PRAGA POŁUDNIE

Strategia rozwoju usług kulturalnych w dzielnicy Praga-Południe do 2020 roku

Dokument zrealizowany partycypacyjnie w ramach projektu

„Od diagnozy do strategii – model planowania rozwoju usług publicznych”

O procesie partycypacyjnego powstawania dokumentu 3

Pejzaż dzielnicy – lokalny kontekst 4

Działania kulturalne w ocenie mieszkańców

Możliwe kierunki rozwoju

5 6

Wizja rozwoju usług kulturalnych na Pradze-Południe do 2020

7

Praca nad wizją – kluczowe wartości 9

Misja głównych podmiotów realizujących strategię 10

O tworzeniu celów strategicznych

Cele strategiczne

11 12

Program operacyjny 13

Harmonogram 15

Rekomendacje 16

Podsumowanie 17

2

O procesie partycypacyjnego tworzenia dokumentu strategicznego

Autorki niniejszego opracowania wybrały te informacje, które odnoszą się do funkcjonowania usług kulturalnych i miały znaczenie w pracy warsztatowej nad elementami strategii.

Dla płynności wywodu, informacje z różnych źródeł zostały zebrane tak, by się uzupełniały. Szczegółowe dane dostępne są w odpowiednich dokumentach źródłowych.

Dane dotyczące dzielnicy, oferty kulturalnej oraz zasobów infrastrukturalnych pochodzą z kilku źródeł. Podobnie jak w innych dzielnicach i gminach biorących udział w projekcie, przeprowadzono badanie ankietowe na próbie reprezentatywnej zrealizowane przez firmę Millward Brown na zlecenie Centrum Komunikacji Społecznej. Ponadto informacje dotyczące dzielnicy, oferty kulturalnej oraz zasobów infrastrukturalnych były zbierane podczas spotkań warsztatowych od uczestników oraz ze stron internetowych Urzędu Dzielnicy i lokalnych instytucji kultury.

Elementy dotyczące planowania strategicznego (zapisana wizja, cele strategiczne, propozycje działań) zostały sformułowane przez uczestników spotkań warsztatowych. Następnie w niezmienionej formie zostały zapisane w niniejszym dokumencie.

Na spotkaniach partycypacyjnych omawiane były sposoby działania stanowiące scenariusz osiągania społecznie akceptowanych celów w zakresie kultury, do których dąży Praga-Południe i sposobów wykorzystania otoczenia do osiągania tych celów. Dzięki temu, niniejszy dokument może być wyznacznikiem decyzji merytorycznych, organizacyjnych i finansowych.

Treści prezentowane w niniejszym dokumencie powstały w toku procesu partycypacyjnego. Ich autorami są uczestnicy serii spotkań warsztatowych: urzędnicy, pracownicy instytucji kultury, przedstawiciele rad osiedli, eksperci i sami mieszkańcy dzielnicy. Opisywane warsztaty odbyły się w ramach realizowanego przez Centrum Komunikacji Społecznej Urzędu m.st. Warszawy, projektu „Od diagnozy do strategii” zakładającego partycypacyjne przygotowania założeń strategicznych do rozwoju usług kulturalnych na terenie dzielnicy Praga-Południe. Poniżej opisane zostały wyniki tej części procesu partycypacyjnego, na który składały się warsztaty otwarte dla mieszkańców (strategiczny i dwa warsztaty konsultacyjne) oraz warsztat z ekspertami (interpretacyjny). Celem spotkań było zbudowanie przestrzeni do wspólnej pracy nad stworzeniem strategii rozwoju usług kulturalnych na Pradze-Południe. Sposobem na osiągnięcie tego celu (celem operacyjnym) było wypracowanie wspólnej koncepcji myślenia o stanie obecnym, odbiorcach kultury i ich potrzebach oraz uwspólnianie wiedzy o istniejącej ofercie kulturalnej, stworzenie zapisu wizji rozwoju usług kulturalnych i podstawowych wartości strategii oraz określenie celów strategicznych i sposobów ich realizacji. Warsztat strategiczny odbył się w poniedziałek, 2 czerwca, w godzinach 17.00-20.00. W warsztacie uczestniczyły 24 osoby aktywnie działające w obszarze kultury, bądź zainteresowane osobiście tą tematyką, w tym urzędnicy, radni, przedstawiciele organizacji pozarządowych oraz mieszkańcy. Pierwszy warsztat konsultacyjny, odbył się 23 września, drugi warsztat konsultacyjny odbył się 7 października. W warsztatach uczestniczyły grupy kilkunastoosobowe: mieszkańcy, radni, urzędnicy, lokalne organizacje pozarządowe, aktywiści, przedstawiciele głównych instytucji kultury. Spotkania prowadziły dwie moderatorki: Anna Wieczorek oraz (zamiennie) Joanna Stefańska i Anna Cybulko. Na potrzeby niniejszego opracowania, dokonano syntezy informacji pochodzących z etapu diagnostycznego procesu.

Kolaż nt. Pragi-Południe skomponowany przez uczestników warsztatu

3

Pejzaż dzielnicy – lokalny kontekst

Atuty Pragi-Południe

Aktywni mieszkańcy i twórcy

kultury, ludzie już teraz aktywni, chętnie współpracujący z instytucjami kultury.

Istnieją miejsca i tradycje imprez

i działań, do których mieszkańcy są przywiązani i które cieszą się dużą popularnością.

Funkcjonują dynamiczne samorządowe instytucje kultury – wystarczająca jest ich liczba i rozbudowana sieć infrastruktury kulturalnej.

Dzielnica jest różnorodna, jeśli

chodzi o charakterystykę społeczną (wielokulturowość), jak i urbanistyczną (stara i nowa struktura, bloki i niska zabudowa, tereny postindustrialne).

Istnieją atrakcyjne, wyjątkowe

tereny zielone (kanałek, parki, jeziora, plaże i zielony brzeg rzeki).

Praga-Południe należy do najstarszych warszawskich dzielnic, jest położona w prawobrzeżnej części miasta. Według danych GUS z 1 stycznia 2013 liczba mieszkańców dzielnicy Praga-Południe wynosiła ok 180 tys. Na Pradze-Południe widoczny jest wewnętrzny podział. Grochów, Gocław, Saska Kępa, Kamionek to osiedla posiadające swój specyficzny charakter i mające różne potrzeby społeczne. Większość mieszkańców dzielnicy stanowią rdzenni warszawiacy. Wyjątkiem jest tu Gocław, w którym co druga osoba pochodzi spoza stolicy (w tej części dzielnicy następuje też największy napływ nowej ludności).

Jak wynika z badań ilościowych mieszkańcy Pragi-Południe są zadowoleni z życia w dzielnicy, lubią też swoją okolicę. Jednak rzadziej niż pozostali warszawiacy są przywiązani do swojego miejsca zamieszkania. Mimo to mieszkający na Pradze-Południe mają silniejsze poczucie sprawczości w sprawach związanych z dzielnicą niż generalnie warszawiacy.

Atutem Pragi-Południe są przestrzenie zielone: Park Skaryszewski, który ma powierzchnie 55,5 ha (w 2009 roku zdobył tytuł Najpiękniejszego Parku w Polsce) oraz coraz popularniejsze nadwiślańskie plaże.

Ważnymi i wyjątkowymi w skali miasta miejscami na mapie kulturalnej i społecznej dzielnicy są Orkiestra Sinfonia Varsovia, Teatr Powszechny, Soho Factory oraz ulica Francuska, która przyciąga użytkowników spoza dzielnicy, a coroczne Święto Saskiej Kępy jest wydarzeniem na skalę miasta. Znaczenie dla funkcjonowania dzielnicy ma też obecność Stadionu Narodowego goszczącego imprezy na ogromną skalę, co często wpływa na życie dzielnicy.

Praga-Południe jest bardzo dobrze skomunikowana z resztą miasta, posiada dobrze rozwiniętą sieć autobusową oraz tramwajową, niebawem zostanie uruchomione metro, co sprawia, że można ją traktować jako centralną dzielnicę Warszawy.

4

Działania kulturalne w ocenie mieszkańców

Praga-Południe jest dzielnicą z rozbudowaną siecią publicznych placówek kulturalnych. W przypadku domów kultury na Pradze-Południe na 1 placówkę przypada 29 777 mieszkańców (dla Warszawy 31 769). Główną instytucją kultury jest Centrum Promocji Kultury (z filiami m.in. Klub Kultury Gocław, Klub Seniora, Doświadczalna Pracownia Litografii im. Pabla Picassa, Muszla Koncertowa). Warto też odnotować wyodrębnioną z Centrum Promocji Kultury placówkę: Prom Kultury Saska Kępa (dawniej Klub Kultury Saska Kępa). Praga-Południe ma prężnie działającą Bibliotekę, która posiada 25 swoich filii, w różnych miejscach dzielnicy Mieszkańcy Pragi-Południe rzadziej niż warszawiacy udzielają się towarzysko i kulturalnie i stosunkowo nisko oceniają ofertę kulturalną. Są oni mniej zadowoleni z tego, co się dzieje w zakresie kultury niż pozostali warszawiacy. Jednak jak wynika z innego badania ilościowego (badanie Stoczni) w porównaniu z innymi prawobrzeżnymi dzielnicami w wydarzeniach kulturalnych w ciągu ostatniego roku uczestniczyło dużo osób, co więcej, wiele z nich uczestniczyło w kilku różnych wydarzeniach. Według badaczy świadczy to nie tylko o ich ogólnym zaangażowaniu kulturalnym, ale również potrzebie zróżnicowanych aktywności. W ocenie uczestników warsztatów, oferta dzielnicy w zakresie kultury jest bardzo bogata, należy ją raczej odpowiednio promować lub profilować , niż rozszerzać.

odsetek osób zadowolonych lub raczej zadowolonych

40%

39%

37%

37% 0% 20% 40% 60%

Jak ocenia Pan(i) ofertę wydarzeńkulturalnych w Pana(i) dzielnicy?

Jak ocenia Pan(i) ofertę domów kultury wPana(i) dzielnicy?

Jak ocenia Pan(i) jakość usług bibliotecznychdostępnych w Pana(i) dzielnicy?

Jak ocenia Pan(i) odległość do bibliotekipublicznej najbliżej Pana(i) miejsca…

Warszawa

• Najbardziej popularnym wydarzeniem w dzielnicy jest Święto Saskiej Kępy. Większość osób, która o nim słyszała, również wzięła w nim udział.

• Najbardziej rozpoznawalnym obiektem kulturalnym jest Teatr Powszechny. Wielu mieszkańców zna również Muszlę Koncertową w Parku Skaryszewskim, Centrum Promocji Kultury i Klub Kultury Saska Kępa (obecnie Prom Kultury).

• Średnio w domu kultury na Pradze-Południe

odbywa się 24 różnych zajęć stałych (w Warszawie średnio 25). W zamian domy kultury w dzielnicy organizują więcej niecyklicznych wydarzeń jak np. sztuki wizualne, taniec lub wykład. Średnio w domach kultury Pragi-Południe odbywało się 151 takich imprez w roku (dane z 2012 r., kiedy były zbierane dane zastane).

• Mieszkańcy Pragi-Południe dowiadują się

o wydarzeniach kulturalnych głównie dzięki rozmowom z najbliższymi, billboardom i plakatom. Zdecydowanie mniej popularnymi źródłami wiedzy o nadchodzących imprezach są media: internet, prasa czy telewizja.

• Oferta kulturalna dzielnicy – wydarzenia oraz

działalność domów kultury i biblioteki – są jednymi z najniżej ocenianych aspektów życia na Pradze-Południe.

5

Źródło: badanie w ramach projektu „Od diagnozy do strategii – model planowania rozwoju usług publicznych”, październik – grudzień 2013 r. Wywiady bezpośrednie wspomagane komputerowo (CAPI)/ N (liczba respondentów) = 400

Możliwe kierunki rozwoju Co nas będzie wyróżniało?

Cecha wyróżniająca Wiele różnorodnych działań i wydarzeń, świadczonych przez różne instytucje kultury i niezależne podmioty; niedostateczny wydaje się przepływ informacji na temat tych działań, ich promocja i koordynacja. Twórcy lokalni – Praga-Południe (szczególnie Saska Kępa i Kamionek) są znane z obecności ludzi kultury, którzy pracują i mieszkają w dzielnicy, tworząc jej zasób. Aktywni mieszkańcy i organizacje – Pragę-Południe mogą wyróżniać ludzie, już teraz aktywni. Niezależnie od tych trzech cech, na których warto budować strategię, zwrócono uwagę, że jej celem powinno być zaspokajanie potrzeb użytkowników poprzez różnorodność działań artystycznych, działalność międzykulturową, wsparcie niezależnej kultury; innowacyjną ofertę interdyscyplinarną kierowaną do młodzieży. Dokument powinien też brać po uwagę miejsca i tradycje imprez, do których mieszkańcy są przywiązani. Taki potencjał miejsc i wydarzeń kultury należy zagospodarować atrakcyjnymi propozycjami, zadbać o dobry poziom artystyczny. Ponadto warto, tam gdzie zasadne, łączyć walory przyrodnicze dzielnicy z ofertą kulturalną, tak by stanowiły ciekawy sposób na spędzenie czasu wolnego.

Możliwy kierunek rozwoju Spójna, stała promocja oferty kulturalnej, która może być przykładem dla innych dzielnic.

Możliwy kierunek rozwoju Wzmocnienie udziału lokalnych twórców w działaniach kulturalnych poprzez np. otwarte pracownie twórcze, współpracę ze stowarzyszeniami, instytucjami kultury.

Możliwy kierunek rozwoju Współzarządzanie (governance!) procesami społecznymi i kulturowymi społeczności, obywatelskość („Kultura lokalna/ sąsiedzka/ dla wszystkich”).

Poniżej zebrano pewne cechy, które według uczestników spotkań warsztatowych opisują pejzaż usług kulturalnych na Pradze-Południe. Przy każdej z cech wyróżniających dyskutowano na temat możliwych strategicznych kierunków dalszego rozwoju.

6

Wizja rozwoju usług kulturalnych na Pradze-Południe

Kultura za rogiem!

Kultura na Pradze-Południe jest otwarta,

przyjazna i różnorodna – jest blisko

mieszkańców.

7

Praca nad wizją rozwoju usług kulturalnych na Pradze-Południe

W ramach pracy nad wizją rozwoju kultury na Pradze-Południe uczestników warsztatów poproszono o dokończenie zdania „Kultura na Pradze-Południe w 2020 roku…”. Pogrupowanie wypowiedzi wskazało na pewne kategorie i kierunki myślenia o dalszym rozwoju kultury w dzielnicy:

Kultura obywatelska, sąsiedzka, otwarta, współrządzenie i etos pracy społecznej

Według uczestników spotkań kultura w dzielnicy Praga-Południe powinna być przede wszystkim oparta na wartościach obywatelskich i współpracy. Nowa wizja rozwoju usług kulturalnych powinna wskazywać na wartość bliskości kultury organizowanej przez dzielnicę oraz mieszkańców. Pożądanym modelem współpracy dzielnica – mieszkańcy jest model „governance”, czyli oparcie współpracy nie na modelu hierarchicznym, a na partnerstwie relacji miasto – obywatele, promujące rozwój kapitału społecznego i społeczeństwa obywatelskiego oraz wysoki poziom partycypacji społecznej w planowaniu rozwoju i później wdrażaniu przyjętej strategii. Według uczestników warsztatów lokalna społeczność jest gotowa i chętna dzielić odpowiedzialność zarówno za sukcesy, jak i porażki nowych działań kulturalnych oraz w ramach aktywności społecznej włączać się w organizację życia kulturalnego dzielnicy. W tym kontekście zwracano uwagę na wagę przejrzystego sposobu komunikowania i promowania kultury wśród mieszkańców oraz przejrzystych sposobów pozyskiwania partnerów do współpracy (nie tylko partnerów instytucjonalnych, ale także spośród indywidulanych mieszkańców).

W tej wizji oferta kulturalna dzielnicy jest powszechnie znana, skoordynowana, jest tu najwyższa, wśród mieszkańców, frekwencja na wydarzeniach kulturalnych w Warszawie.

Kultura elementem lokalnej tożsamości

Według uczestników warsztatu życie kulturalne jest istotnym elementem tożsamości dzielnicy i kultura powinna być powodem, by tu zamieszkać („żyć ciekawie, szczęśliwie, kolorowo”).

W nowej strategii powinniśmy wychodzić z tym co lokalne na zewnątrz (np. działania poza domami kultury, nawiązania do wielokulturowości), a także kierować ofertę nie tylko do mieszkańców dzielnicy, ale całego miasta (dla kultury warto tu przyjechać). W tej wizji Praga-Południe to ważne miejsce na mapie kulturalnej Warszawy, miejsce unikatowe.

Różnorodność

Cechą Pragi-Południe jest duże zróżnicowanie społeczne, przestrzenne i wielokulturowość, co powinno znaleźć odzwierciedlenie w myśleniu o możliwych kierunkach rozwoju usług kulturalnych w dzielnicy.

W tej wizji miejsca i ludzie się łączą poprzez kulturę, co oznacza, że można tu znaleźć każdy rodzaj kultury, łączymy kulturę wyższą i średnią, jest tu miejsce dla profesjonalistów i amatorów, można odnaleźć wydarzenia o bardzo różnej skali, nawiązujące i skierowane do osób pochodzących z różnych kultur.

8

W ramach pracy warsztatowej określono podstawowe wartości, którymi powinna kierować się nowa strategia rozwoju kultury na Pradze-Południe. Kluczowe wartości mają stanowić mocną podstawę do kryteriów według, których będą tworzone programy operacyjne. Są też bardzo jasnym wyrazem aktualnych, priorytetowych potrzeb społeczności, które powinna nowa strategia zaspakajać. Wartości te zostały wybrane na zasadzie konsensusu, przedyskutowane i osadzone w kontekście informacji diagnostycznych i wizji rozwoju kultury w dzielnicy.

Pierwsza wartość: edukacyjna rola kultury – jest wyrazem uznania podstawowej funkcji kultury w kontekście lokalnej społeczności na poziomie dzielnicy, czyli rozwój osobisty i podnoszenie jakości życia.

Druga z nich: partnerstwo miasto –obywatele – nawiązuje do sposobu, w jaki owe funkcje mają być realizowane i wyznacza misje i rolę poszczególnych realizatorów strategii.

Wartość związana z ponadlokalnością wynika z postrzegania roli działań kulturalnych na Pradze-Południe w kontekście miasta. Dzielnica już ma wydarzenia i miejsca przyciągające odbiorców spoza dzielnicy i jest gotowa wspierać ten kierunek rozwoju.

Międzykulturowość odnosi się do potrzeby wyeksponowania tej cechy dzielnicy i wspierania jej w działaniach w zakresie kultury.

Interdyscyplinarność jest wyrazem potrzeby wiązania kultury z innymi sposobami spędzania wolnego czasu w dzielnicy, tak by optymalizować wykorzystanie zasobów kulturowych i przyrodniczych.

Praca nad wizją rozwoju usług kulturalnych na Pradze-Południe

Kluczowe wartości 1. EDUKACYJNA ROLA

KULTURY • kultura przyczynia się do

rozwoju osobistego i podnosi jakość życia codziennego.

2. PARTNERSTWO MIASTO –

MIESZKAŃCY • Współodpowiedzialność

na różnych etapach różnych grup (twórców i odbiorców) jako partnerów w podejmowaniu decyzji, realizacji, pozyskiwaniu środków, wolontariacie.

• Służebność urzędników wobec społeczności.

• Współpraca i etos pracy społecznej.

3. PONADLOKALNOŚĆ 4. MIĘDZYKULTUROWOŚĆ 5. INTERDYSCYPLINARNOŚĆ

9

W ramach racy nad założeniami do dokumentu strategicznego określono misję i główne zadania czerech głównych grup interesariuszy życia kulturalnego Pragi-Południe, poniżej wymieniono główne zadania w ramach określonej misji i przedstawiono przykłady działań, jakie mogą podejmować poszczególne podmioty. • Urząd Dzielnicy: wsparcie finansowe i koordynacja realizacji strategii • Dzielnicowe, spółdzielcze domy kultury: realizator strategii, stwarzanie możliwości

działania, inspirowanie • Mieszkańcy niezrzeszeni: mają wpływ na działania, uczestniczą i wymagają • Organizacje społeczne: zwiększają różnorodność i dostępność działań kulturalnych

Misja głównych podmiotów realizujących strategię

Urząd Dzielnicy • wsparcie finansowe, merytoryczne

i logistyczne (w tym prawne), informacyjne (promocja i sprawozdawczość)

• zbieranie uwag, opinii, potrzeb i przekazywanie ich realizatorom

• współpraca z instytucjami dzielnicowymi i organizacjami pozarządowymi (w formie grantów)

Organizacje społeczne Poszerzenie oferty poprzez: • zwiększenie różnorodności

idostępności działań kulturalnych • działania interdyscyplinarne • wychodzenie z działaniami poza

instytucje, docieranie do nowych odbiorców

• sieciowanie, efekt synergii poprzez współpracę

• pokazywanie nowych wzorców działania instytucjom samorządowym

Mieszkańcy niezrzeszeni • korzystanie z oferty • czynne uczestnictwo w radzie

programowej (np. Święto Saskiej Kępy)

• zgłaszanie nowych, ciekawych ofert, egzekwowanie ich realizacji

• budowanie współpracy, • promowanie stałych spotkań

z lokalnymi twórcami

Dzielnicowe, spółdzielcze domy kultury Realizacja przyjętej strategii poprzez: • otwartość, gotowość na

współpracę placówek • produkcję istotnych wydarzeń,

imprez • animowanie środowiska • realizację programu wynikającego

z potrzeb środowiska • organizację życia kulturalnego na

danym terenie

10

O tworzeniu celów strategicznych

Liczba i brzmienie zapisanych poniżej celów strategicznych jest wypadkową pomysłów uczestników, które następnie były omawiane przez grupę i zapisywane w ostatecznym brzmieniu na zasadzie konsensusu (drugi warsztat partycypacyjny). Istotne przy tym było, aby cele były sformułowane na odpowiednim poziomie ogólności i miały charakter strategiczny, zadbano więc by cele zbyt operacyjne lub propozycje konkretnych działań zostały zapisane w innym miejscu. Stopień spójności zapisanych celów strategicznych z brzmieniem wizji, danymi diagnostycznymi i kluczowymi wartościami jest pochodną przyjętej metodologii partycypacyjnej w formule spotkań otwartych. Ze względu na to, że wszystkie spotkania były otwarte i każdy chętny mógł dołączyć do procesu w dowolnym momencie, na każdym kolejnym spotkaniu pojawiali się nowi uczestnicy. Dzięki temu, każda kolejna grupa zyskiwała dostęp do nowych opinii, doświadczeń i pomysłów, ale z drugiej strony wymagało to wprowadzenia nowych uczestników w ustalenia z poprzednich spotkań, a często ich dokładnego przedyskutowania i wprowadzenia zmian. W efekcie, nie zawsze udawało się zachować pełną spójność wewnętrzną pomiędzy elementami strategii. Zapisane poniżej cele zostały przedstawione zgodnie z kolejnością priorytetów ustaloną przez uczestników spotkań warsztatowych (technika indywidualnego głosowania). Za najważniejszy cel strategiczny dla Pragi-Południe uznano zbudowanie nowego, zintegrowanego modelu komunikacji społecznej w obszarze kultury. Priorytet ten wynika z przekonania uczestników procesu, że zarówno oferta instytucji kultury, jak i działania proponowane przez organizacje społeczne, podmioty komercyjne czy mieszkańców są zróżnicowane i zaspakajają potrzeby mieszkańców. Wydaje się, że to, na co należy zwrócić uwagę w nowej perspektywie to nie rozbudowa oferty, a dotarcie z informacją i zainteresowanie nowych odbiorców uczestniczeniem w życiu kulturalnym dzielnicy. Warto tu odnotować, że ten cel był wskazywany jako priorytetowy przez praktycznie wszystkich uczestników warsztatów. Cel drugi: uruchomić zasoby ludzkie i tworzyć

więzi społeczne poprzez kulturę zwraca uwagę, aby w nowej strategii większą wagę przywiązywać do lokalnych zasobów ludzkich i dążyć do ich aktywizowania oraz zwraca uwagę na ważną w kontekście wewnętrznego zróżnicowania, integracyjną rolę kultury na poziomie dzielnicy. Cel trzeci: umożliwiać współuczestniczenie i dzielić odpowiedzialność wynika z przekonania i gotowości do wprowadzenia bardziej partnerskiego modelu działania w ramach kultury na Pradze-Południe. Dotychczasowe próby budowania oferty kulturalnej z udziałem mieszkańców są wysoko cenione, a powstałe dzięki nim grupy nadal aktywne. Kolejny cel: wspomagać nieinstytucjonalne formy uczestniczenia w kulturze jest konsekwencją celu trzeciego i przyjętego modelu współpracy. Podkreśla on konieczność stworzenia możliwości aktywnego uczestniczenia w kulturze, także indywidualnym mieszkańcom czy grupom nieformalnym. Cel ostatni: łączyć kulturę z innymi dziedzinami życia społecznego nawiązuje do dyskutowanego w trakcie warsztatów założenia, że kultura powinna wpisywać się w szeroko pojęte sposoby spędzania czasu wolnego w dzielnicy. W związku z tym działania kulturalne powinny płynnie wpisywać się w działania na rzecz i z rodzinami, w działania sportowe oraz odnosić do innych tematów życia społecznego, np. działań ekologicznych czy wielokulturowości.

11

Cel 1: Zbudować nowy,

zintegrowany model komunikacji

społecznej w obszarze kultury

Cel 3: Umożliwiać

współuczestniczenie

i dzielić odpowiedzialność

Cel 5: Łączyć kulturę z innymi

dziedzinami życia społecznego

Cel 4: Wspomagać

nieinstytucjonalne formy

uczestniczenia w kulturze

Cel 2: Uruchomić zasoby

ludzkie i tworzyć więzi

społeczne poprzez kulturę

Cele strategiczne

12

Program operacyjny

Poniżej zebrano efekty pracy w trybie „burzy mózgów” dotyczącej pomysłów na działania realizujące cel priorytetowy. Z założenia, pomysły te nie były poddawane weryfikacji pod kątem wykonalności czy budżetu, mają jedynie stanowić źródło inspiracji i punkt wyjścia do dalszych rozważań. Możliwe działania: Ożywienie tablic informacyjnych –

umieszczenie ich w najbardziej ruchliwych miejscach

Subskrypcja informacji elektronicznej (np. na komórkę)

Informacja wyświetlana z rzutnika, np. na ścianach kamienicy

Stary samochód z megafonem (a’la szczekaczka)

Informacje w pojazdach ZTM Ciasteczka z informacją w środku Jednakowo ubrane grupy, mimowie, osoby

na szczudłach Kolory – wyraźna identyfikacja wizualna Angażowanie wspólnot, administracji

spółdzielni, zarządów nieruchomości Informacje na targowiskach Informacje w komunikacji miejskiej,

w centrach handlowych, na uniwersytetach III wieku oraz wykorzystanie tablic świetlnych

DZIAŁANIA INTEGRACYJNE - Kulig w parku Skaryszewskim - Ognisko, wydarzenia rodzinne, imprezy z zapewnioną opieką dla dzieci (lokalne smaki, łączenie sportu z kulturą) DZIAŁANIA Z NAGRODAMI - Konkursy z nagrodami, rozdawanie prezentów

Priorytet 1: Zbudować nowy, zintegrowany model komunikacji społecznej

w obszarze kultury

Spośród pięciu celów strategicznych wybrano ten, który przez uczestników spotkania konsultacyjnego został uznany za priorytetowy i szerzej go opisano, koncentrując się na tym, jakie nowe działania można podjąć w ramach modelu komunikacji na lata 2014-2020. Pierwszym wyróżnikiem modelu ma być ściślejsze powiązanie tego, co się dzieje z konkretnymi osobami. Może się to odbywać na trzech poziomach działań operacyjnych: • firmowania zdarzeń przez konkretne

osoby (patronat, rekomendacja osoby ze znanym nazwiskiem),

• wyznaczenia opiekunów działań, wydarzeń (będzie to osoba znana z imienia i nazwiska, posiadająca informacje merytoryczne oraz organizacyjne),

• założenie banku osób zaufanych (liderów społecznych, wolontariuszy, którzy mogą wspomóc organizatora wydarzenia).

Nowy model zakłada też większą widoczność informacji o wydarzeniach i działaniach kulturalnych w przestrzeni dzielnicy i dopuszcza działania „szokujące” z pogranicza działań informacyjnych i performatywnych (np. „komunikaty wrzeszczane”, osoby w strojach z epoki związanych w wydarzeniem, rekonstrukcje historyczne) oraz nowe formy i nowe miejsca komunikacji dotyczącej kultury w dzielnicy (np. centra handlowe, imienne zaproszenia, informacje interaktywne).

13

Łączyć kulturę z innymi dziedzinami

życia społecznego

Imprezy kulturalne, do których

organizowania zapraszamy też grupy

ekologiczne i sportowe.

Śpiewający maraton rowerowy (specjalnie

dobrana trasa z postojami na wspólne

śpiewanie).

Wydarzenie artystyczna na rzecz zwierząt

opuszczonych i maltretowanych.

Wydarzenia artystyczne na dworcach

i w metrze.

Reklama wydarzeń artystycznych na

dworcach, miejscach handlowych,

przystankach.

Poniżej zebrano efekty pracy w trybie „burzy mózgów” dotyczącej pomysłów na działania realizujące poszczególne dalsze cele strategiczne. Z założenia, pomysły te nie były poddawane weryfikacji pod kątem wykonalności czy budżetu, mają jedynie stanowić źródło inspiracji i punkt wyjścia do dalszych rozważań.

Uruchomić zasoby ludzkie i tworzyć

więzi społeczne poprzez kulturę

Na poziomie celów operacyjnych należy: rozpoznać, kto jest kim w kulturze na Pradze-Południe (twórcy, organizacje społeczne, nieformalne grupy, miejsca działań); zintensyfikować współpracę z tymi, którzy już coś robią; znaleźć liderów; włączyć tych, co nic nie robią. Możliwe działania:

Organizacja spotkań

międzypokoleniowych.

Wspieranie nieformalnych inicjatyw

sąsiedzkich.

Promocja tożsamości lokalnej.

Pikniki, warsztaty rodzinne.

Promowanie wielokulturowości

(informowanie o uprawnieniach

i dostępnych zasobach).

Program operacyjny Praca nad pozostałymi celami strategicznymi

i działaniami

14

Działania, w kolejności wykonania Sugerowane podmioty odpowiedzialne

1. Akceptacja wypracowanych założeń strategicznych (wizji, kierunków i celów strategicznych, kluczowych wartości) przez podmioty odpowiedzialne za realizację strategii w latach 2014-2020.

Zarząd Dzielnicy Praga-Południe, Biuro Kultury Urzędu m.st. Warszawy, Wydział/Zespół Kultury dla Dzielnicy Praga-Południe, odpowiednie instytucje kultury.

2. Określenie ram finansowych i organizacyjnych umożliwiających realizację strategii. W tym rozważenie modelu dalszej pracy nad realizacją strategii (model partycypacyjny czy ekspercki).

Wydział/Zespół Kultury dla Dzielnicy, odpowiednie wydziały Urzędu Dzielnicy, ewentualnie odpowiednie instytucje kultury.

3. Praca nad uzupełnieniem pomysłów na działania realizujące poszczególne cele strategiczne. Wybór działań najlepiej realizujących poszczególne cele strategiczne. Zaplanowanie działań pozwalających na monitorowanie i ewaluację realizowania strategii.

W modelu partycypacyjnym – wszyscy interesariusze, w modelu eksperckim – zaproszeni eksperci, w modelu instytucjonalnym – urzędnicy .

4. Opracowanie planów realizacji poszczególnych działań (grupy docelowe, podmioty odpowiedzialne za wykonanie, potrzebne zasoby, źródła finansowania, lokalizacje).

Wydział /Zespół Kultury dla Dzielnicy, podmioty realizujące usługi kulturalne w dzielnicy.

6. Precyzyjne zaplanowanie działań w czasie. Wydział/Zespół Kultury dla Dzielnicy, podmioty realizujące usługi kulturalne w dzielnicy.

7. Opracowanie szczegółowego budżetu. Wydział/Zespół Kultury dla Dzielnicy, Główny Księgowy Dzielnicy, podmioty realizujące usługi kulturalne w dzielnicy.

8. Uchwała Rady Dzielnicy przyjmująca strategię. Rada Dzielnicy

9. Realizacja strategii. Zgodnie z założeniami strategii.

10. Monitorowanie i ewaluacja działań realizowanych w ramach strategii.

Zgodnie z założeniami strategii.

Harmonogram

Zrealizowany proces pozwolił na opracowanie jedynie zarysu harmonogramu realizacji strategii ze względu na ograniczone ramy czasowe. Przyjęta formuła pracy partycypacyjnej, zakładająca udział wszystkich zainteresowanych osób i instytucji na zasadzie dobrowolności, pozwalała na pracę koncepcyjną w atmosferze otwartości, ograniczając przy tym możliwość podejmowania wiążących decyzji na poziomie operacyjnym. W spotkaniach nie uczestniczyły wszystkie

osoby odpowiedzialne za podejmowanie decyzji finansowych. W dalszych krokach z wypracowanym materiałem powinny pracować osoby, które mając wiedzę o sytuacji finansowej dzielnicy, byłyby w stanie ocenić, na ile proponowane zmiany w funkcjonowaniu sektora kultury będą możliwe do realizacji w ramach znanych prognoz budżetowych. W celu realizacji wyżej opisanych założeń strategicznych, konieczne jest podjęcie następujących działań w określonej kolejności:

15

Rekomendacje

Opisane poniżej rekomendacje są autorskim komentarzem osoby odpowiedzialnej za koordynację prac partycypacyjnych nad założeniami strategicznymi w dzielnicy Praga-Południe. Dotyczą one przebiegu procesu i organizacji pracy w dzielnicy, zawierają komentarze do wyników pracy i rekomendacje dalszych działań specyficznych dla dzielnicy.

Bazując na doświadczeniach z pracy w tym procesie, wiedzy na temat lokalnego kontekstu oraz doświadczeniu w pracy nad dokumentami strategicznymi, sygnalizujemy potencjał i obszary ryzyka, na które warto zwrócić uwagę w przypadku kontynuacji prac nad tą strategią i jej realizacją.

Frekwencja mieszkańców, przedstawicieli organizacji pozarządowych, niezależnych podmiotów kultury oraz stała obecność, na wszystkich warsztatach, przedstawicieli kluczowych instytucji kultury wskazuje na gotowość do partycypacyjnej pracy nad tego typu dokumentami w obszarze kultury. Wydaje się, że Praga-Południe jest chętna, by opracować dalsze kroki prowadzące do realizacji strategii w modelu partycypacyjnym, nie zaś eksperckim czy instytucjonalnym.

Ten model pracy jest szczególnie zasadny biorąc pod uwagę cel strategiczny, który został wskazany jako priorytetowy, a dotyczy budowy nowego modelu komunikacji.

Dalsza praca angażująca wielu interesariuszy będzie też zgodna z wartościami wskazywanymi jako kluczowe i modelem współpracy miasto – obywatele.

W tym kontekście warto zadbać o reprezentację w spotkaniach różnych obszarów dzielnicy (szczególnie Gocławia, który jest bardzo dynamicznie zmieniającym się osiedlem) i stały skład większej części zespołu opracowującego program operacyjny do strategii.

Wydaje się, że przy szczegółowym opracowaniu programu operacyjnego warto pogłębić temat misji poszczególnych podmiotów realizujących nową strategię (w tym dookreślić rolę Centrum Promocji Kultury i jego fili) i zoperacjonalizować cel dotyczący wspomagania nieinstytucjonalnego uczestniczenia w kulturze.

Doprecyzowania wymaga też kwestia budowy spójnej tożsamości wizualnej, informacyjnej dla kultury na Pradze-Południe i nowych form komunikacji, które miałyby pozytywny wpływ na widoczność działań w obszarze kultury, jednak mogą być postrzegana jako kontrowersyjne.

Dalszej pracy wymagają też wątki, które pojawiały się wielokrotnie, jednak nie były rozbudowane ze względu na brak określonych interesariuszy na sali: promowanie wielokulturowości w działaniach kulturalnych, łączenie kultury z innymi formami spędzania czasu wolnego (sport, ekologia, wykorzystanie terenów zielonych). Oba te tematy wymagają zaproszenia do realizacji strategii podmiotów niezwiązanych bezpośrednio z kulturą.

Podsumowując, zarówno skład grup uczestniczących w procesie, jak i zaangażowanie osób i instytucji w proces partycypacyjnego tworzenia strategii bardzo dobrze rokują na dalszą współpracę w modelu partycypacyjnym, techniką warsztatową.

Przygotowanie merytoryczne i partnerska postawa w trakcie pracy warsztatowej pozwoliły też na stworzenie dokumentu, spójnego i dobrej jakości, który jest doskonałym wyjściem do pracy nad operacjonalizacją przyjętych założeń.

16

Podsumowanie Strategia rozwoju kultury w kontekście obowiązujących

dokumentów strategicznych

Struktura i treść założeń Strategii Rozwoju Usług Kulturalnych w Dzielnicy Praga-Południe do 2020 r. wpisuje się w treść obowiązujących w mieście dokumentów strategicznych, w szczególności tekstu Miasto Kultury i Obywateli. Program Rozwoju Kultury w Warszawie do roku 2020. Celem Programu rozwoju kultury w Warszawie jest rozwój kultury w jej zróżnicowanych przejawach: „Kultura buduje współczesną tożsamość miasta i obywateli, wspiera ich aktywność oraz wzmacnia stołeczną i metropolitalną pozycję Warszawy” poprzez:

• rozwój nieskrępowanej twórczości i rozszerzanie oferty kulturalnej, którym towarzyszy rozwój infrastruktury kulturalnej (obejmującej istniejące lub nowe miejsca kultury);

• zwiększanie uczestnictwa w kulturze mieszkańców całej Warszawy, z czym wiąże się rozwijanie edukacji kulturalnej oraz wspieranie aktywności społecznej i wykorzystanie nowych technologii;

• budowanie wizerunku Warszawy jako europejskiego miasta kultury, które kształtuje swą współczesną tożsamość i docenia swoje korzenie.

Prezentowana strategia rozwoju usług kulturalnych dla dzielnicy Praga-Południe w adekwatnej dla siebie skali rozwija niniejszy dokument poprzez:

- zwiększanie uczestnictwa w kulturze i aktywności społecznej poprzez promowanie modelu governance i wspieranie nieinstytucjonalnego aktywnego udziału w kulturze w zakresie zarządzania usługami kulturalnymi (cel strategiczny nr 2 i 3);

- gotowość do budowania nowego modelu komunikacji w oparciu o nowe technologie (cel strategiczny nr 1).

Jednocześnie strategia ta jest mocno osadzona w specyfice dzielnicy (różnorodność i wielokulturowość) i bierze pod uwagę istniejącą infrastrukturę kulturalną, zwracając szczególną uwagę na optymalizację jej wykorzystania.

17

Nasza wizja

Nasze wartości

Cele strategiczne

Kultura za

rogiem!

Kultura na

Pradze-

Południe jest

otwarta,

przyjazna

i różnorodna

– jest blisko

mieszkańców

Edukacyjna rola kultury Kultura przyczynia się do rozwoju osobistego i podnosi jakość życia codziennego.

Partnerstwo miasto –mieszkańcy Współodpowiedzialność na różnych etapach różnych grup – partnerów (twórców i odbiorców) w podejmowaniu decyzji + realizacji + pozyskiwaniu środków + wolontariacie. Służebność urzędników wobec społeczności. Współpraca i etos pracy społecznej.

Ponadlokalność Międzykulturowość Interdyscyplinarność

1. Zbudować nowy,

zintegrowany model

komunikacji społecznej

w obszarze kultury

2. Uruchomić zasoby ludzkie

i tworzyć więzi społeczne

poprzez kulturę

3. Umożliwiać

współuczestniczenie i dzielić

odpowiedzialność

4. Wspomagać

nieinstytucjonalne formy

uczestniczenia w kulturze

5. Łączyć kulturę z innymi

dziedzinami życia społecznego

Założenia strategiczne rozwoju usług kulturalnych na Pradze-Południe do 2020 r. (skrót)

18

Źródła informacji

• Respublic – dokument diagnostyczny wraz z założeniami do budowy strategii rozwoju usług kulturalnych w dzielnicy Praga-Południe sporządzony w ramach projektu „Od diagnozy do

strategii – model planowania rozwoju usług publicznych”, 2014 r.

• M.St. Warszawa – opracowanie „Warsztaty na temat oferty kulturalnej – Praga-Południe”, 2014 r. – na podstawie wyników badania kwestionariuszowego na reprezentatywnej próbie

mieszkańców dzielnicy

• Wszystkie zdjęcia zamieszczone w niniejszym dokumencie pochodzą ze strony www.cpk.art.pl i stanowią jedynie subiektywnie dobrane ilustracje idei opisywanych w tekście

Wykonano na zlecenie Centrum Komunikacji Społecznej Urzędu m.st. Warszawy

Zespół: Anna Wieczorek Joanna Stefańska

Anna Cybulko

Warszawa, listopad 2014 r.