Prezentacja - Pan Stefan Gawroński

Zagrożenia siedlisk kserotermicznych i ich ochrona czynna

Ochrona kseroterm Nowe Brzesko 15-16.05.2014

Zagrożenie siedlisk kserotermicznych.

Sposoby oceny stopnia zachowania oraz przyczyny degradacji.

Prawne uwarunkowania ochrony muraw kserotermicznych.

Dobór właściwych metod ochrony czynnej.

Czynna ochrona.

Monitoring efektów.

Przedstawienie projektów ochrony muraw kserotermicznych.

Stefan GawrońskiInstytut Botaniki

Uniwersytet Jagielloński

Stefan Gawroński

Instytut Botaniki UJ

Pow. w ha Pow. w ha Pow. w ha Pow. w ha Pow. w ha Pow. w ha

Całkowita Leśna Murawy Piargi Ciepłolubne Inne

kserotermiczne

i naskalne lasy

1Biała Góra 11,25 7,10 4,15

2Biała Woda 33,71 16,38 17,33 PLH 120025

3Białowodzka Góra 67,69 65,11 1,29 0,87 0,42

4Dąbie 2,61 0,90 1,71

5Dolina Eljaszówki 109,57 105,14 4,43 PLH 120005

6Dolina Kluczwody 35,22 35,03 0,19 PLH 120005

7Dolina Mikowska 20,89 13,39 7,50

8Dolina Racławski 473,92 456,59 17,33 PLH 120005

9Dolina Szklarki 46,69 26,54 1,28 18,87 PLH 120005

10Kajasówka 11,83 2,01 9,82

11Kwiatówka 11,25 6,35 4,90

Zagrożenie siedlisk kserotermicznych– ograniczony zasięg przestrzenny oraz znaczne rozproszenie

– na ogół niewielka powierzchnia

Pow. w ha Pow. w ha Pow. w ha Pow. w ha Pow. w ha Pow. w ha

Całkowita Leśna Murawy Piargi Ciepłolubne Inne

kserotermiczne

i naskalne lasy

12Michałowiec 12,12 0,00 12,12 PLH 120011

13Opalonki 2,23 0,81 1,42

14Panieńska Góra 63,23 52,67 10,56

15Przegorzalskie Skałki 1,38 0,00 1,38

16Skała Kmity 19,36 18,56 0,80

17Skołczanka 36,77 34,33 2,44

18Sterczów Ścianka 3,04 1,04 2,00 PLH 120015

19Wały 5,81 3,99 1,82 PLH 120017

20Wąwóz Bolechowicki 22,44 21,54 0,90 0,10 PLH 120005

21Wąwóz Homole 58,64 44,04 14,60 1,13 PLH 120025

22Kalina Lisiniec 5,68 0,00 5,68 PLH 1200

Zagrożenie siedlisk kserotermicznych– ograniczony zasięg przestrzenny oraz znaczne rozproszenie

– na ogół niewielka powierzchnia

Zagrożenie siedlisk kserotermicznych

– sukcesja jako efekt zaniechania użytkowania,

lub zmiany użytkowania

Wyżyna CzęstochowskaStrzegowa

Murawy kserotermiczne zbiorowiska półnaturalne

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/23/Fertile_Crescent_m

ap.png

Zagrożenie siedlisk kserotermicznych

– sukcesja jako efekt zaniechania użytkowania,


Żyzny półksiężyc, początki rolnictwa około 10 000 lat temu

Murawy kserotermiczne - zbiorowiska półnaturalne

Zagrożenie siedlisk kserotermicznych– sukcesja jako efekt zaniechania użytkowania,


„Upadek Ikara” Peter Bruegel, około 1558

Murawy kserotermiczne -

zbiorowiska półnaturalne

Zagrożenie siedlisk kserotermicznych– eutrofizacja siedliska

Wyżyna Miechowska

Gmina Charsznica

w tle Obszar Natura 2000

Uniejów Parcele PLH 120075

Zagrożenie siedlisk kserotermicznych– eutrofizacja siedliska

Wyżyna Miechowska

Gmina Racławice

w tle Obszar Natura 2000

Wały PLH 120017

Zagrożenie siedlisk kserotermicznych– zabudowa

Wyżyna Olkuska

Gmina Jerzmanowice

Jerzmanowice

Zagrożenie siedlisk kserotermicznych– Eksploatacja kruszyw

Wyżyna Miechowska

Gmina Miechów

Sławice Duchowne

Obszar natura 2000 PLH 120074

Zagrożenie siedlisk kserotermicznych– Eksploatacja kruszyw

Brama Krakowska

Kraków

Bodzów

Zagrożenie siedlisk kserotermicznych– Rozjeżdżanie

Pustynia Błędowska

Gmina Klucze

Pogranicze Wyżyny Śląskiej i

Olkuskiej

Zagrożenie siedlisk kserotermicznych– Palenie ognisk i wypalanie

Wyżyna Olkuska

Gmina Jerzmanowice

Zagrożenie siedlisk kserotermicznych– Neofityzacja i wkraczanie gatunków obcych

Nawłoć późna

Solidago gigantea

Brama Krakowska

Kraków

Rezerwat Skołczanka


Rukiewnik wschodni

Bunias orientalis

Wyżyna Olkuska

Bolechowice

Rezerwat Wąwóz Bolechowicki


Winobluszcz zaroślowy

Parthenocissus inserta

Brama Krakowska

Kraków

Rezerwat Skałki Przegorzalskie


Czeremcha późna

Padus serotina

Brama Krakowska

Kraków



Orzech włoski

Juglans regia

Brama Krakowska

Kraków

Rezerwat Bonarka

Zagrożenie siedlisk kserotermicznych– Zalesianie

Wyżyna Miechowska

Kalina Lisiniec

Zagrożenie siedlisk kserotermicznych– Zalesianie

Robinia akacjowa

Robinia pseudoacacia

Wyżyna Miechowska

Klonów

Rezerwat Opalonki

Zagrożenie siedlisk kserotermicznych– Zmiana użytkowania

Zaniechanie wypasu i koszenia

Brama Krakowska

Kraków


Sposoby oceny stopnia zachowania, oraz przyczyny

degradacji muraw kserotermicznych

Wyżyna MiechowskaWały

Uwarunkowania siedliskowe



Brama KrakowskaKraków

Przyczyny degradacji



Wyżyna MiechowskaKalina Lisiniec

Inwentaryzacja zbiorowiskroślinnych

PołożenieStosunki własnościoweBioróżnorodnośćForma i rodzaj ochronny

Rezerwat przyrodyObszar Natura 2000Ochrona gatunkowaOchrona ścisłaOchrona czynna

Intensywność użytkowania rolniczego samej murawy jak i jej bezpośredniego otoczeniaOgraniczenia użytkowania rolniczegoWykonywanie czynności związanych z prowadzeniem racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej, lub rybackiej jeżeli technologia prac uniemożliwia przestrzeganie zakazówochrony gatunkowej

Wyżyna Miechowska Rezerwat Biała Góra

Prawne uwarunkowania ochrony

zbiorowisk kserotermicznych

Dobór właściwych metod ochrony czynnej z

uwzględnieniem typu murawy oraz zagrożeń

Wyżyna MiechowskaGmina Miechów

PoradówBrak ekstensywnego

użytkowania rolniczego

Dobór właściwych metod ochrony czynnej z

uwzględnieniem typu murawy oraz zagrożeń

Wyżyna OlkuskaGmina Wielka Wieś

WierzchowieBrak ekstensywnego pozyskiwania drewna

Czynna ochrona muraw kserotermicznychEkstensywny wypas

Wyżyna Miechowska Gmina Racławice

KlonówRezerwat Dąbie

Czynna ochrona muraw kserotermicznychUsuwanie nalotu drzew i krzewów


KlonówRezerwat Opalonki

Fot. T. Doniec

Czynna ochrona muraw kserotermicznychPodkrzesanie drzew nadmiernie ocieniających murawę


DaleRezerwat Wały

Czynna ochrona muraw kserotermicznychZwalczanie gatunków inwazyjnych

Karczowanie w szyi korzeniowej robinii akacjowej


KlonówRezerwat Opalonki

Czynna ochrona muraw kserotermicznychWykaszanie wojłoku kłosownicy pierzastej Brachypodium pinnatum


KlonówRezerwat Dąbie

Czynna ochrona muraw kserotermicznychWykaszanie wojłoku

Brama Krakowska Kraków


Czynna ochrona muraw kserotermicznychWygrabienie i usuwanie wojłoku


DaleRezerwat Wały

Czynna ochrona muraw kserotermicznychIntrodukcja gatunków zagrożonych


Kalina Lisiniec

Czynna ochrona muraw kserotermicznychTworzenie powierzchniowych form ochrony

Ostoja Miechowska pltmp521

Pow. 8113,43 ha

Obszar zgłoszony przez organizacje pozarządowe


Obszar Natura 2000PLH 120049

Cybowa GóraWyżyna Miechowska

Gmina SłaboszówPow. 18,20 ha


Obszar Natura 2000PLH 120049

Cybowa GóraWyżyna Miechowska

Gmina SłaboszówPow. 18,20 ha

W obrębie Ostoi Miechowskiej wyznaczono dodatkowo 12 mniejszych obszarów Natura 2000 o

łącznej powierzchni 136,9 ha

Czynna ochrona muraw kserotermicznychPorządkowanie ruchu turystycznego

PodlasieGmina Węgrów

Sowia Góra

Monitoring efektów zabiegów ochronnych


Wyżyna MiechowskaKalina Lisiniec

SkołczankaD 43 powierzchnie

monitoringu


Kalina Lisiniec Obszar Natura 2000 PLH 120007

Kontrola 2011 Kontrola 2012 Zabiegi 2011 Zabiegi 2012

Zbiorowisko roślinne Inuletum ensifoliae zarastające przez drzewa i krzewy

Numer mark GPS 180 180 985 985

N N50 21.740 N50 21.740 N50 21.736 N50 21.736

E E20 09.594 E20 09.594 E20 09.599 E20 09.599

Data 19.08.2011 18.07.2012 05.07.2011 18.07.2012

Wysokość m n.p.m. 348 348 344 344

Ekspozycja SSW SSW S S

Nachylenie 20 20 22 22

Powierzchnia zdjęcja m2 25 25 25 25

Pokrycie warstwy a % 5 5 10 10

Pokrycie warstwy b % 30 30 15 0

Pokrycie warstwy c % 65 70 90 95

Pokrycie warstwy d % 0 0 10 10

Wysokość runi śred. cm 50 50 40 40

Wysokość runi max. cm 110 110 90 90

Skały % 0 0 0 0

Liczba gatunków 29 33 46 43


Kontrola 2011 2012 Zabiegi 2011 2012

Picea abies A 1.1 1.1 Larix decidua A 1.2 1.2

Picea abies A 1.2 1.2

Cornus sanguinea B 2.3 2.3

Frangula alnus B 1.2 1.2 Cornus sanguinea B 2.2 0

Quercus robur B 1.2 1.2 Prunus spinosa B 2.2 0

Frangula alnus B + 0

Cornus sanguinea C 1.1 1.1 Ligustrum vulgare B + 0

Frangula alnus C 1.1 1.1

Prunus spinosa C 1.1 1.1 Frangula alnus C 0 +

Cerasus avium C + + Prunus spinosa C 2.2 2.2

Euonymus verrucosus C + + Cornus sanguinea C 1.1 1.1

Quercus petraea C + + Pinus sylvestris C + 0

Rosa sp. C 0 +

Viburnum opulus C + +


2011 2012 2011 2012

Kontrola Kontrola Zabiegi Zabiegi

Adonis vernalis 1 os. 5 p. pł. 1 os. 6 p. pł. Aster amellus 1 p. kw. 1 p. kw.

2 os. 4 p. pł. 2 os. 4 p. pł. Cirsium pannonicum 18 kwiat. 44 kwiat.

Aster amellus 1 os. kw. 1 os. kw. Cypripedium calceolus 5 p. pł. 5 p. kw. 1 p. pł.

Cirsium pannonicum 1 os. pł. 1 os. kw. Epipactis atrorubens 3 p. kw. 0

Epipactis helleborine 1 os. kw. 0 Gymnadenia conopsea 1 p. kw. 1 p. kw.

Orchis militaris 1 os. kw. 0 Linum flavum 1 os. (2kw. 3pł.) 1 os. (5kw. 2pł.)

2 os. (1kw. 1pł.) 2 os. (1kw. 1pł.)

3 os. (1kw.) 3 os. (1kw. 1pł.)

4 os. (1kw. 1pł.) 4 os. (1kw. 1pł.)

Linum hirsutum 0 1 os. (1kw. 5pł.)

Orchis militaris 0 1 p. kw.

Orchis pallens 1 p. kw. 1 p. kw.



Miłek wiosenny Adonis vernalis

Wały

Miłek wiosenny Wały Wały Dąbie Dąbie Kalina Kalina

Adonis vernalis Lisiniec Lisiniec

2011 2012 2011 2012 2011 2012

Pow. 1 Pow. 1 Pow. 1 Pow. 1 Cała pow. Cała pow.

25 m2 25 m2 25 m2 25 m2

Liczba osobników 44 57 25 31 46 56

Średnia liczba na osobnika

pędów płonnych 3,75 1,61 1,36 0,81 3,83 4,18

pędów kwitnących 0,25 2,18 0,36 0,87 0,48 1,25

owocostanów 0 0,18 0 0 0 0,18


Dziewięćsił popłocholistny

Carlina onopordifolia

Wały


Dziewięćsił popłocholistny Wały Wały


2011 2012

Liczba osobników płonnych

Powierzchnia 1 25 m2 0 0






Wypas 2012

Miejsce Wały Dąbie Opalonki Kalina Lisiniec

Termin15.05 -31.05

101.06 -15.06

115.06 -30.06

101.07 -15.07

115.07 -31.07

101.08 -15.08

115.08 -31.08

101.09 -15.09

1


Ustalenie terminów

wypasu


Monitoring wypasu


Zgryzanie

Pajęcznica gałęzista

Anthericum ramosum


Zgryzanie

Kłosownica pierzsta

Brachypodium pinnatum


Zgryzanie

Kruszyna pospolita

Frangula alnus


Zgryzanie

Szałwia łąkowa

Salvia pratensis


Zgryzanie

Dereń świdwa

Cornus sanguinea


Zgryzanie

Klon zwyczajny

Acer platanoides


Zgryzanie

Śliwa tarnina

Prunus spinosa


Zgryzanie

Len włochaty

Linum hirsutum


Połamane pędy storczyka kukawki

Orchis militaris


Wartość paszowa gatunków

muraw kserotermicznych

Filipek J. 1973. Projekt klasyfikacji roślin łąkowych i pastwiskowych.

Postępy nauk rolniczych 4. ss. 59-68.

Lwu Nazwa gatunkowa Rodzina Chroniony Klasy Częstość Obfitość

wartości pastewnej

-3 Digitalis grandiflora Ś.ch Toksyczny 1 1

-2 Aquilegia vulgaris Ś.ch Toksyczny 1 1

-1 Allium montanum Toksyczny 2 2

-1 Allium oleraceum Toksyczny 3 2

-1 Allium vineale Toksyczny 3 2

-1 Arenaria serpyllifolia Toksyczny 3 1

-1 Clematis recta Ś.ch Toksyczny 1 2

-1 Coronilla varia M Toksyczny 4 2

-1 Cuscuta epithymum Toksyczny 3 2

-1 Euphrasia sp. Toksyczny 2 2

-1 Linum catharticum Toksyczny 3 2

-1 Melampyrum arvense Toksyczny 3 2

-1 Pulsatilla sp. Ś.ch Toksyczny 1 1

-1 Sedum sp. Toksyczny 3 2

-1 Senecio jacobaea Toksyczny 2 2


Wartość paszowa gatunków

muraw kserotermicznych

Lwu Nazwa gatunkowa Rodzina Chroniony Klasy Częstość Obfitość

wartości pastewnej

1 Acinos arvensis Mała wartość 2 1

1 Carex hirta Tu Mała wartość 4 2

1 Erigeron sp. Mała wartość 3 2

1 Gymnadenia conopsea Ś.ch Mała wartość 1 1

1 Helianthemum sp. Mała wartość 3 2

1 Listera ovata Ś.ch Mała wartość 1 1

1 Orchis sp. Ś.ch Mała wartość 3 2

1 Origanum vulgare Mała wartość 3 2

1 Ornithogalum umbellatum Ś.ch Mała wartość 2 1

1 Platanthera bifolia Ś.ch Mała wartość 2 1

1 Polygala sp. Mała wartość 3 1

1 Ranunculus bulbosus Mała wartość 2 1

1 Ranunculus nemorosus Mała wartość 3 2

1 Teucrium chamaedrys Mała wartość 3 2

1 Thymus serpyllum M Mała wartość 3 2

1 Verbascum sp. Mała wartość 3 2

1 Viola sp. Mała wartość 3 2

2 Agrimonia eupatoria Mała wartość 5 2

Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków kserotermicznych

Zadanie pn. „Inwentaryzacja zbiorowisk

ciepłolubnych w 22 obszarach

chronionych, opracowanie programów

zabiegów ochronnych dla ciepłolubnych

zbiorowisk roślinnych, hodowla ex situ

zagrożonych roślin, oraz monitoring

efektów przyrodniczych działań

ochronnych” realizowała Fundacja

Botaniki Polskiej zgodnie z umowa z dnia

22 czerwca 2011 zawartą z Regionalną

Dyrekcją Ochrony Środowiska w

Krakowie.

Siewki dziewięćsiła popłocholistnego


Miłek wiosenny Sławice Kalina Kalina

Adonis vernalis Duchowne Lisiniec Lisiniec

2011 2011 2012

Losowe Cała pow. Cała pow.

Liczba osobników 30 46 56

Liczba pędów płonnych 157 176 234

Liczba pędów kwitnących 112 22 70

Liczba owocostanów 44 0 10

Liczba nasion dojrzałych 2465 0 376

Liczba nasion płonnych 75 0 99

Średnia liczba na osobnika

pędów płonnych 5,23 3,82 4,18

pędów kwitnących 3,73 0,47 1,25

owocostanów 1,47 0 0,18

nasion dojrzałych 81,87 0 6,71

nasion płonnych 2,50 0 1,76

Czynna ochrona stanowisk rzadkich

gatunków kserotermicznych

Pozyskanie nasion z

stanowisk zastępczych

Fot. Marian Szewczyk

Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków

kserotermicznych

Wysiew nasion miłka wiosennego

Adonis vernalis na mikropoletkach



kserotermicznych

Siewki miłka wiosennego

Adonis vernalis na mikropoletkach



kserotermicznych

Siewki lnu złocistego

Linum flavum na mikropoletkach



kserotermicznych

Sadzonka lnu złocistego

Linum flavum w wielodoniczce



kserotermicznych

System korzeniowy sadzonki

lnu złocistego Linum flavum



kserotermicznych

Porażone przez owady owoce wisienki

stepowej Cerasus fruticosa



kserotermicznych

Odrosty korzeniowe wisienki

stepowej Cerasus fruticosa



kserotermicznych

Owocostan powojnika prostego

Clematis recta



kserotermicznych

Wysiew nasion powojnika prostego

Clematis recta



kserotermicznych

Sadzonki powojnika prostego

Clematis recta



kserotermicznych

Sasanka łąkowa

Pulsatilla pratensis



kserotermicznych

Struktura

genetyczna dwóch

populacji sasanki

łąkowej Pulsatilla

pratensis



kserotermicznych

Sadzonki sasanki łąkowej

Pulsatilla pratensis



kserotermicznych

Kwiatostan

kosaćca bezlistnego Iris aphylla



kserotermicznych

Sadzonki wegetatywne kosaćca

bezlistnego Iris aphylla



kserotermicznych

Kwiaty dzwonecznika wonnego

Adenophora liliifolia



kserotermicznych

Zgryzanie pędów dzwonecznika

wonnego Adenophora liliifolia

przez sarny



kserotermicznych

Sadzonki dziewięćsiła popłocholistnego




kserotermicznych

Siewki dziewięćsiła popłocholistnego Carlina

onopordifolia na mikropoletkach



kserotermicznych

System korzeniowy sadzonki

dziewięćsiła popłocholistnego Carlina

onopordifolia



kserotermicznych

Wysadzone sadzonki dziewięćsiła

popłocholistnego Carlina onopordifolia

Wały Wyżyna Miechowska

Prezentacja - Pan Stefan Gawroński

Documents

Transcript of Prezentacja - Pan Stefan Gawroński