Warszawa 2012

PRAWO ŚRODOWISKA UNII EUROPEJSKIEJwybór i wprowadzenieMaria Magdalena Kenig-Witkowska

5

Spis treści

Wykaz skrótów ....................................................................................................................... 9Podstawowa literatura ........................................................................................................... 11Przedmowa .............................................................................................................................. 17

Wprowadzenie ........................................................................................................................ 19Podstawy traktatowe polityki UE w dziedzinie środowiska ................................... 19Cele i zasady polityki UE w dziedzinie środowiska ................................................... 20Źródła i akty prawa środowiska Unii Europejskiej .................................................... 21Akty prawa środowiska UE ............................................................................................ 21Procedury stanowienia prawa środowiska na podstawie art. 192 TFUE ............... 22Rozdział I. Mechanizmy oceny oddziaływania na środowisko ............................... 22Rozdział II. Dostęp do informacji o środowisku ......................................................... 24Rozdział III. Ochrona i jakość wód ............................................................................... 25Rozdział IV. Gospodarka odpadami .............................................................................. 27Rozdział V. Jakość powietrza .......................................................................................... 28Rozdział VI. Ochrona przyrody .................................................................................... 29Rozdział VII. System zarządzania środowiskiem ....................................................... 31Rozdział VIII. Odpowiedzialność za naruszenie prawa środowiska ...................... 32Rozdział IX. Zmiany klimatu – Pakiet energetyczno-klimatyczny .......................... 34Przemysł i środowisko ..................................................................................................... 35

Dokumenty

Rozdział I. Mechanizmy oceny oddziaływania na środowisko ................................... 37Dyrektywa Rady 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny

skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne (Dz. Urz. WE L z 1985 r. Nr 175, s. 40 z późn. zm.) ... 37

Dyrektywa 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko (Dz. Urz. WE L z 2001 r. Nr 197, s. 30)................................................. 49

Spis treści

6

Rozdział II. Dostęp do informacji o środowisku ............................................................ 61Dyrektywa 2003/4/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia

2003 r. w sprawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska i uchylająca dyrektywę Rady 90/313/EWG (Dz. Urz. WE L z 2003 r. Nr 41, s. 26) .................................................................................................... 61

Rozporządzenie nr 1367/2006 (WE) Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 września 2006 r. w sprawie zastosowania postanowień Konwencji z Aarhus o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska do instytucji i organów Wspólnoty (Dz. Urz. UE L z 2006 r. Nr 264, s. 13) ................................................................................................................. 75

Dyrektywa 2003/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 maja 2003 r. przewidująca udział społeczeństwa w odniesieniu do sporządzania niektórych planów i programów w zakresie środowiska oraz zmieniająca w odniesieniu do udziału społeczeństwa i dostępu do wymiaru sprawiedliwości dyrektywy Rady 85/337/EWG i 96/61/WE (Dz. Urz. UE L z 2003 r. Nr 156, s. 17 z późn. zm.) ............................................................................ 89

Rozdział III. Ochrona i jakość wód .................................................................................... 101Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia

23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Dz. Urz. WE L z 2000 r. Nr 327, s. 1 z późn. zm.) .................................................................................................................. 101

Dyrektywa 2008/56/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 czerwca 2008 r. ustanawiająca ramy działań Wspólnoty w dziedzinie polityki środowiska morskiego (dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej) (tekst mający znaczenie dla EOG) (Dz. Urz. UE L z 2008 r. Nr 164, s. 19) .......... 133

Dyrektywa 2006/118/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. w sprawie ochrony wód podziemnych przed zanieczyszczeniem i pogorszeniem ich stanu (Dz. Urz. UE L z 2006 r. Nr 372, s. 19) ......................... 157

Dyrektywa Rady 98/83/WE z dnia 3 listopada 1998 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. Urz. WE L z 1998 r. Nr 330, s. 32 z późn. zm.) .................................................................................................................. 169

Rozdział IV. Gospodarka odpadami ................................................................................... 183Dyrektywa 2008/98/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 listopada

2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy (tekst mający znaczenie dla EOG) (Dz. Urz. UE L z 2008 r. Nr 312, s. 3) ....................... 183

Rozporządzenie nr 1013/2006 (WE) Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie przemieszczania odpadów (Dz. Urz. UE L z 2006 r. Nr 190, s. 1 z późn. zm.) .............................................................................. 217

Spis treści

7

Rozdział V. Jakość powietrza ............................................................................................... 275Dyrektywa 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008 r.

w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (Dz. Urz. UE L z 2008 r. Nr 152, s. 1) ................................................................................................. 275

Dyrektywa 94/63/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie kontroli emisji lotnych związków organicznych (LZO) wynikających ze składowania paliwa i jego dystrybucji z terminali do stacji paliw (Dz. Urz. WE L z 1994 r. Nr 365, s. 24 z późn. zm.) ..................................... 301

Dyrektywa Rady (70/220/EWG) z dnia 20 marca 1970 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do działań, jakie mają być podjęte w celu ograniczenia zanieczyszczania powietrza przez emisje z pojazdów silnikowych (Dz. Urz. WE L 1970 r. Nr 76, s. 1 z późn. zm.) .................................................................................................................. 311

Dyrektywa 2001/81/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2001 r. w sprawie krajowych poziomów emisji dla niektórych rodzajów zanieczyszczenia powietrza (Dz. Urz. WE L z 2001 r. Nr 309, s. 22 z późn. zm.) ............................................................................................ 317

Rozdział VI. Ochrona przyrody .......................................................................................... 329Dyrektywa 2009/147/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 listopada

2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (wersja ujednolicona) (Dz. Urz. UE L z 2010 r. Nr 20, s. 7) ............................................................................................ 329

Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dz. Urz. WE L z 1992 r. Nr 206, s. 7 z późn. zm.) ........................................................................................................... 339

Rozdział VII. System zarządzania środowiskiem ........................................................... 355Rozporządzenie nr 1221/2009 (WE) Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia

25 listopada 2009 r. w sprawie dobrowolnego udziału organizacji w systemie ekozarządzania i audytu we Wspólnocie (EMAS), uchylające rozporządzenie (WE) nr 761/2001 oraz decyzje Komisji 2001/681/WE i 2006/193/WE (Dz. Urz. UE L z 2009 r. Nr 342, s. 1) .......................................................................................... 355

Dyrektywa Rady 96/62/WE z dnia 27 września 1996 r. w sprawie oceny i zarządzania jakością otaczającego powietrza (Dz. Urz. WE L z 1996 r. Nr 296, s. 55 z późn. zm.) ............................................................................................ 393

Dyrektywa 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 czerwca 2002 r. odnosząca się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku (Dz. Urz. WE L z 2002 r. Nr 189, s. 12 z późn. zm.) ...................... 399

Spis treści

Rozdział VIII. Odpowiedzialność za naruszenie prawa środowiska ......................... 411Dyrektywa 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia

2004 r. w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu (Dz. Urz. UE L z 2004 r. Nr 143, s. 56 z późn. zm.) ......................... 411

Rozdział IX. Zmiany klimatu – Pakiet Energetyczno-Klimatyczny............................. 429Rozporządzenie nr 2037/2000 (WE) Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia

29 czerwca 2000 r. w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową (Dz. Urz. WE L z 2000 r. Nr 244, s. 1 z późn. zm.) .................................................. 429

Dyrektywa 2009/28/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE (tekst mający znaczenie dla EOG) (Dz. Urz. UE L z 2009 r. Nr 140, s. 16) .. 459

Decyzja nr 2009/406/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie wysiłków podjętych przez państwa członkowskie, zmierzających do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w celu realizacji do roku 2020 zobowiązań Wspólnoty dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych (Dz. Urz. UE L z 2009 r. Nr 140, s. 136 z późn. zm.) ....... 511

Dyrektywa 2009/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2009 r. zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (tekst mający znaczenie dla EOG) (Dz. Urz. UE L z 2009 r. Nr 140, s. 63) .................................................................................................. 529

Dyrektywa 2009/31/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie geologicznego składowania dwutlenku węgla oraz zmieniająca dyrektywę Rady 85/337/EWG, dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/WE, 2001/80/WE, 2004/35/WE, 2006/12/WE, 2008/1/WE i rozporządzenie (WE) nr 1013/2006 (tekst mający znaczenie dla EOG) (Dz. Urz. UE L z 2009 r. Nr 140, s. 114 z późn. zm.) .................................... 567

9

Wykaz skrótów

CITES – Konwencja o  międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i  roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem, podpisana w Waszyngtonie 3 marca 1973 r. (Dz. U. z 1991 r. Nr 27, poz. 112 – załącznik, z późn. zm.) (Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora)

COREPER – Komitet Stałych Przedstawicieli Państw Członkowskich (Comité des Représentants Permanents)

Dz. Urz. WE/UE – Dziennik Urzędowy Wspólnoty Europejskiej/Unii Europejskiej (seria L – ustawo dawstwo, seria C – informacja, dokumenty przygotowawcze i powiadomienia)

ECR – European Court ReportsEEA – Europejska Agencja Środowiska (European Environment Agency)EMAS – Europejski system zarządzania środowiskiem i audytu środowi-

skowego (Eco-Management and Audit Scheme)EWEA – Europejska Wspólnota Energii AtomowejEWG – Europejska Wspólnota GospodarczaIPPC – Zintegrowane Zapobieganie i  Ograniczanie Zanieczyszczeń

( Integrated Pollution Prevention and Control)ISO – Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna (International

Organisation for Standardization)JAE – Jednolity Akt Europejski (Dz. U. z  2004  r. Nr  90, poz. 864/5

z późn. zm.)OECD – Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (Organisation

for Economic Co-operation and Development)OOS – ocena oddziaływania na środowiskoPIC – procedura zgody po uprzednim poinformowaniu (Prior Informed

Consent)TEWEA – Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej

(wersja skonsolidowana Dz. Urz. UE C 84 z 30.03.2010, s. 1)TFUE – Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolido-

wana Dz. Urz. UE C 83 z 30.3.2010, s. 47)TS – Trybunał Sprawiedliwości Unii EuropejskiejTUE – Traktat o Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE C 83 z 30.3.2010, s. 13)

Wykaz skrótów

TWE – Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (wersja skonsolido-wana Dz. Urz. UE C 321E z 29.12.2006, s. 37)

UE – Unia EuropejskaUNEP – Program Narodów Zjednoczonych do spraw Ochrony Środowi-

ska (United Nations Environmental Programme)WE – Wspólnota Europejska

11

Podstawowa literatura

Albertini A., Austin D.H., Strict Liability as a Deterrent in Toxic Waste Management: Empirical Evidence from Accident and Spill Data, Journal of Environmental Economics and Ma-nagement 1999, nr 38

Arcuri A., Controlling environmental risk in Europe: the Complementary role of an EC environ-mental libility regime, Tijdschrift voor Milieuaansprakelijkheid 2001

Backes C.W., Verschuuren J., The Precautionary Principle in International, European and Dutch Wildlife Law, Colorado Journal of International Environmental Law and Policy 1998, nr 9

Bailey P.M., The Creation and Enforcement of Environmental Agreements, European Environ-mental Law Review, October 1999

Banach M., Umowy międzynarodowe w  dziedzinie środowiska, Przyczynek do systematyki umów, Kraków 1996, s. 5–15

Barcz J. (red.), Ustrój Unii Europejskiej, Warszawa 2010Bergkamp L., The Proposed EC Environmental Liability Regime and EC Law Principles, Envi-

ronmental Liability Law Review 2001 Bergkamp L., The Proposed Environmental Liability Directive, Environmental Liability Law

Review, November 2002Bergkamp L., The Proposed Environmental Liability Directive, European Environmental

Law Review, November/December 2003Beyer P., Coffey C., Klasing A., von Homeyer I., The Draft Constitution for Europe and the

Environment — the impact of institutional changes, the reform of the instruments and the principle of subsidiarity, Environmental Liability Law Review, July 2004

Birnie P., Boyle A.E., International Law and Environment, Oxford 2002Blumann C., Kompetencja wspólnotowa a  kompetencja państwowa (w:) J.-C. Masclet (red.),

Wspólnota Europejska a środowisko naturalne, Konferencja w Angers, Lublin 1999Bongaerts J., Carbon Dioxide Emissions and Cars: En Environmental Agreement at EU level,

Environmental Liability Law Review, July 1999Borchardt K.D., L’ABC du droit communautaire, Luxemburg 2000Boyle A.E., International Law and the Environment, Oxford 1992Brodecki Z. (red.), Ochrona środowiska, Warszawa 2005Brodecki Z., Koncewicz T., Kupczyk P., Pchałek M., Ochrona przyrody przed Europejskim

Trybunałem Sprawiedliwości. Komentarz, Warszawa 2010Charles-le Bihan D., Wkład wspólnej polityki rybołówstwa do strategii Wspólnoty w zakresie

środowiska naturalnego (w:) J.-C. Masclet (red.), Wspólnota Europejska a środowisko na-turalne. Konferencja w Angers, Lublin 1999

Podstawowa literatura

12

Ciechanowicz J., Harmonizacja polskiego prawa ochrony środowiska z prawem Wspólnot Euro-pejskich na przykładzie nadzwyczajnych zagrożeń środowiska, Przegląd Prawa Europej-skiego 1997, nr 1

Ciechanowicz-McLean J., Prawo i polityka ochrony środowiska, Warszawa 2009Cieśliński A., Umowa stowarzyszeniowa w systemie prawa Wspólnot Europejskich, Wrocław 1999Comte F., Criminal Environmental Law and the Community Competence, Environmental Lia-

bility Law Review, December 2003Cuadrat-Grzybowska K., Perkowski M., Ochrona środowiska (w:) M. Perkowski (red.), Inte-

gracja europejska. Wprowadzenie, Warszawa 2002Czapliński W., Ostryhanski R., Saganek P., Wyrozumska A. (wybór i  redakcja), Prawo

Wspólnot Europejskich. Orzecznictwo, Warszawa 2001 Daemen T.J., The European Community’s Evolving Precautionary Principle – Comparisons with

the United States and Ramifications for Doha Round Trade Negotiations, Environmental Liability Law Review, January 2003

Dhondt N., Integration of Environmental Protection intro other EC Policies, Europa Law Pub-lishing 2003

Edwards V., European Court of Justice Environmental Cases 2002, Journal of Environmental Law 2003, vol. 15, nr 1

Faure M., The Harmonization, Codification and Integration of Environmental Law: A Search for Definitions, European Environmental Law Review, June 2000

Faure M., European Environmental Criminal Law: Do We Really Need It?, European Environ-mental Law Review, January 2004

Freestone D., Hey E., The Precautionary Principle and International Law: The Challenge of Implementation, Chichester 1996

French D., The Changing Nature of „Environmental Protection”: Recent Developments Regar-ding Trade and the Environment in the European Union and the World Trade Organization, Netherlands International Law Review 2000, nr 1

Gillies D., A Guide to Environmental Law, Londyn 1999Gormley L.W., Prohibiting Restrictions on Trade within the EEC. The Theory and Application of

Articles 30–36 of the EEC Treaty, Amsterdam 1985Górka K., Poskrobko B., Radecki W., Ochrona środowiska, Warszawa 2001 Grabowska G., Człowiek i  środowisko w prawie międzynarodowym, Państwo i Prawo 1996,

nr 1Grabowska G., Europejskie prawo środowiska, Warszawa 2001Gubrynowicz A., Ochrona powietrza w prawie międzynarodowym, Warszawa 2005Handler T., Regulating the European Environment, Colorado Springs 1994Hansen L.G., Environmental Regulation through Voluntary Agreements, Institute of Local

Government Studies – Denmark, November 1996 Hattan E., The Implementation of UE Environmental Law, Journal of Environmental Law

2003, vol. 15, nr 3Hey E., The Precautionary Concept in Environmental Law and Policy, The Georgetown Inter-

national Environmental Law Review 1992, nr 4 Huglo J.-G., Wdrażanie wspólnotowych norm ochrony środowiska przez państwa członkowskie

(w:) J.-C. Masclet (red.), Wspólnota Europejska a środowisko naturalne. Konferencja w An-gers, Lublin 1999

Podstawowa literatura

13

Jans J.H., European Environmental Law, Europa Law Publishing 2000Jans J.H., National Legislative Autonomy? The procedural Constraints of European Law, Legal

Issues of European Integration 1998/IJans J.H. (ed.), The European Convention and the Future of European Environmental Law, Eu-

ropa Law Publishing 2003Jans J.H., Vedder H.H.B., European Environmental Law. After Lisbon, Europa Law Publis-

hing 2011Jendrośka J., Konwencja z Aarhus, Prawo i Środowisko 1999, nr 2Johnson S.P., Corcelle G., The Environmental Policy of the European Communities, Londyn

1995Kenig-Witkowska M.M., Międzynarodowe prawo środowiska. Wybrane zagadnienia systemowe,

Warszawa 2011Kenig-Witkowska M.M., Ius contrahendi w prawie środowiska Unii Europejskiej (w:) E. Pion-

tek, A. Zawidzka (red.), Eseje z prawa Unii Europejskiej, Kraków 2003 Kenig-Witkowska M.M., Koncepcja sustainable development w prawie międzynarodowym, Pań-

stwo i Prawo 1998, nr 8Kenig-Witkowska M.M., Shaping and Developing the European Union Policy on the Environ-

ment (w:) E. Piontek, K. Karasiewicz (red.), Quo Vadis Europe III?, Warszawa 2009Kenig-Witkowska M.M., Prawo do środowiska w prawie międzynarodowym, Państwo i Prawo

2000, nr 9Kenig-Witkowska M.M., Sustainable Development in Polish Law (w:) N. Schrijver, F. Weiss,

International Law and Development. Principle and Practice, Leiden/Boston 2004Kenig-Witkowska M.M., Zasada ostrożności w prawie środowiska Unii Europejskiej (w:) A. Ła-

zowski, R. Ostrihansky (red.), Współczesne wyzwania europejskiej przestrzeni prawnej. Księga pamiątkowa dla uczczenia 70. urodzin Profesora Eugeniusza Piontka, Kraków 2005

Kenig-Witkowska M.M. Integration Principle (w:) E. Piontek, K. Karasiewicz (red.), Quo Vadis Europe II, Warszawa 2008

Kenig-Witkowska M.M. (red.), Prawo instytucjonalne Unii Europejskiej, 5 wyd., Warszawa 2011

Kenig-Witkowska M.M., Prawo środowiska Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, wyd. 3, Warszawa 2011

Kenig-Witkowska M.M., Reviewing Principles of International Environmental Law from the Rio + 20 Perspective, Studia Iuridica LIV, Warszawa 2012

Kiss A., Shelton D., Manual of European Environmental Law, Cambridge University Press 1999

Kocot K., Prawnomiędzynarodowe zasady sozologii, Warszawa–Wrocław 1977Krämer L., Access to Letters of Formal Notice and Reasoned Opinions in Environmental Law

Matters, European Environmental Law Review, July 2003Krämer L., EC Environmental Law, London 2011, 5th ed.Krämer L., EC Treaty and Environmental Protection, London 1995Krämer L., Environmetal Protection and art. 30 EEC Treaty, Common Market Law Review

1999, III–143Krämer L., EU Casebook on Environmental Law, Oxford 2002Krämer L., EU Environmental Law, London 2011Krämer L., Focus on European Environmental Law, London 1992

Podstawowa literatura

14

Krämer L., Focus on European Environmental Law, II ed., Londyn 1997 Lenaerts K., van Nuffel P., Podstawy prawa europejskiego, Warszawa 1998Lomborg B., The Sceptical Environmentalist: The Real State of the Environment, Cambridge 2001 London C., Droit communautaire de l’environmen, Revue trimestrielle de droit communau-

taire 1999, no 35Łazowski A., Ochrona praw jednostek w prawie Wspólnot Europejskich. Pozasądowe mechani-

zmy ochrony praw przed instytucjami i organami Wspólnot Europejskich, Kraków 2002Machińska H., Polityka ochrony środowiska (w:) D. Milczarek, A.Z. Nowak (red.), Integracja

europejska. Wybrane problemy, Warszawa 2003 Machińska H., Stosowanie prawa wspólnotowego w porządku wewnętrznym państwa na przy-

kładzie prawa ochrony środowiska, Biuletyn Centrum Europejskiego Uniwersytetu Warszawskiego 1998, nr 3–4

Machowski J., Problemy prawne ochrony środowiska, Warszawa 2000Macleod I., Hendry I.D., Hyett S., The External Relations of the European Communities, Ox-

ford 1996Masclet J.-C. (red.), Wspólnota Europejska a środowisko naturalne. Konferencja w Angers, Lub-

lin 1999McGoldrick, D., International Relations of the European Union, Londyn 1997Menkes J., Prawo do środowiska jako prawo człowieka, Lublin 1999, s. 21–50Menkes J., Środowisko naturalne w świetle prawa międzynarodowego – aspekty teoretyczne (w:)

J. Gilas (red.), Prawnomiędzynarodowa ochrona środowiska naturalnego, Warszawa 1991 Mering L., Ochrona środowiska w prawie wspólnotowym i w prawie polskim. Harmonizacja pol-

skiego prawa ochrony środowiska z normami prawa Wspólnot Europejskich, Sopot 1999 Mik C., Europejskie prawo wspólnotowe. Zagadnienia teorii i praktyki, t. I, Warszawa 2000Morrison F.L., Wolfrum R., International, Regional and National Environmental Law, Haga–

Londyn–Boston 2000Paczuski R., Prawo ochrony środowiska Unii Europejskiej, Toruń 1999 Radecki W., Odpowiedzialność prawna w ochronie środowiska, Warszawa 2002Radecki W., Przestępstwa przeciwko środowisku. Rozdział XXII. Komentarz. Dodatkowe teksty

prawne, Warszawa 2001Raux J., Kompetencje Wspólnoty Europejskiej w zakresie zawierania umów w dziedzinie środo-

wiska (w:) J.-C. Masclet (red.), Wspólnota Europejska a środowisko naturalne. Konferencja w Angers, Lublin 1999

Rawlings R., Engaged Elites: Citizen Action and Institutional Attitudes in Commission Enforce-ment, European Law Journal 2000, nr 6

Rémond-Gouilloud M., A la recherche du future. La prise en compte du long term par le droit de l’evironnement, Revue juridique de l’environnement 1992, no 2

Rémond-Gouilloud M., Du droit de detruire: essai sur le droit d’environnement, P.U.F. 1989Równy K., Ekologiczne warunki członkostwa w Unii Europejskiej i zbliżanie się do nich w Polsce,

cz. I, Podstawy wymogów ekologicznych w prawie wspólnotowym, Prawo i Środowisko 1997, nr 3

Równy K., Obowiązek przezorności zasadą międzynarodowego europejskiego prawa ekologiczne-go, Prawo i Środowisko 1996, nr 4

Sevenster H., The Environmental Guarantee After Amsterdam: Does the Emperor have New Clothes?, Yearbook of European Environmental Law 2000

Podstawowa literatura

Sheridan M., Lavrysen L. (eds), Environmental Law Principle in Practice, London 2002Skubisz R. (red.), Tefelska-Skrzydło E., Wróbel A., Orzecznictwo Europejskiego Trybunału

Sprawiedliwości, Warszawa 2003Smets H., Wyjątki od zasady „zanieczyszczający płaci” (w:) J.-C. Masclet (red.), Wspólnota Eu-

ropejska a środowisko naturalne. Konferencja w Angers, Lublin 1999Sommer J., Inkorporacja prawa wspólnotowego w państwach członkowskich, Prawo i Środowi-

sko 2000, nr 4Sommer J., Zobowiązania Polski w zakresie ochrony środowiska, Rocznik Polskiej Polityki Za-

granicznej 1995Somsen H. (eds), Protecting the European Environment: enforcing EC environmental law, Lon-

dyn 1996Szafarz R., Rozwój międzynarodowego prawa Europy, z problematyki „europejskiej przestrzeni

prawnej”, Warszawa 1994Sznajder M., Rynek wewnętrzny a polityka ochrony środowiska w Unii Europejskiej, Łódź 1998Thieme D., European Community External Relations in the Field of Environment, European

Environmental Law Review, August/September 2001 Wientraub B.A., Science, International Environmental Regulation, and the Precautionary Prin-

ciple: Setting Standarts and Defining Terms, New York University Environmental Law Journal 1992, nr 1

Wiers J., Trade and Enviromnet in the EC and the WTO, Europa Law Publishing 2003Wierzbowski B., Rakoczy B., Podstawy prawa ochrony środowiska, Warszawa 2004

Przedmowa

Wybór dokumentów z  dziedziny prawa środowiska Unii Europejskiej zawiera przepisy najważniejszych aktów prawnych dotyczących tej dziedziny obrotu prawnego UE. Jest przeznaczony dla wszystkich zainteresowanych prawem środowiska, jak rów-nież  stosujących szeroko pojęte prawo europejskie i  prawo międzynarodowe w  prak-tyce.

Zamierzeniem przyświecającym dokonanemu wyborowi było zgromadzenie w  jednej publikacji podstawowych aktów prawnych prawa środowiska Unii Europej-skiej. Dokonany wybór nie ma charakteru wyczerpującego, zważywszy m.in. na fakt, że liczba aktów prawa pochodnego w dziedzinie środowiska jest bardzo duża. Przy wybo-rze dokumentów kierowano się przede wszystkim kryterium reprezentatywności i zna-czenia wybranych aktów prawnych dla problematyki ochrony środowiska.

Podział na działy, których dotyczą normy prawa środowiska, wynika z  praktyki obrotu prawnego uwzględniającej najbardziej reprezentatywne regulacje sektorowe. Ze względu na obszerność niektórych aktów prawnych w zbiorze nie znalazły się za-łączniki do nich dołączone. Dotyczy to zwłaszcza tych dyrektyw, do których załączniki są często uaktualniane.

Wybrane dokumenty zostały poprzedzone wprowadzeniem omawiającym podsta-wowe zagadnienia systemowe i materialne prawa środowiska Unii Europejskiej. Stając przed wyborem między umieszczeniem w zbiorze możliwie dużej liczby reprezentatyw-nych aktów prawa środowiska a jej ograniczeniem na rzecz szczegółowego omówienia zawartości rzeczowej regulacji dotyczących poszczególnych działów, wybrano pierwszy wariant. Tak więc zagadnienia sektorowe, których dotyczą akty prawne zawarte w zbio-rze, zostały omówione w sposób dający korzystającemu jedynie podstawowe informacje dotyczące regulacji prawnych w poszczególnych sektorach.

Teksty cytowanych w  zbiorze umów międzynarodowych pochodzą z  Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej, jako formalnego źródła prawa obowiązującego w Unii Europejskiej.

Warszawa, sierpień 2012 Maria Magdalena Kenig-Witkowska

19

Wprowadzenie

Podstawy traktatowe polityki UE w dziedzinie środowiska

Generalnie, pojęcie prawa środowiska Unii Europejskiej jest częścią porządku prawnego UE, która bezpośrednio lub pośrednio reguluje obrót prawny UE związany ze środowiskiem. Tak rozumiane prawo środowiska reguluje również sprawy odpadów i zaopatrzenia w energię1.

Z  przeglądu prawa pierwotnego i  pochodnego UE wynika, że elementami poję-cia środowiska są: człowiek, fauna, flora, gleba, woda, powietrze, klimat, krajobraz, jak też zasoby materialne, dziedzictwo kulturalne, naturalne otoczenie i zasoby naturalne, a  także zasoby wodne. Pojęcie środowiska obejmuje również elementy otoczenia spo-łecznego człowieka, dotyczące społecznych warunków życia jednostki i społeczeństwa. Generalnie, pojęcie prawa środowiska Unii Europejskiej jest częścią porządku prawnego UE, która bezpośrednio lub pośrednio reguluje obrót prawny UE związany ze środowi-skiem. Prawo tak rozumianego środowiska reguluje również sprawy odpadów i zaopa-trzenia w energię.

Podstawom prawnym polityki UE w dziedzinie środowiska poświęcony jest tytuł XX TFUE (art. 191–193). Artykuł 191 TFUE stanowi o celach i zasadach tej polityki, nato-miast art. 192 TFUE określa procedury podejmowania decyzji w sprawach dotyczących środowiska.

Jeżeli chodzi o finansowanie polityki określonej w tytule XX TFUE, to art. 192 TFUE wyraźnie stanowi, że finansują ją państwa członkowskie, bez uszczerbku dla określo-nych działań o charakterze unijnym. Oznacza to, że zaniechania państwa w realizacji polityki UE są niezgodne z traktatmi i podlegają jurysdykcji Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Szeroko rozumiane podstawy polityki UE w dziedzinie środowiska mogą dotyczyć również innych przepisów TFUE, służących pośrednio za podstawę realizacji celów tej polityki, zasadniczo regulując inne dziedziny polityk Unii Europejskiej, jak np. przepis art. 114 TFUE dotyczący harmonizacji przepisów państw członkowskich.

1 Szerzej na ten temat zob. M.M. Kenig-Witkowska, Prawo środowiska Unii Europejskiej. Zagad-nienia systemowe, Warszawa 2011.

Wprowadzenie

20

Cele i zasady polityki UE w dziedzinie środowiska

Cele polityki dotyczącej środowiska wymienione w  Traktacie z  Lizbony nie mają charakteru sektorowego związanego z poszczególnymi elementami składającymi się na pojęcie środowiska, jak np. cele związane z ochroną jakości powietrza, wody, ochroną gleby, eksploatacja zasobów naturalnych, zarządzaniem środowiskiem itp. Cele sekto-rowe realizowane są w oparciu o standardy przyjmowane w instrumentach prawa po-chodnego UE, które dość często zmieniają się wraz z procesem ich realizacji, w związku z  postępem naukowo-technicznym w  dziedzinach objętych regulacją, jak też ze stan-dardami wynikającymi ze zobowiązań międzynarodowych Unii, i które są elementami realizacji celów generalnych UE w dziedzinie środowiska.

Artykuł 3 TUE stanowi, że jednym z celów Unii jest osiąganie trwałego i zrówno-ważonego rozwoju Europy, którego dominantą jest ochrona środowiska. Traktat o Unii Europejskiej formułuje tym samym pośrednio cel, jakim jest ochrona środowiska. Prze-pis ten jest zapowiedzią wprowadzenia partykularnych celów polityki UE w dziedzinie środowiska, które zostały sprecyzowane w tytule XX TFUE. W przepisach tych znalazły się też postanowienia dotyczące zasad, na których ma się opierać prowadzenie polityki UE w tej dziedzinie.

Z wytycznych dotyczących polityki UE w dziedzinie środowiska najdalej idącą wy-tyczną jest art. 11 TFUE, który stanowi, że wymogi środowiska naturalnego muszą być brane pod uwagę przy określeniu i realizacji wszystkich polityk oraz działań Unii. Treść art. 11 określa więc jasno konsekwencje, jakie należy wyciągać z powszechnego w płasz-czyźnie prawa UE wymogu ochrony środowiska, narzucając obecność czynnika środo-wiska nie tylko na etapie formułowania polityk, ale też na etapie ich wdrażania.

Artykuł 191 TFUE wymienia partykularne cele UE w dziedzinie środowiska, któ-rymi są: 1) zachowanie, ochrona i  poprawa jakości środowiska; 2)  ochrona zdrowia ludzkiego; 3) ostrożne i racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych; 4) promowanie środków na płaszczyźnie międzynarodowej zmierzających do rozwiązywania regional-nych lub światowych problemów środowiska naturalnego, w szczególności zwalczania zmian klimatu; 5) wysoki poziom ochrony z  uwzględnieniem różnorodności sytuacji w różnych regionach Unii.

Zasady polityki UE w  dziedzinie środowiska można podzielić na: 1)  ogól ne za-sady traktatowe prawa UE bezpośrednio powiązane z  ochroną środowiska, tj. zasada pomocniczości i proporcjonalności (art. 5 TUE) oraz zasada integracyjna (art. 11 TFUE); 2) zasady szczególne polityki UE w dziedzinie środowiska, tj. zasada ostrożności; zasada działania zapobiegawczego; zasada naprawiania szkody, w pierwszym rzędzie u źródła; zasada „zanieczyszczający płaci” (art. 191 TFUE).

Stosowanie zasad dotyczących polityki Unii Europejskiej w  dziedzinie środowi-ska opiera się na określonych w art. 191 ust. 3 TFUE kryteriach, które muszą być brane pod uwagę w tym procesie. Są nimi: 1) dostępne dane naukowo-techniczne; 2) warunki środowiska naturalnego w różnych regionach Wspólnoty; 3) potencjalne zyski i koszty działań lub ich braku; 4) gospodarczy i społeczny rozwój Unii Europejskiej jako całości oraz równomierny rozwój jej regionów. W praktyce Unii kryteria te odgrywają rolę po-mocniczą.

Wprowadzenie

21

Źródła i akty prawa środowiska Unii Europejskiej

Źródłem materialnym prawa środowiska UE jest wola państw członkowskich, które przyznały Unii Europejskiej i  instytucjom działającym w jej ramach instytucjonalnych kompetencje do tworzenia prawa. W  znaczeniu formalnym, źródłem prawa środowi-ska Unii Europejskiej sensu largo są rozmaite rodzaje aktów dotyczących środowiska, regulujące funkcjonowanie przestrzeni prawnej UE w tej dziedzinie. Mogą to więc być zarówno akty prawne o charakterze wiążącym, jak i niewiążącym. Źródłami formalny-mi prawa środowiska UE sensu stricto są tylko te akty prawa UE, które mają charakter prawnie wiążący.

Akty prawa środowiska UE

Do kategorii aktów pierwotnego prawa środowiska zaliczyć należy traktaty zało-życielskie Wspólnot i Unii Europejskiej, ich kolejne modyfikacje i traktaty akcesyjne. Po-nadto do kategorii tej zaliczamy ogólne zasady prawa i prawo zwyczajowe. Generalnie, źródłem prawa środowiska UE są regulacje przyjmowane na podstawie Traktatu o funk-cjonowaniu Unii Europejskiej.

Instytucje UE nieczęsto posługują się rozporządzeniem, jako instrumentem dla tworzenia norm prawa środowiska. Rozporządzenia wchodzą do porządku prawnego państw członkowskich bez konieczności ich transpozycji, obowiązują w całości oraz cha-rakteryzują się bezpośrednią skutecznością.

Dyrektywy są najczęściej używanym instrumentem prawa UE w  dziedzinie śro-dowiska. Dyrektywy mają charakter prawnie wiążący, ograniczony do zamierzonego w dyrektywie celu, pozostawiając państwom członkowskim decyzje w sprawie sposo-bu wprowadzenia ich w życie. Co do zasady dyrektywy nie obowiązują bezpośrednio i  wchodzą do porządków prawnych państw członkowskich w  drodze procesu imple-mentacyjnego. Generalnie, są to akty prawne mające na celu zbliżanie prawodawstw państw członkowskich UE, przede wszystkim w drodze ustalania standardów norm śro-dowiska oraz harmonizacji systemów krajowych w tej dziedzinie.

Decyzje mają charakter wiążący w stosunku do adresatów, do których są skierowa-ne. Podejmowane w dziedzinie środowiska dotyczą szerokiego spektrum przedmioto-wego.

Zalecenia i opinie, w przeciwieństwie do rozporządzeń, dyrektyw i decyzji nie ma-ją mocy prawnie wiążącej. Rezolucje zawierają oświadczenia woli instytucji UE w od-niesieniu do programu realizowanej polityki. Rezolucje nie mają charakteru prawnie wiążącego, ale ich treść może mieć znaczenie dla interpretacji aktów prawnych o cha-rakterze wiążącym. Komunikaty, które Komisja kieruje do innych instytucji unijnych a zwłaszcza do Parlamentu i Rady, na ogół wyjaśniają stanowiska Komisji w stosunku do określonych spraw czy problemów, nie mają charakteru prawnie wiążących. Często komunikaty są aktami poprzedzającymi propozycje legislacyjne Komisji i  ukazują się w postaci Białych i Zielonych Ksiąg.

Wprowadzenie

22

Programy działania, wprowadzane przy pomocy rezolucji, jako instrumentu praw-nie niewiążącego, często stanowią podstawę do wydania aktów prawa pochodnego o charakterze wiążącym.

Porozumienia środowiskowe, mimo że nie zostały określone w  żadnym z  Trak-tatów, są instrumentem prawnym używanym od pewnego czasu na obszarze obrotu prawnego Unii Europejskiej i to zarówno na poziomie UE, jak i państw członkowskich2.

Źródłem prawa środowiska UE są również umowy międzynarodowe dotyczące środowiska3.

Procedury stanowienia prawa środowiska na podstawie art. 192 TFUE

O procedurach przyjmowania aktów prawnych w dziedzinie realizacji polityki Unii Europejskiej dotyczącej środowiska stanowią przepisy art. 192 TFUE. Standardową pro-cedurą jest procedura przewidziana w art. 192 ust. 1 TFUE. Procedurę opartą na przepi-sie art. 191 ust. 1 TFUE, uzupełnia przepis ust. 5 tego artykułu. Procedura dotycząca wy-łączeń przedmiotowych od procedury standardowej zawarta jest w art. 192 ust. 2 TFUE. Programy działania podlegają procedurze przewidzianej w art. 192 ust. 3 TFUE. Podsta-wę prawną dla podejmowania przez UE i państwa członkowskie środków w dziedzinie środowiska we współpracy z podmiotami trzecimi stanowi przepis art. 192 ust. 4 TFUE. Warunki tej współpracy mogą stanowić przedmiot umów międzynarodowych zawiera-nych przez Unię i zainteresowane strony zgodnie z art. 218 TFUE.

Z przepisów Traktatu z Lizbony i praktyki Unii Europejskiej dotyczącej dziedziny środowiska wynika, że akty prawne dotyczące tej dziedziny mogą być również przyj-mowane na innych podstawach niż art. 192 TFUE. Wskazuje na to np. praktyka Unii Eu-ropejskiej stanowiącej prawo środowiska na podstawie art. 113, 114, 207, 39, 91, 170–190 TFUE.

Rozdział I. Mechanizmy oceny oddziaływania na środowisko

Generalnie, celem mechanizmów oceny oddziaływania na środowisko (OOS) jest kontrola prewencyjna zamierzonych działań publicznych i prywatnych z perspektywy ich wpływu na środowisko. Celem regulacji unijnych przyjmowanych w tym przedmio-cie jest zharmonizowanie procedur OOS funkcjonujących w państwach członkowskich UE i  zapewnienie podobnych warunków dla prowadzenia działalności inwestycyjnej w  całym obszarze obrotu prawnego Unii. Regulacja prawna tych mechanizmów za-

2 Więcej na temat porozumień środowiskowych zob. M.M. Kenig-Witkowska, Prawo środowiska Unii Europejskiej..., rozdział IV.

3 Szerzej na ten temat zob. M.M. Kenig-Witkowska, Prawo środowiska Unii Europejskiej…, s. 112 i n.

Wprowadzenie

23

warta została w dyrektywie 85/337 EWG (znowelizowanej przez dyrektywę 97/11/WE). W świetle przepisów dyrektywy termin „ocena oddziaływania na środowisko” to środek gwarantujący, że organ podejmujący decyzję będzie dysponował kompleksową analizą skutków podjęcia danej decyzji dla środowiska. Zgodnie z art. 3 dyrektywy, OOS okre-śla, opisuje i ocenia we właściwy sposób (zgodnie z art. 4–11), bezpośrednie i pośrednie skutki przedsięwzięcia dla ludzi, flory, fauny, gleby, wody, powietrza klimatu, krajo-brazu, dóbr materialnych i  dziedzictwa kultury oraz oddziaływania między tymi ele-mentami. Dyrektywa zawiera w załącznikach I i II listę przedsięwzięć, które wymagają przeprowadzenia procedury OOS. Przedsięwzięcia wymienione w załączniku I zawsze wymagają przeprowadzenia takiej procedury, natomiast przewidziane w załączniku II wymagają przeprowadzenia OOS wtedy, kiedy odpowiednie organy państwa o tym za-decydują po uprzednim przeprowadzeniu procedury selekcji, z zastosowaniem kryte-riów przewidzianych w załączniku III.

Dyrektywa przewiduje, że sposób przeprowadzenia procedury OOS powinien obejmować obowiązek przeprowadzenia procedury zapewniającej udział społeczeń-stwa w  podejmowaniu decyzji, obowiązek przeprowadzenia konsultacji z  organami mającymi kompetencje w zakresie ochrony środowiska oraz obowiązek, po stronie in-westora, przedstawienia dokumentacji, zgodnie z przepisami dyrektywy, która nakazuje również zapewnienie zainteresowanej społeczności prawa do procedury odwoławczej.

Regulacje dotyczące OOS na obszary Natura 2000 są zawarte w  tzw. dyrektywie siedliskowej (dyrektywa 92/43/EWG, art. 6 ust. 3–4). Zgodnie z tymi przepisami, każde przedsięwzięcie, które może istotnie oddziaływać na obszar Natura 2000, a które nie jest bezpośrednio związane lub niezbędne do zarządzania danym obszarem Natura 2000, podlega odpowiedniej ocenie jego oddziaływania na ten obszar, z  perspektywy zało-żeń dotyczących jego ochrony. W przypadku niestwierdzenia znaczącego negatywne-go oddziaływania, właściwy organ może wyrazić zgodę na realizację przedsięwzięcia. W przypadku stwierdzenia, że dane przedsięwzięcie będzie miało negatywne oddzia-ływanie na obszar Natura 2000, udzielenie zgody uzależnione jest od zaistnienia takich przesłanek, jak wykazanie braku alternatyw w realizacji przedsięwzięcia, wykazanie, że jest ono konieczne z punktu widzenia nadrzędnego interesu publicznego oraz zapew-nienie środków kompensujących, koniecznych dla zapewnienia ochrony spójności ob-szarów Natura 2000.

W 2001 r. została przyjęta dyrektywa 2001/42/WE w sprawie oceny wpływów niektó-rych planów i programów na środowisko, nazywana dyrektywą strategicznej oceny śro-dowiska, ponieważ jej celem jest zapewnienie, że OOS przeprowadzana jest dla planów i programów, które mogą wywrzeć znaczący wpływ na stan środowiska. Dyrektywa ma charakter proceduralny, co oznacza, że jej wymogi powinny być brane pod uwagę w ist-niejących procedurach w państwach członkowskich UE albo powinny być włączone do specjalnych procedur. Tam, gdzie jest to właściwe, państwa powinny uwzględnić wpro-wadzanie OOS na różnych szczeblach hierarchii planów i programów. Należy zwrócić uwagę na operacyjny charakter pojęcia oceny wpływu na środowisko zawartego w tej dyrektywie, która stanowi, że OOS oznacza przygotowanie sprawozdania dotyczące-go środowiska, przeprowadzenie konsultacji, uwzględnienie sprawozdania i wyników konsultacji przy podejmowaniu decyzji i  dostarczenie informacji na temat decyzji, co odróżnia je od celowościowej definicji OOS zawartej w dyrektywie 85/337/WE.

Wprowadzenie

24

Rozdział II. Dostęp do informacji o środowisku

W  1990  r. Wspólnota Europejska przyjęła dyrektywę 90/313/EWG o  swobodnym dostępie do informacji, która została zastąpiona w 2003  r. przez dyrektywę 2003/4/WE w sprawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska. Celem dyrektyw jest zagwarantowanie prawa dostępu do informacji o środowisku, które posiadają orga-ny władzy publicznej lub które są dla niej przeznaczone, oraz określenie podstawowych warunków i praktycznych ustaleń dotyczących realizacji prawa do informacji o środo-wisku. Występujący o taką informację nie musi więc udowadniać, że ma partykularny osobisty powód dla jej uzyskania.

Dyrektywa zawiera szeroką definicję pojęcia „informacje o  środowisku”, która obejmuje, w  formie pisemnej, wizualnej, dźwiękowej, elektronicznej lub innej formie materialnej, informację dotyczącą m.in. stanu elementów środowiska; czynników, któ-re wpływają lub mogą wpłynąć na środowisko, środków i działań, które mają na celu ochronę tych elementów; raportów na temat realizacji przepisów prawnych dotyczą-cych ochrony środowiska; analiz kosztów i korzyści oraz innych analiz gospodarczych; stanu ludzkiego zdrowia i bezpieczeństwa (art. 2). Państwa członkowskie UE mogą zade-cydować o odmowie dostępu do informacji o środowisku w przypadkach określonych w art. 4 dyrektywy, np. organ władzy publicznej nie posiada informacji będącej przed-miotem wniosku, wniosek jest wyraźnie nieuzasadniony, sformułowany zbyt ogólnie, dotyczy materiału będącego w trakcie opracowania, bądź dotyczy materiałów przezna-czonych do wewnętrznego komunikowania się organów. Organ władzy publicznej mo-że też odmówić udostępnienia informacji o środowisku, jeżeli ich ujawnienie wpłynie na poufność działań organów publicznych; stosunki międzynarodowe, bezpieczeństwo publiczne lub obronę narodową; toczące się postępowanie sądowe; poufność informa-cji handlowych lub przemysłowych; prawa własności intelektualnej; poufność danych osobowych; interesy lub ochronę interesów osoby, która informacje będące przedmio-tem wniosków dostarczyła dobrowolnie; ochronę środowiska, którego informacje doty-czą, jak np. teren występowania rzadkiego gatunku (art. 4). Warto zauważyć, że prawo o dostępie do informacji o środowisku zostało usytuowane w szerszym kontekście praw człowieka i nie jest prawem, które dyrektywa odnosi tylko do obywateli Unii Europej-skiej, ale ma charakter powszechny.

W 2001 r. UE przyjęła rozporządzenie 1049/2001 w sprawie dostępu do dokumen-tów instytucji unijnych, oparte na przepisach uchylonej później dyrektywy 90/313/WE w  sprawie swobodnego dostępu do informacji o  środowisku4. Rozporządzenie to ma zastosowanie do wszelkich złożonych wniosków o  uzyskanie dostępu do informacji o środowisku, będących w posiadaniu instytucji lub organów UE, bez dyskryminacji ze względu na obywatelstwo, narodowość lub miejsce zamieszkania, a w przypadku osób prawnych, bez dyskryminacji ze względu na zarejestrowaną siedzibę lub faktyczne główne miejsce prowadzenia działalności.

W 2006 r. UE przyjęła rozporządzenie 1367/2006, które dotyczy zastosowania posta-nowień Konwencji z Aarhus o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podej-mowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska

4 Dz. Urz. WE L 197 z 21.7.2001, s. 30.

Wprowadzenie

25

do instytucji i organów Unii Europejskiej, której celem jest realizacja zobowiązań wy-nikających z Konwencji z Aarhus dla UE. Rozporządzenie z 2006 r. tylko w niewielkim stopniu zmienia przepisy rozporządzenia z 2001 r., z których najważniejsze to: 1) rozsze-rzenie zakresu podmiotowego prawa do informacji; 2) odmowa dostępu do informacji o środowisku została ograniczona do przypadków wymienionych w art. 6 rozporządze-nia 1367/2006, który stanowi, że podstawy odmowy podlegają wykładni zawężającej, z uwzględnieniem interesu publicznego, któremu służy ujawnienie informacji oraz tego czy wnioskowane informacje dotyczą emisji do środowiska; 3)  jeżeli wniosek o  infor-mację o  środowisku zostanie odrzucony, wnioskodawca może wystąpić do Trybunału Sprawiedliwości UE ze skargą w trybie art. 263 TFUE.

W  przypadku gdy instytucja lub organ Unii Europejskiej otrzymuje wniosek o uzyskanie dostępu do informacji dotyczącej środowiska, która nie jest w posiadaniu Unii, wnioskodawca jest informowany o tym stanie rzeczy jak najszybciej (nie później niż w  ciągu 15 dni roboczych) o  instytucji lub organie, do których należy zwrócić się o udzielenie wnioskowanych informacji, lub przekazuje wniosek odpowiedniej instytu-cji lub organowi i informuje o tym wnioskodawcę.

Rozdział III. Ochrona i jakość wód

Prawodawstwo UE generalnie związane z  ochroną wód, dotyczy zarówno stan-dardów jakości wody, ochrony przed zanieczyszczeniami i zasad zarządzania zasobami wodnymi. Pierwsze dyrektywy w tej materii pojawiły się niemal 40 lat temu5. Od tego czasu przyjęto i zmieniono kilkadziesiąt aktów prawnych dotyczących wody. Wprowa-dzona w roku 2000 do obrotu prawnego UE tzw. ramowa dyrektywa wodna (2000/60/WE) rozszerzyła zakres ochrony wód na wody powierzchniowe i gruntowe oraz włą-czyła do swoich przepisów cele wielu funkcjonujących w tej materii regulacji, które będą wygasały do roku 2013 r.

Jakość wody przeznaczonej do spożycia reguluje dyrektywa w sprawie jakości wo-dy pitnej 80/778/EWG6, w  której zawarto nakaz kontroli jakości wody pitnej w  punk-tach jej poboru, zaś w aneksie I określono jej parametry jakościowe. Od listopada 2003 r. obowiązuje w  tej materii dyrektywa 98/83/WE w sprawie jakości wody wodociągowej przeznaczonej dla ludności do picia, która rozszerza definicję wody przeznaczonej do spożycia o wodę do gotowania, przygotowywania posiłków i dla innych celów domo-wych, niezależnie od pochodzenia7.

Jakość wody w kąpieliskach reguluje dyrektywa 76/160/EWG, która dotyczy wszel-kich wód słodkich płynących lub stojących lub ich części oraz wód morskich, w których kąpiel jest w  wyraźny sposób dozwolona8. Przepisy dyrektywy zobowiązują państwa

5 Na przykład dyrektywa 75/440/EWG dotycząca wymaganej jakości wód powierzchnio-wych przeznaczonych do poboru wody pitnej w  państwach członkowskich, Dz. Urz. WE L 194 z 25.7.1975, s. 26.

6 Dz. Urz. WE L 229 z 30.8.1980, s. 11.7 Dz. Urz. WE L 330 z 5.12.1998, s. 2.8 Dz. Urz. WE L 31 z 5.2.1976, s. 1.

Wprowadzenie

26

członkowskie do podjęcia wszelkich koniecznych działań, aby jakość wód w  kąpie-liskach była zgodna z  dopuszczalnymi parametrami. Przepisy dyrektywy pozostają w  bezpośrednim związku z  ramową dyrektywą wodną 2000/60/WE9, ponieważ zobo-wiązania państw w tym zakresie są włączone do planów gospodarowania dorzeczami i zlewiskami.

Ochronie wód podziemnych poświęcona jest dyrektywa 80/68/EWG w  sprawie ochrony wód podziemnych przed zanieczyszczeniami spowodowanymi przez niektóre substancje niebezpieczne10. Dyrektywa wprowadziła zakaz wszystkich zrzutów w od-niesieniu do niektórych substancji, których listę zawiera wykaz I. W odniesieniu do sub-stancji wymienionych w wykazie II ustanowiła ona procedurę udzielania pozwoleń.

Dyrektywa 76/464/EWG w  sprawie zanieczyszczenia spowodowanego przez nie-które niebezpieczne substancje odprowadzone do środowiska wodnego UE ma charak-ter ramowy, a jej celem było zapewnienie spójności we wprowadzaniu w życie konwen-cji międzynarodowych dotyczących tej materii na terenie obszaru obrotu prawnego Unii Europejskiej11.

W 1994 r. Komisja Europejska przedstawiła propozycje dyrektywy, która była od-powiedzią na postulaty państw członkowskich odnośnie do deregulacji i  ramowego podejścia do aktów prawnych UE dotyczących ochrony i jakości wód. Ostateczny tekst dyrektywy 2000/60/WE przyjęto w 2000 r., a weszła w życie w 2003 r.12 Generalnym ce-lem dyrektywy jest osiągnięcie do 2015 r. w Unii Europejskiej „dobrego stanu” ekologicz-nego i chemicznego wód. Dyrektywa ustanawia ramy ochrony dla śródlądowych wód powierzchniowych, wód podziemnych, wód przejściowych oraz wód przybrzeżnych. Jej celami jest też zapobieganie i kontrola zanieczyszczeń, promowanie zrównoważone-go korzystania z wód, ochrona środowiska, poprawa stanu ekosystemów wodnych oraz umniejszanie skutków powodzi i  susz. Ramowa dyrektywa odwołuje się do wielu już przyjętych i obowiązujących dyrektyw „wodnych”, wprowadzając w nich zmiany.

Mimo że jednym z celów UE jest współpraca w rozwiązywaniu globalnych i regio-nalnych problemów środowiska, do roku 2008 UE nie przyjęła żadnej regulacji prawnej dotyczącej ochrony środowiska morskiego, chociaż kilka z wyżej wspomnianych dyrek-tyw odnosi się również do wód morskich. Dopiero w 2008 r. przyjęto dyrektywę 2008/56 ustanawiającą ramy działania Wspólnoty w dziedzinie środowiska morskiego13. Dyrek-tywa ta do systemu prawa UE dotyczącego wód włącza środowisko morskie i, podobnie jak dyrektywa ramowa 2000/60/WE dotycząca polityki wodnej, jest przykładem nowej, zintegrowanej, ekosystemowej polityki morskiej UE w dziedzinie środowiska. Jej celem jest zapewnienie „dobrego stanu środowiska” we wszystkich regionach i podregionach morskich Europy, co wymaga m.in. ochrony ekosystemów morskich. W związku z tym dyrektywa stanowi, że np. rybołówstwo i innego rodzaju działalność nie powinny po-wodować spadku populacji ryb, mięczaków i skorupiaków eksploatowanych w celach handlowych poniżej bezpiecznych granic oraz że gatunki obce nie powinny stanowić zagrożenia dla ekosystemów. „Dobry stan środowiska” wymaga także odpowiednich

9 Dz. Urz. WE L 327 z 22.12.2000, s. 1.10 Dz. Urz. WE L 20 z 26.1.1980, s. 43.11 Dz. Urz. WE L 129 z 18.5.1976, s. 23.12 Dz. Urz. WE L 327 z 22.12.2000, s. 1.13 Dz. Urz. UE L 164 z 25.6.2008, s. 1.

Wprowadzenie

27

warunków fizycznych i  chemicznych, które wspomagają zdrowe ekosystemy. Wymo-gi w tej materii skierowane są do państw członkowskich, które podejmą odpowiednie działania. Każde z  państw członkowskich UE, zgodnie z  harmonogramem ustalonym przez dyrektywę, ma obowiązek opracowania strategii morskiej dla własnych wód mor-skich.

Rozdział IV. Gospodarka odpadami

Zasadnicze znaczenie dla prawa UE dotyczącego odpadów ma dyrektywa 2008/98/WE w sprawie odpadów14, o której mówi się, że ma charakter ramowy. Obok niej funk-cjonują dyrektywy regulujące szczególne rodzaje odpadów15. Dyrektywa 2008/98/WE ma generalne zastosowanie do wszystkich rodzajów odpadów. Zasadnicze znaczenie dla materii objętej jej regulacją ma pojęcie odpadów, które na gruncie art. 3 dyrektywy oznacza każdą substancję lub przedmiot, których posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć lub do których pozbycia się został zobowiązany. Z  zakresu stosowania dyrek-tywy są wyłączone: wyziewy gazowe emitowane do atmosfery; grunt i budynki trwale związane z gruntem; zanieczyszczona gleba i inny materiał występujący w stanie natu-ralnym; odpady promieniotwórcze; wycofane z użytku materiały wybuchowe; odchody, jeżeli nie są objęte przepisem art. 2 lit. b. Dyrektywa nie dotyczy też: ścieków; produk-tów ubocznych pochodzenia zwierzęcego; zwłok zwierzęcych; odpadów powstałych w  wyniku poszukiwania, wydobywania, przetwarzania i  składowania zasobów mine-ralnych; osadów przemieszczanych w  obrębie wód powierzchniowych, w  zakresie, w jakim zostały objęte innymi przepisami UE. Dyrektywa wprowadza również pojęcie produktów ubocznych, których przemieszczanie nie podlega przepisom dyrektywy. Są to substancje lub przedmioty powstające w  wyniku procesu produkcyjnego, którego podstawowym celem nie jest ich produkowanie. Warto pamiętać, że niektóre określone rodzaje odpadów przestają być odpadami w rozumieniu przepisów dyrektywy, gdy zo-stały poddane procesowi odzysku, w tym recyklingu i spełniają określone w przepisach dyrektywy kryteria.

Przepisy dyrektywy ustalają następującą hierarchię postępowania z odpadami, jako kolejność priorytetów w przepisach prawa i polityce dotyczących zapobiegania powsta-waniu odpadów oraz gospodarowania odpadami: 1) zapobieganie; 2) przygotowywanie do ponownego użytku; 3) recykling; 4) inne metody odzysku; 5) unieszkodliwienie.

Dyrektywa 2008/98/WE wprowadza koncepcję rozszerzonej odpowiedzialności producenta, stanowiąc, że każda osoba fizyczna lub prawna, która zawodowo opraco-wuje, wytwarza, przetwarza, obrabia, sprzedaje lub wwozi produkty, ponosi rozszerzo-ną odpowiedzialność producenta. Zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci” stanowi też, że koszty gospodarowania odpadami muszą być ponoszone przez pierwotnego wy-twórcę odpadów lub przez obecnego lub poprzednich posiadaczy odpadów. Państwa

14 Dz. Urz. UE L 152 z 11.6.2008, s. 1.15 Zob. J.H. Jans, H.H.B. Veder, European Environmental Law. After Lizbon, Europa Law Publish-

ing 2011, s. 437 i n.

Wprowadzenie

28

członkowskie UE mogą postanowić, że koszty gospodarowania odpadami będą pono-szone częściowo lub w całości przez producenta produktu, z którego powstaną odpady, jak też częściowo przez dystrybutorów tych produktów.

Zagadnienia związane z  przemieszczaniem odpadów reguluje rozporządzenie 1013/2006/WE16. Rozporządzenie określa procedury oraz systemy kontroli przemiesz-czania odpadów, rodzaju przesyłanych odpadów oraz trybu postępowania z odpadami w miejscu przeznaczenia. Jego przepisy mają zastosowanie do przemieszczania odpa-dów pomiędzy państwami członkowskimi UE na terytorium UE albo tranzytem przez państwa trzecie, przywożonych i wywożonych do UE i z UE do/z państw trzecich; prze-wożonych w ramach tranzytu przez terytorium UE. Z zakresu stosowania rozporządze-nia wyłącza się m.in. wyładowywanie na wybrzeżu odpadów, w tym ścieków i pozosta-łości wytworzonych w trakcie normalnej eksploatacji statków i platform przybrzeżnych (na określonych warunkach), odpady wytworzone na pokładach pojazdów, pociągów, statków powietrznych i pływających, chyba że odpady takie są wyładowywane w celu ich odzysku lub unieszkodliwienia, przemieszczania odpadów radioaktywnych, prze-mieszczania odpadów z Antarktydy do UE, przywóz do UE odpadów wytworzonych przez siły zbrojne lub organizacje pomocowe.

Rozdział V. Jakość powietrza

Problematyka jakości powietrza atmosferycznego jest uregulowana w przestrzeni ob-rotu prawnego Unii Europejskich głównie w dyrektywach. Podstawowym instrumentem prawnym odnoszącym się do jakości powietrza jest dyrektywa 2008/50/WE17, której prze-pisy dotyczą oceny jakości powietrza w  odniesieniu do takich związków, jak dwutlenek siarki, dwutlenek azotu i tlenki azotu, pyłu zawieszonego ołowiu, benzenu, tlenku węgla, uzupełniona przez dyrektywę 2010/75/WE18 odnoszącą się do wielkich instalacji przemysło-wych. Celem przyjętych regulacji jest ustanowienie środków, które pozwalają na zdefinio-wanie i określenie celów dotyczących jakości powietrza; ocenę jakości powietrza; uzyski-wanie informacji na temat jakości powietrza i jej udostępnienie społeczeństwu; utrzymanie jakości powietrza i jego poprawę; promowanie współpracy między państwami w zakresie ograniczenia zanieczyszczenia powietrza. Państwa członkowskie UE wyznaczają właściwe organy i podmioty odpowiedzialne za ocenę jakości powietrza, akceptacje systemów po-miarowych, zapewnienie właściwych pomiarów, analizę metod oceny, koordynację – na swoim terytorium – unijnych programów zapewnienia jakości powietrza oraz współpracę z innymi państwami. Państwa członkowskie wyznaczają strefy i aglomeracje na całym swo-im terytorium, na których prowadzą ocenę jakości i zarządzają jakością powietrza.

Jakości powietrza dotyczy również dyrektywa 2001/81/WE19 w sprawie krajowych poziomów emisji dla niektórych rodzajów zanieczyszczeń powietrza, która reguluje

16 Dz. Urz. UE L 190 z 12.7.2006, s. 1.17 Dz. Urz. UE L 152 z 11.6.2008, s. 1.18 Dz. Urz. UE L 334 z 17.12.2010, s. 17.19 Dz. Urz. WE L 309 z 27.11.2001, s. 22.

Wprowadzenie

29

sprawę ograniczenia emisji substancji zakwaszających i eutrofizujących oraz prekurso-rów ozonu. Przepisy dyrektywy przepisy obejmują emisję zanieczyszczeń powstających w wyniku działalności człowieka, pochodzących z emisji dwutlenku siarki, tlenków azo-tu, lotnych związków organicznych i amoniaku. Natomiast nie obejmują emisji pocho-dzących z międzynarodowej żeglugi morskiej, emisji z samolotów poza cyklem lądowa-nia i startu oraz emisji na Wyspach Kanaryjskich, emisji w departamentach zamorskich Francji oraz na Maderze i Azorach.

Chronologicznie, regulacje dotyczące emisji zanieczyszczeń pochodzących z  ru-chomych źródeł były pierwszymi odnoszącymi się do zanieczyszczeń powietrza. I  tak dyrektywa 70/220/EWG20 w sprawie zbliżania ustawodawstw państw członkowskich od-noszących się do działań, jakie mają być podjęte w celu ograniczenia zanieczyszczenia powietrza przez spaliny z  silników z  zapłonem iskrowym, jako pierwszy akt prawny w tej materii regulowała niektóre zagadnienia dotyczące kontroli zanieczyszczeń po-wietrza. Przepisy dyrektywy odnoszą się do emisji zanieczyszczeń z  rury wydecho-wej pojazdu, par paliwa, wydalania gazów ze skrzyni biegów oraz trwałości urządzeń ograniczających emisję zanieczyszczeń, dla których przewidziano wymóg i procedurę homologacji. W procesie wielokrotnych zmian przepisy dyrektywy w tej materii uległy zaostrzeniu.

Jakości powietrza dotyczy m.in. również dyrektywa 94/63/WE21, w sprawie emisji lotnych związków organicznych (LZO) wynikających ze składników paliw i jego dystry-bucji z terminalu do stacji paliw. Przepisy dyrektywy stosuje się do eksploatacji instalacji pojazdów drogowych, pociągów i jednostek pływających po drogach śródlądowych wy-korzystywanych do transportu i magazynowania benzyny.

W tym kontekście należy przypomnieć, że UE jest również stroną Konwencji ge-newskiej w  sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległo-ści22, protokołu do tej Konwencji23, Konwencji wiedeńskiej o ochronie warstwy ozono-wej24, Protokołu montrealskiego w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową25, co znajduje odzwierciedlenie w obrocie prawnym UE.

Rozdział VI. Ochrona przyrody

Unia Europejska jest stroną wielu konwencji dotyczących ochrony przyrody, m.in.: Konwencji o  ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt (tzw. konwen-cja bońska)26, Konwencji o  ochronie gatunków dzikiej flory i  fauny (tzw. konwencja berneńska)27, Konwencja o  zachowaniu żywych morskich zasobów Antarktyki (tzw.

20 Dz. Urz. WE L 76 z 6.4.1970, s. 1. 21 Dz. Urz. WE L 365 z 31.12.1994, s. 24.22 Dz. Urz. WE L 171 z 27.6.1981, s. 11.23 Dz. Urz. WE L 149 z 21.6.1993, s. 14.24 Dz. Urz. WE L 287 z 20.10.1988, s. 8.25 Dz. Urz. WE L 244 z 29.9.2000, s. 1.26 Dz. Urz. WE L 210 z 19.7.1982, s. 19.27 Dz. Urz. WE L 38 z 10.2.1982, s. 1.

Wprowadzenie

30

konwencja antarktyczna)28, Konwencja o  różnorodności biologicznej (tzw. konwencja o  bioróżnorodności)29, Konwencja o  międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem (CITES)30. Wiele aktów prawa pochod-nego UE w tej dziedzinie powstało w procesie wprowadzania do porządku prawnego UE i jej państw członkowskich przepisów tych konwencji.

Z perspektywy regulacji prawa pochodnego, najważniejszymi aktami w dziedzinie ochrony przyrody są dwie dyrektywy: 1) dyrektywa 92/43/EWG w sprawie ochrony sied-lisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (tzw. dyrektywa siedliskowa)31; 2) dyrektywa 2009/147/WE w sprawie ochrony dzikiego ptactwa, która jest w zasadzie ujednoliconą wer-sją zastępującą zmienioną dyrektywę 79/409/EWG (tzw. dyrektywa ptasia)32.

Podstawowym celem tzw. dyrektywy siedliskowej jest zachowanie różnorodności biologicznej, przy uwzględnieniu wymagań gospodarczych, społecznych, kulturalnych i regionalnych. Przedmiotem ochrony są siedliska naturalne, oznaczające obszary lądo-we lub wodne wyodrębnione w oparciu o cechy geograficzne, abiotyczne i biotyczne, naturalne i półnaturalne, jak też gatunki ważne dla UE, co obejmuje m.in. gatunki za-grożone, endemiczne, rzadkie oraz wymagające specjalnej uwagi. Przepisy dyrektywy zawierają zasady ochrony siedlisk naturalnych (załącznik I) i siedlisk gatunków (załącz-nik II). Mogą być one włączone do europejskiej sieci ekologicznej szczególnych obsza-rów zachowania – Natura 2000. Warto zauważyć, że przpisy dyrektywy odnoszą się też do ochrony gatunków (załącznik IV).

Tzw. dyrektywa ptasia chroni wszystkie gatunki ptactwa występujące w stanie dzi-kim na europejskich terytoriach państw członkowskich UE. Chronione są również ich jaja, gniazda i  naturalne siedliska. Obowiązkiem państw jest podjęcie wszelkich środ-ków zapewniających zachowanie populacji gatunków na poziomie odpowiadającym wymogom ekologicznym, naukowym i kulturowym, jak też gospodarczym i rekreacyj-nym. Gatunki ptaków objęte zróżnicowanym poziomem ochrony wymieniono w załącz-nikach do dyrektywy.

Obydwie dyrektywy zobowiązują państwa członkowskie UE do wyznaczenia sieci Natura 2000 na rzecz zachowania dziedzictwa przyrodniczego Europy. Wyodrębnienie obszarów, które kwalifikują się do włączenia do sieci Natura 2000 opiera się na infor-macji o  rozmieszczeniu typów siedlisk i  gatunków wymienionych w  załącznikach do obydwóch dyrektyw. Tzw. dyrektywa siedliskowa ma na celu zachowanie różnorodno-ści biologicznej w obrębie europejskiego terytorium państw członkowskich UE poprzez ochronę siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i  flory. Każde państwo członkowskie ma obowiązek uczestniczyć we współtworzeniu Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000, wyznaczając na swoim terytorium specjalne obszary chronione. Tzw. dyrektywa ptasia zobowiązuje państwa członkowskie UE do zachowania, utrzymania, odtwarzania dostatecznego zróżnicowania i obszaru siedlisk dzikich ptaków, przez tworzenie m.in. obszarów chronionych.

28 Dz. Urz. WE L 252 z 5.9.1981, s. 26.29 Dz. Urz. WE L 309 z 13.12.1993, s. 1.30 Dz. Urz. UE L 166 z 19.6.2006, s. 1.31 Dz. Urz. WE L 206 z 22.7.1992, s. 7.32 Dz. Urz. UE L 20 z 23.1.2009, s. 7.

Wprowadzenie

31

W przypadku obszarów Natura 2000, które są parkami narodowymi, parkami kra-jobrazowymi, rezerwatami przyrody i mają już plany ochrony przyrody, zakłada się ko-rekty z perspektywy dodatkowej ochrony. Dla celów ochrony gatunków i siedlisk opra-cowuje się plany ochrony, które stają się częścią lokalnych planów zagospodarowania przestrzennego. W przypadku obszarów wykorzystywanych w celach rolniczych usta-nawia się ochronę w formie tzw. obszarów wrażliwych ekologicznie.

Rozdział VII. System zarządzania środowiskiem

Zarządzanie środowiskiem dotyczy systemu instytucji i organów na poziomie UE i  na poziomie państw członkowskich, których zadaniem jest realizacja polityki UE w  dziedzinie środowiska, z  uwzględnieniem jej celów i  zasad określonych zarówno w traktatach, jak i prawie pochodnym. W zarządzaniu środowiskiem w UE biorą udział również inne podmioty niż reprezentowane przez władzę państwową, jak na przykład różnego rodzaju organizacje pozarządowe, stowarzyszenia itp.

Przykładami zarządzania partykularnymi elementami środowiska na poziomie państw członkowskich są przepisy dyrektyw dotyczących zarządzania jakością po-wietrza (dyrektywa 96/62/WE w  sprawie oceny i  zarządzania jakością otaczającego powietrza)33 i poziomem hałasu w środowisku (dyrektywa 2002/49/WE odnosząca się do oceny i  zarządzania poziomem hałasu w  środowisku)34. Ich podstawowym celem jest zdefiniowanie i określenie wspólnej strategii poświęconej poprawie jakości otaczającego powietrza i zmniejszenia emisji hałasu; akceptacja środków pomiarowych dla całej UE; zapewnienie dokładności pomiarów; analizowanie metod oceny oraz koordynacja na terytorium danego państwa unijnych programów zapewnienia jakości powietrza i od-powiednieniego poziomu wartości dotyczących hałasu.

W latach dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia w Unii Europejskiej nastąpił roz-wój instytucji biorących udział w  procesie zarządzania środowiskiem, co wiąże się z rozszerzeniem listy podmiotów mających realny wpływ na wprowadzanie i monito-rowanie regulacji dotyczących tej dziedziny obrotu prawnego. Zagadnienie publicznego udziału w zarządzaniu środowiskiem dotyczy rozporządzenie 1221/2009/WE w sprawie dobrowolnego udziału organizacji w systemie ekozarządzania i audytu we Wspólnocie (EMAS)35. Rozporządzenie posługuje się pojęciem systemu zarządzania środowisko-wego, które oznacza część ogólnego zarządzania, obejmującą: strukturę organizacyjną, czynności planowania, zakres odpowiedzialności, praktyki, procedury, procesy i  zaso-by służące rozwijaniu i wdrażaniu polityki w dziedzinie środowiska oraz zarządzaniu aspektami tej polityki.

Celem rozporządzenia jest ustanowienie instrumentu na rzecz zrównoważonej konsumpcji i produkcji oraz zrównoważonej polityki przemysłowej. EMAS, jako instytu-cja ma za zadanie wspieranie działań na rzecz poprawy środowiska przez ustanawianie

33 Dz. Urz. WE L 296 z 21.11.1996, s. 55.34 Dz. Urz. WE L 189 z 18.7.2002, s. 12.35 Dz. Urz. UE L 342 z 22.12.2009, s. 2.

Wprowadzenie

32

i wdrażanie przez różnego rodzaju organizacje systemów zarządzania środowiskowego; systematyczną i okresową ocenę efektywności takich systemów; dostarczanie informacji o  efektach działalności środowiskowej; prowadzenie otwartego dialogu ze społeczeń-stwem i innymi zainteresowanymi stronami; aktywne angażowanie pracowników orga-nizacji w prace na rzecz zarządzania środowiskiem.

Udział w systemie EMAS jest dobrowolny, ale państwo, które zdecydowało się na udział w  nim, musi przyjąć wszystkie wymagania systemu. System EMAS działa we wszystkich państwach członkowskich UE.

Rozdział VIII. Odpowiedzialność za naruszenie prawa środowiska UE

Generalnie, pełna odpowiedzialność za stosowanie prawa Unii Europejskiej spoczy-wa na państwach członkowskich Unii Europejskiej. To ogólne sformułowanie w stosun-ku do wszystkich dziedzin regulowanych przez traktat powtórzone zostało dla polityki w  dziedzinie środowiska w  art.  192 ust.  4 TFUE, którego przepisy zobowiązują pań-stwa członkowskie do implementacji prawa UE w dziedzinie środowiska, co obejmuje wszystkie etapy tego procesu. Odpowiedzialność państw za stosowanie i przestrzeganie prawa środowiska potwierdza również analiza dyrektyw, jako podstawowego instru-mentu realizacji polityki UE w tej dziedzinie. Instytucją czuwającą nad przestrzeganiem postanowień prawa spoczywa na Komisji, która czuwa zarówno nad stosowaniem po-stanowień prawa pierwotnego, jak i pochodnego Unii Europejskiej.

Przepisy Traktatu z Lizbony stanowią nie tylko o obowiązku realizacji zobowiązań wynikających z prawa UE, ale też ustanawiają system odpowiedzialności za niedotrzy-manie zobowiązań wynikających z  traktatów. Kluczową rolę w  tym systemie odgry-wa Komisja działająca w  trybie art.  258 i  259 TFUE. Należy też pamiętać, że państwo członkowskie ponosi odpowiedzialność za szkody wyrządzone jednostce w związku ze złamaniem przez nie norm prawa środowiska UE przez fakt niewdrożenia przepisów prawa pochodnego do krajowego porządku prawnego36. Zasady i warunki dla takiej od-powiedzialności określił Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej37.

Odpowiedzialność karna

Traktat z Lizbony nie przewiduje odpowiedzialności karnej i sankcji karnych za na-ruszenie prawa UE, w tym prawa środowiska. Zgodnie bowiem z przepisami TUE sank-cje karne leżą w gestii państw członkowskich.

W doktrynie i praktyce europejskiego prawa środowiska od dawna toczyła się dys-kusja na temat konieczności przyjęcia na szczeblu UE regulacji, która dotyczyłaby odpo-wiedzialności karnej za przestępstwa przeciwko środowisku, której efektem jest m.in.

36 Połączone sprawy C-6/90 i 9/90, A. Francovich, D. Bonifaci and others v. Italy, ECR 1991, s. I-5357.37 Szerzej na ten temat zob. M.M. Kenig-Witkowska, Prawo środowiska Unii Europejskiej…,

s. 180 i n.

Wprowadzenie

33

przyjęta w 2008 r. dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/99/WE w sprawie ochrony środowiska poprzez prawo karne38.

Zakres przedmiotowy regulacji objętych dyrektywą dotyczy zarówno przestępstw umyślnych, jak też nieumyślnych powstałych na skutek rażącego zaniedbania. Obydwie kategorie dotyczą tych samych rodzajów przestępstw określonych w art. 3.

W aktach prawnych wymienionych w załącznikach do dyrektywy znajduje się wy-kaz przepisów prawa UE, które powinny zostać podporządkowane środkom prawa kar-nego. Zobowiązania wynikające z przepisów dyrektywy 2008/99 odnoszą się jedynie do aktów prawnych zawartych w załącznikach, które nakładają na państwa członkowskie UE obowiązek ustanawiania środków zakazujących przy wprowadzaniu tych aktów w życie. Należy pamiętać, że zobowiązując państwa członkowskie UE do wprowadzenia do ustawodawstwa krajowego sankcji karnych za naruszenie przepisów prawa środo-wiska UE, dyrektywa nie nakłada żadnych obowiązków w zakresie stosowania takich sankcji ani innego istniejącego sposobu egzekwowania prawa w poszczególnych przy-padkach.

Odpowiedzialność cywilna

Odpowiedzialność cywilną za szkody w środowisku reguluje na poziomie obszaru obrotu prawnego UE dyrektywa 2004/35 w  sprawie odpowiedzialności za środowisko w  odniesieniu do zapobiegania i  zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku na-turalnemu39. Celem dyrektywy jest, jak stanowi art. 1, ustanowienie ram dla odpowie-dzialności za szkody w środowisku opartej na zasadzie „zanieczyszczający płaci”.

Dyrektywa 2004/35 jest stosunkowo obszernym dokumentem składającym się z  rozbudowanej części, którą można by określić jako preambułę (30 obszernych para-grafów), 21 przepisów dyspozycji i  sześciu Aneksów. W  pierwszej części zawierającej dyspozycje został określony cel i  podstawowe definicje dotyczące pojęć używanych w przepisach dyrektywy (art. 1 i 2). W tej części znalazły się również przepisy dotyczące zakresu rzeczowego regulacji objętej przepisami dyrektywy (art. 3, 4, 11, 12, 13). Kolejne przepisy regulują procedury związane z działaniami zapobiegawczymi i naprawczymi dotyczącymi szkody lub zagrożenia szkodą w  przypadkach, których uregulowanych w dyrektywie (art. 5, 6, 7). Przepisy art. 8, 9, 10 regulują sprawę związaną z odpowie-dzialnością. Artykuły od 15 do 21 regulują różne kwestie związane z operacyjną częścią systemu ustanowionego przez dyrektywę i w znacznej części mają charakter przepisów końcowych. Obejmują takie zagadnienia, jak: współpraca między państwami członkow-skimi, stosunek dyrektywy do bardziej rygorystycznych przepisów prawa krajowego, zakres czasowy materii objętej regulacją, kwestie związane ze sprawozdawczością i im-plementacją przepisów dyrektywy do krajowych porządków prawnych państw człon-kowskich UE.

38 Dz. Urz. UE L 328 z 6.12.2008, s. 28. 39 Dz. Urz. UE L 143 z 30.4.2004, s. 56.

Wprowadzenie

34

Rozdział IX. Zmiany klimatu. Pakiet energetyczno-klimatyczny

Zgodnie z celami Unii Europejskiej w dziedzinie środowiska, jej polityka przyczy-nia się m.in. do promowania na płaszczyźnie międzynarodowej środków zmierzających do rozwiązywania regionalnych lub światowych problemów w dziedzinie środowiska, w szczególności zwalczania zmian klimatu.

Unia Europejska i  państwa członkowskie są stronami systemu prawa ustanowio-nego przez Ramową konwencję Narodów Zjednoczonych w  sprawie zmian klimatu i Protokół z Kioto do Ramowej konwencji w sprawie zmian klimatu. Generalnie rzecz biorąc, obydwa instrumenty prawne mają na celu przeciwdziałanie zmianom klima-tycznym przez realizację polityki ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. Zgodnie z zasadą wspólnej, ale zróżnicowanej odpowiedzialności, członkowie Unii Europejskiej przyjęli w ramach Protokołu z Kioto zobowiązanie do ograniczenia ośmioprocentowej redukcji emisji gazów cieplarnianych do 2012 r. Protokół z Kioto ustanawia prawnie wią-żące zobowiązania redukcyjne i harmonogramy dotyczące redukcji sześciu gazów cie-plarnianych. Strony Protokołu zobowiązały się do wdrażania instrumentów prawnych przyczyniających się do osiągnięcia celów redukcyjnych, wśród których jest Mechanizm Wspólnego Wdrażania, Mechanizm Czystego Rozwoju oraz międzynarodowy handel uprawnieniami do emisji. System międzynarodowego handlu uprawnieniami do emisji pozwala państwom-stronom Protokołu z Kioto na nabywanie i zbywanie jednostek re-dukcji emisji (ERU), jednostek poświadczonej redukcji emisji (CER), jednostek przyzna-nej emisji (AAU) oraz jednostek pochłaniania (RMU). Państwa mogą również wprowa-dzić system handlu emisjami na poziomie krajowym i regionalnym, czego przykładem jest system handlu emisjami w Unii Europejskiej, oparty na krajowych planach rozdzia-łu uprawnień (KPRU).

Postęp w realizacji polityki ochrony klimatu w UE jest uwarunkowany dość zróżni-cowanym profilem polityki energetycznej państw członkowskich, zwłaszcza tych, w któ-rych produkcja energii oparta jest nadal na spalaniu węgla. W 2007 r. Unia Europejska przyjęła koncepcję zintegrowanego podejścia do polityki klimatycznej i energetycznej, z perspektywy dążenia do przekształcenia obszaru obrotu prawnego UE w obszar o wy-soko wydajnej i niskiej, pod względem emisji gazów cieplarnianych, gospodarkę. Zało-żenia przyjęte przez UE zakładają cele, które w tej materii mają być spełnione do 2020 r (tzw. polityka 3 × 20): 1) zmniejszenie emisji co najmniej o 20% w stosunku do pozio-mu z 1990 r.; 2) zwiększenie zużycia energii pochodzącej z odnawialnych źródeł energii o 20%; 3) dwudziestoprocentową redukcję zużycia energii dzięki zwiększonej efektyw-ności w procesie jej wykorzystania.

Realizacja tych założeń polityki UE jest wykonywana w oparciu o tzw. pakiet klima-tyczno-energetyczny40. Jest to zbiór aktów prawnych Unii Europejskiej, który obejmuje

40 Zob. rozporządzenie 2037/2000/WE w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową, Dz. Urz. WE L 244 z 17.6.2000, s.  1; dyrektywa 2009/28 w sprawie promowania stosowania ener-gii ze źródeł odnawialnych, Dz. Urz. UE L 140 z  5.6.2009, s.  16; decyzja 2009/406/WE w  sprawie wysiłków podjętych przez państwa członkowskie, zmierzających do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w celu realizacji do roku 2020 zobowiązań Wspólnoty dotyczących redukcji gazów cieplarnianych, Dz. Urz. UE L 140 z 5.6.2009, s. 136; dyrektywa 2009/29/WE dotycząca usprawnie-nia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych,

Wprowadzenie

35

regulacje dotyczące: 1) europejskiego systemu handlu emisjami; 2) dziesięcioprocento-wej redukcji emisji w sektorach nie objętych systemem handlu emisjami; 3) promowania energii ze źródeł odnawialnych; 4) monitorowanie poziomu emisji zanieczyszczeń zwią-zanych z produkcją i wykorzystywaniem paliw oraz ograniczeniem zanieczyszczeń do 2020 r.; 5) zobowiązanie do promocji rozwoju i bezpiecznego zastosowania technologii wychwytywania i składowania dwutlenku węgla; 6) ograniczenie emisji dwutlenku wę-gla w transporcie samochodowym41.

Przemysł i środowisko

Negatywny wpływ działalności przemysłowej na środowisko powoduje, że UE, której standardy ochrony środowiska zmierzają do osiągnięcia wysokiego poziomu ochrony i poprawy jakości środowiska, przyjęła wiele aktów prawnych, które dotyczą tej dziedziny. Wśród wielu problemów związanych z  negatywnym oddziaływaniem przemysłu na środowisko uregulowanych przez prawodawstwo UE, podstawowe zna-czenie mają przyjmowane od początku lat siedemdziesiątych ubiegłego stulecia regula-cje dotyczące bezpieczeństwa chemicznego, organizmów modyfikowanych genetycznie, zapobiegania awariom związanym z  substancjami niebezpiecznymi, jak też podejścia sektorowego do problemów zapobiegania zanieczyszczeniom powstającym w  wyniku działalności przemysłowej.

W 2010  r. przyjęto dyrektywę 2010/75/UE42 w sprawie emisji przemysłowych, do-tyczącą zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli, która zastąpiła dyrektywę 2008/1/WE43 i wiele innych dotyczących zapobiegania zanieczyszczeniom po-chodzącym z sektora przemysłowego. Dyrektywa ma w rzeczywistości charakter ramo-wy, ponieważ dotyczy rodzajów instalacji przemysłowych i działalności przemysłowej, które do wprowadzenia dyrektywy były przedmiotem wielu przepisów rozproszonych w różnych dyrektywach systemu prawa UE. Dyrektywa wchodzi w życie w 2013 r., cho-ciaż wiele jej przepisów wejdzie w życie w latach 2014, 2015, 2016.

Przepisy dyrektywy ustanawiają zasady dotyczące zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom powstającym w wyniku działalności przemysłowej oraz zasady do-tyczące kontroli. Ustanawiają też zasady mające na celu zapobieganie emisjom do powie-trza, ziemi i wody oraz zasady, których celem jest redukcja i zapobieganie wytwarzaniu odpadów. Przepisów dyrektywy nie stosuje się do działalności badawczej i rozwojowej. Generalnym celem, do którego zmierzają standardy dyrektywy, jest osiągnięcie wyso-kiego poziomu ochrony środowiska jako całości. Dyrektywa ustanawia standardy, które mają zastosowanie dla udzielania, na poziomie krajowym, zintegrowanych pozwoleń na działalność instalacji przemysłowych, wprowadzając zasadę, że ograniczenia war-

Dz. Urz. UE L 140 z 5.6.2009, s. 63; dyrektywa 2009/31/WE w sprawie geologicznego składowania dwutlenku węgla, Dz. Urz. UE L 140 z 5.6.2009, s. 114.

41 A. Serzysko, Zmiany klimatu. Polityka i Prawo, Warszawa 2010, passim.42 Dz. Urz. UE L 20 z 26.1.2010, s. 7.43 Dz. Urz. UE L 24 z 29.1.2008, s. 8.

Wprowadzenie

tości emisji powinny być określone w indywidualnym pozwoleniu i mieć za podstawę najlepsze dostępne technologie.

Skutkom wpływu działalności przemysłowej na środowisko poświęcona jest dy-rektywa 96/82/WE w sprawie kontroli niebezpiecznych poważnych awarii związanych z substancjami niebezpiecznymi44. Dyrektywa określa zobowiązania dla operatorów za-kładów przemysłowych, dla władz krajowych, jak też dla Komisji Europejskiej. Celem tych zobowiązań jest identyfikacja i kontrola poważnych awarii.

Przepisy dyrektywy nie dotyczą w  zasadzie standardów prawnych w  dziedzi-nie zwalczania zagrożeń dla środowiska; są skierowane przede wszystkim na działa-nia prewencyjne. Ustalenie, czy dany zakład podlega przepisom dyrektywy zależy od obecności wyspecyfikowanych niebezpiecznych substancji w  ilościach, które mogą spowodować zagrożenie poważnymi awariami. Operatorzy urządzeń przemysłowych, do których stosują się przepisy dyrektywy, jak też inne, znajdujące się w bezpośredniej bliskości mają obowiązek współpracy w ocenie ryzyka i zapobieganiu tzw. efektowi do-mina. Mają też obowiązek wprowadzenia strategii zapobiegania awariom oraz systemu zarządzania bezpieczeństwem. Jeżeli podejmowane przez operatora działania prewen-cyjne albo łagodzące skutki awarii są niewystarczające, jak również gdy operator nie przedstawi właściwym władzom we właściwym terminie wymaganych informacji, pań-stwo członkowskie ma obowiązek zakazać wykorzystywania takich urządzeń.

Prof. zw. dr hab. Maria Magdalena Kenig-Witkowska

44 Dz. Urz. WE L 104 z 22.4.1997, s. 1.

37

Rozdział i MechanizMy oceny oddziaływania

na śRodowisko

Dyrektywa Rady 85/337/EWG

z dnia 27 czerwca 1985 r.

w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne

na środowisko naturalne

(Dz. Urz. WE L z 1985 r. Nr 175, s. 40; zm.: Dz. Urz. WE L z 1997 r. Nr 73, s. 5; z 2003 r. Nr 156, s. 17; z 2009 r. Nr 140, s. 114)

RADA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH,uwzględniając Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą, w szcze-

gólności jego art. 100 i 235,uwzględniając wniosek Komisji,uwzględniając opinię Parlamentu Europejskiego,uwzględniając opinię Komitetu Ekonomiczno-Społecznego,a także mając na uwadze, co następuje:programy działań Wspólnot Europejskich dotyczących środowiska z  1973  r.

i  z  1977  r., a  także program działań z  1983  r., których główne zarysy zostały zatwier-dzone przez Radę Wspólnot Europejskich i przedstawicieli rządów Państw Członkow-skich, podkreślają, że najlepsza polityka ochrony środowiska naturalnego polega raczej na zapobieganiu powstawaniu zanieczyszczeń i zagrożeń u źródła niż na późniejszych próbach przeciwdziałania ich skutkom; potwierdzono potrzebę uwzględniania tych skutków w środowisku w możliwie najwcześniejszej fazie we wszystkich procesach pla-nowania technicznego i podejmowania decyzji; w tym celu przewidziano wprowadze-nie procedur oceniających takie skutki;

Rozdział I. Mechanizmy oceny oddziaływania na środowisko

38

różnice w obowiązującym ustawodawstwie różnych Państw Członkowskich w od-niesieniu do oceny skutków wywieranych na środowisko przez publiczne i  prywatne przedsięwzięcia mogą stwarzać niekorzystne warunki konkurencji i przez to bezpośred-nio wpływać na funkcjonowanie wspólnego rynku; dlatego konieczne jest przeprowa-dzenie zbliżenia ustawodawstwa krajowego w tym obszarze zgodnie z art. 100 Traktatu;

ponadto konieczne jest osiągnięcie jednego z celów Wspólnoty w obszarze ochrony środowiska naturalnego i jakości życia;

ponieważ Traktat nie przewiduje uprawnień wymaganych do tego celu, należy od-woływać się do art. 235 Traktatu;

należy wprowadzić zasady ogólne dla oceny skutków wywieranych na środowi-sko w celu uzupełnienia i skoordynowania procedur wydawania zezwoleń na publiczne i prywatne przedsięwzięcia, które mogą mieć znaczny wpływ na środowisko;

zezwolenia na publiczne lub prywatne przedsięwzięcia, które mogą znacząco od-działywać na środowisko, powinny być udzielane jedynie po uprzednim wykonaniu oceny możliwych znaczących skutków środowiskowych tych przedsięwzięć; ocena ta musi być przeprowadzona na podstawie odpowiednich informacji dostarczonych przez wykonawcę, które mogą być uzupełniane przez władze i obywateli zainteresowanych danym przedsięwzięciem;

zasady oceny skutków środowiskowych powinny być zharmonizowane, szczegól-nie w  odniesieniu do przedsięwzięć, które powinny podlegać ocenie, podstawowych obowiązków wykonawców oraz do zawartości oceny;

niektóre rodzaje przedsięwzięć mogą znacząco oddziaływać na środowisko i  te przedsięwzięcia muszą z zasady podlegać systematycznej ocenie;

przedsięwzięcia innych rodzajów mogą nie mieć w każdym przypadku znaczących oddziaływań na środowisko i  te przedsięwzięcia powinny być oceniane gdy Państwa Członkowskie uznają, że wymóg oceny wynika z cech tych przedsięwzięć;

do oceny przedsięwzięć niezbędne jest dostarczenie pewnego minimum informacji dotyczących przedsięwzięcia i jego skutków;

skutki przedsięwzięcia na środowisko muszą być oceniane ze względu na ochronę zdrowia ludzi, poprawę jakości życia poprzez poprawę warunków środowiska oraz za-chowanie różnorodności gatunków i zdolności reprodukcyjnej ekosystemów jako pod-stawy utrzymania życia;

jednakże niniejsza dyrektywa nie powinna być stosowana do przedsięwzięć, któ-rych szczegółowe rozwiązania zostały zatwierdzone przez szczególny akt ustawodaw-stwa krajowego, ponieważ cele niniejszej dyrektywy, łącznie z dostarczeniem informa-cji, są osiągane poprzez proces ustawodawczy;

ponadto w wyjątkowych przypadkach może być właściwe zwolnienie szczególne-go przedsięwzięcia z procedur oceny ustanowionej w niniejszej dyrektywie, pod warun-kiem dostarczenia Komisji odpowiednich informacji,

PRZYJMUJE NINIEJSZĄ DYREKTYWĘ:

Dyrektywa Rady 85/337/EWG Art. 1

39

Artykuł 1 1.  Niniejsza dyrektywa stosuje się do oceny skutków środowiskowych wywiera-

nych przez przedsięwzięcia publiczne i prywatne, które mogą znacząco oddziaływać na środowisko.

2.1 Do celów niniejszej dyrektywy:„przedsięwzięcie” oznacza:

– wykonanie prac budowlanych lub innych instalacji lub systemów,– inne interwencje w  otoczeniu naturalnym i  krajobrazie, włącznie z  wydobywa-

niem zasobów mineralnych;„wykonawca” oznacza:ubiegającego się o zezwolenie na prywatne przedsięwzięcie lub władzę publiczną,

która inicjuje przedsięwzięcie;„zezwolenie na inwestycję”:decyzję właściwej władzy lub władz, na podstawie której wykonawca otrzymuje

prawo do wykonania przedsięwzięcia;„społeczeństwo” oznacza jedną lub więcej osób fizycznych lub prawnych oraz,

zgodnie z  krajowym ustawodawstwem lub praktyką, ich stowarzyszenia, organizacje lub grupy;

„zainteresowana społeczność” oznacza społeczeństwo, które jest lub może być dotknięte skutkami lub ma interes w procedurach podejmowania decyzji dotyczących środowiska wymienionych w art. 2 ust. 2; do celów niniejszej definicji, organizacje poza-rządowe działające na rzecz ochrony środowiska i spełniające wymagania przewidziane w prawie krajowym uważa się za mające interes w tym zakresie.

3. Właściwą władzą lub władzami jest lub są te wyznaczone przez Państwa Człon-kowskie, które są odpowiedzialne za wykonywanie obowiązków wynikających z niniej-szej dyrektywy.

4.2 Państwa Członkowskie mogą zdecydować, na podstawie kolejnych spraw, jeżeli tak przewidziano na mocy prawa krajowego, o niezastosowaniu niniejszej dyrektywy do przedsięwzięć służących celom obrony narodowej, jeżeli uważają, że takie zastoso-wanie miałoby niekorzystny wpływ na te cele.

5. Niniejsza dyrektywa nie ma zastosowania do przedsięwzięć, których szczegóło-we rozwiązania zostały przyjęte przez szczególny akt ustawodawstwa krajowego, po-nieważ cele tej dyrektywy, łącznie z dostarczeniem informacji, są osiągane w procesie ustawodawczym.

Artykuł 2 1.3 Państwa Członkowskie przyjmują wszystkie niezbędne środki, aby zapewnić, że

przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko naturalne, między inny-

1 Art. 1 ust. 2 zmieniony przez art. 3 pkt 1 dyrektywy nr 2003/35/WE z dnia 26 maja 2003 r. (Dz. Urz. UE L z 2003 r. Nr 156, s. 17) zmieniającej nin. dyrektywę z dniem 25 czerwca 2003 r.

2 Art. 1 ust. 4 zmieniony przez art. 3 pkt 2 dyrektywy nr 2003/35/WE z dnia 26 maja 2003 r. (Dz. Urz. UE L z 2003 r. Nr 156, s. 17) zmieniającej nin. dyrektywę z dniem 25 czerwca 2003 r.

3 Art. 2 ust.  1 zmieniony przez art.  1 pkt  1 dyrektywy nr  97/11/WE z  dnia 3 marca 1997  r. (Dz. Urz. WE L z 1997 r. Nr 73, s. 5) zmieniającej nin. dyrektywę z dniem 3 kwietnia 1997 r.