Postrzeganie naturalnych metod rozpoznawania · Studenci uczelni medycznej oceniają swoją wiedzę...

ŻYCIE I PŁODNOŚĆ

ISSN 2082-7067 3(35)2018 KWARTALNIK NAUKOWY

Dr Grażyna Bączek

Zakład Dydaktyki Ginekologiczno–Położniczej

Wydział Nauki o Zdrowiu

Warszawski Uniwersytet Medyczny

Anita Pietrzak

Szpital Specjalistyczny im. Św. Rodziny

Warszawa

Dr Urszula Tataj–Puzyna

Zakład Dydaktyki Ginekologiczno–Położniczej

Wydział Nauki o Zdrowiu

Warszawski Uniwersytet Medyczny

Postrzeganie naturalnych metod rozpoznawania

płodności przez studentów uczelni medycznych,

technicznych i katolickich

Perception of natural methods of recognition of fertility by students of

medical, technical and catholic universities

Abstrakt:

Metody planowania rodziny, zwane również regulacją poczęć, są ściśle związane

z życiem większości ludzi. W pojęciu metod planowania rodziny zawarte są zarówno metody

antykoncepcyjne, jak i naturalne. Celem wspólnym wszystkich metod jest umożliwienie podjęcia

decyzji o odłożeniu poczęcia w czasie, wybraniu dogodnego momentu na posiadanie potomstwa jak

również liczbie dzieci. Naturalne metody rozpoznawania płodności bazują na fizjologicznych

funkcjach organizmów kobiety i mężczyzny, przede wszystkim na okresowej płodności kobiety.

W artykule podjęto próbę określenia, jak studenci uczelni medycznych, technicznych i katolickich,

postrzegają naturalne metody rozpoznawania płodności. Badaną grupę stanowiło 467 studentów,

w tym 190 studentów uczelni medycznej (41%), 131 technicznej (28%) oraz 146 katolickiej (31%).

Większość badanej grupy to kobiety – 81% (380 respondentek). Przedział wiekowy grupy był od 19 do

29 lat. Spośród ogółu respondentów 44% uważa, że naturalne metody rozpoznawania płodności są

bezpieczne dla zdrowia, a blisko połowa grupy (48%) nie ma wiedzy na ten temat. Badani studenci

najczęściej wskazywali, że naturalne metody są mało skuteczne (39,61%). Najczęściej deklarowane

źródło wiedzy na temat metod planowania rodziny to internet (71%) i książki (60%), 56% uzyskało

wiedzę od lekarza. Studenci uczelni medycznej oceniają swoją wiedzę istotnie lepiej niż respondenci

z uczelni technicznej i katolickiej (p<0,001). Ta sama grupa istotnie częściej odpowiadała prawidłowo

na zadane pytania – od 44,68 do 64,15%. Postrzeganie naturalnych metod rozpoznawania płodności

przez studentów jest niewątpliwie determinowane źródłem, z którego młodzi ludzie najczęściej

czerpią informacje. Wiąże się to z oceną bezpieczeństwa zdrowotnego tych metod – najczęściej

deklarowana jest niewiedza w tym zakresie. Ogólny poziom wiedzy dotyczącej płodności człowieka

wydaje się niewystarczający. Konsekwencją tego jest niska ocena skuteczności naturalnych metod

w badanej grupie. Jednocześnie samoocena wiedzy w badanej grupie pokazuje, że większość jest


F I D E S E T R A T I O

Strona 71

zadowolona z poziomu swojej wiedzy. Należy stwierdzić, że istotnie wyższy poziom wiedzy

prezentują studenci uczelni medycznych.

Słowa klucze: metody planowania rodziny, naturalne metody rozpoznawania płodności, opinie

studentów

Abstract:

Family planning methods, also called birth control, are closely related to the lives of most people. The

concept of family planning methods includes both contraceptive and natural methods. Common

objective of all methods is the possibility of making a decision to postpone conception in time,

choosing a convenient time to have children as well as the number of children. The natural methods of

fertility recognition are based on the physiological functions of the man and woman organisms. Their

main assumption is woman's periodic fertility. The article attempts to determine how students of

medical, technical and catholic universities perceive natural methods of recognizing fertility. The

study group consisted of 467 students, including 190 medical (41%), 131 technical (28%) and 146

catholic (31%) universities students. The majority of the surveyed group were women - 81% (380

respondents). The age range of the group was from 19 to 29 years old. 44% of all respondents believe

that natural fertility recognition methods are safe for health and nearly half of the group (48%) have

no knowledge on this subject. The surveyed students most often indicated that natural methods are

not very effective (39.61%). The most frequently declared source of knowledge about family planning

methods is the internet (71%) and books (60%), 56% obtained knowledge from a doctor. Students of

the medical school assess their knowledge significantly better than respondents from technical and

catholic university (p <0.001). The same group substantially more often responded correctly to the

questions asked - from 44.68 to 64.15%. The perception of natural methods of recognizing fertility by

students is undoubtedly determined by the source from which young people most often derive

information. This is related to the health safety assessment of these methods - ignorance is usually

declared in this regard. The general level of knowledge regarding human fertility seems insufficient.

The consequence of this is the low assessment of the effectiveness of natural methods in the studied

group. At the same time, the self-assessment of knowledge in the surveyed group shows that the

majority is satisfied with the level of their knowledge. It should be stated that students of medical

universities present a significantly higher level of knowledge.

Key words: methods of family planning, natural methods of recognizing fertility, opinion of students

Wprowadzenie

Metody planowania rodziny, zwane również regulacją poczęć są ściśle

związane z życiem i zdrowiem każdego człowieka. Zdrowie jest jednym z naj-

ważniejszych dóbr człowieka, a jego szczególnym rodzajem jest zdrowie

prokreacyjne (nazywane też reprodukcyjnym z języka angielskiego reproduction

health). Troska o zdrowie prokreacyjne implikuje stan zdrowia całej populacji,

warunkuje zachowanie ciągłości biologicznej, zapewnia zdrowie kolejnych pokoleń,

jednocześnie wspomaga działania mające na celu poprawę wskaźników

demograficznych (Ślizień-Kuczapska i in., 2017). Dlatego nie jest obojętne, jaki rodzaj

planowania potomstwa wybierze młody człowiek, zważywszy, że spektrum ofert

proponowanych sposobów planowania rodziny jest bardzo szerokie.



Światowa Organizacja Zdrowia (WHO, ang. World Health Organization),

prezentuje całą paletę możliwości planowania rodziny. Propaguje metody naturalne1,

podkreślając ich naukowy charakter, postuluje, by włączyć je do programów

zdrowia i wychowania2, podaje szereg przeciwwskazań do stosowania doustnej

antykoncepcji (DTA) (za: Kinle, 2005).

Kobiety i mężczyźni mają świadomie wybrać metody planowania potomstwa.

Za świadomy wybór można uznać przede wszystkim taki, który jest połączony z

wiedzą na temat działania, skutków ubocznych, korzyści oraz przeciwwskazań do

stosowania każdej z metod planowania rodziny. Jednak pojawia się pytanie, czy taka

wiedza jest wystarczająca dla środowiska studentów.

Na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat wzrosła ogólna świadomość

społeczeństwa na temat regulacji poczęć, metod antykoncepcyjnych i naturalnych.

Współżycie seksualne dla nastolatków przestało być tematem tabu, na co wskazuje

obserwowane w ostatnim czasie obniżenie wieku inicjacji seksualnej oraz wzrost

liczby ciąż u młodocianych.

Założenia, że upowszechnienie antykoncepcji hormonalnej wpłynie na

zmniejszenie odsetka nieplanowanych ciąż i aborcji, nie sprawdziły się.

Niepokojącym zjawiskiem jest również odkładanie na „później” decyzji

prokreacyjnych rodziny i narastanie odsetka niepowodzeń prokreacyjnych. Z roku

na rok powiększa się grono kobiet prezentujących „mentalność antykoncepcyjną”,

dlatego konieczna jest „personalizacja” i „humanizacja” seksualności człowieka

(Sarmiento, 2002, s. 362-365).

Autorki artykułu postawiły sobie za cel zbadanie jak studenci uczelni

medycznych, technicznych i katolickich, postrzegają naturalne metody

rozpoznawania płodności.

1 Zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia dotyczące naturalnego planowania rodziny, Naturalne

Planowanie Rodziny, nr 1/2002, s. 3-4. 2 Zalecenia WHO dotyczące NPR opublikowane w 1987 roku,

http://www.rodzina.info.pl/Malzenstwo/Dokumenty/Zalecenia-WHO-dotyczace-NPR (20.07.2016).

Zalecenia opisano w 3 działach, zawierających 27 punktów. Najistotniejszym postulatem WHO jest

zastąpienie nazwy NPR (Naturalne Planowanie Rodziny) przez nazwę MPR (Metody Rozpoznawania

Płodności) oraz poinformowanie o równouprawnieniu wiedzy z zakresu NPR z wiedzą

o antykoncepcji. W zaleceniach WHO postulowano wspieranie finansowe programów NPR, celem

rozpowszechniania i doskonalenia poradnictwa oraz włączenia tych metod do programów

dotyczących zdrowia i wychowania, z uwzględnieniem programu ochrony zdrowia. Wskazano

kierunki dalszych badań z zakresu medycyny, psychologii i socjologii nad metodami i użytkow-

nikami NPR.

http://www.rodzina.info.pl/Malzenstwo/Dokumenty/Zalecenia-WHO-dotyczace-NPR



Strona 73

1. Teoretyczne podstawy badań

1.1. Metody planowania rodziny

W pojęciu metod planowania rodziny zawarte są zarówno metody

antykoncepcyjne, jak i naturalne. Wspólnym celem wszystkich metod jest

umożliwienie podjęcia decyzji o odłożeniu w czasie poczęcia, jak również wybranie

dogodnego momentu na posiadanie potomstwa (Łepecka-Klusek, 2010; Pawelczyk,

2002). Wybór metody zależy od różnych czynników. Guillebaud (za: Gratkowski,

2009) wprowadził podział na idealne kryteria antykoncepcji, umożliwiające

klasyfikację metod planowania rodziny.

Kryteria są następujące:

bezpieczeństwo – dana metoda nie ma groźnych dla zdrowia niepożądanych

skutków,

skuteczność zapobiegania ciąży,

dana metoda nie wpływa w żaden sposób na przebieg współżycia, czyli nie

wymaga dodatkowych czynności przed stosunkiem,

odwracalność – efekt antykoncepcyjny jest odwracalny, nie wpływa na

płodność w przyszłości,

łatwa do zaakceptowania i prosta procedura stosowania danej metody, nie

polegająca na pamięci użytkownika,

nie ma potrzeby ingerencji personelu medycznego w sposób stosowania,

prosty sposób zaprzestania użytkowania,

dostępność – każdy ma do niej dostęp,

tania – nie wymaga dużych kosztów finansowych,

zgodna z zasadami – religii, kultury oraz poglądami politycznymi (tamże).

Nie ma idealnej metody planowania rodziny, spełniającej wszystkie powyższe

kryteria. W ramach rozwoju nauk medycznych dąży się do udoskonalania metod,

żeby zbliżyć ich działanie do powyższych wyznaczników (tamże). Młodzi ludzie

gubią się w całej gamie dostępnych i szeroko rozpowszechnionych metod

planowania rodziny. Wachlarz ofert jest bardzo szeroki, począwszy od promowania

tzw. odpowiedzialnego rodzicielstwa i dalej poprzez antykoncepcję, a nawet aborcję

(Terki, Malthotra, 2004). Takie stanowisko promuje IPPF (ang. International Planned

Parenthood Federation, Międzynarodowe Towarzystwo Planowania Rodziny) oraz

PTG (Polskie Towarzystwo Ginekologiczne), które popularyzuje środki i metody

antykoncepcyjne (Rekomendacje PTG, 2004).



1.2. Naturalne metody rozpoznawania płodności

W zapomnienie odchodzi dziedzina zwana ekologią prokreacji, propagowana

przez W. Fijałkowskiego (1999, 2001), który uważał, że płciowość człowieka jest siłą

kreatywną ludzkich dążeń i działań. Płciowość: kobiecość i męskość generuje

aktywność człowieka (tamże). Fijałkowski, propagował idee „ekologii prokreacji”,

przewidział następstwa odejścia od ekologii w sferze przekazywania życia (za:

Dzierżanowski, 2010).

Naturalne metody rozpoznawania płodności bazują na fizjologicznej

płodności kobiety i mężczyzny. Wykorzystują one umiejętność prowadzenia

obserwacji cyklu miesiączkowego u kobiety, w celu dostosowania dni współżycia do

planów prokreacyjnych. Metody naturalne opierają się głównie na uwzględnianiu

okresowej płodności kobiety, gdyż dojrzały i zdrowy mężczyzna jest płodny do

późnej starości (Deluga, 2008; Muzyczka i in., 2012). Za prawidłowość przemian w

cyklu menstruacyjnym odpowiada oś podwzgórze – przysadka – jajniki, która

reguluje stężenie hormonów w organizmie kobiety na zasadzie sprzężenia

zwrotnego, ujemnego i dodatniego. Z komórek neuroendokrynnych pola

przedwzrokowego (ośrodek owulacji) znajdującego się w podwzgórzu wydzielana

jest pulsacyjnie gonadoliberyna (GnRh), która oddziałuje na przysadkę mózgową.

Przedni płat przysadki pod wpływem GnRH syntetyzuje folitropinę (FSH)

i lutropinę (LH). FSH wpływa na rozwój oraz wzrost pęcherzyków w jajniku. W

wyniku tego procesu dochodzi do powstania pęcherzyka przedowulacyjnego.

Folitropina również stymuluje wydzielanie estrogenów. LH wpływa na wystąpienie

owulacji (pik na około 24 godziny przed pęknięciem pęcherzyka jajnikowego), jak

również rozwój ciałka żółtego, które produkuje progesteron (Deluga, 2008;

Pawelczyk, Banaszkiewicz, 2010a; Szymański, 2009). W obrębie przemian śluzówki

macicy wyróżnia się cykl endometrialny, który jest ściśle związany ze zmianami

hormonalnymi. Pierwsza jest faza miesiączkowa, podczas której ma miejsce

złuszczenie warstwy czynnościowej błony śluzowej mięśniówki macicy.

W kolejnej fazie, proliferacyjnej, gdy najwyższe jest stężenie estrogenów,

zaczyna się odnowa nabłonka. W momencie owulacji błona śluzowa ulega dalszemu

pogrubieniu. Ostatnią wyróżnioną fazą jest faza wydzielnicza (sekrecyjna).

Głównym hormonem oddziaływującym wtedy jest progesteron. Pod jego wpływem

dochodzi do dalszego wzrostu objętości błony śluzowej oraz gromadzenia

glikogenu, lipidów i białek (Pawelczyk, Banaszkiewicz, 2010a; Szymański, 2009). Pod

wpływem omówionych wcześniej zmian hormonalnych w organizmie kobiety

można zaobserwować zmiany w jakości śluzu szyjkowego oraz położenia szyjki



Strona 75

macicy. Po miesiączce szyjka macicy jest zamknięta i twarda, a wytwarzany przez

krypty szyjkowe śluz jest wilgotny, gęsty, mętny i/lub lepki. Pod wpływem

estrogenów dochodzi do uniesienia się szyjki i zmiany śluzu na mokry, rozciągliwy,

przejrzysty i śliski. W fazie poowulacyjnej, gdy progesteron oddziałuje na szyjkę,

zamyka się ona i twardnieje. Śluz zmienia się w mętny, aż do wytworzenia czopu

śluzowego, który jest nieprzepuszczalny dla plemników (Deluga, 2008; Kinle,

Szymaniak, 2009; Pawelczyk, Banaszkiewicz, 2010a; Szymański, 2009).

W wyniku zachodzących przemian u kobiety można zaobserwować wzrost

podstawowej temperatury ciała po owulacji oraz zmiany w wyglądzie piersi. W fazie

poowulacyjnej stają się pełniejsze niż w przedowulacyjnej (Pawelczyk, Banasz-

kiewicz, 2010a).

Kobieta jest płodna w momencie owulacji, czyli na około dwa tygodnie przed

krwawieniem, gdyż wtedy pęka pęcherzyk dominujący i uwalnia komórkę jajową.

Komórka jajowa żyje od 12 do 48 godzin i w tym czasie jest zdolna do zapłodnienia

(Deluga, 2008; Muzyczka i in., 2012; Pawelczyk, Banaszewska, 2010a).

Badania naukowe dowodzą, że czas przeżycia plemników to 3 do 5 dni w wa-

runkach zasadowych, natomiast w warunkach kwaśnych plemniki żyją do 1,5

godziny (Muzyczka i in., 2012; Ślizień-Kuczapska, 2006).

Do głównych objawów płodności kobiety zaliczamy: zmiany w podstawowej

temperaturze ciała (PTC), która jest mierzona po spoczynku, przed wstaniem z

łóżka, codziennie o tej samej porze; zmiany śluzu szyjkowego, który obserwowany

jest przy każdej wizycie w toalecie, oceniana jest jego jakość i konsystencja; zmiana

położenia szyjki macicy, która jest badana raz dziennie, w godzinach wieczornych3

(Deluga, 2008; Kinle, 2008; Kinle, Szymaniak, 2009).

Naturalne metody rozpoznawania płodności możemy podzielić na

jednowskaźnikowe (metoda termiczna, metoda owulacji Billingsa) i

wielowskaźnikowe (metoda objawowo-termiczna podwójnego sprawdzenia, zwana

„metodą angielską, metoda objawowo-termiczna według Rötzera, metoda

objawowo-termiczna według Kippleyów, metoda objawowo-termiczna „polska”

według T. Kramarek (Aftyka, Deluga, 2009; Kinle, 2008; Szymaniak, 2008; Ślizień-

Kuczapska, 2006).

3 Podstawy naukowe metod rozpoznawania płodności,

http://oplodnosci.pl/index.php/plodnosc/podstawy-plodnosci/160-podstawy-naukowe-metod-

rozpoznawania-plodnosci, (20.10.2018).

http://oplodnosci.pl/index.php/plodnosc/podstawy-plodnosci/160-podstawy-naukowe-metod-rozpoznawania-plodnosci




1.3. Stanowisko Kościoła Katolickiego w kwestii metod planowania rodziny

Postęp jaki dokonał się w dziedzinie nauk przyrodniczych, zwłaszcza na polu

biologii, umożliwił kontrolę płodności człowieka, wprowadzając zmiany w koncepcji

i postawie wobec rodzicielstwa. Współczesne osiągnięcia w medycynie, umożliwiają

powołanie człowieka do życia poza aktem seksualnym. Rozwijająca się dziedzina

technik reprodukcyjnych, postawiła w opozycji kobietę i mężczyznę, umożliwiając

poczęcie dziecka bez fizycznego zbliżenia pary starającej się o potomstwo,

jednocześnie wypierając jednoczącą miłość małżonków w akcie seksualnym. Te

zmiany bardzo mocno wpłynęły na postawy społeczeństwa wobec prokreacji,

przejawiające się w bezrefleksyjnej ufności w odkrycia medycyny bez

perspektywicznego spojrzenia na sprawę ludzkiej prokreacji w kontekście wartości i

relacji (Terlikowski, 2009).

Kościół Katolicki naucza, że życie ludzkie nie jest jedynie owocem miłości

rodziców, ale jest formą partycypacji w miłości Bożej. U początku każdej osoby

ludzkiej znajduje się akt stwórczy Boga: żaden człowiek nie przychodzi na świat

przez przypadek, już od chwili poczęcia jest on przeznaczony do szczęścia

wiecznego (Katechizm Kościoła Katolickiego, 1703).

W koncepcji personalistyczno-chrześcijańskiej przekazywanie życia jest aktem

osobowym człowieka i ma transcendentne przeznaczenie. Antropologia

chrześcijańska podkreśla, że ciało służy duszy, ale nie jest jej narzędziem w sensie

rzeczy (Gos, 2014). Ten fakt uświadamia, że akt seksualny człowieka nie może być

utożsamiony z naturalistyczną funkcją płodzenia. Człowiek nie jest reproduktorem,

gdyż godność nowego życia, które pojawia się jako owoc prokreacji, nie pozwala na

odłączenie procesów biologicznych od kontekstu osobowej miłości między

małżonkami. „Pro-kreacja” versus „re-produkcja” to dwie przeciwstawne wizje

człowieka. Logika prokreacyjna nie traktuje procesów przekazywana życia

wyłącznie jako pewnych fizjologicznie uwarunkowanych mechanizmów. Prokreacja

zakłada „kreację”, a więc rodzicielstwo będące wyrazem osobowej relacji, w której

rodzice są kimś więcej, niż tylko dostarczycielami gamet (reproduktorami), czyli

surowca do wytworzenia zarodka.

Prokreacja to nie tylko akt prowadzący do poczęcia, ale to najpierw relacja

miłości między dwojgiem ludzi, która dojrzewa ku byciu relacją rodzicielską

(Bochanek, 2009; Buttiglione, 1996, s. 240; Wojtyła, 1985, s. 26-27). Dlatego miłość

małżeńska przejawiająca się w akcie seksualnym jest nierozerwalnie związana

z otwartością na przyjęcie życia ludzkiego, co za tym idzie ze świadomym ro-



Strona 77

dzicielstwem, w którym nie ma miejsca na antykoncepcję (Paweł VI, 1968; Jan Paweł

II, 1981,1985; Meissner, 2008; Ozorowski, 2008; Półtawska, 2008).

Encyklika Pawła VI Humanae Vitae, o zasadach moralnych w dziedzinie

przekazywania życia ludzkiego, wydana 25 lipca 1968 roku porusza temat odpo-

wiedzialnego rodzicielstwa, nierozerwalności małżeństwa oraz jednoczącej i

prokreacyjnej roli aktu seksualnego małżeństwa. W dokumencie czytamy, że "każdy

akt małżeński musi być otwarty na przekazywanie życia" (Paweł VI, 1968, 11),

dlatego wyklucza jakiekolwiek działanie o charakterze antykoncepcyjnym i

wczesnoporonnym (tamże, 14).

W powstaniu encykliki odegrał bardzo ważną rolę ówczesny arcybiskup

metropolita krakowski Karol Wojtyła, który tę tematykę poruszył wcześniej w swojej

książce Miłość i odpowiedzialność (Wojtyła, 1960) . Już jako Papież pochylał się nad

tematyką odpowiedzialnego rodzicielstwa. W Liście do Rodzin Gratissimam sane

napisał: „Odpowiedzialne rodzicielstwo dotyczy bezpośrednio tego momentu, w

którym mężczyzna i kobieta, łącząc się z sobą jako jedno ciało, mogą stać się

rodzicami. Moment ten posiada wielką wartość dla ich więzi międzyosobowej.

Równocześnie niesie on z sobą możliwość rodzicielską ...” (Jan Paweł II, Gratissimam

sane, 1994, 12).

W adhortacji apostolskiej Familiaris consortio Jan Paweł II podkreślał, że

intymne oddanie seksualne należy tylko do miłości małżeńskiej „urzeczywistnia się

… w sposób prawdziwie ludzki tylko wtedy, gdy stanowi integralną część miłości,

którą mężczyzna i kobieta wiążą się z sobą aż do śmierci” (Jan Paweł II, Familiaris

consortio, 1981, 11).

Papież rozpatrywał prokreację jako element prozdrowotny kobiety,

mężczyzny, rodziny otwartej na tradycyjne wartości, mającej swe korzenie w

chrześcijańskim ujęciu. Rodzina stanowi centrum wszelkich odniesień, a życie każdej

istoty ludzkiej jest darem i zadaniem (Jan Paweł II, Evagelium vitae, 1995).

Znaczenie wymiaru miłości w małżeństwie poruszył papież Franciszek w

adhortacji Amoris laetitia: „Sam Bóg stworzył płciowość, która jest wspaniałym darem

dla Jego stworzeń. Gdy się ją pielęgnuje i troszczy, by nie wymknęła się spod

kontroli, to czyni się tak dlatego, aby zapobiec niedowartościowaniu właściwej

wartości” (Franciszek, Amoris laetitia, 2016, 150). Erotyczny wymiar miłości ma być

rozpatrywany w kontekście daru, który upiększa spotkanie małżonków, dlatego „nie

może być rozpatrywany w kategorii dozwolonego zła lub ciężaru, który trzeba

tolerować dla dobra rodziny” (tamże, 152).

W dokumentach Kościoła Katolickiego została zawarta podstawowa zasada

zakładająca integralność aktu seksualnego kobiety i mężczyzny, który to akt ma na

celu poza przekazywaniem życia, również wzmocnienie i budowanie więzi między



małżonkami, kobietą i mężczyzną (Humanae vitae, 10, Familiaris consortio, 35,

Evagelium vitae 13; 23; 26; 91; 97).

W licznych opracowaniach podkreśla się, że jedyną, moralnie dopuszczalną

formą świadomego rodzicielstwa w nauczaniu Kościoła Katolickiego są naturalne

metody planowania rodziny, czyli okresowa wstrzemięźliwość od kontaktów

seksualnych, gdyż jedynie ta metoda pozwala zachować zarówno wymiar relacji i

więzi między małżonkami, jak i otwartości na życie (Bajda, 2008; 2011; Ozorowski,

2008; Półtawska, 2008; Meissner, 2008; Misiura, 2013).

2. Badania własne

2.1. Cel badań, materiał i metoda

Celem badań była próba określenia postrzegania naturalnych metod

rozpoznawania płodności przez studentów uczelni medycznych, technicznych i

katolickich.

Metodą badawczą był sondaż diagnostyczny z wykorzystaniem

kwestionariusza autorskiej ankiety składającego się z 33 pytań zamkniętych

jednokrotnego lub wielokrotnego wyboru oraz 3 pytań otwartych. Pytania dotyczyły

danych osobowych, wiedzy z zakresu metod planowania rodziny, źródeł z jakich

korzystają studenci w celu zdobycia wiedzy oraz oceny wiedzy na temat metod

planowania rodziny. Badaną grupę stanowiło 467 studentów, w tym 190 studentów

uczelni medycznej (41%), 131 technicznej (28%) oraz 146 katolickiej (31%). Większość

badanej grupy to kobiety – 81% (380 respondentek). Przedział wiekowy grupy był od

19 do 29 lat. Największe grupy stanowiły osoby w wieku 24 (26%) i 23 lat (25%).

Średnia wieku jest równa 22,84 ± 1,79, mediana 23. Rozstęp w grupie badanej jest

równy 10, wartość modalna to 24. 91% to osoby stanu wolnego. Większość badanych

zamieszkuje wieś (31%), 25% mieszka w mieście od 10-100 tys. mieszkańców, a 21%

w mieście od 100-500 tys. Zdecydowana większość (85%) deklaruje wyznanie

katolickie, 9% uważa się za ateistów, 64% określa siebie jako osoby praktykujące.

2.2. Uzyskane wyniki

Badana grupa miała ustosunkować się do kilku problemów sformułowanych

w fazie projektowania badania, które zawarto w kwestionariuszu ankiety. Poniżej

przedstawiona zostanie, podzielona na kategorie szczegółowa analiza uzyskanych

opinii.



Strona 79

2.2.1. Ocena bezpieczeństwa dla zdrowia stosowania naturalnych metod

rozpoznawania płodności

Wśród respondentów 44% uważa, że naturalne metody rozpoznawania

płodności są bezpieczne. Tylko 8% uznaje je za niebezpieczne dla zdrowia. Blisko

połowa grupy (48%) nie potrafi zająć stanowiska. Analiza przeprowadzona testem

Chi² nie wykazała występowania istotnej statystycznie różnicy postrzegania

bezpieczeństwa naturalnych metod w zależności od profilu uczelni

(Chi²=0,786807244; df=4; p=0,940207937). (tab. 1).

Tabela 1. Ocena bezpieczeństwa stosowania naturalnych metod planowania rodziny a profil

uczelni

Czy uważa Pani/Pan

że stosowanie

naturalnych metod

rozpoznawania

płodności jest

bezpieczne dla

zdrowia?

Profil uczelni

Razem

Medyczna Techniczna Katolicka

N % N % N % N %

Tak 81 42,63 59 45,04 64 43,84 204 43,68

Nie 14 7,37 12 9,16 13 8,90 39 8,35

Nie wiem 95 50,00 60 45,80 69 47,26 224 47,97

Suma końcowa 190 100 131 100 146 100 467 100

Chi²=0,786807244; df=4; p=0,940207937

2.2.2. Wiedza dotycząca głównych objawów płodności

Większość respondentów wie, że do głównych objawów płodności zaliczamy

zmiany śluzu szyjkowego (91,22%) oraz wzrost podstawowej temperatury ciała

(80,30%). Tylko 36% wskazało trzeci z objawów czyli zmiany w położeniu szyjki

macicy. Od 30% do 50% respondentów niewłaściwie interpretuje główne objawy

płodności (tab. 2).

Tabela 2. Główne objawy płodności u kobiety według studentów

Główne objawy płodności u kobiety to: Odpowiedzi

Procent obserwacji N %

Ból owulacyjny 194 12,65 41,54

Wzrost podstawowej temperatury ciała 375 24,45 80,30

Obrzmienie piersi 229 14,93 49,04

Zmiany w położeniu szyjki macicy 170 11,08 36,40

Zmiany śluzu szyjkowego 426 27,77 91,22

Plamienie okołoowulacyjne 140 9,13 29,98

Ogółem 1534 100 328,48



2.2.3. Wiedza dotycząca czasu wystąpienia owulacji

Prawidłowej odpowiedzi, że owulacja występuje na około 2 tygodnie przed

następną miesiączką udzieliło 42% respondentów. Zsumowanie nieprawidłowych

odpowiedzi: zawsze w połowie cyklu miesiączkowego bez względu na długość danego cyklu,

po wzroście stężenia hormonów FSH, zawsze 14 dni po krwawieniu miesiączkowym, podało

ponad połowę respondentów (ryc. 1).

Rycina 1. Moment wystąpienia owulacji według respondentów

2.2.4. Wiedza dotycząca przeżywalności plemników

Połowa ankietowanych wskazała prawidłową przeżywalność plemników (3-5

dni). Pozostali udzielili nieprawidłowych odpowiedzi. 4% przyznało się do

niewiedzy (ryc. 2).



Strona 81

Rycina 1. Przeżywalność plemników według respondentów

2.2.5. Wiedza dotycząca żywotności komórki jajowej

Spośród badanych 26% ankietowanych udzieliło prawidłowej odpowiedzi na

to pytanie (24–48 godzin), dla 51% są to 3-4 dni. Pozostali wskazali okres tygodnia

(18%) lub cały cykl (5%) (ryc. 3).

Rycina 3. Żywotność komórki jajowej w opinii respondentów



2.2.6. Wiedza dotycząca skuteczności naturalnych metod rozpoznawania

płodności

Respondenci najczęściej wskazują, że naturalne metody są mało skuteczne

(39,61%). Za średnio skuteczne i nieskuteczne uznaje je co 5 osoba. Natomiast jako

bardzo skuteczne uznaje je 16% ankietowanych (tab. 3). Analiza przeprowadzona

testem Chi² nie wykazała istotnej statystycznie korelacji pomiędzy oceną

skuteczności a profilem uczelni (chi²=10,79447455; df=6; p=0,094939957).

Tabela 3. Wiedza dotycząca skuteczności naturalnych metod rozpoznawania płodności w

zależności od profilu uczelni

Proszę zaznaczyć

stopień skuteczności

naturalnych metod

rozpoznawania

płodności

Profil uczelni

Razem


N % N % N % N %

Bardzo skuteczna 36 18,95 12 9,16 27 18,49 75 16,06

Średnio skuteczna 33 17,37 29 22,14 38 26,03 100 21,41

Mało skuteczna 79 41,58 57 43,51 49 33,56 185 39,61

Nieskuteczna 42 22,11 33 25,19 32 21,92 107 22,91

Suma końcowa 190 100 131 100 146 100 467 100

chi²=10,79447455; df=6; p=0,094939957

2.2.7. Źródła wiedzy na temat metod planowania rodziny

Najczęściej deklarowane źródło wiedzy to internet (71%) i książki (60%), 56%

uzyskało wiedzę od lekarza. Dla 43% źródłem wiedzy są czasopisma, a dla 32,5%

rówieśnicy. Niewielki udział procentowy (mniej niż 20%) w tym zakresie posiada

rodzina, położna oraz Kościół (tab. 4).

Tabela 4a. Deklarowane źródła wiedzy na temat metod planowania rodziny

Źródła wiedzy z jakich korzystają

studenci.

Odpowiedzi Procent obserwacji

N %

Książki 282 17,38 60,39

Czasopisma 200 12,32 42,83

Media 142 8,75 30,41



Strona 83

Tabela 4b. Deklarowane źródła wiedzy na temat metod planowania rodziny (cd.)

Lekarze 262 16,14 56,10

Położna 76 4,68 16,27

Rodzina 76 4,68 16,27

Kościół 63 3,88 13,49

Rówieśnicy 152 9,37 32,55

Internet 332 20,46 71,09

Inne 38 2,34 8,14

Ogółem 1623 100 347,54

2.2.8. Samoocena wiedzy studentów na temat metod planowania rodziny

Spośród badanych 44% respondentów ocenia swój poziom wiedzy jako dobry,

27% jako dostateczny. Co piąta osoba ocenia swoją wiedzę bardzo dobrze, a

niedostatecznie 7,71% ankietowanych (tab. 5).

Analiza przeprowadzona testem Chi² wykazała występowanie istotnej

statystycznie różnicy między samooceną poziomu wiedzy a profilem uczelni

(Chi²=35,36876266; df=6; p<0,001). Studenci uczelni medycznej oceniają swoją wiedzę

na wyższym poziomie niż respondenci z uczelni technicznej i katolickiej.

Tabela 5. Samoocena poziomu wiedzy na temat metod planowania rodziny a profil uczelni

Jak ocenia Pan/Pani

ocenia swoją wiedzę

dotyczącą metod

planowania rodziny?

Profil uczelnie studentów

Razem


N % N % N % N %

Bardzo dobrze 56 29,47 18 13,74 24 16,44 98 20,99

Dobrze 94 49,47 48 36,64 64 43,84 206 44,11

Dostatecznie 33 17,37 52 39,69 42 28,77 127 27,19

Niedostatecznie 7 3,68 13 9,92 16 10,96 36 7,71

Suma końcowa 190 100 131 100 146 100 467 100

Chi²=35,36876266; df=6; p<0,001

2.2.9. Analiza prawidłowych odpowiedzi w zależności od profilu uczelni

Większą wiedzą z zakresu naturalnych metod planowania rodziny mają

studenci uczelni medycznej. Istotnie częściej odpowiadali prawidłowo na zadane

pytania – od 44, 68 do 64,15% (ryc. 4).



Rycina 2. Analiza prawidłowych odpowiedzi dotyczących naturalnych metod

rozpoznawania płodności w zależności od profilu uczelni

3. Dyskusja

Niegdyś płodność była synonimem dobrobytu, a posiadanie potomstwa było

błogosławieństwem. Mimo to, historia pokazuje, że człowiek w różnych

okolicznościach i z różnych przyczyn starał się wpływać na swoją płodność. Od

zarania dziejów ludzkość próbowała najróżniejszymi sposobami zapobiec poczęciu.

Najczęściej w tym celu stosowane były wszelkie metody związane z magią lub

zabobonami. Na przestrzeni ostatnich wieków zaczęto udoskonalać sposoby

planowania potomstwa (Jarząbek i in., 2006; Jarząbek-Bielecka, Bielecki, 2010;

Mazurkiewicz, 2012).

W badaniach własnych analizowano wiedzę respondentów na temat

naturalnych metod rozpoznawania płodności. Korzeniewska i wsp. (2006) zbadali

świadomość dziewcząt chorych na mukowiscydozę na temat seksualności oraz

metod regulacji poczęć. W ramach tych badań wykazali potrzebę edukacji tej grupy.



Strona 85

Warto zwrócić uwagę na ogólną edukację młodzieży i studentów w ramach

metod planowania rodziny. W badaniach własnych również wykazano

niewystarczającą wiedzę w tym zakresie.

W opracowaniach dotyczących naturalnych metod planowania rodziny

(NPR), podkreślane jest jak ważnym aspektem zdrowia jest ludzka płodność, która

może być rozpatrywana na płaszczyźnie biologicznej, jak również psychologicznej

i moralnej. Stanowisko Kościoła Katolickiego pokazuje, jak ważne jest w pełni

świadome podjęcie odpowiedzialności za płodność. Płodność powinna być zawsze

postrzegana w kontekście związku, relacji kobiety i mężczyzny (Kluz, 2011; Markes,

2007).

Tokarz i wsp. (2010), przebadali metodą wywiadu osoby, które stosowały

naturalne planowanie rodziny w celu odłożenia poczęcia. Jako główną motywację do

stosowania tej metody wymieniano zgodność z nauką Kościoła Katolickiego. Warto

zaznaczyć, że małżonkowie pierwszy kontakt z NPR mieli w ramach nauk

przedmałżeńskich, a wiedza jaką zdobyli w szkole, nie była wystarczająca. Badane

osoby miały ponad przeciętną wiedzę na temat płodności (tamże). W badaniach

własnych studenci mieli niewielką wiedzę z zakresu naturalnych metod planowania

rodziny.

W badaniach Muzyczki i wsp. (2012) do głównych objawów płodności

studenci najczęściej zaliczali wzrost podstawowej temperatury ciała, następnie

zmiany śluzu szyjkowego. Najmniej znanym wskaźnikiem były zmiany położenia

szyjki macicy. Do głównych objawów płodności błędnie zaliczano ból owulacyjny,

plamienie okołoowulacyjne oraz obrzmienie piersi (tamże).

W badaniach własnych, zaprezentowanych w artykule, najwięcej studentów

wskazało, jako główny objaw płodności zmiany śluzu szyjkowego, a dopiero na

drugim miejscu został zaznaczony wzrost podstawowej temperatury ciała. Zmiany

w płożeniu szyjki zaznaczyło zaledwie 36% studentów, jak widać ten objaw jest

najmniej znany. Dodatkowe objawy płodności, które zostały zakwalifikowane przez

studentów do głównych to obrzmienie piersi (prawie połowa ankietowanych) oraz

ból owulacyjny. Plamienie okołoowulacyjne zaznaczyła 1/3 badanych.

W ramach badań Muzyczki i wsp. (2012) zapytano również o moment

wystąpienia owulacji. Wiedza z tego zakresu różniła się w zależności od kierunku

studiów. Największą wiedzę odnośnie momentu wystąpienia owulacji mieli studenci

kierunku lekarskiego oraz pielęgniarstwa. Studenci położnictwa i ratownictwa

częściej wskazywali błędną odpowiedź (tamże).

Studenci przebadani w ramach badań własnych w 42% wiedzieli, że owulacja

ma miejsce na około 2 tygodnie przed następną miesiączką, pozostała grupa nie

zaznaczyła poprawnej odpowiedzi, bądź przyznała się do niewiedzy.



Czas przeżywalności plemników według studentów lubelskiej uczelni

medycznej wynosi 3-5 dniu, prawidłową odpowiedź wskazała większość

ankietowanych. Największą wiedzę w tym zakresie mieli studenci kierunku

lekarskiego (tamże).

W badaniach własnych zaledwie połowa ankietowanych wskazała

prawidłową odpowiedź, w tym najliczniejszą grupę (50%) stanowili studenci uczelni

medycznej.

W ramach badań własnych określano również stosunek do wiary studentów

oraz jego wpływ na postrzeganie metod planowania rodziny.

Według badania CBOS (2010), zmniejsza się liczba osób deklarujących się, jako

wierzące, jednak w społeczeństwie ciągle ważne jest podejście katolickie do

większości kwestii. Chociaż moralność i wiara często zostaje jedynie na poziomie

deklaracji, a w życiu codziennym o wiele większe znaczenie mają szczęście rodzinne,

zdrowie czy uczciwość. Hedonistyczne wartości mają o wiele mniejsze znaczenie niż

prospołeczne (Boguszewski, 2010).

Deluga i Aftyka (2010) w badaniach studentów lubelskich uczelni

przedstawiły ocenę etyczną metod planowania rodziny. Na podstawie badań

stwierdzono, że za nieetyczne studenci o wiele częściej uważają sterylizację, metody

postkoitalne oraz wkładkę wewnątrzmaciczną niż tabletkę antykoncepcyjną czy

prezerwatywę. Osoby wierzące i deklarujące się jako praktykujące częściej

wskazywały metody antykoncepcyjne jako nieetyczne, natomiast naturalne

planowanie rodziny częściej uznawały za etyczne. W badaniach stwierdzono, że

wiara ma wpływ na określenie etycznej kwestii metod (tamże).

W badaniach własnych również wykazano, że osoby deklarujące się, jako

wierzące i praktykujące są zwolennikami naturalnych metod planowania rodziny.

W badaniach pilotażowych Rutkowskiej i wsp. (2012) również potwierdziło

się spostrzeżenie, że osoby deklarujące, że wiara jest dla nich bardzo istotna w

większości nie stosują hormonalnych metod planowania rodziny. Natomiast te

kobiety, dla których wiara jest mało istotna o wiele częściej korzystają ze środków

antykoncepcyjnych. Kobiety biorące udział w badaniu niezależnie od deklarowanej

istotności wiary zgadzały się ze stwierdzeniem, że antykoncepcja hormonalna nie

jest bezpieczna dla zdrowia (tamże).

Badania wskazują, że antykoncepcja hormonalna łączona jest często przez

społeczeństwo z ludźmi, którzy preferują filozofię wolnych związków i unikają

odpowiedzialności (Giza-Poleszczuk, 2007). Natomiast naturalne metody

planowania rodziny łączone są z religijnością badanych osób (Kluz, 2011; Kluzowa,

2008). W badaniach własnych powyższe stwierdzenie zostało potwierdzone.



Strona 87

W badaniach Bączek i wsp. (2010) za główne źródło wiedzy na temat metod

planowania rodziny wśród kobiet zamężnych uznane były czasopisma, poradniki,

książki oraz lekarz. Na kolejnej pozycji znajdował się internet oraz położna (tamże).

Muzyczka i wsp. (2012) w badaniach studentów uczelni medycznej wykazały, że

internet był najczęstszym źródłem wiedzy, co również wykazano w ramach własnej

analizy. Jako kolejny sposób zdobywania informacji oznaczone były książki i lekarz.

Na późniejszym miejscu znalazły się położna, czasopisma i rodzina.

Wnioski

Reasumując, wiedza młodzieży oraz studentów na temat metod planowania

rodziny jest niewystarczająca. Można zaobserwować większą liczbę prawidłowych

odpowiedzi na uczelniach medycznych, jednak jest to wynik nie w pełni

satysfakcjonujący. Postrzeganie naturalnych metod rozpoznawania płodności przez

studentów jest niewątpliwie determinowane źródłem, z którego młodzi ludzie

najczęściej czerpią informacje (internet, media, lekarz). Wiąże się to z oceną

bezpieczeństwa zdrowotnego tych metod – najczęściej deklarowana jest niewiedza

w tym zakresie. Konsekwencją braku wiedzy jest niska ocena skuteczności

naturalnych metod w badanej grupie. Jednocześnie samoocena wiedzy w badanej

grupie pokazuje, że mimo wszystko większość badanych jest zadowolona

z poziomu swojej wiedzy. Z badań wynika, że istotnie wyższy poziom wiedzy

prezentują studenci uczelni medycznych.

Należałoby na uczelniach medycznych dokonać rewizji programów, położyć

większy nacisk na kształcenie studentów w temacie naturalnych metod

rozpoznawania płodności (NPR), proponując odpowiednie podręczniki, w których

zawarta jest rzetelna wiedza w tym zakresie, uwzględniająca nie tylko aspekt

biologiczny, ale także psychologiczny i etyczny proponowanych metod. Należałoby

organizować kursy i szkolenia dla przyszłych lekarzy (autorytetów), podczas

których studenci medycyny zdobyliby nie tylko wiedzę merytoryczną, ale również

pogłębili świadomość, że naturalne metody rozpoznawania płodności są stylem

życia, który uwzględnia cykliczną płodność kobiety. Formacja postaw studentów

medycyny wydaje się kluczowa dla poprawy oceny skuteczności naturalnych metod.

Warto kształtować świadomość młodzieży, że naturalny rytm płodności jest

oznaką zdrowia prokreacyjnego kobiety, a rzetelna obserwacja cyklu przyczynia się

do wyższej skuteczności stosowania naturalnych metod rozpoznawania płodności.

Warto stworzyć lepsze programy edukacji w szkołach i na uczelniach w tym

zakresie. Co więcej należy stworzyć strony internetowe, z których młodzi ludzie

mogliby czerpać rzetelną wiedzę na temat metod planowania rodziny.



Bibliografia:

Aftyka A., Deluga A. (2009), Współczesne metody planowania rodziny, Życie

i Płodność, nr 4, s. 73-82.

Bajda J. (2008), Rodzina a prokreacja integralna, (w:) Naturalne planowanie rodziny,

(w:) W. Wieczorek, E. Flader, R. Krupa, J. Płońska, A. Zaremba (red.), s. 61-62,

Lublin: Lublin: Gaudium.

Bajda J. (2011), Etyczny profil Familiaris Consortio, Teologia i Moralność, tom 9, s. 7-24.

Bączek G., Kawęcka N., Dmoch-Gajzlerska E. (2010), Metody planowania rodziny w

grupie kobiet zamężnych — wybór, ocena, satysfakcja, Problemy Pielęgniarstwa,

nr 18 (3), s. 266–271.

Bochanek G. (2009), Znaczenie prawdy o stworzeniu w ujęciu Josepha Ratzingera,

Warszawskie Studia Teologiczne, XXII/1, s. 233-244.

Boguszewski R. (2010), Co jest ważne, co można, a czego nie wolno – normy i wartości w

życiu Polaków, Warszawa: Centrum Badań Opinii Społecznej.

Buttiglione R. (1996), Myśl Karola Wojtyły, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Deluga A. (2008), Biomedyczne aspekty NPR. Samoobserwacja, (w:) Naturalne

Planowanie Rodziny w ujęciu wybranych dyscyplin naukowych, W. Wieczorek,

E. Flader, R. Krupa, J. Płońska, A. Zaremba (red.), s. 151-158, Lublin: Gaudium.

Deluga A., Aftyka A. (2010), Wybrane środki antykoncepcyjne i metody naturalnego

planowania rodziny w ocenie etycznej studentów lubelskich uczelni, Życie

i Płodność, nr 2, s. 71-80.

Dzierżanowski J. (2010), Polski model szkoły rodzenia według Włodzimierza

Fijałkowskiego, (w:) Dziecko aktywny uczestnik porodu. Zagadnienie

interdyscyplinarne, E. Lichtenberg-Kokoszka, E. Janiuk, J. Dzierżanowski (red.),

s. 123-143, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Fijałkowski W. (1999), Rodzicielstwo w zgodzie z naturą. Ekologiczne spojrzenie na

płciowość, Poznań: Fundacja „Głos dla Życia”.

Fijałkowski W. (2001), Ekologia rodziny. Ekologiczna odnowa prokreacji, Kraków:

Rubikon.

Franciszek (2016), Posynodalna adhortacja apostolska, Amoris laetitia (19.03.2016).

Giza-Poleszczuk A. (2007), Życie seksualne i antykoncepcja w Polsce, Magazyn

Pielęgniarki i Położnej, nr 1( 2), 58-60.

Gos A. (2014), Wymiary płciowości – analiza wieloaspektowa, Kwartalnik Naukowy

Fides et Ratio, nr 4(20), s. 24-57.

Gratkowski P. (2009), Antykoncepcja. Aborcja, (w:) Rozpoznawanie płodności. Materiały

edukacyjno-dydaktyczne dla nauczycieli NPR, pracowników służby zdrowia oraz

zainteresowanych zdrowiem prokreacyjnym, M. Troszyński (red.), s. 225-234,

Warszawa: Bonami.



Strona 89

Jan Paweł II (1981), Adhortacja Apostolska Familiaris consortio (22.11.1981).

Jan Paweł II (1994), List do rodzin Gratissimam sane (02.02.1994).

Jan Paweł II (1995), Encyklika Evangelium vitae, (25.03.1995).

Jarząbek G., Pawlaczyk M., Friebe Z. (2006), Z historii metod planowania rodziny

i antykoncepcji, Ginekologia Praktyczna, nr 3, s. 30-33.

Jarząbek-Bielecka G., Bielecki M. (2010), Z historii antykoncepcji, (w:) Szkice z historii

medycyny, J. Supady (red.), s. 163-169, Łódź: Wojskowa drukarnia w Łodzi.

Katechizm Kościoła Katolickiego (2002), Warszawa: Pallottinum.

Kinle M. (2005), Naturalne planowanie rodziny na świecie, (w:) Naturalne planowanie

rodziny. Podręcznik dla nauczycieli naturalnego planowania rodziny, M. Troszyński

(red.), s. 223-228. Warszawa: Bonami.

Kinle M. (2008), Naturalne Planowanie Rodziny – metody rozpoznawania płodności,

(w:) Naturalne Planowanie Rodziny w ujęciu wybranych dyscyplin naukowych,

W. Wieczorek, E. Flader, R. Krupa, J. Płońska, A. Zaremba (red.), s. 161-185,

Lublin: Gaudium.

Kinle M., Szymaniak M. (2009), Fazy cyklu miesiączkowego i objawy płodności w

cyklu miesiączkowym, (w:) Rozpoznawanie płodności. Materiały edukacyjno-dy-

daktyczne dla nauczycieli NPR, pracowników służby zdrowia oraz zainteresowanych

zdrowiem prokreacyjnym, M. Troszyński (red.), s. 59-70, Warsza-wa: Bonami.

Kluz M. (2011), Życie i płodność. Moralne aspekty naturalnych metod planowania

rodziny, Studia Warmińskie, nr 48, s. 163-177.

Kluzowa K. (2008), Postawy wobec NPR w świetle badań społeczno–

demograficznych, (w:) Naturalne planowanie rodziny w ujęciu wybranych

dyscyplin naukowych, W. Wieczorek, E. Flader, R. Krupa, J. Płońska, A. Zaręba

(red.), s. 353-354, Lublin: Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej Gaudium.

Kongregacja Nauki Wiary, Instrukcja o szacunku dla rodzącego się życia ludzkiego

i o godności jego przekazywania Donum vitae (22.02.2008).

Korzeniewska A., Sobocińska A., Jurałowicz D., Stelmach I. (2006), Ocena

świadomości seksualnej dziewcząt chorych na mukowiscydozę w Polsce,

Pediatria Polska, nr 81(12), s. 919-923.

Łepecka-Klusek C. (2010), Planowanie rodziny, (w:) Pielęgniarstwo we współczesnym

położnictwie i ginekologii, C. Łepecka-Klusek (red.), s. 25-39, Warszawa: Wydaw-

nictwo Lekarskie PZWL.

Markes K. (2007), Planowanie rodziny. Metody naturalne czy sztuczne, Magazyn

Pielęgniarki i Położnej, nr 1(2), s. 60.

Meissner K. (2008), Wprowadzenie do encykliki „Humanae Vitae”, (w:) Naturalne

Planowanie Rodziny w ujęciu wybranych dyscyplin naukowych, W. Wieczorek,

E. Flader, R. Krupa, J. Płońska, A. Zaremba (red.), s. 151-158, Lublin: Gaudium.



Misiura K. (2013), Wybrane aspekty teologii małżeństwa, Teologia w Polsce, nr 7 (1),

s. 167-184.

Muzyczka K., Rząca M., Deluga A., Denisow M., Janiec E., Krzos A., Oleszczuk K.,

Przystupa H. (2012), Wiedza studentów Uniwersytetu Medycznego w Lu-

blinie na temat płodności i metod planowania rodziny, (w:) Instytucja rodziny

wczoraj i dziś. Perspektywa interdyscyplinarna. Tom 2. Społeczeństwo i kultura,

J.K. Stępkowska, K.M. Stępkowska (red.), s. 51-58, Lublin: Wydawnictwo

Politechnika Lubelska.

Ozorowski M. (2008), Życie jako wartość i dar Boga, (w:) Naturalne Planowanie

Rodziny w ujęciu wybranych dyscyplin naukowych, W. Wieczorek, E. Flader,

R. Krupa, J. Płońska, A. Zaremba (red.), s. 31-39, Lublin: Gaudium.

Pawelczyk L. (2002), Antykoncepcja, (w:) Położnictwo i ginekologia. Podręcznik dla

studentów, T. Pisarski (red.), s. 252-266, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie

PZWL.

Pawelczyk L., Banaszewska B. (2010a), Cykl miesiączkowy, (w:) Położnictwo i

Ginekologia, G.H. Bręborowicz (red.), s. 517-591, Warszawa: Wydawnictwo

Lekarskie PZWL.

Pawelczyk L., Banaszewska B. (2010b), Regulacja urodzeń, (w:) Położnictwo i Gine-

kologia, tom 2, G.H. Bręborowicz (red.), s. 951-962, Warszawa: Wydawnictwo

Lekarskie PZWL.

Paweł VI (1968), Encyklika Humanae vitae (25.07.1968).

Półtawska W. (2008), Płciowość w ujęciu Karola Wojtyły, (w:) Naturalne Planowanie

Rodziny w ujęciu wybranych dyscyplin naukowych, W. Wieczorek, E. Flader,

R. Krupa, J. Płońska, A. Zaremba (red.), s. 41-59, Lublin: Gaudium.

Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w sprawie antykoncepcji,

(2004), Ginekologia Polska, nr 4, s. 1-5.

Rutkowska A., Rolińska A., Milanowska J, Kowalska A.J., Kryś K., Sidor K., Makara-

Sarmiento A. (2002), Małżeństwo chrześcijańskie. Podręcznik teologii małżeństwa i rodziny,

Kraków: Wydawnictwo M.

Studzińska M. (2012), Metody zapobiegania ciąży w ocenie kobiet w wieku

rozrodczym a deklarowana istotność wiary katolickiej – badania pilotażowe,

Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, nr 18( 2), s. 113-117.

Szymaniak M. (2008), Znaczenie metod rozpoznawania płodności w profilaktyce,

diagnostyce i leczeniu niepłodności, (w:) Naturalne Planowanie Rodziny w ujęciu

wybranych dyscyplin naukowych, W. Wieczorek, E. Flader, R. Krupa, J. Płońska,

A. Zaremba (red.), s. 187-193, Lublin: Gaudium



Strona 91

Szymański Z. (2009), Anatomia i fizjologia układu płciowego żeńskiego, (w:) Roz-

poznawanie płodności. Materiały edukacyjno-dydaktyczne dla nauczycieli NPR,

pracowników służby zdrowia oraz zainteresowanych zdrowiem prokreacyjnym, M.

Ślizień–Kuczapska E. (2006), Podstawy naukowe naturalnego planowania rodziny,

(w:) Naturalne planowanie rodziny. Wybrane zagadnienia, U. Dudziak, A. Deluga

(red.), s. 57-71, Szczecinek: Fundacja „Nasza Przyszłość”.

Ślizień-Kuczapska E., Sys D., Baranowska B., Tataj-Puzyna U. (2017), Zdrowie

prokreacyjne jako zasadniczy kierunek troski o zdrowie rodziny. Wybrane

zagadnienia profilaktyki zaburzeń płodności oraz promocji karmienia piersią

na tle sytuacji demograficznej Polski, Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio, nr 4

(32), s. 88-112.

Terki F., Malthotra U. (2004), Poradnictwo medyczne i świadczenie usług. Przewodnik w

zakresie zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego, Warszawa: Wydawnictwo TOR.

Terlikowski T.P. (2009), Nowa kultura życia. Apologia bioetyki katolickiej, Warszawa:

Wydawnictwo Fronda.

Tokarz A, Ratajczak-Foterek A, Rydlewska A. (2010), Motywacje osób stosujących

metody rozpoznawania płodności, Położna. Nauka i Praktyka, nr 2, s. 8-12.

Wojtyła K. (1960), Miłość i odpowiedzialność, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Wojtyła K. (1985), Osoba i czyn, Kraków: Towarzystwo Naukowe KUL.

Woroń J. (2008), Bezpieczeństwo stosowania antykoncepcji hormonalnej, Gabinet

Prywatny, nr 8 (177), s. 23-29.

Zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia dotyczące naturalnego planowania

rodziny (2002), (w): Naturalne Planowanie Rodziny, nr 1, s. 3-4.

Netografia:

Podstawy naukowe metod rozpoznawania płodności,

http://oplodnosci.pl/index.php/plodnosc/podstawy-plodnosci/160-podstawy-

naukowe-metod-rozpoznawania-plodnosci, (20.10.2018).

Ratzinger J., Człowiek – reprodukcja czy stworzenie? Teologiczne pytanie dotyczące początku

życia ludzkiego. http://dlibra.kul.pl/dlibra/doccontent?id=24101; (19.10.2018).



http://dlibra.kul.pl/dlibra/doccontent?id=24101

Postrzeganie naturalnych metod rozpoznawania · Studenci uczelni medycznej oceniają swoją wiedzę...

Documents

Transcript of Postrzeganie naturalnych metod rozpoznawania · Studenci uczelni medycznej oceniają swoją wiedzę...