POTRZEBY POKARMOWE CZŁOWIEKA

Składniki odżywcze

ODŻYWIANIE SIĘ

• Celem odżywiania się jest dostarczenie związków chemicznych do każdej komórki.

SPOSÓB ODŻYWIANIA

Cudzożywność Samożywność

SAMOŻYWNOŚĆ

fotosynteza

POKARM

Produkty pochodzeniazwierzęcego

Produkty pochodzeniaroślinnego

CUKRY (węglowodany)

• Funkcja: - są głównie źródłem energii (paliwem energetycznym),mogą też pełnić funkcje zapasowe (glikogen).

• Cukry proste (jednocukry)doskonale rozpuszczalne w wodzie,ryboza (pięciowęglowa)glukoza, fruktoza (sześciowęglowe)• Cukry złożone dwucukry (disacharydy) – maltoza, sacharoza,

laktozawielocukry (polisacharydy) – skrobia, celuloza,

glikogen

heksozy • Glukoza - cukier gronowy. Znajduje się w

sokach roślinnych, zwłaszcza owocowych. Ilość glukozy w owocach zależy od ich gatunku i stanu dojrzałości. Glukoza jest cukrem fizjologicznym - znajduje się w płynach ustrojowych.

• Fruktoza - cukier owocowy, występuje w owocach, soku z owoców, miodzie. Fruktoza jest słodsza od sacharozy o 73%, rozpuszcza się w wodzie, nadaje smak w owocach i miodzie.

dwucukry• Sacharoza - jest doskonałym konserwantem dla

mleka i dżemów, ponieważ obniża aktywność wodną w tych produktach, przez co hamuje wzrost pleśni

dwucukry • Laktoza - występuje w mleku i produktach

mlecznych.• U osób z upośledzonym wytwarzaniem laktazy

- enzymu, który bierze udział w trawieniu laktozy, organizm nie toleruje tego cukru.

dwucukry• Maltoza - składa się z dwóch cząsteczek

glukozy. Występuje w piwie i produktach piekarniczych. Maltoza jest wytwarzana w procesie fermentacji ziarna zbóż.

WIELOCUKIER

• Skrobia- główny materiał zapasowy roślin. Dostarcza prawie 25% całkowitej dziennej energii. Żywność zawierająca skrobię daje uczucie sytości i na długo redukuje uczucie głodu. Zbudowana z glukozy.

WIELOCUKIER

• Celuloza - zwana jest potocznie błonnikiem pokarmowym (włóknem pokarmowym).Uwaga ! Zwierzęta nie potrafią trawić celulozy – roślinożerne mają w przewodzie pokarmowym bakterie i pierwotniaki wytwarzające enzym celulazę, trawiący celulozę

WIELOCUKIERGlikogen :• wykorzystywany głównie do dostarczania energii

podczas pracy mięśni• materiał zapasowy organizmów zwierzęcych i

drożdży • Glikogen powstaje w wątrobie z glukozy.• zawarty w wątrobie jest używany bezpośrednio

jako źródło glukozy dla mózgu i czerwonych ciałek krwi.

TŁUSZCZE (lipidy)• nierozpuszczalne w wodzie• stanowią duży rezerwuar energetyczny, są składnikami

błon komórkowych, są substratami w syntezie hormonów, składnik cholesterolu

• najczęściej powstają przez połączenie glicerolu (trójwodorotlenowy alkohol) z kwasami tłuszczowymi (długie łańcuchy węglowodorowe z grupą karboksylową)

TŁUSZCZE WŁAŚCIWE• tłuszcze roślinne – nienasycone, zawierają

wiązania nienasycone, w temp. pokojowej są zazwyczaj substancjami płynnymi (oleje).

• tłuszcze zwierzęce – zawierają wiązania nasycone, w temp. pokojowej – konsystencja stała (smalec, masło)

LIPIDY ZŁOŻONE• fosfolipidy – zawierają reszty fosforanowe

BIAŁKA• Związki o bardzo skomplikowanej budowie

przestrzennej.• Podstawowymi jednostkami budulcowymi białek

są aminokwasy

- składają się z: grupy aminowej, grupy karboksylowej, atomu wodoru oraz specyficznej dla każdego aminokwasu grupy R. Wszystkie te elementy skupione są wokół atomu węgla.

WIĄZANIE PEPTYDOWE • Aminokwasy łączą się ze sobą wiązaniami

peptydowymi (grupa aminowa jednego aminokwasu łączy się z grupą karboksylową drugiego aminokwasu). Powstają wówczas białka (peptydy).

• Białka proste – zbudowane wyłącznie z aminokwasów.

- miozyna (składnik mięśni),

- albumina (osocze krwi),

- kolagen (skł. tk.łącznych),

- kreatyna (składnik paznokci, włosów, naskórka)

• Białka złożone – mogą zawierać w swej cząsteczce np.. grupy cukrowe (glikoproteidy) albo

barwniki – hem w hemoglobinie i mioglobinie

FUNKCJE BIAŁEK

• budują komórki ciała (funkcja budulcowa)

• pełnią funkcje transportowe (hemoglobina – trasportuje O2 i CO2 )

• sterują procesami przemiany materii – enzymy – funkcja kataboliczna

• funkcja regulatorowa – związek z hormonami

• pełnią funkcję odpornościową (białka odpornościowe)

ENZYMY• białka pełniące funkcje biokatalizatorów• przyspieszają zachodzące w komórkach reakcje

chemiczne• podczas reakcji chemicznych tworzą kompleks:

enzym – substrat (do jednego centrum aktywnego enzymu pasuje tylko jeden rodzaj substratu – specyficzność enzymów.)

• SUBSTRAT + ENZYM KOMPLEKS E-S ENZYM + PRODUKT

CO JEST ŹRÓDŁEM BIAŁKA?

• Mleko

• Jaja

• Mięso

• Przetwory mleczne

• Warzywa: brukselka( 6%), groszek zielony(5%)

• Owoce suszone: orzechy(21%)

WITAMINY

• Witaminy to związki organiczne, które nie są źródłem energii ani strukturalnymi składnikami tkanek, są jednak niezbędne do zachowania zdrowia oraz normalnego przebiegu procesów metabolicznych.

• Części z nich jest niebiałkowym składnikiem ważnych enzymów, inne są przeciwutleniaczami lub wzmagają wchłanianie jonów

• Większość witamin musi być dostarczana do organizmu z pożywieniem, ale np. witamina D może powstać w tkance podskórnej oraz na powierzchni skóry z ergosterolu pod wpływem promieni ultrafioletowych.

WITAMINY• Dzienne zapotrzebowanie na witaminy jest

zróżnicowane. Niedobór lub całkowity brak witamin w pożywieniu prowadzi do zaburzeń przemiany materii charakterystycznych dla danej witaminy.

• Niedobór witamin nazywamy awitaminozą.• Nadmierne dostarczanie witamin do organizmu może

prowadzić do hiperwitaminozy.

• Badania wykazały, że ustrój najlepiej przyswaja witaminy znajdujące się w produktach naturalnych, witaminy syntetyczne podawane w postaci preparatów farmaceutycznych organizm wykorzystuje w niewielkim procencie.

WITAMINY ROZPUSZCZALNE W TŁUSZCZACHRola i źródło Skutki niedoboru

A – odpowiada za współtworzenie rodopsyny – niezbędnej do pobudliwości komórek zmysłowych w siatkówce oka.

wątroba, jaja, masło i mleko, marchew, pomidory (syntetyzowana z karotenoidów)

kurza ślepota, zanikanie nabłonków, łuszczenie skóry, nadmiar wypadanie włosów, zmiany barwnikowe skóry

D – wpływa na gospodarkę wapniową, niezbędna do prawidłowego wzrostu kości

wątroba, mleko pełne, jaja, drożdże, tran

krzywica u dzieci (deformacja kości)

E – (wit. młodości) przeciwutleniacz utleniania lipidów, oleje roślinne, orzechy, kiełki pszenicy, wątroba, jaja, ryby

osłabienie mięśni,

obniżenie płodności

K – udział w krzepnięciu krwi obniżona krzepliwość, podatność na krwotoki

WITAMINY ROZPUSZCZALNE W WODZIE

Witaminy z grupy B

stanowią zespół związków chemicznych pełniących funkcję koenzymów uczestniczących w procesach metabolicznych organizmu, m.in. w przemianach węglowodanów, białek, cholesterolu i syntezie hormonów.

Witamina C

(kwas askorbinowy)

niezbędna w syntezie kolagenu, tworzy istotę podstawową kości i zębów, sprzyja wchłanianiu żelaza, wzmacnia odporność, źródło – owoce cytrusowe, czarna porzeczka, aronia, pomidor

Witamina PP składnik enzymów – niedobór: zmęczenie, problemy z pamięcią, depresje

SOLE MINERALNE • Niezbędne do budowy związków organicznych i

przebiegu określonych procesów życiowych

• Sole mineralne występują w pokarmach roślinnych i zwierzęcych, np. ciemnym pieczywie, szpinaku, brokułach, mleku, jabłkach. Rośliny pobierają sole mineralne z roztworu glebowego.

• Pierwiastki biogenne: azot, węgiel, wodór, tlen, fosfor

WODA• najbardziej rozpowszechniony związek chemiczny w

przyrodzie• ciecz bezbarwna, bez smaku i zapachu• stanowi środowisko dla większości procesów

biochemicznych w naszych komórkach• zwykle bierna chemicznie, lecz może tez być substratem

lub produktem ważnych procesów.• bardzo dobry rozpuszczalnik dla wielu związków

organicznych np. białek• zawartośc w pokarmach różna, jej niedobór uzupełniamy

pobierając płyny

Różna zawartość wody w organizmach żywych

( glony 85%, kości 20%)

Wybrane makroelementyPierwiastek Rola w organiźmie Podstawowe źródło

wapń Istotny składnik kości i zębów, niezbędny do prawidłowego funkcjonowania mięśni ukł. nerwowego

mleko, przetwory mleczne, warzywa liściaste

potas i sód Pobudliwość komórek nerwowych i mięśniowych, równowaga wodno-mineralna ustroju

suszone owoce – morele, figi, jabłka, rodzynki, banany, a także pomidory, ziemniaki /sól kuchenna

fosfor Ważny składnik kości, ATP oraz DNA i RNA różne pokarmy

siarka Składnik niektórych aminokwasów np.. Metioniny, istotny element białek

mięso, rośliny strączkowe, orzechy

magnez Wpływ na biosyntezę białek, składnik enzymów, prawidłowe funkcjonowanie ukł. nerwowego i mięśniowego

woda mineralna

chlor Odpowiedzialny za równowagę wodno-mineralną

sól kuchenna

Wybrane mikroelementy

Pierwiastek Rola w organiźmie Podstawowe źródło

żelazo Składnik hemoglobiny i mioglobiny, wpływa na transport tlenu (obecny w enzymach potrzebnych do utleniania). Niedobór powoduje anemię.

mięso, wątroba, żółtka jaj, orzechy, rośliny strączkowe

jod Składnik hormonów tarczycy regulujących metabolizm. Niedostatek powoduje powiększenie tarczycy (wole)

ryby, sól kuchenna (jodowana)

fluor Składnik zębów i kości, nadaje zębom odporność mechaniczną i ochronę przed próchnicą

fluoryzowana woda wodociągowa, pasty do zębów

SOLE MINERALNE

Składnik zębów i kości, chroni przed próchnicą: FLUOR

Składnik niektórych aminokwasów np.. metioniny, istotny element białek: SIARKA

Składnik hemoglobiny, wpływa na transport tlenu, niedobór powoduje anemię:

ŻELAZOSkładnik hormonów tarczycy regulujących metabolizm.

Niedostatek powoduje powiększenie tarczycy (wole): JOD

Istotny składnik kości i zębów: WAPŃ

WITAMINY

Wpływa na gospodarkę wapniową, niedobór u dzieci prowadzi do krzywicy

Wit. DBierze udział w krzepnięciu krwi, niedobór powoduje

krwotoki – Wit.K

Nazywana witaminą młodości, przeciwutleniacz – Wit. E

Należy do grupy koenzymów, niedobór powoduje chorobę beri-beri –

Wit. B1Wzmacnia odporność, ułatwia przyswajanie żelaza

Wit. C

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ