1

Postkeynesowska (PK) teoria produkcji i podziału (wybrane elementy)

I. Keynesizm, neokeynesizm, postkeynesizm1. Istota tzw. rewolucji keynesowskiej Keynes: odrzucenie neoklasycznej koncepcji równowagi Główny obszar badawczy: krótkookresowa nierównowaga i procesy

dostosowawcze (różnica w stosunku do monetarystów) Odrzucenie liberalizmu gospodarczego (model antycyklicznego

interwencjonimu państwowego) Brak własnej teorii mikroekonomicznej (akceptacja TPK i MTP)2. Wielka neoklasyczna synteza (Samuelson): połączenie

makroekonomii Keynesa (popytowej teorii agregatowego popytu i dochodu) z podstawowymi twierdzeniami neoklasycznej mikroekonomii (zwłaszcza teorii produkcji i podziału) nowy (eklektyczny) model interwencjonizmu

2

PK teoria produkcji i podziału

3. Neokeynesizm (nowa keynesowska makroekonomia) Geneza: niezdolność keynesowskiej teorii równowagi do

objaśniania niektórych zjawisk związanych z ogólną nierównowagą (w szczególności jednoczesna wysoka stopa bezrobocia i inflacji krzywa Philipsa ; krytyka zarówno monetarystyczna, jak i ze strony Nowej Klasycznej Makroekonomii (ENC teorii równowagi ogólnej w warunkach tzw. racjonalnych oczekiwań)

Istota: teoria równowagi krótkookresowej warunkach sztywności cen

3

PK teoria produkcji i podziału

4. Postkeynesizm: charakterystyka ogólna Najbardziej radykalna krytyka ENC w obrębie ekonomii

głównego nurtu Kontynuacja keynesowskiej makroekonomii, przy

całkowitym odrzuceniu neoklasycznej mikroekonomii, a zwłaszcza TPK i MTP

Liczne nawiązania do ekonomii klasycznej w sposobie interpretacji mechanizmu funkcjonowania gospodarki kapitalistycznej neoricardianizm

4

PK teoria produkcji i podziału

4. Postkeynesizm: charakterystyka ogólna c.d. Odmienna (w stosunku do ENC) interpretacja

wszystkich podstawowych kategorii związanych z teorią produkcji i podziału (kapitał, zysk, stopa procentowa praca i płaca)

Różnice metodologiczne w stosunku do ENC: 1. odrzucenie ENC koncepcji równowagi 2. Historyzm vs. neoklasyczny ahistorym3. Podjęcie analizy społecznych i instytucjonalnych

warunków gospodarowania Niejednorodność ekonomii postkeynesowskiej

5

PK teoria produkcji i podziału

II. Główne obszary badawcze w ramach EPK1. Krytyka TPK/MTP Przystawalność podstawowych kategorii i twierdzeń

TPK/MTP do rzeczywistości gospodarczej i możliwość ich empirycznej identyfikacji (w nawiązaniu do postulatów metodologicznego indywidualizmu i krytycznego racjonalizmu)

Wewnętrzna zgodność TPK i MTP (główny obszar sporu wokół teorii kapitału)(współzależność obu kierunków krytyki)

2. Podział funkcjonalny w ujęciu EPK

6

PK teoria produkcji i podziału

II.1. Krytyka TPK/MTP Generalnie: odrzucenie możliwości konstrukcji

agregatowej (makroekonomicznej) funkcji produkcji jako podstawy objaśniania proporcji podziału

1. Niemożliwość agregacji kapitału w jednostkach technicznych czy naturalnych (ze względu na niejednorodność kapitału)

2. Taka agregacja jest możliwa – ewentualnie – jedynie na poziomie przedsiębiorstwa (mikroekonomiczna funkcja produkcji) bądź – w układzie czasowym – ex ante

3. W praktyce kapitał możemy agregować, gdy znamy ceny fizycznie różnorodnych dóbr kapitałowych (co wymaga wcześniejszej znajomości stóp zysku/procentowych)

7

II.1. Krytyka TPK/MTP – c.d.

W ENC TPK/MTP mamy do czynienia ze świadomym mieszaniem dwóch pojęć:

1. Kapitału jako zasobu środków finansowych

2. Kapitału jako zasobu środków rzeczowych Konkluzja: wielkość kapitału (w skali makro) zależy

zawsze od stopy procentowej (jednostkowego wynagrodzenia kapitału) i stopy płac teoretycznie opisują to tzw. cenowe efekty Wicksella

8

II.1. Krytyka TPK/MTP – cenowe efekty Wicksella

2

2max22

1

1max11

max

rww

tgk

rww

tgk

rww

rwy

k

wrky

9

II.1. Krytyka TPK/MTP – cenowe efekty Wicksella

Wartość k nie zależy od cen czynników produkcji jeśli relacja w/r jest stała

Zgodnie z TPK/MTP, stałość relacji w/r musi oznaczać stałość relacji K/L

Jeśli K/L=const, to niemożliwa jest substytucja, czyli nie istnieje ENC funkcja produkcji

10

II.1. Krytyka TPK/MTP W realnym świecie nie można mówić o ciągłej substytucji

czynników produkcji, ale jedynie o substytucji skokowej (funkcja produkcji Leontieffa). Reakcją ENC była koncepcja tzw. surogatowej (zastępczej) funkcji produkcji Samuelsona

w realnym świecie mamy do czynienia z przypadkami, że przechodzeniu do bardziej kapitałochłonnych metod wytwarzania towarzyszy wzrost stopy procentowej (sprzeczne z TPK/MTP)

Nie jest możliwe w praktyce rozdzielenie wzrostu produkcji wynikającego z (1) substytucji pracy kapitałem i (2) nieucieleśnionego postępu technicznego (jak to wynika z koncepcji ENC funkcji produkcji) funkcja postępu technologicznego Kaldora

11

II.2. Podstawowe kategorie i twierdzenia EPK dotyczące podziału funkcjonalnego

Przyjęcie założenia o istnieniu struktury klasowej społeczeństwa (tradycja ekonomii klasycznej)

Podział produktu społecznego jest zdeterminowany głównie instytucjonalnie; wynika głównie z siły przetargowej poszczególnych klas społecznych) collective bargaining theory

Zdeterminowany historycznie poziom utrzymania robotników jako główny czynnik decydujący o proporcjach podziału

Zyski i renty naturalne jako dochody rezydualne (odrzucenie TPK, także w stosunku do płac)

12

II.2. Podstawowe kategorie i twierdzenia EPK dotyczące podziału funkcjonalnego

Praca jako jedyny realny czynnik produkcji (nawiązanie do ekonomii klasycznej, neoricardianizm)

Koncepcja tzw. kapitału realnego (jako krytyka ujęcia ENC)

1. Kapitał istniejący w danym momencie jako ucieleśnienie czasu pracy (robotników) przeszłych okresów

2. Jako część zasobu pracy rozporządzalnej współcześnie, która może wykorzystana w przyszłości

Wartość kapitału zawsze zależy od jednostkowych wynagrodzeń kapitału (r) i pracy (w) cenowe efekty Wicksella

13

II.2. Podstawowe kategorie i twierdzenia EPK dotyczące podziału funkcjonalnego

Płaca nie ma nic wspólnego z MPL (krytyka TPK). Rynkowa (bieżąca) wysokość płac jest wielkością wtórną w

stosunku do stopy zysku i wynika z następującego rozumowania

1. Istnieje historycznie zdeterminowana stopa zysku

2. Wynika z niej określona wartość kapitału

3. Poziom płac musi być taki, aby przy tej wartości kapitału tę stopę zysku zrealizować

W realnej gospodarce stopa zysku (stopa procentowa) zależy od decyzji inwestycyjnych i skłonności do oszczędzania przedsiębiorców; nawet jeśli występują oszczędności robotników (czyli są oni częściowo właścicielami kapitału) tzw. paradoks Passinettiego