Profil stanowiskowy terapeuty zawodowego.

Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku

Profil stanowiskowyterapeuty zawodowego

Gdańsk, 2014

Koordynacja projektu „PI-PWP Wielowymiarowy model wsparcia i identyfikacji kompetencji zawodowych”Wydział Programów Rynku PracyWojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku

Projekt i publikacja współfinansowane są przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.

Autor:dr inż. Katarzyna Jach dr inż. Rafał Michalski

Wymienieni autorzy są pracownikami Politechniki Wrocławskiej, Wydziału Informatyki i Zarządzania.

Copyright by Wojewódzki Urząd Pracy w GdańskuGdańsk, 2014

Jakiekolwiek drukowanie, kopiowanie i inne rodzaje wykorzystania treści publikacji dozwolone jest wyłącznie w celach niekomercyjnych i dla użytku własnego.

Projekt graficzny i skład:Piotr Machola

ISBN 978-83-940348-3-2 ISBN 978-83-940348-9-4

Publikacja jest dystrybuowana bezpłatnie.

Wydawca:Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańskuul. Podwale Przedmiejskie 3080-824 Gdańsktel. 58 326 18 01fax 58 326 48 94e-mail: [email protected]

Arbetsfˆrmedlingen

Wielowymiarowy model wsparciai identy�kacji kompetencji zawodowych

Arbetsfˆrmedlingen


Arbetsfˆrmedlingen


Arbetsfˆrmedlingen


Arbetsfˆrmedlingen


Arbetsfˆrmedlingen


3Spis treści


Spis treści

Alfabetyczny wykaz skrótów ................................................................................................................................ 41. Wprowadzenie ................................................................................................................................................ 5 a. Kontekst pojawienia się funkcji – terapeuta zawodowy ......................................................... 5 b. Terapeuta zawodowy – funkcjonowanie zawodu na świecie ................................................ 6 c. Zawody pokrewne (terapeuta zajęciowy, fizjoterapeuta) ...................................................... 7 i. Fizjoterapeuta .................................................................................................................................. 8 ii. Terapeuta zajęciowy ...................................................................................................................... 9 iii. Porównanie zawodów pokrewnych w kontekście pracy terapeuty zawodowego .... 102. Profil stanowiskowy terapeuty zawodowego .................................................................................. 11 a. Zadania i czynności terapeuty zawodowego w Modelu ....................................................... 12 i. Przygotowanie do badania ...................................................................................................... 12 ii. Diagnoza możliwości funkcjonalnych (FCE) ...................................................................... 12 iii. Doradztwo ergonomiczne ........................................................................................................ 12 iv. Podsumowanie badań i doradztwa ergonomicznego ................................................... 13 v. Współpraca w zespole ............................................................................................................... 13 b. Środowisko pracy ................................................................................................................................ 14 i. Warunki i organizacja pracy ..................................................................................................... 14 ii. Narzędzia pracy i technologie ................................................................................................ 14 c. Rekomendowane kwalifikacje ....................................................................................................... 15 i. Doświadczenie zawodowe ....................................................................................................... 15 ii. Wykształcenie ............................................................................................................................... 16 iii. Kompetencje – Wiedza .............................................................................................................. 16 Wiedza o charakterze ogólnym .............................................................................................. 17 Wiedza konieczna do świadczenia usług doradztwa ergonomicznego .................. 17 Wiedza konieczna do wykonywania diagnozy funkcjonalnej (badania FCE) ....... 18 iv. Kompetencje – Umiejętności .................................................................................................. 19 Umiejętności o charakterze ogólnym .................................................................................. 19 Umiejętności konieczne do świadczenia usług doradztwa ergonomicznego ...... 20 Umiejętności konieczne do wykonywania diagnozy funkcjonalnej

(badania FCE) ................................................................................................................................ 21 v. Predyspozycje psychologiczne i fizyczne ........................................................................... 21 d. Kontekst wykonywania pracy na stanowisku terapeuty zawodowego .......................... 23 e. Styl pracy ................................................................................................................................................ 24 f. Ścieżka kształcenia terapeutów zawodowych w ramach Modelu .................................... 243. Wizja rozwoju zawodu............................................................................................................................... 304. Literatura cytowana ................................................................................................................................... 32

Załącznik 1. Porównanie wiedzy i umiejętności terapeuty zajęciowego i fizjoterapeuty w kontekście wymagań kompetencyjnych dla terapeuty zawodowego ................. 33

4 Profil stanowiskowy terapeuty zawodowego


Alfabetyczny wykaz skrótów

COTEC – Council of Occupational Therapists for the European CountriesFCE – Functional Capacity Evaluation – ocena możliwości funkcjonalnychKASP – Kwestionariusz Analizy Stanowiska PracyModel – PI – PWP Wielowymiarowy Model Wsparcia i Identyfikacji Kompetencji ZawodowychO*NET – The Occupational Information NetworkPOK – Pomorski Ośrodek KompetencjiOK – Ośrodek Kompetencji OT – Occupational Therapist – terapeuta zawodowy PAR-Q – Physical Activity Readiness Questionnaire – kwestionariusz gotowości do aktywności fizycznej

51. Wprowadzenie


1. Wprowadzenie

W zeszycie przedstawiono profil stanowiskowy i zakres niezbędnych kompetencji terapeu-ty zawodowego. Terapeuta zawodowy, w najbardziej ogólnym rozumieniu, pomaga ludziom zmagać się z codziennymi problemami związanymi z różnego rodzaju niepełnosprawnościami – mentalnymi, fizycznymi, czy społecznymi – w życiu codziennym, a w szczególności w życiu zawodowym. W Ośrodku Kompetencji terapeuta zawodowy prowadzi badania sprawności fizycznej i doradza w zakresie ergonomii.

Terapeuta zawodowy to specjalność w Polsce do tej pory nieznana, funkcjonująca na świe-cie pod nazwą Occupational Therapist. Na świecie zawód ten jest znany od kilkudziesięciu lat, o czym świadczy długoletnie istnienie takich organizacji, jak Światowa Federacja Terapeutów Zawodowych (The World Federation of Occupational Therapists – WFOT), a w Europie COTEC (Council of Occupational Therapists for the European Countries). Szacuje się, że w USA pracu-je w tym zawodzie ponad 100 000 pracowników i przewiduje się wzrost liczby zatrudnionych w ponadprzeciętnym tempie. W Europie liczba aktywnie wykonujących ten zawód jest zbliżona i wynosi ponad 120 000, z czego ponad 1/3 praktykuje w Niemczech.

Ze względu na brak w Polsce kształcenia w takim zawodzie, w tym zeszycie metodycznym oprócz ogólnej charakterystyki zawodu szczegółowo omówiono zadania wykonywane przez osobę pracującą na takim stanowisku pracy. Przedstawiono niezbędne umiejętności, zdolności i zakres wiedzy, jakimi powinien charakteryzować się terapeuta zawodowy. Omówiono również uwarunkowania związane ze strefą pracy (ze szczególnym uwzględnieniem środowiska pracy) i stylem pracy terapeuty zawodowego. Przedstawiono także propozycję ścieżki kształcenia terapeuty zawodowego, a także wizję rozwoju zawodu.

a. Kontekst pojawienia się funkcji – terapeuta zawodowy

Terapeuta zawodowy (occupational therapist – OT), ogólnie mówiąc, pomaga ludziom zmagać się z codziennymi problemami związanymi z różnego rodzaju niepełnosprawnościami – men-talnymi, fizycznymi czy społecznymi – w życiu codziennym, a w szczególności zawodowym. Stara się skłaniać te osoby do angażowania się w rozmaite aktywności w celu promowania, odzyskiwania i utrzymywania zdrowia i dobrej kondycji. Swoje działania terapeuta zawodowy może kierować zarówno do dzieci, jak i dorosłych w każdym wieku, którzy mają problemy od urodzenia albo nabyli niepełnosprawność na skutek wypadku, choroby, naturalnego procesu starzenia się czy nawet w związku z przyjętym stylem życia.

Praca na tym stanowisku wiąże się z nieustannym kontaktowaniem się z ludźmi mającymi różnorodne problemy z funkcjonowaniem w szeroko rozumianym otoczeniu. Terapeuta zawo-dowy stara się zrozumieć wymagania osób, którym doradza, odkryć ich potrzeby i opracować



odpowiednie środki zaradcze. Programy terapeutyczne i zalecenia formułowane przez osobę na takim stanowisku bardzo różnią się w zależności od tego, z jakimi problemami ma do czynienia. Niekiedy wymagają one ingerencji w środowisko, w jakim dany Klient przebywa lub pracuje, czasami związane są z rekomendacją odpowiedniego oprogramowania wspomagającego pracę, a innym razem polegają na zaproponowaniu odpowiednich ćwiczeń fizycznych.

Ze względu na brak dokładnego odpowiednika takiego zawodu w Polsce, w Modelu przy-jęto nazwę terapeuty zawodowego dla określenia członka zespołu ekspertów Ośrodka Kompe-tencji zajmującego się diagnozowaniem Klientów, oceną ich dysfunkcji i ograniczeń fizycznych oraz indywidualnym doradztwem ergonomicznym. Model nie uwzględnia możliwości długo-trwałej pracy z Klientem, otrzymuje on jedynie indywidualne wskazówki dotyczące aktywności fizycznej, doboru ustawień stanowiska pracy, techniki pracy czy doposażenia stanowiska w po-moce ergonomiczne. Z tego też względu podjęto decyzję, że właściwym zawodem bazowym dla pracy w Ośrodku Kompetencji w charakterze terapeuty zawodowego będzie fizjoterapeuta. Do podjęcia takiej decyzji skłonił również wymóg wiążący się z koniecznością obsługi sprzętu do oceny możliwości funkcjonalnych (FCE) przez dyplomowanych fizjoterapeutów lub tera-peutów zawodowych. Stąd na stanowiskach, gdzie do zadań pracownika należy wykonywanie diagnoz możliwości funkcjonalnych i sprawności fizycznej, rekomendowane wykształcenie to ukończona szkoła wyższa z dziedziny fizjoterapii. Prawdopodobnie przy możliwości dłuższej pracy z Klientem funkcję terapeuty zawodowego mógłby pełnić (po przeszkoleniu) terapeuta zajęciowy, jednak ten zawód pokrewny nie był testowany w Modelu.

b. Terapeuta zawodowy – funkcjonowanie zawodu na świecie

Wydaje się, że w Polsce do tej pory nie ma zawodu terapeuty zawodowego w takim rozumie-niu, jakie jest przedstawiane na świecie. Jest to o tyle zastanawiające, że Światowa Fede-racja Terapeutów Zawodowych (The World Federation of Occupational Therapists – WFOT) rozpoczęła swoją działalność już w roku 1951. Również w Europie od 1986 r. funkcjonuje organizacja zrzeszająca terapeutów zawodowych z krajów członkowskich i nie tylko (Council of Occupational Therapists for the European Countries – COTEC). W dokumencie Summary of the occupational therapy profession in Europe 2012 przygotowanym przez tę organizację, cha-rakteryzującym i przedstawiającym zawód terapeuty zawodowego w krajach członkowskich, Polska nie została w ogóle uwzględniona, co sugeruje, że zawód terapeuty zawodowego (occupational therapist) w Polsce formalnie nie istnieje, a zawody pokrewne (fizjoterapeuta, terapeuta zajęciowy) opisywane poniżej nie powinny być traktowane jako tożsame z zawo-dem terapeuty zawodowego.

Szacuje się, że w USA pracuje w tym zawodzie ponad 100 000 pracowników i przewiduje się wzrost liczby zatrudnionych w ponadprzeciętnym tempie (ok. 30% wg O*NET Resource Center, 2012). W Europie liczba aktywnie wykonujących ten zawód jest zbliżona i wynosi ponad 120 000, z czego 35 000 praktykuje w Niemczech, a ponad 23 000 – w Wielkiej Brytanii.

71. Wprowadzenie


W ramach współpracy ponadnarodowej twórcy Modelu mogli zaznajomić się ze standar-dem pracy terapeuty zawodowego w Szwecji. Należy podkreślić, że terapeuci zawodowi działa-jący w ramach szwedzkich publicznych służb zatrudnienia współdziałają z jednostkami systemu opieki socjalnej i zdrowotnej, a model pracy z Klientem zakłada częste, wielotygodniowe lub nawet wieloletnie indywidualne kontakty. Terapeuta zawodowy dokonuje oceny funkcjonalnej Klienta, bierze udział w planowaniu terapii, dobiera i dostosowuje do potrzeb Klienta pomoce ergonomiczne, instruuje Klienta co do prawidłowych technik pracy i posługiwania się sprzętem pomocniczym, a także prowadzi indywidualne i grupowe programy terapii, w tym różnego ro-dzaju formy zajęć terapeutycznych (zajęcia warsztatowe, prace manualne, symulacyjne próbki pracy), oraz motywuje Klienta do udziału w zajęciach. Terapeuta zawodowy współdziała z ze-społem prowadzącym Klienta, w tym doradcą zawodowym i psychologiem. Model szwedzki zakłada więc szeroki wachlarz usług świadczonych przez terapeutów zawodowych, znacznie większy niż pozwala na to testowany Model.

Podobnie wygląda praca terapeuty zawodowego w Holandii. W ośrodku Heliomare, z któ-rego funkcjonowaniem twórcy modelu zapoznali się podczas wizyty studyjnej, praca z Klien-tem w procesie rehabilitacji zawodowej polega na objęciu go opieką zespołu specjalistów, tj. lekarza, fizjoterapeuty, terapeuty zawodowego oraz psychologa. Członkowie zespołu indy-widualnie diagnozują Klienta, a następnie wspólnie rekomendują metodę przywrócenia go do pracy. Terapeuta zawodowy w tym modelu odpowiedzialny jest (wraz z fizjoterapeutą) za diagnozę funkcjonalną Klienta oraz określenie stopnia rozbieżności pomiędzy wymogami pracy wykonywanej dotychczas przez Klienta a jego możliwościami funkcjonalnymi. Wymagania sta-nowiskowe określane są przez wywiad z Klientem, a czasem również pracodawcą lub w niektó-rych przypadkach wizytę w zakładzie pracy. Celem dalszych działań jest usunięcie luki między wymaganiami pracy a możliwościami Klienta. W ramach procesu powrotu do pracy terapeuta zawodowy rekomenduje prawidłowe techniki pracy, indywidualne wyposażenie stanowisk pracy oraz prowadzi szeroko zakrojone doradztwo ergonomiczne. Możliwa jest również terapia zajęciowa w formie warsztatów, a także nauka wykonywania czynności pozazawodowych, jak prace domowe, również w postaci prób pracy.

c. Zawody pokrewne (terapeuta zajęciowy, fizjoterapeuta)

W Polsce można spotkać zawody, które przypominają zawód terapeuty zawodowego, w szcze-gólności takim zawodem jest terapeuta zajęciowy i fizjoterapeuta. Zawody te znajdują się w kategorii zawodów związanych z ochroną zdrowia. Poniżej przedstawiono ogólną definicję każdego zawodu oraz główne zadania związane z wykonywaniem pracy w zawodach, a także możliwości kształcenia do pracy w zawodzie. Oba te zawody należą do grupy zawodów regulo-wanych, a więc ich wykonywanie wymaga spełnienia kryteriów, które są ustalone w odpowied-nich aktach prawnych. Poniżej przedstawiono również odpowiednie akty prawne.



i. Fizjoterapeuta

Fizjoterapeuta to osoba, która dzięki wiedzy oraz umiejętnościom manualnym i środkom tech-nicznym eliminuje pewne procesy chorobowe w organizmie pacjenta, zapobiega nawrotom i postępowi chorób oraz usuwa dolegliwości. Stosuje leczenie czynnościowe i fizykalne; podej-muje działania profilaktyczne dla zapobiegania, leczenia lub zmniejszenia objawów, zarówno chorób somatycznych, jak i psychicznych. W klasyfikacji zawodów i specjalności zawód fizjo-terapeuty umieszczony jest pod kodem 228301.

Do podstawowych zadań fizjoterapeutów należy:

❱❱ dokonywanie oceny stanu osoby, która ma być poddawana zabiegom fizjoterapeutycz-nym, oraz wykonywanie badań czynnościowych niezbędnych do programowania i kon-trolowania procesu fizjoterapii,

❱❱ programowanie i wykonywanie zabiegów fizjoterapeutycznych, w tym masażu, i stoso-wanie metod fizjoterapii,

❱❱ dobieranie i dostosowywanie do potrzeb pacjenta wyrobów medycznych wykonywanych metodami produkcji seryjnej będących przedmiotami ortopedycznymi i środkami po-mocniczymi,

❱❱ nauczanie pacjentów posługiwania się wyrobami medycznymi, które są przedmiotami ortopedycznymi i środkami pomocniczymi wykonywanymi na zamówienie lub metodami produkcji seryjnej,

❱❱ kontrolowanie efektywności procesu fizjoterapii,

❱❱ prowadzenie działalności profilaktycznej polegającej na kierowaniu i popularyzowaniu zachowań prozdrowotnych oraz kształtowaniu i podtrzymywaniu sprawności i wydolno-ści osób w różnym wieku w celu zapobiegania niepełnosprawności,

❱❱ wydawanie opinii odnośnie do stanu funkcjonalnego osób poddawanych fizjoterapii oraz przebiegu procesu fizjoterapii.

W odniesieniu do zawodu fizjoterapeuty wymagania prawne znajdują się w:

❱❱ ustawie z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym, Dz.U. 2005 nr 164, poz. 1365,

❱❱ rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 30 września 2002 r. w sprawie uzyskiwania tytułu specjalisty w dziedzinach mających zastosowanie w ochronie zdrowia, Dz.U. 2002 nr 173, poz. 1419.

Oferta kształcenia w zawodzie fizjoterapeuta na poziomie przynajmniej studiów pierwszego stopnia jest w Polsce bardzo bogata. Kształcenie w tym kierunku oferują akademie wychowa-nia fizycznego, uniwersytety medyczne oraz liczne szkoły prywatne.

91. Wprowadzenie


ii. Terapeuta zajęciowy

Terapeuta zajęciowy to osoba, która prowadzi różne formy i techniki terapii zajęciowej w proce-sie leczenia oraz rehabilitacji chorych, w celu przeciwdziałania powstaniu przewlekłego stanu chorobowego lub trwałego kalectwa, kompensacji ubytków funkcji oraz przystosowania do życia w społeczności szpitalnej i pozaszpitalnej. W klasyfikacji zawodów i specjalności zawód terapeuty zajęciowego jest pod kodem 325907.

Do podstawowych zadań terapeutów zajęciowych należy:

❱❱ nawiązywanie kontaktu psychoterapeutycznego z chorym oraz tworzenie środowiska psychoterapeutycznego i socjoterapeutycznego w celu rozpoznania i zaspokajania po-trzeb człowieka chorego, z uwzględnieniem czynników zdrowotnych, psychologicznych i społecznych,

❱❱ planowanie indywidualnego i grupowego programu terapii dostosowanej do potrzeb pacjenta, jego cech i nawyków oraz zaleceń lekarskich,

❱❱ prowadzenie różnych form oddziaływania terapeutycznego: zajęcia warsztatowe, świe-tlicowe, kulturalno-oświatowe i artystyczne, ćwiczenia z zakresu wychowania fizycznego (rekreacyjne, sportowe),

❱❱ wykonywanie wraz z pacjentem podczas zajęć terapeutycznych prac ogrodniczych, wi-kliniarskich, dziewiarskich, krawieckich, z zakresu obróbki metali, drewna, tworzyw itp.,

❱❱ nauczanie podopiecznych wykonywania prostych i złożonych czynności codziennych,

❱❱ motywowanie osób niepełnosprawnych do udziału w leczeniu i rehabilitacji; nauczanie pacjentów posługiwania się podstawowym sprzętem rehabilitacyjnym, m.in. sprzętem do samoobsługi, ułatwiającym czynności życia codziennego, oraz kształtowanie u nich umiejętności samodzielnego życia,

❱❱ współdziałanie z zespołem prowadzącym rehabilitację chorego (np. stosowanie terapii na zlecenie lekarza, konsultowanie z lekarzem przebiegu i wyników terapii).

Wymogi w odniesieniu do terapeuty zajęciowego regulują następujące akty prawne w ran-dze ustawy (ZawodyRegulowane.pl, 2012):

❱❱ Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, Dz.U. 1997 nr 123, poz. 776,

❱❱ Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego, Dz.U. 1994 nr 111, poz. 535,

❱❱ Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, Dz.U. 1991 nr 95, poz. 425.

oraz dodatkowo rozwiązania prawne zawarte w licznych rozporządzeniach. Żeby móc pracować na stanowisku terapeuta zajęciowy, należy zgodnie z przepisami spełnić minimalne wymagania kwalifikacyjne – w tym przypadku posiadać wykształcenie wyższe odpowiedniej specjalności.



Zawód terapeuty zajęciowego jest znacznie mniej popularny niż fizjoterapia, co za tym idzie – oferta edukacyjna w tym zakresie jest zdecydowanie uboższa niż w przypadku fizjote-rapii. Kształcenie z terapii zajęciowej na poziomie studiów I stopnia w Polsce jest realizowane głównie na uniwersytetach i wydziałach związanych z naukami pedagogicznymi.

iii. Porównanie zawodów pokrewnych w kontekście pracy terapeuty zawodowego

Ze względu na ogół swoich zadań terapeuta zawodowy łączy zadania fizjoterapeuty i terapeuty zajęciowego. Działania terapeuty zawodowego mające na celu diagnozowanie i fizyczną ak-tywizację osób z problemami związanymi z różnego rodzaju niepełnosprawnościami są zbli-żone do działań podejmowanych przez fizjoterapeutów, szczególnie w zakresie odzyskiwania i utrzymywania zdrowia i dobrej kondycji. Z kolei systematyczna praca z Klientem poprzez for-mułowanie i realizowanie indywidualnych programów terapeutycznych zbliżona jest do formy pracy charakterystycznej dla terapeuty zajęciowego. Nastawienie fizjoterapeutów na diagnozę funkcjonalną, aktywizację fizyczną i odzyskiwanie sprawności pacjentów wiąże się również z ich wykształceniem opartym na naukach medycznych lub nauce o sporcie. Terapeuci zajęciowi z kolei, z uwagi na kształcenie na gruncie pedagogicznym, prezentują raczej nastawienie do nauczania podopiecznych. Różny jest również sposób kontaktu z ludźmi: fizjoterapeuci przy-zwyczajeni są w swojej praktyce do intensywnego, ale raczej ograniczonego w czasie kontaktu z pacjentem. Terapeuci zajęciowi z reguły współpracują z tymi samymi podopiecznymi przez dłuższy czas, co sprzyja intensyfikacji więzi podopiecznego z terapeutą.

W Załączniku 1. zamieszczono porównanie wiedzy i umiejętności terapeuty zajęciowego i fizjoterapeuty w kontekście wymagań kompetencyjnych dla terapeuty zawodowego.

112. Profil stanowiskowy terapeuty zawodowego



Z uwagi na ograniczenia finansowe i czasowe testowanego projektu zdecydowano się na znacz-ne ograniczenie funkcji terapeuty zawodowego w Ośrodku Kompetencji w stosunku do jego roli w ośrodkach w Szwecji i Holandii. Jego główne zadanie w Modelu to diagnoza możliwości funkcjonalnych Klienta oraz określenie stopnia rozbieżności pomiędzy wymogami roli zawo-dowej lub pracy wykonywanej dotychczas przez Klienta a jego możliwościami funkcjonalnymi. Terapeuta zawodowy prowadzi także indywidualne doradztwo ergonomiczne w oparciu o wy-wiad z Klientem, a także wyniki oceny funkcjonalnej. Podczas ostatniego kontaktu z Klientem terapeuta zawodowy przekazuje Klientowi szereg rekomendacji dotyczących zalecanej ak-tywności fizycznej ukierunkowanej na redukcję bólu lub zmniejszenie dysfunkcji. Wszystkie powyższe czynności wykonują również terapeuci zawodowi w ośrodkach w Holandii i Szwecji. Terapeuta zawodowy przygotowuje również wskazówki dotyczące indywidualnej techniki pracy czy stosowania pomocy ergonomicznych. Podobnie jak w modelu holenderskim i szwedzkim, w Ośrodku Kompetencji terapeuta zawodowy pracuje w trybie konsultacyjnym, ściśle współ-pracując z psychologiem – doradcą zawodowym. Jednak Model nie pozwala na indywidualną pracę z Klientem, możliwą w rozwiązaniach zachodnich. Terapeuta zawodowy w Ośrodku Kom-petencji nie utrzymuje dłuższych relacji z Klientem, raczej udziela mu porady.

Do ogólnych zadań terapeuty zawodowego należą:

❱❱ testowanie i ocena zdolności fizycznych i psychomotorycznych (np. czasu reakcji),

❱❱ wybór umiejętności, które można rozwijać w ramach możliwości fizycznych i psychomo-torycznych,

❱❱ odczyt i analiza danych medycznych,

❱❱ wypełnianie i utrzymywanie niezbędnej dokumentacji,

❱❱ rekomendowanie zmian w środowisku pracy spójnych z istniejącymi możliwościami i po-trzebami,

❱❱ prowadzenie działalności profilaktycznej w celu zapobiegania niepełnosprawności po-przez popularyzację zachowań prozdrowotnych oraz utrzymywanie sprawności i wydol-ności osób w różnym wieku,

❱❱ pozyskiwanie (projektowanie, tworzenie) specjalistycznego oprzyrządowania lub oprogra-mowania dostosowanego do zdiagnozowanych ograniczeń fizycznych lub psychicznych,

❱❱ doradztwo w zakresie ryzyka związanego ze zdrowiem w pracy,

❱❱ pomoc i asysta przy wyszukiwaniu i doborze pracy dla Klienta z ograniczeniami,

❱❱ aktywne poszukiwanie, krytyczna ocena oraz stosowanie w praktyce najnowszych roz-wiązań z zakresu terapii zawodowej,



❱❱ śledzenie najnowszych trendów w zakresie terapii zawodowej poprzez czytanie branżo-wych wydawnictw wydawanych w formie zarówno tradycyjnej, jak i elektronicznej,

❱❱ kontrolowanie zmian i trendów na rynku pracy występujących zarówno w skali całego kraju, jak i lokalnie.

a. Zadania i czynności terapeuty zawodowego w Modelu

i. Przygotowanie do badania

❱❱ Analiza dokumentacji Klienta dostarczonej przez jednostkę kierującą – umówienie Klien-ta, wstępny dobór testów z zakresu oceny funkcjonalnej.

❱❱ Przygotowanie dokumentacji do oceny funkcjonalnej oraz niezbędnych materiałów i po-mieszczenia, w którym przeprowadzane jest badanie zgodnie z opisem zawartym w Ze-szycie Metodycznym nr 3.

❱❱ Prowadzenie wywiadu wprowadzającego z Klientem oraz uzyskanie niezbędnych zgód Klienta na udział w badaniu.

ii. Diagnoza możliwości funkcjonalnych (FCE)

❱❱ Przeprowadzanie oceny funkcjonalnej Klientów z wykorzystaniem systemu do oceny możliwości funkcjonalnych (Functional Capacity Evaluation – FCE).

❱❱ Przeprowadzanie z Klientami rozmów wprowadzających i podsumowujących w ramach sesji diagnostycznej (oceny możliwości funkcjonalnych).

❱❱ Diagnozowanie potencjalnych zagrożeń wynikających z warunków pracy na podstawie danych pochodzących z kwestionariusza bólu, kwestionariusza PAR-Q i innych źródeł.

❱❱ Dbanie o bezpieczeństwo Klienta i rzetelność prowadzenia testów.

❱❱ Obserwacja i dokonywanie pisemnego zapisu wyników badań Klienta.

iii. Doradztwo ergonomiczne

❱❱ Przekazywanie Klientom wiedzy ergonomicznej z wykorzystaniem przygotowanego pod-ręcznika ergonomicznego.

❱❱ Diagnozowanie potencjalnych zagrożeń wynikających z warunków pracy na podstawie danych pochodzących z kwestionariuszy bólu.

❱❱ Demonstracja przyjmowania prawidłowej postawy ciała dla pozycji siedzącej i przekazy-wanie zaleceń w tym zakresie.

❱❱ Demonstracja regulacji wyposażenia stanowiska do pracy siedzącej i przekazywanie zale-ceń w tym zakresie.



❱❱ Demonstracja przyjmowania prawidłowej postawy ciała i regulacji wyposażenia stanowi-ska pracy dla pracy z komputerem stacjonarnym i mobilnym oraz przekazywanie zaleceń w tym zakresie.

❱❱ Demonstracja przyjmowania prawidłowej postawy ciała i regulacji wyposażenia stanowi-ska pracy dla pracy z narzędziami ręcznymi oraz przekazywanie zaleceń w tym zakresie.

❱❱ Demonstracja regulacji wyposażenia stanowiska do pracy stojącej i przekazywanie zale-ceń w tym zakresie.

❱❱ Demonstracja przyjmowania prawidłowej postawy ciała dla pozycji stojącej i przekazy-wanie zaleceń w tym zakresie.

❱❱ Demonstracja poprawnego podnoszenia, przenoszenia i odkładania ciężaru podczas czynności transportu ręcznego i przekazywanie zaleceń w tym zakresie.

❱❱ Prezentacja ćwiczeń wykonywanych w trakcie pracy.

❱❱ Prezentacja i omówienie ćwiczeń wzmacniających wykonywanych po pracy.

iv. Podsumowanie badań i doradztwa ergonomicznego

❱❱ Opracowanie indywidualnych raportów wyników przeprowadzonej oceny zgodnie z wzo-rami dokumentów.

❱❱ Dobór standardowych zaleceń ergonomicznych (ulotek).

❱❱ Opracowanie indywidualnych zaleceń z zakresu doradztwa ergonomicznego i zalecanej aktywności fizycznej (rekomendowane ćwiczenia gimnastyczne).

❱❱ Wydawanie opinii odnośnie do możliwości funkcjonalnych Klientów.

❱❱ Ocena możliwości pracy na stanowiskach wybranych przez Klienta.

v. Współpraca w zespole

❱❱ Uczestniczenie w sesjach oceny Klienta.

❱❱ Odgrywanie roli aktora w przeprowadzanych testach psychologicznych.

❱❱ Uczestniczenie w dyskusjach asesorskich.

❱❱ Udział w superwizji prowadzonej dla pracowników Ośrodka Kompetencji.

❱❱ Prowadzenie konsultacji wyników oceny kompetencji psychofizycznych z doradcą zawo-dowym kierującym Klienta do Ośrodka Kompetencji.

❱❱ Utrzymywanie kontaktów z instytucjami kierującymi Klientów do oceny.



b. Środowisko pracy

i. Warunki i organizacja pracy

Praca terapeuty zawodowego w OK wykonywana jest w warunkach zbliżonych do biurowych. Przygotowanie do badania, analiza wyników i przygotowanie sesji informacji zwrotnych wyma-ga pracy z komputerem. Praca bezpośrednia z Klientem (praca z urządzeniami do oceny moż-liwości funkcjonalnych (FCE), doradztwo ergonomiczne) realizowana jest w wyodrębnionych pomieszczeniach zapewniających prywatność Klientowi.

ii. Narzędzia pracy i technologie

Terapeuta zawodowy w swojej pracy posługuje się następującym zestawem narzędzi:

❱❱ narzędzia diagnozujące kompetencje fizyczne w ramach zakupionego systemu FCE,

Przykładowo: zestaw do badań koordynacji rąk, system symulacji pracy w wymuszonej pozycji nad głową, kosz do symulowania czynności przenoszenia oburącz, stelaż z półka-mi, kosz do przenoszenia jedną ręką, miernik siły itd. zgodnie z opisem wyposażenia do testów FCE zawartym w Zeszycie Metodycznym Nr 3.

❱❱ komputer i urządzenia peryferyjne, takie jak drukarka, skaner, kserokopiarka itp.,

❱❱ oprogramowanie biurowe: arkusze kalkulacyjne (np. OpenOffice Calc, Microsoft Excel), pro-cesory tekstu (np. OpenOffice Writer, Microsoft Word), programy do obsługi poczty elektro-nicznej (np. Outlook Express, Microsoft Outlook), przeglądarki internetowe (np. Mozilla Fi-refox, Chrome, Opera, Internet Explorer). Znajomość programów wspomagających różnego rodzaju niepełnosprawności (np. Lupa, programy czytające tekst z komputera),

❱❱ oprogramowanie specjalistyczne z zakresu ergonomii, np. do projektowania oświetle-nia – Dialux, do analizy rozmieszczenia obiektów na płaszczyźnie – Alinks, projektowanie w przestrzeni trójwymiarowej z wykorzystaniem cyfrowych modeli człowieka, np. 3D Stu-dio Max wraz z Anthroposem, Apolinex, do analizy warunków mikroklimatycznych pro-gram Amicro1,

❱❱ kalkulator podstawowych wymiarów stanowiska do pracy stojącej i siedzącej przedsta-wiony na rysunku 1.,

1 W praktyce w działalności Pomorskiego Ośrodka Kompetencji, która miała miejsce w czasie trwania projektu, terapeuci nie wykorzystywali specjalistycznego oprogramowania z zakresu ergonomii ze względu na brak bliskiej współpracy z pracodaw-cami, którzy mogliby potrzebować analizy warunków i środowiska pracy.



Rys. 1. Kalkulator podstawowych wymiarów przy pracy stojącej i siedzącej. Na podstawie: http://www.thehumansolution.com/ergonomic-office-desk-chair-keyboard-height-calculator.html

❱❱ stanowisko do pracy siedzącej, stojącej, pracy z komputerem, transportu ciężarów, uży-wania narzędzi ręcznych zgodnie z opisem zawartym w Zeszycie Metodycznym nr 4,

❱❱ różne obiekty do przenoszenia i podnoszenia,

❱❱ wyposażenie sali gimnastycznej (materace, drabinki, piłki itp.) zgodnie z opisem zawar-tym w Zeszycie Metodycznym nr 4,

❱❱ atlas antropometryczny,

❱❱ atlas rehabilitacji ruchowej,

❱❱ podręcznik ergonomiczny stanowiący część Zeszytu Metodycznego nr 4.

c. Rekomendowane kwalifikacje

i. Doświadczenie zawodowe

Przedstawione wymagania w zakresie kwalifikacji osoby zatrudnionej w OK na stanowisku terapeuty zawodowego wynikają z braku dostępnego kształcenia w tym kierunku. W związku z powyższym przyjęto, że wykształcenie powinno być jak najbardziej zbliżone do wykształcenia terapeuty zawodowego stosowanego w innych państwach. Wydaje się, że takimi zawodami są

50–75 cm do monitora

Wysokość oczna w pozycji siedzącej

Wysokość łokciowa w pozycji siedzącejWysokość

płaszczyzny siedziska

Wysokość oczna w pozycji stojącej

Wysokość łokciowa w pozycji stojącej

10–20 stopni kąt pochylenia ekranu

http://www.thehumansolution.com/ergonomic-office-desk-chair-keyboard-height-calculator.html



omówione we wprowadzeniu zawody fizjoterapeuty i terapeuty zajęciowego. Ze względu na specyfikę pracy w Ośrodku Kompetencji jest pożądane, żeby taki kandydat posiadał również wiedzę z zakresu ergonomii i systemów do oceny możliwości funkcjonalnych człowieka.

Ponieważ praca na stanowisku terapeuty zawodowego będzie się wiązała z dużą dozą samodzielności w podejmowaniu różnorodnych decyzji i brakiem bezpośredniego nadzoru merytorycznego, pożądane jest znaczące doświadczenie w pracy zawodowej, które daje szanse na zweryfikowanie wiedzy akademickiej w praktyce.

Wymagane doświadczenie: minimum 3-letnie doświadczenie na stanowiskach związanych z fizjoterapią i/lub rehabilitacją i/lub terapią zajęciową.

Pożądane doświadczenie: minimum 5-letnie doświadczenie na stanowiskach związanych z fizjoterapią i/lub rehabilitacją i/lub terapią zajęciową. Doświadczenie na stanowiskach zwią-zanych z rehabilitacją zawodową. Doświadczenie w wykonywaniu diagnoz ergonomicznych na zróżnicowanych stanowiskach pracy.

ii. Wykształcenie

Wymagane wykształcenie: ukończona szkoła wyższa z dziedziny fizjoterapii, szkolenie z zakresu ergonomii i psychologii (np. w ramach Ośrodka Kompetencji), szkolenie z metod i urządzeń typu FCE służących do oceny możliwości funkcjonalnych pracownika.

Pożądane wykształcenie: studia podyplomowe lub szkolenia z zakresu ergonomii i/lub bezpieczeństwa pracy. Atutem byłyby studia podyplomowe lub szkolenia w zakresie terapii zajęciowej i doradztwa zawodowego.

Ze względu na wymogi wiążące się z koniecznością obsługi sprzętu do badań FCE przez dyplomowanych fizjoterapeutów lub terapeutów zawodowych na stanowiskach, gdzie do zadań pracownika należy wykonywanie diagnoz sprawności fizycznej, rekomendowane wykształcenie to ukończona szkoła wyższa z dziedziny fizjoterapii.

iii. Kompetencje – Wiedza

Opis zakresu wiedzy, którym powinna dysponować osoba zatrudniona na stanowisku terapeuty zawodowego. Wiedzę podzielono na tę o charakterze ogólnym i specjalistyczną związaną z wy-konywaniem doradztwa ergonomicznego oraz badaniem FCE.

Kompetencje o charakterze ogólnym opisano na podstawie materiałów zawartych w ba-zie O*NET (O*NET Resource Center 2012), natomiast kompetencje do wykonywania diagnozy funkcjonalnej opisano na podstawie Standards for Tests and Measurements in Physical Therapy Practice (Rothstein i in. 1991).



Wiedza o charakterze ogólnym

❱❱ Fizjoterapia i doradztwo w tym zakresie: Znajomość zasad, metod i procedur diagnostyki, leczenia i rehabilitacji fizycznych i mentalnych dysfunkcji i wiedza z zakresu doradztwa zawodowego.

❱❱ Psychologia: Znajomość zachowania się człowieka i funkcjonowania, wiedza o różnicach indywidualnych w odniesieniu do zdolności, osobowości i zainteresowań; zagadnienia związane z uczeniem się i motywacją; wiedza na temat metod badań psychologicznych; informacje o ocenie i leczeniu zaburzeń behawioralnych i związanych z uczuciami.

❱❱ Socjologia i antropologia: Znajomość zachowań grupowych i ich dynamiki, trendy spo-łeczne i ich wpływ na ludzi, migracje ludzi, pochodzenie, kultura i jej historia.

❱❱ Medycyna: Wiedza o technikach niezbędnych do diagnozowania i leczenia urazów, chorób i różnych rodzajów niepełnosprawności, włączając w to symptomy, alternatywne sposoby leczenia, właściwości leków i interakcje między nimi oraz środki profilaktyki zdrowotnej.

❱❱ Prawo: Ogólna wiedza o politycznych procesach demokratycznych i stanowieniu prawa. Znajomość kodeksów prawnych, procedur sądowych, ustaw, rozporządzeń, zarządzeń, w szczególności kodeksu pracy i odpowiednich rozporządzeń regulujących warunki zatrud-niania i pracy. Znajomość rozwiązań prawnych dotyczących osób niepełnosprawnych, pra-cy w warunkach uciążliwych i zapewniania równych szans dla różnych grup ludzi.

❱❱ Administracja: Znajomość procedur administracyjnych, umiejętność obsługi komputera, zarządzanie plikami i rekordami, projektowanie formularzy i inne procedury biurowe oraz znajomość używanej terminologii.

❱❱ Technologie informacyjne: umiejętność obsługi typowego oprogramowania biurowego, w szczególności takiego, jak arkusze kalkulacyjne, procesory tekstu, programy do obsługi poczty elektronicznej, przeglądarek internetowych. Znajomość programów wspomagają-cych różnego rodzaju niepełnosprawności.

❱❱ Język angielski: Dobra komunikatywna znajomość w mowie. Bardzo dobra znajomość ję-zyka angielskiego w piśmie, szczególnie w słownictwie z zakresu doradztwa zawodowego, oceny funkcjonalnych możliwości człowieka oraz metodologii badań psychofizjologicznych.

Wiedza konieczna do świadczenia usług doradztwa ergonomicznego

Z uwagi na nowatorską inicjatywę Modelu, jaką jest utworzenie nowego w Polsce stanowiska terapeuty zawodowego świadczącego nowy rodzaj usług w postaci doradztwa ergonomiczne-go, opracowano w tym zakresie wymagany szczegółowy zakres wiedzy i umiejętności. Osoba pracująca na tym stanowisku powinna ukończyć szkolenie z zakresu ergonomii, obejmujące zagadnienia realizowane w ramach Ośrodka Kompetencji. Ponadto przyszły terapeuta zawo-dowy powinien opanować zawartość podręcznika, będącego częścią Zeszytu Metodycznego nr 4, i nabyć w szczególności wiedzę w zakresie następujących obszarów:



❱❱ podstawowych koncepcji związanych z ergonomią: układ człowiek – otoczenie, cele i za-dania ergonomii korekcyjnej i koncepcyjnej,

❱❱ podstaw projektowania narzędzi, przestrzeni pracy i środowiska materialnego dopaso-wanych do wymagań i ograniczeń człowieka,

❱❱ wykorzystania danych antropometrycznych w projektowaniu i dopasowaniu stanowisk pracy,

❱❱ fizjologii procesów widzenia i słyszenia, procesów termoregulacyjnych,

❱❱ doboru elementów wyposażenia stanowiska pracy,

❱❱ bezpiecznego wykonywania pracy siedzącej, z komputerem,

❱❱ bezpiecznego podnoszenia i transportu ciężkich obiektów,

❱❱ stosowanych metod oceny ciężkości pracy fizycznej,

❱❱ możliwych dolegliwości, dysfunkcji i chorób, na które narażone są osoby wykonujące pra-cę w sposób nieergonomiczny,

❱❱ doboru i wykorzystania urządzeń sygnalizacyjnych i sterowniczych,

❱❱ kryteriów rozmieszczania obiektów pracy i algorytmów jego optymalizacji,

❱❱ podstaw interakcji człowieka z komputerem,

❱❱ znajomości oferty rynkowej, związanej ze sprzętem i pomocami technicznymi zwiększa-jącymi dostępność i poziom dopasowania stanowisk pracy różnego rodzaju do potrzeb człowieka.

Wiedza konieczna do wykonywania diagnozy funkcjonalnej (badania FCE)

Podstawowym źródłem wiedzy z tego zakresu jest szkolenie specjalistyczne prowadzone przez trenera wybranego systemu oceny funkcjonalnej. Ponadto niezbędna jest wiedza z następu-jących obszarów:

❱❱ budowa anatomiczna ciała ludzkiego, ze szczególnym uwzględnieniem zmysłów wzroku i słuchu, mięśni szkieletowych, układu krwionośnego, kończyn górnych i dolnych oraz kręgosłupa,

❱❱ biomechanika ciała w różnych pozycjach roboczych (stojącej, siedzącej, kucznej, na ko-lanach),

❱❱ procesy przemiany materii dostarczające energię metaboliczną,

❱❱ fizjologia pracy mięśni w różnych warunkach i pod różnymi obciążeniami,

❱❱ stosowanie kwestionariuszy bólu w analizie i ocenie ergonomicznych warunków pracy,

❱❱ podstawy teorii i zasady wykonywania testów i pomiarów,



❱❱ podstawy tworzenia i stosowania w odniesieniu do wyboru, prowadzenia i interpretacji wyników każdego z wykonywanych testów,

❱❱ sposób używania aparatury testowej i przyrządów pomiarowych w celu otrzymania wy-maganych danych, w tym prawidłowa regulacja i dobór ustawień wyposażenia,

❱❱ podstawy teoretyczne i praktyczne wykorzystywania systemów służących do oceny możli-wości funkcjonalnych typu FCE oraz wiedza leżąca u podstaw korzystania z tego systemu,

❱❱ świadomość odpowiedzialności za utrzymanie poufności wyników badań,

❱❱ świadomość praw osób badanych:

•❱ prawo do odmowy udziału w badaniu lub przerwania badania,

•❱ prawo do informacji o potencjalnym ryzyku (np. wzrost dolegliwości bólowych) oraz o korzyściach z badania (np. samoświadomość),

•❱ prawo do poznania wyników własnych badań i ich interpretacji.

iv. Kompetencje – Umiejętności

Poniżej opisano zestaw umiejętności, które powinna posiadać osoba zatrudniona na stanowisku terapeuty zawodowego. Podzielono umiejętności na ogólne i specyficzne, dotyczące usług doradztwa ergonomicznego i wykonywania diagnozy funkcjonalnej.

Umiejętności o charakterze ogólnym

❱❱ Czytanie ze zrozumieniem: Rozumienie języka pisanego w dokumentach związanych z wykonywaniem pracy.

❱❱ Aktywne słuchanie: Słuchanie z uwagą, co ludzie mówią, poświęcanie czasu na zrozumie-nieprzedstawianych argumentów, zadawanie adekwatnych pytań w odpowiednim czasie i nie przerywanie w momentach nieodpowiednich.

❱❱ Mówienie: Skuteczne przekazywanie informacji innym ludziom.

❱❱ Krytyczne myślenie: Używanie logiki i uzasadniania w celu identyfikacji mocnych i sła-bych stron alternatywnych rozwiązań, konkluzji czy podejść do problemów.

❱❱ Perspektywa społeczna: Bycie świadomym reakcji innych i rozumienie, dlaczego reagują tak, a nie inaczej.

❱❱ Zorientowanie na pomaganie: Aktywne poszukiwanie sposobów pomagania ludziom.

❱❱ Pisanie: Skuteczne komunikowanie się na piśmie stosownie do poziomu adresata.

❱❱ Monitorowanie: Monitorowanie i ocena siebie, innych i organizacji w celu dokonania poprawek i podjęcia działań korygujących.

❱❱ Wydawanie instrukcji: Uczenie innych, jak coś wykonywać.



❱❱ Rozwiązywanie złożonych problemów: Identyfikowanie złożonych problemów, przegląd związanych z nimi i dostępnych informacji w celu opracowania i oceny możliwości roz-wiązań oraz ich implementacji.

❱❱ Nauka: Używanie naukowych zasad i metod w celu rozwiązywania problemów.

Umiejętności konieczne do świadczenia usług doradztwa ergonomicznego

Oprócz zakresu wiedzy zaprezentowanej powyżej wymagane jest, aby osoba na stanowisku terapeuty zawodowego nabyła umiejętności w zakresie:

❱❱ prawidłowego dopasowania wymiarów stanowiska pracy do wymiarów antropometrycz-nych pracownika,

❱❱ wykorzystania atlasów antropometrycznych i wirtualnych modeli ciała człowieka w pro-cesie tworzenia i adaptacji stanowisk pracy,

❱❱ wykorzystania metod Lehmanna (1966) i OWAS (Karhu i in., 1977) i innych metod do oceny stopnia ciężkości pracy fizycznej,

❱❱ demonstracji technik podnoszenia i operowania ciężkimi obiektami,

❱❱ demonstracji ćwiczeń rozgrzewających i rozciągających, przygotowujących do pracy fi-zycznej,

❱❱ demonstracji ćwiczeń niwelujących szkodliwy wpływ długotrwale utrzymywanej pozycji siedzącej,

❱❱ wykorzystania siedzisk przeznaczonych do pracy o różnym charakterze, w tym nietypo-wych (klękosiady, siedziska typu balance chair),

❱❱ doboru sprzętu komputerowego i dodatków zwiększających ergonomię pracy z kompu-terem,

❱❱ tworzenia bezpiecznych stanowisk długotrwałej pracy z komputerem przenośnym (lap-top, notebook),

❱❱ oceny stopnia dopasowania urządzeń sygnalizacyjnych i sterowniczych do charakteru pracy i wymagań operatora oraz poziomu zgodności między nimi (zgodność sygnał – reakcja),

❱❱ znajomości podstawowych metod oceny jakości użytkowej oprogramowania komputero-wego oraz innych interfejsów człowiek – komputer (np. stron internetowych),

❱❱ praktycznego kształtowania mikroklimatu w zależności od rodzaju pracy,

❱❱ doboru i wykorzystania metod i technik ograniczających wpływ hałasu na organizm czło-wieka,

❱❱ praktycznego diagnozowania potencjalnych zagrożeń wynikających z niedopasowania warunków pracy do człowieka i objawiających się w postaci dolegliwości bólowych,



❱❱ przeciwdziałania niekorzystnym warunkom oświetleniowym w miejscu pracy, związanym z nieprawidłowym poziomem natężenia oświetlenia, niewłaściwym kontrastem, wystę-powaniem zjawisk tętnienia i olśnienia,

❱❱ obsługi urządzeń służących do pomiaru oświetlenia, hałasu i mikroklimatu,

❱❱ obsługi specjalistycznego oprogramowania do projektowania oświetlenia w miejscu pracy,

❱❱ obsługi specjalistycznego oprogramowania używanego do optymalizacji rozmieszczenia obiektów w przestrzeni pracy.

Umiejętności konieczne do wykonywania diagnozy funkcjonalnej (badania FCE)

Poniżej opisano umiejętności niezbędne do profesjonalnego wykonywania oceny funkcjonalnej (FCE) przez terapeutów zawodowych:

❱❱ umiejętność obsługi i praktycznego wykorzystywania systemów służących do oceny moż-liwości funkcjonalnych typu FCE,

❱❱ umiejętność dokonania wyboru testów z dostępnej baterii testów z uwzględnieniem bez-pieczeństwa Klienta oraz celowości wykonywania danego testu,

❱❱ umiejętność opisu populacji, dla jakiej test został zaprojektowany, i odniesienia tego opi-su do badanego Klienta,

❱❱ umiejętność postępowania zgodnie z instrukcją do testów, w tym przygotowania niezbęd-nego wyposażenia do przeprowadzenia testów i interpretacji wyników,

❱❱ zdolność stwierdzenia, czy Klient nie działa w warunkach, które mogą zmieniać wyniki testów lub wpływać na ich rzetelność i trafność (np. inny niż zalecany w instrukcji kąt pochylenia tułowia),

❱❱ umiejętność stwierdzenia niespójności wyników testów FCE i zaproponowania dalszej procedury postępowania,

❱❱ umiejętność krytycznego podejścia do danych normatywnych,

❱❱ umiejętność sformułowania raportu zawierającego wyniki badań i ich interpretację.

v. Predyspozycje psychologiczne i fizyczne

❱❱ Wrażliwość na problemy: Zdolność do spostrzegania, kiedy coś jest nie tak lub kiedy naj-prawdopodobniej pójdzie nie tak. Zdolność ta nie uwzględnia rozwiązywania problemów, wyłącznie rozpoznawanie, że problem występuje.

❱❱ Rozumienie ze słuchu: Zdolność słuchania i rozumienia informacji i idei prezentowanych za pomocą mówionych słów i zdań.

❱❱ Komunikacja ustna: Zdolność przekazywania informacji i idei w taki sposób, żeby inni byli w stanie zrozumieć.



❱❱ Jasność wypowiedzi: Zdolność do mówienia jasno w taki sposób, żeby inni byli w stanie zrozumieć.

❱❱ Rozumienie tekstów pisanych: Zdolność do czytania i rozumienia informacji i idei przed-stawianych w formie pisemnej.

❱❱ Wnioskowanie dedukcyjne: Zdolność do stosowania reguł ogólnych do specyficznych problemów w celu wygenerowania odpowiedzi, które mają sens.

❱❱ Wnioskowanie indukcyjne: Zdolność do łączenia kawałków informacji w celu stworzenia ogólnych reguł lub sformułowania konkluzji (włączając w to odnajdowanie zależności po-między pozornie niezwiązanymi zdarzeniami).

❱❱ Porządkowanie informacji: Zdolność do układania rzeczy czy czynności w określonym po-rządku, zgodnie z jakimś wzorcem, stosownie do specyficznych zasad (np. wzorce liczbo-we, literowe, słowa, obrazy, operacje matematyczne).

❱❱ Rozpoznawanie mowy: Zdolność identyfikacji i zrozumienia mowy innych osób.

Terapeuci zawodowi pracujący z POK, ankietowani kwestionariuszem KASP, wskazali na istotność takich cech, jak2:

❱❱ Szybki refleks: Szybka reakcja na pojawiające się bodźce.

❱❱ Spostrzegawczość: Umiejętność dostrzegania szczegółów i nawet niewielkich różnic.

❱❱ Zdolność koncentracji uwagi: Skupienie uwagi na jednym bodźcu przez dłuższy czas.

❱❱ Podzielność uwagi: Równoczesne zajmowanie się kilkoma problemami, obserwowanie kilku sygnałów.

❱❱ Łatwość wypowiadania się w mowie i piśmie: Płynność słowna, jasne i poprawne formu-łowanie myśli.

❱❱ Odporność emocjonalna: Brak silnych emocji negatywnych w sytuacjach trudnych.

❱❱ Samokontrola: Umiejętność panowania nad własnymi emocjami.

❱❱ Umiejętność postępowania z ludźmi: Umiejętność porozumiewania się z ludźmi, którzy zwracają się o radę, informację, pomoc.

❱❱ Empatia: Umiejętność dostrzegania i wczuwania się w problemy innych ludzi.

❱❱ Samodzielność: Umiejętność zaplanowania i zorganizowania sobie własnego działania.

❱❱ Zdolność przekonywania: Umiejętność wpływania na opinie innych osób.

❱❱ Wytrwałość, cierpliwość: Konsekwencja w dążeniu do celu.

❱❱ Dokładność: Umiejętność wykonywania zadań wymagających ścisłego przestrzegania ustalonych reguł.

2 Wzięto pod uwagę tylko te cechy, które indywidualnie ankietowani terapeuci spójnie ocenili jako niezbędne w pracy.



d. Kontekst wykonywania pracy na stanowisku terapeuty zawodowego

❱❱ Praca wymaga częstych dyskusji, a co za tym idzie – licznych kontaktów twarzą w twarz, przez telefon lub przez inne środki komunikacji z Klientami, współpracownikami i osoba-mi spoza zatrudniającej terapeutę organizacji.

❱❱ Podczas wykonywania swoich obowiązków zawodowych, a w szczególności w trakcie ba-dań możliwości psychofizycznych, terapeuta zawodowy może mieć częsty kontakt fizycz-ny z Klientami.

❱❱ Praca z jednej strony umożliwia dużą swobodę w podejmowaniu decyzji bez ścisłego nadzoru zewnętrznego, z drugiej jednak strony wymaga licznych uzgodnień zarówno ze współpracownikami, jak i z osobami spoza instytucji zatrudniającej.

❱❱ W pracy terapeuty zawodowego jest mniej więcej równomierny podział między pracę strukturalizowaną i niestrukturalizowaną. Z jednej strony w odniesieniu do badań psy-chofizycznych pracownik musi postępować zgodnie z instrukcjami i dostarczonymi pro-cedurami. Z drugiej praca oferuje spory zakres wolności w zakresie interpretacji uzyska-nych rezultatów, przygotowywania ostatecznej oceny zadań i testów wykonanych przez Klienta i proponowania oraz doradzania w obszarze czynności rozwojowych.

❱❱ Ze względu na częsty kontakt ze sporą liczbą osób istnieje nieznacznie zwiększone ryzyko zarażenia się pospolitymi chorobami (np. przenoszonymi drogą kropelkową).

❱❱ Wykonywanie zadań terapeuty zawodowego wiąże się w znacznym stopniu z podejmo-waniem decyzji, które mogą mieć wpływ na psychikę, samoocenę i przyszłe losy osób poddawanych badaniom. Z tego względu praca ta wymaga dużego stopnia dokładności i sumienności. Konsekwencje popełnienia błędów mogą być znaczące.

❱❱ Praca terapeuty zawodowego wymaga częstego tworzenia raportów i notatek.

❱❱ W zależności od liczby osób, które mają być przebadane w instytucji zatrudniającej te-rapeutę zawodowego, może się zdarzyć, że praca będzie musiała być wykonywana pod presją czasu.

❱❱ Podczas wykonywania badań możliwości psychofizycznych istnieje ryzyko narażenia ba-danych Klientów na utratę zdrowia lub nawet życia (np. w przypadku prób wysiłkowych).

❱❱ Z racji pracy z Klientami i oceniania ich możliwości istnieje znaczące prawdopodobień-stwo występowania sytuacji konfliktowych. Może również zajść konieczność prowadzenia trudnych rozmów, np. z Klientami niezadowolonymi z diagnozy. Z praktyki działalności POK nie stwierdzono ze strony Klientów zachowań agresywnych. Trudności dotyczyły raczej innych problemów, np. braku motywacji do badań ze strony Klienta lub przeciw-wskazań zdrowotnych uniemożliwiających przeprowadzenie badania. W POK zaistniały również pojedyncze przypadki pojawienia się Klientów po spożyciu alkoholu.



e. Styl pracy

❱❱ Troska o innych: praca wymaga wrażliwości na potrzeby i uczucia innych ludzi.

❱❱ Przykładanie dużej wagi do uczciwości i etycznego postępowania.

❱❱ W pracy terapeuty ważne jest bycie odpowiedzialnym i rzetelnym w wypełnianiu swoich obowiązków i zwracanie uwagi na szczegóły.

❱❱ Od terapeuty zawodowego wymaga się utrzymywania spokoju, kontrolowania emocji, złości i unikania agresywnego zachowania nawet w trudnych sytuacjach.

❱❱ Terapeuta zawodowy powinien być miły, uprzejmy w stosunku do Klientów i współpra-cowników oraz wykazywać nastawienie na współpracę z innymi.

❱❱ Wysoka tolerancja na stres może być bardzo potrzebna w pracy terapeuty zawodowe-go. Powinien akceptować krytykę i radzić sobie w wysoce stresujących sytuacjach, które mogą się pojawić podczas pracy z Klientami.

❱❱ Praca terapeuty zawodowego wiąże się z dużą dozą samodzielności, co wymusza koniecz-ność wypracowania sobie własnych sposobów na wykonywanie różnych zadań bez lub z niewielką pomocą i nadzorem.

❱❱ W zakresie doradztwa ergonomicznego praca terapeuty zawodowego wymaga w wielu wypadkach podejścia innowacyjnego i kreatywnego do rozwiązywania nietypowych pro-blemów związanych z wykonywaniem pracy przez Klienta.

f. Ścieżka kształcenia terapeutów zawodowych w ramach Modelu

Opracowano szkolenie, które pozwala na przygotowanie fizjoterapeuty do świadczenia usług diagnozy funkcjonalnej i doradztwa ergonomicznego, a także do pełnienia funkcji pomocni-czych przy świadczeniu usług w Modelu oraz współpracy z doradcami zawodowymi. Rekomen-dowane szkolenie podzielone jest na 2 moduły: jeden, który terapeuci zawodowi przechodzą razem z doradcami zawodowymi, oraz drugi, który jest specyficzny i przeznaczony wyłącznie dla terapeutów zawodowych. W ramach szkolenia specjalistycznego zaproponowano dodatkowy blok zajęć praktycznych, który może być potraktowany jako opcjonalny. Program szkolenia obejmuje następujące pozycje:

Program szkolenia wprowadzającego dla pracowników Ośrodka Kompetencji (część wspól-na dla doradców i terapeutów zawodowych) – 39 h

Ogólne założenia dotyczące Ośrodka Kompetencji (4 h)

Celem tej części szkolenia jest przekazanie ogólnych informacji o Modelu, prezentacja funkcji Ośrodka Kompetencji i głównych zadań realizowanych w ramach jego działalności. Uczestnicy



szkolenia, poznając ideę ośrodka, zaznajamiają się z ogólnym celem jego funkcjonowania oraz z kluczowymi zadaniami zawodowymi. Realizowane treści:

❱❱ umiejscowienie OK w strukturze PSZ,

❱❱ zakres działalności OK,

❱❱ struktura wewnętrzna OK,

❱❱ ogólny zarys procesów zachodzących w Ośrodku Kompetencji,

•❱ proces diagnozy kompetencji psychologicznych,

•❱ proces diagnozy możliwości psychofizycznych,

•❱ proces doradztwa ergonomicznego.

Organizacja pracy w Ośrodku Kompetencji (5 h)

Celem tego modułu szkolenia jest dostarczenie informacji na temat organizacji pracy w Ośrodku Kompetencji, układania harmonogramu pracy i harmonogramu sesji, przedstawienie podziału wykonywanych w OK zadań pomiędzy doradców i terapeutów zawodowych, prezentacja ról pomocniczych w procesie diagnozy (aktor, prowadzący badanie, funkcja administracyjna), omówienie zespołowego charakteru pracy, zapoznanie z rodzajami dokumentacji OK oraz pro-cedurami jej zabezpieczania. Realizowane treści:

❱❱ układanie harmonogramów sesji,

❱❱ podział zadań i obowiązków,

❱❱ zespołowy charakter pracy,

❱❱ schemat przepływu dokumentów,

❱❱ omówienie procesu kierowania Klientów na diagnozę, przyjmowania skierowań,

❱❱ analiza informacji zawartych w skierowaniu,

❱❱ przedstawienie zasad współpracy z doradcami kierującymi Klientów,

❱❱ zapoznanie z procedurą zabezpieczania dokumentów i ich wysyłania,

❱❱ przedstawienie przykładowych raportów z diagnozy psychologicznej oraz badania spraw-ności fizycznej.

Model kompetencyjny i próbki pracy (22 h)

Celem tej części szkolenia jest zapoznanie Uczestników z pojęciem kompetencji, jakie zostało przy-jęte na potrzeby stosowanego w OK Modelu, dostarczenie wiedzy na temat modelu ról zawodowych stosowanych w OK, zbudowanego w oparciu o koncepcję preferencji zawodowych Hollanda, oraz z rodzajami zadań w ramach badania kompetencji psychologicznych. Realizowane treści:



❱❱ wprowadzenie do modelu kompetencji,

❱❱ wprowadzenie do modelu ról zawodowych,

•❱ typy zainteresowań zawodowych wg Hollanda,

•❱ opis ról zawodowych w modelu,

❱❱ próbki pracy i zadania,

•❱ realizacja przykładowych zadań – próbek pracy,

•❱ analiza zrealizowanych zadań pod kątem ocenianych kompetencji

❱❱ wchodzenie w rolę aktora – zasady i ćwiczenia.

Motywowanie w OK i użyteczne techniki wsparcia motywacyjnego (5 h)

Uświadomienie uczestnikom charakterystyki motywacyjnej potencjalnych Klientów OK oraz różnic między grupami odbiorców w zakresie motywacji, dostarczenie uczestnikom praktycznej wiedzy na temat metod udzielania wsparcia motywacyjnego przed diagnozą, w trakcie diagnozy i po jej zakończeniu. Realizowane treści:

❱❱ prezentacja i ćwiczenie technik wsparcia motywacyjnego przed rozpoczęciem diagnozy (wspie-ranie autonomii, budowanie motywacji zadaniowej, identyfikacja potencjału osobowego),

❱❱ prezentacja i ćwiczenie technik wsparcia motywacyjnego w trakcie diagnozy (wzmacnia-nie zaangażowania w działanie i budowanie samooceny),

❱❱ prezentacja i ćwiczenie technik wsparcia motywacyjnego po diagnozie (właściwe udziela-nie informacji zwrotnych, tworzenie skutecznych planów rozwoju kompetencji).

Radzenie sobie z trudnymi sytuacjami w procesie diagnozy (3 h)

Celem jest uświadomienie uczestnikom szkolenia, że sytuacja diagnozy może prowadzić do szeregu problemów w kontakcie z Klientami, wskazanie pracownikom OK podstawowych me-chanizmów psychologicznych prowadzących do powstania takich problemów oraz ćwiczenie sposobów radzenia sobie z trudnymi sytuacjami pojawiającymi się zazwyczaj w procesie dia-gnozy oraz po jej zakończeniu. Realizowane treści:

❱❱ prezentacja problemów, które zazwyczaj pojawiają się w czasie diagnozy kompetencji, czyli odmowa wykonania zadań, negowanie podstaw metodologicznych diagnozy, nego-wanie kompetencji asesora/prowadzącego, negowanie otrzymanych ocen, zniechęcenie wynikające z różnych czynników (ocena niska lub niezgodna z oczekiwaniami, wyczerpa-nie energetyczne, frustracja, blokady komunikacyjne),

❱❱ przedstawienie sposobów zapobiegania i przeciwdziałania trudnym sytuacjom wynikają-cym z zachowania Klientów, czyli technik komunikacji interpersonalnej, właściwe przygo-towanie diagnozy i sesji informacji zwrotnych,



❱❱ ćwiczenie sposobów radzenia sobie z trudnymi sytuacjami (zestaw praktycznych ćwiczeń w parach, odgrywanie ról, przekazywanie informacji zwrotnych, podsumowania).

Program szkolenia wprowadzającego dla terapeutów zawodowych Ośrodka Kompetencji (40 h lub opcjonalnie 56 h)

Wywiad wprowadzający (2 h)

Zadaniem tej części szkolenia jest zapoznanie Uczestników z zakresem wywiadu wprowadzające-go prowadzonego w Ośrodku Kompetencji przez terapeutę zawodowego oraz przećwiczenie sposobu przeprowadzania tego typu rozmowy. Uczestnicy zapoznają się również ze specyfiką wywiadu fizjoterapeutycznego.Realizowane treści:

❱❱ określenie celu zbierania danych w wywiadzie wprowadzającym,

❱❱ schemat wywiadu wprowadzającego,

❱❱ postawa doradcy i atmosfera spotkania,

❱❱ realizacja przykładowych rozmów według scenariusza wywiadu wprowadzającego, ana-liza i informacja zwrotna.

Prowadzenie sesji FCE (8 h)

Celem tej części szkolenia jest nabycie wiedzy na temat podstaw teoretycznych i praktycz-nego wykorzystywania systemów służących do oceny możliwości fizycznych typu FCE, także praw osób badanych. W części praktycznej szkolenia uczestnicy będą ćwiczyć prowadzenie sesji diagnostycznej. Poznają podstawowe zasady podawania instrukcji oraz rozwijać będą umiejętność radzenia sobie z sytuacjami trudnymi, jakie mogą się pojawić w trakcie diagnozy. Realizowane treści:

❱❱ zasady podawania instrukcji,

❱❱ prowadzenie sesji diagnostycznej – podstawy i założenia,

❱❱ prowadzenie sesji diagnostycznej – praktyczne ćwiczenia,

❱❱ trudne sytuacje w czasie prowadzenia sesji,

❱❱ ścieżka badania realizowana w POK w Gdańsku.

Szkolenie zakłada uczestnictwo w diagnozie FCE oraz samodzielne prowadzenie takiej diagnozy w obecności trenera.

Ta część szkolenia ma charakter uzupełniający w stosunku do szkolenia z obsługi syste-mu FCE wykonywanego przez certyfikowanego trenera. W przypadku testowanego w Modelu systemu Workwell szkolenie w wymiarze dwóch dni roboczych jest obowiązkowe dla osób prowadzących testy FCE.



Teoretyczne podstawy ergonomii (16 h)

Ta część szkolenia obejmuje zagadnienia związane z ergonomią realizowane w ramach Ośrodka Kompetencji. Celem szkolenia jest nabycie podstawowej wiedzy z następujących obszarów:

❱❱ podstawowych koncepcji związanych z ergonomią: układ człowiek – otoczenie, cele i za-dania ergonomii korekcyjnej i koncepcyjnej,

❱❱ wykorzystania danych antropometrycznych w projektowaniu i dopasowaniu stanowisk pracy,

❱❱ biomechaniki ciała w różnych pozycjach roboczych (stojącej, siedzącej, kucznej, na kolanach),

❱❱ doboru elementów wyposażenia stanowiska pracy,

❱❱ bezpiecznego wykonywania pracy siedzącej, z komputerem,

❱❱ bezpiecznego podnoszenia i transportu ciężkich obiektów,

❱❱ możliwych dolegliwości, dysfunkcji i chorób, na które narażone są osoby wykonujące pra-cę w sposób nieergonomiczny,

❱❱ znajomości oferty rynkowej związanej ze sprzętem i pomocami technicznymi zwiększa-jącymi dostępność i poziom dopasowania stanowisk pracy różnego rodzaju do potrzeb człowieka,

❱❱ wiedzy w zakresie stosowania kwestionariuszy bólu w analizie i ocenie ergonomicznych warunków pracy,

❱❱ podstawowej wiedzy na temat prawodawstwa z dziedziny ergonomii i bhp w Polsce.

Umiejętności specyficzne z zakresu ergonomii (8 h)

Celem tej części szkolenia jest nabycie przez terapeutów zawodowych umiejętności w zakresie:

❱❱ prawidłowego dopasowania wymiarów stanowiska pracy do wymiarów antropometrycz-nych pracownika,

❱❱ wykorzystania atlasów antropometrycznych i wirtualnych modeli ciała człowieka w pro-cesie tworzenia i adaptacji stanowisk pracy,

❱❱ wykorzystania siedzisk przeznaczonych do pracy o różnym charakterze, w tym nietypo-wych (klękosiady, siedziska typu balance chair),

❱❱ doboru sprzętu komputerowego i dodatków zwiększających ergonomię pracy z kompu-terem,

❱❱ tworzenia bezpiecznych stanowisk długotrwałej pracy z komputerem przenośnym (lap-top, notebook),

❱❱ praktycznego diagnozowania potencjalnych zagrożeń wynikających z niedopasowania warunków pracy do człowieka i objawiających się w postaci dolegliwości bólowych,



❱❱ przeciwdziałania niekorzystnym warunkom środowiskowym (mikroklimatycznym, oświe-tleniowym, związanymi z hałasem i wibracjami).

Umiejętności oceny stopnia ciężkości pracy (16 h) – opcjonalnie

Celem tej części szkolenia jest zapoznanie Uczestników z praktycznym zastosowaniem metod oceny stopnia ciężkości pracy. Szkolenie zakłada obserwację w zakładzie pracy kilku stanowisk pracy fizycznej. Następnie uczestnicy szkolenia mogą w praktyce zastosować poznane metody oceny stopnia ciężkości pracy i zaproponować metody redukcji obciążenia. Realizowane treści:

❱❱ lista kontrolna NIOSH,

❱❱ metody oceny stopnia ciężkości pracy: metoda Lehmanna, metoda OWAS, metoda OCRA, równanie NIOSH, przegląd innych metod,

❱❱ wizyta w zakładzie pracy: ocena ergonomii pracy listą kontrolną, nagraniem fragmentów pracy w celu oceny stopnia ciężkości pracy, metodami algorytmicznymi,

❱❱ ocena stopnia ciężkości pracy i propozycje usprawnień.

Pisanie raportów (3 h)

Celem tej części jest zapoznanie Uczestników z raportem diagnostycznym, który przygotowują i podczas sesji informacji zwrotnych przekazują Klientowi. Przedstawiona zostanie struktura raportu i szczegółowo omówione jego główne składowe. Uczestnicy w praktyczny sposób prze-ćwiczą przygotowywanie raportu. Realizowane treści:

❱❱ cel i istota raportu,

❱❱ struktura raportu,

❱❱ ćwiczenia praktyczne z uzupełnianiem raportu.

Sesja informacji zwrotnych (3 h)

Celem tej części szkolenia jest poznanie metod przygotowania się do sesji, ćwiczenie procedur udzielania informacji zwrotnej, ćwiczenie radzenia sobie z trudnymi sytuacjami występującymi podczas udzielania informacji zwrotnych. Realizowane treści:

❱❱ omówienie procedury przygotowania sesji informacji zwrotnych (dokumenty, obserwa-cje, broszury, przygotowanie rozmowy),

❱❱ prezentacja strategii udzielania informacji zwrotnych oraz nauka motywacyjnego przeka-zywania informacji zwrotnych (informowanie o mocnych stronach i obszarach rozwoju),

❱❱ przekazywanie wyników diagnozy funkcjonalnej (FCE),

❱❱ przekazywanie zaleceń ergonomicznych, rekomendowane ćwiczenia i omówienie bro-szury ergonomicznej.



3. Wizja rozwoju zawodu

W Pomorskim Ośrodku Kompetencji przeprowadzono testowanie stanowiska terapeuty zawo-dowego w dość wąskim znaczeniu – jako wykonawcy oceny funkcjonalnej oraz doradcy ergo-nomicznego. W tej roli bardzo dobrze sprawdzili się fizjoterapeuci, których elementem pracy jest diagnostyka funkcjonalna pacjentów.

Ze względu na kilkukrotny kontakt z Klientem w krótkim odstępie czasu terapeuci zawodo-wi w Modelu nie mieli szansy na zweryfikowanie postępów Klientów w zakresie zaleconej aktyw-ności fizycznej, która w wielu przypadkach może spowodować zmniejszenie odczuwanego bólu, zwiększenie możliwości funkcjonalnych Klienta lub zniwelowanie luki pomiędzy możliwościami funkcjonalnymi Klienta a wymogami pracy. Zawód terapeuty zakłada monitorowanie postępów Klientów, czego w Pomorskim Ośrodku Kompetencji nie udało się zweryfikować.

Z powodu ograniczeń projektu, terapeuci zawodowi nie prowadzili również indywidu-alnego doboru pomocy ergonomicznych lub wyposażenia stanowisk pracy dla Klientów, de-monstrując im jedynie takie pomoce i wyposażenie. Z doświadczenia wynika jednak, że nowe rozwiązania należy testować przez dłuższy czas (kilka godzin, dni, a nawet tygodni), stąd w przy-padku rozwoju zawodu byłoby wskazane uzyskanie możliwości dłuższego testowania sprzętu w formie prób pracy, a po okresie testowania wsparcie Klientów w ewentualnych zakupach pomocy ergonomicznych. Również trening ergonomiczny (np. z zakresu technik przenoszenia ciężarów) powinien być powtarzany.

Jak wspomniano w rozdziale pierwszym, brak jest w Polsce kształcenia w zawodzie te-rapeuty zawodowego. Jednak wydaje się, że rosnące zainteresowanie ergonomią w Polsce może przyczynić się do rozwoju również takiego modelu kształcenia. Wydaje się, że najbardziej naturalnym miejscem kształcenia w tej dziedzinie są kierunki studiów związane z fizjoterapią i/lub ergonomią.

Wydaje się, że przy zapewnieniu dłuższego kontaktu z Klientem większe znaczenie miałyby kompetencje miękkie, takie jak umiejętność motywowania Klientów czy umiejętność przeka-zywania wiedzy. W testowanym projekcie niemożliwe jest nawiązanie trwałej relacji Klienta z terapeutą zawodowym, stąd też trudność w ocenie, jakie kompetencje terapeuty zawodowego byłyby potrzebne do uzyskania poprawy możliwości funkcjonalnych Klienta.

W przyszłości możliwe jest rozszerzenie obecności terapeutów zawodowych w różnych instytucjach związanych z ochroną zdrowia, służbami zatrudnienia czy ergonomią. Możliwe miejsca wykonywania pracy przez terapeutów zawodowych to:

❱❱ instytucje zajmujące się doradztwem zawodowym – zarówno prywatne, jak i publiczne, w tym Ośrodki Kompetencji,

313. Wizja rozwoju zawodu


❱❱ własna działalność w zakresie doradztwa zawodowego i/lub ergonomicznego, szczegól-nie w zakresie tzw. interwencji ergonomicznych,

❱❱ instytucje zajmujące się doradztwem w zakresie ergonomii,

❱❱ szpitale państwowe i prywatne,

❱❱ ośrodki i przychodnie rehabilitacji.

Szczególnie cenne wydaje się włączenie usług świadczonych przez terapeutę zawodowego do katalogu usług świadczonych w punktach doradztwa zawodowego na różnych poziomach edukacji, na etapie poszukiwania zatrudnienia lub w razie problemów z podołaniem wymogom stawianym przez aktualnie wykonywaną pracę. Naturalnym miejscem wykonywania takich usług powinny stać się centra informacji i planowania kariery zawodowej funkcjonujące przy wojewódzkich urzędach pracy.

Pewną możliwością promocji zawodu w Polsce jest prowadzenie przez terapeutów zawo-dowych działań profilaktycznych koncentrujących się na ochronie pracownika przed przed-wczesną utratą sił biologicznych w następstwie wykonywania pracy (Olszewski 1997). Tego typu działania zapobiegające wystąpieniu chorób zawodowych i chorób pośrednio związanych z pracą już teraz prowadzą niektóre bardziej świadome ergonomicznie polskie przedsiębior-stwa. Najczęściej są to działania inicjowane przez głównych specjalistów ds. bhp w firmie, którzy dostrzegają problemy związane z ergonomią i szukają pomocy w zakresie edukacji pra-cowników oraz zmian w systemie produkcyjnym. Wydaje się, że terapeuci zawodowi mogliby świadczyć taką pomoc również pracodawcom.



4. Literatura cytowana

Klasyfikacja zawodów i specjalności – opisy grup i zawodów, http://psz.praca.gov.pl/klasyfikacja_zawodow/index.php.

The World Federation of Occupational Therapists (WFOT), http://www.wfot.org/.

Kwestionariusz Analizy Stanowiska Pracy, [w:] Cieślak R., Widerszal-Bazyl M., Psychospołeczne warunki pracy. Podręcznik do kwestionariusza CIOP, Warszawa 2000.

Council of Occupational Therapists for the European Countries (COTEC), 2012, Summary of the occupational therapy profession in Europe 2012, http://www.cotec-europe.org/userfiles/file/%20ot%20summary/Summary%202012.pdf.

Rothstein J.M., Campbell S.K., Echternach J.E., Jette A.M., Knecht H.G., Rose S.J. and on behalf of the Task Force on Standards for Measurement in Physical Therapy, 1991, Standards for Tests and Measurements in Physical Therapy Practice, Physical Therapy 71, 589–622, http://ptjournal.apta.org/content/71/8/589, 4.07.2014.

O*NET Resource Center, 2012, U.S. Department of Labor, Employment and Training Administra-tion (USDOL/ETA), http://www.onetcenter.org, 1.09.2012.

Occupational therapists. Bureau of Labor Statistics, U.S. Department of Labor, Occupational Outlook Handbook, 2010-11 Edition, http://www.bls.gov/oco/ocos078.htm, 01.09.2012.

Olszewski J., Podstawy ergonomii i fizjologii pracy, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 1997.

Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym, Dz.U. 2005 nr 164 poz. 1365, http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20051641365.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 września 2002 r. w sprawie uzyskiwania tytułu spe-cjalisty w dziedzinach mających zastosowanie w ochronie zdrowia, Dz.U. 2002 nr 173, poz. 1419, http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20021731419.

ZawodyRegulowane.pl, 2012, Oficyna Doza, http://www.zawodyregulowane.pl/, 18.07.2014.

http://psz.praca.gov.pl/klasyfikacja_zawodow/index.php

33Załącznik 1.


Załącznik 1. Porównanie wiedzy i umiejętności terapeuty zajęciowego i fizjoterapeuty w kontekście wymagań kompetencyjnych dla terapeuty zawodowego

Tab. 1. Porównanie wiedzy terapeuty zajęciowego i fizjoterapeuty w kontekście wymagań kompetencyjnych dla terapeuty zawodowego

Kompetencje – wiedza Terapeuta zajęciowy Fizjoterapeuta

Fizjoterapia i doradztwo w tym zakresie: Znajomość zasad, metod i procedur diagnostyki, leczenia i rehabilitacji fizycznych i mentalnych dysfunkcji, wiedza z zakresu doradztwa zawodowego.

– +

Psychologia: Znajomość zachowania się człowieka i funkcjonowania, wiedza o różnicach indywidualnych w odniesieniu do zdolności, osobowości i zainteresowań; zagadnienia związane z uczeniem się i motywacją; wiedza na temat metod badań psychologicznych; informacje o ocenie i leczeniu zaburzeń behawioralnych i związanych z uczuciami.

+/– +/–

Socjologia i antropologia: Znajomość zachowań grupowych i ich dynamiki, trendy społeczne i ich wpływ na ludzi, migracje ludzi, pochodzenie, kultura i jej historia. + +

Medycyna: Wiedza o technikach niezbędnych do diagnozowania i leczenia urazów chorób i różnych rodzajów niepełnosprawności, włączając w to symptomy, alternatywne sposoby leczenia, właściwości leków i interakcje między nimi oraz środki profilaktyki zdrowotnej.

– +

Prawo: Ogólna wiedza o politycznych procesach demokratycznych i stanowieniu prawa. Znajomość kodeksów prawnych, procedur sądowych, ustaw, rozporządzeń, zarządzeń, w szczególności kodeksu pracy i odpowiednich rozporządzeń regulujących warunki zatrudniania i pracy. Znajomość rozwiązań prawnych dotyczących osób niepełnosprawnych, pracy w warunkach uciążliwych i zapewniania równych szans dla różnych grup ludzi.

+/– +/–

Administracja: Znajomość procedur administracyjnych, umiejętność obsługi komputera, zarządzanie plikami i rekordami, projektowanie formularzy i inne procedury biurowe oraz znajomość używanej terminologii.

+/– +/–

Technologie informacyjne: Umiejętność obsługi typowego oprogramowania biurowego, w szczególności takiego, jak arkusze kalkulacyjne, procesory tekstu, programy do obsługi poczty elektronicznej, przeglądarek internetowych. Znajomość programów wspomagających różnego rodzaju niepełnosprawności.

+/– +/–

Język angielski: Dobra komunikatywna znajomość w mowie. Bardzo dobra znajomość języka angielskiego w piśmie, szczególnie w słownictwie z zakresu doradztwa zawodowego, oceny funkcjonalnych możliwości człowieka oraz metodologii badań psychofizjologicznych.

+/– +/–

Znajomość podstawowych koncepcji, związanych z ergonomią: układ człowiek – otoczenie, cele i zadania ergonomii korekcyjnej i koncepcyjnej. – –

Znajomość podstaw projektowania narzędzi, przestrzeni pracy i środowiska materialnego, dopasowanych do wymagań i ograniczeń człowieka. – –

Wiedza o wykorzystaniu danych antropometrycznych w projektowaniu i dopasowaniu stanowisk pracy. – –

Wiedza o fizjologii procesów widzenia i słyszenia, procesów termoregulacyjnych. – +

Znajomość zasad doboru elementów wyposażenia stanowiska pracy. +/– +/–




Znajomość zasad bezpiecznego wykonywania pracy siedzącej, z komputerem. + +

Znajomość zasad bezpiecznego podnoszenia i transportu ciężkich obiektów. – +

Znajomość stosowanych metod oceny ciężkości pracy fizycznej. – –

Znajomość możliwych dolegliwości, dysfunkcji i chorób, na które narażone są osoby wykonujące pracę w sposób nieergonomiczny. – +

Znajomość zasad doboru i wykorzystania urządzeń sygnalizacyjnych i sterowniczych. – –

Znajomość kryteriów rozmieszczania obiektów pracy i algorytmów jego optymalizacji. – –

Znajomość podstaw interakcji człowieka z komputerem. – –

Znajomość oferty rynkowej związanej ze sprzętem i pomocami technicznymi zwiększającymi dostępność i poziom dopasowania stanowisk pracy różnego rodzaju do potrzeb człowieka.

+/– +/–

Znajomość budowy anatomicznej ciała ludzkiego, ze szczególnym uwzględnieniem zmysłów wzroku i słuchu, mięśni szkieletowych, układu krwionośnego, kończyn górnych i dolnych oraz kręgosłupa.

– +

Znajomość biomechaniki ciała w różnych pozycjach roboczych (stojącej, siedzącej, kucznej, na kolanach). – +

Znajomość procesów przemiany materii, dostarczających energię metaboliczną. – +

Znajomość fizjologii pracy mięśni w różnych warunkach i pod różnymi obciążeniami. – +

Wiedza w zakresie stosowania kwestionariuszy bólu w analizie i ocenie ergonomicznych warunków pracy. – –

Podstawowa wiedza o teorii i zasadach wykonywania testów i pomiarów. – –

Podstawowa wiedza na temat zasad tworzenia, stosowania i podstaw naukowych w odniesieniu do wyboru, prowadzenia i interpretacji wyników każdego z wykonywanych testów.

– –

Wiedza na temat sposobów używania aparatury testowej i przyrządów pomiarowych w celu otrzymania wymaganych danych, w tym prawidłowa regulacja i dobór ustawień wyposażenia.

– –

Znajomość podstaw teoretycznych i praktycznego wykorzystywania systemów służących do oceny możliwości funkcjonalnych typu FCE oraz wiedzy leżącej u podstaw korzystania z tego systemu.

– –

Świadomość odpowiedzialności za utrzymanie poufności wyników badań. – –

Świadomość praw osób badanych. – –

35Załącznik 1.


Tab. 2. Porównanie umiejętności terapeuty zajęciowego i fizjoterapeuty w kontekście wymagań kompetencyjnych dla terapeuty zawodowego


Czytanie ze zrozumieniem: Rozumienie języka pisanego w dokumentach związanych z wykonywaniem pracy. + +

Aktywne słuchanie: Słuchanie z uwagą, co ludzie mówią, poświęcanie czasu na zrozumienie przedstawianych argumentów, zadawanie adekwatnych pytań w odpowiednim czasie i nieprzerywanie w momentach nieodpowiednich.

+ +

Mówienie: Skuteczne przekazywanie informacji innym ludziom. + +

Krytyczne myślenie: Używanie logiki i uzasadniania w celu identyfikacji mocnych i słabych stron alternatywnych rozwiązań, konkluzji czy podejść do problemów. +/– +/–

Perspektywa społeczna: Bycie świadomym reakcji innych i rozumienie, dlaczego reagują tak, a nie inaczej. + +/–

Zorientowanie na pomaganie: Aktywne poszukiwanie sposobów pomagania ludziom. + +

Pisanie: Skuteczne komunikowanie się na piśmie, stosownie do poziomu adresata. + +

Monitorowanie: Monitorowanie i ocena siebie, innych i organizacji w celu dokonania poprawek i podjęcia działań korygujących. + +

Wydawanie instrukcji: Uczenie innych, jak coś wykonywać. + +

Rozwiązywanie złożonych problemów: Identyfikowanie złożonych problemów, przegląd związanych z nimi i dostępnych informacji w celu opracowania i oceny możliwości rozwiązań oraz ich implementacji.

+/– +/–

Nauka: Używanie naukowych zasad i metod w celu rozwiązywania problemów. +/– +/–

Umiejętność prawidłowego dopasowania wymiarów stanowiska pracy do wymiarów antropometrycznych pracownika. – +/–

Umiejętność wykorzystania atlasów antropometrycznych i wirtualnych modeli ciała człowieka w procesie tworzenia i adaptacji stanowisk pracy. – –

Umiejętność wykorzystania metod Lehmanna, OWAS i innych metod do oceny stopnia ciężkości pracy fizycznej. – –

Umiejętność demonstracji technik podnoszenia i operowania ciężkimi obiektami. – +/–

Umiejętność demonstracji ćwiczeń rozgrzewających i rozciągających, przygotowujących do pracy fizycznej. – +

Umiejętność demonstracji ćwiczeń niwelujących szkodliwy wpływ długotrwale utrzymywanej pozycji siedzącej. – +

Umiejętność wykorzystania siedzisk przeznaczonych do pracy o różnym charakterze, w tym nietypowych (klękosiady, siedziska typu balance chair). – –

Umiejętność doboru sprzętu komputerowego i dodatków zwiększających ergonomię pracy z komputerem. – –

Umiejętność tworzenia bezpiecznych stanowisk długotrwałej pracy z komputerem przenośnym (laptop, notebook). – –

Umiejętność oceny stopnia dopasowania urządzeń sygnalizacyjnych i sterowniczych do charakteru pracy i wymagań operatora oraz poziomu zgodności między nimi (zgodność sygnał – reakcja).

– –

Umiejętność zastosowania podstawowych metod oceny jakości użytkowej oprogramowania komputerowego oraz innych interfejsów człowiek – komputer (np. stron internetowych).

– –

Umiejętność praktycznego kształtowania mikroklimatu w zależności od rodzaju pracy. – –

Umiejętność doboru i wykorzystania metod i technik ograniczających wpływ hałasu na organizm człowieka. – –




Umiejętność praktycznego diagnozowania potencjalnych zagrożeń wynikających z niedopasowania warunków pracy do człowieka i objawiających się w postaci dolegliwości bólowych.

– +/–

Umiejętność przeciwdziałania niekorzystnym warunkom oświetleniowym w miejscu pracy, związanym z nieprawidłowym poziomem natężenia oświetlenia, niewłaściwym kontrastem, występowaniem zjawisk tętnienia i olśnienia.

– –

Umiejętność obsługi urządzeń służących do pomiaru oświetlenia, hałasu i mikroklimatu. – –

Umiejętność obsługi specjalistycznego oprogramowania do projektowania oświetlenia w miejscu pracy. – –

Umiejętność obsługi specjalistycznego oprogramowania używanego do optymalizacji rozmieszczenia obiektów w przestrzeni pracy. – –

Umiejętność obsługi i praktycznego wykorzystywania systemów służących do oceny możliwości funkcjonalnych typu FCE. – –

Umiejętność dokonania wyboru testów z dostępnej baterii testów z uwzględnieniem bezpieczeństwa Klienta oraz celowości wykonywania danego testu. – –

Umiejętność opisu populacji, dla jakiej test został zaprojektowany, i odniesienia tego opisu do badanego Klienta. – –

Umiejętność postępowania zgodnie z instrukcją do testów, w tym przygotowania niezbędnego wyposażenia do przeprowadzenia testów i interpretacji wyników. – –

Zdolność stwierdzenia, czy Klient nie działa w warunkach, które mogą zmieniać wyniki testów lub wpływać na ich rzetelność i trafność (np. inny niż zalecany w instrukcji kąt pochylenia tułowia).

– –

Umiejętność stwierdzenia niespójności wyników testów FCE i zaproponowania dalszej procedury postępowania. – –

Umiejętność krytycznego podejścia do danych normatywnych. – –

Umiejętność sformułowania raportu zawierającego wyniki badań i ich interpretację. – –

Profil stanowiskowy terapeuty zawodowego.

Documents

Transcript of Profil stanowiskowy terapeuty zawodowego.