Poradnik Autystyczny 1/2015

ISSN 2353-5024

EGZEMPLARZ BEZPATNY

Mam

y ju rok

NR 01 (10) LUTY 2015www.poradnikautystyczny.pl

Poradnik Autystyczny2

W numerze:Psychiczny rozwj dziecka od 0 do 12 miesica ycia ...... str. 3Trening umiejtnoci spoecznych ............................ str. 4 Jak oswoi pomidora .............. str. 5Zaproszenie do krainy OZA... ...................... str. 6Mutyzm wybirczy(w subiektywnym skrcie) ....... str. 8Snoezelen Sala Dowiadczania wiata .......... str. 11Rozwj kompetencji komunikacyjnych u dzieci w pierwszym roku ycia ............................. str. 14

Redakcja wydania:REDAKTOR NACZELNA: Magda Brzeska

AUTORZY: Marta Baj-Lieder, Katarzyna Czyycka, Aneta Kiepiela-Koperek, Katarzyna Knopik, Anna ak, Agnieszka Smrokowska-Reichmann, Sylwia Warcho-Pluciska, Dorota Wsik

WYDAWCA: Infotech Dawid Lisik, Jzefosaw [email protected]

DZIA REKLAMY: [email protected]

Redakcja nie ponosi odpowiedzialnoci za tre reklam i ogosze oraz za teksty sponsorowane. Prawa autorskie zastrzeone, przedruk i wykorzystanie materiaw moliwe tylko po uzyskaniu pisemnej zgody Wydawcy.

ISSN 2353-5024

EGZEMPLARZ BEZP ATNY

Mam

y ju rok

NR 01 (10) LUTY 2015www.poradnikautystyczny.pl

Witamy Was Kochani w jubileuszowym numerze naszej Gazety!

Min rok od rozpoczcia naszej inicjatywy, jak jest portal Poradnik Autystyczny. Min te rok od wydania pierwszego naszego pisma.Bardzo Wam za ten rok dzikujemy.Ten rok by dla nas rokiem penym wyzwa. Rozpoczlimy z czystym kontem i planami wydawania jedynej bezpatnej na rynku gazety, ktra poruszaaby tematy autyzmu oraz niepenosprawnoci. Gazety przeznaczonej dla kadego i tworzonej przez kadego przez Rodzica i przez Terapeut.Ten rok to dla nas uczestnictwo w dwch konferencjach: wiatowym Dniu Autyzmu w Cieszynie, organizowanym przez Synapsis oraz Konferencji w Bielsku Biaej organizowanej przez Stowarzyszenie AS wraz z Porozumieniem Autyzm Polska.Staralimy si dociera do Was jak najszerzej: nasz kwietniowy numer dotar do uczestnikw wiatowego Dnia Autyzmu organizowanego w Kraniku, Lborku oraz Garwolinie.Tego sukcesu nie odnielibymy gdyby nie Wy. Dzikujemy za wszystkie sowa wsparcia, za sugestie dziki ktrym powsta nowy wygld naszej strony i za wszelkie uwagi krytyczne. Kad z takich uwag bardzo wnikliwie analizujemy.Dzikujemy te za wszelkie propozycje artykuw czy tematw, ktrymi powinnimy si zaj.Poradnik istnieje przede wszystkim dziki wspaniaej wsppracy z Terapeutami, ktrzy co miesic pisz ciekawe artykuy poruszajc tematy, ktre mog Was zainteresowa. To ich cika praca powoduje, e Poradnik pisany jest jzykiem jasnym i kady artyku wyjania do dokadnie pewien problem.

Mamy wiele pomysw rozwoju Poradnika, mam nadziej, e kady z tych pomysw przypadnie Wam do gustu, dziki czemu zostaniecie z nami i kolejny rok.

Jeszcze raz dzikujemy za bycie z nami przez ostatni rok i zapraszamy do lektury nietypowego jubileuszowego numeru.

Magda BrzeskaRedaktor Naczelna

nr 01, luty 2015 33

0 MIESICY1. Reakcja niechci na ostre wiato

i gone dwiki

1 MIESIC1. Zauwaanie czerwonej zabawki

i ledzenie jej wzrokiem w bok do kta 45 stopni

2. Wymawianie samogoski z a i e poczone z h

2 MIESICE1. Zatrzymywanie wzroku na poruszajcej

si twarzy i ledzenie jej2. ledzenie grzechotki od jednego oka do

drugiego do kta 90 stopni3. Reagowanie na dwik dzwonka4. Wymawianie goski gardowej e- che,

ek- che, e- rrhe (gaworzenie)

3 MIESICE1. Mona wyrni trzy rne dwiki

krzyku2. Szukanie wzrokiem rda dwiku3. Umiechanie si4. Pojawianie si pierwszych acuchw

sylabowych

4 MIESICE1. Gruchanie i mianie si2. Wydawanie okrzykw radoci3. Pojawiaj si goski szczelinowe

(podobne do w)

5 MIESICY1. Powstawanie rytmicznych cigw

sylabowych2. Szukanie szeleszczcego papieru

przez zwrcenie gowy3. mianie si gono, gdy si zaczepia

dziecko

6 MIESICY1. Lokalizowanie dwiku przez

zwrcenie gowy lub wzroku

2. Rozpoznawanie obcych osob3. Spogldanie za przedmiotem,

ktry upad4. Gaworzenie: szeregowanie rozmaitych

wyranych sylab ze zmian siy dwiku i wysokoci tonu

7 MIESICY1. Uwane obserwowanie czynnoci osb

bliskich2. Zdolno dostrzegania szczegw3. Wymawianie sylaby la, wa, ta, ba, ka4. Rozumienie zabawy moje, moje i a

kuku

8 MIESICY1. Odwracanie gwki szukajc znanych

osb i przedmiotw2. Lk przed obcymi

3. Prby naladowania cmokania i piewania4. Zaczynanie szeptania5. Wymawianie ma-ma, pa-pa, ta-ta6. Patrzenie na odbicie w lustrze nie

szukanie z nim kontaktu

9 MIESICY1. Robienie kosi-kosi2. Nasuchiwanie tykania zegarka3. Zoszczenie si, gdy zabiera si na

zabawk 4. Rozpoznawanie obcych osb5. Zauwaanie kostki w pojemniku

i siganie po ni

10 MIESICY1. Prowadzenie monologw,

naladowanie dwikw2. Reagowanie na swoje imi

i polecenie daj mi3. Zaczynanie rozumienia pochway

11 MIESICY1. Na prob dorosego podawanie

przedmiotu2. Pierwsze sensowne sowo 3. Kiwanie gow na nie4. Robienie pa-pa5. Wykonywanie prostych polece

12 MIESICY1. Wymawianie trzech pierwszych sw

dwusylabowych2. Jeli dziecko jest samo prowadzenie

monologu sylabowego3. Reagowanie swoim gosem na muzyk4. Na polecenie: szukanie, znajdywanie

i przynoszenie wybranego przedmiotu5. Rozumienie zabawy w apanego6. Bawienie si swoim odbiciem w lustrze7. Rozumienie trjwymiarowoci

przedmiotw, ktre wydaj si paskie

Sylwia Warcho-Pluciskapsycholog, logopeda


Na pewno warto uczy dziecka samodzielnoci sprztania, gotowania, robie-nia zakupw, prania, pace-nia rachunkw, zaatwiania spraw. Wszystko stopniowo, ale konsekwentnie. Wy-janij na czym czynno polega i czego dokad-nie oczekujesz (instruk-cja umyj gary spowoduje umycie samych garnkw,

natomiast sprztnij pokj jest zbyt oglna). Jeli chodzi

o zaatwianie spraw, to zaczynamy od tych najbardziej bezkontaktowych (typu wysyanie listu) do tych wymagajcych coraz wikszych interakcji (jakie sprawy w urzdach). Jeli chodzi o rzeczy wymagajce odpowiedniego zagadania, negocjacji, przebywania z kim, to moliwe, e nigdy si tego nie nauczy. Tu b-dzie potrzebna mniejsza lub wiksza pomoc, ale jeli chodzi o domow samoobsug, to nie ma zmiuj. Aspiemu trudniej jest nawiza kontakt, wiec jeli bdzie y w cakowitej sa-motnoci, to przynajmniej poradzi sobie. Wy-rczanie we wszystkim to zo.

Nie wszystkie negatywne cechy Aspich wynikaj z zaburze. My te moemy by le-niwi, chamscy i zoliwi. Zwaszcza, jeli kto zosta wychowany w przewiadczeniu, e jest biedny, chory i wszystko mu wolno. Poznaam kiedy chopaka z ZA, z ktrym mimo szcze-rych chci i wyznaczenia konkretnych zada nie dao si wsppracowa. Nie wynikao to wcale z odrzucenia przez grup, tylko z olewa-nia i lenistwa. Chopak by przyzwyczajony do tego, e nic nie musi, bo kto si zlituje, zrobi to za niego, a on nie poniesie z tego powodu adnych konsekwencji.

Te sowa napisaa Katja Schrdinger w swojej ksice Koci wiat czyli wiat oso-by ze spektrum autyzmu (dostpna tu: http://savant.org.pl/publikacje/koci_1.1_1.pdf).

Uznaam, e to najlepszy wstp do artyku-u o TUS czyli terapii zwanej Treningiem Umiejtnoci Spoecznych. W moim odczu-ciu jest to kluczowa terapia dla osb ze spek-trum autyzmu i powinna by wprowadzana od najwczeniejszych lat. Jednak nader czsto jej znaczenie jest niedoceniane.

Czym jest TUS dla najmodszych dzie-ci? Po prostu wychowywaniem w rodzinie. Oznacza to, e pierwszymi i najduej pra-cujcymi z dziemi terapeutami TUS s jego rodzice. Trudno polega na tym, e wo-bec dziecka z autyzmem lub ZA trzeba po-sugiwa si rozmaitymi metodami, czsto

niekonwencjonalnymi. I tu wanie widz sens wczania si w ten proces terapeutw. Powinni oni wspiera rodzicw swoich pod-opiecznych w tym zadaniu: podawa przy-kady do wyprbowania w domu, uczy po-dania za rozumowaniem dziecka i jego emocjami. Dlaczego to podanie za dziec-kiem jest takie wane szczeglnie w poczt-kowym okresie terapii? Bo to przecie MY doroli pragniemy nawiza kontakt z dziec-kiem, ono najczciej pragnie zajmowa si swoimi sprawami! A skoro tak, to zasto-sujmy najprostsz zasad: jeli chcesz si z kim zaprzyjani, poznaj jego zaintereso-wania, zacznij je podziela tak zdobdziesz jego zaufanie i sympati (choby w minimal-nym stopniu). Tak stopniowo mona zbudo-wa fundamenty dobrej relacji z dzieckiem. I nie jest istotne, czy dziecko porozumiewa si z nami werbalnie, czy gestami, czy za po-moc obrazkw najwaniejsze, eby w og-le si z nami porozumiewao.

I tu dochodzimy do kolejnego wyzwania, jakim jest znalezienie odpowiedniego dla na-szego dziecka sposobu komunikowania si. A skd i kto ma wiedzie, ktra metoda jest najlepsza dla DZIECKA? Nie ma chyba lep-szego sposobu od dowiadczenia, od wypr-bowania wsplnie z dzieckiem rnych metod komunikacji poczwszy od najbliszej nam werbalnej. Pamitajmy jednak, co jest isto-t komunikowania si ludzi: wedug Jaspersa jest to kontakt z drugim czowiekiem, wedug Newcomba dzielenie si znaczeniami pod-czas interakcji midzy ludmi oparte na wspl-nie uznawanych normach, a wedug Deweya skuteczne przesyanie informacji od jedne-go uczestnika do drugiego. Co wicej, Dewey uwaa, e spoeczestwo nie tylko trwa dzi-ki komunikowaniu, ale wrcz istnieje poprzez komunikowanie.

Tak oto doszlimy do uzasadnienia pier-wotnie postawionej przeze mnie tezy o wiel-kim znaczeniu TUS dla rozwoju dzieci: jeli dziecko NIE MA potrzeby, wewntrznej mo-tywacji do nawizywania komunikacji z inny-mi ludmi, to moe po prostu nie odczuwa potrzeby uczenia si jakiejkolwiek metody komunikacji, w tym mwienia! Jeli zatem dziecko, a pniej nastolatek:

1. Nie zna wsplnie uznawanych norm spoecznych,

2. Nie rozumie znacze sw, gestw, zachowa,

3. Nie odczuwa potrzeby kontaktu z drugim czowiekiem

to jak moe zrozumie nasze oczekiwania wobec niego? Ile z takich dzieci bdzie w stanie

skupi si na nauce nowych umiejtnoci na-wet tych codziennych, na lekcjach w szkole, zapamita nudne wzory i lektury? Bez podsta-wowej terapii umiejtnoci spoecznych dzieci z autyzmem czy ZA mog mie ogromne trud-noci ze zbudowaniem wewntrznej motywacji do wielkiego wysiku, jakim jest nauka samo-dzielnego ycia wrd ludzi.

I na koniec ebymy si dobrze rozumie-li umiejtnoci spoeczne to nie tylko znajo-mo tzw. savoir vivre, ale przede wszystkim znajomo zasad, wedug ktrych funkcjonuje spoeczestwo:

za dorosego uznajemy czowieka po ukoczeniu 18 lat doroli s odpowiedzialni za swoje ycie, czsto te za ycie innych osb kady dorosy, ktry chce mie swobod/wolno wyboru sposobu ycia musi pracowa na swoje utrzymanie (mieszkanie, jedzenie, ubranie), kto nie pracuje na swoje utrzymanie musi si liczy z ograniczeniem swoich moliwoci, a wic i wolnoci wyboru osoby, ktre nie s w stanie pracowa mog liczy jedynie na zaspokojenie potrzeb yciowych w minimalnym stopniu (np. renta) zanim podejmie si prac naley obowizkowo ukoczy kilka szk i zdoby wiadectwa nauka w szkole czsto pomaga pniej nauczy si zarabia pienidze zarabianie pienidzy polega na tym, eby kto zechcia zapaci nam za nasz prac (najlepiej jak lubimy j wykonywa) praca moe by fajna, ale nie zawsze musi by fajna najfajniejsza jest wolno, jak daje umiejtno zarobienia na swoje przyjemnoci itp.Wiem, e kiedy ma si mae dziecko, np.

dwu czterolatka, to te zasady wydaj si by mocno wygrowane. Jednak jako matka do-rosego czowieka z autyzmem wiem, e trze-ba o nich pamita ju na pocztku drogi. Im lepiej przygotujemy swoje dziecko do moli-wie samodzielnego ycia wedug tych zasad, tym ono bdzie szczliwsze. Nawet, jeli po-zostanie do koca ycia osob wymagajc wsparcia i czciowo zalen od innych.

Anna akmgr in. elektryk, trenerka mnemotechnik, kinezjolog, tera-peutka pedagogiczna, pracuje z dziemi i modzie zdoln, z trudnociami edukacyjnymi, z niepenosprawnoci, a tak-e z dorosymi, autorka programu dla seniorw Sprawne ciao-sprawny umys, ona jednego ma i matka trojga do-rosych dzieci, z ktrych jedno ma diagnoz autyzm. Wsp-pracuje z organizacjami pozarzdowymi w odzi i Zgierzu.

nr 01, luty 2015 5

Dzieci z nadwraliwoci dotykow, zwaszcza nadreaktywnoci w obrbie jamy ustnej maj due problemy z jedzeniem. Jeli dodatkowo dziecko cierpi na nadwraliwo na smaki, zapachy lub jest nadreaktywne na bodce wzrokowe to wybirczo jedzenia jest naprawd ogromna.

W takich przypadkach terapia integracji sen-sorycznej to jedno, a sukcesywnie realizo-wany program domowy to drugie. W terapii dziecka nadwraliwego obowizuje zasada maych krokw, lepiej zrobi malutki krok do przodu ni trzy do tyu. I chocia kady rodzic chce widzie efekty natychmiast, tu-taj musimy uzbroi si w cierpliwo i wy-trwao.

Dzieci nadwraliwe cechuje neofobia; lk przed nieznanym jedzeniem naley po-kona w formie zabawy. Ta forma terapii po-cztkowo nie bdzie miaa bezporedniego zwizku z jedzeniem, poniewa dzieci nad-wraliwe niechtnie prbuj nowoci. Co w takim razie mona zrobi?

OSWAJAMY JEDZENIEWybierz si ze swoim dzieckiem na zakupy, niech dotyka i wybiera to, na co ma ochot. Skoncentrujcie si na dziale z warzywami i owocami, tam wanie rnorodno ko-lorw, faktur i zapachw jest najwiksza. Wkadanie zakupw do kosza bdzie nie tyl-ko atrakcj, ale rwnie elementem terapii.

W domu zaczarujcie kupione produk-ty, pomalujcie je, doklejcie im oczy, a moe przyczepcie wykaaczkowe-wosy? Przy-czepione do gruszki czy jabka wykaaczki uwolni nie tylko zapach, ale i aromatyczny sok, ktry moe zachci malucha do obliza-nia swojej rczki i tym samym sprbowania nowego smaku.

Jeli dziecko nie chce dotyka warzyw i owocw, moecie zacz od kolorowa-nek lub naklejek, a w nastpnej kolejno-ci wybra si do sklepu, by odnale to co byo na ilustracjach. wietnym pomysem jest rwnie pochowanie warzyw i owo-cw w domu lub przydomowym ogrodzie, a zadaniem dziecka jest odnale wszyst-kie produkty, jeli wczeniej przygotujecie map, to bdzie to prawdziwe detektywi-styczne zadanie.

Warzywa i owoce moecie rwnie wa-rzy, mierzy i klasyfi kowa wg ksztatu lub koloru.

Kolejnym etapem bdzie odkrywanie tego co ma w rodku owoc. Pewne kon-systencje mog by dla dziecka nie do

przyjcia, dlatego warto zacz od tego, co jest przez nie akceptowane.

Sprbujcie kroi poywienie na kawaki, a moe wytniecie z nich ciekawe ksztaty?

Krojenie warzyw i owocw to rwnie odkrywanie, nie kady wie, e granat skry-wa w rodku mae czerwone kuleczki, a ko-kos pyn.

Te zwyke, codzienne aktywnoci, ktre z powodzeniem mona wple w program codziennego dnia, bd doskona zabaw i nauk, zachc do dotykania, wchania, a pewnego dnia i prbowania.

Celem wyej wymienionego programu jest przezwycienie lkw, ktre bardzo czsto towarzysz dzieciom nadwraliwym i nawet po zakoczonej terapii potrafi wpywa na wybirczo jedzenia. W trakcie wyej opisa-nych czynnoci, nie naley zmusza dziecka do prbowania, a jedynie wspiera i zach-ca do odkrywania i poznawania. Przesadne zwracanie uwagi rodzica na to co dziecko je, a czego dziecko nie je i nieustanne podkrela-nie, e za mao zjado, potguje problem, za-miast go rozwizywa. Miej zabawy.

Marta Baj-Lieder ogopeda wczesnej interwencji, terapeuta SI, terapeuta rki, nauczyciel. Certyfi kowany instruktor masau Shantala oraz doradca noszenia w chucie wg szkoy ClauWi. Wsplider-ka Klubu Ratatuj-miejsca powstaego z inicjatywy Fundacji Rodzic-Dziecko, gdzie rodzice wraz z dziemi do lat 3 mog si bezpatnie spotyka. Autorka ksiki Barwy wiata wy-danej nakadem wydawnictwa Harmonia. Ekspert na ogl-nopolskich portalach parentingowych. Organizator szkole dla logopedw, nauczycieli i rodzicw. Prywatnie ona, mama oraz wacicielka kota, ktry uwielbia nieg i kpiele. Waciciel Centrum Terapii Logop.


Nazwa Kraina OZA moe kojarzy si w magiczny sposb, przywoujc histori gru-py przyjaci, ktry wdruj w poszukiwaniu serca, rozumu, odwagi i domu. Chocia to jak najbardziej pozytywne skojarzenie, inter-netowa Kraina OZA to nie bajka, ale powany portal. Tytuowy skrt oznacza: Kariera Roz-wj Aktywizacja Innowacyjno Niezaleno Akceptacja Osb z Autyzmem. Portal Kraina OZA suy bowiem wczeniu i aktywizacji: spoecznej i zawodowej osb z autyzmem. Ma on ambicj promowa i wspomaga ich rozwj osobisty, samostanowienie, samodzielno.

Portal skada si z dwch odrbnych (ale uzupeniajcych si) stron internetowych. Strona z kocwk ORG przeznaczona jest dla otoczenia osb z autyzmem: rodzin, opie-kunw, terapeutw, ale take dla pracodawcw i wszystkich innych osb interesujcych si te-matem. Strona z kocwk PL jest przezna-czona dla osb z autyzmem.

Pod adresem www.KrainaOZA.pl znaj-dziemy stron skierowan przede wszystkim do dorosych, ale rwnie do modziey z au-tyzmem. Strona zostaa opracowana specjal-nie dla nich w treci i w formie. Jest przy-jazna, ma czyteln i zrozumia struktur. Nie ma na niej adnych niepotrzebnych elemen-tw. Na przykad: nie ma reklam ani wyska-kujcych okien, ktre wprowadzayby chaos i utrudniay koncentracj. Mona dostosowa wygld strony do swoich potrzeb i preferencji: wczy wersj kontrastow, wybra rozmiar tekstu oraz kolor.

Na stronie zastosowano uatwienia ko-munikacyjne, takie jak piktogramy, czy od-czytywanie tekstu przez lektora. Pojawiaj si tu dwa rodzaje piktogramw. Pierwsze to czarno-biae piktogramy Sclera, ktre wida

w opisie poszczeglnych zakadek w menu strony, w artykuach, w przepisach kuli-narnych i w innych miejscach. Mona tak-e prowadzi czat za pomoc piktogramw oraz posikowa si nimi do tworzenia pro-stych wiadomoci e-mailowych. Co cieka-we, system Sclera zosta stworzony przez stowarzyszenie typu non-profi t, a wic nie nastawion na zysk organizacj belgijsk, ktra bez adnych ogranicze udostpnia piktogramy wszystkim, ktrzy pragn ich uywa oczywicie do celw niekomer-cyjnych. W ramach projektu biblioteka pik-togramw (a waciwie ich nazw/znacze) zostaa przetumaczona na jzyk polski i jest udostpniona do pobrania na stronie sclera.be. Kady moe z nich skorzysta! Sclera nie jest zamknitym, skoczonym systemem co jaki czas dodawane s nowe piktogra-my. Drugi rodzaj piktogramw zastosowany na stronie Kraina OZA to Widgit w systemie Point. Kolorowe obrazki pojawiaj si po najechaniu kursorem myszki na dane so-wo, uatwiajc jego zrozumienie. Zazwyczaj pojawia si kilka opcji obrazkw odpowia-dajcych danemu sowu. Widgit to produkt komercyjny Fundacja Wsplnota Nadziei wykupia odpowiedni licencj do wykorzy-stania systemu Point na portalu.

Twrcy www.KrainaOZA.pl staraj si wypeni stron informacjami interesujcy-mi i istotnymi dla uytkownikw. Znajdzie-my tu midzy innymi serwis WIADOMOCI, podzielony na dwie sekcje. Pierwsza to sek-cja oglna Z kraju i ze wiata. Teksty maj prost form: krtkie zdania, najwaniejsze treci wyrnione tustym drukiem. Artykuy w wiadomociach s neutralne. Przedstawia-j fakty, nie narzucajc opinii. Druga sekcja

wiadomoci Co u nas? dotyczy spoecz-noci osb z autyzmem, ich dowiadcze, wy-zwa i osigni. Wiadomoci redagowane s z Farmy ycia koo Krakowa, ale twrcy plat-formy zapraszaj take inne orodki, z caej Polski, do nadsyania swoich newsw.

Bardzo rozbudowana jest zakadka CZAS WOLNY. Dzieli si na: Moje sprawy, Do-wiedz si wicej, Ciekawe miejsca, Prze-pisy kulinarne oraz Gry. Sekcja Moje sprawy zawiera wypowiedzi na rne inte-resujce tematy, rwnie te trudne, takie jak: samotno, niepenosprawno czy samosta-nowienie. Sekcja Dowiedz si wicej prze-znaczona jest na tematy nieco lejsze: cieka-wostki, zainteresowania, pasje, hobby. Dalej znajdziemy Ciekawe miejsca, ktre war-to kiedy odwiedzi albo co najmniej o nich poczyta. Kolejna sekcja to Przepisy ku-linarne rozpisane krok po kroku, ilustro-wane zdjciami i piktogramami. Mieszkacy i uczestnicy zaj na Farmie ycia ju prze-testowali przepisy i twierdz, e instrukcje s wygodne i atwe do wykonania, a rezultaty bardzo smaczne. Ostatnia zakadka to Gry edukacyjne i rozrywkowe, midzy innymi: labirynt, puzzle, pasjans i inne.

Bardzo wana z punktu widzenia zao-e projektu jest zakadka MOJA PRACA, podzielona na: Zawody, Moje dowiad-czenia oraz Oferty pracy. Sekcja Zawo-dy zawiera opisy rnych profesji, takich jak: ogrodnik terenw zielonych, broker in-formacji, pomoc kuchenna, pracownik mu-zeum i wiele innych. Lista zawodw, ktre tu opisano, zostaa ustalona w wyniku bada przeprowadzonych przez pracownikw Uni-wersytetu Pedagogicznego, opracowa na te-mat pracy zawodowej osb z autyzmem, jak

W Polsce powstaa nowa platforma internetowa dla modziey i dorosych z autyzmem, pierwsza w swoim rodzaju. Stworzya j Fundacja Wsplnota Nadziei z Wickowic pod Krakowem przy wspudziale Maopolskiego Zwizku Pracodawcw Lewiatan,

Stowarzyszenia WAI-NOT i uniwersytetu Thomas More Kempen z Belgii. Platforma nazywa si Kraina OZA i powstaa w rezultacie projektu Edu-Autyzm,

wspfi nansowanego przez Uni Europejsk w ramach Programu Operacyjnego Kapita Ludzki.

nr 01, luty 2015 7

rwnie pogbionych wywiadw grupowych i indywidualnych z zainteresowanymi. Przy-stpne, konkretne opisy zawodw zawieraj take opis cech i umiejtnoci wymaganych w danej pracy. Zakadka Moje dowiadcze-nia zbiera dowiadczenia osb z autyzmem zwizane z prac, praktykami zawodowymi i wolontariatem. Oferty pracy to miejsce na ogoszenia zamieszczane przez pracodawcw (mog to by fi rmy, instytucje, osoby fi zycz-ne). Obecnie mona tu znale oferty z Mao-polski, gdy to tutaj powsta projekt, ale au-torzy portalu zachcaj fi rmy i urzdy z caej Polski do zgaszania swoich propozycji.

Bardzo ciekawa sekcja to SZKOLENIA dla osb z autyzmem, zwizane z prac: Warto pracowa, Sposoby szukania pracy, Przy-gotowania do rozmowy o prac i inne. Szko-lenia w stosunkowo prostej i przystpnej for-mie wyjaniaj pojcia zwizane z prac i po-kazuj, jak si porusza po rynku pracy. Szko-lenia s bezpatne i dostpne dla wszystkich po zalogowaniu (eby z nich skorzysta, trze-ba zaoy konto na stronie, co take jest bez-patne). Po ukoczeniu szkole otrzymuje si certyfi katy, ktre mona wydrukowa i do-czy do swoich dokumentw przydadz si na przykad podczas rozmw z potencjalnym pracodawc.

GRUPY I ORGANIZACJE to miejsce na witryny lokalne. Lokaln witryn moe prowadzi administrator (na przykad na-uczyciel czy terapeuta) dla swojej organiza-cji: szkoy, klasy szkolnej, stowarzyszenia, klubu itp. Utworzenie grupy jest moliwe przez panel Moje konto na stronie www.KrainaOZA.org

Na koniec bardzo sympatyczna zakadka pod tytuem PYTANIE MIESICA: kada zarejestrowana osoba moe dodawa tu swo-je wypowiedzi. Tworzy si tu co w rodzaju uproszczonego forum uytkownikw w wer-sji mini. Twrcom strony bardzo zaley na opiniach uytkownikw, czekaj na sugestie, pomysy i opinie. W zakadce MOJE KON-TO znajduje si sporo poytecznych funk-cji, takich jak Ankiety i Sonda, za pomo-c ktrych kady uytkownik moe podzie-li si swoj opini, oraz Formularz kontakto-wy. W zakadce MOJE KONTO jest dostpny Kreator CV oraz przykadowy List motywa-cyjny. S tu te przechowywane Certyfi katy ukoczenia szkole.

Warto zaoy konto na stronie. Pozwo-li to skorzysta ze wszystkich jej elementw i funkcji. Zaoenie konta i korzystanie z plat-formy jest bezpatne. Kady moe te zosta wsptwrc czyli redaktorem Krainy OZA. Mona napisa teksty o swoich zain-teresowaniach i pasjach, problemach lub do-wiadczeniach. Kilkoro modych ludzi z au-tyzmem ju napisao i opublikowao wasne teksty na portalu. Pisz o swoich zaintereso-waniach, o miejscach, ktre odwiedzili. Tek-sty mona wysya przez formularz kontak-towy, ktry znajduje si w zakadce MOJE KONTO.

Rodzice i bliscy osb z autyzmem, opie-kunowie, nauczyciele, terapeuci i wszyscy

zainteresowani mog skorzysta ze strony www.KrainaOZA.org przeznaczonej dla otoczenia osb z autyzmem. Na tej stronie publikowane s przydatne artykuy, analizy, raporty, wnioski z bada i projektw doty-czcych aktywizacji spoecznej i zawodowej osb z autyzmem. W zakadce Moliwoci rozwoju znale mona praktyczne narz-dzia, materiay dydaktyczne, opisy dowiad-cze i dobrych praktyk. Mona oczywicie nadsya take swoje wypowiedzi. Kraina OZA jest bowiem miejscem na podzielenie si swoimi dowiadczeniami, przeyciami, emocjami. To dobre miejsce do prezento-wania sukcesw, zadawania pyta, wyraa-nia wtpliwoci, wymiany pogldw. Mo-na nadsya teksty do publikacji albo mniej formalnie wymienia informacje i opinie na tematycznym forum.

Portal Kraina Oza ma wiele rnych zasto-sowa: w domu, na zajciach w pracowniach komputerowych, na warsztatach aktywizacji

zawodowej, w szkoach. Wprawdzie aktywi-zacja spoeczna i zawodowa to wielkie so-wa ale w Krainie OZA przybiera ona pro-ste i przystpne formy. Chyba najwaniejsze jest to, e Kraina OZA moe stanowi krok w kierunku wikszej samodzielnoci doro-sych dzieci z autyzmem. Autorzy strony chcieliby odda im gos i s dumni z tego, e ju teraz wiele treci portalu jest tworzo-nych i wsptworzonych przez osoby z auty-zmem.

Twrcy projektu dziaaj na rzecz osb dorosych z autyzmem i ich rodzin od 1998 roku. Fundacja Wsplnota Nadziei prowadzi Farm ycia w Wickowicach, pierwszy i jak dotd jedyny w Polsce orodek pobytu stae-go, pracy, terapii, rehabilitacji i rekreacji osb z autyzmem. W 2015 roku Farma ycia wi-tuje dziesiciolecie swojego istnienia.

Dorota Wsik

www.KrainaOZA.pl www.KrainaOZA.org

Kraina OZA to pierwsza w Polsce, innowacyjna platforma aktywizacji spoecznej i zawodowej osb z autyzmem


Wedug midzynarodowej klasyfi kacji za-burze psychicznych ICD 10 kryteria diagnostyczne mutyzmu selektywnego F 94.1 przedstawiaj si nastpujco (Mi-dzynarodowa Statystyczna Klasyfi kacja Chorb i Problemw Zdrowotnych ICD-10 [ang. International Statistical Classifi cation of Diseases and Related Health Problems] midzynarodowy system diagnozy nozo-logicznej. ICD-10 jest opracowana przez WHO i obowizuje w Polsce od roku 1996): 1. Ekspresja i rozumienie jzyka przez

dziecko w granicach dwch odchyle standardowych.

2. Moliwa jest do potwierdzenia niemono mwienia w specyfi cznych sytuacjach, w ktrych od dziecka mwienie jest oczekiwane, pomimo mwienia w innych sytuacjach.

3. Czas trwania wybirczego mutyzmu przekracza 4 tygodnie.

4. Zaburzenia nie wyjania brak znajomoci jzyka mwionego wymaganego

w sytuacjach spoecznych, w ktrych wystpuje niemono mwienia.

Kryteria wedug DSM IV (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) klasyfi kacja zaburze psychicz-nych Amerykaskiego Towarzystwa Psychia-trycznego APA):1. Brak mwienia w okrelonych sytuacjach

(w ktrych mwienie jest oczekiwane) pomimo mwienia w innych.

2. Zaburzenie utrudnia osiganie sukcesw edukacyjnych lub zawodowych oraz komunikacj spoeczn.

3. Czas trwania zaburzenia wynosi co najmniej 1 miesic (nie ogranicza si do pierwszego miesica w szkole).

4. Brak mwienia nie wynika z braku znajomoci jzyka lub dyskomfortu zwizanego z posugiwania si danym jzykiem.

5. Zaburzenia nie mona wyjani poprzez zaburzenia komunikacji (np.jkanie),

caociowe zaburzenia rozwoju (autyzm), zaburzenia psychotyczne (schizofrenia).

Kryteria wedug DSM V (APA, 2013)(Kolejna edycja klasyfi kacji zaburze psy-chicznych Amerykaskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, ktra zostaa wydana 18 maja 2013 roku)1. Charakteryzuje si staym brakiem

mwienia w sytuacjach spoecznych, mimo e dziecko jest w stanie mwi w innych, znanych mu sytuacjach; inne kryteria to:

brak mwienia w okrelonych sytu-acjach przez okres minimum jednego miesica (nie bierze si pod uwag pierwszego miesica w szkole lub przedszkolu)

nie mwienie nie jest wynikiem braku wiedzy lub nieznajomoci jzyka

braku mwienia nie da si lepiej wyjani przez zaburzenia komunikacji lub inne nieprawidowoci.

nr 01, luty 2015 9

Dzieci z tym zaburzeniem:1. Czasami uywaj komunikacji

niewerbalnej, mog by skonne lub nawet chtne do wykonywania czynnoci/udziau w sytuacjach spoecznych, w ktrych nie jest wymagane mwienie

2. Nie inicjuj rozmowy i nie odpowiadaj, kiedy kto je o co pyta (ale mog wykazywa minimalne reakcje).

Tyle mwi klasyfi kacje. Czy jest to jasne dla osb z mutyzmem wybirczym i ich rodzin? Raczej nie. Zatem postaram si w skrcie i w jak najprostszy sposb to wyjani.

Defi nicja mutyzmu wybirczegoMutyzm Wybirczy (Selective Mutism) jest zoonym zaburzeniem lkowym, charak-teryzujcym si niezdolnoci mwienia i porozumiewania si w odpowiedni spo-sb spoecznie akceptowany (werbalnie) w wybranych sytuacjach spoecznych. Dzie-ci z MW s w stanie mwi i komunikowa si w sytuacjach, w ktrych czuj si bez-piecznie i wygodnie jak w domu (E.Shipon--Blume 2013).

Mutyzm Wybirczy po zakoczeniu rozwoju mowy zachowana zdolno mwie-nia. Dzieci z MW mwi, ale komunikuj si tylko czasami. Robi to tylko w pewnym krgu ludzi niewiadomie wybranych. Same decyduj kiedy chc milcze i same zdecy-duj, z kim rozmawia. Ale to nie jest regu. W wikszoci przypadkw komunikacja ro-dzinna jest prawidowa, ale tylko w najw-szym krgu rodziny (rodzice, rodzestwo), a ju kontakt sowny z dziadkami i dalsz rodzin wydaje si niemoliwy (Hartman, Lange 2008).

Mwic prociej: Mutyzm Wybirczy jest zaburzeniem lkowym. Lk objawia si nie mwieniem w wybranych sytuacjach (w przedszkolu, w szkole, w towarzystwie obcych osb lub w towarzystwie wybranych osb z rodziny, itp.).

Dziecko nie mwi nie dlatego, e jest upar-te, zoliwe, manipulujce, ale dlatego e nie moe, cho bardzo chce. Dzieci te odczuwa-j paniczny lk przed mwieniem. Taki sam jak niektrzy z nas na widok pajka, psa czy wody. Kady, kto cho raz w yciu dowiad-czy panicznego lku moe poniej wybra te objawy lkowe, ktrych dozna (szczeglnie objawy wegetatywne).

Jakie s objawy wegetatywne, psychosomatyczne i emocjonalne

mutyzmu wybirczego? Pocenie si rk, twarzy a nawet caego ciaa

Zaczerwienienie lub zblednicie na twarzy Problem z oddychaniem Drenie rk, a nawet caego ciaa Przyspieszony puls Bl/cisk w klatce piersiowej, gardle Bl gowy, odka (w skrajnych przypad-kach wymioty)

Niestrawno, biegunka

Wyczerpanie fi zyczne i umysowe Trudnoci w utrzymaniu kontaktu wzroko-wego

Unikanie sytuacji, ktre kojarz si z mwieniem (przedszkole, szkoa, sklep, spotkania rodzinne, obce dzieci na placu zabaw...)

W skrajnych przypadkach sztywnienie, dzieci wydaj si jakby nieobecne

W niektrych sytuacjach nawet nie s w stanie przytakn lub potrzsa gow

Wstyd Nerwowo Niska samoocena Poczucie bezwartociowoci Depresja Samotno Ataki paniki Nadwraliwo Unikanie konfrontacji Upr Perfekcjonizm Tendencje twrcze Niezdecydowanie i niepewno Pacz Autoagresja (np. gryzienie si po rkach, uderzanie w gow)

Agresja wobec innych Niemono spoywania posiku w obecnoci innych lub zasanianie ust podczas jedzenia

Niemono korzystania z toalety poza domem (dzieci te potrafi cay dzie nie chodzi do toalety w przedszkolu)

Zakrywanie twarzy podczas umiechania si

Nie lubi by w centrum uwagi Nie lubi zmian I wiele innych, ktre s indywidualne dla kadego dziecka

Kiedy zaczyna si mutyzm wybirczy?Nie wiadomo dokadnie kiedy zaczyna si mutyzm. Wiadomo, e pierwsze objawy wi-doczne s zwykle w przedszkolu a wic 2,5-3 r.. Jest to moment, kiedy dziecko zaczyna wychodzi na zewntrz koa rodziny.

Co jest przyczyn mutyzmu wybirczego?

Przyczyny nie s jasne, cho uwaa si, e MW wystpuje w wyniku lku. Dziecko za-zwyczaj dziedziczy skonno do dowiad-czania lku od czonka rodziny (w moich ankietach wszyscy rodzice opisywali, e sami lub ich maonek, w dziecistwie byli niemiali i/lub maomwni).

Niektre dzieci maj problemy z przetwa-rzaniem informacji sensorycznych, np. prze-pychanie si w grupie czy haas. Co w sytu-acji, np. przedszkolnej, nie pomaga a wrcz utrudnia dziecku komunikacj.

Nie ma te dowodw na to, e dzieci te doznay szczeglnej przemocy, urazu czy zaniedbania (oczywicie statystycznie ist-nieje prawdopodobiestwo takich sytuacji, ale nie s one wiksze u dzieci z MW ni u innych na stricte ten temat brak danych lub ja do nich nie dotaram).

Moe si zdarzy, e w wyniku stresu po-urazowego dziecko moe wycofa si z m-wienia. Jednak ten typ wycofania mowy jest inny ni MW. Tu dziecko nagle przestaje mwi w rodowisku (np. w domu), w kt-rym wczeniej nie miao trudnoci.

Jak czsto wystpuje mutyzm wybirczy?

Szacuje si, e w kadym przedszkolu i w kadej szkole jest lub byo jedno dziecko z MW. Najczciej u dziecka nie rozpoznaje si MW tylko mwi si o nim niemiae. Cho osobicie licz, e w niedugim czasie wiadomo na temat mutyzmu wybircze-go bdzie rosa a tym samym wicej dzieci otrzyma waciw pomoc.

Wedug literatury, mutyzm wybir-czy wystpuje czciej u dziewczynek (nie bd polemizowa, dodam tylko, e wrd wszystkich dzieci z ktrymi prowadziam i prowadz terapi, w 80% to chopcy). A take wrd rodzin dwujzycznych lub tych, ktrzy ostatnio wyemigrowali, w po-pulacjach mniejszoci etnicznych.

Co mog zrobi rodzice, gdy podejrzewaj u dziecka

mutyzm wybirczy?Nie leczony MW moe prowadzi do izo-lacji, niskiej samooceny, fobii spoecznej a jeli trwa bez pomocy do wieku dojrzewa-nia i duej, moe prowadzi do zaamania nerwowego, a w skrajnych przypadkach do samobjstw, jeli w por nie zastosuje si leczenia.

Rozpoznanie mutyzmu wybirczego w wieku przedszkolnym i odpowiednio pro-wadzona terapia moe z powodzeniem po-kona t chorob.


Nie mona jednak tej walki wygra w pojedynk. Naley zaangaowa w ten pro-ces przedszkole/szko, rodzin i znajomych z ktrymi dziecko ma kontakt. Wszystkie dziaania powinny by prowadzone pod sta opiek wykwalifi kowanych lekarzy i terapeu-tw, ktrzy wzajemnie si uzupeniaj dla do-bra dziecka: psycholog, psychiatra, logopeda, pedagog, nauczyciel, lekarz rodzinny...

Skuteczno leczenia zaley od tego: Jak dugo dziecko miao MW zanim zosta zdiagnozowany?

Jak silny jest lk przed mwieniem? Czy wystpuj dodatkowe czynniki mogce stanowi przeszkod terapii? rodowisko dziecka, brak odpowiednich specjalistw w miejscu zamieszkania dziecka lub trudno dotarcia do nich ze wzgldu na znaczn odlego, wiado-mo czym jest MW....

Zaangaowania i wsppracy ze sob specjalistw

Skutecznie dobranych metod terapii I wiele innych

Czy wprowadza leczenie farmakologiczne?

T decyzj podejmuje wycznie lekarz. Leki mog by odpowiednie dla starszych dzieci i modziey, ktrych lk prowadzi do depresji i innych problemw. Leki nie powinny by

stosowane jako alternatywa do zmian rodowi-skowych i behawioralnych.

Jaki jest cel terapii?Celem terapii jest:1. Zbudowanie zaufania midzy Terapeut

a Dzieckiem i Jego Rodzin.2. Stworzenie atmosfery sprzyjajcej

obnieniu lku zwizanego z komunikacj.3. Wygaszenie negatywnych emocji

i zachowa dziki ich rozpoznaniu, nazwaniu, zrozumieniu.

4. Osignicie mwienia w kadej sytuacji.

Czego nie robi podczas terapii? Wskazwki dla rodzicw i terapeutw.

Nie koncentrowa si na mwieniu dziecka, ale na obnieniu jego lku

Nie naciska i nie zmusza dziecka do czego, czego nie chce robi (jeli nie chce gra, bawi si, wej z nami w jakkolwiek relacj terapeutyczn. Lepiej nic nie robi przez godzin ni zepsu to, co ju udao si wypracowa)

Nie okazywa zdziwienia, euforii, gdy dziecko zacznie mwi (by moe na pocztek bdzie to tylko szept lub odpowiadanie tak/nie)

Nie dawa dziecku za kadym razem taryfy ulgowej, np. w grach, ale traktowa je jak rwnego sobie partnera

Nie poddawa si przy pierwszych nieudanych prbach nawizania kontaktu z dzieckiem i nie zraa si kiedy zdarzy si regres

Wprowadzi zasady i je respektowa Nie nagradza dziecka za mwienie, tylko za wysiek woony w terapi. Brak mwienia w tej sytuacji byby dla dziecka jednoznaczny z koniecznoci wprowadzeniem kary, o ktrej nie moe by mowy!

Co robi podczas terapii? Wskazwki dla rodzicw i terapeutw.

Zaufa terapeucie (wczeniej nie ba si sprawdzi jego kompetencji)

Okazywa cierpliwo i zrozumienie By w cigej gotowoci do pomocy, ale nie narzuca si

Obserwowa, uczy si jego niewerbalnych sygnaw, ktre nam daje, aby pokaza nam, e jest gotowe i dalej

Zapewnia, e kada dodatkowa aktywno komunikacyjna jest dobra i ostatecznie zmierza do osignicia celu jakim jest mwienie w kadej sytuacji spoecznej

Modyfi kowa terapi w zalenoci od wieku dziecka, jego upodoba, stanu emocjonalnego w dniu terapii

Prowadzi dziennik, aby po kadej wizycie zapisa nowe spostrzeenia i wnioski

Wsppracowa z kadym, kto moe nam pomc w terapii

Wsppracowa z przedszkolem/szko Konsultowa si z bardziej dowiadczonymi koleankami/kolegami

Aneta Kiepiela-Kopereklogopeda/pedagog, Pozna

Artyku zosta opublikowany w Wielkopol-skim Przegldzie Logopedycznym 1/12/2014 Bibliografi a:1. Hartman B., Lange Boris Mutismus v dtstv, mld a dosplosti TRITON, Praha, Czechy, 20082. Shipon-Blume E., The Selective Mutism Summer Vacation & Back to School Guide, 20133. Johnson M., Wintgens A., Can I tell you about Selective Mutism?, Jessica Kingsley Publishers, 2012rda internetowe:www.smira.org.plwww.selectivemutismcenter.orgwww.aimuse.itrda wasne:Zgromadzona dokumentacja na podstawie wasnej praktyki.Autorski program terapeutyczny (w przygotowaniu do druku).

nr 01, luty 2015 11

Gwnym bohaterem niniejszego artykuu jest mao jeszcze w Polsce upowszechniona, cho stosowana z sukcesami ju od ponad dwudziestu lat metoda terapeutyczna Sno-ezelen, w Polsce znana pod nazw Sala Do-wiadczania wiata. Jak stwierdza sama au-torka tego polskiego okrelenia, dr Agnieszka Smrokowska-Reichmann, najlepiej odzwier-ciedla ona istotn cech koncepcji Snoezelen cech, ktrej Snoezelen zawdzicza swoj odmienno i skuteczno. W pomieszcze-niach terapeutycznych tworzymy rzeczywicie nieco inny wiat, ktrego nasi podopieczni mog dogbnie dowiadcza. Jest to wiat, w ktrym uczestnik otrzymuje dwie moliwo-ci jednoczenie: Po pierwsze: moliwo takiego przeywania wiata i kontaktu z otoczeniem, ktra gdzie in-dziej nie jest dla niego dostpna;Po drugie: moliwo takiego dowiadczania siebie samego i innych, ktra gdzie indziej nie jest dla niego dostpna.

Przyczynami utrudniajcymi w dostp s najczciej powane, sprzone defi cyty zdro-wia i sprawnoci.

Troch historiiMetoda Snoezelen ma fascynujcy pocztek. Powstaa jako pomys osb, ktre nie bdc profesjonalistami, zajmoway si osobami z gbok niepenosprawnoci intelektual-n i wielorako niepenosprawnymi. Dwch modych ludzi: student Klaas Schenk oraz nauczyciel sztuki Niels Snoek odbywali zastpcz sub wojskow w orodku dla dzieci niepenosprawnych umysowo o na-zwie Haarendael. Wraz z Reinem Stapsem, ktrego zadanie polegao na organizowaniu czasu wolnego dla mieszkacw, zauway-li, e orodek, a nie by to w owych czasach (1974 r.) wyjtek, nie oferowa najciej niepenosprawnym adnych zaj, w trakcie ktrych pobudzanoby celowo ich zmysy. W odpowiedzi na ten brak postanowili stwo-rzy co innego, nowego. Pracownicy orod-ka Haarendael zaaranowali pomieszczenie, w ktrym nagromadzono mnstwo rnych bodcw oddziaujcych na poszczeglne zmysy:

Bodce oddziaujce na wzrok: przymio-ne wiato, ktre miao imitowa zmierzch; sznury lampek w ksztacie gwiazdek, ktre porozwieszano na cianach; wywietla-ne slajdy, gwnie z abstrakcyjnymi lub pynnymi obrazami; szafki oklejone foli aluminiow; lustra; przy sufi cie obracajce si rdo wiata.

Bodce oddziaujce na such: w pomiesz-czeniu rozmieszczono goniki, z ktrych wydobywaa si spokojna muzyka gitaro-wa; w wielkiej lalce ukryto magnetofon, ktry odtwarza muzyk; magnetofon ukryto te w mikkim pojedzie-zabawce, obitym gbk (muzyka zaczynaa roz-brzmiewa po pocigniciu za sznurek).

Bodce oddziaujce na dotyk: kcik wypeniony sianem; zamiast basenu z pieczkami (wtedy jeszcze nie zosta on jeszcze odkryty dla potrzeb Snoezelen) zaproponowano pojemnik wypeniony nadmuchanymi balonami; wielkie ko z mikkimi materacami.

Bodce oddziaujce na wch: zapalone kadzideka; przesycone perfumami chus-teczki; spraye zapachowe.

Bodce oddziaujce na smak: na maych talerzykach rne prbki potraw: bita mietana, wirki czekoladowe, frytki, korniszony, sok jabkowy.

Bodce kinestetyczne: hamak, koyszce si ko poczone ze sprark (podmuch powietrza rozwiewa wosy)Jak widzimy by to pierwowzr Sali Do-

wiadczania wiata wyposaony skromnie, nie posiadajcy obecnie stosowanych (najcz-ciej za drogich) urzdze, ale przesikni-ty t sam ide. Zreszt a ta myl jest zain-spirowana rozmowami pracownikw Fundacji Rosa z wieloma terapeutami z rnych miejsc caej Polski najwaniejsze w terapii Snoeze-len nie s urzdzenia, a kreatywno i auten-tyczna wola pomocy podopiecznym.

Gwne tezy i defi nicje pochodz z wydanej przez Fundacj Rosa ksiki Snoezelen Sala Dowiadczania wiata. Kompendium opiekuna i terapeuty autorstwa dr Agnieszki Smrokowskiej-Reichmann


Jak pokazali Schenk i Snoek mona osiga zakadane cele przy pomocy przedmiotw co-dziennego uytku zastosowanych w nietypo-wy, ale przemylany sposb.

Kolejnymi nazwiskami skojarzonymi z terapi Snoezelen s terapeuta zajciowy Ad Verheul oraz muzykoterapeuta Jan Hulsegge, ktrzy s autorami ksiki Snoezelen, nieco inny wiat1 (polski przekad dr Smrokowskiej Reichmann z 1993 r). Pozycja ta, zwana Bibli Snoezelen, wprowadzia opisywan terapi na salony. Od czasu jej wydania trwa nieprze-rwany rozwj tak samej terapii, jak i zakresu jej stosowania.

Dzi Snoezelen to kilka (kilkanacie? kil-kadziesit?) tysicy sal na caym wiecie od Holandii, Niemiec, poprzez USA, Izrael a po dalek Japoni i Kore Poudniow.

Od 2002 roku dziaa International Snoeze-len Association (ISNA), jej szefowa, Krista Mertens jest niestrudzon propagatork meto-dy oraz organizatork wielu kongresw i semi-nariw. Terapia znana jest (przede wszystkim w Kandzie i USA) take pod hasem MSE czy-li Multi Sensory Environments.

Dziaaj te liczne, wartociowe poznaw-czo portale internetowe. Po wpisaniu w wy-szukiwarce internetowej hase Snoezelen czy MSE otrzymujemy linki do wielu stron propa-gujcych wiedz o tej terapii.

Prba defi nicjiOkrelenie jedynej, uniwersalnej defi nicji Sno-ezelen, jak dotd nie powiodo si. Sprbowa mona poprzez okrelenie tego, co dziej si w Sali Dowiadczania wiata. Naley wic powiedzie, e:

Snoezelen to przemylanie dobrana oferta bodcw, z ktrej korzysta si w przyjaznej i przyjemnej atmosferze. Snoezelen jest stworzeniem moliwoci au-tentycznego przeycia otoczenia dla tych, ktrzy s inni. Snoezelen jest propozycj spdzania czasu wolnego dla osb niepenosprawnych, w kt-rym to czasie s one oddzielone od wszyst-kich innych zaj i aktywnoci dnia powsze-dniego i mog odnale same siebie.

Deutsche Snoezelen-Stiftung proponu-je takie spojrzenie: Snoezelen to przestrze urzdzona w sposb wywaony. Poprzez harmonijne i dopasowane do siebie bodce wielozmysowe wytwarza u obecnych dobre samopoczucie i procesy samoregulacyjne. Zorientowane na uytkownika i specjalnie za-aranowane wntrze umoliwia realizowanie interwencji pedagogicznej i terapeutycznej, jak i wspomaganie relacji midzy opiekunem a podopiecznym. Snoezelen stosuje si z powo-dzeniem w przypadku osb chorych, niepeno-sprawnych i nieupoledzonych.

Katarzyna Gawron2 formuuje nastpuj-c opisow defi nicj: Terapia Snoezelen, kt-ra w Polsce znana jest pod nazw Sala Do-wiadczania wiata, zaliczana jest do dzia-a opartych na stymulacji polisensorycznej. Snoezelen ma stwarza wiat przyjazny, po-zbawiony chaosu nakadajcych si na sie-bie bodcw, pozwala na skupienie si na wybranych elementach rodowiska, dawa moliwo reagowania w dowolnym tempie, z moliwoci powtrze danej czynnoci bez ogranicze. Istot jest wic stworzenie daj-cego si kontrolowa wiata. Wynikiem prze-bywania w Sali Dowiadczania wiata jest rozlunienie, zainteresowanie otoczeniem, zmniejszenie pasywnoci, polepszenie kon-taktu z terapeut, poczucie bezpieczestwa, dowiadczenie samego siebie, rado i re-laks. Snoezelen moe istnie jako samodziel-na terapia, ale take peni rol uzupeniaj-c w stosunku do innych dziaafi zjoterapeu-tycznych. Pobyt w Sali Dowiadczania wia-ta zakada osiganie nastpujcych celw: kompensacji, redukcji defi cytw i zaburze. Prowadzi do wzbogacenia zakresu przey uczestnika, poprawy koncentracji, zwiksze-nia moliwoci dziaania.

Jak kada defi nicja take i wyej przyto-czone nie wyczerpuj wszystkich moliwych aspektw. S one jednak na tyle dobre, by w oparciu o nie tworzy wasne rozumienie

Efekty stosowaniaJeden z niemieckich propagatorw Snoezelen Manfred Bechstein3, zestawia nastpujce

efekty Snoezelen oraz obszary, w ktrych ta metoda moe by skutecznie stosowana.

Snoezelen: wspomaga percepcj i porzdkuje bodce; wytwarza dobre samopoczucie i odpra; wprowadza uczestnika w stan zrelaksowa-nia i spokoju, ale te moe aktywizowa;

pobudza zainteresowanie, wyobrani i kreatywno;

przywouje wspomnienia; organizuje i kierunkuje uwag uczestnika; wspomaga sprawno pamici; niweluje lk, a wprowadza poczucie bezpieczestwa;

tworzy i pogbia relacje midzyludzkie i komunikacj;

daje zwyk rado.

Efekty Snoezelen jako techniki zorientowanej terapeutycznie:

kompensacja, redukcja albo likwidacja pierwotnych lub wtrnych objaww w rnych zdiagnozowanych obszarach patologii zdrowotnej;

wzmocnienie zdolnoci postrzegania siebie, wiadome dowiadczanie wasnego ciaa;

zwikszenie umiejtnoci dowiadczania otoczenia, dziaania, bycia aktywnym.

Efekty Snoezelen jako techniki zorientowanej pedagogicznie:

oglna aktywizacja suca wspomaganiu procesw rozwojowych i nauczania;

poszerzenie zakresu dowiadczania naj-bliszego otoczenia;

trening odbierania podstawowych bodcw; integracja w strukturze spoecznej; budowanie elementarnych relacji mi-dzyludzkich (midzy innymi dziki moliwoci komunikacji pozawerbalnej); uczenie si podstawowych kompetencji;

odprenie i odpoczynek.

nr 01, luty 2015 13

Efekty Snoezelen jako techniki relaksacyjnej: zmniejszenie napicia mini; spowolnienie i wyrwnanie oddechu; zmniejszenie liczby uderze serca na mi-nut (spoczynkowej czsto akcji serca).

Podstawowe urzdzenia

Kula lustrzanaObroty zawieszonej wysoko kuli powodu-j, e po sufi cie, cianach, pododze powoli przesuwaj si gsto rozmieszczone punkciki wietlne. Zmieniaj kolor pod wpywem w-sko ukierunkowanej wizki wiata z maego refl ektora, ktra trafi a na setki maych lusterek tworzcych kul.Kolumny wodneWysokie (nawet ponad dwumetrowe) rury pleksiglasowe o rednicy 10-20 cm, wype-nione wod destylowan, podwietlane zmie-niajcymi si kolorami. Wyposaone w pom-p powietrza, tworzc unoszce si do gry baki, poruszajce plastikowymi rybkami. Ustawiane pojedynczo bd w formie wysp kilku kolumn. Moc przycigania uwagi pod-opiecznych jest niezwyka.

Terapeutyczny basen z pieczkamiKluczowy element wyposaenia. Mikko wy-cieany, o co najmniej metrowej gbokoci basen wypeniony kolorowymi kulami (6 cm i wicej). Pywanie, nurkowanie to tylko nie-ktre z wymylanych przez dzieci zastosowa.

ko wodneElement najdroszy ale niezbdny w kadej Sali. Wypenione podgrzewan wod, czsto wyposaone w maty masujce gwarantuje

peni dozna niemoliwych do zasymulowa-nia w inny sposb. Relaks, odprenie, ago-dzenie blu, poczucie wasnego ciaa, to tylko niektre z moliwych do wywoania efektw.

Elementy dotykowe, sznury wiatowo-dw, projektory, waciwe, wielopunktowe owietlenie, imitatory wiatru oraz systemy od-twarzania muzyki wraz z nagonieniem to ko-lejne elementy stanowice o uroku

Grupy odbiorcw SnoezelenHaas, migoczce wiata, ruch, popiech, za-pach spalin s to bodce nadmiernie obcia-jce miejskie rodowiska. mudna rehabilita-cja, wielokrotnie powtarzane wiczenia, dzie wypeniony rnymi zajciami, zaplanowany kady ruch, tak z kolei wyglda codzienno dzieci dotknitych rnymi niepenosprawno-ciami. W opozycji do wspomnianych obci-e mona wymieni momenty w magicznej atmosferze Sali Dowiadczania wiata: chwila zatrzymania si, oddechu, spokojna gra wia-te, cicha muzyka w tle, przyjemny zapach, wibracje, delikatne koysanie, czas tylko dla siebie. Przekraczajc prg Sali Dowiadcza-

nia wiata wchodzimy do miejsca innego ni wszystkie kuszcego wolnoci wyboru, wasn decyzj i wieloci moliwoci.

Dowiadczanie szczcia, przyjemnoci i rozbudowywanie dowiadcze docierajcych do rnych zmysw wszechstronnie wspie-ra osoby, ktrych rozwj jest w jakim stop-niu zaburzony. W Polsce sale dowiadczania wiata powstaj najczciej wanie w placw-kach edukacji, czy terapii osb z rnymi nie-penosprawnociami. Coraz czciej jednak przeznaczane s dla innych grup odbiorcw. Tworzone s w przedszkolach i szkoach ma-sowych lub przy oddziaach szpitalnych. Na zachodzie Europy szerokie zastosowanie znaj-duj w orodkach dla osb starszych, a czasa-mi tworzone s prywatnie, jako miejsce relak-su i odpoczynku dla pracownikw placwek, czy fi rm. Nie wyczerpuje to ich potencjau, a badania prowadzone na caym wiecie dowo-dz kolejnych moliwoci ich zastosowania.

Dziecko z autyzmem w SDGrupa osb ze Spektrum Autyzmu jest grup bardzo niejednorodn. W salach Snoezelen, kady jednak moe znale co dla siebie, bez wzgldu na stopie nasilenia zaburze, czy wspwystpujce dysfunkcje, choroby, niepenosprawnoci. Gboka indywiduali-zacja w doborze bodcw stymulacyjnych i niedyrektywno tej metody s czsto pod-staw, dziki ktrej dzieci z autyzmem kon-trolujc rodowisko, w ktrym przebywaj, czujc si pewnie w atrakcyjnej przestrzeni modyfi kowanej wedug swoich upodoba, otwieraj si na wasne doznania, na oto-czenie i na osoby, ktre si z nimi w niej znajduj. Sala docelowo ma sta si prze-strzeni dla dziecka, jego chwil zatrzyma-nia, spdzon na aktywnoci wypywajcej od niego samego. Jako rodowisko bogate w moliwoci dowiadczania rnorodnych bodcw warto zwrci jednak uwag, by nie byo dla dziecka przestrzeni atakujc jego zmysy. Wane jest dogbne poznanie dziecka, stopniowe zapoznawanie go z Sal i przeksztacanie jej przestrzeni tak, by

dopasowa j do indywidualnych upodoba i potrzeb kadego z podopiecznych. Podsta-w dla wydarzenia zachodzcego w salach Snoezelen powinien sta si kontakt nawi-zywany z dzieckiem i otwarta postawa tera-peuty podajcego za nim.

Dzieci przecione codziennymi obowiz-kami, dzieci agresywne lub autoagresywne, znajdujc chwil oddechu, tworz z SD swo-j wyciszajc nisz. Rodzice niedowierza-j widzc swe pobudzone, rozbiegane pocie-chy tak odpronymi i spokojnymi, lub wrcz przeciwnie, gdy bierne na co dzie dziecko podejmuje z wasnej, nieprzymuszonej woli, kolejn aktywno. Dzieci uwielbiaj przy-chodzi do magicznego zaktka Snoezelen. To wspaniaa alternatywa dla codziennych zaj, aktywnoci, rehabilitacji i przebod-cowanego rodowiska. To chwila oddechu i zapomnienia. Chwila tylko dla dziecka. W sprzyjajcych warunkach SD,


przy motywacji i aktywnoci wychodzcej od samego dziecka, dziej si mae cuda. Nie-wiadome, mae osignicia udowadniaj,

e czasami ogranicza nas jedynie brak mo-liwoci. O Sali Dowiadczania wiata mo-na jednak z pewnoci powiedzie, i jest to miejsce, w ktrym nic nie musz, a wszyst-ko mog.

Paula Bagiska([email protected])

Terapeuta, Kierownik wietlicy Terapeutycznej prowadzonej przez Fundacj Rosa;

Dariusz Hac ([email protected])

Szef projektu Sala Dowiadczania wiata w Fundacji Rosa

Fundacja Rosa (fundacjarosa.pl)

Organizacja poytku publicznego z Wrocawia. Fundu-sze, ktre otrzymuje w ramach corocznej akcji przeka-zywania 1% podatkw na cele charytatywne, przeznacza na wspomaganie potrzebujcych, szczeglnie dzieci i modziey, w dwch obszarach: zdrowia i edukacji.

Najwaniejsze programy realizowane przez Fundacj to:Rakoobrona;Kartka ze Szpitala;Lekki Tornister;Sala Dowiadczania wiata;wietlica Terapeutyczna.Agnieszka Smrokowska-Reichmann Snoezelen Sala Dowiadczania wiata. Kompendium opiekuna i tera-peuty. wyd. Fundacja Rosa, 2013Pierwsze w Polsce unikalne, kompleksowe i wyczerpu-jce opracowanie dotyczce terapii Snoezelen. Format 176x250 mm, ilo stron: 352, liczne zdjcia i materia video na pycie DVD. Pozycja do nabycia w Fundacji Rosa szczegy pod adresem: fundacjarosa.pl

1 Hulsegge J., Verheul A. (1993), Snoezelen nieco inny wiat, Krakw: Gielas Rehabilitations-Technik GmbH.2 Gawron K., Wpyw metod Snoezelen i NDT-Bobath na stan dzieci z mzgowym poraeniem, www.hakervip.linuxpl.info/fi zjo-ten/fi zjo/artykuly.html [data odczytu: 8.05.2013].3 Bechstein M.: www.mbechstein.de/reader_pm/theorie_themen/11_snoezelen.pdf [data odczytu: 4.05.2013]

Jak wszyscy wiemy, mowa nie jest u dziecka najwaniejsza, a komunikacja. Bez komunikacji nie mamy prawidowej mowy, bo cho wymowa moe by genialna, to brak podstawowej funkcji mownej porozumiewania si czyni t wymow nieprzydatn.

Komunikacja rozwija si od najmodszych miesicy ycia dziecka. Myl, e warto prze-ledzi ten cykl, bo dziki temu mona zauwa-y pierwsze symptomy pewnych nieprawi-dowoci rozwoju (ktre nie musz prowadzi od razu do diagnozy autyzmu, ale np. bd wan wskazwk do odwiedzenia okulisty czy laryngologa ju z niemowlakiem).

Komunikacja dziecka zaczyna si od pa-czu. Maluch pacze kiedy jest gody, zmczo-ny, kiedy mu mokro. Ale w wikszoci jest to po prostu zgoszenie potrzeb. Prawdziw komunikacj moemy nazwa zachowania piciomiesicznego malucha, ktry umiecha si na umiech drugiej osoby, skupia wzrok na twarzach i przedmiotach oraz wsuchuje si w wypowiedzi dorosych. Wtedy te mona bawi si z dzieckiem w dialogowanie umie-chami umiech za umiech, pisk za pisk (taki maluch wokalizuje ju przecie pierwsze sa-mogoski), sowo za aghrr.

W 7. miesicu ycia dziecko zaczyna ju powtarza po dorosych sylaby otwarte, czsto z dorosymi dialogujc ma za ma to wanie pierwsza komunikacja naprzemienna,

tak wana w pniejszym dialogu. W tym cza-sie dziecko boi si osb obcych, nie jest mu obojtne gdy mamy nie ma w pobliu.

Okoo 10. miesica ycia dziecko utrzy-muje z dorosym wsplne pole uwagi. Ozna-cza to tyle, e kiedy mama pokazuje palcem przez okno i mwi: Patrz! ptaszek!, to ma-luch odwraca si w kierunku wskazanym przez ni. W tym samym okresie dziecko te potrafi pokaza ju opiekunowi czego chce lub czym chce si bawi poprzez gest wskazywania pal-cem. Ponadto potrafi si bawi w dawanie i od-bieranie zabawki oraz rozumie emocjonalne wypowiedzi domownikw. Oznacza to tyle, e po melodii gosu poznaje czy mama mwi Kocham ci, skarbie czy Nie dotykaj tego! Nie wolno! Ponadto wie, e gaworzenie lub pacz przyciga uwag opiekuna, wic wyko-rzystuje t wiedz w praktyce.

Dziecko roczne potrafi wskaza palcem konkretne osoby lub rzeczy (zwierztka), ktre

zna. Rozumie te proste sowa o zabarwie-niu emocjonalnym. Czyli ju wie, e nie! to nie. Czsto wanie w tym wieku dzie-ci mwi pierwsze sowa (ktre najczciej s pierwszymi sylabami, ale ju oznaczaj co bardzo konkretnego) i potrafi kierowa uwag innych.

Dopiero potem pojawia si w yciu dziecka wypowied jako kompetencja ko-munikacyjna. Ale bez umiechu, gestu, sku-piania wzroku na twarzy osoby mwicej nie ma prawdziwej komunikacji. Dlatego warto obserwowa maluchy od najmod-szych lat i stymulowa kady niepodany sygna.

Katarzyna Czyycka logopeda, nauczyciel jzyka polskiego jako drugiego w Niemczech. Mieszka i pracuje w Hamburgu, gdzie zajmuje si dziemi Polakw przebywajcych tam na emigracji. Pro-wadzi blog: blog.centrumgloska.pl. Prywatnie: cigle due dziecko z ADHD. Uwielbia wspinaczk wysokogrsk.

nr 01, luty 2015 15

Autystycznyyyyyyyyyyyyyyyy yyyyyyyyyyyyyyywww.poradnikautystyczny.pl

nr 01, luty 2015 17



/ColorImageDict > /JPEG2000ColorACSImageDict > /JPEG2000ColorImageDict > /AntiAliasGrayImages false /CropGrayImages true /GrayImageMinResolution 300 /GrayImageMinResolutionPolicy /OK /DownsampleGrayImages true /GrayImageDownsampleType /Bicubic /GrayImageResolution 200 /GrayImageDepth -1 /GrayImageMinDownsampleDepth 2 /GrayImageDownsampleThreshold 1.50000 /EncodeGrayImages true /GrayImageFilter /DCTEncode /AutoFilterGrayImages false /GrayImageAutoFilterStrategy /JPEG /GrayACSImageDict > /GrayImageDict > /JPEG2000GrayACSImageDict > /JPEG2000GrayImageDict > /AntiAliasMonoImages false /CropMonoImages true /MonoImageMinResolution 1200 /MonoImageMinResolutionPolicy /OK /DownsampleMonoImages true /MonoImageDownsampleType /Bicubic /MonoImageResolution 400 /MonoImageDepth -1 /MonoImageDownsampleThreshold 1.50000 /EncodeMonoImages true /MonoImageFilter /CCITTFaxEncode /MonoImageDict > /AllowPSXObjects false /CheckCompliance [ /None ] /PDFX1aCheck false /PDFX3Check false /PDFXCompliantPDFOnly false /PDFXNoTrimBoxError true /PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 0.00000 0.00000 0.00000 0.00000 ] /PDFXSetBleedBoxToMediaBox true /PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 0.00000 0.00000 0.00000 0.00000 ] /PDFXOutputIntentProfile (None) /PDFXOutputConditionIdentifier () /PDFXOutputCondition () /PDFXRegistryName () /PDFXTrapped /False

/CreateJDFFile false /Description > /Namespace [ (Adobe) (Common) (1.0) ] /OtherNamespaces [ > /FormElements false /GenerateStructure false /IncludeBookmarks false /IncludeHyperlinks false /IncludeInteractive false /IncludeLayers false /IncludeProfiles false /MultimediaHandling /UseObjectSettings /Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (2.0) ] /PDFXOutputIntentProfileSelector /DocumentCMYK /PreserveEditing true /UntaggedCMYKHandling /LeaveUntagged /UntaggedRGBHandling /UseDocumentProfile /UseDocumentBleed false >> ]>> setdistillerparams> setpagedevice

Poradnik Autystyczny 1/2015

Documents

Transcript of Poradnik Autystyczny 1/2015