Prawa człowieka

opr. pr. Marzanna Kamińska październik 2008 1

Prawa człowieka

Pojęcie, geneza, generacje, katalog, instytucje i systemy ochrony praw człowieka


Pojęcie praw człowieka

Podstawowe prawa, które przysługują każdemu człowiekowi od momentu narodzin aż do śmierci

- niezależnie od jego pochodzenia, koloru skóry, narodowości, płci, religii czy wyznawanych poglądów (uniwersalne) i których nie można się zrzec (niezbywalne).

Niezależnie od władzy państwowej, każdej jednostce przysługują gwarantowane przez państwo prawa wypływające z idei przyrodzonej godności, swobody działania, równości ludzi, braterskiej solidarności oraz sprawiedliwości.

Prawa człowieka są powszechne, niezbywalne, a tym samym nienaruszalne.


Geneza praw człowieka

Rozwój idei praw jednostki w Dekalogu, rzymskim prawie cywilnym, Wielkiej karcie swobód z 1215r. , gwarancjach królewskich w średniowieczu i renesansie, w okresie oświecenia, podczas rewolucji amerykańskiej i francuskiej.

Odzwierciedlenie w konstytucjach: amerykańskiej z 1787 r. (wcześniej w Deklaracji

Niepodległości Stanów Zjednoczonych z 4 lipca 1776r.), francuskiej z 1791 r. (wcześniej w Deklaracji Praw

Człowieka i Obywatela z 26 sierpnia 1789r.), polskiej z 3 maja 1791 r. i konstytucji Księstwa

Warszawskiego z 1807 r.


Geneza praw człowieka cd.

Rozpowszechnienie idei za sprawą ONZ w II połowie XX wieku (za narodziny współczesnego systemu przyjmuje się datę podpisania 26 czerwca 1945 roku Karty Narodów Zjednoczonych).

Aktualnie oprócz jednego systemu ogólnoświatowego powstają systemy regionalne: europejski- podsystemy w ramach UE, OBWE, RE; afrykański, interamerykański, arabski.


Trzy generacje praw człowieka

Przedstawione w traktatach międzynarodowych ONZ wywodzących się

z Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 1948r.

Są to: Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych z 1966 r., uzupełnione o prawa kolektywne.


I generacja praw człowieka Prawa indywidualne - osobiste (obywatelskie) i polityczne Prawo do życia Wolność osobista Prawo do własności Wolność od tortur, niewoli, poddaństwa, pracy przymusowej lub

obowiązkowej Wolność sumienia i wyznania (także myśli i przekonań) Wolność wypowiedzi Prawo do informacji Równości wobec prawa Swoboda przemieszczania się Tajemnica korespondencji Bierne i czynne prawo wyborcze Prawo zrzeszania się (ograniczenia np. wobec sędziów i

żołnierzy zawodowych) Prawo do skargi na organy państwa


II generacja praw człowieka

Prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne: Prawo do pracy i wynagrodzenia Prawo do nauki Prawo do wypoczynku Prawo do ochrony zdrowia Prawo do zabezpieczenia społecznego Prawo do uczestnictwa w życiu kulturalnym Prawo do korzystania z osiągnięć

cywilizacyjnych (postępu naukowego)


III generacja praw człowieka

Prawa kolektywne- odnoszące się do jakości życia:

Prawo do pokoju Prawo do demokracji Prawo do rozwoju Prawo do zdrowego środowiska

naturalnego Prawo do pomocy humanitarnej.


Katalog najważniejszych indywidualnych praw człowieka

Prawo do życia Prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego (wolność od

tortur, niewoli, poddaństwa i pracy przymusowej) Prawo do własności Wolność myśli, przekonań, sumienia i religii Wolność zrzeszania się Prawo do prywatności Prawo do słusznego i sprawiedliwego procesu Prawo do pracy i wynagrodzenia za nią Prawo do nauki Prawo do korzystania z postępu naukowego Prawo do udziału w życiu kulturalnym Prawo do zabezpieczenia społecznego Prawo do godnego życia Prawo do zdrowia Prawo do ochrony rodziny i macierzyństwa


Instrumenty (główne akty prawne) ochrony praw człowieka

Karta Narodów Zjednoczonych (1945) Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (10 grudnia1948) Konwencja o prawach politycznych kobiet (1953) Deklaracja Praw Dziecka (1959) Konwencja w sprawie wyeliminowania wszelkich form dyskryminacji

rasowej (1965) Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka (1966)- Polska ratyfikowała

1977r. Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet

(1979) Konwencja przeciwko torturom i innemu okrutnemu, nieludzkiemu lub

poniżającemu traktowaniu lub karaniu (1984) Konwencja o prawach dziecka (1989) Konwencja o ochronie praw pracowników migrujących i członków ich

rodzin (1990)


System międzynarodowy ochrony praw człowieka

Rada Praw CzłowiekaKomitety traktatoweWysoki Komisarz

Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka

Międzynarodowy Trybunał Karny


Rada Praw Człowieka

Organ pomocniczy Zgromadzenia Ogólnego ONZ- z siedzibą w Genewie.

Powołany w czerwcu 2006r. w miejsce Komisji Praw Człowieka, działającej od 1946r.

47 członków wybieranych na trzyletnią kadencję przez Zgromadzenie Ogólne.


Komitety traktatowe

Cel – nadzorowanie wykonywania przez państwa postanowień poszczególnych konwencji – powołane przez ONZ Komitet Praw Człowieka Komitet Praw Ekonomicznych, Socjalnych i

Kulturalnych Komitet Przeciwko Torturom Komitet ds. Likwidacji Dyskryminacji Rasowej Komitet ds. Likwidacji Dyskryminacji Kobiet Komitet Praw Dziecka Komitet ds. Ochrony Praw Wszystkich Pracowników –

Migrantów i Członków ich Rodzin


Wysoki Komisarz NZ ds. Praw Człowieka Odpowiada za koordynowanie działalności

ONZ w dziedzinie praw człowieka: promowanie i zapewnianie stosowania praw

człowieka w świecie promowanie i koordynowanie współpracy

międzynarodowej pomoc przy opracowywaniu nowych instrumentów

ochrony praw człowieka śledzenie naruszeń praw człowieka na świecie i

reagowanie na te naruszenia


Międzynarodowy Trybunał Karny

utworzony w 1998 do sądzenia najcięższych zbrodni tj. ludobójstwa, zbrodni przeciwko ludzkości i zbrodni wojennych

składa się z 18 sędziów, wybieranych przez państwa, które uznały jego jurysdykcję

np. trybunał dla Rwandy, dla byłej Jugosławii


Ochrona praw człowieka w Radzie Europy- instrumenty

Europejska konwencja o ochronie praw człowieka

i podstawowych wolności (1950) Europejska Karta Społeczna (1961) Europejska konwencja o zapobieganiu torturom oraz

nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu (1987)

Europejska konwencja ramowa o ochronie mniejszości

narodowych (1995) Konwencja o ochronie praw człowieka i godności istoty

ludzkiej

w odniesieniu do zastosowań biologii i medycyny (1997) Europejska konwencja o obywatelstwie (1997)


Organy Rady Europy stojące na straży praw człowieka

Europejski Trybunał Praw Człowieka międzynarodowy sąd, obejmujący te państwa RE, które złożyły

stosowne deklaracje powołany na mocy europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka

i podstawowych wolności – stoi na straży zapisanych w niej praw skargę może wnieść obywatel danego państwa, organizacja

pozarządowa i inne państwo Komisarz Praw Człowieka – urząd powołany w 1999

główne zadania: dbałość o respektowanie praw człowieka, udzielanie informacji oraz pomocy w pracy krajowym rzecznikom praw człowieka lub innym podobnym instytucjom, śledzenie i ustalanie braków

w prawodawstwie państw członkowskich w zakresie ochrony praw człowieka,

przedkłada raporty Komitetowi Ministrów lub Zgromadzeniu Parlamentarnemu Rady Europy


Skarga indywidualna

Skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka mogą dotyczyć wyłącznie spraw leżących

w kompetencjach władz publicznych, m. in. okrutnego traktowania osób przebywających w zakładach

karnych dyskryminacji ze względu na orientację seksualną naruszenia prawa własności wolności prasy nieuzasadnionego pozbawienia wolności braku dostępu do sądu i sprawiedliwego procesu praw do opieki nad dziećmi


Ochrona praw człowieka w OBWE i UE

OBWE - przestrzeganie praw człowieka jest sprawą bezpośrednio dotyczącą wszystkich członków tej organizacji.

Organy: Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (od 1990), Wysoki Komisarz OBWE ds. Mniejszości Narodowych (od 1992).

UE – instytucje UE odnoszą się do sytuacji, gdy instytucja lub organ wspólnotowy dopuściły się naruszenia praw człowieka.

Organy- Parlament Europejski, Trybunał Sprawiedliwości, Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich.


Organizacje pozarządowe

Czerwony Krzyż (1864)

Amnesty International (1961)

Międzynarodowa Helsińska Federacja Praw Człowieka (1982)


Ochrona praw człowieka w Polsce

System ochrony praw człowieka tworzą: Trybunał Konstytucyjny (bada wydawane akty

prawne, rozpatruje skargi konstytucyjne) Rzecznik Praw Obywatelskich (stoi na straży

przestrzegania praw człowieka) Sądy powszechne i administracyjne (gwarantują

przestrzeganie praw w orzecznictwie) Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (stoi na straży

wolności słowa i prawa do informacji) Organizacje pozarządowe (monitorują, edukują,

uświadamiają problemy, opiekują się np. uchodźcami)


Prawa mniejszości narodowych w Polsce

gwarantuje: Konstytucja RP, ustawa o mniejszościach narodowych i

etnicznych, ordynacja wyborcza, ustawy: o języku polskim, systemie oświaty,

radiofonii i telewizji, rozporządzenie MEN w sprawie szkół dla

mniejszości, ratyfikowane przez Polskę umowy

międzynarodowe


Prawa mniejszości narodowych w Polsce - katalog

Zakaz dyskryminacji oraz istnienia organizacji, których program lub działalność zakłada albo dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową

Prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i religijnych

Prawo do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących własnej tożsamości narodowej

Przywileje wyborcze dla organizowanych przez mniejszości komitetów wyborczych

Wolność zachowania i rozwoju własnego języka Wolność zachowania zwyczajów, tradycji oraz rozwoju własnej

kultury Prawo do nauki języka mniejszości Swoboda praktyk religijnych

Prawa człowieka

Documents

Transcript of Prawa człowieka