INSTYTUT KONSTRUKCJI MASZYN

KIERUNEK: IN ŻYNIERIA BEZPIECZEŃSTWA

PRZEDMIOT: POMIARY I ANALIZA HAŁASU

PRZEMYSŁOWEGO

POMIARY I ANALIZA HAŁASU NA STANOWISKU PRACY

2

POMIARY I ANALIZA HAŁASU NA STANOWISKU PRACY

Zakres ćwiczenia: 1. Normowanie hałasu na stanowisku pracy 2. Metodyka pomiarów hałasu stanowiskowego 3. Wykonanie pomiarów hałasu na stanowisku 4. Wykonanie obliczeń wartości normowanych 5. Analiza wyników pomiarów Do wykonania przez studentów: 1. Zapoznać się z normami i rozporządzenia z zakresu oceny hałasu na stanowisku

pracy 2. Analiza badanego stanowiska pracy 2. Wykonanie pomiary poziomu dźwięku w określonych punktach pomiarowych 3. Opracowanie wyniki pomiarów 4. Zaliczenie ćwiczenia

3

1. WSTĘP

Pomiary hałasu na stanowisku pracy, zgodnie z Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, są obowiązkowe i pracodawca jest zmuszony do wykonywania takich pomiarów. W § 2 Rozporządzenia napisano, że pracodawca wskazuje czynniki szkodliwe dla zdrowia w środowisku pracy, dla których wykonuje się badania i pomiary, po przeprowadzeniu rozpoznania źródeł ich emisji oraz warunków wykonywania pracy, które mają wpływ na poziom stężeń lub natężeń tych czynników lub na poziom narażenia na oddziaływanie tych czynników. Dalej, w § 3, zapisano, że pracodawca zapewnia wykonanie badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia w środowisku pracy, nie później niż w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności.

Badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy wykonują laboratoria, które uzyskały akredytację w tym zakresie. W przypadku braku laboratoriów akredytowanych do badania lub pomiarów określonego czynnika, badania i pomiary wykonują inne laboratoria lub instytucje, o których mowa w ww. Rozporządzeniu.

Badania i pomiary hałasu na stanowisku pracy wykonuje się zgodnie z metodami określonymi w Polskich Normach.

Wartości dopuszczalne hałasu na stanowisku pracy podaje Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy [4].

2. WARTOŚCI DOPUSZCZALNE HAŁASU W ŚRODOWISKU PRACY

Zgodnie z [4], hałas w środowisku pracy (ze względu na ochronę słuchu) jest charakteryzowany przez:

- poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy i odpowiadającą mu ekspozycję dzienną, lub poziom ekspozycji na hałas odniesiony do tygodnia pracy i odpowiadającą mu ekspozycję tygodniową (wyjątkowo w przypadku hałasu oddziałującego na organizm człowieka w sposób nierównomierny w poszczególnych dniach w tygodniu),

- maksymalny poziom dźwięku A, - szczytowy poziom dźwięku C. Dopuszczalne ze względu na ochronę słuchu wartości hałasu obowiązują jednocześnie i nie

mogą przekraczać poniższych wartości: - poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy nie

może przekraczać 85 dB, a odpowiadająca mu ekspozycja dzienna EA,Te,dop nie może przekraczać wartości 3.64 x 103 [Pa2 x s], lub poziom ekspozycji na hałas odniesiony do tygodnia pracy nie może przekraczać wartości 85 dB, a odpowiadająca mu ekspozycja tygodniowa nie może przekraczać wartości 18.2 x 103 [Pa2 x s].

- maksymalny poziom dźwięku A LA,MAX nie może przekraczać wartości 115 dB, - szczytowy poziom dźwięku C Lp,Cpeak nie może przekraczać wartości 135 dB.

Tabela.1. Dopuszczalne wartości hałasu ze względu na możliwość realizacji przez pracownika jego podstawowych zadań [2]

L.p. Stanowisko pracy

Równoważny poziom

dźwięku A, L

Aeq,Te [dB]

1 W kabinach bezpośredniego sterowania bez łączności telefonicznej, w laboratoriach ze źródłami hałasu, w pomieszczeniach z maszynami i urządzeniami liczącymi, maszynami

do pisania, dalekopisami i w innych pomieszczeniach o podobnym przeznaczeniu. 75

2 W kabinach dyspozytorskich, obserwacyjnych i zdalnego sterowania z łącznością

telefoniczną używaną w procesie sterowania, w pomieszczeniach do wykonywania prac precyzyjnych i w innych pomieszczeniach o podobnym przeznaczeniu.

65

3 W pomieszczeniach administracyjnych, biur projektowych, do prac teoretycznych, opracowania danych i innych, o podobnym przeznaczeniu

55

Dopuszczalne wartości hałasu ze względu na możliwość realizacji przez pracownika jego

podstawowych zadań podane są w Polskiej Normie PN-N-01307:1994 [2]. Równoważny poziom

4

dźwięku A w czasie pobytu pracownika na stanowisku pracy, LAeq,Te, nie powinien przekraczać wartości podanych w tablicy 1.

3. METODYKA POMIARÓW HAŁASU NA STANOWISKU PRACY [1]

Metodyka pomiarów hałasu na stanowisku pracy jest szczegółowo opisana w PN-ISO 9612:2011 [1]. Poniżej wyszczególniono ważniejsze jej elementy i przedstawiono w postaci kolejnych „KROKÓW”.

3.1. Krok 1 - analiza warunków pracy Analiza warunków pracy powinna zawierać istotne informacje nt. wykonywanej pracy i

pracowników tak, aby wybrana została właściwa strategia pomiarowa oraz by pomiary zostały prawidłowo zaplanowane.

Analiza warunków pracy jest wymagana w każdej sytuacji. Powinna dostarczyć informacji koniecznych do:

a) opisu działania przedsiębiorstwa i pracy wykonywanej przez pracowników, b) określenia grup o jednakowej ekspozycji na hałas, c) określenia typowego dnia pracy lub dni pracy dla każdego pracownika lub grupy

pracowników, d) identyfikacji zadań które stanowią dane stanowisko pracy, e) identyfikacji znaczących hałasów, f) wyboru strategii pomiarowej, g) określenia planów pomiarów. Analiza warunków pracy opiera się na ustaleniach przed pomiarami stanowisk pracy i

wykonywanych na tych stanowiskach czynności. Ilustrację przedstawiającą hierarchię stanowisk pracy i czynności na nich wykonywanych pokazano na rys. 1.

Rys.1. Przykład ilustrujący hierarchię stanowisk pracy i czynności na nich wykonywanych

Stanowiskiem pracy może być: pracownik wykonujący pracę na rusztowaniu, spawacz, malarz, magazynier. Dla stanowiska pracy „spawacz” czynnościami będą: planowanie, cięcie spawanie.

Pomiary wartości normowych powinny być poprzedzone określeniem typowego dnia pracy. Powinien on być określony poprzez rozmowę z pracownikami i kierownictwem. Do przebiegu dnia pracy należy włączyć czas potrzebny do wykonania czynności związanych z danym stanowiskiem pracy, jak i okres czasu przeznaczony na przerwę. W rozmowie powinny być poruszone następujące kwestie:

a) czynności (istota i czas trwania) oraz zmienność w czynnościach, b) główne źródła hałasu i głośne strefy pracy, c) układ pracy i każde istotne zdarzenia hałasowe, prowadzące do zmian poziomu hałasu, d) liczba i czas trwania przerw, spotkań itp. i czy powinny one być rozpatrywane jako część

typowego dnia pracy. Plan pomiarów powinien dać pewność, że wszystkie istotne okresy występowania hałasu są

ujęte. Przykład listy kontrolnej, służącej sprawdzeniu czy wszystkie istotne okresy występowania hałasu zostały wykryte podczas analizy warunków pracy pokazano na rys. 2. Lista ta zamieszczona również w Załączniku 1.

5

Rys.2. Przykładowa lista kontrolna

3.2. Krok 2 - wybór strategii pomiarowej

Strategia pomiarowa powinna być wybrana spośród pomiarów bazujących na: identyfikacji wykonywanych czynności, analizowanym stanowisku pracy lub na całodniowych pomiarach.

Pomiary powinny być wykonane za pomocą następujących strategii pomiarowych : • Strategia 1 - opartej na pomiarach bazujących na identyfikacji wykonywanych czynnościach

(praca wykonywana podczas dnia jest analizowana i dzielona na reprezentatywne zadania; dla każdego zadania są wykonywane odrębne pomiary poziomu ciśnienia akustycznego),

• Strategia 2 - opartej na pomiarach bazujących na stanowisku pracy (pomiary stanowiskowe: szereg losowych pomiarów poziomu ciśnienia akustycznego podczas wykonywania pracy na badanym stanowisku),

• Strategia 3 - opartej na całodniowych pomiarach (poziom ciśnienia akustycznego jest mierzony przez cały czas wykonywania prac). Na wybór właściwej strategii ma wpływ kilka czynników, takich jak: a) cel pomiarów, b) złożoność warunków pracy, c) ilość zaangażowanych pracowników, d) czas narażenia w dniu pracy, e) czas dostępny na wykonanie pomiaru i analizy, f) ilość otrzymanych szczegółowych informacji.

3.3. Krok 3 – wykonanie pomiarów

Podstawową wartością pomiarową powinien być równoważny poziom ciśnienia akustycznego skorygowany charakterystyką częstotliwościową A Lp,A,eqT . Dodatkowo, jeżeli jest to zasadne, może być zmierzony szczytowy poziom dźwięku korygowany charakterystyka C Lp,Cpeak . Pomiary powinny być przeprowadzone zgodnie z odpowiednią strategią pomiarową.

3.4. Krok 4 – szacowanie bł ędów i niepewno ści pomiarowej

Powinny być określne źródła błędów i oszacowane niepewności pomiarowe, mogące mieć wpływ na wynik pomiaru. Norma [1] podaje zasady szacowania błędów zależnie od obranej strategii pomiarowej.

3.5. Krok 5 – obliczenia i prezentacja wyniku wraz z niepewno ścią pomiarow ą

Zgodnie z zasadami określnymi dla danej strategii pomiarowej należy obliczyć poziom dziennej ekspozycji na hałas skorygowany charakterystyka częstotliwościową A LEX,8h oraz

6

niepewność pomiarową pomiaru. Wyniki należy zawrzeć w sprawozdaniu z pomiarów. Przykładowe sprawozdanie zawarto w Załączniku 2.

4. METODYKA POMIARÓW OPARTYCH NA IDENTYFIKACJI CZYN NOŚCI - STRTEGIA POMIAROWA 1 [1]

4.1. Wybór miernika Pomiary powinny by przeprowadzone przy użyciu: a) całkującego miernika poziomu dźwięku (rys. 3) umieszczonego w odpowiednim miejscu

stanowiska pracy lub trzymany w ręce przez osobę wykonującą pomiary, b) indywidualnego miernika poziomu ekspozycji na hałas (rys. 4) noszony przez pracownika.

Rys.3. Całkujący miernik poziomu dźwięku

Rys.4. Indywidualny miernik poziomu ekspozycji na hałas

4.2. Kalibracja

Kalibracja toru pomiarowego obejmuje sprawdzenie akustyczne całego miernika, włączając w to mikrofon. Jest odrębną procedurą od sprawdzenia przeprowadzonego w laboratorium wzorcującym miernik. Kalibracja powinna by przeprowadzona kalibratorem spełniającym wymagania normy IEC 60942:2002 dla klasy 1. Kalibracja powinna by przeprowadzona w cichym miejscu.

Przed rozpoczęciem dnia pomiarowego i przed każdą serią pomiarową powinna być przeprowadzona kalibracja wraz z odpowiednią regulacją. Na zakończenie każdej serii pomiarowej i na zakończenie dnia pomiarowego powinno być przeprowadzona kalibracja bez regulacji. Jeżeli odczyt na koniec serii pomiarowej różni się od odczytu dokonanego przed rozpoczęciem serii pomiarowej o więcej niż 0,5 dB to wynik serii pomiarowej powinien być odrzucony.

4.3. Podział typowego dnia pracy na wykonywane w tr akcie czynno ści

Typowy dzień pracy powinien być podzielony na odrębne zadania dla każdego pracownika lub grupy pracowniczej o jednorodnej ekspozycji na hałas. Zadania powinny być tak zdefiniowane, aby równoważny poziom ciśnienia akustycznego skorygowany charakterystyką częstotliwościową A Lp,A,eqT był powtarzalny. Powinno się przykładać wagę do tego, aby zostały ujęte wszystkie istotne hałasy. Szczegółowe informacje odnośnie czasu trwania zadania są szczególnie ważny w przypadku źródeł emitujących wysoki poziom hałasu.

Identyfikacja źródeł hałasu i czynności, które emitują najwyższe wartości szczytowego poziomu hałasu jest istotna dla prawidłowego określenia zarówno Lp,A,eqT jak i Lp,Cpeak .

4.4. Czas trwania czynno ści na stanowisku pracy Powinien być określony czas trwania czynności Tm. Można to zrobić w oparciu o: a) wywiad z pracownikami i przełożonym, b) obserwację i pomiar czasu trwania zadania w trakcie pomiarów hałasu, c) zbieranie informacji odnośnie typowych źródeł hałasu (np. urządzeń, procesu pracy,

czynności wykonywanych na stanowisku pracy i w jego otoczeniu).

7

Suma poszczególnych czasów trwania zadania Tm , które tworzą typowy dzień pracy powinna korespondować z efektywnym czasem dnia pracy. Czas trwania Tm może być obliczony jako średnia

arytmetyczna wartości czasów trwania zadania dla kilku obserwacji i oznaczony jako m

_T . Efektywny

czas narażenia Te obliczamy z zależności (4.1)

∑∑∑∑====

====M

1mm

_

e TT (4.1)

gdzie:

m

_T - średnia arytmetyczna czasu trwania m – tego zadania, m - numer kolejnego zadania, M - całkowita liczba zadań.

4.5. Czas wykonania pomiaru parametru L p,A,eqT,m Dla każdego zadania powinna być zmierzona reprezentatywna ekspozycja pracownika na

hałas Lp,A,eqT,m. Pomiary powinny obejmować zróżnicowanie w poziomie hałasu każdego zadania w czasie, przestrzeni i warunkach pracy. Mierzący powinien si ę upewni ć, że warunki pracy s ą reprezentatywne .

Czas trwania każdego pomiaru powinien być na tyle długi aby równoważny poziom ciśnienia akustycznego był reprezentatywny dla danego zadania.

Jeżeli czas trwania zadania jest krótszy niż 5 min to czas trwania pomiaru powinien być równy czasowi trwania zadania. Dla dłuższych zadań czas pomiaru powinien trwać przynajmniej 5 minut. Czas trwania każdego pomiaru może jednakże być skrócony jeżeli hałas jest stały lub powtarzalny, lub jeśli hałas wywołany zadaniem ma niewielki udział w całkowitej ekspozycji.

Rys.5. Przykład trzech okresów z różnym hałasem i rzeczywistego czasu każdego pomiaru

LEGENDA L - poziom hałasu w czasie T1 - czas trwania zadania 1 T2 - czas trwania zadania 2 T3 - czas trwania zadania 3

t - czas t1 - czas trwania pomiaru 1 (hałas prawie stały) t2 - czas trwania pomiaru 2 (hałas cyklicznie zmienny) t3 - czas trwania pomiaru 3 (hałas losowo zmienny)

Jeżeli hałas w czasie trwania zadania jest cykliczny, każdy pomiar powinien zawierać co najmniej trzy dobrze określone cykle. Jeżeli czas trwania 3 cykli jest krótszy niż 5 min, każdy pomiar powinien trwać co najmniej 5 min.

Czas trwania każdego pomiaru powinien zawsze korespondować z czasem trwania wielokrotności pełnego cyklu (patrz rys. 5, zadanie 2).

8

Jeżeli hałas podczas wykonywania zadania jest losowo zmienny, czas trwania każdego pomiaru powinien być wystarczająco długi aby upewnić się, że zmierzony Lp.A,eqT,m jest reprezentatywny dla całego zadania (patrz rys. 5, zadanie 3).

Dla każdego zadania powinny być wykonane co najmniej 3 pomiary. Aby zawrzeć rzeczywistą zmienność poziomu hałasu zaleca się pomiary w różnym czasie podczas wykonywania zadania lub pomiary różnych pracowników w grupie wykonujących to samo zadanie.

Obliczanie równoważnego poziomu ciśnienia akustycznego skorygowanego charakterystyką częstotliwościową A dla m-tego zadania z J oddzielnych pomiarów, Lp.A,eq,T,mi wykonujemy wg zależności:

B]d[10J1

log10 LJ

1i

L1,0eqT,mA,p,

mi,T,eq,A,p

= ∑

=

⋅ (4.2)

w którym: Lp.A,eq,T,mi - równoważny poziom ciśnienia akustycznego skorygowany charakterystyką

częstotliwościową A podczas m-tego zadania o czasie trwania Tm,

i - numer próbki hałasu m-tego zadania, J - całkowita liczba próbek hałasu m-tego zadania.

4.6. Obliczanie udziału hałasu ka żdej czynno ści w poziomie dziennej ekspozycji na hałas L EX,8h,m

Obliczenia przedstawione w tym punkcie są opcjonalne i mogą być wykonane, jeżeli jest wymagana wartość względnego udziału każdego zadania w poziomie dziennej ekspozycji.

Udział hałasu m-tego zadania na poziom dziennej ekspozycji na hałas skorygowany charakterystyką częstotliwościową A LEX,8h,m można wyznaczyć z zależności (4.3)

]dB[TT

log10LL0

m

_

m,eqT,A,pm,h8,EX

⋅+= (4.3)

gdzie Lp.A,eq,T,m - równoważny poziom ciśnienia akustycznego skorygowany charakterystyką

częstotliwościową A zadania m,

m

_

T - średnia arytmetyczna czasu trwania m – tego zadania, T0 – czas odniesienia, T0 = 8h.

4.7. Określanie poziomu dziennej ekspozycji na hałas L EX,8h na analizowanym stanowisku pracy

Poziom dziennej ekspozycji na hałas skorygowany charakterystyka częstotliwościową A LEX,8h wyznacza się zgodnie z zależnościami (4.4) i (4.5). Poziom dziennej ekspozycji na hałas może by obliczony ze wzorów (4.4), w przypadku, kiedy mamy wyznaczony poziom równoważny Lp.A,eq,T,m m-tego zadania, lub wzoru (4.5) – kiedy określone zostały udziały poszczególnych zadań w poziomie ekspozycji LEX,8h,m

]dB[10TT

log10LM

1m

L1,0

0

m_

h8,EXm,eqT,A,p

⋅⋅⋅⋅⋅⋅⋅⋅==== ∑∑∑∑====

⋅⋅⋅⋅ (4.4)

]dB[10log10LM

1m

L1,0h8,EX

m,h8,EX

⋅⋅⋅⋅==== ∑∑∑∑====

⋅⋅⋅⋅ (4.5)

gdzie: Lp.A,eq,T,m - równoważny poziom ciśnienia akustycznego skorygowany charakterystyką

częstotliwościową A podczas m-tego zadania wg (4.2), LEX,8h,m – poziom dziennej ekspozycji na hałas skorygowany charakterystyką

częstotliwościową A m-tego zadania, mający udział w poziomie dziennej ekspozycji na hałas, zgodnie z (4.3).

9

4.8. Poło żenie mikrofonu w czasie pomiaru

W czasie pomiaru położenie mikrofonu jest uzależnione od rodzaju miernika, którym wykonujemy pomiar.

W przypadku indywidualnego miernika hałasu mikrofon powinien być umieszczony na ramieniu w odległości co najmniej 0,1 m od wejścia do kanału ucha zewnętrznego, po stronie ucha bardziej eksponowanego na hałas, na wysokości około 0,04 m powyżej ramienia. Mikrofon i kabel powinien być przymocowany w taki sposób, aby mechaniczny wpływ lub przykrycie ubraniem nie prowadziło do fałszywych wyników.

Przy wykonywaniu pomiaru z użyciem całkuj ącego miernika poziomu d źwięku , zmierzony poziom hałasu powinien reprezentować poziom hałasu przy uchu pracownika. Jeżeli hałas na danym obszarze jest jednorodny położenie mikrofonu nie jest tak istotne.

Rys.6. Położenie mikrofonu w przypadku nieobecności pracownika na stanowisku pracy

Pomiar powinien by ć przeprowadzony podczas nieobecno ści pracownika na stanowisku pracy . W czasie pomiarów mikrofon powinien znajdować się w miejscu, w którym normalnie znajduje się głowa pracownika podczas wykonywania normalnej pracy lub czynności. Mikrofon powinien być umieszczony w płaszczyźnie środkowej głowy pracownika na równi linii oczu, co jest równoważne z polem widzenia pracownika. Powinny być wzięte pod uwagę różne ułożenia głowy pracownika.

W przypadku kiedy pracownik musi by ć obecny na stanowisku pracy , mikrofon powinien być umieszczony w odległości 0,1 m ÷ 0,4 m od wejścia do kanału ucha zewnętrznego, po stronie ucha bardziej eksponowanego na hałas (rys. 7).

Jeżeli położenie głowy pracownika nie jest dokładnie określone, mikrofon powinien być usytuowany na natępujących wysokościach:

- dla osoby stojącej 1.55 m ± 0.075 m powyżej płaszczyzny, na której stoi pracownik (rys. 8), - dla osoby siedzącej 0.80 m ± 0.05 m od środka płaszczyzny siedziska przy jednoczesnym

ustawieniu siedziska, tak w pozycji pionowej jak i poziomej, w pobliżu nastawień środkowych (rys. 9). Powinno się dołożyć wszelkich starań, aby podczas przeprowadzania pomiarów nie

przeszkadzać pracownikowi w wykonywanej pracy i nie stwarzać niebezpieczeństwa.

10

0,1 m 0,1 m ÷÷ 0,4 m0,4 m

Rys.7. Lokalizacja mikrofonu względem ucha pracownika dla przypadku, gdy pracownik jest obecny podczas

pomiaru

0,1 m 0,1 m ÷÷ 0,4 m0,4 m

Rys.8. Lokalizacja mikrofonu względem ucha pracownika dla pracy wykonywanej w pozycji stojącej

Rys.9. Lokalizacja mikrofonu względem ucha pracownika dla pracy wykonywanej w pozycji siedzącej

5. ŹRÓDŁA NIEPEWNOŚCI POMIAROWEJ

Niepewność pomiarowa może by spowodowana zarówno przez błędy pomiarowe jak i naturalną zmienność warunków pracy. Niektóre ze źródeł niepewności wymagają szczególnego rozważenia w celu zmniejszenia ich wpływu jak to tylko możliwe.

Głównymi źródłami niepewności pomiaru są: a) zmienność dnia pracy, warunki pracy, niepewność próbkowania, b) aparatura pomiarowa i jej kalibracja, c) pozycja mikrofonu, d) fałszywe hałasy spowodowane np. wiatrem, przepływem powietrza, uderzeniem mikrofonu i

tarciem mikrofonu o ubranie, e) brak analizy warunków pracy lub błędna analiza, f) udział nietypowych źródeł hałasu, np. rozmowa, muzyka (radio), sygnał alarmowy i inne

nietypowe wypadki tego typu.

11

Wynik zmierzonej ekspozycji na hałas, wraz z towarzyszącą niepewnością pomiaru, zależą od użytej metody pomiaru.

6. PRZYKŁAD OBLICZENIA DZIENNEJ EKSPOZYCJI NA HAŁAS W PRZYPADKU POMIARÓW OPARTYCH NA STRATEGII 1

6.1. Krok 1 – analiza warunków pracy W tym przykładzie jest oszacowana ekspozycja na hałas dla spawacza pracującego w

warsztacie mechanicznym. Do pomiarów wykorzystana będzie STRATEGIA 1 . Podział dnia pracy na zadania i czas trwania poszczególnych zadań pokazano w tabeli 1.

Tabela.2. Typowy dzień spawacza

Czynno ść Czas trwania czynno ści [h] Planowanie pracy (praca w cichych warunkach), przerwy 1,5 Ciecie i szlifowanie 1,5 Spawanie 5 SUMA 8

6.2. Krok 2 – wybór strategii

Ponieważ liczba zadań jest ograniczona i dobrze określona taka sytuacja jest odpowiednia dla pomiarów opartych na identyfikacji czynności pracy – czyli dla STRATEGII 1.

6.3. Krok 3 – pomiary

Wartości pomiarów poziomu hałasu dla stanowiska pracy spawacza podano w tabeli 3. Ponieważ podczas cięcia i szlifowania poziom hałasu zmieniał wartości o więcej niż 3 dB, dlatego dla tej czynności wykonano dodatkowe 3 pomiary.

Tabela.3. Wartości zmierzone dla stanowiska pracy spawacza

Numer czynności

m Czynność

Równoważny poziom hałasu Lp.A,eqT [dB]

Pierwsze pomiary

Dodatkowe pomiary

1 Planowanie pracy (praca w cichych warunkach), przerwa

≤70 -

2 Spawanie 80,1; 82,2; 79,6 - 3 Ciecie i szlifowanie 86,5; 92,4; 89,3 93,2; 87,8; 86,2

6.4. Krok 4 – rozpatrywanie bł ędów

Należy sprawdzić czy w trakcie pomiarów nie wystąpiło ryzyko wystąpienia znaczących błędów podczas pomiarów. W tym przykładzie zakładamy, że podczas pomiarów takie ryzyko nie miało miejsca.

6.5. Krok 5 – obliczanie i prezentacja wyników wraz z niepewno ścią pomiarow ą

• Obliczanie poziomu dziennej ekspozycji na hałas sko rygowany charakterystyk ą częstotliwo ściową A Poziom hałasu dla każdego zadania jest obliczony wg zależności (4.2). Poziom hałasu od

spawania (m=2 wg tabeli 3) jest następujący:

( ) ]dB[8.8010101031

log10L 6.791.02.821.01.801.02,eqT,A,p =

++⋅⋅= ⋅⋅⋅

Podobnie dla cięcia i szlifowania (m=3) otrzymamy:

]dB[1.90L 3,eqT,A,p =

Dla planowania i przerwy w pracy wartość hałasu została określona na poziomie 70 dB.

12

Udział każdej czynności w poziomie dziennej ekspozycji na hałas skorygowany charakterystyką częstotliwościową A jest obliczany wg wzoru (4.5).

Udział czynności pracy w poziomie dziennej ekspozycji wynosi: a) dla czynności planowania i przerwy (m=1)

]dB[7.6285.1

log1070L 1,h8,EX =

⋅+=

b) dla spawania (m=2)

]dB[8.7885

log102.80L 2,h8,EX =

⋅+= (

b) dla cięcia i szlifowania (m=3)

]dB[2.8285.1

log101.90L 3,h8,EX =

⋅+=

Poziom ekspozycji na badanym stanowisku wynosi

( ) ]dB[3.84101010log10L 2.821.08.781.07.621.0h8,EX =++⋅= ⋅⋅⋅

• Obliczanie niepewno ści Niepewność standardowa u1a,m próbkowania hałasu podczas spawania (m=2) jest obliczona

wg wzoru (6.1)

( )

−⋅−

= ∑=

2J

1j

m,eqT,A,p

_

mi,eqT,A,pm,a1 LL1JJ

1u (6.1)

Po wstawieniu danych do zależności (6.1) otrzymujemy

( ) ( ) ( ) ( )[ ]2222,a1 6.806.796.802.826.801.80

1331

u −+−+−⋅−

=

( ) ( ) ( )[ ] [ ]dB8,00,16,15.023

1u 222

2,a1 =−++−⋅⋅

=

przy czym średnia arytmetyczna z wyników pomiarów dla spawania (m=2) wynosi

]dB[6.803

6.792.821.80L 2,eqT,A,p

_=++=

Podobnie dla cięcia i szlifowania (m=3) standardowa niepewność wynosi

[ ]dB2.1u 3,a1 =

a dla czynności planowania i przerwy (m=1), (ponieważ te czynności nie mają wkładu do złożonej niepewności standardowej)

[ ]dB0.0u 3,a1 = .

W pomiarach użyto indywidualny miernik poziomu ekspozycji, dla którego wg [1]

[ ]dB5.1u m,2 =

a dla pozycji mikrofonu wg [1]

[ ]dB0.1u3 = .

Współczynnik czułości dla niepewności próbkowania poziomu hałasu, miernika i pozycji pomiaru są, obliczone wg zależności (6.2), wynoszą:

13

( )h8,EXm,eqT,A,p

* LL1,0

0

m

m,eqT,A,p*

h8,EXm,a1 10

TT

L

Lc −⋅⋅=

∂∂

= (6.2)

gdzie: L*

p,A,eq,T,m – jest oszacowaniem prawdziwej wartości równoważnego poziomu ciśnienia akustycznego skorygowany charakterystyką częstotliwościową A Lp,A,eq,T,m podczas m-tego zadania,

32m,eqT,A,pm,eqT,A,p* QQLL ++=

Q2 – poprawka dla miernika używana do oszacowania równoważnego poziomu ciśnienia akustycznego,

Q3 – poprawka dla pozycji mikrofonu używana do oszacowania równoważnego poziomu ciśnienia akustycznego.

Ponieważ oszacowanie zarówno Q2 jak i Q3 jest bliskie zero, to

m,eqT,A,pm,eqT,A,p* LL ====

Dla poszczególnych operacji otrzymujemy - dla planowania i przerwy

( ) 0.0007.01085.1

c 3.840.701,01,a1 ≈=⋅= −⋅

- dla spawania

( ) 28.01085

c 3.843.801,02,a1 =⋅= −⋅

- dla ciecia i szlifowania

( ) 71.01085.1

c 3.841.901,03,a1 =⋅= −⋅

Gdy wykluczamy niepewność pomiaru związana z czasem trwania czynności, złożona standardowa niepewność jest obliczona wg wzoru (6.7) z pominięciem ostatniego członu w nawiasie

( ) ( ) ( )[ ]

⋅+++⋅= ∑

=

M

1m

2m,b1m,b1

23

2m,2

2m,a1

2m,a1h8,EX

2 ucuuucLu (6.7)

Dla naszego przypadku

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 67.20.15.12.171.00.15.18.028.0Lu 22222222h8,EX

2 =++⋅+++⋅=

Niepewność rozszerzona wynosi, zgodnie z (6.8)

u65.1U ⋅= (6.8)

]dB[7.267.265.1U =⋅=

7. PRZEBIEG ĆWICZENIA - POMIARU HAŁASU NA WYBRANYM STANOWISKU PRACY

7.1. Krok 1 – analiza warunków pracy badanego stano wiska pracy

W pierwszym kroku należy dokonać analizy badanego stanowiska pracy w aspekcie warunków pracy na nim występujących. Analiza warunków pracy obejmuje przeprowadzenie wywiadu z pracownikiem pracującym na analizowanym stanowisku pod kątem ustalenia zadań dla typowego dnia pracy. W wywiadzie należy ustalić: liczbę zadań roboczych występujących na badanym stanowisku, czas pracy potrzebnego do wykonania poszczególnych zadań, czas trwania przerwy, występowanie ewentualnych bardzo głośnych operacji występujących w trakcie zmiany.

Efekt przeprowadzonego wywiadu należy zapisać w arkuszu z Załącznika 1 i 2.

14

7.2. Krok 2 – wybór strategii pomiarowej

Należy wybrać strategię pomiarową z listy zawartej w z punkcie 3.2. Wybraną strategię, w postaci cyfry 1, 2 lub 3, należy wpisać do listy z Załącznika 2.

7.3. Krok 3 – pomiary

Należy wykonać pomiary na analizowanym stanowisku, uwzględniając liczbę zadań roboczych, charakter zmian poziomu hałasu, lokalizację mikrofonu w trakcie pomiaru, liczbę koniecznych powtórzeń pomiarów, czas wykonania pomiaru, warunki meteorologiczne. Wyniki pomiarów należy wpisać do listy z Załącznika 2.

Przed każdym pomiarem należy wykona kalibrację miernika, zgodnie z zaleceniami z punktu 4.2.

7.4. Krok 4 – Rozpatrywanie bł ędów

Do listy z Załącznika 2 należy wpisać ewentualne ryzyka błędów podczas pomiarów.

7.5. Krok 5 – Obliczanie i prezentacja wyników wraz z niepewno ścią

Przeprowadzić obliczenia poziomu dziennej ekspozycji na hałas oraz niepewności pomiarowej wg informacji zawartych w rozdziale 6.

Przy opracowaniu wyników w sprawozdaniu należy podać krotność przekroczenia wartości dopuszczalnej. Wylicza się ją jako stosunek określonej z pomiarów wartości dziennej ekspozycji na hałas korygowanej charakterystyką A EA,Te do wartości dopuszczalnej EA,Te, dop .

Wartość pomiarów wartości dziennej ekspozycji EA,Te określonej z pomiarów można obliczyć z zależności (7.1)

]s)Pa[(101015.1E 2L1.05Te,A

H8,EX ⋅⋅⋅⋅⋅⋅⋅⋅⋅⋅⋅⋅==== ⋅⋅⋅⋅−−−− (7.1)

Obliczenia należy przeprowadzić również przy pomocy programu do opracowania wyników pomiarów czynników szkodliwych.

Na zakończenie należy wykonać sprawozdanie z pomiarów, jak na rys. 5. Nastawy dla programu komputerowego pokazano na rys. 6.

15

Rys.10. Przykładowy wypełniony arkusz pomiarowy

16

Rys.11. Okno programu do obliczeń parametrów

8. LITERATURA

[1] PN-ISO 9612:2011, Akustyka –Wyznaczanie zawodowej ekspozycji na hałas – Metoda techniczna

[2] PN-N-01307:1994, Dopuszczalne wartości hałasu w środowisku pracy -Wymagania dotyczące wykonywania pomiarów.

[3] Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Dz.U. nr 33, poz. 166.

[4] Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Dz.U. nr 217, poz. 1833; zm. Dz.U. 2005, nr 212, poz. 1769.

17

ZAŁ ĄCZNIK 1

Lista kontrolna pozwalająca czy wszystkie znaczące hałasy zostały uwzględnione podczas analizy pracy:

Czy jakakolwiek z tych sytuacji ma miejsce ? tak nie

• użycie strumienia skompresowanego powietrza � �

• uwolnienie skompresowanego powietrza � �

• kucie � �

• silne wstrząsy, zderzenia � �

• sporadyczne używanie hałaśliwych maszyn i narzędzi � �

• przejeżdżanie hałaśliwych pojazdów � �

Czy występują jakieś bardzo hałaśliwe operację podczas następujących okresów ?

• na początku zmiany � �

• na końcu zmiany � �

• podczas poprawek, regulacji, dostaw � �

• podczas rozpoczynania i kończenia czynności lub produkcji � �

• podczas czyszczenia/sprzątania � �

• inne � �

Czy występują bardzo hałaśliwe czynności na sąsiadującym stanowisku pracy?

• Jakie.................................................................................................................

• Narażone stanowisko pracy ............................................................................

…….…………………, podpis

18

ZAŁ ĄCZNIK 2

KARTA POMIARÓW POZIOMU D ŹWIĘKU – STRATEGIA nr …. Instytut M - 3

Laboratorium pomiarów i analizy hałasu przemysłowego.

DATA POMIARU

…………

Kod próbki

h/…..

Nr karty pomiarowej

……/H

KOD ZLECENIA

.…../…. Stanowisko pomiarowe:

Analiza warunków pracy: Praca na tym stanowisku podzielona jest na ..…. oddzielne zadania. Ustalenia odnośnie warunków pracy, czasu trwania zadań oraz wyniki z pomiarów podano w tabeli poniżej.

Ilość pracowników:

Czas ekspozycji Te: Warunki środowiskowe:

Wykonywane czynności (zadania / okresy pomiarowe).

Strategia pomiarowa

czas trwania zadania /

czas okresu pomiarowego

[min]

czas pomiaru /średnia

arytmetyczna czasu trwania zadania [min]

Lp,A,eq,T,mi

[dB]

Lp,Amax

[dB]

Lp,Cpeak

[dB]

Sprawdzanie – (kryterium ± 0,5 dB)

przed po

Rozpatrywanie błędów: Na tym stanowisku nie zaobserwowano / zaobserwowano znaczącego ryzyka błędów podczas pomiarów.

Sprawdzanie przyrządu sonometr .............. [M/W/S/02] dozymetr .............. [M/W/S/08] poziom ciśnienia akustycznego wg kalibratora ............. [WO/W/01] przed pomiarami [dB] po pomiarach [dB]

Kryterium ± 0,5 [dB] …………..…. ………………. data podpis data podpis

Pomiary wykonał …………………, podpis

Pomiary opracował………………., podpis