Proces modernizacji wiatopogldowej w HolandiiAutor tekstu: Ilona Vijn-Boska

Holandia to niewielki kraj wcinity pomidzy Niemcami, Morzem Pnocnym i Belgi. Kraj bardzo nowoczesny, zadziwiajcy wiat swoimi osigniciami cywilizacyjnymi i laicyzacj. W Urzdach Stanu Cywilnego 40% ludnoci zarejestrowanych jest jako katolicy, 30% jako protestanci, 7% jako muzumanie, pozostali to bezwyznaniowcy.

Podzia na katolikw i protestantw w Holandii w roku 2002/2003: rowy obszary przewaajco katolickie; zielony: obszary przewaajco protestanckie

Holandia podzielona jest na siedem biskupstw rzymskokatolickich (dane z 2000 r.):

Biskupstwo (prowincja)

Liczba zarejestrowanych katolikw pow. 7

lat

Odsetek ludnoci

rednia liczba uczszczajcych

na niedzielne msze

Odsetek wierzcych

Roermond (Limburgia) 1.086.819 95,1 101.425 10

Breda (zach. cz Brabancji i Zeeland)

499.873 46 35.250 7,4

Den Bosch (wsch. cz Brabancji)

1.430.377 71 110.593 8,3

Racjonalista.pl Strona 1 z 6

Utrecht (Gelderland, Utrecht, Overijsel i cz Flevoland)

834.348 22 82.700 10,5

Groningen-Leeuwarden ( Friesland, Groningen, Drenthe i Noordoostpolder)

112.818 6,5 14.431 13,5

Haarlem (Noord Holland i cz Flevoland)

515.623 19,1 46.709 9,5

Rotterdam (Zuid Holland) 580.555 16,5 47.569 8,6

Holenderski katolicyzm do poowy lat szedziesitych ubiegego stulecia musia na obserwatorze z zewntrz robi due wraenie. Katolicy gosowali w dziewidziesiciu procentach na Katolick Parti Ludow, byli masowo zorganizowani w katolickich stowarzyszeniach i organizacjach. Wszyscy chodzili do kocioa, w wikszoci brali udzia w procesjach i pielgrzymkach. Katolickie ycie byo skupione wok organizacji katolickich.

Limburgia, najbardziej katolicka prowincja bya podzielona na parafie. Duchowym przewodnikiem, czsto wspomaganym przez jednego lub dwch ksiy, by proboszcz. Zadaniem ksiy byo odprawianie trzech do czterech mszy niedzielnych, w cigu tygodnia mszy porannych i wieczornych, spowiadanie, prowadzenie katechezy, odwiedzanie chorych w domach, organizowanie wit kocielnych. Razem z najbardziej oddanymi parafianami, skupionymi w zarzdzie kocioa wybierali nauczycieli do szk podstawowych. Nowo narodzone dziecko musiao by jak najszybciej ochrzczone, najlepiej nastpnego dnia po urodzeniu. Dzieci, ktre umieray przy porodzie i nie byy ochrzczone, byy chowane w osobnej czci cmentarza, poniewa nie byy jeszcze dziemi boymi. W prawie kadej katolickiej rodzinie modlono si przed kadym posikiem, przy porannym wstawaniu, przed snem i przy wyjtkowych okazjach jak choroba czy burza. Czsto odmawiano raniec, szczeglnie w miesicach powiconych Maryi, w maju i padzierniku. W kadym domu i szkolnym lokalu nad drzwiami wisia krzy a na pkach stay figurki witych, przy ktrych paliy si zazwyczaj wieczki. W szkoach podstawowych panowa taki sam reim, jak na pocztku wieku. Codziennie odbywaa si msza, lekcje katechezy, piewanie pieni religijnych, odczytywanie przypowieci biblijnych, przepytywania z dziesiciu przykaza i aktu wiary. Modlono si trzy razy dziennie, przed rozpoczciem lekcji, o godzinie dwunastej i po zakoczeniu zaj szkolnych. W wieku siedmiu lat dzieci szy do Pierwszej Komunii. Od tego momentu musiay regularnie uczszcza na msze kocielne. Niedugo pniej przystpoway do bierzmowania. Szkoy byy przepenione wierzc modzie. Rodziny wielodzietne z dziesiciorgiem lub wiksz liczb dzieci w pierwszej poowie XX wieku nie byy niczym wyjtkowym. W ten sposb katolicy protestowali przeciwko antykoncepcji i udowadniali, e katolicka matka wypenia w najwyszym stopniu swoje zadanie yciowe - przekazywanie ycia. Znane byy takie rodziny jak na przykad rodzina Vork z Uithoorn w Pnocnej Holandii, gdzie liczba dzieci w roku 1937 wynosia 24. Ojciec tej rodziny jako wdowiec z dziewiciorgiem dzieci oeni si z dwudziestoletni kobiet i wedug przykaza kocioa wypenia swoj rol. Dwie crki z tej rodziny zostay siostrami zakonnymi. Przyjte byo, e kada szanujca si rodzina jedno lub dwoje dzieci przeznaczaa do ycia zakonnego lub kocielnego. Dziki temu klasztory i religijne kongregacje rozrastay si w szybkim tempie.

Zakonnice wypeniay specjaln rol w wychowaniu dziewczt prowadzc dla nich szkoy rednie z internatami. Szkoy te byy przeznaczone dla dziewczt ze rednio zamonych i zamonych rodzin. Dla dziewczt z rodzin chopskich i robotniczych byo to zbyt kosztowne, a po zakoczeniu szkoy podstawowej musiay one pomaga w utrzymywaniu rodziny. Siostry zakonne prowadziy przewanie tzw. MMS (szkoy rednie dla dziewczt). W szkoach tych pierwsza menstruacja dziewczt bya tematem tabu. Autorytet sistr by niepodwaalny.

Najwikszy nacisk kadziono na obowizki religijne.

Na przeomie dziewitnastego i dwudziestego wieku umieralno nowo narodzonych dzieci w dwch najbardziej katolickich prowincjach Limburgii i Brabancji - bya o wiele wysza ni w pozostaej czci Holandii. Spowodowane byo to brakiem wyksztaconych, katolickich poonych, z ktrych usug korzystay katolickie rodziny. W roku 1912 ginekolog z Leiden, Clemens Meuleman zaoy szko dla poonych w poudniowej Limburgii. Ksztacenie dziewczt trwao trzy lata i pniej jako jedyne kobiety mogy pracowa nawet po zampjciu. Pozostae kobiety

pracoway jako nauczycielki, sekretarki i asystentki. W momencie lubu musiay rezygnowa z pracy.

Ten czas tak wspomina moja znajoma z Venlo (Pnocna Limburgia): "Urodziam si w 1947 roku i w latach pidziesitych. Chodziam do szkoy podstawowej.

W Limburgii panowaa dua bieda wywoana bezrobociem i stratami wojennymi. Wiele osb pobierao si szybko i rodzio si w tym czasie wiele dzieci. W latach czterdziestych i pidziesitych w Limburgii, gdzie prawie kady by katolikiem, w przewaajcym stopniu rodziny byy wielodzietne.

Antykoncepcja i naturalne zapobieganie ciy byy przez Koci zabronione i u wikszoci ludzi nieznane. Koci mia wielki wpyw na powszednie ycie ludzi. Ja musiaam kadego dnia przed szko chodzi do kocioa na msz. W szkole odnotowywano, czy byo si na mszy. Pniej w raporcie pisano, ile razy byo si obecnym w kociele. Kadego dnia musielimy uczy si na pami, niezrozumiaych dla nas, stwierdze i hipotez kocielnych. Pniej byo to oceniane. Raz w miesicu spowiadalimy si. Kade dziecko, zaraz po urodzeniu, byo chrzczone, majc osiem lat przystpowao do komunii, w wieku dwunastu lat do bierzmowania.

Oczywicie w kad niedziel musielimy chodzi do kocioa, w pitek nie wolno byo je misa. Po karnawale obowizywa czterdziestodniowy post a do Wielkanocy. W tym czasie kade dziecko miao swoj postn puszk, gdzie kady otrzymany cukierek lub ciastko musiao przechowa do Wielkanocy.

O wiele gorzej mieli doroli. Kobiety, ktre wychodziy za m musiay przewanie rezygnowa ze swojej pracy, nieliczne mogy pracowa dopki nie zaszy w ci. W wielu rodzinach cie powtarzay si co ptora roku lub dwa. Nie byo to niczym nadzwyczajnym, ze kobieta miaa dziesicioro lub wicej dzieci i czsto wiele poronie. W tym czasie Holandia, a szczeglnie Limburgia, bya krajem kobiet niepracujcych zawodowo. Rozwody prawie nie istniay byy zabronione przez Koci. Poza tym nie byo regulacji socjalnych wspomagajcych rozwiedzione kobiety. Po rozwodzie zostaway one bez rodkw do ycia. Rozwd stanowi wielk hab dla danej kobiety i jej rodziny.

Parafialny ksidz cay czas obserwowa, czy dana matka rodzi dzieci. Jeeli tak nie byo, przychodzi na wizyt domow i nakazywa, aby jak najszybciej nowe dziecko w krlestwie Boga si pojawio. W tym czasie Koci gosi, e jeeli przy porodzie ycie kobiety i dziecka bdzie zagroone to przede wszystkim naley ratowa dziecko. Panowaa wielka niewiedza o seksualnoci czowieka. Kobietom goszono, e s one podporzdkowane mczyznom i musz im by we wszystkim posuszne. Niezamne dziewczta, ktre zachodziy w ci miay dwie opcje do wyboru: szybki lub lub rodzenie w tajemnicy. W takim wypadku byy oddawane do klasztoru, gdzie musiay a do porodu ciko pracowa. Urodzone dzieci byy przeznaczone do adopcji. Kobiety po urodzeniu dziecka musiay zosta w kociele rytualnie oczyszczone poprzez modlitw i dopiero wwczas mogy przyjmowa komuni."

W poowie lat szedziesitych w Zachodniej Europie straty po II Wojnie wiatowej zostay naprawione a sytuacja ekonomiczna coraz bardziej si polepszaa. Ludzie czuli si uwolnieni od osobistej i spoecznej dyscypliny, ktr musieli wnie przy odbudowie kraju. Z t atmosfer wspgrao rozlunienie ostrego kocielnego rygoru i autorytatywnego klerykalnego przewodnictwa. Podczas II Soboru watykaskiego papie Jan XXIII ogosi konstytucj Gaudium et Spes (Rado i Nadzieja) powicon Kocioowi na wiecie, aprobujc

Racjonalista.pl Strona 3 z 6

nowoczesne spoeczestwo, pen optymizmu. Dekret Apostolicam actu dozwala laikom na penienie funkcji w yciu kocielnym. To doprowadzio do wielu zmian w strukturze holenderskiego Kocioa. Katolicka teologia zmienia swoj orientacj z pieka i nieba na teraz i tu', na przeywanie wiary we wzajemnych kontaktach midzyludzkich i zaangaowaniu spoecznym. Zaangaowanie spoeczne katolikw przesuno si w kierunku progresywnym. W miejsce aciskiej liturgii wprowadzono liturgi w jzyku holenderskim. Liturgia zostaa uproszczona, posgi witych i kadzida zostay usunite z kociow. Celibat sta si problemem dyskusyjnym. Procesje przestay si pojawia a pielgrzymki miay coraz mniej uczestnikw. Z prywatnych domw i kociow znikny tradycyjne dewocjonalia uwicajce Matk Bosk czy wite Serce. Zaczto si zastanawia, czy konieczne jest bycie katolikiem, aby by czonkiem danej katolickiej organizacji czy te sportowego klubu. W wyniku tego wiele katolickich organizacji czyo si z podobnymi protestanckimi, socjalistycznymi czy neutralnymi organizacjami lub zakaczao swoj dziaalno. Uczestnictwo we mszy w sobot i niedziel zaczo male. Gazeta Brabants Dagblad" z 18 sierpnia 1972 roku podaa nastpujc informacj: Biskupstwo Den Bosch ma za wiele kociow. Jest to rezultatem malejcego zainteresowania udziau we mszy i starzeniem si spoeczestwa". Jeszcze w roku 1958 gazeta De Tijd" z 15 marca informowaa: W biskupstwie Den Bosch musi zosta zbudowanych do roku 1980 okoo osiemdziesit nowych kociow, w tym 13 w Eindhoven, 12 w Tilburg, 9 w Den Bosch i 7 w Nijmegen. Trzydzieci siedem kociow musi powsta w najbliszych piciu latach. Projekt budowlany oparty jest na planach rozwoju danych gmin, z ktrymi utrzymywany jest bliski kontakt".

Rwnie w Limburgii pustoszay kocioy. Modzie podejmowaa studia poza obszarem Limburgii. Wracaa z rozszerzonymi horyzontami. W tym czasie w duych miastach panowaa rewolucja seksualna' czciowo zainspirowana pracami Wilhelma Reicha, a czciowo postpem wiedzy, upowszechnieniem metod antykoncepcyjnych, ruchem na rzecz wyzwolenia kobiet i emancypacj kobiet. Najwaniejszymi cechami rewolucji seksualnej byo pooenie nacisku na pozytywn postaw wobec ciaa, przyjemnoci seksualnej, sztuki miosnej i rozczenie seksualnoci od obowizku prokreacji. NVSH (Niderlandzkie Stowarzyszenie na rzecz Seksualnych Reform), powstae w 1946 roku zaczo otwiera swoje biura konsultacyjne w kadym wikszym miecie, midzy innymi w poudniowej Limburgii w Maastricht. Biura te udzielay informacji o seksualnoci i rozdaway dziewcztom i kobietom tabletki antykoncepcyjne. Wszystko to wywoywao protesty ze strony Kocioa, ale coraz mniej brano jego zdanie pod uwag. W ksice Hoe katholiek is Limburg (Jak katolicka jest Limburgia) wydanej w 1981 roku mona przeczyta: Wedug oficjalnych statystyk 95,4 procent ludnoci Limburgii nazywa si katolikami. Jednake te dane maj mae znaczenie, poniewa uczestnictwo we mszach niedzielnych jest minimalne. W 1966 roku 75 procent katolikw brao udzia we mszy, natomiast w 1979 roku ju tylko 26 procent".

Obecnie w ramach katolicyzmu aktywne s liczne ugrupowania i organizacje, czsto pochodzce z innych krajw, takie jak Opus Dei, Ruch Focolari czy te Foyers de Charite. Jednake tylko niewielka grupa zarejestrowanych katolikw przynaley do tych organizacji. Nauki ksiy wywieraj coraz mniejszy wpyw na zachowania Holendrw. Media pisz o powrocie wiary, kiedy znany pisarz przyjmie katolicyzm lub stadiony zapeniaj si entuzjastyczn modzie z EO (ewangelicka stacja radiowo-telewizyjna). Mimo to laicyzacja spoeczestwa postpuje. Wikszo kociow stoi pusta. Od roku 1985 rocznie zamykanych jest siedem kociow. Wiele z nich zmienia swoje przeznaczenie i zostaje przebudowane na bibliotek, muzeum, sklep, domy kultury, apartamenty czy te meczety. Klasztory i seminaria zmieniy si w szkoy, domy dla osb starszych czy te kasyna i dyskoteki. Najbardziej znanym przykadem jest Jaiselings Royal Palace, byy klasztor przemieniony zosta w Centrum Rozrywki z restauracjami, dyskotek, placem teatralnym i kawiarniami. Midzy 1998 a 2004 rokiem w biskupstwie Breda poowa ksiy pochodzenia holenderskiego zrezygnowaa ze swego zawodu a w Limburgii 30%. W innych prowincjach nie byo lepiej. Ich miejsca zajmuj zagraniczni ksia z Afryki, Indii, Filipin, Hondurasu i Polski. W Limburgii w tym roku aden ksidz holenderski nie przyjmie wice kapaskich. Liczba mszy prowadzonych przez osoby laickie, rwnie kobiety, wzrasta. Podczas takiej mszy rozdawana jest hostia uprzednio powiecona przez ksidza. Do jeszcze istniejcych zakonw w poudniowej Limburgii przyjedaj siostry zakonne z Poudniowej Ameryki czy te z Afryki.

Zdjcie z zewntrz i wewntrz kocioa w. Gerardusa Majjella w Amsterdamie, ktry w 1992 r. zosta przebudowany i utworzono w nim Midzynarodowe Centrum

Informacji i Archiwum Organizacji Kobiecych.

Muzeum Biblijne zbudowane w roku 1911 niedaleko Nijmegen jako park dewocji z kopiami znanych miejsc ze witego Ziemi, zmienio swoj nazw w Muzeum Orientalne i doczyo do swojej ekspozycji judaizm i islam. Spowodowao to cakowite oderwanie si spod wpyww Kocioa.

W Limburgii, w katolickich szkoach mniej ni jedna czwarta dzieci przyjmuje Pierwsz Komuni. Rodzice kieruj si tradycj, bo ani oni, ani ich dzieci pniej ju nie chodz do kocioa. Modzie nie potrafi zrozumie wiary w istnienie Boga. Szybko dochodzi do wniosku, e jest to dziwne, i ludzie wierz, e Bg istnieje. Albo tak jak mwi moja pitnastoletnia crka: Jeeli Bg istnieje, to jest wszdzie i koci nie jest mi potrzebny".

* Bibliografia:

Herman Pijfers, Jan Roes, Memorilale, Een katholiek leven in Nederland (ycie katolickie w Holandii)

Ton van Schaik, Katholieken in de twintigste eeuw (Katolicy w dwudziestym wieku)

Katholieknederland.nl

Zobacz take te strony:Prawosawny Koci w HolandiiBg nie istnieje - wiecka edukacja w Holandii na ostroDziesi przykaza wedug Ayaan Hirsi AliAyaan Hirsi Ali na stosieSpinozjasko-wolnomularskie korzenie holenderskich wolnomylicieli

Racjonalista.pl Strona 5 z 6

Ilona BoskaKorespondentka z Holandii wsppracujca z Racjonalist

Poka inne teksty autora

(Publikacja: 16-07-2006) Orygina.. (http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,4920)

Contents Copyright 2000-2008 Mariusz Agnosiewicz Programming Copyright 2001-2008 Micha Przech

Autorem tej witryny jest Micha Przech, zwany niej Autorem. Wacicielem witryny s Mariusz Agnosiewicz oraz Autor.

adna cz niniejszych opracowa nie moe by wykorzystywana w celach komercyjnych, bez uprzedniej pisemnej zgody Waciciela, ktry zastrzega sobie

niniejszym wszelkie prawa, przewidzianew przepisach szczeglnych, oraz zgodnie z prawem cywilnym i handlowym,

w szczeglnoci z tytuu praw autorskich, wynalazczych, znakw towarowych do tej witryny i jakiejkolwiek ich czci.

Wszystkie strony tego serwisu, wliczajc w to struktur katalogw, skrypty oraz inne programy komputerowe, zostay wytworzone i s administrowane przez Autora.

Stanowi one wyczn wasno Waciciela. Waciciel zastrzega sobie prawo do okresowych modyfikacji zawartoci tej witryny oraz opisu niniejszych Praw Autorskich

bez uprzedniego powiadomienia. Jeeli nie akceptujesz tej polityki moesz nie odwiedza tej witryny i nie korzysta z jej zasobw.

Informacje zawarte na tej witrynie przeznaczone s do uytku prywatnego osb odwiedzajcych te strony. Mona je pobiera, drukowa i przeglda jedynie w celach

informacyjnych, bez czerpania z tego tytuu korzyci finansowych lub pobierania wynagrodzenia w dowolnej formie. Modyfikacja zawartoci stron oraz skryptw jest

zabroniona. Niniejszym udziela si zgody na swobodne kopiowanie dokumentw serwisu Racjonalista.pl tak w formie elektronicznej, jak i drukowanej, w celach innych

ni handlowe, z zachowaniem tej informacji.

Plik PDF, ktry czytasz, moe by rozpowszechniany jedynie w formie oryginalnej,w jakiej wystpuje na witrynie. Plik ten nie moe by traktowany jako oficjalna

lub oryginalna wersja tekstu, jaki zawiera.

Tre tego zapisu stosuje si do wersji zarwno polsko jak i angielskojzycznych serwisu pod domenami Racjonalista.pl, TheRationalist.eu.org oraz Neutrum.eu.org.

Wszelkie pytania prosimy kierowa do redakcja@racjonalista.pl