sk

utk

iu

prz

emys

łow

ien

ia.

Kla

sy

społe

czn

e.Li

ber

aliz

m.Z

wią

zki

zaw

o-

dow

e.

Zn

ap

oję

cia:

rew

olu

cja

agra

rna,

rew

o-

lucj

ap

rzem

ysło

wa,

mas

zyn

ap

arow

a,

kla

sysp

ołe

czn

e,zw

iązk

iza

wod

ow

e,

lib

eral

izm

.

Um

ieop

isać

rew

olu

cję

prz

emys

łow

ą,

zna

jej

prz

yczy

ny

isk

utk

i.

Potr

afisc

har

akte

ryzo

wać

prz

emia

ny

społe

czn

eX

IXw

ieku

.

Wyj

aśn

iagł

ów

ne

zało

żen

iaid

eili

ber

aliz

-

mu

wEu

rop

ieX

IXw

ieku

.

Pod

aje

prz

ykła

dy

pozy

tyw

nyc

hi

neg

a-

tyw

nyc

hsk

utk

ów

pro

cesu

up

rzem

ysło

-

wie

nia

,w

tym

dla

środ

ow

iska

nat

ura

l-

neg

o.

Iden

tyfi

ku

jen

ajw

ażn

iejs

zew

ynal

azki

iod

kry

cia

XIX

wie

ku

ora

zw

yjaś

nia

na-

stęp

stw

aek

on

om

iczn

ei

społe

czn

eic

h

zast

oso

wan

ia.

54

TR

EŚC

IN

AU

CZ

AN

IAK

lasa

III

55

14

.W

Euro

pie

XIX

stu

leci

a.B

oga

ctw

oi

nęd

za.

War

un

ki

życi

aro

bot-

nik

ów

.R

om

anty

zm.O

kre

sw

ikto

riań

ski

wA

ngl

ii.Ż

ycie

cod

zien

ne.

Zn

ap

oję

cia:

rom

anty

zm,st

yln

eogo

-

tyck

i.

Um

ieop

isać

zmia

ny

war

un

ków

życi

a

wEu

rop

iew

XIX

wie

ku

.

Potr

afip

rzed

staw

ićgł

ów

ne

zało

żen

ia

rom

anty

zmu

.

Od

Nap

ole

on

ad

oŚw

ięte

go

Przy

mie

rza.

Tem

atp

ow

tórz

enio

wy.

Zn

ap

rzem

ian

y,ja

kie

dokon

ały

się

wEu

-

rop

iew

pie

rwsz

ejp

oło

wie

XIX

wie

ku

.

Rozu

mie

ich

wp

ływ

na

dzi

siej

szy

świa

t.

IV.O

WO

LNĄ

POLS

KĘ

30

.Eu

rop

ap

okon

gres

iew

ie-

deń

skim

.

33

.Z

iem

iep

ols

kie

po

kon

gre-

sie

wie

deń

skim

.

34

.Sp

ołe

czeń

stw

od

awn

ej

Rze

czyp

osp

oli

tej

wokre

sie

pow

stań

nar

od

ow

ych

.

35

.Ż

ycie

pod

zab

ora

mi.

15

.„O

tod

ziś

dzi

eńkrw

i

ich

wał

y”.

Post

anow

ien

iakon

gres

uw

ied

eńsk

iego

wsp

raw

iePo

lski.

Kró

lest

wo

Pols

kie

:

ust

rój,

gosp

od

arka,

ku

ltu

ra,sz

koln

ic-

two.

Przy

czyn

yp

ow

stan

ia.

Noc

list

o-

pad

ow

a.K

lęsk

ap

ow

stan

ia.

Szan

sep

o-

wst

ania

list

op

adow

ego.

Zn

ap

oję

cia:

Kró

lest

wo

Kon

gres

ow

e,

ziem

ian

ie,n

oc

list

op

adow

a,p

ow

stan

ie

list

op

adow

e.

Um

iew

skaz

aćn

am

apie

now

egr

anic

e

pań

stw

zab

orc

zych

.

Potr

afiop

isać

ust

rój

Kró

lest

wa

Pol-

skie

goi

oce

nić

jego

osi

ągn

ięci

a.

Um

iew

skaz

aćp

rzyc

zyn

yw

ybu

chu

po-

wst

ania

list

op

adow

ego

izn

aje

gop

rze-

bie

g.

Lokal

izu

jew

czas

iei

prz

estr

zen

ip

o-

wst

anie

list

op

adow

e.

Sam

od

ziel

nie

oce

nia

szan

sep

ow

stan

ia.

16

.Po

klę

sce.

Wie

lka

Emig

racj

ai

jej

pod

ział

y.K

róle

-

stw

oK

on

gres

ow

ep

op

ow

stan

iu.Z

abór

pru

ski.

Zab

ór

aust

riac

ki.

Rab

acja

iW

io-

sna

Lud

ów

.

Zn

ap

oję

cia:

Wie

lka

Emig

racj

a,H

ote

l

Lam

ber

t,T

ow

arzy

stw

oD

emokra

tycz

ne

Pols

kie

,m

esja

niz

m,W

ielk

ieK

sięs

two

Pozn

ańsk

ie,

Rze

czp

osp

oli

taK

rakow

ska,

rab

acja

,u

wła

szcz

enie

.

Um

ieop

isać

sytu

ację

Pola

ków

na

emi-

grac

jiora

zw

trze

chza

bora

chw

okre

sie

18

31

–18

48

.

Ch

arak

tery

zuje

głów

ne

nu

rty

ip

ost

aci

Wie

lkie

jEm

igra

cji.

56

TR

EŚC

IN

AU

CZ

AN

IAK

lasa

III

57

17

.Po

wst

anie

styc

znio

we.

Przy

czyn

yp

ow

stan

ia.M

anif

esta

cje

pa-

trio

tycz

ne.

Wyb

uch

wal

k.

Ch

arak

ter

po-

wst

ania

.D

ykta

tura

Tra

ugu

tta.

Klę

ska.

Bil

ans

pow

stan

iast

yczn

iow

ego.

Zn

ap

oję

cia:

„cze

rwon

i”,

„bia

li”,

pow

sta-

nie

styc

znio

we,

dyk

tatu

raT

rau

gutt

a.

Um

iep

rzed

staw

ićp

rzyc

zyn

yi

prz

e-

bie

gp

ow

stan

iast

yczn

iow

ego.

Zn

ab

i-

lan

sw

alk.

Potr

afiw

skaz

aćn

astę

pst

wa

pow

stań

list

op

adow

ego

ist

yczn

iow

ego.

18

.„N

ied

amy

pog

rześ

ćm

owy”

.R

usy

fikac

ja.Po

zyty

wiz

mi

pra

caorg

a-

nic

zna.

Ger

man

izac

ja.G

alic

yjsk

iesw

o-

bod

y.M

łod

aPo

lska.

Zn

ap

oję

cia:

pozy

tyw

izm

,p

raca

org

a-

nic

zna,

pra

cau

pod

staw

,ru

gip

rusk

ie,

Kom

isja

Kolo

niz

acyj

na,

Hak

ata,

trójl

o-

jali

zm,M

łod

aPo

lska.

Wyj

aśn

iace

lei

op

isu

jem

etod

yd

ział

ań

zab

orc

ów

wob

ecm

iesz

kań

ców

ziem

daw

nej

Rze

czyp

osp

oli

tej.

Um

iep

rzed

staw

ićp

ost

awy

Pola

ków

wo-

bec

rusy

fikac

jii

germ

aniz

acji

.

Potr

afip

oró

wn

aćw

aru

nki

życi

asp

ołe

-

czeń

stw

aw

trze

chza

bora

ch.

19

.Pi

erw

sze

pols

kie

par

tie

poli

tycz

ne.

Lud

ność

igo

spod

arka

ziem

pols

kic

h

pod

zab

ora

mi.

Los

rob

otn

ików

.Pa

rtie

socj

alis

tycz

ne.

Nar

od

ow

aD

emokra

cja.

Rew

olu

cja

19

05

roku

.

Zn

ap

oję

cia:

Pols

ka

Part

iaSo

cjal

isty

czn

a,

Socj

ald

emokra

cja

Kró

lest

wa

Pols

kie

go

iLi

twy,

Nar

od

ow

aD

emokra

cja

(en

de-

cja)

,Po

lskie

Stro

nn

ictw

oLu

dow

e,re

wo-

lucj

a1

90

5ro

ku

.

Um

iep

rzed

staw

ićgł

ów

ne

nu

rty

pol-

skie

goży

cia

poli

tycz

neg

on

ap

rzeł

om

ie

XIX

iX

Xw

ieku

.

Rozu

mie

znac

zen

iere

wolu

cji

19

05

roku

.

Pols

ka

pod

zabora

mi.

Tem

atp

ow

tórz

enio

wy.

Zn

asy

tuac

jęPo

laków

wtr

zech

zab

o-

rach

in

aem

igra

cji.

Rozu

mie

wp

ływ

tego

okre

sun

ad

zisi

ejsz

ąPo

lskę.

58

TR

EŚC

IN

AU

CZ

AN

IAK

lasa

III

59

V.EU

RO

PA

NA

DA

JET

ON

32

.Eu

rop

ai

świa

tw

XIX

wie

ku

.

36

.Eu

rop

ai

świa

tn

ap

rzeł

o-

mie

XIX

iX

Xw

ieku

.

37

.I

wojn

aśw

iato

wa

ije

j

sku

tki.

20

.„W

idm

okom

un

izm

u”.

Rew

olu

cja

tech

nic

zna.

Socj

aliz

m.

Mar

ks

iEn

gels

.W

alka

kla

s.M

arksi

zma

rze-

czyw

isto

ść.Pa

rtie

socj

ald

emokra

tycz

ne.

Zn

ap

oję

cia:

rew

olu

cja

tech

nic

zna,

kry

-

zys

gosp

od

arcz

y,so

cjal

izm

,kom

un

izm

,

mar

ksi

zm,w

alka

kla

s,re

wolu

cja

socj

a-

list

yczn

a,so

cjal

izm

nau

kow

y.

Wyj

aśn

iagł

ów

ne

zało

żen

iaid

eiso

cjal

iz-

mu

wEu

rop

iew

XIX

wie

ku

.

Um

iep

rzed

staw

ićsk

utk

ire

wolu

cji

tech

-

nic

znej

ip

ost

ępu

cyw

iliz

acyj

neg

o.

Zn

agł

ów

ne

zało

żen

iam

arksi

zmu

ip

o-

trafi

jeoce

nić

.

21

.„B

rzem

iębi

ałeg

ocz

łow

ieka

”.K

olo

nia

lizm

.Im

per

iali

zm.Im

per

ium

Bry

tyjs

kie

.Po

dzi

ałśw

iata

mię

dzy

mo-

cars

twa.

Ras

izm

.

Zn

ap

oję

cia:

kolo

nia

lizm

,im

per

iali

zm,

rasi

zm.

Um

iep

od

aćp

rzyc

zyn

yeu

rop

ejsk

iego

kolo

nia

lizm

u.

Potr

afiw

skaz

aćkolo

nie

na

map

ie.

Oce

nia

sku

tki

poli

tyki

kolo

nia

lnej

dla

pań

stw

euro

pej

skic

hora

zd

late

ren

ów

kolo

niz

ow

anyc

h.

22

.Z

jed

nocz

enie

Wło

chi

Nie

-

mie

c.

Pod

ziel

on

eW

łoch

y.W

ypra

wa

Gar

ibal

-

die

go.

Zje

dn

ocz

on

eW

łoch

y.O

tto

von

Bis

mar

ck.W

ojn

yPr

us

zD

anią

,A

ust

rią

iFr

ancj

ą.N

iem

cyce

sars

twem

.

Zn

ap

oję

cia:

Kró

lest

wo

Sard

ynii

,w

y-

pra

wa

tysi

ąca,

Kró

lest

wo

Wło

skie

,Z

wią

-

zek

Cel

ny,

Rze

sza

Nie

mie

cka.

Potr

afip

rzed

staw

ići

poró

wn

aćet

apy

jed

nocz

enia

Wło

chi

Nie

mie

c.Lo

kal

i-

zuje

tep

roce

syw

czas

iei

prz

estr

zen

i.

23

.Ja

ka

będ

zie

Am

eryk

a?Pó

łnoc

iPo

łud

nie

.N

iew

oln

ictw

o.Se

ce-

sja.

Prze

bie

gw

ojn

y.Z

nie

sien

ien

iew

ol-

nic

twa.

Stan

yZ

jed

nocz

on

ep

ow

ojn

ie

sece

syjn

ej.

Zn

ap

oję

cia:

aboli

cjon

izm

,U

nia

,K

on

-

fed

erac

ja,

sece

sja,

wojn

ase

cesy

jna,

Prokla

mac

jazn

iesi

enia

nie

woln

ictw

a,

wojn

ato

taln

a.

Potr

afiom

ów

ićp

rzyc

zyn

y,p

rzeb

ieg

isk

utk

iw

ojn

yse

cesy

jnej

.

24

.N

ap

rzeł

om

iew

ieków

.N

ow

ew

ynal

azki.

Od

kry

cia

nau

kow

e.

Euro

pej

skie

dem

okra

cje.

Eman

cyp

acja

kobie

t.Pi

ękn

aep

oka.

Ku

ltu

ram

asow

a.

Zn

ap

oję

cia:

mod

ern

izac

ja,

eman

cyp

a-

cja,

sufr

ażys

tki,

imp

resj

on

izm

.

Um

iep

rzed

staw

ićosi

ągn

ięci

an

auki

ite

chn

iki

prz

ełom

uw

ieku

XIX

iX

X.

Potr

afisc

har

akte

ryzo

wać

głów

ne

za-

gad

nie

nia

poli

tycz

ne,

społe

czn

ei

ku

ltu

-

raln

ete

gookre

su.

60

TR

EŚC

IN

AU

CZ

AN

IAK

lasa

III

61

Dom

inac

jaEu

rop

y.T

emat

pow

tórz

enio

wy.

Zn

an

ajw

ażn

iejs

zew

ydar

zen

iaz

dzi

e-

jów

świa

taw

XIX

ip

ocz

ątkac

hX

Xw

ieku

.

Rozu

mie

wp

ływ

tego

okre

sun

aw

spół-

czes

ność

.

VI.

IW

OJN

A

ŚWIA

TO

WA

37

.I

wojn

aśw

iato

wa

ije

j

sku

tki.

38

.R

ewolu

cje

rosy

jskie

.

39.Sp

raw

ap

ols

ka

wI

wojn

ie

świa

tow

ej.

25

.W

ielk

aw

ojn

a.Pr

zycz

yny

wojn

y.Z

amac

hw

Sara

jew

ie.

Wojn

ab

łysk

awic

zna.

Wojn

an

aw

ycze

r-

pan

ie.

Wojn

aśw

iato

wa.

Zn

ap

oję

cia:

Tró

jprz

ymie

rze,

pań

stw

a

cen

tral

ne,

Tró

jporo

zum

ien

ie,

ente

nta

,

zam

ach

wSa

raje

wie

,w

ojn

abły

ska-

wic

zna,

wojn

ap

ozy

cyjn

a.

Um

iew

skaz

aćp

rzyc

zyn

yw

ybu

chu

Iw

ojn

yśw

iato

wej

iop

isać

jej

prz

ebie

g

do

pocz

ątków

19

17

roku

.

Potr

afiw

skaz

aćn

am

apie

pań

stw

aza

-

anga

żow

ane

wkon

flik

t.

Um

iep

rzed

staw

ićsp

ecyfi

kę

dzi

ałań

woje

nn

ych

in

ow

ero

dza

jeb

ron

i.

26

.„C

ała

wła

dza

wrę

cera

d!”

Słab

ość

Rosj

i.R

ewolu

cja

luto

wa.

Dw

u-

wła

dza

.W

łod

zim

ierz

Len

in.O

bję

cie

wła

dzy

prz

ezb

ols

zew

ików

.D

ykta

tura

pro

leta

riat

u.

Wojn

ad

om

ow

a.R

eakcj

a

Euro

py

na

wyd

arze

nia

wR

osj

i.

Zn

ap

oję

cia:

Du

ma,

rew

olu

cja

luto

wa,

rew

olu

cja

paź

dzi

ern

ikow

a,R

ząd

Tym

-

czas

ow

y,b

ols

zew

icy,

dw

uw

ład

za,

dyk

-

tatu

rap

role

tari

atu

,A

rmia

Cze

rwon

a,

pokój

brz

eski,

wojn

ad

om

ow

a,ła

gry,

Zw

iąze

kSo

cjal

isty

czn

ych

Rep

ub

lik

Ra-

dzi

eckic

h.

Potr

afip

od

aćp

oli

tycz

ne,

społe

czn

e

igo

spod

arcz

ep

rzyc

zyn

yw

ybu

chu

re-

wolu

cji

wR

osj

i.

Zn

ap

rzeb

ieg

wyd

arze

ńla

t1

91

7–1

92

2

iw

yjaś

nia

pow

od

ysu

kce

sub

ols

zew

i-

ków

.

Um

iew

skaz

aćn

astę

pst

wa

rew

olu

cji

paź

dzi

ern

ikow

ejd

laR

osj

ii

Euro

py.

Oce

nia

reak

cję

Euro

py

na

wyd

arze

nia

wR

osj

i.

62

TR

EŚC

IN

AU

CZ

AN

IAK

lasa

III

63

27

.K

on

iec

wojn

y.Pr

zyst

ąpie

nie

Stan

ów

Zje

dn

ocz

on

ych

do

wojn

y.K

lęsk

aN

iem

iec.

Rozp

adA

u-

stro

-Węg

ier.

Tra

kta

tw

ersa

lski.

Liga

Na-

rod

ów

.Sk

utk

iw

ojn

y.

Zn

ap

oję

cia:

sam

ost

anow

ien

ien

arod

ów

,

trak

tat

wer

sals

ki,

ob

szar

zdem

ilit

aryz

o-

wan

y,Li

gaN

arod

ów

.

Zn

ap

rzeb

ieg

Iw

ojn

yśw

iato

wej

wla

-

tach

19

17

–19

18

.

Potr

afip

rzed

staw

ićsk

utk

iw

ojn

yora

z

głów

ne

post

anow

ien

iap

arys

kie

jkon

fe-

ren

cji

pokojo

wej

.

Um

iew

skaz

aćn

am

apie

zmia

ny

gran

ic

po

Iw

ojn

ieśw

iato

wej

.

28.K

uw

oln

ejPo

lsce

.Po

lacy

wob

ecw

ielk

iej

wojn

y.A

kt

5li

sto-

pad

a.K

lęsk

atr

zech

zaborc

ów

.O

dro

-

dze

nie

pań

stw

a.

Zn

ap

oję

cia:

ori

enta

cja

pro

aust

riac

ka,

ori

enta

cja

pro

rosy

jska,

Legi

on

yPo

lskie

,

Akt

5li

stop

ada,

Kom

itet

Nar

od

ow

yPo

l-

ski,

Rad

aR

egen

cyjn

a.

Ch

arak

tery

zuje

stosu

nek

pań

stw

zabor-

czyc

hd

osp

raw

yp

ols

kie

j.

Um

iew

yjaś

nić

moty

wy

dzi

ałan

iazw

o-

len

nik

ów

ori

enta

cji

pro

aust

riac

kie

j

ip

roro

syjs

kie

j.

Potr

afioce

nić

wys

iłek

zbro

jny

Pola

ków

ora

zm

ięd

zyn

arod

ow

eu

war

un

kow

ania

spra

wy

pols

kie

j.

Um

ieop

isać

ciąg

wyd

arze

ń,

któ

red

o-

pro

wad

ziły

do

od

zysk

ania

nie

pod

legł

oś-

cip

rzez

Pols

kę.

Wie

,co

się

stał

o1

1li

stop

ada

19

18

roku

.

Wyd

arze

nia

Iw

ojn

yśw

iato

wej

.T

emat

pow

tórz

enio

wy.

Zn

ap

rzyc

zyn

y,p

rzeb

ieg

isk

utk

iI

wojn

y

świa

tow

ej.

���� ������� ��� ��� ���� ���� ��

PROCEDURY OSIĄGANIA

CELÓW EDUKACYJNYCH

Nauczyciel uczący historii w gimnazjum powinien brać pod uwagę cechy rozwoju psy-

chofizycznego 12–15-latków. Około 13. roku życia uczniowie wchodzą w okres fizycz-

nego i psychicznego dojrzewania, cechujący się m.in. zwiększonym zainteresowaniem

samym sobą, własną tożsamością i miejscem w świecie — oraz kwestionowaniem

autorytetów i buntem wobec zastanych wartości. Dominujące dotąd myślenie kon-

kretno-obrazowe zaczyna ustępować miejsca myśleniu abstrakcyjnemu, właściwemu

dorosłym (naturalnie, elementy myślenia abstrakcyjnego mogą się pojawić zarówno

wcześniej, jak i później).

Stosowane metody nauczania powinny uwzględniać tę specyfikę rozwojową uczniów.

Nauczyciel powinien umożliwić im aktywne poszukiwanie odpowiedzi na nurtujące

ich pytania. Dobrze, jeśli pełni rolę życzliwego przewodnika po przeszłości, poma-

gającego uczniom samodzielnie odkrywać prawdę, nie zaś chodzącej encyklopedii,

która narzuca młodym ludziom własny punkt widzenia czy choćby wmusza znajo-

mość „niezbędnych każdemu człowiekowi” faktów historycznych. Żeby nauka historii

miała sens, uczniowie muszą sami rozumieć jej potrzebę i przydatność.

Osiąganie celów edukacyjnych programu przedstawiamy osobno dla klasy I, II i III.

Klasa I

Należy dążyć do ograniczenia (w porównaniu ze szkołą podstawową) metod podają-

cych na korzyść poszukujących (np. dyskusji, dramy, quizu, pytań problemowych, gier

dydaktycznych). Wynika stąd postulat korzystania z różnorodnych materiałów źródło-

wych, które — jako wiarygodne świadectwa epoki — pozwolą uczniom dokonywać

samodzielnej oceny wydarzeń historycznych.

Warto zadawać uczniom prace pisemne — w celu kształtowania umiejętności po-

prawnego i precyzyjnego wyrażania myśli. Wskazane jest położenie nacisku na pracę

z mapą i atlasem historycznym, dzięki czemu uczniowie zarówno uczą się łącznego

operowania kategoriami czasu i przestrzeni, jak też poznają wpływ zjawisk klima-

tycznych i warunków geograficzno-przyrodniczych na życie człowieka.

PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW EDUKACYJNYCH 65

���� ������� ��� ��� ���� ���� ��

Klasa II

Warto kontynuować stosowaną w klasie I zasadę przewagi metod poszukujących i ob-

ficie korzystać z materiałów źródłowych. Należy wdrażać uczniów do samodzielnej

interpretacji poznawanych faktów oraz poszukiwania współzależności między wyda-

rzeniami politycznymi, gospodarczymi, religijnymi i kulturalnymi. Uczniowie, zesta-

wiając różnorodne fakty (które nieraz wykraczają poza program nauczania historii,

łączą się natomiast z innymi dziedzinami wiedzy), powinni dokonywać analizy i syn-

tezy wiedzy historycznej. Przydatnymi metodami, oprócz wymienionych w uwagach

dla klasy I, będą: metaplan, drzewo decyzyjne, burza mózgów (uczniowie prezen-

tują najrozmaitsze koncepcje historyczne, dotyczące np. skutków unii lubelskiej) oraz

klasowy sąd nad konkretną postacią historyczną (np. Bohdanem Chmielnickim).

Klasa III

W klasie III uczniowie powinni nauczyć się samodzielnie oceniać wydarzenia i postaci

historyczne. Należy więc położyć nacisk na kształtowanie umiejętności wykorzystania

zdobywanej wiedzy historycznej do zrozumienia wpływu przeszłości na teraźniej-

szość. Aspektem wychowawczym tak rozumianego nauczania historii będzie rozwija-

nie w uczniach poczucia odpowiedzialności za siebie, rodzinę, szkołę, region, ojczyznę

i świat. Proces dydaktyczny, obok metod przedstawionych dla klasy I i II, powinien

obejmować stawianie uczniom zadań wymagających samodzielnego wyciągania wnios-

ków z faktów historycznych (np. sporządzenie bilansu powstań narodowych). Praca

ze źródłami historycznymi daje możliwość kształtowania postawy badawczej uczniów,

a także rozwijania u nich umiejętności odpowiedniego doboru argumentów i precy-

zyjnego ich przedstawiania w mowie i piśmie.

Stosowane w klasach I–III metody winny zachęcać uczniów do aktywności i — jeśli

to możliwe — zaangażowania emocjonalnego. Warto polecać im lektury, pracować

metodą projektów i portfolio, wyświetlać filmy historyczne, organizować wycieczki do

muzeów, zachęcać do udziału w konkursach. Jest wskazane, aby uczniowie poznawali

historię zarówno w porządku chronologicznym, jak i według wybranych zagadnień

(pozwalających na rozwijanie myślenia syntetycznego), takich jak np. ewolucja form

ustrojowych czy przemiany obyczajowe w dziejach.

���� ������� ��� ��� ���� ���� ��

KRYTERIA ROCZNEJ OCENYOSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW

Przewidywane osiągnięcia uczniów w gimnazjum podzieliliśmy na poziomy odpowia-

dające ocenom. Poniżej przedstawiamy propozycje ocen w poszczególnych klasach.

Klasa I

Poziom 1 — ocena dopuszczająca

Uczeń zna i rozumie różnice między życiem dziś a życiem w przeszłości. Posiada

elementarną wiedzę dotyczącą omówionych w ciągu roku wydarzeń z dziejów Europy

i świata. Potrafi określić kolejność tych wydarzeń (co było najpierw, a co potem). Zna

podstawowe pojęcia z zakresu historii.

Uczeń zna najważniejsze omówione w ciągu roku fakty historyczne i datuje je z do-

kładnością do jednego stulecia. Umie przedstawić główne przyczyny i skutki pozna-

nych wydarzeń. Stosuje poznane pojęcia historyczne.

Poziom 2 — ocena dostateczna

Uczeń potrafi podzielić przeszłość na epoki. Umie je nazwać, zaznaczyć na osi czasu

oraz podać cechy odróżniające jedną epokę od innych. Zaczyna rozumieć motywacje

ludzkich działań w przeszłości. Potrafi, na najbardziej podstawowym poziomie, wyko-

rzystać różne rodzaje źródeł historycznych. Potrafi umiejscowić wydarzenia w prze-

strzeni (mapa). Zna wymagane przez program fakty historyczne i umie je powiązać

w ciąg chronologiczny. Zdaje sobie sprawę z wpływu przeszłości na teraźniejszość.

Poziom 3 — ocena dobra

Uczeń umie krótko scharakteryzować każdą z poznanych epok. Potrafi ułożyć poznane

wydarzenia w ciąg przyczynowo-skutkowy. Rozumie oraz wstępnie interpretuje proste

teksty źródłowe. Zna daty roczne przełomowych wydarzeń. Potrafi przedstawić wpływ

poznanych wydarzeń na teraźniejszość.

Poziom 4 — ocena bardzo dobra

Uczeń potrafi scharakteryzować każdą z poznanych epok, wykazując znaczną wiedzę

oraz zrozumienie warunków życia w przeszłości. Umie, na podstawowym poziomie,

przedstawić wybrane zagadnienie jako proces historyczny w obrębie jednej epoki (np.

niewolnictwo w starożytności). Interpretuje proste teksty źródłowe, umie je wykorzy-

stać w trakcie wypowiedzi.

KRYTERIA ROCZNEJ OCENY OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW 67

���� ������� ��� ��� ���� ���� ��

Poziom 5 — ocena celująca

Uczeń umie wykorzystać swą wiedzę faktograficzną, by w przemyślany sposób przed-

stawić wybrane zagadnienie jako proces historyczny zarówno w obrębie jednej epoki,

jak i na przestrzeni kilku epok. Zaczyna rozumieć, że możliwe są przeciwstawne inter-

pretacje wydarzeń. Umie wybrać odpowiedni tekst źródłowy dla uzasadnienia swojej

wypowiedzi. Potrafi wyciągnąć właściwe wnioski z materiałów źródłowych i lektur

(podręcznika). W swych wypowiedziach wykorzystuje znajomość dat i pojęć.

Klasa II

Poziom 1 — ocena dopuszczająca

Uczeń zna i rozumie różnice między życiem dziś a życiem w przeszłości. Posiada

elementarną wiedzę dotyczącą omówionych w ciągu roku wydarzeń z dziejów Polski,

Europy i świata. Potrafi określić kolejność tych wydarzeń (co było najpierw, a co

potem). Zna podstawowe pojęcia z zakresu historii.

Uczeń zna najważniejsze omówione w ciągu roku fakty historyczne i datuje je z do-

kładnością do jednego stulecia. Umie przedstawić główne przyczyny i skutki pozna-

nych wydarzeń. Stosuje poznane pojęcia historyczne.

Uczeń potrafi podzielić przeszłość na epoki. Umie je nazwać, zaznaczyć na osi czasu

oraz podać cechy odróżniające jedną epokę od innych. Zaczyna rozumieć motywacje

ludzkich działań w przeszłości. Potrafi, na najbardziej podstawowym poziomie, wyko-

rzystać różne rodzaje źródeł historycznych. Potrafi umiejscowić wydarzenia w prze-

strzeni (mapa). Zna wymagane przez program fakty historyczne i umie je powiązać

w ciąg chronologiczny. Zdaje sobie sprawę z wpływu przeszłości na teraźniejszość.

Poziom 2 — ocena dostateczna

Uczeń umie krótko scharakteryzować każdą z poznanych epok. Potrafi ułożyć poznane

wydarzenia w ciąg przyczynowo-skutkowy. Rozumie oraz wstępnie interpretuje proste

teksty źródłowe. Zna daty roczne przełomowych wydarzeń. Potrafi przedstawić wpływ

poznanych wydarzeń na teraźniejszość.

Poziom 3 — ocena dobra

Uczeń potrafi scharakteryzować każdą z poznanych epok, wykazując znaczną wiedzę

oraz zrozumienie warunków życia w przeszłości. Umie, na podstawowym poziomie,

przedstawić wybrane zagadnienie jako proces historyczny w obrębie jednej epoki (np.

położenie kobiet w epoce nowożytnej). Interpretuje proste teksty źródłowe, umie je

wykorzystać w trakcie wypowiedzi.

Poziom 4 — ocena bardzo dobra

Uczeń umie wykorzystać swą wiedzę faktograficzną, by w przemyślany sposób przed-

stawić wybrane zagadnienie jako proces historyczny zarówno w obrębie jednej epoki,

jak i na przestrzeni kilku epok. Zaczyna rozumieć, że możliwe są przeciwstawne inter-

pretacje wydarzeń. Umie wybrać odpowiedni tekst źródłowy dla uzasadnienia swojej

68 KRYTERIA ROCZNEJ OCENY OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW

���� ������� ��� ��� ���� ���� ��

wypowiedzi. Potrafi wyciągnąć właściwe wnioski z materiałów źródłowych i lektur

(podręcznika). W swych wypowiedziach wykorzystuje znajomość dat i pojęć.

Poziom 5 — ocena celująca

Uczeń, na podstawie znacznej wiedzy faktograficznej, wyciąga własne, przemyślane

wnioski dotyczące treści przewidzianych programem. Analizuje przyczyny i następ-

stwa poznanych wydarzeń. Rozumie przyczyny powstawania przeciwstawnych in-

terpretacji wydarzeń historycznych. Wykazuje niezależność w formułowaniu sądów.

Zaczyna krytycznie oceniać źródła historyczne, potrafi je zinterpretować ze zrozu-

mieniem dla realiów epoki.

Klasa III

Poziom 1 — ocena dopuszczająca

Uczeń zna i rozumie różnice między życiem dziś a życiem w przeszłości. Posiada

elementarną wiedzę dotyczącą omówionych w ciągu roku wydarzeń z dziejów Polski,

Europy i świata. Potrafi określić kolejność tych wydarzeń (co było najpierw, a co

potem). Zna podstawowe pojęcia z zakresu historii.

Uczeń zna najważniejsze omówione w ciągu roku fakty historyczne i datuje je z do-

kładnością do jednego stulecia. Umie przedstawić główne przyczyny i skutki pozna-

nych wydarzeń. Stosuje poznane pojęcia historyczne.

Uczeń potrafi podzielić przeszłość na epoki. Umie je nazwać, zaznaczyć na osi czasu

oraz podać cechy odróżniające jedną epokę od innych. Zaczyna rozumieć motywacje

ludzkich działań w przeszłości. Potrafi, na najbardziej podstawowym poziomie, wyko-

rzystać różne rodzaje źródeł historycznych. Potrafi umiejscowić wydarzenia w prze-

strzeni (mapa). Zna wymagane przez program fakty historyczne i umie je powiązać

w ciąg chronologiczny. Zdaje sobie sprawę z wpływu przeszłości na teraźniejszość.

Poziom 2 — ocena dostateczna

Uczeń umie krótko scharakteryzować każdą z poznanych epok. Potrafi ułożyć poznane

wydarzenia w ciąg przyczynowo-skutkowy. Rozumie oraz wstępnie interpretuje proste

teksty źródłowe. Zna daty roczne przełomowych wydarzeń. Potrafi przedstawić wpływ

poznanych wydarzeń na teraźniejszość.

Poziom 3 — ocena dobra

Uczeń potrafi scharakteryzować każdą z poznanych epok, wykazując znaczną wiedzę

oraz zrozumienie warunków życia w przeszłości. Umie, na podstawowym poziomie,

przedstawić wybrane zagadnienie jako proces historyczny w obrębie jednej epoki (np.

położenie kobiet w epoce nowożytnej). Interpretuje proste teksty źródłowe, umie je

wykorzystać w trakcie wypowiedzi.

Poziom 4 — ocena bardzo dobra

Uczeń umie wykorzystać swą wiedzę faktograficzną, by w przemyślany sposób przed-

stawić wybrane zagadnienie jako proces historyczny zarówno w obrębie jednej epoki,

KRYTERIA ROCZNEJ OCENY OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW 69

���� ������� ��� ��� ���� ���� ��

jak i na przestrzeni kilku epok. Zaczyna rozumieć, że możliwe są przeciwstawne inter-

pretacje wydarzeń. Umie wybrać odpowiedni tekst źródłowy dla uzasadnienia swojej

wypowiedzi. Potrafi wyciągnąć właściwe wnioski z materiałów źródłowych i lektur

(podręcznika). W swych wypowiedziach wykorzystuje znajomość dat i pojęć.

Poziom 5 — ocena celująca

Uczeń, na podstawie znacznej wiedzy faktograficznej, wyciąga własne, przemyślane

wnioski dotyczące treści przewidzianych programem. Analizuje przyczyny i następ-

stwa poznanych wydarzeń. Rozumie przyczyny powstawania przeciwstawnych in-

terpretacji wydarzeń historycznych. Wykazuje niezależność w formułowaniu sądów.

Zaczyna krytycznie oceniać źródła historyczne, potrafi je zinterpretować ze zrozu-

mieniem dla realiów epoki.

Uczeń jest w stanie zanalizować zależności i przemiany historyczne, wskazać ich bli-

skie i dalekie przyczyny oraz następstwa. Przedstawiane przez siebie wydarzenia bądź

procesy umieszcza w szerokim kontekście historycznym. Wyjaśnia i analizuje różne

interpretacje wydarzeń, umiejąc je samodzielnie ocenić. Umie wykorzystać materiały

źródłowe oraz literaturę przedmiotu do zbadania i omówienia wybranego zagadnienia.

Jego wypowiedzi są przemyślane, dojrzałe oraz poprawne formalnie.