POLSKI KOMPAS - PTEpte.pl/pliki/2/12/kompas_2019_min.pdf– 4 – Szanowni Państwo! Romuald Orzeł...

POLSKIKOMPAS

ROCZNIKINSTYTUCJI FINANSOWYCH

I SPÓŁEK AKCYJNYCH

– 2 –

– 3 –

Wierzymy, że rocznik wzorowany na podobnych wydawnictwach francuskich, niemieckich i innych wypełni dotkliwą lukę w życiu ekonomicznem, któremu

brak koniecznej dziś orientacji, a stanie się niezbędnym podręcznikiem w codziennej pracy spółek akcyjnych, wszystkich instytucyj i osób, które

biorą udział w życiu gospodarczem Polski „Gazeta Bankowa” R. 1 (1921) nr 20 — 15/17

– 4 –

Szanowni Państwo!

Romuald Orzełprezes zarządu

Grupy Medialnej Fratria

O d pięciu lat „Polski Kompas” jest niezwykłą okazją do publicystycz-nego i eksperckiego podsumowa-nia roku oraz przedstawienia szans i zagrożeń na lata kolejne. W tym roku łamy „Kompasu” są też, co zrozumiałe, pewnym résumé do-konań gospodarczych ostatnich czterech lat i zapowiedzią kontynu-acji – wskazaniem wyzwań, przed którymi stoi polska gospodarka i biznes, a także podsumowaniem udanych ekonomicznie projektów rządu Prawa i Sprawiedliwości, premiera Mateusza Morawieckiego i polskich przedsiębiorstw notowa-nych na warszawskiej Giełdzie Pa-pierów Wartościowych.

Publikacje „Polskiego Kompasu” zawsze spo-tykają się z ogromnym zainteresowaniem lide-rów życia publicznego, gospodarczego i nauko-wego. Wierzymy, że w jubileuszowym roku 30-lecia gospodarki wolnorynkowej w Polsce uroczysta premiera „Polskiego Kompasu” zgromadzi najważniejszych uczestników pol-skiej sceny społeczno-gospodarczej.

W 2019 r. upływa 30-lecie polskiej transfor-macji gospodarczej, w której kluczową rolę odegrali przedsiębiorcy. Przez lata biznes w Polsce rozwijał się i dojrzewał. Dziś spo-łeczne oczekiwania wobec reprezentantów, uczestników i twórców gospodarki wzrosły – wymagamy od liderów polityki i biznesu oraz decydentów w wielu obszarach znacznie szerszego postrzegania roli firm w społeczeń-stwie – stają się częścią wspólnoty narodowej, a nie tylko rynku.

Realizowane z dużą determinacją cele i kie-runki społeczno-gospodarczej polityki Polski doskonale ujmuje Strategia na Rzecz Odpowie-dzialnego Rozwoju, która formułuje nową wi-zję i model rozwoju kraju. W jaki sposób „Plan Morawieckiego” będzie kontynuowany, prze-konamy się już po jesiennych wyborach 2019 r.

Formuła naszej corocznej publikacji polega na zaproszeniu na łamy nie tylko dziennikarzy oraz komentatorów politycznego i gospodar-czego życia kraju. Oddajemy głos także uczest-nikom gospodarki – to na kartach „Polskiego Kompasu” mają szansę przedstawić najważ-niejsze, ich zdaniem, osiągnięcia, zaprezento-wać strategie i plany, wskazać istotne elemen-ty otoczenia rynkowego wpływające na biznes. Wierzę, że autorzy zaproszeni w tym roku do współtworzenia „Polskiego Kompasu” pomo-gą nam wskazać kierunki poszukiwań, zwrócą uwagę na szanse i wyzwania dla polskiej gospo-darki – zwłaszcza w perspektywie najbliższych lat, wskażą zagrożenia i zaproponują rekomen-dacje dla liderów polityki gospodarczej Polski.

Oto bowiem „Polski Kompas” stał się już trwa-łym elementem szerokiej debaty ekonomicznej dotyczącej teraźniejszości i przyszłości gospo-darki narodowej i jej otoczenia, pozwalającym zabrać głos liderom opinii w najważniejszych sprawach związanych z rozwojem kraju.

Zapraszam do lektury piątego wydania „Pol-skiego Kompasu. Rocznika Instytucji Finanso-wych i Spółek Akcyjnych”.

Piąte już wydanie „Polskiego Kompasu. Rocznika Instytucji Finansowych i Spółek Akcyjnych” przygotowywane przez redakcję ekonomiczną

Grupy Medialnej Fratria oddajemy w ręce Czytelników w szczególnym czasie – tuż przed wyborami do Parlamentu Rzeczypospolitej Polskiej,

po czteroletniej kadencji rządów Zjednoczonej Prawicy

– 5 –

Drodzy Czytelnicy!

Maciej Wośkoredaktor naczelny

„Gazety Bankowej”

P ięć lat temu redakcja ekonomiczna Grupy Medialnej Fratria powróciła do wydawania „Polskiego Kompasu”. Co roku prezentujemy wyniki polskiej gospodarki, polskich przedsiębiorstw, wskazujemy szanse i zagrożenia, stra-tegie oraz rekomendacje.

Przez tych pięć lat publikacja stała się dla uczestników polskiego rynku finansowego waż-ną pozycją. Od kilku lat, gdy do współtworzenia „Polskiego Kompasu” zaprosiliśmy uczestni-ków naszego rynku finansowego, świata ekono-mii i polityki, jest też okazją do spotkania z tymi, którzy budują polską pomyślność gospodarczą.

Co roku „Polski Kompas” jest okazją do pod-sumowań – wyjątkowego i jedynego w swo-im rodzaju publicystycznego i eksperckiego rachunku bieżących działań podejmowanych w gospodarce w sensie largo oraz w strategiach poszczególnych spółek i przedsiębiorstw. Tym, co szczególnie cenię w artykułach przygoto-wywanych przez menedżerów zarządzających największymi polskimi firmami, są jednak wska-zywane z dużą ostrożnością plany, szanse i wy-zwania stawiane przed uczestnikami rynku i re-gulatorami, w tym przed politykami, od rozwagi których zależy gospodarczy dobrobyt.

W tym roku, tuż przed wyborami parlamen-tarnymi, oddaliśmy łamy „Polskiego Kompa-su” szefom przedsiębiorstw reprezentujących branże omawiane w poszczególnych działach największych spółek Skarbu Państwa, a także kreatorom zmian gospodarczych i architektom przepisów, przedstawicielom rządu reprezentu-jącym kluczowe resorty, bezpośrednio wpływa-jące na polską gospodarkę.

Serdecznie dziękuję wszystkim autorom, dzięki bowiem życzliwemu przyjęciu propozy-cji redakcji „Gazety Bankowej” powstała publi-kacja unikatowa, przekazująca poglądy najważ-niejszych dziś, moim zdaniem, przedstawicieli polskiej gospodarki.

Od kilku lat premierze „Polskiego Kompasu” to-warzyszą wyjątkowe nagrody, które przyznajemy osobistościom świata ekonomii, polityki i przed-siębiorczości oraz firmom budującym przyszłość polskiej gospodarki. Coroczne Kompasy mają wyznaczać kierunek dobrych zmian i innowa-cyjnych przemian w gospodarce i w działaniach nagrodzonych spółek. Laureatami Polskich Kom-pasów są już m.in.: premier Mateusz Morawiecki, premier Beata Szydło, a także Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie SA, Polskie Gór-nictwo Naftowe i Gazownictwo SA, PKN Or-len, Grupa Energa, PZU Zdrowie, Poczta Polska. W ubiegłym roku laureatami zostali menedże-rowie polskich czempionów: prezes PKO Banku Polskiego Zbigniew Jagiełło, prezes Polskiego Funduszu Rozwoju Paweł Borys, prezes PKN Orlen Daniel Obajtek, prezes PKP SA Krzysztof Mamiński oraz Michał Mierzejewski, dyrektor za-rządzający Philip Morris Polska i Kraje Bałtyckie.

W wydaniu, które jak zawsze z redaktorską tremą oddajemy w ręce Czytelników, prezen-tujemy artykuły laureatów Polskich Kompasów. W tym roku zaś nawiązujemy w wielu miej-scach rocznika do jubileuszu 30-lecia wolnego rynku w Polsce. Wspominając historię, wska-zujemy strategie dla Polski 2030 r. i perspek-tywy rozwoju polskiej gospodarki w kolejnych dekadach. A jako że są to w większości wizje i strategie niezwykle pomyślne, pozostaje ży-czyć ich spełnienia, zwracając baczną uwagę na wszelkie pułapki, zagrożenia i niedoskonałości, które mogłyby sprawić, że polska gospodarka straciłaby wyjątkowe tempo rozwoju, notowane w większości branż po raz pierwszy od 30 lat.

Zapraszam do lektury „Polskiego Kompasu – Rocznika Instytucji Finansowych i Spółek Ak-cyjnych”.

Oto piąte wydanie „Polskiego Kompasu”, przygotowywanego przez zespół „Gazety Bankowej”, rocznika nawiązującego swą tradycją do czasów II Rzeczypospolitej. W latach

20. XX w. Związek Banków we Lwowie zainicjował wydawanie przekrojowej publikacji o polskim rynku finansowym. Dziś „Polski Kompas” pozwala ponownie zwrócić się

wprost do stałych Czytelników naszego wydawnictwa

– 6 –

Spis treściPOLSKI KOMPAS

jesień 2019

Od Wydawcy // ROMUALD ORZEŁ,

prezes zarządu Fratria sp. z o.o. ................................4Od Redaktora // MACIEJ WOŚKO,

redaktor naczelny „Gazety Bankowej” ..................... 5Plan polskiej modernizacji // MATEUSZ MORAWIECKI,

Prezes Rady Ministrów ............................................ 10Polska gospodarka – sukcesy i wyzwania // prof. ADAM GLAPIŃSKI,

prezes Narodowego Banku Polskiego .................... 12 Nauka i biznes muszą iść ze sobą w parze // JAROSŁAW GOWIN

wiceprezes Rady Ministrów, minister nauki i szkolnictwa wyższego ................... 18

Uwolniona energia przedsiębiorczych Polaków // PIOTR GLIŃSKI,

wiceprezes Rady Ministrów, minister kultury i dziedzictwa narodowego, przewodniczący Komitetu Społecznego Rady Ministrów ....................................................... 20

e-Państwo – wybrane przemyślenia o cyfrowym państwie usługowym// JACEK SASIN,

wiceprezes Rady Ministrów, przewodniczący Komitetu Stałego Rady Ministrów ..........................22

DZIAŁ I

STRATEGIA DLA POLSKI 2030

Gdy kompas wskazuje na południowy wschód// dr MAREK DIETL,

prezes zarządu Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie SA ............................ 27

Innowacyjność jako czynnik wzrostu// prof. EUGENIUSZ GATNAR,

Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, członek Rady Polityki Pieniężnej ............................29

Potrójny jubileusz polskiego złotego// prof. dr hab. GRAŻYNA ANCYPAROWICZ,

ekonomistka, członek Rady Polityki Pieniężnej .....32Pamiętajmy o podstawach// prof. JERZY ŻYŻYŃSKI,

Wydział Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, członek Rady Polityki Pieniężnej .. 40

Pasmo sukcesów i wyzwań// prof. MAŁGORZATA ZALESKA,

dyrektor Instytutu Bankowości SGH, przewodnicząca Komitetu Nauk o Finansach PAN .. 43

Przemyślana polityka strukturalna szansą na modernizację i zwiększenie innowacyjności polskiej gospodarki// prof. ALOJZY Z. NOWAK,

dziekan Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego ................................ 46

Stan i możliwości rozwoju sektora banków spółdzielczych w Polsce// prof. ANDRZEJ GOSPODAROWICZ,

Katedra Bankowości Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu ...............................53

Cała Polska albo tylko Księstwo Warszawskie?// prof. dr hab. LESZEK DZIAWGO,

Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu .........58

Tendencje rozwojowe sektora spółdzielczego // dr DOMINIK BIERECKI,

Spółdzielczy Instytut Naukowy w Sopocie, kancelaria Jedliński, Bierecki i Wspólnicy w Gdyni ................................................ 60

Gospodarka, innowacje, praca, przedsiębiorczość // ADAM KWIATKOWSKI,

sekretarz stanu Kancelarii Prezydenta RP ............ 64PGNiG gwarantem bezpieczeństwa energetycznego Polski// PIOTR WOŹNIAK,

prezes zarządu PGNiG SA .......................................67Strategiczny cel to budowa polskiego kapitału // MACIEJ ŁOPIŃSKI,

przewodniczący Rady Nadzorczej PZU SA ............73Rozpoczęliśmy proces dobrej zmiany// BEATA SZYDŁO,

europosłanka, była prezes Rady Ministrów ........... 75Nasza odpowiedź na wyzwania przyszłości musi być gotowa już teraz// DANIEL OBAJTEK,

prezes zarządu PKN Orlen SA................................. 77Czas rozwoju. Wykorzystać polski potencjał// PAWEŁ BORYS,

prezes Polskiego Funduszu Rozwoju SA ................79PKP – Czas na innowacje// KRZYSZTOF MAMIŃSKI,

prezes zarządu PKP SA ........................................... 81Polska bez dymu tytoniowego// MICHAŁ MIERZEJEWSKI,

prezes zarządu, dyrektor zarządzający Philip Morris Polska i Kraje Bałtyckie .....................83

Rozwój Polski oparty na wartościach// senator GRZEGORZ BIERECKI,

przewodniczący Komisji Finansów Publicznych Senatu RP .......................................... 86

ARP SA realizuje długofalowe cele Strategii na rzecz Zrównoważonego Rozwoju// DARIUSZ ŚLIWOWSKI,

wiceprezes Agencji Rozwoju Przemysłu SA ...........88Centralny Port Komunikacyjny. Transportowe serce Polski// MIKOŁAJ WILD,

sekretarz stanu, pełnomocnik rządu ds. Centralnego Portu Komunikacyjnego ............. 90

Społeczny wymiar gospodarki// prof. ELŻBIETA MĄCZYŃSKA,

prezes Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego ....92

– 7 –

Nie rewolucją, lecz ewolucją sukces budowany// MACIEJ BIERNAT, prezes zarządu Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych SA ...................................... 96Przyszłość staje się teraźniejszością// JAROSŁAW KROC, prezes zarządu Accenture w Polsce .......................... 98

DZIAŁ II

SPÓŁKI AKCYJNEProstsza droga po kapitał// STANISŁAW KOCZOT,

zastępca redaktora naczelnego „Gazety Bankowej” ................................................103

Giełda na strategicznym kursie// JAKUB MODRZEJEWSKI,

przewodniczący Rady Nadzorczej Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie SA ..........105

Potrzeba i szansa stworzenia sądu rynku kapitałowego w Polsce oraz określenie jego przyszłej kognicji// prof. zw. dr hab. ANDRZEJ SZUMAŃSKI,

wiceprezes Sądu Polubownego przy Izbie Domów Maklerskich .............................108

Tabela: Spółki krajowe ............................................. 110Tabela: Spółki zagraniczne ..................................... 114

BRANŻA BANKOWAKursy akcji giełdowych banków rozczarowują inwestorów // PIOTR ROSIK,

publicysta „Gazety Bankowej” .............................. 116Cieszmy się z sukcesów, podejmujmy wyzwania // MICHAŁ KRUPIŃSKI,

prezes zarządu Banku Pekao SA .......................... 119Ekorozwój szansą dla polskiej gospodarki i rodzimych przedsiębiorstw// BOGUSŁAW BIAŁOWĄS,

prezes zarządu Banku Ochrony Środowiska SA ... 121

BRANŻA BUDOWLANABudowlanka pod presją// SZYMON SZADKOWSKI,

dziennikarz wGospodarce.pl, publicysta „Gazety Bankowej” ..............................124

Rozwój infrastruktury sprzyja rozwojowi polskiej gospodarki// ANDRZEJ ADAMCZYK,

minister infrastruktury ..........................................126Pomoc dla wykluczonych z rynku mieszkaniowego// MIROSŁAW BARSZCZ,

członek zarządu PFR Nieruchomości SA .............128

BRANŻA CHEMICZNAOrlen zmienia się w koncern chemiczny// MAREK SIUDAJ,

redaktor prowadzący wGospodarce.pl, publicysta „Gazety Bankowej” .............................130

Chemia wczoraj, dziś i jutro// dr inż. TOMASZ ZIELIŃSKI,

prezes zarządu Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego ......................................132

Czas na innowacje w duchu gospodarki 4.0// AGNIESZKA ŻYRO,

prezes zarządu ANWIL SA .....................................134

BRANŻA DEWELOPERSKAWIG-Nieruchomości dał godziwy zarobek inwestorom// SZYMON SZADKOWSKI,


Przełomowe przekształcenie// ARTUR SOBOŃ,

wiceminister inwestycji i rozwoju .......................... 137Rynek nieruchomości wczoraj i dziś// MARCIN MAZUREK,

prezes zarządu Polskiego Holdingu Nieruchomości SA .................................139

BRANŻA ENERGETYCZNAZ energią w przyszłość Polski// TERESA WÓJCIK,

publicystka ekonomiczna, specjalizująca się tematyce branży energetycznej i górnictwa ........142

Energetyka sercem polskiej gospodarki // KRZYSZTOF TCHÓRZEWSKI,

minister energii ......................................................145Zielony zwrot TAURONA// FILIP GRZEGORCZYK,

prezes zarządu Grupy TAURON ............................148Grupa Energa liderem ekologicznej energetyki// GRZEGORZ KSEPKO,

p.o. prezes zarządu Energa ...................................150PGE w procesie zmiany// HENRYK BARANOWSKI,

prezes zarządu PGE Polska Grupa Energetyczna... 152

BRANŻA INFORMATYCZNACoraz lepsza pogoda dla branży IT// MAREK JAŚLAN,

analityk Telko.in ......................................................154Fokus na przyszłość – kompetencje i technologia // MAREK ZAGÓRSKI,

minister cyfryzacji .................................................158Innowacje dla przedsiębiorczych// dr inż. WOJCIECH KAMIENIECKI,

dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju ...160

BRANŻA PALIWOWACzas na zmiany na rynku paliw // STANISŁAW KOCZOT,

zastępca redaktora naczelnego „Gazety Bankowej” ................................................162

Trzeba być przygotowanym nawet na rewolucję // MATEUSZ A. BONCA,

prezes zarządu Grupy LOTOS SA .........................164Podnosimy poziom bezpieczeństwa Polski// IGOR WASILEWSKI,

prezes PERN SA .....................................................166Niezależność energetyczna dla Polski i regionu // ARTUR ZAWARTKO,

wiceprezes zarządu OGP GAZ-SYSTEM SA .........168

BRANŻA SPOŻYWCZARośnie liczba zmiennych // GRAŻYNA RASZKOWSKA ..................................... 170Nowa dekada rozwoju polskiej wsi w dobie rewolucji przemysłowej 4.0// JAN KRZYSZTOF ARDANOWSKI,

minister rolnictwa i rozwoju wsi ............................ 173

– 8 –

Polska wędlinami stoi// MICHAEL JENSEN,

prezes Zakładów Mięsnych NOVE Sp. z o.o. .........177Słodki biznes// ROBERT RUDNICKI,

prezes FC Pszczółka SA......................................... 179

BRANŻA SUROWCOWACeny węgla w dół i w górę// ROBERT BOMBAŁA,

publicysta, współpracownik „Gazety Bankowej” ................................................182

Drogowskazy dla polskiej gospodarki: produkcja, inwestycje, innowacje i eksport// MARCIN CHLUDZIŃSKI,

prezes zarządu KGHM Polska Miedź SA ..............184Fundamenty pod przyszły wzrost wciąż najważniejsze// HENRYK MUCHA,

prezes zarządu PGNiG Obrót Detaliczny Sp. z o.o. ....................................186

Czy rynek LNG w małej skali jest rzeczywiście taki mały?// TYMOTEUSZ PRUCHNIK,

prezes Gas-Trading SA ...........................................188

BRANŻA TELEKOMUNIKACYJNA

Telekomy wróciły do łask inwestorów. Czy na dłużej?// MAREK JAŚLAN, analityk Telko.in ........................190Czy cyberbezpieczeństwo jest wyzwaniem dla rozwoju telekomunikacji, czy telekomunikacja jest wyzwaniem dla cyberbezpieczeństwa?// ROBERT KOŚLA,

dyrektor Departamentu Cyberbezpieczeństwa Ministerstwa Cyfryzacji ....192

Szanse i wyzwania stacjonarnego rynku telekomunikacyjnego// KRZYSZTOF KACPROWICZ,

prezes Związku Pracodawców Mediów Elektronicznych i Telekomunikacji Mediakom .....196

Budowa sieci telekomunikacyjnych nowej generacji warunkiem dalszego rozwoju kraju// JERZY ŻUREK, Instytut Łączności ........................198Rynek nasycony rozwiązaniami i wyzwaniami – polska perspektywa ICT// ANDRZEJ DULKA,

prezes Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji .................................................. 202

DZIAŁ III

INSTYTUCJE FINANSOWE

INSTYTUCJE RYNKU FINANSOWEGO

Innowacje kosztują// STANISŁAW KOCZOT,

zastępca redaktora naczelnego „Gazety Bankowej” ............................................... 209

Niezależność koniecznym warunkiem efektywnego działania nadzoru finansowego// dr hab. JACEK JASTRZĘBSKI,

prof. UW, przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego ............................................211

Cyfrowe rozwiązania KIR dla sektora bankowego// PIOTR ALICKI,

prezes zarządu Krajowej Izby Rozliczeniowej SA ..........................................214

Rozwój wymaga innowacji// MACIEJ TRYBUCHOWSKI,

prezes Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych i KDPW_CCP ...............218

Nowy ład gospodarczy – wyzwanie dla eksportu // JANUSZ WŁADYCZAK,

prezes zarządu Korporacji Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych SA .......... 220

BANKISzare chmury nad bankami// MAREK SIUDAJ,

redaktor prowadzący wGospodarce.pl, publicysta „Gazety Bankowej” ............................. 222

Fundusz Trójmorza – dla Polski i dla regionu// BEATA DASZYŃSKA-MUZYCZKA,

prezes zarządu Banku Gospodarstwa Krajowego .................................... 224

Wysokie koszty dźwignią konsolidacji dla rynku bankowego// PIOTR KWIATKOWSKI,

prezes zarządu Credit Agricole Bank Polska SA ............................227

Banki spółdzielcze – milowy krok w kierunku nowoczesności// MIROSŁAW SKIBA,

prezes zarządu SGB-Bank ................................... 230Tabela: Banki komercyjne ...................................... 232Tabela: Banki państwowe ....................................... 232Tabela: Banki spółdzielcze ..................................... 233 Tabela: Przedstawicielstwa

banków zagranicznych ..............................240

INSTYTUCJE RYNKU KAPITAŁOWEGO

Rynek kapitałowy na zakręcie// MAREK SIUDAJ,

redaktor prowadzący wGospodarce.pl, publicysta „Gazety Bankowej” ............................ 242

Krajowe domy maklerskie a rozwój gospodarczy Polski// WALDEMAR MARKIEWICZ,

prezes Izby Domów Maklerskich ......................... 244Rynek kapitałowy nie rozwija się w tempie adekwatnym do gospodarki// prof. dr hab. MARCIN DYL,

prezes Izby Zarządzających Funduszami i Aktywami........................................ 246

Stabilny system długoterminowych oszczędności // MAŁGORZATA RUSEWICZ,

prezes Izby Gospodarczej Towarzystw Emerytalnych ................................... 248

Tabela: Banki prowadzące działalność maklerską .............................. 250

Tabela: Domy maklerskie ........................................ 251Tabela: Przedstawicielstwa

podmiotów zagranicznych ....................... 252Tabela: Rejestr funduszy zagranicznych ............. 253Tabela: Towarzystwa i fundusze inwestycyjne ... 254

– 9 –

RYNEK UBEZPIECZENIOWY

Potencjał z ambicjami// MAŁGORZATA DYGAS,

publicystka „Gazety Bankowej” ........................... 256Dla PZU wolny rynek to odpowiedzialność i wsparcie// PAWEŁ SURÓWKA,

prezes zarządu PZU SA ........................................ 258Nowe wyzwania przed branżą// JAN GRZEGORZ PRĄDZYŃSKI,

prezes zarządu Polskiej Izby Ubezpieczeń .......... 260Ubezpieczenia wzajemne niosą ogromny potencjał // GRZEGORZ BUCZKOWSKI,

wiceprezes zarządu Saltus TUW.......................... 262Tabela: Ubezpieczenia na życie

– zakłady z siedzibą w Polsce ................. 264Tabela: Ubezpieczenia na życie

– przedstawicielstwa zagraniczne ......... 265Tabela: Ubezpieczenia osobowe i majątkowe

– zakłady z siedzibą w Polsce ................. 266Tabela: Ubezpieczenia osobowe i majątkowe

– przedstawicielstwa zagraniczne ..........267Tabela: PTE/OFE ...................................................... 270Tabela: DFE (Dobrowolne fundusze emerytalne) ... 271Tabela: PFE (Pracownicze fundusze emerytalne) ... 271

RYNEK KAS SPÓŁDZIELCZYCH

Silny sektor SKOK// ARKADY SAULSKI,


W duchu wolności i odpowiedzialności za nasz wspólny los// RAFAŁ MATUSIAK,

prezes zarządu Kasy Krajowej SKOK ...................274Misja: ochrona polskiego kapitału// ANDRZEJ SOSNOWSKI,

prezes zarządu Kasy Stefczyka ............................276Rola SKEF w edukacji finansowej Polaków – misja i wyzwania// KAZIMIERZ JANIAK,

prezes Stowarzyszenia Krzewienia Edukacji Finansowej ..............................................278

Tabela: Podmioty sektora kas spółdzielczych ....281

DZIAŁ IV

SZANSE I WYZWANIAWykorzystujemy w pełni swój potencjał// JERZY KWIECIŃSKI, minister inwestycji i rozwoju .................................... 28430-lecie polskiej transformacji gospodarczej// JADWIGA EMILEWICZ,

minister przedsiębiorczości i technologii .............287Zrównoważony rozwój kraju i zamożność obywateli// MARIAN BANAŚ,

minister finansów .................................................290Na straży wolnego rynku musi stać państwo prawa// ZBIGNIEW ZIOBRO,

minister sprawiedliwości, prokurator generalny ... 294Polski przemysł zbrojeniowy – perspektywy rozwoju, wyzwania, potrzeby i szanse// MARIUSZ BŁASZCZAK,

minister obrony narodowej .................................. 296

Czas na długofalowe działania prorozwojowe // BARBARA BORYS-SZOPA,

minister rodziny, pracy i polityki społecznej .............................................. 298

Zdrowie Polaków to inwestycja// prof. ŁUKASZ SZUMOWSKI,

minister zdrowia ....................................................301Azymut na zabezpieczenie społeczne// prof. dr hab. GABRIELA UŚCIŃSKA,

prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ........304Polska gospodarka morska wkracza na nowy poziom rozwoju// MAREK GRÓBARCZYK,

minister gospodarki morskiej i żeglugi śródlądowej ............................................306

Polityka fiskalna w Polsce po roku 2015// LESZEK SKIBA,

podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów ......................................310

Kolej odzyskuje pozycję na rynku// CZESŁAW WARSEWICZ,

prezes zarządu PKP Cargo SA ..............................313Społeczna odpowiedzialność TVP// JACEK KURSKI,

prezes Telewizji Polskiej SA ...................................316Perspektywy polskiej gospodarki// OLGIERD CIEŚLIK,

prezes zarządu Totalizatora Sportowego Sp. z o.o. ...318Era gospodarki napędzanej wartościami// MAREK PIECHOCKI,

prezes LPP ............................................................ 320Polska pod dobrymi skrzydłami// RAFAŁ MILCZARSKI,

prezes Polskich Linii Lotniczych LOT ................... 324Przyszłość Poczty Polskiej zaczęła się wczoraj// PRZEMYSŁAW SYPNIEWSKI,

prezes Poczty Polskiej .......................................... 326Dbać o rozwój, ale nie zapominać o społecznej odpowiedzialności biznesu// PATRYCJA KOTECKA-ZIOBRO,

dyrektor marketingu Link4 .................................. 328Robotyzacja i automatyzacja wyzwaniem dla kształtowania ładu strukturalnego i dobrobytu Polski// dr hab., prof. nadzw.

BARBARA PIONTEK, zastępca prezesa Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej SA .................... 332

Współpraca gospodarcza z Indiami a globalna pozycja Polski w konwergencji do najsilniejszych ekonomii// prof. ZBIGNIEW KRYSIAK, Szkoła Główna

Handlowa, prezes Instytutu Myśli Schumana .... 336Z czego jutro...? Rozwój polskiej gospodarki wymaga uwolnienia energii// ANDRZEJ SADOWSKI,

prezydent Centrum im. Adama Smitha, // ANDRZEJ LASKOWSKI,

ekspert Centrum im. Adama Smitha ..................340Społeczna Gospodarka Rynkowa 4.0 i Strategia na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju// prof. GRZEGORZ SZULCZEWSKI,

Szkoła Główna Handlowa .................................... 343Czy polski sektor bankowy wykreuje technologicznego giganta?// HENRYK UZDROWSKI,

członek zarządu wydawnictwa Fratria ................ 346

– 10 –

W tym roku obchodzimy symbolicz-ną dla naszej gospodarki i całego państwa rocznicę. Trzydzieści lat temu rozpoczęły się przemiany po-lityczne, w wyniku których Polska weszła na drogę prowadzącą do demokracji i gospodarki rynkowej.

Przez dziesiątki lat, zniewoleni przez komu-nizm, z podziwem patrzyliśmy na Zachód i we-dług zachodnich wzorców układaliśmy na nowo rzeczywistość gospodarczą nad Wisłą. Porzucenie gospodarki centralnie planowanej było dla nas wszystkich prawdziwą rewolucją, która w ciągu trzech dekad przyniosła znakomite rezultaty, jak chociażby ponaddwuipółkrotny wzrost PKB czy czternastokrotny wzrost eksportu. W portfelach – dziś już często występujących pod postacią apli-kacji mobilnych – mamy realnie ponad dwa razy więcej środków niż w 1989 r. Żyjemy coraz dłużej i zdrowiej, zdobywamy nowe kompetencje i kształ-cimy się na coraz wyższym poziomie. Dźwigi, no-woczesne maszyny, inżynierowie i pracownicy na placach budowy – nowe inwestycje stały się naturalnym elementem polskiego krajobrazu. Jeź-dzimy coraz nowszymi odcinkami dróg ekspreso-wych i coraz powszechniej korzystamy z owoców wzrostu nie tylko w wielkich miastach, lecz także w małych miasteczkach i na wsiach, w Polsce lo-kalnej. Cała Polska zmienia się na naszych oczach.

Pozytywne efekty przemian ustrojowych, które obserwujemy dziś, nie powinny przesłonić nam całego obrazu transformacji, a więc również jej cieni. Nie da się ukryć, że w czasie tej gospodar-czej rewolucji nie wykorzystaliśmy wszystkich szans i możliwości. Polska stała się krajem o śred-nim poziomie zamożności i relatywnie wysokich nierównościach społecznych. Mimo obietnicy powszechnego dobrobytu polskie społeczeń-stwo podzieliło się na dwie grupy – wygranych i przegranych transformacji. Wbrew deklaracjom o przemianie Polski w drugą Japonię dostaliśmy

państwo niezdolne wejść do światowej ekstrakla-sy gospodarczej.

Odpowiadając na stagnację w wymiarze gospo-darczym, ale i intelektualnym, rząd Prawa i Spra-wiedliwości podjął się przemyślenia na nowo planów polskiej modernizacji, zwłaszcza w sferze relacji państwa i rynku. Chcieliśmy odpowiedzieć sobie na pytania o to, jak duża ma być przestrzeń dla nieskrępowanej wolności rynkowej, jaki ma być zakres udziału państwa w gospodarce oraz jak ułożyć tę zależność, by wyrwać Polskę z pułapki średniego rozwoju, jednocześnie czyniąc ją krajem bardziej egalitarnym. Zajmowały nas kwestie, któ-rymi żywo interesuje się dziś cały demokratyczny świat. Namysł nad nimi podejmują nie tylko aka-demiccy eksperci, ale również liderzy polityczni.

Przykład naszego kraju potwierdza tezę, że zbyt dogmatyczne, zerojedynkowe podejście do ob-ranego kierunku po prostu nie zdaje egzaminu. Uproszczona alternatywa „albo-albo” nie ma ra-cji bytu. Na początku lat 90., kiedy otwieraliśmy nowy rozdział w naszych dziejach, wschodni mo-del gospodarczy zastąpiliśmy zachodnim, wie-rząc, że prosta imitacja rozwiązań sprawdzonych w tzw. pierwszym świecie rozwiąże nasze proble-my. Teoria neoliberalna, która była podstawą bu-dowy zrębów polskiego kapitalizmu, okazała się nieefektywna w zderzeniu z konkretnymi uwarun-kowaniami społecznymi w naszej części Europy. Rzeczywiste potrzeby rozwojowe Polski nie zo-stały w pełni zrealizowane. W nowej neoliberalnej polityce zabrakło komponentów sprawiedliwości i solidarności.

Po urynkowieniu gospodarki luminarze pol-skiej transformacji kierowali się przede wszystkim wskaźnikami makroekonomicznymi, priorytetem zaś był wzrost PKB – swoisty fetysz nowych go-spodarczych elit. Gospodarka rosła, ale nie prze-kładało się to na wzrost dobrobytu całego społe-czeństwa. Więcej, kondycja materialna wielu grup

Szanowni Państwo,Drodzy Przedsiębiorcy

Mateusz MorawieckiPrezes Rady Ministrów

– 11 –

społecznych wyraźnie się pogorszyła w stosunku do warunków panujących w PRL. Ofiary transfor-macji ustrojowej w dyskursie neoliberalnym spo-tkała krzywda nie tylko materialna, ale i symbo-liczna – dowiedziały się bowiem, że to nie model modernizacji był błędny, ale one nie dostosowały się do standardów kapitalizmu.

Nic dziwnego, że od lat w Polsce narastała po-trzeba wypracowania nowego podejścia do gospo-darki, łączącego ambitne cele rozwojowe z solidar-ną polityką społeczną. Dlatego właśnie Rząd Prawa i Sprawiedliwości zaproponował długo oczekiwa-ną alternatywę dla dotychczasowego planu moder-nizacji imitacyjnej. Tą alternatywą jest Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, którą wdraża-my konsekwentnie przez ostatnie cztery lata.

Celem, jaki przyświecał nowej strategii dla Pol-ski, było wyjście poza utarte schematy myślenia. Chcieliśmy dokonać pragmatycznej syntezy poten-cjałów wolnego rynku i państwa. Stawką miał być rozwój gospodarczy, który pchnie do przodu nie tylko wskaźniki gospodarcze, ale realnie odmieni oblicze Polski i życie zwykłych obywateli. Czy się udało? Odpowiedzią niech będą efekty wdrożenia strategii, które już dziś można zweryfikować.

Polska, co potwierdzają najnowsze analizy eko-nomistów, jest jednym z najszybciej rozwijających się krajów na świecie. Przeciętny roczny wzrost poziomu PKB oscyluje wokół 5 proc. Stabilność i wysokość tego ważnego wskaźnika rozwoju im-ponuje, zwłaszcza jeśli uwzględnimy kondycję in-nych gospodarek europejskich, które w ostatnich latach mierzą się ze spowolnieniem. To jasny do-wód, że Polska gospodarka staje się coraz bardziej suwerenna, niezależna od cyklów koniunktural-nych naszych zachodnich partnerów.

Dynamika wzrostu PKB daje nam jednak tylko powierzchowny obraz zmian, jakie zaszły w pol-skiej gospodarce ostatnich czterech lat. By ocenić

jakość tych zmian, musimy potwierdzić, że dosko-nałe wyniki makroekonomiczne znajdują prze-łożenie na życie zwykłych obywateli. Wystarczy odwołać się do trzech ważnych wskaźników – po-ziomu ubóstwa, poziomu nierówności i poziomu bezrobocia. Każdy z tych wskaźników spadał przez ostatnie cztery lata do wartości nienotowanych w historii III RP. Według najnowszych danych bez-robocie spadło do poziomu 5,2 proc., co oznacza, że jesteśmy blisko granicy tzw. bezrobocia natural-nego, czyli de facto likwidacji tego problemu.

Wyniki te udało się osiągnąć dzięki prowadzeniu polityki zarówno proinwestycyjnej, jak i prospo-łecznej. Dokonując tej syntezy, udało się przełamać liberalny mit, który głosił, że niemożliwy jest jedno-czesny wzrost wydatków społecznych i dynamicz-ny rozwój gospodarczy. Programy takie jak 500+ nie tylko pozwoliły wielu polskim rodzinom wy-dostać się z biedy, ale poprzez stymulację krajowej konsumpcji dały gigantyczny impuls rozwojowy całej gospodarce. Również oceny, jakie wystawia-ją Polsce przedsiębiorcy, nie pozostawiają złudzeń. Ponad 80 proc. z nich uznało rok 2018 za dobry lub bardzo dobry dla prowadzenia biznesu. Warto jed-nak zaznaczyć, że wachlarz narzędzi wsparcia dla przedsiębiorców jeszcze się poszerza wraz z uczy-nieniem Polski jedną wielką specjalną strefą ekono-miczną, co miało miejsce na jesieni 2018 r.

Ostatnie lata w polskiej gospodarce są określa-ne jako mały cud gospodarczy. Elementu fortuny nigdy nie można lekceważyć, ale podstawą sukce-sów są przede wszystkim rozważny i jednocześnie odważny plan rozwojowy oraz codzienna ciężka praca, wysiłek, w którym solidarnie biorą udział polscy pracownicy, przedsiębiorcy i w nieco skromniejszej, choć ważnej roli, politycy. Polska gospodarka dojrzała do tego, by przestać imito-wać, a zacząć inspirować świat.

Mateusz MorawieckiPrezes Rady Ministrów

– 12 –

P olska jest obecnie jedną z najszybciej rosnących gospodarek Unii Europejskiej (UE). Od początku 2017 r. PKB Polski realnie zwiększył się o 11 proc., przekra-czając ponaddwukrotnie średnie tempo wzrostu całej UE. Te bardzo dobre wy-niki naszej gospodarki zawdzięczamy przede wszystkim wyraźnie rosnącej konsumpcji. Przy czym nie jest ona je-dynym motorem wzrostu: przez cały ten okres aktywność gospodarcza była wspierana przez solidny wzrost eks-portu, a od drugiej połowy 2017 r. także przez ożywienie inwestycji.

Utrzymujący się od dłuższego czasu wyraźny wzrost konsumpcji powinien oczywiście cieszyć, tym bardziej że wynika on z odczuwalnej popra-wy sytuacji finansowej polskich gospodarstw do-mowych. Do tej poprawy przyczyniła się po części bardzo dobra sytuacja na rynku pracy: liczba osób pracujących w gospodarce narodowej jest obecnie na rekordowym poziomie, a bezrobotnych zareje-strowanych w urzędach pracy jest niemal o 40 proc. mniej niż w 2016 r. Wyraźnie wzrosło także średnie wynagrodzenie. Wsparciem finansowym dla gospodarstw domowych były również wprowadzone przez rząd świadczenia społeczne. Dzięki rosnącym dochodom gospodarstwa domowe zwiększyły także

swój majątek: ich krajowe aktywa finansowe netto wzrosły od końca 2016 r. o 15 proc. W sumie sytuacja polskich gospodarstw domowych jest obecnie bar-dzo korzystna, co znajduje odzwierciedlanie w ich wysokim optymizmie i poczuciu bezpieczeństwa fi-nansowego.

Ostatnie lata były także relatywnie dobrym okre-sem dla polskich przedsiębiorstw. Przede wszyst-kim zwiększył się udział firm notujących dodatnią rentowność obrotu netto. Co więcej, mimo wyraź-nego wzrostu kosztów pracy i surowców sektorowi przedsiębiorstw udało się utrzymać wysoki poziom zysków ze sprzedaży. Było to możliwe dzięki dyna-micznemu wzrostowi przychodów firm zarówno ze sprzedaży krajowej, jak i zagranicznej. Co waż-ne, szybki wzrost sprzedaży zagranicznej utrzymał się nawet w ostatnim okresie mimo spowolnienia wzrostu u naszych najważniejszych partnerów gospodarczych. Ta wysoka zdolność polskich przedsię-biorstw do zwiększania swojej sprzedaży – nawet w warunkach pogorszenia koniunktury na rynkach zagranicznych – znalazła odzwierciedlenie w utrzy-mującej się mimo silnego popytu wewnętrznego nadwyżce w handlu. Jednocześnie saldo na rachun-ku obrotów bieżących pozostawało zbliżone do zera, co potwierdza, że szybki wzrost polskiej gospodarki nie generował nierównowag zewnętrznych. Świad-czy o tym także odnotowane od początku 2017 r.

Polska gospodarka – sukcesy i wyzwania

Polska gospodarka znajduje się obecnie w bardzo dobrej kondycji. Od ponad dwóch lat utrzymuje się szybki, ale zrównoważony i inkluzywny

wzrost gospodarczy. Jego efekty odczuwają wszyscy: wyraźnie rosną dochody gospodarstw domowych i utrzymuje się dobra sytuacja finansowa

sektora przedsiębiorstw. Tak korzystna sytuacja to oczywiście powód do zadowolenia. To także dobry moment, by przyjrzeć się temu, co czeka polską gospodarkę w przyszłości: by przeanalizować jej

perspektywy w najbliższych latach, a także rozważyć, jakie wyzwania mogą się pojawić w dłuższym horyzoncie

prof. Adam Glapińskiprezes Narodowego Banku Polskiego

– 13 –

Ostatnie kilka kwartałów to niewątpliwie okres szczytowej formy polskiej gospodarki: okres doskonałych wyników gospodarczych przekładających się na poprawę sytuacji

finansowej Polaków i niegenerujących wyraźnych zagrożeń na przyszłość. To powód do zadowolenia, a dla NBP także do dumy, bo taka kondycja polskiej

gospodarki to także efekt dobrze prowadzonej polityki gospodarczej

obniżenie wielkości polskiego zadłużenia zagranicz-nego w relacji do PKB i poprawa międzynarodowej pozycji inwestycyjnej. Poprawa ta nastąpiła mimo wzrostu zagranicznych inwestycji bezpośrednich, któremu sprzyjała dobra sytuacja polskich przedsię-biorstw i korzystne perspektywy naszej gospodarki.

W polskiej gospodarce brak jest także jakich-kolwiek symptomów występowania nierównowag wewnętrznych. Kredyt dla sektora niefinansowego rośnie od kilku kwartałów w tempie zbliżonym do wzrostu nominalnego PKB. Takie tempo wzrostu ak-cji kredytowej można uznać za odpowiednie, bo z jed-nej strony nie ogranicza ono rozwoju gospodarczego, a z drugiej nie generuje ryzyka dla stabilności finan-sowej. Do wzrostu kredytu przyczyniał się znaczny popyt ze strony gospodarstw domowych, wynikający z ich wysokiego optymizmu i dobrej sytuacji finan-sowej, przy niższym zainteresowaniu kredytem ze strony przedsiębiorstw, preferujących finansowanie projektów inwestycyjnych ze środków własnych. Jednocześnie przyrostowi akcji kredytowej sprzyja dobra sytuacja polskiego sektora bankowego, w tym jego adekwatne wyposażenie w kapitał. Co ważne, mimo silnego popytu krajowego dynamika cen w gospodarce pozostaje umiarkowana. Po wzroście infla-cji w ostatnich miesiącach dynamika cen kształtuje się na poziomie zbliżonym do 2,5 proc., czyli środka przedziału celu inflacyjnego NBP.

Ostatnie kilka kwartałów było więc niewątpli-wie okresem szczytowej formy polskiej gospodar-ki: okresem doskonałych wyników gospodarczych przekładających się na poprawę sytuacji finansowej Polaków i niegenerujących wyraźnych zagrożeń na przyszłość. To powód do zadowolenia, a dla NBP także do dumy, bo taka kondycja polskiej gospodarki to także efekt dobrze prowadzonej polityki gospo-darczej. Tutaj swoją rolę odegrała Rada Polityki Pie-

niężnej, prowadząc politykę gwarantującą stabilność cen, a także sprzyjającą utrzymywaniu zrównoważo-nego wzrostu gospodarczego.

Doskonała sytuacja polskiej gospodarki nie zwal-nia oczywiście z konieczności analizowania jej per-spektyw i stojących przed nami wyzwań. Jak mawia znany amerykański himalaista, zdobywca Korony Himalajów, Ed Viesturs: „Szczyt to dopiero półme-tek”. Zejście z tego szczytu jest bowiem nierzadko równie wymagającym zadaniem co wejście. Polska gospodarka szczytowy wzrost w obecnym cyklu gospodarczym już z pewnością osiągnęła i w kolej-nych latach będzie z niego „schodziła”. Jak na razie wszystko wskazuje na to, że będzie to łagodna droga. Pierwsze kroki na tej drodze zresztą już postawili-śmy wraz z nieznacznym obniżeniem tempa wzro-stu gospodarczego w pierwszym półroczu 2019 r. Prognozy wskazują, że w kolejnych kwartałach dy-namika PKB w Polsce będzie dalej się obniżać, ale stopniowo, a koniunktura w naszym kraju pozosta-nie dobra. Sprzyjać temu będzie nadal silny popyt konsumpcyjny, wspierany przez dobrą sytuację na rynku pracy oraz uruchomione przez rząd świad-czenia społeczne. Towarzyszyć temu będzie dalszy wzrost inwestycji generowany w znacznym stopniu przez rosnące nakłady inwestycyjne polskich przed-siębiorstw.

Ograniczająco na tempo wzrostu aktywności od-działywać będzie natomiast sytuacja gospodarcza w otoczeniu polskiej gospodarki. Wzrost gospodar-czy w strefie euro – w tym w Niemczech – spowol-nił wyraźnie już w II połowie 2018 r., w znacznej mierze z powodu dekoniunktury w sektorze prze-mysłowym. Jak dotąd osłabienie koniunktury w na-szym otoczeniu miało bardzo ograniczony wpływ na polski eksport i gospodarkę. Ta wysoka odporność naszego eksportu wynikała prawdopodobnie z jego

– 14 –

koncentracji na dobrach konsumpcyjnych, na które popyt zarówno w gospodarkach strefy euro, jak i na niektórych innych rynkach jest nadal solidny. Jed-nak wobec oczekiwanego utrzymania się obniżone-go tempa wzrostu w strefie euro można spodziewać się, że słaba koniunktura w przemyśle przełoży się w końcu na nastroje i popyt konsumpcyjny, co bę-dzie oddziaływało w kierunku osłabienia wzrostu polskiego eksportu. Co więcej, perspektywy wzrostu w strefie euro obciążone są dodatkowymi czynnika-mi ryzyka. Jednym z nich jest dalsza eskalacja sporów handlowych między głównymi gospodarkami świa-towymi, w tym możliwe wprowadzenie ceł na nie-które europejskie produkty, m.in. samochody, eks-portowane do Stanów Zjednoczonych. Ze względu na udział polskich przedsiębiorstw w regionalnych łańcuchach produkcji konsekwencje wprowadze-nia takich ceł mogą mieć pośrednio wpływ także na aktywność gospodarczą w Polsce. Jednak skala tego wpływu będzie z pewnością mniejsza niż w przy-padku innych krajów regionu. Zawdzięczamy to bardziej zdywersyfikowanej strukturze produktowej naszego eksportu, z mniejszym udziałem wyrobów szczególnie wrażliwych na zmiany w polityce celnej, tj. samochodów i maszyn. Co więcej, przeważają-ca część towarów, w produkcji których biorą udział polskie firmy, trafia ostatecznie na rynek europejski, gdzie żadnych zmian ceł z pewnością nie będzie. Warto także zaznaczyć, że spory handlowe nie sta-nowią zagrożenia dla eksportu usług, którego rola w polskiej gospodarce od wielu lat sukcesywnie ro-śnie. Można zatem oczekiwać, że Polska pozostanie relatywnie odporna na niekorzystne uwarunkowa-nia zewnętrzne. Jednocześnie popyt krajowy będzie w dalszym ciągu bardzo solidny. W efekcie, mimo niższej prognozowanej dynamiki PKB w kolejnych latach, perspektywy polskiej gospodarki pozostają bezsprzecznie dobre. Trudno twierdzić inaczej, bio-rąc pod uwagę, że według prognoz Komisji Europej-

skiej w latach 2019–2020 mamy być drugą, po Malcie, najszybciej rosnącą gospodarką w Unii Europejskiej.

Chociaż istnieje ryzyko, że koniunktura na świecie i w efekcie w Polsce osłabi się mocniej, niż obecnie zakładamy, to innych, istotnych wyzwań dla polskiej gospodarki w najbliższym czasie raczej nie widać. Natomiast w dłuższej perspektywie takich wyzwań niestety nie uda nam się uniknąć. Jednym z nich jest wyraźne zmniejszenie napływu funduszy unijnych po zakończeniu obecnej perspektywy finansowej na lata 2014–2020. Fundusze te stanowiły w ostatnich latach istotne źródło finansowania krajowych inwe-stycji, zarówno publicznych, jak i prywatnych. Pro-jekty inwestycyjne współfinansowane ze środków unijnych przyczyniły się do zmniejszenia luki infra-strukturalnej względem państw Europy Zachodniej, a także wspierały proces konwergencji. Rozbudowa i unowocześnienie infrastruktury zwiększyły tak-że atrakcyjność Polski dla inwestorów zagranicz-nych – w ciągu ostatnich 10 lat wartość inwestycji bezpośrednich wzrosła o ponad 2/3. Wykorzystanie środków unijnych było jednym z czynników, który pozwolił Polsce zmniejszyć dystans do najbardziej rozwiniętych gospodarek Europy. Gdy przystę-powaliśmy do UE w 2004 r., nasz PKB per capita – uwzględniając różnice w sile nabywczej – stanowił zaledwie 44 proc. poziomu krajów starej Unii, w ub.r. zaś było to blisko 67 proc. Ten sukces niesie jed-nak za sobą pewne konsekwencje, ponieważ wspar-cie w ramach polityki spójności ma na celu przede wszystkim wyrównywanie poziomu rozwoju pomię-dzy regionami UE, wzrost zamożności Polski ozna-cza ograniczenie dostępnych dla nas środków na ten cel w kolejnej perspektywie finansowej UE. Po-dobny spadek wsparcia z funduszy unijnych dotknie zresztą również inne kraje naszego regionu. Zmniej-szenie wielkości dostępnych środków w ramach po-lityki spójności będzie w istotnej mierze dotyczyło

– 15 –

środków przeznaczonych na współfinansowanie in-westycji. Według szacunków NBP przy innych czyn-nikach niezmienionych dynamika nakładów brutto na środki trwałe w latach 2021–2030 będzie z tego powodu niższa średnio o 1 pkt proc. w skali roku. Natomiast szacowane skutki dla wzrostu gospodar-czego będą jeszcze słabsze: dynamika PKB obniży się średnio o ok. 0,2 pkt proc. rocznie. Zmniejszenie napływu środków unijnych jest więc nieuchronne jako zjawisko związane z rosnącym dochodem naro-dowym Polski, ale jego negatywny wpływ na polską gospodarkę będzie stosunkowo niewielki.

Drugim znacznie poważniejszym wyzwaniem będą zachodzące w kolejnych dziesięcioleciach niekorzystne zmiany demograficzne. Niewątpliwie liczebność i struktura wiekowa polskiego społeczeń-stwa istotnie się zmienią. Według prognoz Eurostatu przy braku imigracji w 2050 r. będzie nas o blisko 10 proc. mniej niż obecnie. Zmiana struktury popu-lacji będzie jeszcze bardziej znacząca. Liczba osób w wieku 18–64 lat zmniejszy się o 24 proc., zaś tych w wieku 65 lat i starszych – wzrośnie o 60 proc. Zmiany te będą – ceteris paribus – generować wy-zwania dla rynku pracy, prowadząc do wyraźnego spadku podaży siły roboczej. Szczęśliwie w gospo-darce założenie ceteris paribus jest rzadko spełniane, a skalę wpływu starzenia się społeczeństwa na rynek pracy oraz całą gospodarkę może ograniczać kilka równolegle działających czynników.

Po pierwsze, negatywny wpływ zmniejszania się populacji w wieku produkcyjnym na podaż pra-cy może być łagodzony przez wzrost aktywności zawodowej. W 2018 r. aktywnych zawodowo było 70,1 proc. osób w wieku 15–64 lat. Chociaż aktywi-zacja zawodowa całej populacji nie jest możliwa, to porównanie współczynnika aktywności zawodowej w Polsce i krajach europejskich o jego najwyższym

poziomie (Szwecja – 82,9 proc.; Dania – 79,4 proc.) czy nawet ze średnią dla krajów UE (73,7 proc.) wska-zuje, że mamy w tym obszarze znaczne rezerwy. Poprawa współczynników aktywności nie zniwelo-wałaby całkowicie wpływu starzenia się społeczeń-stwa na podaż pracy, jednak może ona z pewnością go łagodzić. Przykładowo, gdyby współczynnik aktywności zawodowej w 2050 r. osiągnął poziom średniej unijnej, to mielibyśmy o blisko 700 tys. po-tencjalnych pracowników więcej, niż gdyby taka zmiana nie nastąpiła. Osiągnięcie takiej poprawy jest oczywiście pewnym wyzwaniem, wymagałoby pod-jęcia działań nakierowanych przede wszystkim na aktywizację osób młodych (15–24 lata) – np. poprzez tworzenie zachęt do łączenia nauki z pracą zarob-kową – oraz tych po 55. roku życia. Istotne rezerwy pracowników występują także w rolnictwie, gdzie co najmniej 300 tys. osób prowadzi produkcję wyłącz-nie na własne potrzeby. Postępująca realokacja tych pracowników, a także części zatrudnionych w gospo-darstwach produkujących na potrzeby rynkowe, któ-rych udział jest w Polsce istotnie wyższy niż w wielu krajach europejskich, do sektora przemysłowego czy usługowego mogłaby istotnie zwiększyć podaż pracy w tych sektorach. Realokacji tej sprzyjać może między innymi zapowiadana przez rząd poprawa lo-kalnej komunikacji autobusowej.

Po drugie, wobec oczekiwanego zwiększania się udziału osób starszych w społeczeństwie coraz istotniejsza staje się aktywizacja zawodowa osób w wieku emerytalnym. Ten proces już ma miejsce, ale patrząc na opisujące go dane, należy pamiętać, z jakiego punktu startowaliśmy na początku trans-formacji gospodarczej. Na emeryturę masowo prze-chodzili wówczas 50-latkowie, ponieważ przepisy przewidywały taką możliwość dla bardzo wielu grup zawodowych. W połowie lat 90. blisko 55 proc. osób w wieku 55–59 lat otrzymywało emeryturę lub rentę.

Polska pozostanie relatywnie odporna na niekorzystne uwarunkowania zewnętrzne. Jednocześnie popyt krajowy

będzie w dalszym ciągu bardzo solidny. W efekcie, mimo niższej prognozowanej dynamiki PKB w kolejnych latach, perspektywy

polskiej gospodarki pozostają bezsprzecznie dobre

– 16 –

Natomiast w ciągu ostatnich 15 lat obecność osób w wieku przedemerytalnym na rynku pracy wy-raźnie się zwiększyła – w każdej z grup wiekowych 50–54, 55–59 i 60–64, stopa aktywności zawodowej wzrosła o 15 pkt proc. lub więcej. W tym kontekście fakt, że wśród osób powyżej 65. roku życia aktyw-nych zawodowo jest jedynie 5,4 proc., można postrze-gać jako szansę, a nie zagrożenie. Wykorzystanie tej szansy będzie wymagało zarówno decyzji pracow-ników o pozostaniu na rynku pracy po uzyskaniu uprawnień emerytalnych, jak i zainteresowania za-trudnieniem seniorów przez pracodawców. Badania ankietowe sugerują, że liczba osób w wieku emery-talnym zainteresowanych kontynuacją pracy zarob-kowej jest wielokrotnie wyższa od liczby aktualnie aktywnych zawodowo seniorów (według niektórych badań nawet około jednej czwartej ich populacji1). Jednocześnie znaczna część pracodawców – według niedawnego badania blisko połowa2 – deklaruje zain-teresowanie zatrudnieniem osób starszych. W efek-cie istnieje znaczne pole do zwiększenia aktywności zawodowej wśród emerytów, co w perspektywie ko-lejnych dekad może istotnie łagodzić skutki starzenia się społeczeństwa. Tę korzystną z punktu widzenia polskiej gospodarki tendencję wsparłoby z pewnością wprowadzenie niektórych proponowanych w ramach Rady Dialogu Społecznego zachęt, takich jak dofinan-sowanie dokształcania osób starszych czy eliminowa-nia istniejących utrudnień w ich zatrudnianiu.

Trzecim czynnikiem ograniczającym negatywny wpływ procesów demograficznych na podaż pracy w Polsce jest imigracja. Pozytywne efekty napływu pracowników zagranicznych w sytuacji niewystar-czającej podaży krajowej siły roboczej mogliśmy od-czuć w ostatnich latach. W warunkach utrzymującej się przez dłuższy czas bardzo dobrej koniunktury rósł systematycznie popyt na pracę, a stopa bezro-bocia w Polsce obniżyła się do historycznie niskiego

poziomu. Znaczący napływ pracowników z Ukrainy przyczynił się do złagodzenia problemów praco-dawców ze znalezieniem pracowników. Ograniczył także presję na wzrost płac, dzięki czemu dynamika płac nie przekraczała istotnie tempa wzrostu wydaj-ności pracy. To dlatego dzięki imigracji mogliśmy mieć wyższy wzrost gospodarczy przy jednoczesnym utrzymaniu niskiej inflacji. Co ważne, wpływ imigracji z Ukrainy na polskich rynek pracy może być – przynajmniej częściowo – trwały, ze wzglę-du na wysoki udział Ukraińców deklarujących chęć stałego pobytu w Polsce3. Chociaż skala dalszego napływu na polskich rynek pracowników z Ukrainy jest już prawdopodobnie ograniczona, zwiększa się imigracja pracowników z innych krajów, takich jak Białoruś, Wietnam czy Mołdawia. Procesowi temu z pewnością sprzyjałoby uproszczenie procesu le-galizacji zatrudnienia cudzoziemców i prowadzenie przemyślanej polityki migracyjnej

Warto także zauważyć, że ryzyko występowania istotnych napięć na rynku pracy w przyszłości może być ograniczane nie tylko przez czynniki zwięk-szające podaż pracy, ale także procesy ograniczają-ce popyt na nią. W perspektywie kolejnych dekad istotnym uwarunkowaniem w tym kontekście może być automatyzacja produkcji. Obecnie poziom auto-matyzacji produkcji w Polsce jest dość niski, na co wskazuje wyraźnie niższe niż w innych gospodar-kach regionu wyposażenie firm w roboty przemy-słowe: w 2016 r. polskie przedsiębiorstwa dyspono-wały średnio 36 robotami na 10 tys. pracowników, podczas gdy na Węgrzech było ich 78, w Czechach 119, a na Słowacji 1514. Jednocześnie biorąc pod uwa-gę strukturę sektorową polskich firm i ich pozycję w globalnych łańcuchach produkcji, możliwości automatyzacji procesów produkcji w Polsce są znaczące. W efekcie prognozy wskazują, że proces automatyzacji w kolejnych latach może silnie przy-

– 17 –

spieszyć: przy obecnie istniejących technologiach do 2030 r. zautomatyzowane mogą zostać czynności od-powiadające za blisko 50 proc. czasu pracy Polaków5. Oczywiście skala i rozłożenie w czasie automatyza-cji może odbiegać od tych prognoz, ale z pewnością proces ten może odgrywać istotną rolę w ogranicza-niu wpływu czynników demograficznych na gospo-darkę w perspektywie kolejnych dekad.

Na koniec trzeba wreszcie podkreślić, że trudnym do przecenienia czynnikiem łagodzącym efekty sta-rzenia się społeczeństwa wpływającym na tempo wzrostu gospodarczego w Polsce może być wzrost produktywności pracy, wynikający z poprawiają-cej się jakości kapitału ludzkiego. Sprzyjać temu będzie rosnący poziom wykształcenia Polaków. W ciągu ostatnich dwóch dekad udział osób w wieku 25–64 lat mających wyższe wykształcenie w Polsce wzrósł niemal trzykrotnie. Jeszcze silniej – blisko czterokrotnie – wzrósł w tym okresie udział osób z wyższym wykształceniem wśród młodych Pola-ków (24–35 lat). W efekcie obecnie Polska ma naj-wyższy, po Korei Południowej, udział osób młodych posiadających wykształcenie ponadgimnazjalne wśród krajów OECD. Co ważne, wysoki poziom formalnego wykształcenia przekłada się na kompe-tencje Polaków. Wyniki międzynarodowego progra-mu oceny umiejętności uczniów PISA wskazują, że kompetencje polskich uczniów zarówno w matema-tyce, czytaniu i interpretacji, jak i rozumowaniu na-ukowym są wyraźnie wyższe niż średnio w krajach OECD. Polska ma więc znaczny kapitał w postaci młodych, dobrze wykształconych obywateli. Kapitał ten daje szanse na przezwyciężenie wyzwań – nie tylko demograficznych – które będą pojawiały się przed polską gospodarką w przyszłości.

Podsumowując, od przeszło dwóch lat Polska osią-ga znakomite wyniki gospodarcze, których efekty są

wyraźnie odczuwalne dla Polaków. Jednocześnie wyniki te nie były osiągane kosztem generowania nierównowag w gospodarce. Także w kolejnych kwartałach koniunktura w polskiej gospodarce – mimo ryzyka związanego z osłabieniem wzrostu gospodarczego za granicą – pozostanie prawdopo-dobnie relatywnie korzystna. W dalszej perspek-tywie przed polską gospodarką będą pojawiać się jednak pewne wyzwania. Niemniej jednak istnieje szereg czynników, dzięki którym Polska gospodarka będzie w stanie wyjść z tych wyzwań obronną ręką. Oczywiście materializacja części z tych czynników będzie wymagała podjęcia odpowiednich działań, takich jak prowadzenie przemyślanej polityki migra-cyjnej czy stworzenie zachęt sprzyjających większej aktywizacji zawodowej osób starszych. Jednak dzięki identyfikacji i wdrożeniu takich działań z odpowied-nim wyprzedzeniem Polska będzie miała szansę cie-szyć się wysokim, zrównoważonym i inkluzywnym rozwojem gospodarczym jeszcze przez długi czas. A to pozwoli zbliżyć nasz poziom życia do poziomu najbardziej zaawansowanych, zamożnych gospoda-rek europejskich.

1 Według wyników badania „Życie na emeryturze – wyobrażenia i postawy Polaków” zrealizowanego na zlecenie Izby Zarządzania Funduszami i Aktywami w marcu 2019 r. wynosi 27 proc.

2 Według wyników „Barometru rynku pracy” opublikowanego przez Work Service w marcu 2019 r. zainteresowanie zatrudnieniem star-szych pracowników (w wieku 55+) wyraziło 46 proc. ankietowanych przedsiębiorców.

3 Według wyników badania „Profil społeczny migranta zarobkowego z Ukrainy” przeprowadzonego na zlecenie Polsko-Ukraińskiej Izby Gospodarczej i Foreign Personnel Service na początku 2019 r. 49 proc. imigrantów z Ukrainy chce na stałe zamieszkać za granicą, z czego 61 proc. w Polsce.

4 Dane Międzynarodowej Fundacji Robotyki

5 Na podstawie raportu „Ramię w ramię z robotem. Jak wykorzystać potencjał automatyzacji w Polsce” przygotowanego przez McKinsey & Company we współpracy z Forbes w 2018 r.

Trudnym do przecenienia czynnikiem łagodzącym efekty starzenia się społeczeństwa wpływającym na tempo wzrostu gospodarczego w Polsce może być wzrost produktywności pracy, wynikający z poprawiającej

się jakości kapitału ludzkiego

– 18 –

P rzez cztery ostatnie lata inicjowaliśmy działania, które doprowadziły do za-cieśnienia więzi między polską nauką a biznesem – zarówno małymi, jak i średnimi, a także dużymi przedsię-biorstwami. Budowanie mostu między tymi dwoma światami rozpoczęliśmy w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego od stworzenia dobrego pra-wa dla przedsiębiorców.

Tzw. pierwsza ustawa o innowacyjności, która weszła w życie pod koniec 2016 r., wprowadziła rozwiązania mające na celu wyraźne wzmoc-nienie bodźców dla działalności innowacyjnej. Przede wszystkim zwiększyła do 50 proc. ulgę podatkową na działalność badawczo-rozwo-jową i zniosła na stałe podatek dochodowy od aportu własności intelektualnej i przemysłowej. Według raportu (de)regulacyjnego wydanego przez Pracodawców Rzeczypospolitej Polskiej w 2017 r. ustawa ta uznana została za najlep-szą ustawę deregulacyjną w obszarze podatko-wym. W tzw. drugiej ustawie o innowacyjności, która w życie weszła rok później, poszliśmy o krok dalej. Wprowadziliśmy możliwość od-liczenia 100 proc. kosztów przeznaczonych na B+R i znacznie rozszerzyliśmy katalog kosztów kwalifikowanych. Dzięki temu w 2017 r. przed-siębiorcy odliczyli ponad 580 mln zł (trzy razy więcej niż rok wcześniej).

Kolejnym krokiem w procesie zbliżania nauki i biznesu było uruchomienie programu Doktorat Wdrożeniowy. Jego głównym założeniem jest przygotowanie przez doktoranta rozprawy, która pomoże funkcjonować przedsiębiorstwu. Absol-wenci studiów pracują w firmie nad rozwiązaniem konkretnego problemu trapiącego pracodawcę, ale robią to pod okiem opiekunów: naukowego (z jednostki naukowej) i przemysłowego (z fir-my). W związku z dwoma miejscami pracy pobie-rają dwie pensje – od pracodawcy i z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, które co miesiąc wypłaca im stypendium w wysokości 2450 zł. W dotychczasowych dwóch edycjach programu wzięło udział 778 doktorantów, 130 jednostek naukowych i ok. 450 firm. Obecnie rozstrzygnęli-śmy kolejną edycję doktoratów wdrożeniowych.

Ważnym momentem dla współpracy nauki z biznesem było powołanie Sieci Badawczej Łu-kasiewicz – trzeciej największej organizacji ba-dawczej w Europie. Sieć rozpoczęła swoją działal-ność 1 kwietnia 2019 r., konsolidując 38 polskich instytutów badawczych o kluczowym dla polityki państwa znaczeniu i ułatwiając właściwe wyko-rzystanie ich potencjału do komercjalizacji badań. Sieć ma stanowić zaplecze technologiczne i kom-petencyjne dla polskiego rządu i polskich przed-siębiorstw (w tym przede wszystkim małych i średnich, które dzięki istnieniu SBŁ zyskają moż-liwość łatwiejszej realizacji projektów badawczo-

Nauka i biznes muszą iść ze sobą w parze

To gwarant rozwoju, wzmocnienia innowacyjności i podniesienia poziomu życia Polaków. Bez innowacyjności nie jest możliwe utrzymanie dalszego

tempa wzrostu gospodarczego. A innowacyjności nie ma z kolei bez intensywnej wymiany idei, pomysłów, patentów, wynalazków

z otoczeniem społeczno-gospodarczym. I właśnie dlatego jednym z trzech najważniejszych obszarów działalności kierowanego przeze mnie

Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego stały się „Innowacje dla Gospodarki”

Jarosław Gowinwiceprezes Rady Ministrów,

minister nauki i szkolnictwa wyższego

– 19 –

Silna gospodarka to innowacyjne technologie i konkurencyjne produkty. Nie da się ich osiągnąć bez pogłębiania współpracy naukowców

z przedsiębiorcami. Wspieramy ich, zapewniając nie tylko dobre prawo i stwarzając kolejne platformy kontaktu,

ale i dotując najciekawsze, choć czasem obarczone ryzykiem pomysły

-rozwojowych). Dzięki współpracy z uczelniami SBŁ ma także możliwość oddziaływania na reali-zację procesu kształcenia kadr dla gospodarki.

Ułatwieniu współpracy między przedsiębior-cami i naukowcami oraz wsparciu procesu za-rządzania badaniami naukowymi służy także uruchomiony w 2018 r. program MNiSW TOP100 Innowatorzy Gospodarki. Umożliwia on pra-cownikom przedsiębiorstw biorących udział w programie odbycie stażu w zagranicznych jednostkach naukowych (np. Fraunhofer) lub w przedsiębiorstwach posiadających doświad-czenie w prowadzeniu działalności badawczo-ro-zwojowej oraz komercjalizacji jej wyników. Staże umożliwiają pracę nad projektami badawczymi lub projektami wdrożeniowymi w charakterze członków zespołów do spraw wdrożenia, zgod-nie z zasadą learning by doing. Miejsce realizacji praktyk samodzielnie określa przedsiębiorca de-legujący pracownika. Na realizację tego programu przeznaczyliśmy ponad 15 mln zł.

Ponadto dzięki uruchomionemu w połowie 2018 r. internetowemu serwisowi o nazwie Pstryk! (pstryk.nauka.gov.pl) przedsiębiorcy, którzy chcą zwiększyć potencjał innowacyjny i stać się bardziej konkurencyjni na rynku, mogą nawiązać współ-pracę ze specjalistami odpowiadającymi na ich zapotrzebowanie technologiczne lub naukowo-ba-dawcze. Nasz serwis umożliwia przedsiębiorcom

zgłoszenie zapotrzebowania badawczo-naukowego lub technologicznego za pomocą jednego formula-rza. Po wstępnej analizie w Ośrodku Przetwarza-nia Informacji PIB zgłoszenie jest przekazywane do odpowiednich Centrów Transferu Technologii (CTT). Przedsiębiorca szybko i wygodnie może uzyskać kontakt do odpowiednich specjalistów – tzw. brokerów innowacji, którzy pomogą rozwią-zać technologiczny problem, z którym się zmaga.

Silna gospodarka to innowacyjne technologie i konkurencyjne produkty. Nie da się ich osią-gnąć bez pogłębiania współpracy naukowców z przedsiębiorcami. Wspieramy ich, zapewniając nie tylko dobre prawo i stwarzając kolejne plat-formy kontaktu, ale i dotując najciekawsze, choć czasem obarczone ryzykiem pomysły. Narodo-we Centrum Badań i Rozwoju – jedna z agen-cji wykonawczych MNiSW odpowiedzialna za wsparcie sektora B+R – od 2016 r. zawarło z pol-skimi firmami i jednostkami naukowymi umowy o dofinansowanie na łączną kwotę ok. 19 mld zł. To prawie 4 tys. umów na realizację projektów badawczo-rozwojowych i projektów podnoszą-cych kompetencje w szkolnictwie wyższym. Dzięki naszym działaniom perspektywy dla roz-woju przedsiębiorczości malują się w jasnych bar-wach. Zarówno środowisko naukowe, jak i bizne-sowe wiedzą już, że nie mogą bez siebie istnieć. To jednak dopiero początek ich wspólnej drogi. Przed nimi świetlana przyszłość!

– 20 –

P olskie firmy, oddolna przedsiębior-czość oraz zdrowa konkurencja to koła zamachowe naszej gospodarki. Dla ich dynamicznego rozwoju konieczne jest przyjazne otoczenie prawne, stworzenie którego jest właśnie naszym – polityków – zadaniem. Od początku naszej kaden-cji realizujemy to zobowiązanie, którego podjęliśmy się przed wyborami w 2015 r.

Uchwalona przez nas Konstytucja dla Biznesu wprowadza niemalże rewolucyjną zmianę w po-dejściu administracji do biznesu. Przywrócona zasada „co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone” oraz kilka innych pomniejszych ure-gulowań tworzą partnerską relację urzędników z przedsiębiorcami. Zmniejszenie ilości biurokra-tycznych obowiązków, ułatwienie w dochodzeniu wierzytelności od nierzetelnych kontrahentów oraz uregulowanie kwestii sukcesji w firmach pozwalają polskim przedsiębiorcom skupić swo-je działania na rozwoju, z korzyścią dla nich sa-mych, dla pracowników, dla lokalnej społeczno-ści, a w efekcie – dla całej polskiej gospodarki.

Prowadzimy polską politykę gospodarczą tak, by polskie firmy się rozwijały – by z firm mikro wyrastały małe, z małych średnie, a ze średnich duże. Stwarzamy polskim przedsiębiorcom wa-runki do podjęcia równej konkurencji z global-nymi korporacjami. Wprowadziliśmy mecha-nizmy, które nie pozwalają międzynarodowym gigantom unikać płacenia w Polsce podatków, a dla małych i średnich firm obniżyliśmy stawkę podatku CIT do 9 proc.

Jesteśmy świadomi, że najtrudniej jest zrobić pierwszy krok, dlatego wprowadzamy rozwiąza-nia, które pozwolą ułatwić decyzję o rozpoczęciu działalności gospodarczej. Wprowadziliśmy dzia-łalność nierejestrowaną, która legalnie pozwala sprawdzić, czy nasz pomysł na rynku ma szansę na powodzenie. Firmy, które są na początkowym etapie rozwoju i nie osiągają jeszcze wielkich przychodów, mogą liczyć na tzw. mały ZUS.

Dbaniu o rozwój gospodarczy, stabilne finan-se publiczne i przyjazne warunki do prowadze-nia biznesu towarzyszy także troska o równo-mierne korzystanie z dobrobytu ekonomicznego przez całe społeczeństwo. Kwestie społeczne są od początku naszych rządów priorytetem Prawa i Sprawiedliwości, a koordynacja tego obszaru spoczywa na kierowanym przeze mnie Komite-cie Społecznym Rady Ministrów. Od lipca 2019 r. nasz sztandarowy program prorodzinny – Rodzi-na 500+ – obejmuje każde dziecko w rodzinie. Poprawa sytuacji ekonomicznej polskich rodzin, zmniejszenie nierówności dochodowych oraz spadek skrajnego ubóstwa wśród dzieci to jed-ne z największych sukcesów tego programu. In-westycja w edukację polskich dzieci jest jednym z naszych celów, dlatego na każde dziecko rozpo-czynające we wrześniu 2019 r. rok szkolny polskie rodziny otrzymają ponownie po 300 zł wyprawki w ramach programu Dobry Start. Wprowadzili-śmy tzw. trzynastą emeryturę oraz darmowe leki dla seniorów, którzy ukończyli 75 lat, żeby pod-nieść jakość ich życia i zwiększyć poczucie bez-pieczeństwa. To także wyraz naszej wdzięczności za ciężką pracę, jaką włożyli oni w odbudowę kra-

Uwolniona energia przedsiębiorczych Polaków

Polscy przedsiębiorcy ze swoją pracowitością i kreatywnością stanowią jeden z głównych filarów największego w naszych dziejach dobrobytu gospodarczego. W tym roku mija 30 lat, odkąd po okresie komunizmu energia przedsiębiorczych Polaków przestała być tłumiona i może być

wykorzystywana do budowania gospodarczego dobrobytu kraju

Piotr Glińskiwiceprezes Rady Ministrów,

minister kultury i dziedzictwa narodowego, przewodniczący Komitetu ds. Pożytku Publicznego,

przewodniczący Komitetu Społecznego Rady Ministrów

– 21 –

Przemysły kreatywne to przyszłość gospodarki i rozwoju wszystkich społeczeństw, jednak by mogły się one w Polsce rozwijać, potrzebują odpowiednich bodźców

ze strony państwa – a my to właśnie robimy. Stworzyliśmy w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego specjalny program rozwoju sektorów kreatywnych,

który wspiera firmy wzornicze, designerskie, producentów gier komputerowych, dzięki czemu mogą one konkurować z firmami z całego świata

ju po II wojnie światowej i okresie komunizmu. Jesteśmy rządem społecznie odpowiedzialnym, który nie zapomina o swoich najsłabszych obywa-telach. W ramach społecznej solidarności wpro-wadziliśmy świadczenie uzupełniające w kwocie 500 zł dla osób niepełnosprawnych i niezdolnych do samodzielnej egzystencji.

Chcemy, żeby z największego w historii do-brobytu gospodarczego korzystali wszyscy Polacy, zarówno ci z wielkich metropolii, jak i mieszkańcy wsi czy małych miasteczek. Prio-rytetem naszego rządu jest równomierny rozwój całego kraju, nie zaś model polaryzacyjno-dyfu-zyjny oparty na kilku największych miastach. Skierowaliśmy ogromny strumień inwestycji do małych miast i wsi, samorządy korzystają z rządowego funduszu dróg samorządowych, dzięki czemu rozwijają lokalną infrastrukturę drogową. Obecnie wdrażany jest program przy-wracania połączeń autobusowych do małych miejscowości, mający na celu przeciwdziałanie wykluczeniu komunikacyjnemu.

Ostatnie 30 lat to także transformacja naszej gospodarki. Z kraju konkurującego niskimi kosztami pracy stajemy się krajem wysoko-marżowych miejsc pracy. Chcemy być jednym z najbardziej innowacyjnych państw na świecie, którego gospodarka opiera się na nowych tech-nologiach i ludzkiej kreatywności. Systematycz-nie zacieśniamy współpracę nauki z biznesem, wspieramy innowacyjne pomysły poprzez sys-tem ulg i dotacji, a także inwestujemy w najbar-dziej perspektywiczne start-upy.

Nie byłoby takiej transformacji gospodarczej, gdyby nie sektory kreatywne i tworząca je kul-tura, która jest podstawą wszystkich przemysłów kreatywnych – od designu, przez muzykę i film, aż po gry komputerowe. Widzimy, że przemysły kreatywne to przyszłość gospodarki i rozwoju wszystkich społeczeństw, jednak by mogły się one w Polsce rozwijać, potrzebują odpowiednich bodźców ze strony państwa – a my to właśnie robimy. Stworzyliśmy w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego specjalny program rozwoju sektorów kreatywnych, który wspie-ra firmy wzornicze, designerskie, producentów gier komputerowych, dzięki czemu mogą one konkurować z firmami z całego świata. W 2018 r. Polska dołączyła także do krajów, które oferują specjalne ulgi producentom filmowym. Wkrótce ma także powstać mechanizm wsparcia dla pro-ducentów gier komputerowych, którzy w swoich produkcjach będą promować polską kulturę lub korzystać z pracy naszych twórców.

Wszystkie inwestycje, programy rozwojowe i społeczne, rekordowe wydatki na obronność i kulturę nie byłyby możliwe, gdyby nie roz-ważne zarządzanie finansami publicznymi oraz zwiększenie dochodów budżetowych. Zrefor-mowaliśmy administrację skarbową, uszczelni-liśmy system podatkowy, dzięki czemu z budże-tu państwa nie wyciekają dziesiątki miliardów złotych. Upływające cztery lata naszych rządów pokazały, że jesteśmy wiarygodni i dotrzymuje-my słowa danego wyborcom.

– 22 –

O becny polski rząd w wizji e-Państwa identyfikuje jeden z fundamentów skutecznej administracji publicz-nej. Ma ona służyć rozwojowi oraz „włączeniu” społecznemu i gospo-darczemu. Elektronizacja procesów powinna przyczynić się do poprawy funkcjonowania ram administracji (m.in. poprzez przyspieszenie oraz obniżenie kosztów obsługi), a przez to zaowocować wieloma istotnymi udogodnieniami dla osób fizycznych oraz wzrostem efektywności funk-cjonowania przedsiębiorstw.

Wpływ na zdolność konkurencyjną kraju

O zdolności konkurencyjnej danego kraju de-cyduje obecnie szereg czynników. Obok tych tradycyjnych (zasoby naturalne, infrastruktura, dostępność specjalistów) coraz większe znacze-nie mają nowoczesne technologie cyfrowe. To m.in. ich powszechność w sektorze publicznym obrazuje poziom rozwoju społeczno-gospo-darczego. Osobiście wychodzę z założenia, że szeroko rozumiana innowacyjność ma przede wszystkim służyć obywatelom. Polska inwe-stuje w badania i rozwój coraz większe środki publiczne. W związku z tym należy pamiętać o związaniu gospodarowania groszem publicz-nym ze sprawiedliwym i efektywnym podej-

ściem do redystrybucji jego owoców. Dlatego też dokładamy starań, by coraz więcej spraw, w których dochodzi do kontaktu obywatela z administracją państwową, można było dziś załatwić zdalnie. Publicznych e-usług w Polsce jest już ponad pół tysiąca, a kolejne są systema-tycznie wdrażane przez rząd Prawa i Sprawie-dliwości.

Obywatel jako beneficjent

Usługi cyfrowe stają się powszechne w ota-czającym świecie – wyznaczają już standard jakości i słusznych oczekiwań. Pośrednio więc wymuszają zmianę podejścia organizacyjnego oraz wspierają filozofię aktywnego działania usługodawców.

Niewątpliwie wśród obszarów, które wyma-gały progresu w tym zakresie, a może i pewnej rewolucji w sposobie myślenia o nich, była ad-ministracja publiczna. Przecież to głównie dzię-ki niej i za jej pośrednictwem każdy obywatel wchodzi w interakcję z państwem. To od jej sku-teczności zależy wiele procesów w gospodarce. Efektywna realizacja spraw obywateli przyczy-nia się do wzrostu gospodarczego, zmniejsza występowanie niedozwolonych praktyk i zja-wisk, a w ostatecznym rozrachunku przyczynia się do wzrostu zamożności obywateli i ich za-ufania do samego państwa.

e-Państwo – wybrane przemyślenia o cyfrowym

państwie usługowym14 lutego 2017 r. Rada Ministrów przyjęła Strategię na Rzecz

Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.). SOR ma z definicji wypełniać rolę kluczowego dokumentu państwa polskiego w obszarze średnio- i długofalowej polityki gospodarczej.

Jednym z wiodących celów szczegółowych SOR-u jest rozwój tzw. e-Państwa – cyfrowego państwa usługowego

Jacek Sasinwiceprezes Rady Ministrów,

przewodniczący Komitetu Stałego Rady Ministrów oraz przewodniczący Zespołu do spraw

Programowania Prac Rządu

– 23 –

Dlatego to, co dla nas jest istotą w rozwoju e-administracji, to świadomość jej usługowego charakteru. Wprowadzając nowe produkty, pa-miętamy, że użytkownikiem końcowym, a tym samym największym beneficjentem, winien być obywatel. Polskie państwo, wychodząc więc na-przeciw oczekiwaniom, stara się umożliwiać za-łatwianie jak najszerszego wachlarza spraw na odległość.

Z oczywistych względów większość usług cyfrowych występujących dotychczas w krajach Europy Zachodniej była dla nas tylko marze-niem. Niemniej jednak dzięki podjętym zde-cydowanym działaniom wiele z nich jest już dostępnych również w Polsce. W celu unaocz-nienia skali przemian, jakie się już dokonały, warto przypomnieć, że aktualnie za pośrednic-twem portalu obywatel.gov.pl możemy skorzy-stać z ponad 500 kompleksowych e-usług. Przy-kładowo, bez wychodzenia z domu szczęśliwy rodzic może skorzystać z możliwości elektro-nicznej rejestracji narodzin dziecka, wybrać jego adres zameldowania oraz formę odbioru samych dokumentów. Co więcej, na tej samej platformie istnieje możliwość złożenia wniosku np. w programie Rodzina 500+.

W zakresie systemu ochrony zdrowia wpro-wadziliśmy m.in. Internetowe Konto Pacjenta, czyli szybki dostęp dla każdego pacjenta do danych medycznych, przebiegu leczenia oraz historii wizyt. Dzięki zamierzonym działaniom upowszechniania cyfryzacji w tym obszarze wdrażamy też możliwość odbioru i realizacji e-recept, o których pacjent zostanie powiado-miony e-mailem lub SMS-em.

Przykłady e-usług dla przedsiębiorców

Jak już wspomniano, pozytywne zmiany zwią-zane z upowszechnianiem cyfryzacji zostały również przewidziane dla przedsiębiorców. Sze-roko rozwinęliśmy portal biznes.gov.pl, groma-dzący informacje oraz publiczne e-usługi w celu usprawnienia dostępu dla osób prowadzących działalność gospodarczą. Warto wskazać, że za pośrednictwem tego portalu można chociażby złożyć elektronicznie roczne sprawozdanie fi-nansowe do Krajowego Rejestru Sądowego czy też skorzystać z bezpłatnego narzędzia e-Spra-wozdania Finansowe, ułatwiającego poprawne ich stworzenie. Jednocześnie osoby dopiero roz-poczynające swoją przygodę z biznesem mają możliwość zarejestrowania swojej nowej działal-ności gospodarczej bez wychodzenia z domu (od 2016 r. istnieje opcja potwierdzenia profilu zaufa-nego za pośrednictwem wybranych banków, bez konieczności wizyty w urzędzie). Usprawniamy ciągle formę kontaktu pomiędzy przedsiębiorca-mi a administracją rządową – poprzez zgłaszanie spraw do Rzecznika Małych i Średnich Przedsię-biorców w formie elektronicznej.

Dalsze plany dla e-usługBy pochylić się kompleksowo nad zagadnie-

niami e-Państwa (czy też e-administracji), odpo-wiedniejszym byłaby objętość całego tegorocz-nego „Polskiego Kompasu”, a nie forma zwartego artykułu. Starałem się więc jedynie przedstawić i podkreślić istotność samej problematyki. Rząd cały czas pracuje nad kolejnymi cyfrowymi roz-wiązaniami dla obywateli. Prowadzony jest pi-lotaż programu e-skierowania, który od stycznia 2021 r. doprowadzić ma do pełnej obsługi skiero-wań lekarskich w formie elektronicznej. Trwają również prace nad projektem mLegitymacji Stu-denckiej, którego wstępna forma prowadzona jest na Politechnice Wrocławskiej oraz Uniwer-sytecie Przyrodniczo-Humanistycznym w Siedl- cach. W kontekście przedsiębiorstw ambicją rządu jest przeniesienie jak największej części obowiązków i usług związanych z prowadze-niem działalności gospodarczej do sieci. Dlate-go istotne jest stworzenie konta Przedsiębiorcy (tzw. firmowego) z dostępem do usystematyzo-wanego pakietu e-usług dotyczących zakładania i prowadzenia działalności gospodarczej. Dzię-ki temu zarówno nowi, jak i już funkcjonujący na rynku przedsiębiorcy będą mieli możliwość wygodnego załatwienia istotnych formalności w jednym miejscu.

PodsumowaniePubliczne e-usługi będą miały szansę spełniać

w pełni swoją rolę, jeśli będą tworzone i obsługi-wane przez cyfrowo zintegrowany i efektywny aparat państwowy. Transformacja nie może się ograniczać tylko do zmiany formy załatwiania spraw. Musi dotykać i zmieniać dotychczasowe procesy administracyjne, które nie uwzględnia-ją możliwości, jakie dają współczesne rozwiąza-nia techniczne.

Biorąc pod uwagę posiadane przez państwo zasoby, warto rozważać kolejne aktywne kro-ki w kierunku usprawniania działania pań-stwa. Prace koncepcyjne mogłyby obejmować m.in. inicjatywne nastawienie administracji publicznej. Przypomnienie o upływie ważno-ści badania technicznego pojazdu czy dowo-du rejestracyjnego to przykłady pozytywnego podejścia do przyziemnych, a istotnych spraw dla obywatela. Udogodnienia w obowiązkach względem państwa to nie tylko zapewnienie komfortu dla obywatela, ale także znaczna dla niego oszczędność czasu i środków. To budowa-nie podmiotowej relacji na linii państwo–oby-watel, kształtującej nową jakość administracji, która jest oparta na szacunku i zaufaniu pomię-dzy stronami.

– 24 –

Strategia dla Polski2030

DZIAŁ I

– 26 –

– 27 –

K ażdy menedżer przedsiębiorstwa marzy, aby wykresy pokazujące wyniki kierowanej przez niego firmy wskazywały kierunek pół-nocno-wschodni. Podobnie jest w przypadku analizy sytuacji eko-nomicznej danego państwa. W Pol-sce już wiele roczników studentów skończyło studia, żyjąc od urodze-nia w kraju, który nie doświadczył kryzysu gospodarczego. Polska jest w tym zakresie ewenementem w skali europejskiej. Tak samo dłu-gi i nieprzerwany „marsz na pół-noc” odbywa się w Australii, nato-miast dłuższy okres wzrostu mają jedynie Chiny. W kategorii „stabil-ny wzrost gospodarczy” jesteśmy mistrzami Europy oraz srebrnymi medalistami w skali świata.

Wzrost PKB to ważny, ale niejedyny wskaź-nik gospodarczy. W 2014 r. pod patronatem Instytutu Sobieskiego ukazało się tłumacze-nie znakomitej książki pt. „Dlaczego narody przegrywają?”. Autorzy tej pozycji stawia-ją tezę, że źródłem porażek danych państw

w historii był brak instytucji społeczno-eko-nomicznych (w szerokim znaczeniu) wspie-rających przyciąganie i utrzymywanie w kraju talentów. Z kolei te narody, które dały szansę rozwoju najzdolniejszym, odnosiły i odnoszą wymierne sukcesy gospodarcze.

Temat zatrzymywania talentów jest więc kluczowy dla rozwoju państwa. Od ponad 10 lat Światowe Forum Gospodarcze (WEF) publikuje Globalny Indeks Konkurencyjności (GTCI), który w sposób wystandaryzowany porównuje różne parametry społeczno-gospodarcze. Pod względem rozwoju makroeko-nomicznego oraz konkurencyjności nasz kraj wypada dobrze, natomiast tym, co musimy poprawić, jest kwestia naszej atrakcyjności dla rozwoju i pozyskiwania utalentowanych pracowników.

Abyśmy nie byli narodem, który przegrywa, każdy na swój sposób powinien zadbać o przy-ciąganie, rozwijanie i utrzymanie w naszym kraju wybitnie uzdolnionych osób. W GPW ro-bimy to na wiele sposobów. W ostatnich trzech latach ponad połowa firm debiutujących na rynkach prowadzonych przez Giełdę oferuje

Gdy kompas wskazuje na południowy wschód


Abyśmy nie byli narodem, który przegrywa, każdy na swój sposób powinien zadbać o przyciąganie, rozwijanie i utrzymanie w naszym kraju wybitnie

uzdolnionych osób. W GPW robimy to na wiele sposobów

Marek Dietl

prezes zarządu Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie

Wybrane miejsca Polski w rankingu

GCI – Ranking Zdolność do pozyskiwania talentów Zdolność do utrzymywania talentów

2007–2008

2008–2009

2009–2010

2010–2011

2011–2012

2011–2012

2013–2014

2014–2015

2015–2016

2016–2017

2017–2018

1

21

42

61

82

101

121

Źródło: opracowanie własne na podstawie Global Competetivness Index

– 28 –

produkt lub usługę, które mogą być skalowa-ne globalnie. To rozwinięty rynek kapitałowy daje możliwość elastycznego pozyskiwania kapitału na duże i ambitne przedsięwzięcia. To magnes dla zdolnych i ambitnych – tej komfortowej sytuacji zazdroszczą nam nie tyl-ko w regionie Europy Środkowej i Wschodniej.

Inicjujemy też działania bardzo konkretnie nastawione na pozyskiwanie dla Polski osób utalentowanych. Fundacja GPW stale zachęca Polaków po zagranicznych studiach do roz-wijania kariery w kraju, szczególnie poprzez organizację jednego z flagowych progra-mów Giełdy „Go4Poland – Wybierz Polskę!”. 27 czerwca 2019 r. na Giełdzie Papierów War-tościowych w Warszawie odbyła się kon-ferencja stanowiąca podsumowanie czwar-tej edycji tej inicjatywy. Panele dyskusyjne z udziałem przedstawicieli biznesu, polityki i nauki przyciągnęły na ulicę Książęcą blisko 200 uczestników.

Program niesie ze sobą szereg korzyści zarówno dla pracodawców, jak i potencjal-nych pracowników. Polska jak na razie jest – niestety – w światowej czołówce rankingu odpływu wykształconych specjalistów na za-graniczne rynki pracy. Wpływa to negatyw-nie zarówno na rodzime firmy, zmagające się z problemami kadrowymi, jak i na całą gospo-darkę. Jednocześnie z roku na rok coraz wię-cej młodych ludzi wyjeżdża na studia zagra-niczne, a doświadczenie i umiejętności, które tam zdobywają, stanowią unikatową wartość dla nich i ich potencjalnych pracodawców. Na szczęście liczne, krajowe pomysły na za-trzymanie młodych talentów dają nadzieję, że ich powrót do Polski i dalsze planowanie kariery zawodowej w ojczyźnie są możliwe. Wymaga to współpracy biznesu, administra-

cji i organizacji pozarządowych. Poprzez sta-że, warsztaty i program mentoringowy zachę-camy na GPW zdolnych, młodych ludzi do planowania swojej kariery w kraju. W tego-rocznej edycji programu współpracowaliśmy z ponad 20 firmami z różnych branż. Do tej pory dzięki „Go4Poland” ponad 450 studen-tów zarejestrowało się w programie, zaś po-nad 200 z nich (studiujących na 51 uczelniach w 13 różnych krajach) otrzymało tytuł laure-atów. Są wśród nich studenci renomowanych zagranicznych uczelni, członkowie polskich organizacji studenckich na zagranicznych uczelniach, a także reprezentanci organizacji polonijnych wspierających studentów pol-skiego pochodzenia.

Współpraca z Fundacją GPW pomaga przedsiębiorstwom zyskać unikatowe kompe-tencje oraz kreować wizerunek spółki odpo-wiedzialnej za przyszłość młodego pokolenia i rozwój Polski. Dla studentów „Go4Poland – Wybierz Polskę!” to możliwość powrotu do kraju i realizowania aspiracji zawodowych w ojczyźnie. Cieszy mnie to, że Giełda jest miejscem spotkań nie tylko doświadczonych przedsiębiorców, ale także młodych ludzi, studentów i absolwentów, którzy są przyszło-ścią naszej gospodarki.

Dziś jeszcze wskazówka kompasu doty-czącego pozyskiwania i utrzymania w Polsce zdolnych i ambitnych wskazuje południowy wschód. Jestem przekonany, że wspólnym wysiłkiem uda nam się sprawić, że wskaza-nie tego kompasu na wykresach przestawi-my na północ. W ten sposób znajdziemy się w bardzo istotnej dla naszej przyszłości stre-fie – grupie najatrakcyjniejszych państw, któ-re wygrywają, dając szansę rozwoju najzdol-niejszym.

Giełda jest miejscem spotkań nie tylko doświadczonych przedsiębiorców, ale także młodych ludzi, studentów i absolwentów, którzy są przyszłością naszej gospodarki

– 29 –

Z astanawiając się nad konieczno-ścią utrzymania w następnych la-tach zbliżonego do obecnego tem-pa rozwoju polskiej gospodarki, tj. powyżej 4 proc. PKB, należy zwró-cić uwagę na jego źródła. Zgodnie z teorią endogenicznego wzrostu So-lowa wielkość produkcji zależy nie tylko od takich czynników jak praca i kapitał, ale także od stanu technolo-gii, który wpływa na produktywność. W wielu gospodarkach, zwłasz-cza w Europie, widać postępujący proces starzenia się społeczeństw, co osłabi znaczenie pracy i będzie czynnikiem ograniczającym poten-cjalny wzrost produkcji. A więc je-dynie postęp techniczny, który teraz rozumiany jest znacznie szerzej i na-zywany innowacyjnością, stanie się kluczowym czynnikiem wzrostu.

Dane empiryczne potwierdzają, że zwykle wyższy poziom zamożności (mierzonej PKB per capita według parytetu siły nabywczej) występuje w tych krajach, w których ob-serwujemy wyższy poziom innowacyjności (mierzonej np. indeksem Innovation score-board). Warto przyjrzeć się więc czynnikom, które należy uwzględnić, budując strategię gospodarczą zorientowaną na wzrost inno-wacyjności.

Rynek pracySytuacja na rynku pracy w Polsce jest

obecnie bardzo korzystna. Mamy najniższe w historii bezrobocie, które w czerwcu 2019 r. wyniosło 3,8 proc. według BAEL, zaś to reje-strowane w urzędach pracy – 5,3 proc. To pra-wie dwukrotnie mniej niż w strefie euro, gdzie bezrobocie według BAEL wyniosło 7,5 proc.

W ostatnich miesiącach systematycznie rosło też zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw, w tempie około 3 proc. Mimo to przedsiębior-stwa w Polsce jako główną barierę wzrostu wskazują ograniczoną podaż siły roboczej.

Brakujące miejsca pracy w Polsce znako-micie wypełniają imigranci zza wschodniej granicy, głównie z Ukrainy, Białorusi, Ka-zachstanu i Indii. Na podstawie badań GUS i NBP można powiedzieć, że na ok. 7 mln cu-dzoziemców, którzy przekroczyli wschodnią granicę w ub.r., na rynku pracy w Polsce po-zostaje ok. 1,2 mln obywateli Ukrainy, z któ-rych 421 tys. ubezpieczyło się w ZUS. To po-zytywny sygnał oznaczający chęć trwałego osiedlenia się w naszym kraju.

Rośnie wykształcenie i kwalifikacje pra-cowników w Polsce. Rośnie więc też ich pro-duktywność wspierana przez zmiany techno-logiczne. Dane na ten temat oraz prognozy modelowe gromadzi Międzynarodowa Or-ganizacja Pracy (ILO). Jej wartości dla Polski pokazuje rysunek 1.

Rys. 1. Produktywność pracy w dol. na pracownika wg

parytetu siły nabywczej (PPP)

Źródło: ILOStat

Innowacyjność jako czynnik wzrostu


W wielu gospodarkach, zwłaszcza w Europie, widać postępujący proces starzenia się społeczeństw, co osłabi znaczenie pracy i będzie czynnikiem

ograniczającym potencjalny wzrost produkcji. A więc jedynie postęp techniczny, który teraz rozumiany jest znacznie szerzej i nazywany

innowacyjnością, stanie się kluczowym czynnikiem wzrostu

prof. Eugeniusz Gatnar

Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, członek Rady Polityki Pieniężnej

2000 2006 2012 20182002 2008 2014 20202004 2010 2016 2022

USD75000700006500060000550005000045000400003500030000

– 30 –

Jednak ostatni raport GUS „Sytuacja de-mograficzna Polski do 2018 roku. Tworzenie i rozpad rodzin” pokazuje, że wkraczamy w okres kryzysu demograficznego. Zamiast przeszło 200 dzieci na 100 kobiet w wieku 15–49 lat, w ostatnich latach rodziło się 143. Niedobór pracowników może się więc po-głębiać i stanowić istotną barierę rozwoju gospodarki. Należy mieć nadzieję, że urucho-mione przez rząd programy społeczne, takie jak 500+, pozwolą tę tendencję odwrócić.

Pomimo tych niekorzystnych zjawisk potrzebujemy kapitału społecznego, który będzie kreował nowe rozwiązania i zapew-ni efektywne wykorzystanie technologii, które będą powstawały w wyniku proce-sów innowacyjnych w gospodarce.

Inwestycje zagraniczneIstotnym źródłem nowych technologii

oraz know-how mogą być bezpośrednie in-westycje zagraniczne, kierowane w sposób przemyślany do wybranych sektorów gospodarki i na korzystnych dla naszego kraju zasadach. Te inwestycje płyną do Polski ze względu na duży rynek wewnętrzny, po-łożenie geograficzne w Europie, wysokie stopy zwrotu z kapitału oraz znakomicie wykształcone kadry. W roku 2017 do Pol-ski napłynęło 34,7 mld zł z tytułu bezpo-średnich inwestycji zagranicznych, któ-rych stan wzrósł do przeszło 830 mld zł i był o 5,2 proc. wyższy niż w roku po-przednim. Najwięcej kapitału napłynęło z Niemiec (12,8 mld zł) oraz Luksemburga (12,4 mld zł), głównie w postaci reinwe-stowanych zysków. Szczegółowe dane po-kazujące wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce pokazano na rys. 2.

Rys. 2. Wielkość bezpośrednich inwestycji zagranicznych

w Polsce w mld zł

Źródło: NBP

Warto dodać, że najwięcej środków, bo aż 15,6 mld zł, napłynęło do przemysłu oraz do działalności finansowej i ubezpiecze-niowej – 12,4 mld zł. Wartość nowych inwe-stycji, tzw. greenfield, wyniosła 45,3 mld zł i była na poziomie z poprzednich lat.

Globalny łańcuch wartościInnowacyjność rozumiana jako rozwój no-

woczesnych technologii produkcyjnych bę-dzie mogła także stymulować przesuwanie się Polski w globalnych łańcuchach warto-ści (GVC – Global Value Chain) na począ-tek (projektowanie, tworzenie prototypów) albo na koniec (produkcja finalna) łańcucha, a więc na pozycje wysokomarżowe.

Wyodrębnienie krajowej wartości doda-nej (KWD) i zagranicznej wartości dodanej (ZWD) w naszym eksporcie jest możliwe

Innowacyjność rozumiana jako rozwój nowoczesnych technologii produkcyjnych będzie mogła stymulować przesuwanie się Polski w globalnych łańcuchach wartości (GVC – Global Value Chain) na początek (projektowanie, tworzenie prototypów) albo na koniec (produkcja finalna) łańcucha, a więc na pozycje wysokomarżowe

2010

900

800

700

600

500

400

300

200

100

02012 2014 20162011 2013 2015 2017

– 31 –

dzięki wykorzystaniu bazy danych WIOD (World Input-Output Database), przygoto-wanej przez OECD i WTO, która zawiera tablice przepływów międzygałęziowych i pozwala śledzić przepływ wartości doda-nej w handlu międzynarodowym.

W ostatnich latach około połowy warto-ści polskiego eksportu (51,3 proc. w roku 2015) stanowiła krajowa wartość dodana, która trafiała bezpośrednio do odbiorcy. Jednocześnie nastąpił wzrost udziału kra-jowej wartości dodanej wykorzystywa-nej w eksporcie innych krajów. W 2015 r. 21,5 proc. wartości polskiego eksportu wy-korzystywane było w eksporcie innych kra-jów. Najważniejszymi odbiorcami towarów i usług pośrednich wytworzonych w Pol-sce byli eksporterzy z Niemiec (23,8 proc.), Czech (7,8 proc.), Francji (5,1 proc.), Włoch (5,0 proc.) oraz Węgier (4,3 proc.). Udział krajowej wartości dodanej w polskim eks-porcie pokazuje rys. 3.

Rys. 3. Udział krajowej wartości dodanej w eksporcie Polski

w latach 2005–2015

Źródło: NBP

Korzystając z bazy WOID, można rów-nież określić jak mocno polska gospodar-ka jest uzależniona od swoich partnerów handlowych. Jeżeli zsumujemy udział zagranicznej wartości dodanej w ekspor-cie Polski oraz krajowej wartości dodanej w eksporcie innych krajów i odniesiemy to do eksportu ogółem, to okazuje się, że nasz kraj notuje 48,1 proc., co jest najniż-szą wartością w regionie. Liderem jest Słowacja, gdzie wartość tego wskaźnika wynosi 63,6 proc., co potwierdza silne uza-leżnienie od zagranicy, następnie są Węgry – 59,3 proc., i Czechy – 58,6 proc. Polska

jest więc stosunkowo najmniej wrażliwa na zmiany koniunktury w swoim otoczeniu gospodarczym.

PodsumowanieJeżeli spojrzymy na najnowsze wydanie

Globalnego Indeksu Innowacyjności 2019 (Global Innovation Index), przygotowywa-nego corocznie przez Cornell University, INSEAD oraz WIPO (World Intellectual Property Organization), która jest wyspe-cjalizowaną agendą ONZ, to widać wyraźny wzrost pozycji Polski z miejsca 46. w roku 2015 na miejsce 39. w roku 2019. To cieszy, ale należy robić wszystko, aby ta „wędrów-ka” w górę była nadal kontynuowana.

W szczególności należy zapewnić wy-soki poziom wykształcenia Polaków, aby zwiększyć ich kompetencje i umiejętności jako pracowników wykorzystujących nowe technologie, związane np. ze sztuczną inte-ligencją.

Należy także nieustannie modernizować procesy produkcyjne, wykorzystując wła-sne rozwiązania oraz napływ zagranicz-nego kapitału w postaci inwestycji bezpo-średnich. Powinny one być kierowane do starannie wyselekcjonowanych sektorów gospodarki i na zasadach korzystnych dla Polski (np. pakiety off-set).

Warto także prowadzić współpracę gos- podarczą z zagranicznymi kontrahenta-mi w taki sposób, aby zapewnić polskim przedsiębiorstwom wysokomarżowe pozy-cje w łańcuchach wartości dodanej, tj. przy tworzeniu projektów lub blisko produkcji finalnej, co będzie efektem zmian innowa-cyjnych w naszej gospodarce.

80

60

40

20

02005 2011 2015

KWD bezpośrednio KWD w eksporcie innych krajów

% wartości eskportu

54,9 50 51,3

20,0421,05 21,5

– 32 –

Z łoty nawiązuje swą nazwą do zło-tego dukata, czyli monety księcia o wadze 3,5 g kruszcu, wyemitowa-nej po raz pierwszy w 1284 r. w Re-publice Weneckiej. W Polsce du-katy wybijał Władysław Łokietek, głównie dla podkreślenia prestiżu władcy, w obiegu funkcjonowały bowiem wtedy wyłącznie mone-ty srebrne i miedziane. Plagą ów-czesnych systemów monetarnych było psucie pieniądza poprzez pogarszanie jakości stopu, toteż dążąc do uporządkowania systemu pieniężnego w Polsce, w Statutach Piotrkowskich (1496 r.) nadano złotemu dukatowi atrybut bench-marku walutowego; była to mo-neta o zawartości 3,43 g czystego złota i próbie 986. W Polsce Jagiel-lonów zaczęto bić złotego dukata, który pod nazwą czerwońca (lub polskiego czerwonego złotego) występował obok jednostki roz-liczeniowej równej 30 srebrnym groszom, czyli polskiego złotego, który w przeciwieństwie do psu-tego pieniądza obiegowego nie tracił na wartości i stał się punk-tem odniesienia wszelkich podej-mowanych w następnych wiekach reform walutowych.

Złoty polski po raz pierwszy został zdefi-niowany w ordynacji menniczej z 1528 r. jako jednostka obrachunkowa niemająca mate-rialnego desygnatu, nie zamierzano bowiem wybijać monet złotowych, ich wielokrotno-ści ani frakcji. Złotego wprowadzono jako odnośnik monetarny, wobec którego można było definiować wszystkie inne gatunki pie-niądza. Wtedy powołano zasadniczą, nie-zmienną do reformy z 1766 r. relację: 1 zło-

ty polski = 30 groszy, ze świadomością, że w epoce bimetalizmu rzeczywisty kurs nie tylko się już od niego oderwał, ale też zgod-nie z obserwowaną tendencją będzie wzra-stał. W wyniku reformy przeprowadzonej w okresie panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, a sygnowanej przez Jana Borcha, dukat w wadze ok. 3,5 g był bity ze złota o próbie 986 i stanowił równowartość 16,75 złotego polskiego. Równolegle złoty polski był podstawą systemu monetarnego opartego na srebrnym talarze, przy czym 1 talar = 8 złoty = 32 grosze srebrne = 240 groszy miedzianych. W tym systemie dwa grosze srebrne nazwano półzłotkiem, je-den grosz srebrny ćwierćzłotkiem, a nazwa grosz dotyczyła miedziaka. Po 1795 r., gdy Rzeczpospolita Obojga Narodów zniknęła z mapy świata, jeszcze przez niemal pół wie-ku w Księstwie Warszawskim i w Królestwie Polskim zachował się ten system monetarny, a polskie monety funkcjonowały w obiegu aż do 1891 r., mimo że już 50 lat wcześniej na ziemiach polskich pod zaborem rosyjskim wprowadzono decymalny system rublowy.

Po Kongresie Wiedeńskim zaczął się pro-ces konsolidacji europejskich systemów monetarnych. Druga połowa XIX w. to okres zawierania różnego rodzaju między-narodowych unii monetarnych oraz przej-ście z waluty srebrnej na złotą. Odejście od bimetalizmu, a także rozpowszechnianie waluty papierowej emitowanej w systemie Gold Standard miało decydujący wpływ na kształtowanie się po I wojnie światowej glo-balnego systemu pieniężnego, a więc także na kształt polskiego systemu pieniężnego w okresie międzywojennym.

Po odzyskaniu niepodległości, w ustawie z 28 lutego 1919 r. w sprawie nazwy mone-ty polskiej (Dz. U. 19.20.230), Sejm Drugiej

prof. dr hab. Grażyna

Ancyparowicz

ekonomistka, członek Rady Polityki

Pieniężnej

Potrójny jubileusz polskiego złotego


Na rok 2019 przypada stulecie nadania nazwy polskiemu złotemu, trzydziestolecie ogłoszenia wewnętrznej wymienialności PLZ

i dwudziestolecie umiędzynarodowienia polskiej waluty

– 33 –

Rzeczpospolitej nawiązał do tradycji pie-niądza z epoki Piastów i Jagiellonów. Jednak reforma walutowa mogła być przeprowa-dzona dopiero pięć lat później, gdy upora-no się z katastrofalną sytuacją ekonomiczną i permanentnym deficytem budżetowym od-radzającego się państwa. Złoty polski, emi-towany przez powołany do życia w 1924 r. w wyniku reform Władysława Grabskiego Bank Polski SA, do 1933 r. był jedną z najmoc-niejszych i najbardziej wiarygodnych walut na świecie. Po II wojnie światowej utracił tę pozycję, ale zachował nazwę. Polska, po-dobnie jak i inne kraje satelitarne Związku Radzieckiego, została właściwie odcięta na 45 lat od światowych rynków walutowych, chociaż formalnie aż do wejścia w życie ustawy dewizowej (1952 r.) obowiązywał dekret prezydenta RP z 1936 r. w sprawie obrotu pieniężnego z zagranicą oraz obrotu środkami płatniczymi w Polsce.

Reforma z 28 października 1950 r. wpro-wadziła zakaz posiadania walut obcych, zło-ta i platyny i wprowadzała niezwykle ostre kary za za obrót tymi walorami. W szczegól-ności art. 9 ust. 1 stanowił: „Obrót wszelkie-go rodzaju walutą obcą, monetami złotymi, złotem lub platyną bez zezwolenia Komisji Dewizowej podlega karze więzienia albo do-żywotniego więzienia albo karze śmierci”. W tym samym artykule, w ust. 2 określono sankcje za naruszenie tego zakazu: „w przy-padku skazania za przestępstwo określone w ust. 1 sąd orzeka grzywnę w sumie do 300 tys. złotych i przepadek walut obcych, monet złotych, złota i platyny, stanowiących przedmiot przestępstwa, oraz orzec może przepadek całego majątku”. Rozliczeniom w walutach obcych nadano klauzulę tajemni-cy państwowej najwyższej rangi, a podmioty uczestniczące w kontraktach międzynarodo-wych poddawano ścisłej reglamentacji oraz

kontroli administracyjnej, skarbowej i opera-cyjnej. Transakcje przeprowadzano wyłącz-nie za pośrednictwem central handlu zagra-nicznego, a rozliczano je w specjalistycznych bankach dewizowych (Bank Handlowy SA, Bank Polska Kasa Opieki – PeKaO SA, a od 1986 r. także Bank Rozwoju Eksportu). Wy-łączność na ubezpieczanie wszelkich kon-traktów dewizowych podmiotów gospodar-czych oraz zagranicznych wyjazdów osób fizycznych przyznano założonemu w 1920 r. Towarzystwu Ubezpieczeń i Reasekuracji Warta SA.

Formalnie do 1982 r. (a faktycznie dłużej, bo prawie do końca epoki realnego socjali-zmu) w planowaniu, statystykach handlu za-granicznego i rozliczeniach z zagranicą za-miast złotego obiegowego występował złoty dewizowy. Nie miał on nic wspólnego z wa-lutą obiegową na rynku krajowym. Oficjalny (sztywny do 1971 r.) parytet tej quasi-walu-ty określono wobec amerykańskiego dolara i rubla transferowego (1 zł dewizowy = 0,25 dolara = 0,225 rubla transferowego). W prak-tyce gospodarczej stosowano – obok kur-su centralnego tej rozrachunkowej waluty – także kursy równoległe (uprzywilejowane i krzyżowe) zależne od rodzaju i przedmiotu transakcji oraz obszaru płatniczego1. W seg-mencie transakcji detalicznych po kursie ofi-cjalnym (NBP) sprzedawano dewizy (bo tak określano wówczas zagraniczne pieniądze) jedynie osobom fizycznym posiadającym zezwolenie na wyjazd zagraniczny. W la-tach 70. i 80. XX w. osoby takie otrzymywały imienne książeczki uprawniające do zakupu walut obcych (początkowo o równowartości 10 dol., potem limit ten wzrósł do 130 dol.). Dopiero pod koniec listopada 1988 r. zezwo-lono osobom fizycznym na obrót walutami obcymi, z pominięciem instytucji państwo-wych.

– 34 –

Polska Ludowa była państwem cierpiącym na permanentny niedobór wymienialnych walut, w związku z czym w miarę normaliza-cji stosunków politycznych i gospodarczych z krajami spoza bloku państw Demokracji Ludowej następowało stopniowe łagodzenie rygorów dotyczących posiadania zagranicz-nych środków płatniczych przez ludność. Od 1968 r. zezwolono osobom fizycznym, które mogły wykazać legalne posiadanie walut obcych, na zakładanie rachunków wa-lutowych w PeKaO SA; bank ten miał wy-łączność na prowadzenie takich rachunków dla obu stref płatniczych (wolnodewizowej i rubla transferowego), a ponadto posiadał sieć sklepów dewizowych. Od 1970 r. każdy obywatel PRL mógł założyć konto osobiste nominowane w walutach obcych bez potrze-by dokumentowania źródła ich pochodzenia. W miarę coraz szerszego otwierania się Pol-ski Ludowej na kontakty międzynarodowe rosła liczba osób oddelegowanych do pra-cy w polskich placówkach zagranicznych, w organizacjach międzynarodowych oraz pracowników polskich firm realizujących kontrakty budowlane w krajach arabskich. Coraz więcej osób prywatnych uprawia-ło tzw. turystykę handlową. Ze swej stro-ny państwo wręcz zachęcało do przywozu walut obcych na terytorium Polski, legali-zowało transfery walutowe na konta osób prywatnych w PeKaO SA, a równocześnie podsycało popyt gospodarstw domowych na dewizy, oferując w ramach tzw. eksportu wewnętrznego dobra trudne do zdobycia za złotówki (w tym mieszkania i samochody). W ślad za rosnącym popytem obok założo-nej 3 września 1946 r. Baltony szybko rozra-stała się sieć państwowych sklepów dewizo-wych Pewex2, oferujących w tzw. eksporcie

wewnętrznym importowane i krajowe towa-ry niedostępne lub trudno dostępne za zło-tówki. W kryzysowych latach 80. powstało katowickie Przedsiębiorstwo Zaopatrzenia Górniczego, które w 1988 r. utworzyło sieć sklepów Carbon, zaś w 1989 r. Kombinat Rolno-Przemysłowy Igloopol w Dębicy otworzył swój sklep dewizowy Igloopex. Za-kupy w sklepach dewizowych czynili uprzy-wilejowani bądź najzamożniejsi Polacy oraz cudzoziemcy; ich liczba – choć statystycz-nie niewielka – była jednak znacząca pod względem przychodów dewizowych pań-stwa. W miarę rozrastania się sieci placó-wek „eksportu wewnętrznego” na polskim rynku towarów konsumpcyjnych pogłębiała się dwuwalutowość, szczególnie wyraźna na rynku mieszkaniowym, samochodowym i deficytowych dóbr konsumpcyjnych co-dziennego użytku.

Dwuwalutowość – wbrew restrykcyjnemu prawu dewizowemu – pojawiła się niemal od początku istnienia PRL i nie pomogły surowe kary dla cinkciarzy. Zwłaszcza kon-to dewizowe dawało określone przywileje, a narastająca od połowy lat 70. XX w. infla-cja skłaniała drobnych ciułaczy do groma-dzenia oszczędności w walutach obcych w PeKaO SA – banku mającym monopol na obsługę kont dewizowych ludności. Po kryzysie 1980 r. depozyty walutowe gospo-darstw domowych w tym banku zwiększyły się z 438 mln dol. w 1981 r. do 3,3 mld dol. w 1989 r.; szacuje się, że co najmniej drugie tyle stanowiły zasoby walutowe przechowy-wane w domach. Dzienne obroty na czar-nym rynku walutowym, szacowane w 1982 r. na 1 mln dol., w 1989 r. osiągnęły wartość 2,5–3,5 mln dol. Dla zilustrowania skali tego

Polska, podobnie jak i inne kraje satelitarne Związku Radzieckiego, została właściwie odcięta na 45 lat od światowych rynków walutowych, chociaż formalnie aż do wejścia w życie ustawy dewizowej (1952 r.) obowiązywał dekret prezydenta RP z 1936 r. w sprawie obrotu pieniężnego z zagranicą oraz obrotu środkami płatniczymi w Polsce

– 35 –

zjawiska warto przypomnieć, że ówczesny dług dewizowy państwa wobec ludności wy-niósł ok. 5,5 mld dol., zaś oficjalne rezerwy walutowe wynosiły ok. 2 mld dol.

Od 15 marca 1989 r., na podstawie ustawy z 15 lutego tego samego roku, zliberalizowa-no ustawę dewizową, przyznając (w art. 4, w powiązaniu z art. 9) prawo własności war-tości dewizowych obywatelom i podmiotom gospodarczym, a w art. 10 zalegalizowano prywatny rynek walutowy, określając wa-runki uzyskania licencji i zasady funkcjo-nowania kantorów walutowych. Tą decyzją wprowadzono wewnętrzną wymienialność złotego. Osoby fizyczne o statusie rezyden-ta mogły odtąd bez ograniczeń sprzedawać i kupować waluty obce w kantorach, a niere-zydenci – tylko sprzedawać wartości dewi-zowe. Cudzoziemcy byli nadal zobowiązani do wymiany waluty w banku dewizowym, po kursie niższym od kantorowego „na pokry-cie kosztów pobytu w Polsce” (art. 11 ust. 1) oraz z tytułu zakupu niektórych usług, w tym zdrowotnych (art. 12). Przepisy te nagminnie łamano, ponieważ nie istniał mechanizm ich egzekwowania.

Ustrój realnego socjalizmu zbankrutował zarówno w wymiarze społecznym, politycz-nym, jak i ekonomicznym, czego zwiastu-nem było zwycięstwo opozycji solidarno-ściowej w wyborach 4 i 18 czerwca 1989 r. Zapoczątkowany jesienią tego samego roku proces transformacji ustrojowej, zdefinio-wany przez Jana Szczepańskiego jako „ciąg zmian dokonujących się w różnych dziedzi-nach, prowadzący do przemian istotnych dla całego systemu społecznego”, dotyczył w szczególności polityki monetarnej.

Jednym z najważniejszych punktów eko-nomicznego programu stabilizacyjnego ogłoszonego przez rząd Tadeusza Mazo-wieckiego było arbitralne ustanowienie kursu walutowego złotego znacznie po-niżej jego wartości rynkowej. Przelicznik ów miał pełnić funkcję kotwicy antyin-flacyjnej. Realizując ten pomysł, z dniem 1 stycznia 1990 r. wprowadzono w Narodo-wym Banku Polskim3 sztywny kurs 9,5 tys. dol./zł (0,95 zł/dol.), który obowiązywał wszystkie państwowe podmioty w rozlicze-niach z zagranicą. Polski rząd (nieoficjal-nie) zobowiązał się wobec MFW i Banku Światowego, że różnica między oficjalnym kursem złotego w NBP a kursem w kanto-rach nie przekroczy 10 proc. Zobowiązania tego dotrzymano, ale wymagało to utrzy-mywania przez NBP wysokich rezerw wa-lutowych przeznaczonych na ewentualne interwencje na rynku kantorowym.

Nie ma oficjalnych danych, które pozwa-lałyby w pełni oszacować skutki usztywnie-nia kursu polskiej waluty w sektorze przed-siębiorstw. Nie ulega jednak wątpliwości, że współistnienie wysokiej, sięgającej rocznie 700 proc. inflacji i sztywnego kursu złotego w stosunku do dolara stworzyło wprost ide-alne warunki do operacji finansowych przy-noszących spekulantom kilkusetprocentowe zyski w skali roku – i takież straty polskiej gospodarce. Po 17 miesiącach koszty pozyskania dewiz wywindowano na poziom zagrażają-cy równowadze płatniczej kraju i załamaniu produkcji z uwagi na brak podstawowych komponentów. Nawet najsilniejsze kapitało-wo dewizowe instytucje finansowe utraciły wtedy znaczną część swoich aktywów, po-nosząc nieodwracalne straty wizerunkowe

– 36 –

i majątkowe, co ułatwiło ich patologiczną prywatyzację. Wiadomo także, iż oszczęd-ności gospodarstw domowych zdeponowane w polskim systemie bankowym (łącznie na kontach dewizowych i złotowych) obniżyły się z 61,2 bln zł w 1991 r. do 3,6 bln zł w 1992 r. Podważyło to zaufanie do polskich banków i musiało minąć wiele lat, okupionych wyso-kimi kosztami społecznymi, zanim powróciło zaufanie Polaków do własnej waluty.

Pod presją MFW, w nadziei na poprawę wyników w eksporcie, od 17 maja 1991 r. wyznaczono nowy oficjalny (centralny, pa-rytetowy) kurs na poziomie 11,1 tys. zł/dol. (niższy od dotychczasowego o 14,4 proc.), po-wiązany nie tylko z dolarem, ale z koszykiem odwzorowującym strukturę walutowo-ge-ograficzną polskiego handlu zagranicznego (45 proc. dolar, 35 proc. marka, 10 proc. funt oraz po 5 proc. frank francuski i frank szwaj-carski). Utraconych rynków zbytu nie udało się jednak odzyskać. Z dniem 15 październi-ka 1991 r. wprowadzono tzw. kurs pełzający (crawling-peg), dewaluując oficjalny kurs złotego w tempie po 1,8 proc. miesięcznie. Wkrótce okazało się, że w warunkach nadal bardzo wysokiej inflacji tempo to nie wystar-czyło do powstrzymania dalszego przewar-tościowania złotego na rynku walutowym. Wprowadzono zatem jednorazową korektę, obniżając skokowo z dniem 28 lutego 1992 r. kurs złotego wobec koszyka walut o 12 proc. Podobną operację przeprowadzono 27 sierp-nia 1993 r., dewaluując złotego o 8 proc., ale równocześnie obniżono miesięczne tem-po deprecjacji naszej waluty do 1,6 proc. W miarę wygaszania dynamiki inflacji wskaźnik ten sukcesywnie malał (1,5 proc. od 13 września 1993 r.; 1,4 proc. od 30 listopada

1994 r.; 1,2 proc. od 16 lutego 1995 r.; 1,0 proc. od 8 stycznia 1996 r.; 0,8 proc. od 26 lutego 1998 r.; 0,65 proc. od 17 lipca 1998 r.; 0,5 proc. od 19 września 1998 r.; 0,3 proc. od 25 marca 1999 r.).

Pod względem technicznym kontrola kursu złotego wobec koszyka walut krajów zachodnich polegała na tym, że Narodo-wy Bank Polski wyznaczał kurs centralny (parytetowy, fixing) na podstawie średniej ceny z ofert na zakup walut na rynku mię-dzybankowym. Rynkowe notowania złotego mogły odchylać się maksymalnie w górę lub w dół o 7 proc. od fixingu. W 1998 r. dwu-krotnie poszerzono limit wahań kursowych (w lutym do ±10 pkt proc., siedem miesięcy później do ±12,5 pkt proc.). Od 1999 r. NBP prowadził już oficjalnie politykę zapowiada-jącą upłynnienie kursu złotego, rozszerzając przedział wahań kursowych do ±15 pkt proc. W styczniu 2000 r. wynegocjowano z MFW porozumienie w kwestii całkowitego upłyn-nienia kursu złotego. Porozumienie to we-szło w życie 12 kwietnia 2000 r. Od tego dnia, w aspekcie prawnym, polska waluta narodo-wa stała się pieniądzem w pełni wymienial-nym, a jej kurs kształtował się na poziomie równowagi podaży i popytu na międzynaro-dowych rynkach finansowych.

Do wydarzenia tego system bankowy przygotowywał się przez wiele lat. Od 1992 r. banki komercyjne mogły rozliczać się we-dług własnych, niezależnych od urzędo-wych, kursów walutowych oraz zawierać kontrakty terminowe (chociaż w rzeczy-wistości w tamtym okresie przeprowadza-no wyłącznie transakcje natychmiastowe). Początkowo uprawnienia dewizowe miało

Dwuwalutowość wbrew restrykcyjnemu prawu dewizowemu pojawiła się niemal od początku istnienia PRL i nie pomogły surowe kary dla cinkciarzy. Zwłaszcza konto dewizowe dawało określone przywileje, a narastająca od połowy lat 70. XX w. inflacja skłaniała drobnych ciułaczy do gromadzenia oszczędności w walutach obcych

– 37 –

tylko pięć z 83 banków komercyjnych funk-cjonujących na polskim rynku, lecz dwa lata później uprawnienia te miało już 60 spośród 87 banków. Działalność banków dewizo-wych regulowało Zarządzenie Prezesa NBP z 19 marca 1993 r. w sprawie ustalenia norm dopuszczalnego ryzyka walutowego w dzia-łalności banków (Dz. Urz. NBP z 1993 Nr 4, poz. 7), które nałożyło na banki obowiązek dostosowania struktury pasywów do struk-tury aktywów dewizowych, określało limity pozycji dewizowych banków i wymogi jako-ściowe dotyczące regulaminów operacji de-wizowych. Był to pierwszy krok w kierunku upłynnienia kursu na wewnętrznym rynku międzybankowym.

W kwietniu 1993 r. Narodowy Bank Pol-ski uruchomił Real-Time Gross Settlement (RTGS), czyli system rozliczający wysoko-kwotowe płatności w sposób szybki (w cza-sie rzeczywistym), bezpieczny (rozliczenia są przeprowadzane jako transakcje bezwa-runkowe, co oznacza, że beneficjent otrzy-muje środki pieniężne bez względu na to, czy wywiąże się ze swoich zobowiązań wo-bec kontrahenta) i nieodwołalny (prawidło-wo przeprowadzonej transakcji nie można cofnąć). W tym samym czasie rozpoczęła działalność operacyjną Krajowa Izba Rozli-czeniowa SA (KIR). Początkowo współist-niały dwa różne systemy płatnicze: SYBIR (podlegały mu dokumenty papierowe) oraz ELIXIR (komunikaty elektroniczne), ale od połowy 2004 r. wszystkie transakcje rozli-czano wyłącznie elektronicznie. Integracja polskiego systemu płatniczego z infrastruk-turą europejską nastąpiła poprzez uczest-nictwo NBP (od marca 2005 r.) w paneuro-pejskich systemach płatności: w systemie

TARGET, EURO1 i STEP2. W tym samym czasie NBP we współpracy z KIR udostępnił bankom komercyjnym drugą generację sys-temów RTGS i SORBNET-EURO do rozli-czania wewnętrznych i zagranicznych trans-akcji międzybankowych nominowanych w euro. W maju 2008 r. uruchomiono na wspólnej platformie system TARGET2 oraz wprowadzono trzeci system z rozrachun-kiem brutto w czasie rzeczywistym o nazwie TARGET2-NBP. W ślad za tymi dokonania-mi ruszyła ogromna fala innowacji na rynku pieniężnym; dziś digitalizacja produktów bankowych stała się osią strategii marketin-gowej każdej instytucji finansowej w Polsce.

W procesie dochodzenia do zewnętrznej wymienialności polskiej waluty kluczowe znaczenie miała liberalizacja prawa dewi-zowego. Z dniem 16 września 1988 r. Polska Ludowa nawiązała stosunki dyplomatyczne z EWG; w lipcu następnego roku jako pań-stwo kandydujące do członkostwa we Wspól-notach Europejskich otrzymała pierwszą pomoc w ramach PHARE4, a już 19 września podpisała umowę o współpracy handlowej i gospodarczej, prowadząc intensywne prace uwieńczone zawarciem Układu Europejskie-go, ustanawiającego stowarzyszenie naszego kraju ze Wspólnotami Europejskimi. Otwar-cie na współpracę gospodarczą z Zachodem wywarło trudny do przecenienia wpływ na liberalizację polskiego prawa dewizowego, a to warunkowało politykę monetarną, która doprowadziła do kursu płynnego, a w kon-sekwencji – do nadania polskiemu złotemu funkcji pieniądza międzynarodowego.

Zgodnie z ustawą z 29 sierpnia 1997 r. (Dz. U. z 2013 r. poz. 908, z późn. zm.)

– 38 –

Narodowy Bank Polski „realizuje funkcje centralnej bankowej instytucji dewizowej poprzez gromadzenie rezerw dewizowych, zarządzanie rezerwami dewizowymi oraz podejmowanie czynności bankowych i in-nych mających na celu zapewnienie bezpie-czeństwa obrotu dewizowego i płynności płatniczej kraju” (art. 52.1). W celu utrzyma-nia kursu polskiej waluty na poziomie bez-piecznym (z punktu widzenia równowagi płatniczej kraju) NBP „może posiadać war-tości dewizowe i dokonywać obrotu tymi wartościami we własnym imieniu i na wła-sny rachunek oraz na rachunek innych pod-miotów, jak również wykonywać czynności obrotu dewizowego w kraju i za granicą, w tym również w zakresie udzielania i za-ciągania kredytów i pożyczek zagranicznych oraz udzielania i przyjmowania poręczeń i gwarancji bankowych w obrotach z zagra-nicą” (art. 52.4).

Kolejna liberalizacja polskiego prawa de-wizowego weszła w życie w styczniu 1995 r.; w czerwcu tego samego roku wprowadzo-no ograniczoną zewnętrzną wymienial-ność złotego w trybie artykułu VIII statutu Międzynarodowego Funduszu Walutowego (IMF, 2016, s. 22–23; BIS March 1997; NBP lipiec 1998). Polska zobowiązała się wów-czas do zniesienia restrykcji dewizowych wobec rezydentów i nierezydentów, stoso-wania polityki jednolitego kursu walutowe-go, niezawierania porozumień walutowych dyskryminujących inne kraje, uczestnictwa w wykupie waluty innego kraju członkow-skiego MFW. Od 12 stycznia 1999 r. znowe-lizowana ustawa dewizowa dopuszczała roz-liczanie wszelkich płatności i prowadzenie kont w dowolnej walucie obcej, rozciągała

swobodę wymiany kapitałowej pomiędzy re-zydentami i nierezydentami (w tym dopusz-czała obrót instrumentami pochodnymi) oraz dopasowywała terminologię i sprawoz-dawczość dotyczącą rynku walutowego do standardów organizacji międzynarodowych. Równocześnie wprowadzono narzędzia do przeciwdziałania nagłym, dużym przepły-wom kapitału spekulacyjnego między Polską a resztą państw członkowskich OECD.

Polski rząd, motywując swój wniosek do MFW wysokim deficytem obrotów bieżą-cych, uzyskał zgodę tej instytucji na prze-dłużenie okresu dostosowawczego do 2002 r. Zobowiązanie zakończenia procesu dosto-sowawczego w określonym terminie strona polska zrealizowała tylko częściowo. Usta-wa z dnia 27 lipca 2002 r. Prawo dewizowe (Dz. U. 2002 Nr 141, poz. 1178) utrzymała bowiem (art. 9) m.in. monitoring wywozu i przesyłania środków pieniężnych za gra-nicę powyżej 10 tys. euro, nabywania przez nierezydentów spoza Unii Europejskiej pa-pierów wartościowych, dokonywania przez rezydentów na rzecz nierezydentów z tych krajów darowizn w środkach pieniężnych oraz zaciągania pożyczek od nierezydentów. Kolejny etap liberalizacji prawa dewizowe-go rozpoczęto w styczniu 2007 r., gdy w art. 25 ust. 1 tej ustawy zniesiono obowiązek ban-kowej kontroli dewizowej oraz kontroli podat-kowej przekazów pieniężnych za granicę i roz-liczeń z nierezydentami w przypadku kwot do wysokości 15 tys. euro. Nadal jednak bank ma prawo żądać od klienta informacji o przezna-czeniu środków pieniężnych będących przed-miotem obrotu dewizowego, jeśli podejrzewa, że pochodzą one z nielegalnych źródeł lub są przeznaczone na niedozwolony cel.

Debatę na temat przystąpienia Polski do unii walutowej w bliskiej perspektywie czasowej można potraktować wyłącznie jako płaszczyznę ścierania się poglądów w sferach akademickich, politycznych i gospodarczych reprezentujących różne grupy interesów

– 39 –

Na ewolucję prawa dewizowego w Pol-sce w istotnym stopniu oddziałuje zasada acquis communautaire przyjęta w traktacie akcesyjnym. Zasada ta oznacza m.in., że kraj nasz powinien wykazać gotowość uczestnic-twa w Europejskim Mechanizmie Kursowym (European Exchange Rate Mechanism ERM II), wypełniając kryteria konwergencji nomi-nalnej i prawnej, co w szczególności dotyczy autonomii banku centralnego w ramach Eu-ropejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC), warunków obrotu dewizami i walu-tami obcymi.

Przystępując do Unii Europejskiej, Polska zobowiązała się do uczestnictwa w unii wa-lutowej, ale nie określiła terminu, w którym spełni ten warunek. Wcześniej Polska będzie musiała wykazać, że jest gotowa usztywnić kurs polskiej waluty na dwuletni okres przej-ściowy i utrzymywać go w zawężonym paśmie wahań w stosunku do euro. Na to jest jeszcze za wcześnie, co otwarcie przyznał w jednym z wywiadów Adam Glapiński, prezes NBP: „Bez własnej waluty stracilibyśmy całkowicie kontrolę nad jednym z istotnych narzędzi sta-bilizowania koniunktury gospodarczej, jakim jest niezależna polityka pieniężna i możli-wość ustalania przez bank centralny poziomu stóp procentowych dostosowanych do krajo-wej sytuacji makroekonomicznej”.

Polska, podobnie jak inne kraje unijne, podlega okresowej ocenie programu kon-wergencji prawnej i chociaż w ciągu minio-nych 15 lat członkostwa w Unii Europejskiej dokonano znacznego postępu pod względem dostosowania polskiego ustawodawstwa do standardów unijnych, to polski system praw-ny nie do końca spełnia wymogi unijne do-tyczące krajowego systemu bankowego, co – w opinii Europejskiego Banku Centralne-go – w szczególności dotyczy: „niezależno-ści banku centralnego, poufności, zakazu fi-nansowania sektora publicznego przez bank centralny oraz integracji prawnej z Eurosys-temem”. Trudną do pokonania barierą jest także art. 227.1 Konstytucji RP, który mówi o wyłącznym prawie Narodowego Banku Polskiego do emisji pieniądza oraz ustala-nia i realizowania polityki pieniężnej w kra-ju. Ani obecny, ani przewidywalny układ sił w polskim parlamencie nie wskazuje na możliwość zmiany tego przepisu w bliskiej perspektywie czasowej.

Obok przeszkód prawnych przeciw rezygnacji z własnej waluty przemawiają także przesłanki społeczne i ściśle gospodarcze. Jesteśmy krajem szybko rozwijającym się, ale mniej zamożnym niż państwa zachod-nioeuropejskie. Przyjęcie euro, w sytuacji gdy dochód wyznaczający granicę ubóstwa

przeciętnego czteroosobowego gospodar-stwa domowego w Polsce jest niemal taki sam jak dochód wyznaczający granicę jed-noosobowego niemieckiego gospodarstwa domowego (ok. 14 tys. euro rocznie), poka-zuje, jak wielki dystans dzieli nas od najbliż-szych sąsiadów i partnerów gospodarczych. Wynagrodzenia w Polsce rosną nominalnie, ale ich przeciętna wysokość jest (netto) na poziomie minimalnych średnich wynagro-dzeń w Unii Europejskiej (ok. 800 euro mie-sięcznie), a przecież znaczna część pracow-ników otrzymuje płace niższe od średniej ogólnokrajowej. Rekompensuje to częściowo różnica parytetu siły nabywczej euro i złote-go. Rezygnacja z własnej waluty nieuchron-nie prowadziłby do gwałtownego zubożenia wielu polskich rodzin z dwóch powodów: automatycznego przeliczenia wynagrodzeń po oficjalnym kursie (co prowadziłoby do spadku ich siły nabywczej) i – jak dowo-dzi tego przykład wszystkich krajów, które przystąpiły do strefy euro – przyspieszenia inflacji. Świadomość społecznych kosztów uczestnictwa w unii walutowej jest wysoka, o czym świadczy dwukrotnie wyższa licz-ba przeciwników zastąpienia złotego przez euro od liczby zwolenników.

W tym kontekście debatę na temat przy-stąpienia Polski do unii walutowej w bliskiej perspektywie czasowej można potraktować wyłącznie jako płaszczyznę ścierania się poglądów w sferach akademickich, poli-tycznych i gospodarczych reprezentujących różne grupy interesów. Choć interesujące in-telektualnie, dyskusje te jeszcze długo pozo-staną bez wpływu na realizowaną w Polsce politykę pieniężną, a złoty pozostanie jesz-cze długo naszą narodową walutą.

1 W uproszczeniu można powiedzieć, że istniały dwa obszary płatnicze. Pierwszy obszar płatniczy obejmował transakcje barterowe ewidencjonowane w rublach transferowych, dru-gi obszar płatniczy obejmował transakcje z resztą świata, rozliczane w walutach wymienialnych.

2 W 2013 r. grupa medialna z Trójmiasta wykupiła prawa do nazwy i logo Pewexu, otwierając pod tradycyjnym szyldem e-sklep utrzymany w estetyce nawiązującej do klimatów PRL-u. Również we Włoszech działa sieć supermarketów Pewex, wykorzystująca logo z czasów Polski Ludowej.

3 W pierwszych latach transformacji ustrojowej Narodowy Bank Polski prowadził obok swych funkcji banku centralne-go także działalność komercyjną.

4 Poland and Hungary: Assistance for Restructuring their Economies – PHARE był to początkowo program wsparcia kierowany – jak wskazuje jego nazwa – tylko do Polski i Wę-gier , ale od 1990 r. obejmował on także inne kraje Europy Środkowej i Wschodniej. W związku z rozszerzeniem liczby beneficjentów oficjalna nazwa tego programu została zmieniona na Phare i nie jest już interpretowana jako akro-nim. W 2007 r. w miejsce programu Phare wprowadzono Instrument Pomocy Przedakcesyjnej.

– 40 –

J onasz Kofta napisał kiedyś piękną piosenkę „Pamiętajcie o ogrodach”, muzykę stworzył Jan Pietrzak. Gdy mówimy o rozwoju gospodarczym, musimy sparafrazować ten piękny apel przypomnieniem, że w polityce gospodarczej trzeba pamiętać o pod-stawach ekonomii i fundamentach rozwoju – tak aby polityka nie za-władnęła ekonomią, bo jak dowodzi historia, tam, gdzie polityka zdomi-nowała czy zastąpiła ekonomię, tam zwykle dla tej drugiej nie kończyło się to dobrze, a ewentualne sukcesy okazywały się efektami tylko krótko-trwałymi.

Po pierwsze, trzeba pamiętać, że naszym bogactwem, tym, co zarabiamy jako zbio-rowość, jest to, co wytwarzamy, czyli pro-dukowane przez nas dobra materialne, któ-re zaspokajają różne nasze potrzeby, oraz usługi, które ułatwiają lub umilają nam ży-cie, poprawiają jego jakość. Można powie-dzieć, że w ogóle gospodarka to szczególny środek, narzędzie społeczeństwa, które ma służyć temu, by poprawiało ono swój byt wytwarzając rzeczy i wartości. Perspekty-wą polityki gospodarczej nie powinno być zatem dążenie do realizacji iluzorycznych celów, które mogą być co najwyżej celami cząstkowymi – w rodzaju równowagi gospodarczej, określonego stanu finansów pu-blicznych, np. równowagi czy (bezsensow-nej) nadwyżki, ani pieniądza podług hasła „zadusimy gospodarkę byle tylko zapędzić inflację do zera”, ani tym bardziej stwarza-nie specjalnych warunków dla wybranych grup społecznych. Celem powinien być do-brostan społeczeństwa jako całości poprzez

usprawnianie funkcjonowania i przyczy-nianie się do rozwoju tego specyficznego narzędzia poprawiania jego bytu, jakim jest gospodarka.

Po drugie, źródłem bogactwa jest praca ludzka wyposażona w kapitał. Odnośnie do znaczenia tego szczególnego pojęcia, jakim jest kapitał, nie ma uzgodnionego stanowiska wśród ekonomistów – mówi się wszak o kapitale rzeczowym czy material-nym, kapitale finansowym, kapitale ludzkim – współczesna gospodarka funkcjonuje dzię-ki tej swoistej, odpowiednio zgranej triadzie kapitałów. Z powodu tej wieloznaczności wydaje się niektórym, że kapitał to coś abs-trakcyjnego, ale w swym podstawowym znaczeniu kapitał to po prostu wyposaże-nie ludzkiej pracy w narzędzia pozwalające uzyskać dochody; jego źródła finansowania zapisujemy w pasywach bilansów, czyli po stronie zobowiązań – w podstawowym po-dziale na kapitał własny i kapitał obcy. Pew-ną abstrakcją jest pojęcie szczególne, jakim jest kapitał ludzki – wydaje się odczłowie-czeniem pracy, ale jest to po prostu specjal-ne, w gruncie rzeczy najważniejsze narzę-dzie przedsiębiorcy, które wraz z kapitałem finansowym i materialnym daje mu dochód, którym musi się podzielić ze swoimi pra-cownikami. Poprzez związanie ludzkiej pracy z pojęciem kapitału wyrażona jest ekonomiczna wartość człowieka i znacze-nie pracy, jaką wykonuje. Ludzie powinni być wynagradzani przez przedsiębiorców – i społeczeństwo jako całość poprzez po-datki – stosownie do ich wartości jako kapi-tału ludzkiego. Całe to wynagrodzenie wra-ca do przedsiębiorców, gdy wynagradzani wydają zarobione pieniądze.

Pamiętajmy o podstawach


W polityce gospodarczej trzeba pamiętać o podstawach ekonomii i fundamentach rozwoju – tak aby polityka nie zawładnęła ekonomią,

bo jak dowodzi historia, tam, gdzie polityka zdominowała czy zastąpiła ekonomię, tam zwykle dla tej drugiej nie kończyło się to dobrze,

a ewentualne sukcesy okazywały się efektami tylko krótkotrwałymi

prof. Jerzy Żyżyński

profesor Uniwersytetu Warszawskiego,

członek Rady Polityki Pieniężnej

– 41 –

Współczesna gospodarka, dająca swym społeczeństwom sukces w zaspokajaniu jego potrzeb i aspiracji, musi być wyposażo-na w kapitał rzeczowy, a kapitał ludzki musi mieć wysoką jakość. Społeczeństwo musi zatem regularnie przeznaczać część swego wypracowanego bogactwa na odtwarzanie i tworzenie nowego kapitału rzeczowego oraz na budowanie jakości kapitału ludzkie-go – czyli po prostu na edukację wszystkich szczebli nauczania, na których kształtowa-ny jest współczesny człowiek.

Oddawanie ułamka swego wypracowy-wanego corocznie bogactwa na rzecz czę-ści spośród nas – tych, którzy wytwarzają tenże kapitał rzeczowy, oraz tych, którzy kształtują kapitał ludzki – jest zatem z jed-nej strony naszym interesem, z drugiej zaś obywatelską powinnością. Członkowie spo-łeczności przekazują część swych środków do systemu finansowego – nazywamy to oszczędzaniem, gdy przybiera nieaktywną formę i jest po prostu rezygnacją z wyda-wania pieniędzy, lub inwestowaniem, gdy aktywnie lokują niewykorzystywane na bieżące potrzeby środki w celu uzyskania dodatkowego dochodu w przyszłości. I jako obywatele płacą podatki na rzecz państwa, czyli systemu instytucji regulujących funk-cjonowanie społeczeństwa, między innymi dając mu system edukacji.

Z debaty publicznej można jednak cza-sem odnieść wrażenie, że nie wszyscy zdają sobie sprawę z tego, że płacąc podatki na rzecz państwa, dostarczają środki na wyna-grodzenie części spośród nas. I że te wyna-grodzenia – wszystkie – powinny odzwier-ciedlać znaczenie i wartość pełnionych ról. Kluczowe znaczenie ma zatem jakość i skuteczność mechanizmów podziału do-chodu narodowego. Wśród nich jest system podatkowy, i choć przyznać trzeba, że jego złożoność wymaga zmian obejmujących obniżanie niektórych, ale i zwiększanie in-nych – czyli wymaga zmian strukturalnych, to licytowanie się części polityków hasłami o obniżaniu podatków, a nawet w bojowym rewolucyjnym zapędzie głoszenie potrzeby likwidacji niektórych, świadczy o niedoj-

rzałości i braku podstawowej wiedzy o eko-nomii podatków. To nie tylko kwestia braku zrozumienia podstaw ekonomii, ale także groźne zjawisko społeczne, bo kształtuje szkodliwe społecznie postawy zwykłych lu-dzi, którzy są dezinformowani. A jak prze-cież powiedział wielki Arystoteles, twórca intelektualnych podstaw kultury europej-skiej, „człowiek jest z natury stworzony do życia w państwie”. Państwo, obejmują-ce sferę publiczną, jest tworzącą wartości wspólne częścią gospodarki – i musimy po-dzielić się z nią naszym wytworzonym bo-gactwem po to, by lepsza była jakość nasze-go życia we wspólnocie. Narzędziem tego podziału jest system podatkowy.

Bogaci jesteśmy tym, co wytwarzamy, i tym, co żeśmy zgromadzili: bogaty to ten, kto ma wysokie dochody i/lub duży majątek. Ekonomiści mówią o strumieniach i zaso-bach: strumieniami są zarówno wytwarzane przez społeczeństwo dobra i usługi, jak i do-chody, czyli środki pieniężne dające możli-wość nabycia części z tych dóbr i usług. Na-tomiast posiadany majątek to z jednej strony trwałe dobra rzeczowe, z drugiej odłożone i zainwestowane środki pieniężne groma-dzone w systemie finansowym i po części „odzwierciedlane” w formie papierów war-tościowych. Słabo uświadamianym elemen-tem stanowiącym podstawy zrozumienia ekonomii jest to, że podatki są, powinny być, strumieniem oderwanym od strumie-nia dochodów, który zawraca do gospodarki w formie wydatków sektora publicznego. Zatem każdy podatek, bez względu na pod-stawę jego wyznaczenia, jest w sensie źró-dła podatkiem dochodowym: bezpośrednio lub pośrednio obciąża dochody z pracy lub z kapitału. Obciążanie majątku jest burze-niem logiki ekonomicznej, a mówiąc wprost – ekonomicznym nonsensem – aczkolwiek podatek majątkowy może być ekonomicznie bardzo ryzykownym i dlatego często szko-dliwym narzędziem pośredniego obciążenia dochodów.

Kapitał finansowy, wymieniony jako drugi element kapitałowej triady, jest tylko narzę-dziem przenoszenia szczególnego medium,

– 42 –

jakim jest pieniądz. Pieniądz to też swoiste narzędzie, instrument ekonomiczny, któ-rego funkcje można syntetycznie ująć jako „prawo do nabywania dóbr i usług”. Takie ujęcie pozwala oderwać się od iluzji, że for-ma pieniądza ma dla realizacji tej jego roli jakiekolwiek znaczenie. Pieniądz jest zatem tylko narzędziem podziału dóbr i usług, które wytwarzamy i środkiem przenoszenia ich wartości; a jako że daje tym, którzy go posiadają, ważne prawo, staje się podstawo-wym czynnikiem motywującym – zarówno do pracy, jak i niestety tam, gdzie zabraknie hamulca norm moralnych, do pozyskania go w drodze przestępstw.

Trzeba tu dodać, że zasady moralne mają znaczenie kluczowe dla stabilności funk-cjonowania mechanizmów ekonomicznych i trwałych sukcesów w rozwoju gospodar-ki. Forsując zasady liberalne wywodzone z myśli Adama Smitha, jakby zapominano, że zanim w 1776 r. ujął on swą teorię eko-nomiczną w dziele „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów”, 17 lat wcześniej napisał „Teorię uczuć moral-nych”. Czyż to nie one decydują o jakości kapitalizmu? Dlatego jednym z podstawo-wych zadań państw jest stanie na straży za-sad moralnych w gospodarce.

Współczesna gospodarka wymaga, by ten specyficzny instrument zwany pieniądzem istniał w odpowiedniej ilości w dwóch for-mach: jako medium cyrkulujące, tak zwany pieniądz w obiegu, nadajemy mu symbol M1, i jako pieniądz zmagazynowany, zde-ponowany w systemie bankowym, który dodany do M1 tworzy szerszy zasób, to co określamy symbolem M2. Wielkość podle-

gającego cyrkulacji zasobu M1 jest dość jed-noznacznie określona przez ilość tego, co wytwarzamy i czym handlujemy. Natomiast wielkość części zdeponowanej zasobu pie-niądza jest budowana latami i jest ściśle związana z mechanizmami podziału docho-du narodowego.

Współczesna gospodarka wykształciła złożone mechanizmy gromadzenia i aloko-wania tego zasobu między różne segmenty systemu finansowego. I to on stanowi funda-ment współczesnych dynamicznie rozwija-jących się gospodarek. Jeśli chcemy osiągnąć realny i trwały sukces w doganianiu boga-tych krajów Zachodu, musimy znaleźć spo-sób na odbudowanie tego zasobu pieniądza i zbudowanie gospodarującego nim spraw-nego systemu finansowego. To jest kwestia, której nie rozumiano, realizując niedojrzałą, zatem nieprofesjonalnie opracowaną kon-cepcję transformacji gospodarki.

Ale i do dzisiaj brakuje nam koncepcji na nadrobienie tej niedoróbki, bo jak posado-wiło się dom na wadliwych fundamentach, to trudno ten błąd naprawić, zwłaszcza że z czasem coraz bardziej jego struktura wy-pacza się i miejscami degraduje. I to jest największe wyzwanie, przed jakim stoimy na drodze do budowy i realizacji Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju.

Licytowanie się części polityków hasłami o obniżaniu podatków, a nawet w bojowym rewolucyjnym zapędzie głoszenie potrzeby likwidacji niektórych, świadczy o niedojrzałości i braku podstawowej wiedzy o ekonomii podatków

– 43 –

N a SUKCES polskiego sektora bankowego składają się przede wszystkim: S – stabilność, U – uznanie, K – kapitał, C – człowiek, E – elastyczność i S – symbioza.

S – stabilnośćPodczas ostatnich 30 lat polski sektor

bankowy z pewnością dowiódł swojej sta-bilności. Pomimo iż na początku okresu transformacji niektóre banki miały istot-ne problemy, a część z nich nawet upadła, to jednak były to zdarzenia, które nie za-chwiały stabilnością całego sektora. Po-nadto kolejnych dowodów na stabilność sektora dostarczył nam ostatni globalny kryzys finansowy, podczas którego nie upadł żaden polski bank. Efekt ten był jednak możliwy nie tylko dzięki odpowie-dzialności samych banków, które nie nara-żały zgromadzonych środków na zbyt duże ryzyko, ale także sprawności funkcjonowa-nia sieci bezpieczeństwa finansowego.

U – uznaniePolskie banki od lat cieszą się wysokim

zaufaniem w oczach społeczeństwa. Wy-razem tego są nie tylko najwyższe miej-sca w stosownych ratingach, ale przede wszystkim stale rosnąca wartość depozy-tów gospodarstw domowych w bankach, która od 1996 r. wzrosła ponad 40 razy. Depozyty bankowe wciąż stanowią tak-że najważniejszą formę przechowywania oszczędności Polaków.

K – kapitałRzeczywistą siłą każdego banku i syste-

mu bankowego jest kapitał. Skala działal-

ności banku, rozmiar jego akcji kredytowej zależą bezpośrednio od posiadanego przez niego kapitału. Przez ostatnie 30 lat polski sektor bankowy czerpał kapitał zarówno z zagranicy, jak i z wypracowywanego re-gularnie zysku. Od 1993 r. fundusze wła-sne polskiego sektora bankowego wzrosły prawie 32 razy. Fundusze własne polskich banków spółdzielczych są obecnie wyższe niż fundusze własne całego polskiego sek-tora bankowego w 1995 r.

C – człowiekSiłą oraz słabością każdej branży i or-

ganizacji są ludzie. Pracownicy polskiego sektora bankowego przez ostatnie 30 lat dowiedli, iż są grupą zawodową, która sta-le podnosi swoją wiedzę i umiejętności. Obecnie w sektorze bankowym pracuje po-nad 150 tys. osób i pomimo iż liczba ta sta-le maleje, to systematycznie zwiększa się liczba pracowników o najwyższych kwali-fikacjach oraz osób pracujących w bankach poza granicami kraju. Polacy znajdują tak-że coraz częściej zatrudnienie na kierowni-czych stanowiskach w międzynarodowych grupach bankowych.

E – elastycznośćPolski sektor bankowy od 30 lat skutecz-

nie reaguje na zmieniające się potrzeby gospodarki i społeczeństwa, proponując rozwiązania spełniające te oczekiwania, a nawet często je wyprzedzając. Przykła-dem mogą być innowacje płatnicze oraz elektroniczne kanały dostępu do rachun-ków i produktów bankowych. 25 lat temu banki nie zaczęły oferować polskim klien-tom na masową skalę czeków, pomimo że te dominowały wówczas w bankowości

prof. Małgorzata Zaleska

dyrektor Instytutu Bankowości SGH, przewodnicząca Komitetu Nauk o Finansach PAN

Pasmo sukcesów i wyzwań


Ostatnie 30 lat polskiej gospodarki i bankowości to pasmo sukcesów z nielicznymi korektami cyklu koniunkturalnego i incydentalnymi przypadkami

poważnych trudności gospodarczych czy finansowych pojedynczych banków

– 44 –

krajów wysokorozwiniętych, lecz skupiły się na kartach płatniczych, a następnie na kanałach elektronicznych: internetowym i mobilnym. Banki wykorzystały rozwój te-lekomunikacji oraz informatyki, odstępu-jąc od rozliczeń opartych na dokumentach papierowych, a następnie wprowadzając (jako jedne z pierwszych na świecie) syste-my przelewów natychmiastowych.

S – symbiozaPolskie banki żyją w symbiozie z polską

gospodarką. W wielu innych wysokoro-zwiniętych krajach aktywa sektora ban-kowego przewyższyły poziom PKB kraju macierzystego, a aktywa pojedynczego banku przekraczają wartość kilku bilio-nów euro. Polski sektor bankowy wciąż pełni służebną rolę wobec gospodarki, za-opatruje ją w kapitał na rozwój i nie jest sektorem, który funkcjonuje w oderwaniu od potrzeb sfery realnej. Przykładowo, od końca 2010 r. portfel kredytów inwestycyj-nych dla dużych przedsiębiorstw zwięk-szył się z 30 mld zł do 64 mld zł (wzrost o 113 proc.), a portfel kredytów inwestycyj-nych dla MŚP zwiększył się z 35 mld zł do 61 mld zł (wzrost o 74 proc.). Polskie banki nie oferowały ponadto toksycznych instru-mentów, dzięki czemu podczas ostatniego globalnego kryzysu finansowego nie nara-ziły Polski na kryzys gospodarczy.

Obecnie polski sektor bankowy znajdu-je się w szczególnym punkcie zarówno ze względu na globalne przemiany, jak i we-wnętrzne wyzwania, jak chociażby proble-my finansowe niektórych banków i nad-szarpnięcie zaufania do nich. Niemniej jednak najbliższą przyszłość polskiego

sektora bankowego będą kształtować czte-ry kwestie: sytuacja gospodarcza, zmiany w regulacjach prawnych, dalszy, dyna-miczny rozwój nowych technologii oraz zmiany i oczekiwania społeczne.

Gospodarka i sektor bankowy to sys-tem naczyń połączonych. Obecnie rozwój polskiej gospodarki oparty jest przede wszystkim na konsumpcji, z czym wiąże się często życie na kredyt i brak wystar-czających oszczędności w odniesieniu do pojedynczych osób oraz całej gospodarki. Takie uwarunkowania są z jednej strony komfortowe dla banków (przychody z kre-dytów), ale z drugiej strony w środowisku niskich stóp procentowych utrudniają im generowanie wysokich zysków. Co prawda można spodziewać się wzrostu stóp pro-centowych w przyszłości, ale to ucieszy deponentów, a dla kredytobiorców, a po-średnio banków, może stać się niedocenia-nym obecnie wyzwaniem.

Nie ma wątpliwości, że sektor bankowy jest obecnie przeregulowany. Wynika to chociażby z regulacji unijnych, które czę-sto obowiązują wprost i nie pozwalają na elastyczność ich implementowania. Z jed-nej strony mądra deregulacja, a przede wszystkim uproszczenie regulacji i zwięk-szenie ich przejrzystości są konieczne, ale z drugiej strony powstają nowe podmioty i instrumenty finansowe, które nie są re-gulowane i niosą ze sobą wysokie ryzyko dla uczestników rynku finansowego oraz zaburzają warunki równej konkurencji. Stworzenie optymalnego gorsetu regula-cyjnego będzie zatem nie lada wyzwaniem dla polskiej sieci bezpieczeństwa.

Polski sektor bankowy od 30 lat skutecznie reaguje na zmieniające się potrzeby gospodarki i społeczeństwa, proponując rozwiązania spełniające te oczekiwania, a często nawet je wyprzedzając

– 45 –

Rozwoju nowych technologii nie da się zatrzymać i nie należy tego robić. Pytaniem otwartym pozostaje przy tym, czy próbuje-my tym procesem zarządzać, czy podda-jemy się powszechnemu trendowi, a na-wet pędowi. To w dużym stopniu banki są motorem napędowym wdrażania nowych technologii w Polsce i warto zastanowić się, czy powinny dążyć do całkowitego wy-eliminowania tradycyjnej bankowości i pie-niądza. Problem ten zaczęły już dostrzegać niektóre banki centralne, wskazując na potrzebę utrzymania gotówki w obiegu. Dylematy pojawiają się także wśród klien-tów bankowych, którzy chętnie korzysta-ją z wygodnych, nowoczesnych kanałów bankowych, ale są coraz bardziej świadomi pozyskiwania wiedzy o ich życiu i przy-zwyczajeniach m.in. przez sektor bankowy. Ochrona własnej prywatności lub wygoda to zatem dylematy, które będą towarzyszyć zmieniającemu się społeczeństwu.

Powyższe rozważania nie wyczerpują oczywiście całości zagadnień i wyzwań związanych z dalszym rozwojem polskie-go sektora bankowego, a jedynie nakreślają uwarunkowania i tendencje. Pracę domo-wą do odrobienia mają zarówno regulato-rzy, bankowcy, jak i klienci banków.

– 46 –

A by Polska mogła szybciej zbli-żać się w kierunku krajów naj-bardziej rozwiniętych państw świata, istnieje potrzeba dia-gnozy uwarunkowań zewnętrz-nych polskiej gospodarki. Polska jest częścią międzyna-rodowego ładu, który tworzony jest w warunkach postępującej hiperglobalizacji.

Do niedawna paradygmat rozwojowy wielu państw oparty był na tzw. konsen-susie waszyngtońskim. Wyrastał on nie tylko z naukowych badań, ale także real-nych tendencji występujących w procesie globalizacji. Te megatrendy w gospodarce światowej to przede wszystkim: deregula-cja, liberalizacja, prywatyzacja i integracja. Momentem przełomowym weryfikującym ustalenia konsensusu stał się niespodzie-

wany, co do skali i rozmiarów, światowy kryzys finansowy w latach 2007–2009. Pewne założenia teoretyczne teorii eko-nomicznych opartych na wierze w samo-czynne mechanizmy naprawcze wolnego rynku nie sprawdziły się. Co więcej, sys-tem, pozbawiony mechanizmów regulacji, zaczął „produkować” różnego rodzaju wy-naturzenia. Szczególnie dotkliwe dla gospodarki, ale i zwykłych obywateli okazały się „błędy i wypaczenia”, które pojawiły się na rynkach finansowych. Finansyza-cja gospodarki światowej, będąca w dużej mierze rezultatem niekontrolowanych do-statecznie rynków, przyczyniła się m.in. do zakwestionowania modelu gospodarczego funkcjonującego bez należytego wspar-cia regulacyjnego i kontrolnego ze strony państwa. Do krytyki tego modelu, którego podstawą są zasady neoliberalne, dołączyć można wszystkie inne ich konsekwencje:

Przemyślana polityka strukturalna szansą

na modernizację i zwiększenie

innowacyjności polskiej gospodarki


Dziś już niewielu ekonomistów kwestionuje opinię, iż w ostatecznym rozrachunku decydujące znaczenie dla sukcesu modernizacyjnego Polski będzie miało proinnowacyjne nastawienie przedsiębiorców, pracowników

i konsumentów. Wciąż jednak spieramy się, jak stworzyć tę proinnowacyjną koalicję rozwoju. Choć nie powinniśmy kopiować cudzych rozwiązań

systemowych, to jednak na obecnym etapie rozwoju polskiej gospodarki sensowne i uzasadnione wydaje się szukanie takich działań i podejmowanie

takich decyzji, które połączą wydajny i konkurencyjny system rynkowy z państwem umożliwiającym dokonywanie strukturalnych zmian gospodarczych. Tylko wtedy możliwa będzie także realistyczna

i wspierająca obywateli polityka społeczna

prof. dr hab. Alojzy Z.

Nowak

dziekan Wydziału Zarządzania

Uniwersytetu Warszawskiego

– 47 –

frustracje i nierówności społeczne, poli-tyczne, ekologiczne zagrożenia.

Jednocześnie coraz szybciej postępu-je rewolucja technologiczna. Zbieranie i przechowywanie ogromnych ilości infor-macji do celów analitycznych w różnych dziedzinach praktykowane było od dawna. Dziś jednak gwałtowny wzrost i dostęp-ność danych (big data), a jednocześnie ich zaprogramowana selekcja prowadzą do uzyskania jakościowo nowych możliwości. Łączenie i zestawianie relacji, hierarchii i różnorodnych powiązań, zbieranie i se-lekcjonowanie danych z różnych źródeł, w szczególności w sferze gospodarczej, otwiera nowe możliwości podejmowania szybkich i bardziej wiarygodnych decyzji oraz zmian w strategiach biznesowych. Z tej postępującej technologicznej rewo-lucji korzystają w pierwszej kolejności wielkie korporacje transnarodowe. One najszybciej dysponują zasobami umożli-wiającymi dopasowywanie, oczyszczanie i przekształcanie danych w różnych syste-mach, również po to, aby uzyskać przewa-gę konkurencyjną na globalnym rynku.

W wielu krajach (np. Chiny, Indie, Izrael) obserwujemy szybkie przechodzenie od rozwoju imitacyjnego do rozwoju oparte-go na innowacjach. Prowadzi to do coraz większych sporów, a nawet konfliktów, np. w kwestii przestrzegania praw autorskich.

Kryzys finansowy lat 2007–2009 zmie-nił na trwałe dynamikę rozwojową trady-cyjnych i nowo rodzących się potęg gospodarczych. Kontynent azjatycki jest już teraz jednym z najważniejszych centrów

gospodarki światowej. A co także bardzo ważne – pojawianie się nowych potęg gospodarczych wcale nie opiera się wyłącznie na zasadach neoliberalnych. Nawet Mię-dzynarodowy Fundusz Walutowy zakwe-stionował główne założenia konsensusu waszyngtońskiego.

Coraz bardziej bezwzględna rywalizacja na globalnym rynku odbywa się w obsza-rze naturalnych zasobów na Ziemi, które wyczerpują się. Ale pojawiają się również opinie, że jeszcze groźniejszy na dłuższą metę jest brak wspólnej troski o ochronę środowiska naturalnego i spory wokół po-lityki klimatycznej.

Pogłębia się podział na beneficjentów i outsiderów współczesnej globalizacji. Jak wspomniano wcześniej, rosną nierów-ności, stawiając pod znakiem zapytania podstawowe wartości, na jakich opierają się współczesne społeczeństwa. Wywo-łuje to bunt i narastanie sprzeciwu wobec praktyk globalizmu i jego bezkrytycznych obrońców.

Wszystkie wymienione wcześniej zjawi-ska w różnym stopniu sprzyjają pojawieniu się nacjonalizmów gospodarczych i prze-konaniu, iż w obliczu słabości i ułomno-ści dotychczasowych tendencji wystę-pujących na globalnych rynkach, należy wprowadzić jakieś formy protekcjonizmu, ograniczeń w wolnym handlu, nawet jeśli potencjalnie grozić to będzie wybuchem konfliktów handlowych. Takie podejście wzmacnia też rolę, wydawało się już nie-co mniej eksponowanego znaczenia soft i hard power poszczególnych państw.

Finansyzacja gospodarki światowej, będąca w dużej mierze rezultatem niekontrolowanych dostatecznie rynków, przyczyniła

się m.in. do zakwestionowania modelu gospodarczego funkcjonującego bez należytego wsparcia regulacyjnego

i kontrolnego ze strony państwa

– 48 –

Ów nowy nacjonalizm charakteryzuje się w obecnych warunkach odrodzeniem agresywnych postaw, poglądów i polity-ki, która wydawało się wygasła już raz na zawsze po straszliwych doświadczeniach dwóch wojen światowych. W globalnej rywalizacji o charakterze gospodarczym wraca znaczenie polityki zagranicznej, czynników politycznych i manipulacyj-nych jako istotnych elementów skutecz-nie chroniących i wzmacniających interes narodowy.

Z tych nowych tendencji występujących w procesie hiperglobalizacji nasz kraj wy-ciąga, wydaje się, dobre wnioski. Polską odpowiedzią na obecne wyzwania gospo-darcze i społeczne są koncepcje i ich reali-zacja, zawarte w Planie Odpowiedzialnego Rozwoju. W polskiej gospodarce w coraz większym stopniu, choć jeszcze niewystar-czająco, postępują zmiany technologiczne i organizacyjne, służące podniesieniu efek-tywności i konkurencyjności. Ma w tym swój udział polityka strukturalna rządu. Dotychczasowa modernizacja dawała ra-czej pośrednie wzmocnienie konkuren-cyjności polskiej gospodarki, np. poprzez zastąpienie lokalnymi produktami produk-tów importowanych. Teraz widać wysiłek, aby rozwój gospodarczy dokonywał się poprzez wchodzenie na wyższe poziomy w łańcuchu tworzenia wartości dodanej produktu oraz postępował szybciej na sku-tek zamiany struktury gospodarki, w której coraz większy udział miałyby sektory o po-nadprzeciętnej produktywności i unikato-wości. Polityka strukturalna jest więc real-ną szansą na modernizację i zwiększenie innowacyjności polskiej gospodarki.

Patrząc z perspektywy doświadczeń krajów, które wyszły z grupy państw śred-niego rozwoju i uzyskały trwałą obecność w grupie liderów innowacyjnej gospodar-ki, wydaje się, że przejście od gospodarki średniego potencjału do gospodarki wyso-kiego potencjału innowacyjnego wymaga jeszcze uporządkowania kilku innych waż-nych spraw.

Z badań przeprowadzonych na Wydziale Zarządzania UW wynika, iż chodzi o:

l minimalizację napięć pomiędzy cyklem politycznym a czasem koniecznym na uzyskanie efektów rozwojowych po-przez porozumienie elit politycznych i gospodarczych oraz uzgodnienie dłu-gookresowej strategii;

l poważne inwestycje w badania i roz-wój (B&R), na poziomie 2,5 proc. PKB i wspomaganie przez państwo rozwo-ju potencjału badawczego w korpora-cjach;

l rozwój systemu edukacyjnego ukie-runkowanego na twórczość, nauki ści-słe, technologię i współpracę między ludźmi;

l mobilizację społeczeństwa, opinii pu-blicznej w kierunku rozwoju innowa-cyjności w życiu publicznym i gospo-darce.

W globalnej rywalizacji o charakterze gospodarczym wraca znaczenie polityki zagranicznej, czynników politycznych i manipulacyjnych jako istotnych elementów skutecznie chroniących i wzmacniających interes narodowy

– 49 –

– 50 – – 51 –

Mossakowski_205x280_krzywe.indd 1 13/08/2019 10:13

– 50 – – 51 –

– 52 – – 53 –

– 52 – – 53 –

Uwagi wstępne

W Strategii Odpowiedzialnego Rozwoju dla sektora ban-ków spółdzielczych przewi-duje się do spełnienia istot-ną rolę. Sektor ten ma mieć znaczący wpływ na rozwój wsi i małych miast. Przed-miotem rozważań w niniej-szym artykule są aktualne i najbardziej istotne pro-blemy dotyczące funkcjo-nowania sektora banków spółdzielczych w Polsce. Podstawowym celem jest wykazanie zasadności sformułowania tezy, że w najbliższych kilku latach istnieje wyraźne niebez-pieczeństwo marginalizacji sektora banków spółdziel-czych w Polsce. Aby temu zapobiec, potrzebne są szybkie inicjatywy legislacyjne władz odpowia-dających za prawidłowe funkcjonowanie instytucji finansowych, których wdro-żenie zahamuje tę tendencję i otworzy nowe możliwości rozwoju sektora banków spółdzielczych.

Istota banków spółdzielczychNie ulega wątpliwości, że banki spółdziel-

cze i banki komercyjne mają wiele cech wspólnych. Warto jednak zwrócić uwagę na podstawowe różnice. Najważniejsze do-tyczą formy własności oraz celów działa-nia. Właścicielami banków spółdzielczych są udziałowcy, a więc członkowie spół-dzielni. Z punktu widzenia obowiązującego

prawa banki spółdzielcze są spółdzielnia-mi. Prowadzą więc działalność bankową na podstawie prawa spółdzielczego, a jedno-cześnie podlegają ustawie Prawo Bankowe. Udziałowcami banków spółdzielczych są najczęściej przedstawiciele społeczności lokalnych. W odróżnieniu od banków ko-mercyjnych mogą oni oceniać działalność zarządu banku spółdzielczego, składać wnioski i dostawać informacje o sposobach ich załatwiania.

Klientem banku spółdzielczego może być każdy, nie tylko udziałowiec. Obszar działania banku spółdzielczego zależy od wielkości jego funduszy własnych. Małe banki spółdzielcze prowadzą często dzia-łalność obejmującą kilka powiatów. Głów-na aktywność banków spółdzielczych do-tyczy małych miast i wsi. Ze swej istoty powinny one prowadzić działalność na rzecz zaspokojenia różnego rodzaju po-trzeb społeczności lokalnych, nie tylko związanych z usługami bankowymi. To jest bardzo ważna zaleta banków spół-dzielczych, świadcząca o potrzebie szero-kiej obecności tych banków w życiu gospodarczym i społecznym naszego kraju. Banki spółdzielcze w dużej części jeszcze ciągle finansują lokalny biznes w małych miejscowościach, na wsi zaś biznes rolni-czy. Często jest tak, że bank spółdzielczy ma nieformalną wiedzę o podmiocie gospodarczym, która pozwala mu finansować jego potrzeby, gdy trudno mu współpraco-wać z bankiem komercyjnym.

Trzeba też zwrócić uwagę na niektóre wady banków spółdzielczych. Istotną wadą jest ich sposób zarządzania. Są przypadki, że o zasiadaniu w zarządzie i radach nad-zorczych nie decydują kwalifikacje, lecz

Stan i możliwości rozwoju sektora banków spółdzielczych

w Polsce


W najbliższych kilku latach istnieje wyraźne niebezpieczeństwo marginalizacji sektora banków spółdzielczych w Polsce. Aby temu zapobiec,

potrzebne są szybkie inicjatywy legislacyjne władz odpowiadających za prawidłowe funkcjonowanie instytucji finansowych

prof. dr hab. Andrzej Gospodarowicz

Katedra Bankowości, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu

– 54 –

znajomości i powiązania polityczne. Wła-dzom banku brakuje wtedy potrzebnej nie-zależności. Warto zaznaczyć, że te wady dotyczą nie tylko naszego kraju, ale można je spotkać w bankach spółdzielczych Fran-cji, Niemiec, Austrii i innych krajów Euro-py Zachodniej.

Próby reformowania banków spółdzielczych po 1990 r.

Polska bankowość spółdzielcza ma dłu-gie tradycje. Pierwsze banki spółdzielcze na ziemiach polskich powstały już w poło-wie XIX w. Działały intensywnie w okresie międzywojennym. W latach 1945–1989 ich działalność ze zrozumiałych względów była w dużym stopniu ograniczana. Nie ulega więc wątpliwości, że po 1990 r. wymagały one dostosowania ich funkcjonowania do nowych realiów rynkowych. Takie próby były podejmowane zaraz na początku okre-su transformacji. Był ku temu zresztą sprzy-jający czas. Jeszcze w latach 1989–1992 było w Polsce około 1,6 tys. banków spółdziel-czych. W kolejnych latach szybko malała ich liczba, bo już w 2000 r. wynosiła 680. Część banków upadła. Trwał też intensyw-ny proces łączenia się. Kilka razy było po-dejmowane wprowadzanie nowych rozwią-zań prawnych. Obowiązujące przepisy były nowelizowane. Niestety, najczęściej nie do-tyczyły one istotnych zagadnień, od których zależał dalszy intensywny rozwój tego sek-tora. Z perspektywy ostatnich dwudziestu paru lat wyraźnie widać, że ówczesne wła-dze (rząd, Sejm, Senat) nie angażowały się dostatecznie w sprawę banków spółdziel-czych. Były rozpatrywane ciekawe propozy-cje rozwiązań prawnych (np. na początku lat 90. o dwóch kadencjach prezesów banków),

których nie udało się wdrożyć. Często bra-ny był bowiem pod uwagę interes polityków, którzy zajmowali się ówcześnie bankami spółdzielczymi, a nie interes społeczności lokalnych. Wydaje się też, że w przypadku polskiej bankowości spółdzielczej istotny wpływ na zahamowanie jej rozwoju mia-ły również wady banków spółdzielczych, o których wspomniano wcześniej. Obecny stan banków spółdzielczych jest pochodną braku istotnych reform na przestrzeni ostat-nich kilkunastu lat. Warto zaznaczyć, że po 1990 r. w środowisku banków spółdzielczych stosunkowo szybko zaczęły działać związki branżowe: Związek Banków Polskich i Kra-jowy Związek Banków Spółdzielczych, któ-re organizowały regularne konferencje na-ukowe, spotkania liderów. Systematycznie były zgłaszane i omawiane propozycje oraz postulaty dotyczące zmian funkcjonowania sektora. Były one, jak się wydaje, akcepto-wane przez część środowiska. Zdecydowana większość nie została wdrożona. Można to zrozumieć. Trudno bowiem wskazać przy-kłady, żeby społeczności, podobne jak ban-ki spółdzielcze, przeprowadziły skutecznie istotne reformy dotyczące swojego środo-wiska, naruszające interesy części z nich (czasem niewielkich, ale wpływowych lub bardzo intensywnie protestujących).

Obecny stan sektora banków spółdzielczych w Polsce

W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat wdrażano szereg ciekawych i odważnych rozwiązań prawnych dotyczących ban-ków spółdzielczych, w takich np. krajach jak Francja, Niemcy Austria czy Hiszpa-nia. Skutkowało to tym, że udział sektora banków spółdzielczych w całym sektorze

Komisja Nadzoru Finansowego ocenia obecnie sytuację finansową sektora banków spółdzielczych jako dobrą. Już jednak analiza szczegółowych danych finansowych dotyczących tego sektora i podawanych przez KNF wskazuje, że np. jakość portfela kredytowego banków spółdzielczych dla przedsiębiorstw i gospodarstw domowych w 2018 r. w porównaniu z poprzednimi latami pogorszyła się

– 55 –

bankowym tych krajów wzrastał znacząco i jest teraz istotnie zauważalny. Systema-tycznie rosła efektywność działania oraz liczba członków.

Warto z kolei zauważyć, że co najmniej od 10 lat udział sektora banków spółdziel-czych w całym sektorze bankowym w Pol-sce jest w zasadzie stabilny i pozostaje na niskim poziomie. I tak np. aktywa i fundu-sze własne stanowią około 9 proc., kredyty i pożyczki dla sektora niefinansowego oko-ło 8 proc., depozyty zaś 10 proc. Stosunko-wo wysokie jest tylko zatrudnienie w sek-torze banków spółdzielczych i stanowi około 20 proc. zatrudnienia całego sektora bankowego.

Można zaobserwować duże rozwar-stwienie sektora banków spółdzielczych. Jest jeszcze zbyt dużo banków zbyt ma-łych, których sens istnienia jest dyskusyj-ny, biorąc pod uwagę uwarunkowania eko-nomiczne.

W całym sektorze banków spółdzielczych rzadko występuje integracja biznesowa. Jest niewiele przykładów wspólnych rozwiązań w zakresie oferty produktowej. Dominu-ją własne rozwiązania tworzone na rzecz pojedynczych banków. Sytuacja ta wpływa znacząco na efektywność kosztową. Zna-cząca liczba banków spółdzielczych upor- czywie realizuje tradycyjne rozwiązania, co sprowadza się do prostej obsługi klienta (kredyty, depozyty) i w obecnej sytuacji jest mało perspektywiczne.

W sektorze banków spółdzielczych funk-cjonują dwa banki zrzeszające (BPS, SGB).

Na działalność tych banków duży wpływ mają banki tworzące te zrzeszenia, które są ich udziałowcami. Zmieniają się więc czę-sto władze w zrzeszeniach, dokonywane są nie zawsze uzasadnione zmiany kadrowe. Nie sprzyja to stabilnej działalności tych zrzeszeń. Warto też zwrócić uwagę na to, że dysponują one małym kapitałem wła-snym, zauważalny jest udział kredytów za-grożonych. Przez władze tych banków cią-gle składane są deklaracje o gotowości do świadczenia usług np. w zakresie back of-fice czy sprzedaży produktów bankowych, rozwijania elektronicznych kanałów dostę-pu. Warto tutaj podać znamienny przykład. 22 maja 2019 r. odbywało się w Warszawie Forum Techniki Bankowości Spółdzielczej. Banki zrzeszające BPS oraz SGB podpisały wtedy z firmami informatycznymi obsłu-gującymi sektor banków spółdzielczych oraz z izbami gospodarczymi list intencyj-ny o wzajemnej współpracy. Dotychczaso-we doświadczenia wskazują, że nie będzie to miało istotnego przełożenia na bieżącą praktykę bankową.

Wypełniając postanowienia artyku-łu 22b ust. 12 ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych członkowie obu zrzeszeń banków spółdzielczych uczest-niczą w ich instytucjonalnych systemach ochrony (IPS). Jest to bardzo dobre roz-wiązanie sprzyjające integracji banków spółdzielczych. Podobne rozwiązanie zo-stało wdrożone w Niemczech w latach 80. i zapobiegło tam upadłości wielu banków spółdzielczych. Niestety, część środowiska banków spółdzielczych nie zaakceptowała tego przyszłościowego rozwiązania i wy-stąpiła o powołanie kolejnego zrzeszenia

– 56 –

pod nazwą Polski Bank Apeksowy. Jest to niewątpliwie przykład próby osłabienia sektora banków spółdzielczych w Pol-sce. Nie spotkało się to z należytą krytyką większości środowiska.

Komisja Nadzoru Finansowego ocenia obecnie sytuację finansową sektora ban-ków spółdzielczych jako dobrą. Na pewno powinna zajmować stanowisko wyważo-ne. Nierozważnymi, mało precyzyjnymi sformułowaniami można łatwo wywołać niepokoje wśród klientów banków. Już jednak analiza szczegółowych danych finansowych dotyczących tego sektora i podawanych przez KNF wskazuje, że np. jakość portfela kredytowego banków spółdzielczych dla przedsiębiorstw i go-spodarstw domowych w 2018 r. w porów-naniu z poprzednimi latami pogorszyła się. Niedawno upadł jeden z banków spół-dzielczych pod Tarnobrzegiem z 30 mln zł depozytów. To już trzeci bank, który upadł w ostatnich latach. Obecnie w złej sytuacji jest jeden z banków spółdzielczych na Podkarpaciu z 25 mln zł depozytów. Tego rodzaju sygnałów nie powinno się lekce-ważyć. Wydaje się, że obecnie dla sekto-ra banków spółdzielczych istotne są trzy obszary ryzyka: ryzyko biznesowe, ryzyko koncentracji i ryzyko kredytowe. Obser-wując środowisko banków spółdzielczych, można zauważyć, że na różne rodzaje ry-zyka występujące w ich działalności ma wpływ brak wzajemnego zaufania oraz brak chęci do współpracy, pomimo czę-sto oficjalnych deklaracji zarządów i rad nadzorczych o zaufaniu i gotowości do wspólnych działań. Ta sytuacja wpisuje się w jakimś stopniu w istniejącą od pew-

nego czasu w naszym kraju kulturę ogól-nej nieufności.

W środowisku banków spółdzielczych jest zbyt dużo wzajemnych sprzecznych interesów, co powoduje, że poszczegól-ne banki (zarząd, rady nadzorcze) często w bieżących działaniach biorą pod uwagę przede wszystkim swoje interesy. Bardzo więc trudno dopracować się nowych roz-wiązań akceptowanych przez większość działających banków spółdzielczych. Nie ulega wątpliwości, że sektor banków spół-dzielczych w Polsce składa się z bardzo zróżnicowanej zbiorowości instytucji pod względem ich rozwoju, a także motywa-cji działania zarządów i rad nadzorczych. Wśród tej grupy jest całkiem niemała licz-ba banków, których aktywność sprowadza się często do utrzymania dotychczasowej pozycji, a niekoniecznie myślą o rozwo-ju i ekspansji. To właśnie przedstawiciele tych banków formułują opinie, że dotych-czasowi klienci banków spółdzielczych nie oczekują zmian zachodzących na ryn-ku bankowym. Przeczą temu chociażby badania prowadzone przez firmę Kantar TNS. Badania prowadzone przez prof. Le-cha Kurlińskiego z SGH w Warszawie oraz z Ośrodka Badań i Analiz Systemu Finan-sowego Alternum wyraźnie pokazują, że tylko 14 proc. klientów preferuje usługi oferowane przez polskie podmioty.

Zamieszczane w ostatnim roku przez KNF wskaźniki dotyczące efektywności, kosztów, jakości portfela kredytowego, ren-towności dużej grupy małych banków spół-dzielczych wyraźnie pokazują, że ich sytu-acja finansowa nie jest najlepsza. Powinny

Obecnie dla sektora banków spółdzielczych istotne są trzy obszary ryzyka: ryzyko biznesowe, ryzyko koncentracji i ryzyko kredytowe. Obserwując środowisko banków spółdzielczych, można zauważyć, że na różne rodzaje ryzyka występujące w ich działalności ma wpływ brak wzajemnego zaufania oraz brak chęci do współpracy, pomimo często oficjalnych deklaracji zarządów i rad nadzorczych o zaufaniu i gotowości do wspólnych działań

– 57 –

one stosunkowo szybko zostać połączone z większymi bankami spółdzielczymi.

Podane powyżej fakty opisujące obecny stan sektora banków spółdzielczych dowo-dzą, że pierwsza część tezy sformułowanej na początku jest prawdziwa. Aby zapobiec marginalizacji sektora banków spółdziel-czych, potrzebne jest szybkie podjęcie nie-zbędnych działań przez władze państwo-we odpowiadające za rozwój instytucji finansowych w naszym kraju. Ważniejsze z nich, zdaniem autora, zostaną przedsta-wione poniżej.

Działania warunkujące rozwój sektora banków spółdzielczychBardzo dobrze funkcjonujące sektory

banków spółdzielczych w rozwiniętych krajach zachodnich pokazują, że ten sektor w naszym kraju ma bardzo duże perspek-tywy rozwojowe. Trzeba jednak stworzyć takie rozwiązania prawne, głównie na po-ziomie ustawy, które wymuszą zmiany dostosowane do polskich uwarunkowań i zapewniające trwały, intensywny rozwój tego bardzo potrzebnego sektora usług fi-nansowych, działającego przede wszyst-kim na potrzeby społeczności lokalnych.

Wymagania regulacyjne i ostrożnościo-we w sektorze banków spółdzielczych są szczególnie kosztotwórcze. Można obniżyć istotnie ich wpływ w wyniku podejmowa-nia procesów integracyjnych w tym sekto-rze. Największe synergie kosztowe tkwią we wspólnym świadczeniu usług przez szereg banków oraz rozszerzenie oferty poza tradycyjne usługi bankowe, a więc np. o usługi ubezpieczeniowe, inwestycyjne. Bardzo duże oszczędności pojawią się nie-wątpliwie, gdy wdrożone będą wspólne roz-wiązania informatyczne. Umożliwi to wów-czas realizację outsourcingu całego obszaru tzw. zaplecza banków spółdzielczych.

Warunkiem rozwoju polskich banków spółdzielczych jest widoczne, szybkie poszerzenie bazy członkowskiej. Aby po-dołać wyzwaniom, w sektorze banków spółdzielczych powinna pracować szeroka rzesza specjalistów z IT, finansów, serwi-sów społecznościowych, marketingu. Nie jest to możliwe w pojedynczym banku, na-wet dużej wielkości.

Strategicznym celem polskiego sektora banków spółdzielczych w najbliższym cza-sie powinny być:

l znacząca konsolidacja sektora,l nowa rola i zadania zrzeszeń,l znacząca rozbudowa bazy członkow-

skiej,l w perspektywie kilku lat powstanie

jednego silnego zrzeszenia.

Aby to można było zrealizować, potrzeb-ne jest pilne podjęcie prac legislacyjnych, głównie na poziomie ustaw, zapewniające realizację takiej strategii.

Warto zaznaczyć, że w naszym kraju sto-sunkowo dużo pracowników naukowych w swoich badaniach zajmuje się proble-matyką banków spółdzielczych. Powstało wiele prac doktorskich i habilitacyjnych na ten temat. W uczelniach organizowane są konferencje naukowe, np. ostatnio w maju 2019 r. przez Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie i O/O NBP w Krakowie. Oceny stanu sektora banków spółdzielczych oraz pewne diagnozy odnośnie do przyszłości są formułowane przez uczestników konferen-cji organizowanych przez środowisko ban-ków spółdzielczych. Bardzo ciekawe reko-mendacje dla Rady Konsultacyjnej Sektora Bankowości Spółdzielczej były przyjęte na konferencji w styczniu 2018 r. w Józefowie. Legislatorzy, którzy powinni w niedalekiej przyszłości przygotowywać projekty ustaw umożliwiających głębokie zmiany w sekto-rze banków spółdzielczych, mogą więc sze-roko korzystać z tego dorobku.

W naszych polskich uwarunkowaniach ważne jest również to, aby projekty ak-tów prawnych zostały w szerokim zakre-sie przedstawione środowisku banków spółdzielczych, a także przedstawicielom społeczności lokalnych. Należałoby zapre-zentować cel, proponowane rozwiązania oraz ich uzasadnienie, a także oczekiwane rezultaty ich wdrożenia. Uwzględnienie przynajmniej części uwag przyczyniłoby się niewątpliwie do większej akceptacji proponowanych rozwiązań.

– 58 –

J ednym z wyzwań XXI w. jest z pew-nością sposób funkcjonowania pań-stwa. Niestety, obecnie panuje w za-sadzie model XIX-wieczny, a może nawet średniowieczny. Jest bowiem stolica, w której skoncentrowano wszystko. Oznacza to w praktyce roz-wój jednej metropolii i zaniedbanie pozostałych obszarów państwa na różne sposoby. Można wskazać wiele tego przykładów. Tym razem zostaną wyeksponowane tylko kwestie ko-munikacyjne zarówno w kontekście krajowym, jak i międzynarodowym. Pierwsze 30 lat polskiej transformacji sprzyja takim rozważaniom.

Z uwagi na technologię jak nigdy wcze-śniej można rozważać funkcjonowanie współczesnego państwa jako państwa zde-centralizowanego. Internet, szybkie koleje, autostrady. Podobno to wszystko już istnie-je gdzieś na świecie. Przecież ministerstwa i urzędy centralne nie muszą mieścić się tylko w stolicy. Każde z większych miast w Polsce powinno być wskazane jako sie-dziba jednego z ministerstw lub ważnych urzędów. Oznacza to nie tylko bezpieczeń-stwo funkcjonowania państwa, ale także poważny impuls ekonomiczny dla rozwoju pozostałych części kraju. Idea deglomera-cji z pewnością zasługuje na uwagę.

Tymczasem najbardziej dynamiczna część Polski zlokalizowana jest na obsza-rze w promieniu 10 kilometrów wokół sto-łecznego Pałacu Kultury i Nauki. Reszta Polski stanowi w zasadzie pewien problem z uwagi na bezrobocie, brak komunikacji i perspektyw. Taka koncepcja zarządzania (nie)całym państwem może być określo-na właśnie jako Księstwo Warszawskie. Czy sprawdzamy się jedynie na małej po-

wierzchni? Jak wykorzystać efektywnie każdy metr kwadratowy? Niestety, cierpi-my na deficyt pomysłów na aktywizację całego kraju. Tak było od wieków. Jeden z wyjątków to Gdynia i COP – Centralny Okręg Przemysłowy. To było jednak po-nad 80 lat temu!

Polska jest najwyraźniej po prostu dla nas za duża. Poza stolicą przydatne byłyby jedynie okazyjnie: Kraków (bo jakaś historia), Śląsk (bo jeszcze jakiś przemysł). A w sezonie wakacyjnym MGM, czyli: Mo-rze-Góry-Mazury, w skrócie Costa Baltica i Sierra Karpaty.

Znane jest określenie, iż Polska dzieli się na Polskę A i Polskę B. To jest niestety ka-rygodne uproszczenie. Literek jest więcej. Są Polski A, B, C i D. Polska A to Warsza-wa. Polska B to może Kraków, Trójmiasto, Wrocław, Poznań. Potem jest Polska C, czy-li Białystok, Olsztyn, Bydgoszcz, Szczecin, Toruń. Cała reszta to już tylko Polska D. Oczywiście spór o to, gdzie jest w Polsce B, C i D, jest otwarty. Wszyscy jesteśmy za Warszawą, bo to stolica i symbol naszego państwa. Jednak w interesie samej stolicy jest, aby jej zaplecze nie było zabiedzone. Przecież to wprost ogranicza możliwości jej rozwoju. Im lepiej jest w B, C i D, tym lepiej będzie w A. To jest prosta matema-tyka ekonomiczna.

Cały kraj musi być atrakcyjny w każdym miejscu dla obywatela i biznesu. Takie na-leży rzucić wyzwanie.

Centralizm vs. funkcjonalność + efektywność

Polska dramatycznie obniża własne szanse na rozwój i konkurencję w ska-li międzynarodowej, zaniedbując niemal

Cała Polska albo tylko Księstwo Warszawskie?


Każde z większych miast w Polsce powinno być wskazane jako siedziba jednego z ministerstw lub ważnych urzędów. Oznacza to nie tylko

bezpieczeństwo funkcjonowania państwa, ale także poważny impuls ekonomiczny dla rozwoju pozostałych części kraju

prof. dr hab. Leszek

Dziawgo

Wydział Nauk Ekonomicznych

i Zarządzania Uniwersytetu

Mikołaja Kopernika w Toruniu

– 59 –

cały obszar państwa. Niby zachodzą jakieś zmiany, jednak należy krytycznie ocenić działania pozorowane, typu finansowanie budowy ścieżki rowerowej albo placu za-baw dla bezrobotnych. Można też postawić bardzo niewygodne i trudne pytanie, a co byłoby, gdyby niewymuszone przez UE finansowanie prowincji ze środków unij-nych? Dramat. O ile cała Polska pracuje na stolicę, o tyle co ma do zaproponowania Polsce „centrum”?

Są też jednak i sukcesy. Ogromnym suk-cesem Polski z uwagi na wykorzystanie re-gionalnego potencjału kraju są samorządy. Reforma samorządowa sprzed lat pozwoli-ła na pewne zagospodarowanie wsi, miasteczek i miast. Rosnący profesjonalizm samorządów jest faktem. Wobec bliskości mieszkańców i konkretnych codziennych spraw, jak: drogi, wywóz śmieci, woda lub szkoły, nie da się raczej sprzedawać ide-ologii, ale skuteczne rozwiązania.

Położenie geopolityczne Polski zawsze było uważane za pechowe. Zgoda, ale nie w obecnych czasach. Polska położona jest między technologicznym Zachodem a surowcowym Wschodem. Między boga-tą Skandynawią i turystycznym południem Europy. Z lewej na prawo i z góry na dół powinny biec po trzy prawdziwe autostra-dy. Mamy doskonałe położenie jako kraj tranzytowy z pożytkiem dla całego państwa i regionów. Niech inni jeżdżą przez Polskę. Zapłacą za paliwo, posiłki, noclegi. My też będziemy taniej przesuwać towary w kra-ju i za granicę. Jeżeli nie potrafimy zarobić w tak prosty sposób, wykorzystując natural-ne atuty, to na czym chcemy zarabiać?

Kilka lat temu w Japonii obchodzono 60. rocznicę powołania szybkich kolei.

U nas ta epoka jeszcze nawet się nie roz-poczęła. Ostatnio w Japonii najszybszy po-ciąg osiągnął w testach prędkość 580 km/h. Wyobraźmy sobie: Warszawa–Poznań w niecałą godzinę? Albo jeszcze inaczej: można byłoby z Warszawy po śniadaniu pojechać z ręcznikiem wykąpać się w Bał-tyku, a na obiad wrócić do stolicy. Auto-strady i szybkie koleje zmieniłyby nasz kraj wielowymiarowo. Tylko dla przykładu: ry-nek pracy i rynek nieruchomości. Można byłoby mieszkać w Olsztynie, a codziennie pracować w Warszawie.

Zbudujmy chociaż tylko jedną linię kolei prędkości 450 km/h. Tylko jedną. Zdecy-dowana większość rodaków nie widziała bowiem na oczy prawdziwych szybkich kolei. Jedna taka linia w kraju wywołałaby prawdopodobnie szok, a w konsekwencji społeczną presję na autentyczną moder-nizację infrastruktury kolejowej w Polsce. Podobnie z czteropasmową autostradą. Dla pewności należy tylko zaznaczyć, iż w każ-dym kierunku.

Jednak po co nam w kraju infrastruktura? Przecież w stolicy jest już dwuliniowe me-tro i tzw. lotnisko Okęcie. A dalej jest już świat szeroki.

Polska staje wobec wyzwań współ-czesności i przyszłości. Można wskazać dziesiątki kwestii, które należy rozważyć i podjąć działania w interesie obywateli i biznesu.

Wprawdzie niniejszy artykuł ma charak-ter nieco ironiczny, ale poruszone sprawy, jak się wydaje, są poważne.

Jest bardzo dużo do zrobienia. Pracy jest więcej niż czasu.

Znane jest określenie, iż Polska dzieli się na Polskę A i Polskę B. To jest niestety karygodne uproszczenie. Literek jest więcej. Są Polski A, B, C i D.

Polska A to Warszawa. Polska B to może Kraków, Trójmiasto, Wrocław, Poznań. Potem jest Polska C, czyli Białystok, Olsztyn, Bydgoszcz, Szczecin,

Toruń. Cała reszta to już tylko Polska D

– 60 –

S półdzielnia stanowi jeden z najstar-szych rodzajów korporacji. Początki działalności spółdzielni na ziemiach polskich sięgają jeszcze XVI w. Inten-sywny rozwój spółdzielni jako organi-zacji o charakterze samopomocowym, zwieńczony uchwaleniem ustawy z dnia 29 października 1920 r. o spół-dzielniach, trwał przez cały XIX w. i początek XX w., aż do II wojny świa-towej i okresu powojennego, w którym formuła spółdzielni jako autonomicz-nych organizacji kontrolowanych de-mokratycznie przez członków została zaniechana na rzecz ich centralnego sterowania i wykorzystania przez pań-stwo w celu budowy gospodarki naka-zowo-rozdzielczej1. Po zmianie ustroju politycznego i przywróceniu gospo-darki rynkowej spółdzielnie stanęły przed próbą przedstawienia swojej wartości w wykorzystaniu w prowa-dzeniu działalności gospodarczej na wolnym rynku.

Jednak cel ten nie został w pełni osiągnię-ty, czego wyrazem jest w dalszym ciągu poja-wiające się społeczne rozumienie spółdzielni nie jako przedsiębiorców, ale jako instytucji, których przeznaczeniem jest realizacja zadań publicznych (obowiązków ciążących na pań-stwie), jak np. zaspokajanie potrzeb miesz-kaniowych społeczeństwa (jak w wypadku spółdzielni mieszkaniowych). Przejawem ta-kiej tendencji na gruncie prawnym zdaje się być powiązanie członkostwa w spółdzielni mieszkaniowej z przysługiwaniem określone-go prawa do lokalu w spółdzielni. Innym takim przejawem jest niedawno uchwalona noweli-zacja Kodeksu karnego2 (która jednak stała się

przedmiotem wniosku Prezydenta RP do Try-bunału Konstytucyjnego w sprawie jej zgod-ności z Konstytucją RP3 – sygn. akt Kp 1/19), uznająca na gruncie prawa karnego członków organów spółdzielni (rad nadzorczych i zarzą-dów), a także jej przedstawicieli (prokuren-tów), a nawet jej pracowników (głównego księ-gowego), za osoby pełniące funkcje publiczne. Taka sytuacja jest zupełnie niezrozumiała, gdyż wymienione funkcje nie stanowią funkcji publicznych, nie wiążą się z wykonywaniem zadań z zakresu administracji publicznej, któ-re zostały powierzone przez organy admini-stracji publicznej. Funkcje te dotyczą działal-ności podmiotu prawa cywilnego (organizacji prywatnej), w której członkostwo jest dobro-wolne i która prowadzi działalność wyłącznie w interesie swoich członków. Opisywana ten-dencja w znaczącym zakresie zamazuje obraz spółdzielni jako przedsiębiorcy powoływane-go do działania w wyniku autonomicznych de-cyzji jej założycieli, realizowanych w drodze instrumentów prawnych właściwych wyłącz-nie dla prawa prywatnego, jakimi są umowy prawa cywilnego4. Tymczasem spółdzielnia z definicji jest przedsiębiorcą, a prowadzenie działalności gospodarczej stanowi jej konsty-tutywną cechę wyrażoną w ustawowej defi-nicji spółdzielni, zgodnie z którą spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograni-czonej liczby osób, o zmiennym składzie oso-bowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą5. Ta defi-nicja, zawarta w fundamentalnym dla całego prawa spółdzielczego akcie normatywnym, jaki stanowi ustawa z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze6, znajduje zastosowanie do każdego rodzaju spółdzielni, również tych regulowanych przez inne od Prawa spółdziel-

Tendencje rozwojowe sektora spółdzielczego


Regulacja prawna spółdzielni w Polsce wymaga przede wszystkim zmian pod względem wprowadzenia nowych instrumentów umożliwiających spółdzielniom pozyskiwanie kapitału przy jednoczesnym zachowaniu

ich tożsamości jako podmiotów stanowiących zrzeszenie ludzi, a nie zgromadzenie kapitałów

dr Dominik Bierecki

Spółdzielczy Instytut Naukowy w Sopocie, kancelaria Jedliński, Bierecki i Wspólnicy

w Gdyni

– 61 –

czego ustawy, stanowiące względem niego regulację o charakterze szczególnym (lex spe-cialis). W prawie polskim każda spółdzielnia jest więc przedsiębiorcą i ma za zadanie pro-wadzić działalność gospodarczą, choć działal-ność taka może przybierać charakter bezwy-nikowy, gdy przychody i straty z działalności gospodarczej zwiększają te pozycje w rachun-ku ekonomicznym spółdzielni w kolejnych latach (jak w wypadku spółdzielni mieszka-niowych), lub charakter działalności gospo-darczej not for profit, gdy cały osiągnięty przez spółdzielnię zysk przeznaczany jest na dalsze prowadzenie przez nią działalności sta-tutowej (jak w wypadku spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, czyli SKOK)7. Natomiast jeżeli w spółdzielni następuje po-dział wypracowanego zysku (nadwyżki bi-lansowej), powinien on następować sprawie-dliwie, w taki sposób, aby żaden członek nie odnosił korzyści kosztem drugiego, tj. nie w sposób adekwatny do liczby posiadanych przez członków udziałów, lecz proporcjonal-nie do zaangażowania członków w prowadzo-ną przez spółdzielnię działalność gospodar-czą, które wyraża się w liczbie dokonanych ze spółdzielnią transakcji (w tzw. spółdzielniach producentów lub spółdzielniach konsumen-tów, przybierających różne postacie norma-tywne) lub we wkładzie pracy w działalność spółdzielni (w spółdzielniach pracy)8.

Pomimo ustawowego celu spółdzielni, jaki stanowi prowadzenie wspólnej działalno-ści gospodarczej, w interesie jej członków w debacie na temat przyszłości spółdziel-czości w Polsce pojawiają się głosy uznające spółdzielnie za nieefektywne formy przed-siębiorstw, których rozwój należy ograniczać wraz z przysługującą im autonomią. Wydaje

się, że pogląd ten wywodzi się z okresu bez-pośrednio po zmianie ustroju politycznego i gospodarczego w Polsce, gdy nastąpił rozwój prowadzenia działalności gospodarczej w for-mie przedsiębiorstw, które inaczej niż nieogra-niczone pod względem liczby członków spół-dzielnie cechuje brak możliwości swobodnego przystępowania do nich, a więc brak funk-cjonowania w nich właściwej dla spółdzielni zasady „otwartych drzwi” (spółki handlowe). Znacznie większą popularnością od spół-dzielni cieszą się obecnie spółki handlowe, których cechą charakterystyczną jest powią-zanie wysokości przypadającego na członka zysku oraz liczby przysługujących mu głosów z liczbą przysługujących mu udziałów, inaczej niż w spółdzielniach, w których podział zy-sku następuje proporcjonalnie do zaangażo-wania członka w prowadzoną przez nią dzia-łalność gospodarczą, a każdemu członkowi przysługuje jeden głos, bez względu na liczbę posiadanych udziałów. Należy jednak zwró-cić uwagę na znaczne wykorzystanie w celu prowadzenia działalności gospodarczej formy prawnej spółdzielni w wysoko rozwiniętych gospodarkach rynkowych państw zagranicz-nych, a mianowicie Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, państw Europy Zachod-niej, państw skandynawskich, Australii, Nowej Zelandii oraz wysoko rozwiniętych państw azjatyckich – Japonii, Singapuru i Korei Po-łudniowej9. Te doświadczenia zagraniczne, pokazujące możliwość efektywnego wykorzy-stania spółdzielni, znajdują odzwierciedlenie w regulacjach prawnych państw zagranicz-nych poprzez wprowadzanie propagowanych przez Międzynarodowy Związek Spółdzielczy tzw. zasad roczdelskich (stanowiących o tożsa-mości każdej spółdzielni) oraz spółdzielczych wartości do fundamentalnych dla sektora

W debacie na temat przyszłości spółdzielczości w Polsce pojawiają się głosy uznające

spółdzielnie za nieefektywne formy przedsiębiorstw, których rozwój należy

ograniczać wraz z przysługującą im autonomią

– 62 –

spółdzielczego ustaw (Hiszpania i Portugalia), a nawet do konstytucji niektórych z wymie-nionych państw (Portugalia i Włochy)10. Regu-lacje przyjazne rozwojowi spółdzielni obecne są również w ustawodawstwach niektórych państw latynoamerykańskich (np. w Uru-gwaju11), w których (podobnie jak w prawie hiszpańskim i portugalskim) czynności spół-dzielcze (actos cooperativos), a więc czynności prawne (np. umowy) dokonywane przez spół-dzielnię z jej członkami, wyłączone są spod regulacji prawa podatkowego i handlowego12.

Jednak również w naszych warunkach gospodarczo-prawnych nie sposób nie zauwa-żyć efektywnego wykorzystania spółdzielni w celu prowadzenia działalności gospodar-czej. W Polsce w ciągu ostatniej dekady pręż-nie rozwinęły się spółdzielnie socjalne (po-pularne na zachodzie Europy, szczególnie we Włoszech), które prowadzą działalność gos- podarczą w oparciu o osobistą pracę człon-ków oraz pracowników spółdzielni socjalnej w celu dostarczaniu pracy lub przeciwdzia-łaniu wykluczeniu społecznemu członków spółdzielni. W środowiskach wiejskich dzia-łają natomiast różne typy spółdzielni rolni-czych: spółdzielnie mleczarskie, spółdzielcze grupy producentów rolnych, spółdzielnie kó-łek rolniczych. Rozwój tych spółdzielni jest ostatnio wspierany przez państwo poprzez wprowadzenie ich nowego typu, jaki stanowi spółdzielnia rolników, której ustawowym ce-lem jest planowanie prowadzonej przez rol-ników produkcji produktów lub grup produk-tów i koncentracji popytu oraz podaży zbytu produktów rolnych i ich grup13.

Prowadzenie działalności gospodarczej przez spółdzielnie jest również obecne na

rynku finansowym, którego istotną część sta-nowi sektor bankowości spółdzielczej i sektor spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredy-towych. Właśnie spółdzielcze kasy stanowią przykład możliwości rozwoju całych gałęzi spółdzielczości w warunkach gospodarki wol-norynkowej. Spółdzielcze kasy, które kon-tynuują tradycję przedwojennych kas Fran-ciszka Stefczyka, dynamicznie rozwinęły się w latach 90. XX w., po transformacji ustrojo-wej i gospodarczej, a następnie w pierwszej dekadzie XXI w. Niewątpliwie jednak dalszy rozwój spółdzielczych kas został ograniczony w konsekwencji przyznania Komisji Nadzoru Finansowego (KNF) szerokich kompetencji nadzorczych o charakterze administracyjno-prawnym w zakresie zakładania kas, wład-czego kształtowania ich funkcjonowania, a nawet ich likwidacji i przejęcia ich mająt-ku przez banki spółdzielcze lub komercyjne. Kompetencje te budzą wątpliwości w świetle uznanych przez Międzynarodowy Związek Spółdzielczy zasad autonomii spółdzielni i demokratycznej kontroli członków. Wydaje się, że potrzeba ochrony konsumentów w sto-sunkach na rynku finansowym z instytucjami finansowymi, w której kompetencje te znaj-dują swoje ratio legis, nie może wpływać na istotę instytucji o charakterze samopomoco-wym, których charakter wynika ze wspólnego uczestnictwa członków w prowadzonej przez spółdzielnię działalności gospodarczej. Taka sytuacja występuje również, gdy prowadzona przez spółdzielnię (SKOK) działalność gospo-darcza polega na gromadzeniu depozytów, finansowaniu potrzeb lub działalności człon-ków spółdzielni i na przeprowadzeniu na ich rachunek rozliczeń finansowych, a wkładem członków w gospodarczą działalność spół-dzielni są wniesione udziały i wkłady oraz

Spółdzielnia z definicji jest przedsiębiorcą powoływanym do działania w wyniku autonomicznych decyzji jej założycieli, realizowanych w drodze instrumentów prawnych właściwych wyłącznie dla prawa prywatnego, jakimi są umowy prawa cywilnego

– 63 –

dokonywanie transakcji prowadzących do gromadzenia przez spółdzielnię depozytów oraz udzielania pożyczek i kredytów. Można tu natomiast zauważyć, że poddanie spółdziel-czych kas sprawowanemu przez KNF nadzo-rowi nad rynkiem finansowym, doprowadziło do sytuacji, w której członkowie spółdzielni (SKOK) zostali ograniczeni w prowadzeniu swojego przedsiębiorstwa w wyniku ustalania różnych norm ostrożnościowych, obowiązku zatwierdzania przez KNF wybranych człon-ków zarządów oraz władczych rozstrzygnięć KNF w zakresie dalszego funkcjonowania określonych spółdzielczych kas. Doświad-czenia pokazują, że istotnym zagadnieniem w wypadku sprawowania przez państwo nadzoru nad spółdzielczymi kasami jest jego adekwatność do stopnia skomplikowania pro-wadzonej przez kasy działalności oraz skali ryzyka występującego w działalności kas. Na zagadnienie to zwrócił uwagę Trybunał Kon-stytucyjny w wyroku z dnia 31 lipca 2015 r. (K 41/1214), co w konsekwencji doprowadziło do wprowadzenia do ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędno-ściowo-kredytowych15 przepisów nakazują-cych KNF zachowanie adekwatności sprawo-wanego nadzoru. Należy jednak zauważyć, że wykorzystanie przez KNF omawianych kompetencji doprowadziło do zmniejsze-nia liczby kas z 55 w roku 2012 do 28 w roku 2019 oraz zmniejszenia liczby członków kas (zrzeszonych w nich spółdzielców) i wyso-kości zgromadzonych przez nie aktywów16. Polski system SKOK należy jednak do grona najbardziej rozwiniętych systemów credit unions (unii kredytowych) na świecie, a w Eu-ropie zajmuje pod względem liczby członków trzecie miejsce (po systemie credit unions w Irlandii i Wielkiej Brytanii)17. O pozycji pol-skiego systemu SKOK na świecie świadczy jego znacząca rola w Światowej Radzie Związ-ków Kredytowych (World Council of Credit Unions), wyrażająca się m.in. uczestnictwem jego przedstawicieli w Radzie Dyrektorów tej organizacji. Jednak również na forum Świato-wej Rady Związków Kredytowych zauważona została problematyka adekwatności nadzoru państwowego nad uniami kredytowymi za-równo w Polsce, jak i w innych państwach gospodarki wolnorynkowej (np. w Kanadzie).

Pomimo przykładów efektywnego wyko-rzystania spółdzielni w prowadzeniu działal-ności gospodarczej obowiązujące regulacje prawne wymagają zmian i wprowadzenia no-wych rozwiązań, których skutkiem miałoby być zwiększenie popularności formy prawnej spółdzielni. Należy zauważyć, że przewaga na rynku podmiotów skoncentrowanych na kapitale, o zamkniętym członkostwie – braku możliwości swobodnego przystępowania do nich, prowadzić może do mniejszej aktywiza-

cji społeczeństwa w prowadzeniu działalności gospodarczej. Taka zaś sytuacja, podobnie jak ograniczanie autonomii i swobody w zawiązy-waniu organizacji społeczno-gospodarczych, prowadzi do obciążenia w większym zakre-sie państwa obowiązkiem pobudzania gospo-darki. Regulacja prawna spółdzielni w Polsce wymaga przede wszystkim zmian pod wzglę-dem wprowadzenia nowych instrumentów umożliwiających spółdzielniom pozyskiwanie kapitału przy jednoczesnym zachowaniu ich tożsamości jako podmiotów stanowiących zrzeszenie ludzi, a nie zgromadzenie kapita-łów18. W tym zakresie warto zwrócić uwagę na rozwiązania zagraniczne, jakie stanowi in-stytucja członka inwestora oraz możliwość zbywania udziałów w spółdzielni (rozpo-wszechniona w państwach Europy Zachodniej, a w Polsce obecna wyłącznie w wypadku spół-dzielni europejskiej i spółdzielni rolników)19. 1 Zob. H. Cioch, Zasady roczdelskie i ich realizacja w praktyce, Teka Komisji Prawniczej – OL PAN 2009, s. 26–35; J. Shaffer, Historical Dictionary of the Cooperative Movement, Lanham Maryland – Toronto – Plymouth UK 1999, s. 337–338; A. Suchoń, Z prawnej problematyki spółdzielni rolniczych – uwagi historycz-ne i de lege lata, [w:] Prawo prywatne w służbie społeczeństwu. Księga poświęcona pamięci Profesora Adama Jedlińskiego, red. P. Zakrzewski, D. Bierecki, Sopot 2019, s. 295–300.

2 Ustawa z dnia 13 czerwca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw [http://orka.sejm.gov.pl/proc8.nsf/ustawy/3451_u.htm, dostęp 20.07.2019].

3 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U.1997.78.483 ze zm.).

4 Zob. K. Pietrzykowski, Powstanie i ustanie stosunku członko-stwa w spółdzielni, Warszawa 1990, s. 95, 101.

5 P. Zakrzewski, Legalna definicja spółdzielni, [w:] Państwo – Konstytucja – Prawo. Księga pamiątkowa poświęcona Sędziemu Trybunału Konstytucyjnego Profesorowi Henrykowi Ciochowi, Warszawa 2018, s. 542–545.

6 Dz.U.2018.1285 t.j. ze zm.7 Zob. K. Pietrzykowski, Spółdzielnie mieszkaniowe. Komentarz,

Warszawa 2013, s. 90; P. Zakrzewski, [w:] A. Herbet, S. Pawłowski, P. Zakrzewski, Spółdzielcze kasy oszczędnościowo – kredyto-we. Komentarz, Warszawa 2014, s. 42–45.

8 K. Pietrzykowski, Prawo spółdzielcze. Komentarz do zmienio-nych przepisów, Warszawa 1995, s. 15.

9 Zob. Promoting cooperatives. An information guide to ILO Recommendation No. 193, Genewa 2014, s. 22–23; Exploring the Cooperative Economy – Report 2018, World Cooperative Monitor 2018, passim.

10 Zob. D. Meira, The Most Relevant Trend Lines of Cooperative Share Capital Regime in the New Portuguese Cooperative Code, International Journal of Cooperative Law 2018, vol. 1, s. 16; G. Fajardo, [w:] G. Fajardo, A. Fici, H. Henrÿ, D. Hiez, D. Meira, Hans-H. Münkner, I. Snaith, Principles of European Coopera-tive Law. Principles, Commentaries and National Reports, Cambridge – Antwerp – Portland 2017, s. 521.

11 Art. 9 Ley 18.407/2008 de 24 de octubre Sistema cooperativo regulatión general de su funcionamiento [http://www.derechoco-mercial.edu.uy/Ley18407.htm, dostęp 20.07.2019].

12 Hans-H. Münkner, Ten Lectures on Cooperative Law, Zurich 2016, s. 6, 17.

13 D. Bierecki, Zbycie udziału w spółdzielni rolników, Pieniądze i Więź 2019, nr 1, s. 81–82.

14 OTK-A 2015, nr 7, poz. 102.15 Dz.U.2018.2386 t.j. ze zm.16 Zob. Regulacja, Nadregulacja, Misja. Biała Księga Instytutu

Staszica poświęcona regulacjom dotyczącym SKOK, Warszawa 2019, s. 6–7, 22–23.

17 World Council of Credit Unions 2017 Statistical Report, s. 4 [https://www.woccu.org/our_network/statreport, dostęp 20.07.2019].

18 Zob. V. Pönkä, Are Cooperative Societies Transforming into Cooperative Companies? Reflections on the Finnish Coope-ratives Act, European Business Law Review 2019, nr 1, s. 77–99; Hans-H. Münkner, Ten Lectures…, op. cit., s. 1–8.

19 Zob. P. Zakrzewski, Stan aktualny i perspektywy rozwoju polskiego prawa spółdzielczego, Rocznik Nauk Prawnych 2017, nr 4, vol. XXVII, s. 103–104; D. Bierecki, Zbycie udziału…, op. cit., s. 80–94; tenże, Spółdzielnia europejska w świetle prawa polskiego, Sopot 2017, s. 255–256, 265–266, 267–280.

– 64 –

A by nasza gospodarka rozwijała się dalej tak dynamicznie jak w ciągu ostatnich kilku lat i mo-gła konkurować w świecie, ko-nieczne jest wspieranie polskiej myśli technicznej i technolo-gicznej, dzięki którym możliwa jest ekspansja na najbardziej wymagające rynki. Niezbędny jest stały dialog między admi-nistracją publiczną a przedsta-wicielami biznesu, ponieważ tylko dzięki wspólnej debacie jesteśmy w stanie zweryfiko-wać, w jakim stopniu polskie prawodawstwo sprzyja przed-siębiorcom lub na jakie bariery napotykają oni w swojej działal-ności.

Prezydent Andrzej Duda z jednej strony promuje młode, innowacyjne polskie fir-my, z drugiej zaś wspiera tych, którzy już od wielu lat istnieją na rynku. Służą temu liczne inicjatywy podejmowane przez głowę państwa, tj. m.in. Nagroda Gospo-darcza Prezydenta RP, projekty „Startupy w Pałacu” i „Technologie Przyszłości”. Nagradzane przez pana prezydenta firmy były wielokrotnie przez niego odwiedzane zarówno w kraju, jak i za granicą. Mógł za-poznać się wtedy bezpośrednio z praktycz-nym aspektem ich działalności.

Istotną rolę pan prezydent powierzył po-wołanej w maju 2019 r. Radzie ds. Przed-siębiorczości. Jak zaznaczył w swoim wystąpieniu inaugurującym działalność Rady, niezwykle ważnym wyzwaniem jest promowanie rodzimej myśli technicznej

i znaczący udział Polski w czwartej rewo-lucji przemysłowej. Rada jako forum kon-sultacyjno-doradcze Prezydenta RP ma na celu wymianę doświadczeń pomiędzy administracją publiczną i środowiskiem naukowym (ekspertami z dziedziny gospo-darki i zarządzania) a praktykami biznesu (prezesami polskich przedsiębiorstw, które odniosły sukces). Znaleźli się wśród nich m.in. laureaci Nagrody Gospodarczej Pre-zydenta RP, wyróżnienia przyznawanego podmiotom, które w szczególny sposób przyczyniają się do rozwoju polskiej gospodarki i które promują Polskę w świecie.

Dyskusje prowadzone na posiedzeniach Rady mają na celu m.in. rozważenie zmian w polskim systemie prawnym, które uła-twią funkcjonowanie polskiemu biznesowi i stworzą lepsze warunki dla jego rozwoju. Rada ds. Przedsiębiorczości zainicjowała cykl spotkań z udziałem pana prezydenta „Śniadania w Belwederze”, podczas których prowadzone będą rozmowy na temat sposo-bów ożywienia przedsiębiorczości w Polsce. Jednym z najważniejszych obecnie wyzwań stojących przed rządzącymi jest sprosta-nie zmianom zachodzącym na rynku pra-cy. Działania Rady skupiają się również na promocji przedsiębiorczych zachowań oraz edukacji ekonomicznej. Pod patronatem Rady w Pałacu Prezydenckim z udziałem głowy państwa miała miejsce gala finałowa Olimpiady Przedsiębiorczości.

W ramach powołanej przez Prezydenta RP Narodowej Rady Rozwoju (NRR) od jesieni 2015 r. działa sekcja „Gospodarka, praca, przedsiębiorczość”. Jej członkowie – teoretycy i praktycy życia gospodarczego

Gospodarka, innowacje, praca, przedsiębiorczość


Wspieranie polskiego biznesu jest jednym z priorytetów prezydentury Andrzeja Dudy, o czym świadczy niezwykle

aktywna działalność głowy państwa na tym polu

Adam Kwiatkowski

sekretarz stanu w Kancelarii

Prezydenta RP

– 65 –

– analizują obecne trendy gospodarcze, przedstawiają opinie o kluczowych pro-pozycjach programowych i legislacyjnych przedkładanych przez rząd czy wresz-cie składają własne propozycje zmian i usprawnień otoczenia biznesu. NRR po-przez istotną opinię, uznaną przez właści-we ministerstwo, wpłynęła znacząco na proces tworzenia Strategii na rzecz Odpo-wiedzialnego Rozwoju. Eksperci z NRR, a także ekonomiczni doradcy prezydenta aktywnie uczestniczą w dialogu z przed-siębiorcami, choćby podczas licznych kon-gresów ekonomicznych.

Wspieraniu rodzimej innowacyjności w obliczu wyzwań, które stawia przed nami światowa gospodarka, służą prezy-denckie projekty „Technologie Przyszło-ści” oraz „Startupy w Pałacu”.

Pierwsza z inicjatyw to rodzaj forum dyskusyjnego na temat wyzwań stojących przed polskimi przedsiębiorcami w zakre-sie innowacji w perspektywie najbliższych 5–20 lat. Ich celem jest m.in. określenie wa-runków, które muszą zostać spełnione, aby polskie firmy stały się liderami w zakresie kluczowych technologii przyszłości. Do tej pory odbyły się trzy spotkania poświęcone zagadnieniom biotechnologii, elektromo-bilności oraz przemysłowi kosmicznemu.

Z myślą o wspieraniu innowacyjnych ini-cjatyw młodych polskich przedsiębiorców powstał drugi z wymienionych projektów – „Startupy w Pałacu”, którego głównym założeniem jest wsparcie ekosystemu start-upów w Polsce oraz innowacyjnych polskich firm w poszukiwaniu możliwości

rozwoju. W ramach projektu organizowa-ne są prezentacje najciekawszych inicjatyw przed potencjalnymi inwestorami, szefami spółek Skarbu Państwa, przedstawicielami instytucji grantowych i organizacji typu venture capital. Startupy otrzymywały spe-cjalne paszporty, dzięki którym ich przed-stawiciele mogli uczestniczyć w zagranicz-nych misjach gospodarczych Prezydenta RP w Szwajcarii, Szwecji, Izraelu, Finlandii oraz Słowenii. Wymiernym efektem tych działań jest również nawiązywanie relacji biznesowych pomiędzy uczestniczącymi w nich podmiotami. W ramach projektu organizowane są ponadto cyklicznie „Śnia-dania startupowe” oraz branżowe konfe-rencje tematyczne.

Prezydent każdorazowo analizuje kon-sekwencje proponowanych przez siebie rozwiązań prawnych dla przedsiębiorców. W celu usankcjonowania tego działania jako obligatoryjnego procesu dla wszyst-kich nowych projektów ustaw czy roz-porządzeń w Polsce prezydent Andrzej Duda złożył projekt nowelizujący ustawę o swobodzie działalności gospodarczej, który został uchwalony praktycznie jed-nogłośnie w styczniu 2017 r. W roku 2019 z kolei Sejm uchwalił prezydencką ustawę zmieniającą Kodeks spółek handlowych, która podobnie jak wspomniana wyżej bę-dzie korzystna dla mikro, małych i śred-nich przedsiębiorstw. Wprowadziła ona przepisy zezwalające i organizujące udział w zgromadzeniu wspólników spółki z o.o. przy wykorzystaniu środków komunika-cji elektronicznej, co do tej pory nie było możliwe – znacząco upraszcza to funkcjo-nowanie spółek.

Niezbędny jest stały dialog między administracją publiczną a przedstawicielami biznesu, ponieważ tylko dzięki wspólnej

debacie jesteśmy w stanie zweryfikować, w jakim stopniu polskie prawodawstwo sprzyja przedsiębiorcom lub na jakie bariery

napotykają oni w swojej działalności

– 66 –

Rozwijaniu pomysłów młodych polskich przedsiębiorców służą również uroczyście podpisywane przez Prezydenta RP akty prawne. To m.in. dwie ustawy o innowacyj-ności z 2016 i 2017 r., jak również podpisana przez prezydenta Andrzeja Dudę 2 sierp-nia 2019 r. nowelizacja Kodeksu spółek handlowych, która przewiduje wprowa-dzenie prostej spółki akcyjnej – nowo-czesnej i elastycznej formy prowadzenia działalności, mającej na celu wzmocnie-nie rozwoju startupów oraz zwiększenie ich konkurencyjności. Podpisując nowe regulacje, pan prezydent ocenił, że przed-siębiorstwa prowadzone przez młodych, startupy, są bardzo istotnym elementem polskiego rynku gospodarczego, także pol-skiego rynku pracy.

Kiedy mówimy o działalności pana pre-zydenta w zakresie wspierania polskiej gospodarki, nie można zapomnieć o ini-cjatywach w obszarze polityki zagranicz-nej, o tzw. dyplomacji gospodarczej. Służą temu wizyty zagraniczne, a w bieżącym roku niewątpliwie najważniejszą z nich była wizyta pana prezydenta w Stanach Zjednoczonych. Na przestrzeni całej ka-dencji zdecydowanej liczbie wizyt zagra-nicznych towarzyszyły fora gospodarcze. Odbywały się one również w Polsce, kie-dy to my gościliśmy głowy państw. Fora gospodarcze to platforma do wymiany doświadczeń, ale także impuls do nawią-zywania bezpośrednich kontaktów pomię-dzy przedsiębiorcami państw uczestni-czących w forach. Prezydent uczestniczył m.in. w otwarciu czterech zagranicznych biur Polskiej Agencji Inwestycji i Handlu na trzech kontynentach. Globalnym miej-

scem, gdzie spotykają się najwięksi decy-denci, jest Forum Ekonomiczne w Davos, w którym prezydent Andrzej Duda uczest-niczył dwukrotnie.

Szerokie spektrum podejmowanych przez pana prezydenta inicjatyw w za-kresie wspierania polskiej gospodarki jest zauważalne przez przedsiębiorców i daje wymierne efekty. Zaangażowanie to sku-pia się nie tylko na bieżących problemach w działalności polskich firm, ale jest ukie-runkowane również na przyszłość, po-przez edukację czy kształtowanie postaw przedsiębiorczych.

Istotną rolę pan prezydent powierzył powołanej w maju 2019 r. Radzie ds. Przedsiębiorczości. Jak zaznaczył w swoim wystąpieniu inaugurującym działalność Rady, niezwykle ważnym wyzwaniem jest promowanie rodzimej myśli technicznej i znaczący udział Polski w czwartej rewolucji przemysłowej

– 67 –

P GNiG jest liderem wydobycia gazu ziemnego w Polsce, ale nasza marka jest również rozpoznawa-na i ceniona przez zagranicznych partnerów. Dajemy stabilne za-trudnienie blisko 25 tys. pracow-ników grupy kapitałowej. Warto podkreślić, że z podatków i opłat płaconych przez PGNiG korzys- tają gminy w całej Polsce – tylko w 2018 r. było to ok. 200 mln zł.

Szczególna troska o krajowe wydobycie węglowodorów

Jeszcze kilka lat temu zapowiadano schy-łek wydobycia gazu ziemnego z polskich złóż. My jednak nie przestaliśmy wierzyć w potencjał krajowych zasobów. Kosztowa-ło nas to dużo pracy i wysiłku, ale udało się i w 2018 r. zatrzymaliśmy trend spadkowy. Prace prowadzone z wykorzystaniem no-woczesnych technologii pozwoliły m.in. na rewitalizację ponad 60-letniego, najdłużej eksploatowanego polskiego złoża Przemyśl. Teraz jego nowy potencjał szacujemy na dodatkowe 20 mld m sześc. gazu ziemnego.

Dlaczego krajowe wydobycie jest w cen-trum uwagi PGNiG? W porównaniu z USA, Norwegią lub krajami arabskimi Polska nie jest krajem bogatym w ropę naftową i gaz ziemny, którego wydobycie pokrywa obecnie niewiele ponad 20 proc. rocznego zapotrzebowania. Jednocześnie krajowy gaz, wydobywany głównie na Podkarpaciu i w Wielkopolsce, jest zawsze tańszy i pew-niejszy w porównaniu z importowanym. Dlatego każdy metr sześcienny polskiego surowca jest przynajmniej dwa razy cen-niejszy od kupowanego z zagranicy.

Zapewnienie bezpieczeństwa energe-tycznego kraju i wzrost krajowego wydo-bycia surowca to również cele programu Geo-Metan, który polega na przedeksplo-atacyjnym odzyskiwaniu metanu z pokła-dów węgla. PGNiG realizuje go od 2016 r. z Państwowym Instytutem Geologicznym – Państwowym Instytutem Badawczym. Według ostatnich szacunków Instytutu w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym może znajdować się 193 mld m sześc. metanu. Jeśli projekt wejdzie w fazę komercyj-ną, krajowe wydobycie wzrośnie nawet o 1 mld m sześc. gazu rocznie. Realizacja programu zapewni ponadto poprawę bez-pieczeństwa pracy górników w kopalniach Górnego Śląska, które zmagają się z wysokim stopniem metanowości – to właśnie wybuch metanu jest częstą przyczyną katastrof. Wy-dobycie metanu przed rozpoczęciem pracy górników sprawi, że będą oni mogli praco-wać w znacznie bezpieczniejszych warun-kach. Jednocześnie Polska zyska dodatkowe zasoby gazu i znacznie ograniczy emisję me-tanu do atmosfery – wszyscy będziemy mo-gli oddychać czystszym powietrzem.

W czerwcu 2019 r. projekt Geo-Metan został wyróżniony godłem Teraz Polska, trafnie oddającym cel polityki surowcowej prowadzonej przez Polskie Górnictwo Naf-towe i Gazownictwo.

Zakupy gazu z importu to konieczność, ale i oszczędnośćPopyt na gaz w Polsce stale rośnie

– w 2015 r. wynosił ok. 15 mld m sześc., a już w 2018 r., zgodnie z szacunkami PGNiG, było to ok. 18 mld m sześc. Zaopatrujemy w błękitne paliwo blisko 7 mln gospodarstw

PGNiG gwarantem bezpieczeństwa

energetycznego Polski


Od blisko czterech lat Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo dzięki wsparciu rządu Rzeczypospolitej Polskiej buduje niezależność energetyczną

Polski. Nasze działania skoncentrowane są na zapewnieniu polskiemu społeczeństwu i przedsiębiorcom nieprzerwanych dostaw gazu ziemnego

po konkurencyjnych cenach

Piotr Woźniak

prezes zarządu Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo SA

– 68 –

domowych, małe i średnie przedsiębior-stwa, a także największe polskie firmy i dla-tego musimy zagwarantować pewność do-staw. Niestety, takiej pewności nie mamy w przypadku rosyjskiego kontrahenta, który od 2004 r. – bez podania przyczyny – dopu-ścił się aż siedmiu ograniczeń w dostawach gazu do Polski. Jesteśmy przekonani, że tyl-ko zróżnicowanie dostawców i kierunków importu jest w stanie zapewnić Polsce bez-pieczeństwo energetyczne.

Kosztowny kontrakt jamalski wygasa w 2022 r. Od prawie czterech lat PGNiG prowadzi skuteczne działania na rzecz uniezależnienia Polski od dostaw gazu ze Wschodu. Nawiązaliśmy współpracę z rze-telnymi i wiarygodnymi dostawcami gazu skroplonego (LNG) z zagranicy. Jeszcze w 2016 r. import gazu z kierunku innego niż wschodni wynosił 11,1 proc., a w 2018 r. wzrósł już do 33,2 proc. Do Polski przypły-wają dostawy LNG z USA, Kataru i Nor-wegii. Cena gazu amerykańskiego (wraz z kosztami skroplenia, transportu przez ocean i regazyfikacją w terminalu w Świno-ujściu) jest o 20–30 proc. niższa niż kupo-wanego przez nas obecnie gazu rosyjskiego.

W 2018 r. podpisaliśmy z amerykańskimi partnerami trzy 20-letnie kontrakty, jeden kontrakt na 24 lata i dodatkową umowę na import LNG. Łącznie obejmują one rocznie 10 mld m sześc. gazu po regazyfikacji.

Drugim, po dostawach LNG, źródłem do-staw gazu do kraju będzie gaz ziemny spro-wadzany z kierunku norweskiego poprzez gazociąg Baltic Pipe, który przez Danię będzie docierał do Polski. Jego przepusto-wość to prawie 10 mld m sześc. gazu rocz-nie, z czego około 2,5 mld m sześc. będzie pochodzić z własnego wydobycia PGNiG w Norwegii. Jesteśmy tam obecni od blisko 12 lat, mamy ponad 20 koncesji i wciąż na-bywamy udziały w kolejnych.

Dziesięć lat temu panowało w sektorze energetycznym przekonanie, że dywer-syfikacja musi kosztować. Dzisiaj wiemy, że jest ona opłacalna. Gaz od nowych do-stawców nie tylko jest tańszy, ale przede wszystkim mamy pewność, że zostanie do Polski dostarczony.

PGNiG działa na rzecz poprawy jakości życia Polaków

Jako polska spółka wspieramy działania na rzecz poprawy jakości życia polskiego

społeczeństwa. Gaz ziemny jest bezpiecz-nym dla zdrowia i środowiska źródłem energii. Uważamy, że każdy powinien mieć możliwość wyboru rodzaju energii, z któ-rej chce korzystać.

Jednym z kluczowych projektów, reali-zowanych przez GK PGNiG, jest „Program przyspieszenia inwestycji w sieć gazową Polski”, dzięki któremu w 2022 r. 90 proc. polskiego społeczeństwa będzie mieszkało na terenach z dostępem do gazu ziemne-go. Łączne nakłady inwestycyjne progra-mu w najbliższych latach sięgną 7,5 mld zł. Liczba gmin z dostępem do gazu wzrośnie o 300, z obecnych 1482 do 1782. Powstanie 4817 km sieci gazowych i 77 stacji LNG. Inwestujemy także w transport nisko-emisyjny – już teraz po ulicach polskich miast jeździ około 400 autobusów na gaz ziemny, a do końca 2019 r. będzie ich 600. Te działania znacząco przyczyniają się do ograniczenia smogu.

Naszą misją jest zapewnienie Polsce bez-pieczeństwa energetycznego. Każdemu naszemu działaniu przyświeca myśl, by działać zgodnie z interesem kraju i społe-czeństwa, tak by realizować ambitne cele biznesowe i jednocześnie wspierać ideę patriotyzmu gospodarczego. To trudne, ale wykonalne zadanie, co staramy się pokazy-wać na każdym kroku naszej działalności.

– 73 –

W nioskiem wynikającym z tych doświadczeń jest pro-jekt zwiększania oszczęd-ności Polaków i budowania polskiego kapitału dzięki programowi Pracowniczych Planów Kapitałowych, któ-ry może na dziesięciolecia zdeterminować kształt gospodarki i wolnego rynku w Polsce. Grupa PZU z za-angażowaniem uczestniczy w tym programie.

Odzyskując przed 30 laty polityczną nie-podległość i wprowadzając wolnorynkowe reformy, oparliśmy się w znacznej mierze w Polsce na napływającym do naszego kra-ju zagranicznym kapitale. Wybrana droga, przy wszystkich swoich prorozwojowych zaletach, know-how i innowacyjności, nie dawała pełnej możliwości rozwoju rodzi-mej przedsiębiorczości, a tym samym pol-skiego kapitału.

W zderzeniu z potęgą zagranicznych kor-poracji przegrywały wcześniej dobrze pros- perujące polskie firmy, wśród nich nawet te cieszące się światową renomą. Świętu-jąc 30-lecie wolnego rynku w Polsce, nie można więc zapominać, że mimo swojego sukcesu wolnorynkowe reformy zapisały się w pamięci Polaków także bankructwami polskich przedsiębiorstw i bezrobociem.

Wraz z polityczną zmianą 2015 r. zaczęło dochodzić do głosu przekonanie, że kapitał ma jednak narodowość i nie jest ona bez znaczenia dla ekonomicznej niezależno-

ści. Każde euro, funt czy dolar, jak mówił premier Węgier Victor Orbán podczas zor-ganizowanej w 2016 r. przez PZU debaty z prezesem Prawa i Sprawiedliwości Jaro-sławem Kaczyńskim, ma konkretne obywa-telstwo. Nie wszystkim rządzi niewidzial-na ręka rynku.

Kiedy w latach 2008–2009 swój szczyt osiągnął światowy kryzys gospodarczy, działające w Polsce zagraniczne banki drastycznie ograniczyły udzielanie kre-dytów polskim przedsiębiorcom. Kiedy w związku z kryzysem popadł w kłopoty włoski koncern Fiat, zwolnił z zakładów w Tychach prawie półtora tysiąca pol-skich pracowników. Przeniósł do Włoch produkcję samochodu Panda, mimo że polskie fabryki były kilkukrotnie bardziej wydajne niż włoskie. Władze Fiata przy-znawały, że decyzja nie ma uzasadnienia ekonomicznego, lecz wynika z patrioty-zmu gospodarczego.

Dobrą zmianą ostatnich lat jest uznanie wagi gospodarczego patriotyzmu. Dzięki Grupie PZU drugi co do wielkości bank w Polsce, Pekao SA, szczycący się piękną, sięgającą okresu międzywojennego trady-cją, znów ma centrum decyzyjne w War-szawie. Bank, z którym jest związana pra-wie połowa polskich firm, a jedna czwarta ma w nim depozyty, został odkupiony od włoskiego właściciela za najniższą możli-wą cenę. Przynosi Grupie PZU wysokie zy-ski, a jednocześnie jest gwarantem ochrony interesów swoich klientów bez względu na gospodarczą koniunkturę. Wspiera rozwój polskiej przedsiębiorczości.

Maciej Łopiński

przewodniczący Rady Nadzorczej PZU SA

Strategiczny cel to budowa polskiego kapitału


Nie ma wolności bez niepodległości. Nie tylko w politycznym, lecz także w ekonomicznym wymiarze. Nie ma prawdziwej wolności,

jeśli formalnie niepodległe państwa nie mają wystarczającej siły, a więc kapitału, by stanowić o sobie również w sferze gospodarczej.

Takie doświadczenia płyną z 30 lat wolnorynkowych reform w Polsce. Są równocześnie wyzwaniem na przyszłość

– 74 –

Strategicznym celom zmierzającym do budowy polskiego kapitału muszą jed-nocześnie służyć strategiczne projekty, będące elementem polityki gospodarczej całego państwa. Do sztandarowych należą Pracownicze Plany Kapitałowe. To zakre-ślony na długie lata program budowania oszczędności Polaków, który ma być dźwig- nią rozwoju gospodarczego w Polsce. Ma być impulsem, który poprzez podniesienie stopy oszczędności i inwestycji pozwoli polskiej gospodarce uniknąć „pułapki śred-niego rozwoju” dotykającej państw zatrzy-mujących się w swoim wzroście.

Polska to wielki projekt. Swoim zaanga-żowaniem w Pracownicze Plany Kapitało-we Grupa PZU chce wnosić w niego wkład. Dlatego jako pierwsi na rynku zaprezento-waliśmy atrakcyjną ofertę, rezygnując na rok z pobierania prowizji za prowadzenie planów. Oferujemy pracownikom i praco-dawcom korzystne warunki i komplekso-wą pomoc, by zachęcać ich do tej formy oszczędzania. Dobrą prognozą są sukcesy w postaci rekordowej liczby firm, które już 1 lipca 2019 r., w pierwszych godzinach od startu Pracowniczych Planów Kapitało-wych, zdecydowały się na przystąpienie do nich, zawierając umowy z PZU.

Program powszechnego oszczędzania i budowanie polskiego kapitału są inwesty-cjami w polską gospodarkę i polskie pań-stwo. Perspektywicznymi i opłacalnymi, biorąc pod uwagę to, że tempo rozwoju gospodarczego Polski już obecnie nawet kil-kukrotnie przewyższa wzrost gospoda-rek najpotężniejszych w Europie państw. Są jednocześnie strategicznymi wyzwaniami.

Za 10 i więcej lat pozycję Polski w Euro-pie i świecie będzie wyznaczać rzeczywi-sta ekonomiczna niepodległość oparta na sile polskiego kapitału, będącego funda-mentem państwa bez względu na koniunk-turę gospodarczą.

To droga, którą PZU – budując siłę pol-skiego kapitału jako największa grupa fi-nansowa w Europie Środkowo-Wschodniej – chce i będzie wspierać. Stoją za nami re-kordowe wyniki finansowe, a także rentow-ność, jedna z najwyższych na świecie. Stoi potęga cieszącego się największą tradycją i zaufaniem polskiego ubezpieczyciela. To dla nas zobowiązanie.

Budowa i wspieranie polskiego kapitału muszą być strategicznymi celami całego państwa. Są gwarancją rzeczywistej ekonomicznej niezależności. Powodzenie tego projektu zdecyduje na lata o kształcie gospodarki i pozycji Polski na międzynarodowej arenie

– 75 –

Szanowni Państwo!

C hciałabym na wstępie podzię-kować pracownikom sektora finansowego, miłośnikom eko-nomii i wszystkim osobom, któ-re współtworzyły rynek gospo-darki Polski w ostatnich latach. Mam głębokie przekonanie, że wspólnie udało nam się roz-począć głęboki proces dobrej zmiany, która wprowadziła Pol-skę na właściwe tory rozwoju społeczno-gospodarczego.

W 2015 r., kiedy obejmowałam urząd pre-zesa Rady Ministrów obiecałam w imieniu całej drużyny Prawa i Sprawiedliwości, że jak największa liczba Polaków będzie mogła korzystać z owoców rozwoju gospodarcze-go. Naszym celem stało się przywrócenie podziału dóbr stworzonych do norm do-bra wspólnego, czyli sprawiedliwości spo-łecznej. Nasze programy zostały wpisane w podstawowe wartości solidaryzmu mię-dzypokoleniowego i patriotyzmu. Dlatego nic, co zrobiliśmy, nie wykraczało poza ramy pewnej normalności przypisanej do ducha kultury i historii naszego wspaniałe-go narodu. Wspieranie rodzin, zwalczanie nierówności społecznych, poszanowanie wolności i bezpieczeństwa, upór i praco-witość, szacunek dla tradycji. My tego nie wymyśliliśmy, lecz zwróciliśmy do życia gospodarczego Rzeczypospolitej.

Każdy model społeczny, który ma słu-żyć dobru człowieka, nie może pomijać centralnego znaczenia i odpowiedzialno-ści społecznej rodziny. Władze są zobo-wiązane wspierać rodzinę, zapewniając jej

niezbędną pomoc, by we właściwy sposób mogła podejmować wszystkie swoje odpo-wiedzialne zadania. Żaden kraj na świecie nie może myśleć o swojej przyszłości ina-czej, jak tylko przez wizję nowych pokoleń, które przyjmą od swoich rodziców wielo-rakie dziedzictwo wartości, zadań i dążeń własnego narodu.

Choćbyśmy mieli największe armie i zgromadzili wszystkie bogactwa, nie bę-dzie to miało żadnej wartości, jeśli nie zadbamy o rodzinę. Rozumiejąc to, roz-poczęliśmy przywracanie normalności od programów społecznych skierowanych na zaspokojenie podstawowych potrzeb ro-dziny i niwelowanie nierówności społecz-nych, które narastały przez wiele lat po-przedzających nasze rządy.

Udało nam się zredukować skrajne ubós- two i dotrzeć do grup społecznych, które pozostawały na marginesie zainteresowa-nia władz publicznych. Program Rodzina 500+, przywrócenie wieku emerytalnego, systematyczny wzrost płacy minimalnej, rent i emerytur, innymi słowy programy skierowane na sprawiedliwą dystrybu-cję dochodu narodowego spowodowały, że dzisiaj jesteśmy stawiani za wzór do naśladowania w całej Unii Europejskiej. Z naszych inicjatyw społecznych korzysta-ją inne państwa, a najnowsze propozycje podatkowe skierowane do młodych Pola-ków budzą zainteresowanie polityków in-nych państw. Głęboko wierzę, że prawdzi-wy dobrobyt ekonomiczny osiąga się przez właściwą politykę społeczną podziału do-chodu, co sukcesywnie robimy od począt-ku naszej pracy w służbie Polakom.

Beata Szydło

eurodeputowana PiS, prezes Rady Ministrów w latach 2015–2017, wiceprezes Rady Ministrów w latach 2017–2019

Rozpoczęliśmy proces

dobrej zmiany


Głęboko wierzę, że prawdziwy dobrobyt ekonomiczny osiąga się przez właściwą politykę społeczną podziału dochodu,

co sukcesywnie robimy od początku naszej pracy w służbie Polakom

– 76 –

Gdy zaczynaliśmy wprowadzać nasz pro-gram, spotkaliśmy się z ogromnym atakiem sił politycznych, które straciły swoją po-zycję na skutek demokratycznego wyboru obywateli. W 2015 r. koniunktura gospo-darcza nam nie sprzyjała, agencje obniżały ratingi Polski, na giełdzie panowała bessa, strumień pieniędzy z funduszy unijnych wyhamował. Gospodarka była zmęczona wieloletnim marazmem i iluzją rozwoju obudowaną politycznymi hasłami, które wynikały z doktryny imposybilizmu. W tych warunkach zaczęliśmy jako biało-czerwona drużyna realizować nasze obietnice.

Minęło około 1400 dni. Nasz wzrost gospodarczy był w tym okresie jednym z naj-wyższych w Europie i przekroczył 5 proc. PKB w 2018 r. Jesteśmy liderem w zwal-czaniu ubóstwa i walki z nierównościami społecznymi, poziom bezrobocia jest historycznie niski i wynosi 5,3 proc. w poło-wie 2019 r. Dług publiczny zmniejszył się na koniec 2018 r. do 48,9 proc. PKB, deficyt sektora instytucji rządowych samorządo-wych spadł do 0,4 proc. PKB. Zmniejszy-liśmy lukę VAT z ponad 25 proc. poten-cjalnych wpływów w 2015 r. do 12,5 proc. w 2018 r. Przez trzy lata naszych rządów dodatkowy wzrost dochodów do budżetu państwa wyniósł łącznie 90 mld zł. Ob-niżyliśmy wiek emerytalny, podatek CIT i PIT dla młodych, w ramach programu Rodzina 500+ przekazano dla polskich ro-dzin 75 mld zł. Zobowiązaliśmy się do pod-niesienia wydatków na służbę zdrowia do 6 proc. PKB, jeszcze w 2019 r. wydamy na ten cel blisko 100 mld zł. Polska złotówka jest silna i stabilna, gwarantuje przedsię-biorcom bezpieczną wymianę handlową,

a także pozytywnie oddziałuje na sektor finansów publicznych. To wszystko jest tylko małym elementem życia społeczno- -gospodarczego, które wynika z realizacji naszych obowiązków jako polityków.

Jeszcze raz dziękuję wszystkim, którzy uwierzyli w nasz program i tworzyli bia-ło-czerwoną drużynę. Przed nami kolejne wyzwania i zobowiązania wobec Polaków. W związku ze zbliżającymi się wybo-rami parlamentarnymi proszę o wspar-cie w kontynuowaniu pracy na rzecz naszej Ojczyzny.

Żaden kraj na świecie, nie może myśleć o swojej przyszłości inaczej, jak tylko przez wizję nowych pokoleń, które przyjmą od swoich rodziców wielorakie dziedzictwo wartości, zadań i dążeń własnego narodu

– 77 –

P KN ORLEN jako koncern paliwo-wo-energetyczny działa w sekto-rze produktów globalnych. Ozna-cza to przede wszystkim, że rywalizacja w tym obszarze roz-grywa się na poziomie międzyna-rodowym, ceny surowców i pro-duktów są zaś kształtowane na globalnym rynku.

Konieczność nieustannego rozwoju

Chcąc pozostać konkurencyjnym, mu-simy stawiać na nieustanny rozwój oraz utrzymanie wysokiego tempa inwestycji. Wdrażanie takiej strategii nie byłoby moż-liwe bez odpowiednich narzędzi, groma-dzenia wiedzy, analizy oraz doświadczenia w implementowaniu rozwiązań wynikają-cych z obecności w ponad 100 krajach na całym świecie.

Utrzymaniu pozycji konkurencyjnej słu-ży m.in. dywersyfikacja źródeł przycho-dów i kierunków zaopatrzenia w surowce, wydłużanie łańcucha wartości oraz kolej-ne inwestycje w zastosowanie i rozwój in-nowacyjnych technologii. Te działania są z jednej strony nastawione na zwiększanie zysku, z drugiej stanowią mocne filary de-cydujące o stabilności i pomagają budować przewagę rynkową. Jednym z przykładów takich procesów, generujących korzyści w długiej perspektywie, jest połączenie

z Grupą LOTOS. Umożliwi ono wzrost za-równo skali działań firmy na światowych rynkach, jak i jej miejsca jako istotnego gracza rynku paliw. Finalizacja procesu zapewni ponadto znacznie lepszą pozy-cję negocjacyjną – zwłaszcza w obszarze dostaw surowca. Połączenie oznacza tak-że zmniejszenie kosztów operacyjnych i poprawę konkurencyjności, co pośrednio może przełożyć się na większą stabilność na rynku paliw i innych produktów.

Odpowiedzialność za przyszłe pokolenia

Dynamiczny rozwój gospodarczy gene-ruje wzrost zużycia energii. Jej pozyskiwa-nie – zwłaszcza na masową skalę – powinno być nierozerwalnie związane z poczuciem odpowiedzialności za środowisko natural-ne. Dlatego polityka ekologiczna i klima-tyczna należy do podstawowych wyzwań, które stoją przed nami w perspektywie kilkudziesięciu kolejnych lat. Rozumiemy, że przyszłość globalnego sektora paliw i energii musi być oparta na zasadach trwa-łego i zrównoważonego rozwoju. Tylko w ubiegłym roku wszystkie spółki Grupy ORLEN wydały ponad 430 mln zł na inwe-stycje związane z ochroną środowiska. Po-nad 75 proc. tej kwoty zostało przeznaczo-ne na redukcję emisji zanieczyszczeń do atmosfery i wody. Niezbędne w realizacji polityki ochrony środowiska są zaawanso-wane technologie. Równie istotne jest dla

Nasza odpowiedź na wyzwania przyszłości musi być gotowa już teraz


Jednym z kluczowych wyzwań stojących przed każdą firmą jest zapewnienie zdolności do nieustannego rozwoju oraz szukanie rozwiązań pozwalających na generowanie zysków w długoletniej perspektywie. PKN ORLEN zakłada, że strategie i procedury reagowania wobec zagrożeń, przed którymi stanie

firma za 20 lub 30 lat, należy opracowywać i wdrażać już teraz. Tego typu myślenie powinno cechować zwłaszcza organizacje

o strategicznym znaczeniu dla kraju oraz te, które mierzą się z wymaganiami stawianymi przez globalny rynek

Daniel Obajtek

prezes PKN ORLEN

– 78 –

nas włączanie się w życie lokalnych spo-łeczności. Dlatego na przykład w Płocku angażujemy się co roku w dziesiątki pro-jektów o charakterze proekologicznym, edukacyjnym, historycznym, kulturalnym czy patriotycznym. Zależy nam na byciu aktywnym i odpowiedzialnym członkiem społeczności płocczan.

Zarówno Polska, jak i cała Unia Euro-pejska stają przed wyzwaniem osiągnięcia neutralności klimatycznej. Na realizację tego celu mamy jeszcze ponad 30 lat. Gru-pa ORLEN zdaje sobie sprawę z tego, że działania zmierzające do jego osiągnięcia należy podjąć już teraz. Dlatego w nieda-lekiej przyszłości na znaczeniu zyskają inicjatywy ukierunkowane na tworzenie nowoczesnych źródeł energii elektrycznej oraz cieplnej – zarówno wykorzystywanej w produkcji, jak i przeznaczonej na rynki zewnętrzne. Jednym z naszych projektów inwestycyjnych w tym zakresie jest budo-wa morskiej farmy wiatrowej na Morzu Bałtyckim. Dlatego prowadzimy zaawan-sowane już prace przygotowawcze zmie-rzające do wypracowania podstaw do pod-jęcia decyzji inwestycyjnej. Wyniki badań środowiskowych oraz wykonanych do-tychczas pomiarów warunków wietrzności są obiecujące.

Innowacje – wyzwanie

dla przedsiębiorczościWyróżnikiem przedsiębiorstw określa-

jących się jako innowacyjne jest ich po-tencjał do kreowania wynalazków i tech-nologii, ważnych i korzystnych nie tylko dla biznesu, ale również dla środowiska i społeczeństwa. Innowacyjność nakie-rowana jest więc m.in. na zwiększenie efektywności produkcji i rozwój obecnie wykorzystywanej technologii, co warun-kuje utrzymanie tempa wzrostu. Właśnie dlatego skoncentrowanie się na budowa-niu kapitału inwestycyjnego powinno być jednym z najważniejszych obszarów, na którym opierają się współczesne przedsię-biorstwa w sektorach kluczowych z punktu widzenia krajowej gospodarki.

Jeszcze kilka lat temu branża i eksperci obawiali się o dostępność ropy naftowej w przyszłości. Teraz zastanawiamy się nad tym, czy za kilkanaście lat nadal będzie ona tak samo wartościowa jak obecnie przy produkcji paliw. Tym bardziej że rynek aut elektrycznych w Europie dynamicznie

się rozwija. Z raportów ACEA (European Automobile Manufacturers’ Association) wynika, że w Unii Europejskiej w I kwarta-le 2019 r. zarejestrowano o 40 proc. więcej aut elektrycznych niż rok wcześniej, przy czym samochodów spalinowych, tych z sil-nikiem Diesla, o 17,9 proc. mniej.

Jako największa firma w regionie zawsze staramy się wyprzedzać trendy i skutecz-nie odpowiadać na potrzeby rynku. To buduje też wartość dla naszych akcjona-riuszy. Stąd nasza decyzja o dynamicznym rozwoju obszaru petrochemii oraz elek-tromobilności. Poparliśmy ją gruntowną analizą otoczenia oraz kształtujących się trendów i dążymy do tego, aby w ciągu kil-kunastu lat z importera petrochemikaliów stać się ich eksporterem. Ponadto współ-pracujemy z ponad 40 instytutami badaw-czymi oraz uniwersytetami. W kręgu na-szych zainteresowań są zarówno projekty związane z nowymi źródłami energii, jak i paliwami alternatywnymi. Uważamy, że wielokierunkowe myślenie skoncentro-wane na dostarczaniu innowacyjnych roz-wiązań jest jednym z warunków stabilne-go i perspektywicznego rozwoju każdego przedsiębiorstwa. Zwłaszcza działającego w skali ponadregionalnej.

Obecnie polska gospodarka staje z jed-nej strony przed wyzwaniami związanymi m.in. z działaniami w zakresie ochrony kli-matu, rosnącymi w Europie wpływami glo-balnych graczy czy problemem kurczących się zasobów. Szukając na nie odpowiedzi, trzeba myśleć w skali globalnej, nie tracąc jednocześnie z oczu nowocześnie rozu-mianego patriotyzmu gospodarczego. To siła i innowacyjność krajowej gospodarki decyduje o naszej pozycji zarówno w re-gionie, jak i w Europie. Z drugiej strony otwierają się przed nami nowe horyzonty, które oferują zaawansowane technologie oraz możliwość czerpania garściami z ol-brzymiego potencjału intelektualno-nau-kowego młodego pokolenia.

Ominąć zagrożenia, wykorzystać szanse, myśleć globalnie i działać lokalnie – to musi być oś naszej strategii na kolejne dekady.

– 79 –

P rzeszło trzy dekady temu gospo-darka wolnorynkowa w Polsce była tylko odległym marzeniem. Dziś jest rzeczywistością, a dzięki latom pracy setek polskich przed-siębiorców nasz kraj wygląda zu-pełnie inaczej. Obecnie możemy mówić o dobrym czasie dla naszej ekonomii. Wskaźniki gospodarcze w Polsce są korzystne. Mamy wy-sokie PKB, niską inflację i niskie bezrobocie. Zadłużenie zagra-niczne Polski, jeden z kluczowych elementów planu Morawieckiego, spadło zaś w ciągu dwóch lat do około 64 proc. PKB, z 72,5 proc. Tę rzeczywistość musimy jednak traktować nie jako punkt finalny naszej drogi, ale jako ogromną szansę do dalszego rozwoju.

Co robić, by wykorzystać tę szansę? Przede wszystkim należy podejmować inicjatywy, które będą stymulować polskie firmy do działania. W tym te mniejsze – mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa. Tak aby same mogły walczyć o swoją pozycję na polskim rynku, a w dalszej perspektywie także na ryn-kach zagranicznych. Właśnie taka jest misja Polskiego Funduszu Rozwoju – uzupełnianie rynkowej luki w zakresie finansowania pol-skich przedsiębiorstw czy budowanie eko-systemu polskich start-upów. Inwestujemy w polskie firmy, ale celem nie jest doraźna pomoc, lecz rozbudzanie ich potencjału.

By to robić, przyczyniamy się do tworze-nia sprzyjających warunków dla rozwoju

inwestycji. Aktywnie w tej sferze działają in-stytucje naszej grupy: Polska Agencja Inwe-stycji i Handlu, Agencja Rozwoju Przemysłu, Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Ekspor-towych, Polska Agencja Rozwoju Przedsię-biorczości czy Bank Gospodarstwa Krajowe-go. Wszystkie one realizują działania, które tworzą szanse rozwojowe dla polskich firm. Dzięki KUKE możemy mówić o wzroście ubezpieczeń eksportowych, ARP z kolei udziela pożyczek ułatwiających rozwój i eks-pansję rodzimym przedsiębiorstwom. Celem tych działań jest jednak przede wszystkim wspieranie inwestycji czy innowacji.

Ostatecznie taka bowiem jest odpowiedź na pytanie o to, co robić, by się rozwijać. Inwestować i stawiać na innowacje. Nie bez przyczyny w Strategii na rzecz Odpowie-dzialnego Rozwoju znajdziemy wiele słów o zaangażowaniu w takie branże jak elektro-mobilność. Świat nieustannie się zmienia, dostosowując się do tych zmian, możemy odnajdywać nasze szanse. Otwierając się na innowacyjne branże i rozwiązania, możemy budować dzisiejszą i przyszłą siłę polskich przedsiębiorstw.

Już teraz w wielu przypadkach możemy dostrzec, jak wielki potencjał kryje się w na-szych firmach i że mogą one skutecznie ry-walizować o pozycję na międzynarodowych rynkach. Jednym z najbardziej wyrazistych i medialnych przykładów w ostatnim cza-sie był CD Projekt, który pokazał, że polska firma może stać się prawdziwym globalnym liderem w swojej branży oraz zyskać medial-ny rozgłos i splendor.

Czas rozwoju. Wykorzystać polski

potencjał


Ostatnie 30 lat w polskiej gospodarce to czas epokowych przemian, a także okres, w którym dokonaliśmy ogromnego ekonomicznego skoku. To jednak

nie oznacza, że rozwój polskiej gospodarki możemy uznać za domknięty. Jest dokładnie odwrotnie – dziś stoimy przed szansą ewolucji w wielu

wymiarach. Musimy zrobić wszystko, by tę szansę wykorzystać

Paweł Borys

prezes Polskiego Funduszu Rozwoju SA

– 80 –

Na tym przykładzie widzimy też, że sukcesy polskich firm za granicą i ich rozwój to wielo-wymiarowe korzyści dla polskiej gospodarki. Podstawowy pozytywny aspekt jest bardzo wymierny. Im lepsze wyniki osiągają polskie przedsiębiorstwa, im większe mają zyski, tym mocniej powiększa to nasz narodowy kapi-tał, dając szansę na rozwój całego kraju i ko-lejnych firm. O wiele istotniejszy jest jednak aspekt szerszy, który trudno ująć w liczby. Polscy czempioni, budując swoje marki za granicą, zarazem przyczyniają się do budo-wy pozytywnego obrazu naszej gospodarki i Polski w ogóle. Pomyślmy o przykładzie sukcesu CD Projekt. Rekordowe wyniki gier z serii „Wiedźmin” i kultowy status tej pro-dukcji przyczyniły się do międzynarodowego uznania. To sprawiło, że do swojej kolejnej produkcji studio mogło zaangażować globalną gwiazdę kina – Keanu Reevesa, co przynio-sło wielki światowy rozgłos. Takie zdarze-nia budują jednoznaczne i pozytywne skoja-rzenia w umysłach odbiorców, i to nie tylko tych związanych z branżą gier wideo. Polska to sukces, Polska to nowoczesność, Polska to innowacyjność – taki obraz wypływa z tych zdarzeń. Przykład tej firmy jest najbardziej ja-skrawy i oczywistym jest, że nie każde przed-siębiorstwo może poszczycić się takimi osiąg- nięciami. Jednak wiele z nich ma potencjał, by podążać podobną ścieżką i kreować rozpozna-walność oraz uznanie polskiego dorobku.

Rozwój firm to jedno, ale mówiąc o roz-woju gospodarki, nie możemy zapominać o tym, jak istotny jest też rozwój rynku finan-sowego w Polsce. Ten obecnie przedstawia się korzystnie, a na horyzoncie pojawiają się

okazje do dalszego wzrostu. Za taką wielu analityków i ekspertów zajmujących się ryn-kiem finansowym uważa Pracownicze Plany Kapitałowe, które ruszyły 1 lipca 2019 r. We-dle powszechnej opinii mogą one stanowić istotny bodziec dla dynamicznego rozwoju rodzimej Giełdy Papierów Wartościowych.

PPK to również dobre narzędzie służące wzmacnianiu krajowego kapitału. A właśnie wzmacnianie i akumulowanie kapitału jest jednym z zadań, jakie powinniśmy przed sobą stawiać jako społeczeństwo. To skutecznie pozwoli nam podtrzymać obecne tendencje rozwojowe. Pracownicze Plany Kapitałowe to bardzo ważny program, który pozwoli nam w długim okresie kumulować ów kapitał. A trzeba zauważyć, że na tę chwilę poziom tej akumulacji nie jest zadowalający. Chociaż wynagrodzenia w Polsce szybko rosną, pod względem majątku gospodarstw domowych znajdujemy się wciąż poniżej średniej unijnej.

Konieczność kumulowania kapitału i stałe-go gonienia Europy w różnych aspektach tyl-ko jeszcze dobitniej udowadnia to, jak ważne jest wspieranie rozwoju firm z sektora MŚP. To one mogą dziś w okresie wzrostu stać się dla polskiej gospodarki zasiewem, który pewnego dnia da plon służący nam wszyst-kim. Jako Polski Fundusz Rozwoju pomaga-my w pełnym realizowaniu tego potencjału.

Jakie będą kolejne trzy dekady dla polskiej gospodarki? Czas pokaże, jednak dziś może-my być pełni nadziei. A aktywnymi działa-niami w różnych sferach musimy tę nadzieję przekuwać w rzeczywistość.

Misja, którą wykonuje Polski Fundusz Rozwoju, to uzupełnianie rynkowej luki w zakresie finansowania polskich przedsiębiorstw czy budowanie ekosystemu polskich start-upów. Inwestujemy w polskie firmy, ale celem nie jest doraźna pomoc, lecz rozbudzanie ich potencjału

– 81 –

J ednym z przykładów zastosowania nowoczesnych rozwiązań na kolei są dzisiejsze standardy budowy dwor-ców, a dokładniej Innowacyjnych Dworców Systemowych (IDS).

Dworce, jakich jeszcze nie było

To autorski projekt PKP S.A. obejmujący budowę nowych, parterowych budynków z zastosowaniem proekologicznych roz-wiązań, takich jak panele fotowoltaiczne, odzysk wody deszczowej do spłukiwania toalet, oświetlenie LED, pompy ciepła. IDS-y najczęściej zastępują duże, niefunk-cjonalne budynki, które nie odpowiadają współczesnym wymogom podróżnych. Do sierpnia 2019 r., w ramach poprzednio pro-wadzonych programów inwestycyjnych, w formule IDS powstały cztery dworce. Zrealizowane inwestycje miały jednak cha-rakter pilotażowy, a dziś PKP S.A. rozwi-ja ten format budowy nowych obiektów dworcowych. Część IDS-ów będzie budo-wana według dwóch standardowych pro-jektów (mniejszego i większego dworca), a pozostałe obiekty powstaną na podsta-wie indywidualnych projektów. Do 2023 r. spółka w całym kraju zamierza wybudo-wać około 40 Innowacyjnych Dworców Systemowych.

W toku prac prowadzonych przez PKP S.A. rozwijane są również innowacje mające na celu zwiększenie efektywności eksploatacyjnej dworców. Jedną z nich jest system inteligentnego zarządzania budyn-kiem (ang. BMS – Building Management

System), który integruje instalacje występu-jące w obiekcie dworcowym, takie jak wen-tylacja, klimatyzacja, węzły ciepła, zasilanie, oświetlenie, fotowoltaika, media (liczniki energii, wody, ciepła) czy schody ruchome.

Z myślą o ochronie środowiska

Mimo że kolej sama w sobie jest jednym z najmniej inwazyjnych dla środowiska naturalnego środków transportu, PKP idą o krok dalej i wpisują się w rządowe plany rozwoju elektromobilności. PKP S.A. przy współpracy z KZŁ Bydgoszcz oraz PKP Telkol realizuje projekt na rzecz rozwoju elektromobilności poprzez udostępnianie stacji ładowania pojazdów elektrycznych przy wybranych dworcach kolejowych w całej Polsce. Poprzez montaż stacji eco-MOTO zwiększamy dostępność miejsc do ładowania pojazdów elektrycznych, poszerzając tym samym wachlarz usług na dworcach kolejowych, a także staramy się zachęcić kierowców do korzystania z pojazdów przyjaznych środowisku natu-ralnemu. W listopadzie 2018 r. oddano do użytku stacje ładowania przy dworcach kolejowych: Katowice, Katowice Ligota, Gliwice i Częstochowa. W lipcu 2019 r. otwarto kolejne cztery przy dworcach ko-lejowych: Opole Główne, Wrocław Głów-ny, Warszawa Wschodnia i Bydgoszcz Główna. Obecnie uruchomionych jest osiem stacji ecoMOTO. Łącznie w pierw-szym etapie projektu powstanie 10 stacji ładowania pojazdów elektrycznych. Na-stępne dwie zostaną otwarte przy dworcu Gdańsk Wrzeszcz oraz Gdynia Główna.

Krzysztof Mamiński

prezes zarządu PKP S.A.

PKP – czas na innowacje


Etos, tradycja i patriotyzm to wartości bardzo bliskie polskim kolejarzom. Także dziś pracownicy kolei pamiętają o swojej historii i misji, kontynuując dzieło

poprzedników, zapoczątkowane jeszcze w czasach odradzającego się państwa polskiego. Kolejarze bardzo odważnie spoglądają również w przyszłość. Dzięki wdrażanym

obecnie rozwiązaniom technologicznym polska kolej staje się coraz nowocześniejsza, a dzięki temu również coraz bardziej konkurencyjna. To właśnie innowacje pozwalają

kolei, podobnie jak przed laty, przyczyniać się do rozwoju gospodarczego kraju

– 82 –

Stacja ecoMOTO to autorski projekt spółek Grupy PKP. Każda ma dwa gniaz-da ładowania o mocy 22 kW oraz system zabezpieczeń, który uniemożliwia odłą-czenie kabla przez nieupoważnioną osobę. EcoMOTO jest bardzo intuicyjna i prosta w obsłudze. Aby ją uruchomić nie trzeba rejestrować się w żadnym systemie ani po-siadać specjalnej karty. Co więcej, począt-kowo korzystanie ze stacji jest bezpłatne. Po zakończeniu okresu promocyjnego za usługę będzie można wygodnie zapłacić za pomocą karty płatniczej. Miejsca postojo-we, na których można postawić samochód do ładowania, są pomalowane na zielono i oznaczone poziomym piktogramem.

Wsłuchujemy się w głosy pasażerów

Kolejarze z Grupy PKP są otwarci także na sugestie samych pasażerów. Dzięki róż-nym inicjatywom obecni i przyszli klienci kolei mogą sami proponować rozwiązania pozwalające usprawniać podróżowanie pociągami, korzystanie z dworców itp. Pod patronatem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów 13 sierpnia 2019 r. odbyła się w Warszawie pierwsza obywatelska burza mózgów z cyklu „GovTech Polska – Aktywuj pomysły”. Wzięło w niej udział 45 osób, które zostały wybrane z blisko 150 nadesłanych zgłoszeń. Uczestnicy pra-cowali nad innowacyjnymi rozwiązaniami ułatwiającymi planowanie podróży pocią-giem i zwiększającymi komfort przejazdu koleją. Organizatorem wydarzenia była Fundacja Grupy PKP. Obywatelska burza mózgów programu „GovTech Polska – Ak-tywuj pomysły” to nowy sposób otwar-cia państwa na pomysły utalentowanych

obywateli na rozwiązanie istotnych spo-łecznie wyzwań. W jej ramach Fundacja Grupy PKP przygotowała kreatywne zada-nie: uczestnicy pracowali nad najlepszymi pomysłami na planowanie podróży koleją. Wspierali ich specjaliści z różnych obsza-rów, m.in. user experience, service design, pasjonaci design thinking oraz twórcy no-wych technologii. Dla autorów najciekaw-szych rozwiązań przygotowano atrakcyjne nagrody ufundowane przez PKP Intercity S.A. Obywatelskiej burzy mózgów towa-rzyszyła konferencja poświęcona innowa-cyjności w sektorze publicznym, w trakcie której przedstawiciele GovTech Polska prezentowali założenia i dotychczasowe rezultaty tego programu. Wzięli w niej udział premier Mateusz Morawiecki, mi-nister infrastruktury Andrzej Adamczyk, prezes zarządu PKP S.A. Krzysztof Ma-miński oraz prezes zarządu Fundacji Gru-py PKP Katarzyna Kucharek.

Innowacje są bardzo ważnym elemen-tem pozwalającym realizować na kolei ideę zrównoważonego transportu. Inwestycje spółek z Grupy mają na celu wdrażanie rozwiązań pozwalających zaoszczędzić energię (budownictwo, konstrukcja pojaz-dów kolejowych), a także zmniejszać emi-sję zanieczyszczeń oraz hałasu.

Innowacje są bardzo ważnym elementem pozwalającym realizować na kolei ideę zrównoważonego transportu. Inwestycje spółek z Grupy PKP mają na celu wdrażanie rozwiązań pozwalających zaoszczędzić energię, a także zmniejszać emisję zanieczyszczeń oraz hałasu

– 83 –

T rzy dekady temu Polska otworzy-ła się na obecność międzynarodo-wych firm, stając się pełnopraw-nym uczestnikiem globalnego, wolnego rynku. Dziś ma szansę zostać jego liderem w wielu dzie-dzinach, między innymi poprzez wprowadzenie odpowiednich ram regulacyjnych i rozwiązań systemowych umożliwiających tworzenie innowacyjnych, opar-tych na wynikach rzetelnych badań naukowych produktów alternatywnych dla papiero-sów. Dzięki zaangażowaniu Phi-lip Morris International (PMI) w Polsce nasz kraj jest istotnym graczem w realizowaniu wizji świata bez dymu tytoniowego. Poprzez wykorzystanie najnow-szych technologii i innowacji możemy sprawić, aby Polska stała się centrum globalnego, no-woczesnego przemysłu innowa-cyjnych produktów bezdymnych o potencjale mniejszej szkodli-wości w porównaniu z tradycyj-nymi wyrobami tytoniowymi.

Coroczne wydanie „Polskiego Kompasu” pozwala na refleksję związaną z wyzwania-mi stojącymi przed rynkiem, polską gos- podarką i przedsiębiorstwami obecnymi na polskiej scenie gospodarczej. Podsu-mowanie dotychczasowych działań podej-mowanych przez PMI daje też szansę na wskazanie możliwości, jakie otwierają się przed nami w kolejnym roku, a także w na-stępnych dziesięcioleciach. W przypadku branży tytoniowej to o tyle istotne, że od

kilku lat jesteśmy uczestnikami niezwykłej rewolucji – ogromnej zmiany dotyczącej produktów, działań podejmowanych przez producentów, a także zwyczajów kon-sumentów. Znany nam dotychczas świat wyrobów tytoniowych odchodzi w nie-pamięć, a Philip Morris namawia palaczy do niepalenia. Dla pełnoletnich palaczy, którzy zamierzają kontynuować palenie i nie zamierzają rzucić, nadchodzi więc era podgrzewania tytoniu, a liderem tej zmia-ny może być właśnie Polska.

Innowacyjność stała się istotnym elemen-tem gry w wydawałoby się tradycyjnej bran-ży wyrobów tytoniowych, a to wymogło pilną potrzebę nawiązania ścisłej, niezwy-kle szerokiej współpracy ze środowiskiem naukowym. We współpracy z najlepszy-mi ośrodkami technologiczno-naukowymi w Polsce i na świecie Philip Morris podjął działania mające na celu stworzenie mniej szkodliwej alternatywy dla papierosów. W obliczu tej międzynarodowej rewolucji Polska stała się istotnym graczem w realizo-waniu wizji świata bez dymu tytoniowego.

PMI przechodzi największą transforma-cję nie tylko w historii firmy, ale również całej branży. Nowe produkty z potencja-łem obniżonej szkodliwości (w porównaniu z paleniem papierosów) mogą być satys-fakcjonującym zamiennikiem dla tradycyj-nych wyrobów tytoniowych. Najbardziej zaawansowanym produktem alternatyw-nym PMI jest system podgrzewania tyto-niu IQOS. Nie wytwarza on dymu ani po-piołu, lecz aerozol, który ma o wiele mniej intensywny zapach niż dym z papierosów. Innowacyjna technologia podgrzewa, a nie

Michał Mierzejewski

prezes zarządu, dyrektor zarządzający Philip Morris Polska i Kraje Bałtyckie

Polska bez dymu tytoniowego


Dzięki zaangażowaniu Philip Morris International (PMI) w Polsce nasz kraj jest istotnym graczem w realizowaniu wizji świata bez dymu tytoniowego.

Poprzez wykorzystanie najnowszych technologii i innowacji możemy sprawić, aby Polska stała się centrum globalnego, nowoczesnego przemysłu innowacyjnych produktów bezdymnych o potencjale mniejszej szkodliwości

w porównaniu z tradycyjnymi wyrobami tytoniowymi

– 84 –

spala tytoń w temperaturze ok. 300 stopni Celsjusza, wytwarzając aerozol zawierający nikotynę, który ma średnio 90–95 proc. niż-sze poziomy szkodliwych substancji – poza nikotyną – niż dym z papierosa referencyj-nego. Do tej pory na badania i rozwój wy-robów nowej generacji firma przeznaczyła 6 mld dol. W skali globalnej liczba palaczy, którzy zrezygnowali z papierosów na rzecz IQOS, wynosi już 8 mln.

Centrum w KrakowiePhilip Morris jest obecny w Polsce od po-

nad 20 lat. W 1996 r. firma zakupiła od Skar-bu Państwa pakiet akcji Zakładów Prze-mysłu Tytoniowego w Krakowie (ZPTK), a dwa lata później nazwa przedsiębiorstwa została zmieniona na Philip Morris Pol-ska SA. W Krakowie w 2005 r. powstał PMI Service Center Europe – europejskie centrum świadczące wyspecjalizowane usługi finansowe, informatyczne, zakupowe oraz z zakresu zarządzania zasobami ludz-kimi spółkom zależnym PMI w Europie, na Bliskim Wschodzie i w Afryce. Początkowo spółka miała być jedynie centrum telefo-nicznym. Polacy jednak szybko udowodnili swój profesjonalizm i determinację, dzięki czemu centrum szybko stało się kluczo-wym ośrodkiem eksperckim dla globalnych struktur PMI – miejscem wsparcia i tworze-nia innowacyjnych rozwiązań dla kilkudzie-sięciu innych rynków na świecie.

Rolę budowania innowacyjnego rynku do-strzega również polski rząd, umieszczając założenia polityki gospodarczej promującej takie działania w Strategii na rzecz Odpo-wiedzialnego Rozwoju. Szansę innowacji dostrzegają też menedżerowie i właściciele

dużych i mniejszych przedsiębiorstw – każ-da złotówka, każda godzina przeznaczona na badania, rozwój i innowacje są doskonałą inwestycją w przyszłość. To nie przypadek, że polska fabryka Philip Morris w Krakowie jest największym centrum produkcyjnym PMI w Europie oraz jednym z największych i najnowocześniejszych na świecie centrów nowych technologii przemysłu tytoniowe-go. PMI zainwestował w Polsce dotychczas ponad 700 mln dol., a w firmie znajduje za-trudnienie ok. 7 tys. pracowników.

Gospodarczy patriotyzmGlobalna firma tytoniowa w znaczący

sposób wspiera tym samym rozwój inno-wacyjności w Polsce. Działając w duchu patriotyzmu gospodarczego, Philip Morris stawia na uczciwość i podejmuje konkretne działania, m.in. realizuje wspólne projekty z polskimi firmami wysokich technologii oraz instytutami naukowo-badawczymi. Nasz kraj okazał się istotnym graczem nie tylko dlatego, że Polacy pracowali nad stworzeniem IQOS-a, ale również dlatego, że to polskie przedsiębiorstwa pomogły do-starczyć technologię, dzięki której możliwa była komercjalizacja produktu w prawie 50 krajach na świecie.

Profesjonalne badania i uczciwa współ-praca z polskimi ośrodkami badawczymi i naukowymi to również istotny element działalności Philip Morris w Polsce. Insty-tut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenc-kiego Polskiej Akademii Nauk przeprowa-dził kompleksowe badania nad produktem PMI. Polscy naukowcy przez rok szczegó-łowo obserwowali zmiany, jakie zachodzą w mitochondriach ludzkiego nabłonka

To nie przypadek, że polska fabryka Philip Morris w Krakowie jest największym centrum produkcyjnym PMI w Europie oraz jednym z największych i najnowocześniejszych na świecie centrów nowych technologii przemysłu tytoniowego

– 85 –

oskrzeli pod wpływem aerozolu wytwa-rzanego przez IQOS i – podobnie jak inni naukowcy na świecie – wskazali, że przy używaniu IQOS powstaje mniej toksyn niż w wyniku spalania tradycyjnego papierosa.

Patriotyzm gospodarczy to również uczciwe, rzetelne płacenie podatków. Phi-lip Morris Polska odprowadza rocznie ok. 10 mld zł podatku – nie tylko akcyzo-wego, lecz także dochodowego. W latach 2015–2017 spółki Philip Morris w Polsce zapłaciły 0,5 mld zł podatku CIT. Tylko w 2018 r. z tytułu CIT firma wpłaciła do budżetu państwa 211 mln zł. Tym samym Philip Morris był największym płatnikiem tego podatku w województwie małopol-skim, a to właśnie w Krakowie bije serce polskiego oddziału Philip Morris.

Przyszłość bez dymuRealizacja wizji stworzenia świata bez

dymu tytoniowego wymaga skutecznych działań, np. stworzenia odpowiednich ram regulacyjnych i rozwiązań systemowych dla innowacyjnych produktów tytonio-wych. Czeka na nie ponad 9 mln dorosłych palaczy w Polsce, którzy powinni dowie-dzieć się o istnieniu alternatywy, która może być zdecydowanie mniej szkodliwa niż papierosy. Biorąc pod uwagę liczbę pa-laczy w naszym kraju, jak również dostęp-ne produkty alternatywne, warto, aby pol-ski rząd rozważył wsparcie innowacyjnych technologii i zmiany również w sektorze tytoniowym.

Pionierem zmian regulacyjnych w reali-zacji strategii ograniczania szkodliwości wyrobów tytoniowych są Stany Zjedno-

czone. Amerykańska Agencja ds. Żywno-ści i Leków (FDA) odpowiada za ocenę i autoryzację innowacyjnych produktów pod kątem ich zmniejszonej szkodliwości w porównaniu z tradycyjnymi wyrobami tytoniowymi. W kwietniu br. agencja pod-jęła bezprecedensową decyzję, zezwalając na sprzedaż podgrzewaczy tytoniu IQOS w Stanach Zjednoczonych. Decyzja jest efektem ponad dwóch lat dogłębnych ana-liz, które poprzedził przegląd podobnych badań zrealizowanych na całym świecie. W swoim uzasadnieniu FDA wskazała, że choć produkt nie jest wolny od ryzyka, jest „właściwy dla ochrony zdrowia publiczne-go”, ponieważ „wytwarza mniej lub niższe poziomy niektórych substancji toksycz-nych niż papierosy”1.

Polskie DNAChcemy, aby Polska bez dymu tytonio-

wego stała się faktem. Rynek wyrobów konwencjonalnych jest wciąż głównym elementem działalności PMI, ale to z pro-duktami bezdymnymi pragniemy związać przyszłość firmy i branży. Historia nowe-go produktu IQOS udowadnia bowiem, że choć na początku musi pojawić się dobry pomysł, idea, projekt, to aby z sukcesem wprowadzić go na rynek potrzebna jest de-terminacja i profesjonalizm. Obie te cechy mamy w naszym narodowym DNA, cze-go dowodem jest udział Polek i Polaków w opracowaniu i wprowadzeniu na rynek innowacyjnej technologii IQOS.

1 patrz: www.fda.gov/news-events/press-announcements/fda-permits-sale-iqos-tobacco-heating-system-thro-ugh-premarket-tobacco-product-application-pathway

– 86 –

O bchodzimy 30. rocznicę polskiej transformacji gospodarczej na-szego kraju. Rocznice powinny być momentem podsumowań, trudnych rozliczeń i aktyw-nego planowania tego, jak ma wyglądać przyszłość. Dlatego dziś ustalamy nowe cele, wery-fikujemy obraną przez nas dro-gę i cieszymy się z postępów i osiągnięć, jakie uczyniliśmy przez ostatnie lata. Widzimy, jak wiele się w tym czasie zmie-niło, ile wspólnymi siłami udało nam się zmienić. Nasz kraj staje się perłą na mapie Europy i czu-jemy dumę z tego, że jesteśmy Polakami. Najmłodsze pokole-nia nie pamiętają czasów, kiedy o dobrobycie mogliśmy jedynie pomarzyć. Dlatego zadaniem rodziców, dziadków, nauczycie-li i osób publicznych jest uświa-domienie im i pokazanie, jak wiele zmieniło się na lepsze.

Nasz głos w Europie nareszcie jest za-uważany i nie możemy zapominać, że ciągle mamy wiele do zrobienia na arenie między-narodowej. Wielu polityków, którzy repre-zentują nasz kraj za granicą, coraz śmielej i wyraźniej broni polskich interesów. W pu-blicznych debatach podejmują tematy spo-łeczne i gospodarcze i nie boją się trudnych rozmów, które często nie są na rękę innym państwom. Polacy są świadomi, że rola przedstawicieli narodu nie powinna spro-wadzać się jedynie do biernego przyklepy-wania decyzji i wymieniania ciepłych uści-sków z przedstawicielami sąsiednich krajów

– zwłaszcza tych wiodących dziś prym w Eu-ropie. Z naszego punktu widzenia kluczowa jest obrona projektów ważnych dla naszego państwa i społeczeństwa, tym bardziej teraz, kiedy nasz głos jest silny.

Rozwój Polski jest tym, na czym szcze-gólnie koncentrujemy się zwłaszcza od 2015 r. Stawiamy na tradycję i nieustanne wspieranie rodzin, które są ostoją naszej cywilizacji i w których dorasta i kształtuje się młode pokolenie. Naszym zadaniem jest przekazanie im tych wartości, które dopro-wadziły nas do gospodarczej świetności, by kontynuowały nasze dzieło. To, co pie-lęgnowali nasi przodkowie, jest w dzisiej-szym świecie uznawane za niepopularne, zaściankowe i spotyka się z szyderstwem, ale nie możemy się od tego odwracać. War-tości bronione przez naszych ojców są fun-damentem, na którym powinniśmy opie-rać nasze społeczeństwo. Minione wieki, a zwłaszcza burzliwa i niejednokrotnie krwawa historia naszego kraju, pokazały, że zakorzenienie w patriotyzmie, obrona wolności, życia, godności społecznej i edu-kacji to najważniejszy budulec dobrobytu kulturowego i gospodarczego.

Obrona tradycyjnych wartości przed za-lewającą nas falą tzw. nowoczesności oraz neokolonialnym władaniem czołowych po-lityków należy dziś do tematów, których nie pomijamy w debacie publicznej. W konfron-tacji z ową pseudonowoczesnością Polacy wykazują coraz więcej odwagi, by walczyć o swoje prawa do wolności sumienia, słowa, wyznania i nie poddają się skandalicznym trendom kulturowym oraz presji źle pojmo-wanej tolerancji. Nasza cywilizacja zbudo-

Rozwój Polski oparty na wartościach


Istotą polskiej gospodarki jest wspieranie biznesmenów w osiąganiu ich celów – uczciwego rozwoju i krzewieniu patriotyzmu

gospodarczego. Odpowiedzialność biznesowa rodzi w przedsiębiorcach poczucie wspólnoty i jedności narodowej, dlatego zadaniem

nas wszystkich jest ją budować i pielęgnować

Grzegorz Bierecki

senator RP, przewodniczący

senackiej Komisji Budżetu i Finansów

Publicznych

– 87 –

wana na greckiej kulturze, rzymskim pra-wie i umiłowaniu postaw chrześcijańskich od wieków udowadnia, że nie wszystko, co uznawane za nowoczesne, jest dla nas dobre. Ostatnie miesiące pokazały, że tzw. zwykli Polacy i tradycyjne polskie rodziny nie zgadzają się na marginalizowanie ich głosu w społeczeństwie.

Szczególną rolę w demokratycznym spo-łeczeństwie pełnią także rzetelne i dbające o prawdę media. Nie możemy dać ogłu-piać się prasie czy telewizji finansowanej przez zachodnie koncerny, które mają na celu zmanipulować polskie społeczeństwo. Musimy pamiętać, że media formują świa-topogląd społeczny i zawsze znajdzie się wielu takich, którzy będą chcieli wykorzy-stać to do swoich interesów. Właśnie dla-tego tak ważna jest budowa polskich nieza-leżnych mediów, na które nie ma wpływu współczesna propaganda.

Budowanie poczucia wspólnoty, ochrona najsłabszych, a także rozwój odpowiedzial-nego biznesu to nasze zadania na kolejne lata. Nie możemy pozwolić, by w nowo-czesnej Polsce ktokolwiek dopuszczał się kradzieży i żerowania na najbiedniejszych. Nie godzimy się na udzielanie nieetycznych pożyczek na niegodziwych warunkach, dzię-ki którym w nieuczciwy sposób wzbogaca-ją się pożyczkodawcy. Nie godzimy się, by w naszym kraju ktokolwiek dopuszczał się lichwy. Przypomnijmy sobie choćby los Po-laków, którym z premedytacją udzielano kre-dytów we frankach. Nakłanianie bezbron-nych i nieświadomych zagrożenia rodzin do podejmowania takich zobowiązań to nawet więcej niż lichwa. To czyste niewolnictwo

i wykorzystywanie niewiedzy obywateli. Ci ludzie, którzy zostali schwytani w bez-względną pułapkę kredytową, zostali wplą-tani w mechanizm, w którym do końca ży-cia mają oddawać bankom niemal wszystko, co zarobią, a potem to samo będą robić ich dzieci. Wielu z nich nie ma żadnej możliwo-ści wyjścia z tej pułapki, nie mogą się z niej uwolnić, np. przez sprzedaż nieruchomości. Nie możemy przymykać oczu na takie dzia-łania. To od nas zależy, jaką Polskę chcemy budować, wszyscy mamy realny wpływ na to, jak będzie wyglądał nasz kraj.

Dlatego szczególnie dziś, w 30. rocznicę transformacji polskiej gospodarki, należy podkreślać, w jakim kierunku zmierzamy. Celem polskiej gospodarki jest wspiera-nie biznesmenów w osiąganiu ich celów – uczciwego rozwoju i krzewieniu patrio-tyzmu gospodarczego. Odpowiedzialność biznesowa rodzi w przedsiębiorcach po-czucie wspólnoty i jedności narodowej, dlatego zadaniem nas wszystkich jest ją budować i pielęgnować. Wspierajmy przed-siębiorców w ich trudnym zadaniu. Polskie firmy pracują nie tylko na ich sukces, ale zapewniają byt rzeszom pracowników i ich rodzin, a także przynoszą dobro konsumen-tom, którzy mogą korzystać z owoców ich ciężkiej pracy. Obserwuję zmiany, jakie od lat zachodzą w polskiej gospodarce i w my-śleniu wielu z nas. Polepszanie statusu spo-łecznego i materialnego oraz pozycji Pol-ski w Europie to efekty wieloletniej pracy i zaangażowania społeczeństwa na różnych płaszczyznach. W ostatnich latach ten pro-ces nabrał rozpędu i jestem przekonany, że przed nami jeszcze wiele tłustych, a nie chudych lat.

Budowanie poczucia wspólnoty, ochrona najsłabszych, a także

rozwój odpowiedzialnego biznesu to nasze zadania

na kolejne lata

– 88 –

R ealizując zapisy Strategii, Agen-cja Rozwoju Przemysłu S.A. (ARP) prowadzi restrukturyzację przedsiębiorstw, wspiera rozwój społeczno-gospodarczy średnich miast, prowadzi obsługę inwesto-rów w ramach ustawy o wspie-raniu nowych inwestycji oraz podejmuje całe spektrum inicja-tyw na rzecz rozwoju gospodarki innowacyjnej i opartej na wiedzy, także poprzez integrację działań na rzecz rozwoju regionów.

Restrukturyzujemy firmy w trudnej sytuacji

W ARP pracujemy nad włączaniem w obieg gospodarczy podmiotów, które znalazły się w trudnej sytuacji rynkowej. Co za tym idzie, przeciwdziałamy wykluczeniu społecznemu i poprawiamy warunki lokalnego rynku pra-cy. Tworzymy między innymi możliwości współpracy w ramach grupy kapitałowej, co pozwala osiągnąć efekty synergii.

Od 2017 r. ARP pomogła wielu firmom, które były zagrożone upadkiem. Przykładem udanej restrukturyzacji jest H. Cegielski – Fa-bryka Pojazdów Szynowych. Wśród innych firm, które dzięki wsparciu ARP odzyskały rentowność, są m.in. Przewozy Regionalne Sp. z o.o., Świętokrzyskie Kopalnie Surow-ców Mineralnych czy Warszawskie Zakłady Mechaniczne PZL-WZM.

W ARP proces restrukturyzacji rozwojowej zwykle zaczyna się od powstrzymania upad-ku i ustabilizowania sytuacji w przedsiębior-stwie. Kolejnym etapem jest wdrażanie zmian, których celem jest rozpoczęcie rozwoju firmy.

Wspieramy mniejsze miastaInnym przykładem realizowania przez

ARP długookresowych celów Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju jest pro-gram Fabryka. Jego celem jest aktywizacja miast średnich, tracących funkcje społeczno- -gospodarcze. Chodzi o zapewnienie warun-ków rozwoju dla firm sektora nowoczesnych usług biznesowych.

Program Fabryka polega na wykorzysta-niu korzystnej koniunktury gospodarczej w zakresie rozwoju sektora usług bizneso-wych oraz popytu na powierzchnie biurowe w miastach regionalnych i innych miastach średniej wielkości. Badania wskazują, że po-daż powierzchni biurowych jest mniejsza niż popyt, co jest barierą zarówno dla firm outsourcingowych, jak i dla miast, które mo-głyby tę niepowtarzalną okazję wykorzystać. ARP, posiadając odpowiednie zasoby finan-sowe i organizacyjne, podjęła się budowy budynków biurowo-usługowych, co zapewni odpowiednią podaż powierzchni biurowych. Inwestycje prowadzone są w wybranych miastach, które cechuje znaczący poziom negatywnych zjawisk społecznych i gospo-darczych.

Adresatem oferty będą także publiczne jednostki administracji rządowej oraz sa-morządowej, które w ramach polityki de-koncentracji (deglomeracji) będą przenosić swoje siedziby z miast aglomeracyjnych do tańszych miast regionalnych. Wpłynie to pozytywnie na zmniejszenie kolejnej grupy osób dojeżdżających codziennie do pracy do wielkich miast oddalonych od miejsca zamieszkania nawet o ponad dwie godziny drogi lub wyjeżdżających na stałe ze swojego

ARP S.A. realizuje długofalowe cele Strategii na rzecz

Odpowiedzialnego Rozwoju


Dla stworzenia stabilnych i trwałych podstaw konkurencyjności gospodarki Polski konieczne jest włączenie w procesy rozwojowe wszystkich grup

społecznych i wszystkich obszarów kraju. To jedno z głównych założeń, które znalazło się w Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. Aktywna polityka państwa w tym zakresie prowadzona jest

m.in. poprzez działania Agencji Rozwoju Przemysłu S.A.

Dariusz Śliwowski

wiceprezes Agencji Rozwoju

Przemysłu S.A.

– 89 –

miejsca zamieszkania. Zmniejszy to koszty społeczne i finansowe wielu rodzin.

Przykładem inwestycji w ramach progra-mu Fabryka jest budowa w Elblągu na Wyspie Spichrzów biurowca klasy A o powierzchni 10 tys. mkw. Dla miasta i regionu może to oznaczać stworzenie 1,2 tys. stanowisk pracy. Przewidywana wartość inwestycji to prawie 50 mln zł.

Tworzymy korzystne warunki do inwestowania

Agencja Rozwoju Przemysłu obsługuje in-westorów w ramach zarządzanych specjal-nych stref ekonomicznych: EURO-PARK MIELEC i EURO-PARK WISŁOSAN (z dolno-śląską podstrefą EURO-PARK KOBIERZYCE).

Duży nacisk kładziemy na jakość inwestycji. Przykładem jest projekt LG Chem w podwroc- ławskich Kobierzycach. Inwestor to jeden z największych na świecie producentów ba-terii litowo-jonowych do aut elektrycznych. Dostarcza baterie, które napędzają samocho-dy takich marek jak Daimler, Porsche, Audi. Fabryka zajmie obszar ok. 40 ha. LG Chem za-inwestował do tej pory prawie 6 mld zł.

Od jesieni 2018 r. cała Polska jest jedną specjalną strefą ekonomiczną. Ulga podat-kowa jest dostępna dla inwestycji w każdej lokalizacji w kraju. Okres korzystania z ulgi podatkowej wynosi nawet 15 lat. Naszą prze-wagą jest doświadczenie w zapewnianiu wsparcia administracyjnego i organizacyj-nego dla realizacji inwestycji w zarządza-nych przez nas strefach. Nowe przepisy przyspieszyły wydawanie decyzji o wspar-ciu. Od daty wpłynięcia kompletnego

wniosku termin 30 dni na wydanie decyzji o wsparciu nie został w ARP przekroczony ani razu. Po prawie roku funkcjonowania no-wych przepisów wyraźnie widać, że znacz-nie zwiększyła się liczba przedsiębiorstw polskich (firmy z krajowym kapitałem, ko-rzystające z decyzji o wsparciu w strefach ARP stanowią 83 proc.).

Rozwijamy Dolny ŚląskARP zaangażowała się również w projekt

Alians S35. Zakłada on stworzenie konurba-cji, czyli nowoczesnej aglomeracji między Wałbrzychem, Lubinem a Wrocławiem, wo-kół drogi ekspresowej S35 (zbudowanej od nowa lub przebudowanej DK35). Celem jest spójny, zrównoważony rozwój społeczny, gospodarczy i infrastrukturalny całego ob-szaru na bazie potencjału Dolnego Śląska: położenia, strategicznych inwestorów, trady-cji przemysłowych, ośrodków akademickich, środowiska naturalnego i walorów turystycz-nych. ARP razem z partnerami powołają stowarzyszenie Alians S35, które będzie za-biegać o zrównoważony rozwój społeczno- -gospodarczy Dolnego Śląska.

To porozumienie ma dla nas strategiczny charakter. Jest efektem podjętych w zeszłym roku rozmów na temat sposobów wsparcia rozwoju tej części Dolnego Śląska, która ze względu na położenie jest ważna dla wszyst-kich partnerów Alians S35, ale także dla pol-skiej gospodarki. Ten obszar potrzebuje sys-temowego wzmocnienia logistyki poprzez pełne wykorzystanie trasy ekspresowej S35, kolei i wrocławskiego lotniska. Mamy duże szanse, żeby stać się zagłębiem elektromobil-ności, ale nie da się tego osiągnąć bez strate-gicznych inwestycji i spójnego planu.

Od jesieni 2018 r. cała Polska jest jedną specjalną strefą ekonomiczną. Po prawie roku funkcjonowania nowych przepisów

wyraźnie widać, że znacznie zwiększyła się liczba przedsiębiorstw polskich (firmy z krajowym kapitałem korzystające z decyzji

o wsparciu w strefach ARP stanowią 83 proc.)

– 90 –

D wie równoległe drogi startowe o długości 4 tys. m każda, do tego drogi kołowania, płyty po-stojowe, terminale: pasażerski, cargo i general aviation, a jed-nocześnie najważniejsza stacja kolejowa Rzeczypospolitej, dostosowana do obsługi kolei dużych prędkości, które połą-czą na nowo największe polskie miasta. Tak będzie wyglądał pierwszy etap Centralnego Por-tu Komunikacyjnego. Planowa-na lokalizacja Portu Lotniczego Solidarność to obszar 3 tys. ha znajdujący się 37 km na zachód od Warszawy – wzdłuż autostra-dy A2, na skrzyżowaniu kole-jowych linii dużych prędkości: Warszawa–CPK–Łódź i prze-dłużenia Centralnej Magistrali Kolejowej w stronę Płocka, Gru-dziądza i Trójmiasta. Koncepcja jest już konsultowana z branżą lotniczą, m.in. z Międzynaro-dowym Zrzeszeniem Przewoź-ników Powietrznych (IATA) i przedstawicielami regionów, do których poprowadzone zo-staną nowe szlaki kolejowe.

Nowe lotnisko jest potrzebne od zaraz. Polskie lotniska obsłużyły w ubiegłym roku ponad 46 mln pasażerów, czyli o 15 proc.

więcej niż rok wcześniej i ponad pięć razy więcej niż jeszcze 15 lat temu. W tym roku prognozuje się kolejny wzrost na poziomie kilkunastu procent rok do roku, co ozna-cza, że przez lotniska w Polsce przewinie się ponad 50 mln osób. W Polsce średnia liczba podróży rocznie na jednego miesz-kańca wynosi zaledwie 1,2, podczas gdy w krajach Europy Zachodniej waha się od 2 do 4. To oznacza gigantyczny potencjał rynku, albowiem skłonność do korzystania z podróży lotniczych wśród mieszkańców naszej części Europy będzie rosła wraz z poprawą sytuacji ekonomicznej. Kore-lacja między wzrostem PKB per capita a liczbą podróży lotniczych jest naukowo dowiedziona i bezpośrednio przekłada się na popyt pasażerski.

Powoli wyczerpuje się już przepusto-wość Lotniska Chopina, największego lot-niska w Polsce (z prawie 40-proc. udzia-łem w polskim rynku pod względem liczby odprawianych pasażerów). Lotnisko nie jest już w stanie obsłużyć wszystkich zgła-szających się przewoźników. Powodem są ograniczenia środowiskowe i infrastruk-turalne, związane m.in. z istnieniem stre-fy ograniczonego użytkowania, zakazem lotów nocnych (tzw. core night), blisko-ścią zabudowy mieszkaniowej i istnieją-cym układem dróg szybkiego ruchu wo-kół lotniska, które czynią nieopłacalną rozbudowę lotniska. Problemy z obsługą

Mikołaj Wild

sekretarz stanu, pełnomocnik rządu

ds. Centralnego Portu Komunikacyjnego

Centralny Port Komunikacyjny.

Transportowe serce Polski


Niektóre rozwinięte, zamożne i mądrze rządzone kraje mają na swoim terenie duże porty przesiadkowe, które są dobrze

zintegrowane z siecią kolejową. Polska idzie krok dalej, łącząc w jednym miejscu nowoczesne lotnisko z głównym

węzłem kolei dużych prędkości w Rzeczypospolitej

– 91 –

wzrastającego ruchu lotniczego występu-jące w centralnej Polsce wpisują się zresztą w globalny trend. Według prognoz Organi-zacji ds. Bezpieczeństwa Żeglugi Powietrz-nej Eurocontrol z uwagi na brak wolnej przepustowości lotnisk i przestrzeni po-wietrznej w Europie w 2040 r. ok. 160 mln pasażerów nie będzie mogło skorzystać z transportu lotniczego. Wiceprezes IATA Rafael Schvartzman przyznaje, że w Eu-ropie potrzebna jest nowa infrastruktura lotnicza, a Port Solidarność (CPK) to jedno z oczekiwanych rozwiązań tej sytuacji.

Główną linią obsługującą Lotnisko Cho-pina jest dynamicznie rozwijający się PLL LOT, który oferuje obecnie prawie 70 proc. rejsów z tego portu i 60 proc. do-stępnych miejsc w operujących stąd samo-lotach. Polski przewoźnik rośnie bardzo szybko. Dość powiedzieć, że w ciągu czte-rech lat zwiększył liczbę pasażerów z 4 do prawie 9 mln rocznie, wywindował liczbę połączeń z 40 do ponad 110, rozbudował flotę z 45 do 85 samolotów i zwiększył roczne obroty z 3 do 6 mld zł, wypracowu-jąc przy tym rok w rok znaczący zysk. Bez silnego narodowego przewoźnika duży in-frastrukturalny projekt jak CPK nie miał-by tak mocnych podstaw ekonomicznych, jakie ma obecnie. A z drugiej strony: bez nowej infrastruktury LOT nie będzie się w stanie dalej dynamicznie się rozwijać.

Z Testu Prywatnego Inwestora wykona-nego dla nowego lotniska przez firmę EY wynika, że zakładana stopa zwrotu z in-westycji przekracza 10 proc., czyli że Port Lotniczy Solidarność zwróci się z nawiąz-ką. Zdaniem ekspertów Baker McKenzie i Polityki Insight, CPK może przynieść Pol-sce dodatkowych od 4 do 7 proc. PKB. We-dług raportu PwC z kwietnia 2019 r. polski rynek lotniczy ma jeden z największych potencjałów wzrostu w całej Europie. Do-datkowe wyliczenia są takie, że inwesty-cja powinna doprowadzić do stworzenia łącznie ponad 150 tys. miejsc pracy w CPK i sektorach gospodarki z nim powiązanych.

Obecnie najwięksi przewoźnicy trak-tują region Europy Środkowo-Wschod-niej głównie jako źródło pasażerów zasi-lających lotniska w Europie Zachodniej, Rosji, Turcji lub na Bliskim Wschodzie, a tam przesiadających się na rejsy dale-kodystansowe. W efekcie 90 proc. ruchu dalekodystansowego z i do Europy Środko-wo-Wschodniej odbywa się poprzez porty

transferowe położone poza jej obszarem, pozbawiając tym samym nasz region pły-nących z tego korzyści.

Program CPK to jednak nie tylko lotni-sko, to także potężne inwestycje w infra-strukturę kolejową. Jednocześnie z lotni-skiem zostanie zbudowana m.in. nowa linia kolejowa Warszawa–CPK–Łódź Fabryczna, czyli pierwszy odcinek Kolei Dużych Pręd-kości, które docelowo zostaną przedłużone do Poznania i do Wrocławia. Ta inwesty-cja umożliwi osiągnięcie czasu przejazdu z CPK do Warszawy w 15 minut, a z CPK do Łodzi w ok. 30 minut. W ramach Programu CPK powstanie ok. 1,6 tys. km nowych linii kolejowych.

Mówimy o „pajęczynie” nowych linii pro-wadzących do CPK z 10 kierunków. W za-sięgu bezpośredniego dojazdu pociągiem do CPK w czasie do 2,5 godz. znajdą się pra-wie wszystkie duże miasta w Polsce. Nasz projekt definitywnie zakończy trwający od 1989 r. trend likwidacji linii kolejowych w Polsce. Dzięki nowym liniom prowa-dzącym m.in. do CPK koleją w Polsce bę-dzie bliżej, szybciej i wygodniej. Szybkim i wygodnym dojazdem objęte będą także przygraniczne obszary Czech, Słowacji, Ukrainy, Białorusi Litwy i Obwodu Kalinin-gradzkiego.

Budowa CPK to impuls rozwojowy dla Polski i dla regionu oraz umieszczenie naszego kraju na głównych szlakach pa-sażerskich i towarowych. Dzisiaj Polska jako gospodarczy lider Europy Środkowo- -Wschodniej ma naturalne predyspozycje do budowy u siebie transportowego cen-trum regionu. Jeśli weźmiemy pod uwagę, że w naszym kraju, i ogólnie w Europie, potrzeba pilnie dodatkowej lotniczej prze-pustowości, że dysponujemy dogodną lo-kalizacją dla portu lotniczego między War-szawą i Łodzią oraz optymalnym z punktu widzenia sieci kolejowej ukształtowaniem terenu, to wniosek jest oczywisty: nigdy nie było lepszego czasu na rewolucję w trans-porcie. Wykorzystajmy tę szansę.

– 92 –

P olska jest postrzegana w świecie jako kraj sukcesu gospodarczego. Tak sformułowana w poprzedniej edycji „Polskiego Kompasu” teza (patrz „Polski Kompas 2018”) znaj-duje obecnie pełne potwierdzenie. Osiągane wyniki gospodarcze bu-dzą uznanie, a nawet podziw eks-pertów krajowych i zagranicznych, a miniony rok świadczy o silnym prorozwojowym potencjale nasze-go kraju. Tempo wzrostu produktu krajowego brutto (PKB) sięgnęło w 2018 r. 5 proc., co sytuuje Polskę na europejskim mistrzowskim po-dium. Przy tym w 2019 r. – mimo przejawów słabnięcia gospodar-czego i narastającego ryzyka recesji na świecie – wzrost PKB w naszym kraju przekracza 4 proc. W dodat-ku agencje ratingowe oraz insty-tucje międzynarodowe korygują in plus dotychczasowe prognozy gospodarcze dla Polski, przy czym niektórzy analitycy nie wyklu-czają 5-proc. tempa wzrostu PKB także 2019 r.

Wzrostowy potencjał gospodarczy Pol-ski potwierdzają liczne analizy. Szczegól-nie wyraziście kwestia ta zobrazowana została w oksfordzkim wydaniu książki z 2018 r. analityka Banku Światowego Mar-cina Piątkowskiego, pod znamiennym tytu-łem „Europe’s Growth Champion. Insights from the Economic Rise of Poland” (jej polskie wydanie ma ukazać się we wrze-śniu 2019 r.). Polska – tytułowy europejski mistrz wzrostu gospodarczego – oceniana jest jako kraj ogromnych, choć wciąż jesz-

cze w zbyt małym stopniu wykorzystywa-nych możliwości rozwojowych. Istniejące rezerwy potencjału rozwojowego Polski stanowią silne podstawy wzrostu konku-rencyjności i szybszego doganiania Za-chodu. Z przedstawionych przez Piątkow-skiego analiz prognostycznych wynika, że w 2030 r. Polska może osiągnąć około 80 proc. zachodnioeuropejskiego pozio-mu gospodarczego. Byłby to najwyższy względny poziom w historii.

Choć prognozy w warunkach cechującej gospodarkę globalną narastającej niepew-ności zawsze obarczone są dużym ryzy-kiem co do ich trafności, to jednak odzwier-ciedlają potencjał rozwojowy Polski, w tym potencjał wzrostu PKB. PKB bowiem to w największym uproszczeniu rynkowa wartość nowo wytworzona, stanowiąca sumę zysków inwestorów z zainwestowa-nego kapitału oraz wynagrodzeń otrzy-mywanych przez pracujących. Wysokie tempo wzrostu PKB stwarza tym samym korzystne podstawy rozwoju społeczno- -gospodarczego rozumianego trójwymiaro-wo: jako równoczesny postęp gospodarczy, społeczny i ekologiczny. Taka trójwymia-rowość postępu determinuje rzeczywistą poprawę jakości życia ludzi. Sam wzrost gospodarczy nie zapewnia bowiem popra-wy automatycznie. Jego przekładanie się na dobrobyt społeczny uwarunkowane jest jakością polityki społeczno-gospodarczej. Racjonalne jej kształtowanie ma fundamen-talne znaczenie, zwłaszcza w warunkach narastającego ryzyka barier rozwojowych. Bariery takie mogą wynikać m.in. z wystę-pujących w naszym kraju niekorzystnych trendów demograficznych, w tym depopu-

Społeczny wymiar gospodarki


Gospodarka, aby mogła efektywnie funkcjonować, powinna być należycie ukorzeniona społecznie. W takiej gospodarce wzrost gospodarczy przekłada

się zarazem na trwały postęp społeczny i ekologiczny, generuje trwały rozwój społeczno-gospodarczy. W tym sensie jest to rozwój potrójnie

zrównoważony, zharmonizowany

prof. Elżbieta Mączyńska

prezes Polskiego Towarzystwa

Ekonomicznego

– 93 –

lacji i starzenia się społeczeństwa, czemu towarzyszyć mogą niekorzystne zjawiska gospodarcze zagrażające makroekono-micznej efektywności. W takich warunkach szczególnie ważne jest kształtowanie poli-tyki służącej innowacyjności i konkuren-cyjności gospodarki, a zarazem polityki ukierunkowanej na poprawę jakości życia i dobrobyt społeczny, na społeczne ukorze-nienie gospodarki. W Polsce jest to szcze-gólnie ważne, albowiem mimo transforma-cyjnych sukcesów gospodarczych doszło do wielu zaniedbań w sferze społecznej. Dzięki dokonywanym przez obecny rząd inwestycjom w polityce socjalnej następuje pod tym względem poprawa, ale gospodar-ka wciąż jest niedostatecznie ukorzeniona społecznie. Słabe ukorzenienie społeczne to przy tym cecha i problem niemal całej gospodarki światowej, czego przejawem są narastające w wielu krajach nierówności społeczne, przez wielu ekspertów trakto-wane jako podstawowa bariera rozwoju społeczno-gospodarczego, zagrażająca re-woltami społecznymi.

Gospodarka ukorzeniona społecznie

Gospodarka, aby mogła efektywnie funk-cjonować, powinna być należycie ukorze-niona społecznie. W takiej gospodarce wzrost gospodarczy przekłada się zarazem na trwały postęp społeczny i ekologiczny, generuje trwały rozwój społeczno-gospo-darczy. W tym sensie jest to rozwój po-trójnie zrównoważony, zharmonizowany. Niestety, nie da się tego powiedzieć o gospodarce globalnej. Coraz wyraźniejsze stają się w niej bowiem przejawy nieładu, asyme-trii oraz dysfunkcji. Najbardziej spektaku-

larne są narastające nierówności społeczne, rozległy zakres wykluczenia społecznego oraz utrzymujące się obszary głodu, dotyka-jące około miliarda ludzi na świecie, czemu towarzyszą nasilające się przejawy aroganc-kiej rozrzutności i marnotrawstwa w świe-cie bogatych, świecie gospodarki nadmiaru. Nakładają się na to zjawiska anomii, czyli chaosu w systemie wartości. Nie wiado-mo, co jest dobre, a co złe. Nie wiadomo, czy chciwość jest dobra. Nieprzypadkowo też Thomas Piketty, autor głośnej książki z 2014 r. „Kapitał w XXI wieku”, wstęp do tego dzieła opatrzył mottem: „Podstawą różnic społecznych może być tylko wzgląd na pożytek ogółu”. Jest to cytat fragmentu art. 1. Deklaracji Praw Człowieka i Obywa-tela, uchwalonej we Francji w 1789 r. i stano-wiącej podstawowy dokument programowy Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Deklaracja ta uchwalona została przez Konstytuan-tę, czyli organ specjalnie powołany przez naród w celu opracowania i uchwalenia konstytucji, w tym przypadku konstytucji znoszącej ustrój feudalny we Francji. War-to tu przypomnieć, że w 2003 r. deklaracja ta została wpisana przez UNESCO na listę „Pamięć Świata”, czyli listę dokumentów i innych materiałów o światowym znacze-niu historycznym i cywilizacyjnym.

Przyjęte przez Piketty’ego motto wywołu-je pytanie, czy narastanie nierówności da się uzasadnić poprzez rzeczony „wzgląd na po-żytek ogółu”. Wyniki badań prowadzonych nie tylko przez Piketty’ego, ale także przez wielu innych wybitnych ekonomistów, w tym noblisty Angusa Deatona czy An-thony’ego Atkinsona, przeczą temu, wska-zując na potrzebę i korzyści wynikające

Wysokie tempo wzrostu PKB stwarza korzystne podstawy rozwoju społeczno--gospodarczego rozumianego trójwymiarowo: jako równoczesny postęp

gospodarczy, społeczny i ekologiczny. Taka trójwymiarowość postępu determinuje rzeczywistą poprawę jakości życia ludzi. Sam wzrost gospodarczy

nie zapewnia bowiem poprawy automatycznie. Jego przekładanie się na dobrobyt społeczny uwarunkowane jest jakością polityki społeczno-gospodarczej

– 94 –

z podejmowania rozmaitych środków (po-datkowych, edukacyjnych i innych) prze-ciwdziałających narastaniu nierówności.

Nierówności jako bariera popytu

Narastające nierówności stają się coraz bardziej odczuwalną barierą popytu w ska-li globalnej. Popyt bowiem tworzą masy, zaś bez należytego popytu gospodarka nie może się efektywnie rozwijać. Wcześniej czy później bariery popytu prowadzą do osłabienia tempa wzrostu gospodarczego. Mogą też prowadzić do trwałej stagnacji (tzw. stagnacji sekularnej). Przestrzega-ją przed tym najwybitniejsi ekonomiści, m.in. noblista Paul Krugman.

Wskutek postępu technologicznego współczesny świat jest w stanie produko-wać coraz efektywniej i coraz więcej. Zara-zem jednak wysoce asymetryczny podział bogactwa sprawia, że popyt na produkty wciąż nie nadąża za ich podażą. Prowadzi to do syndromu gospodarki nadmiaru, czy-li sytuacji, gdy przysłowiowe półki uginają się od wszelkich dóbr, podczas gdy brakuje nabywców, mimo że nieustannie dręcze-ni są oni intensywnymi reklamami. Choć można uznać nadmiar dóbr za swego ro-dzaju „smar wyciszający i łagodzący zgrzy-ty powstające w mechanizmach gospo-darczej adaptacji”, to jednak gospodarka nadmiaru oznacza marnotrawstwo poten-cjału, a przy tym paradoksalnie nie sprzy-ja suwerenności nabywców. Zwraca na to uwagę m.in. wybitny ekonomista węgierski Janos Kornai. Producenci, kreując podaż, manipulują konsumentami. W warunkach nadmiaru rynek staje się areną skłaniającą do rozmaitych wątpliwych etycznie zja-wisk, o czym obrazowo piszą dwaj nobliści George Akerlof i Robert Shiller w książce pod znamiennym tytułem „Złowić frajera. Ekonomia manipulacji i oszustwa”.

Sytuacja, w której występują nadwyżki podaży i bariery popytu, pozostaje w bez-pośrednim związku z narastaniem nie-równości, co z kolei jest jednym z najbar-dziej jaskrawych dowodów niedostosowań i asymetrii rozwojowych współczesnego świata. Oksfordzki ekonomista Paul Col-lier, charakteryzując zjawisko narastania w wielu krajach nierówności społecznych i zachłanności niektórych grup, metafo-rycznie wskazuje na syndrom „społeczeń-stwa rottweilerów”. Z kolei polski ekono-mista Ignacy Sachs metaforycznie określa

narastanie nierówności jako tzw. kielich wstydu, co ilustruje sytuację, w której dla relatywnie wąskiej grupy najbogatszych ludzi świata przypada to, co mieści się w czaszy kielicha, podczas gdy dla pozo-stałych tylko to, co skapnie w nóżkę kieli-cha. Taka sytuacja zabija popyt.

Środowiska biznesowe powinny zatem we własnym dobrze pojętym interesie dbać o należyte społeczne ukorzenienie gospo-darki i nie dopuszczać do ekonomicznych asymetrii. Asymetrie takie, zwłaszcza do-chodowe, prowadzą bowiem do społecz-nego zubożenia, co nie tylko zabija popyt, lecz także prowadzi do wykluczenia spo-łecznego z rozlicznymi tego negatywnymi skutkami, także politycznymi.

O tym, jak ważna jest dbałość o harmo-nię społeczno-ekonomiczną, przekonują m.in. doświadczenia krajów skandynaw-skich, gdzie skutecznie przeciwdziała się narastaniu nierówności. Zapewnia to tym krajom nie tylko wzrost gospodarczy i dobrobyt społeczny, lecz także medalowe miejsca w rozmaitych rankingach między-narodowych, w tym rankingach rozwoju społecznego, innowacyjności i sprawiedli-wości społecznej.

Natomiast narastanie wykluczenia spo-łecznego, w tym zjawiska „biednych pracu-jących”, wcześniej czy później zagraża re-woltami społecznymi. Ostatnie francuskie doświadczenia i bunt „żółtych kamizelek” powinny stanowić tu ważną przestrogę i lekcję.

Czwarta rewolucja przemysłowa – wymiar społeczny

Polityka ukierunkowana na dobrostan społeczny staje się fundamentalnym, a zara-zem trudnym wyzwaniem w związku z tym, że świat staje obecnie u progu tzw. czwar-tej rewolucji przemysłowej (Przemysł 4.0), wyrażającej się w rozwoju sztucznej inteli-gencji, stanowiącej połączenie potencjału technicznego, cyfrowego i biologicznego, w tym technologii wszczepialnych. (Sym-bole trzech pierwszych rewolucji prze-mysłowych to kolejno: maszyna parowa, żarówka i komputer). Czwarta rewolucja przemysłowa poza symbolizującym ją do-brodziejstwem potencjału sztucznej inte-ligencji może równocześnie prowadzić do szeregu napięć społecznych, w tym napięć na rynku pracy związanych z nowymi wy-mogami zawodowymi. Mimo że technologie

– 95 –

cyfrowe stwarzają warunki tak wielkiej ła-twości pomnażania produkcji dóbr (i w do-datku – jak dowodzi Jeremy Rifkin – przy spadających niemal do zera krańcowych kosztach ich wytwarzania), że przywodzi to niemal na myśl mityczny róg obfitości sa-moczynnie napełniający się wszystkim, cze-go pragną dysponujące nim osoby, to jednak nie rozwiązuje to niestety złożonych pro-blemów i dysfunkcji współczesnego świata. Przeciwnie, dysfunkcje te zdają się nasilać. Potwierdza to m.in. narastająca w świecie częstotliwość rozmaitych kryzysów, w tym występowanie nowych ich rodzajów, jak np. kryzys imigracyjny, którego doświadczyła i wciąż doświadcza Europa.

W dodatku wiele wskazuje, że czwarta rewolucja przemysłowa w pewnej mierze zaskoczyła i nadal zaskakuje świat. Kreu-je bowiem wcześniej nieznane zjawiska, kształtując nową gospodarkę i jej nowe pod-mioty, jeszcze niedawno zupełnie niezna-ne. Niebywale szybkie tempo współczes- nych przemian coraz częściej wyprzedza możliwość wcześniejszego przygotowania się na nie. Relacje oparte na własności za-sobów wytwórczych zastępowane są przez relacje ukierunkowane na dostęp do tych zasobów. Jak zauważa amerykański socjo-log Immanuel Wallerstein: „technologia proponuje – ludzkość dysponuje”. Wiele jednak wskazuje, że dysponuje nie zawsze w sposób użyteczny społecznie. I to mimo rosnących zasobów wiedzy i informacji. Dochodzi do swego rodzaju dychotomii wiedzy i mądrości. Wystarczy np. przypo-mnieć, że pierwszą reakcją prawie wszyst-kich krajów na działalność Ubera było: „Zakazać!”. Jednak zarówno historia, jak i praktyka gospodarcza dowodzą, że po-stępu nie da się trwale zatrzymać. Stąd też bariery rozwoju cyfryzacji i jej opóźnie-nia mogą być bardzo szkodliwe zarówno gospodarczo, jak i społecznie. Należy się z tym liczyć, tym bardziej że jest wysoce prawdopodobne, iż w niedalekiej przyszło-ści niemal każda branża będzie musiała dopracować się swego specjalistycznego „ubera”, rozumianego jako wykorzystywa-nie sztucznej inteligencji i rozwijanie róż-norodnych portali biznesowych, bez tego nie sprosta wymogom rynku. Wszystko bowiem wskazuje na to, że zarówno kra-je, jak i przedsiębiorstwa nienadążające z wdrażaniem sztucznej inteligencji, będą przegrywać i gospodarczo, i społecznie. Stanowi to też fundamentalne wyzwanie dla Polski. Przed polskim państwem staje

złożone zadanie promowania i wspomaga-nia wdrażania w kraju zdobyczy czwartej rewolucji przemysłowej, a zarazem zada-nie dbałości o godzenie interesów gospo-darczych z wymogami postępu społeczne-go i ekologicznego.

Otwarte pytaniaWielowymiarowość, dynamizm i głębo-

kość przemian współczesnego świata zo-stawiają otwarte pole dla nowych przemy-śleń dotyczących gospodarki i procesów społecznych. Tworzy to podłoże do elimi-nowania jednostronności podejścia, zwięk-szającego ryzyko doktrynalności czy nawet dogmatyzmu, co wyraża się w dążeniu do wdrażania w praktyce uniwersalnego mo-delu społeczno-ekonomicznego i wiary w jedynie słuszne rozwiązania. Czwarta rewolucja przemysłowa i symbolizująca ją sztuczna inteligencja wymuszają nowe kie-runki działań. To jednak proces niełatwy i pełen nowych wyzwań związanych z ros- nącą niepewnością co do kształtowania się przyszłości. Stąd też dziś do współczesnej rzeczywistości, do praktyki gospodarczej i teorii bardziej chyba niż kiedykolwiek pasuje sentencja z noblowskiego wykładu Wisławy Szymborskiej: „A wszelka wie-dza, która nie wyłania z siebie nowych pytań, staje się w szybkim czasie martwa, traci temperaturę sprzyjającą życiu. W naj-skrajniejszych przypadkach, o czym dobrze wiadomo z historii dawnej i współczesnej, potrafi być nawet śmiertelnie groźna dla społeczeństw. Dlatego tak wysoko sobie ce-nię dwa małe słowa: «nie wiem»”.

Wiele stawianych dziś pytań zarówno w teorii, jak i praktyce gospodarczej ma charakter pytań otwartych, ale ich stawia-nie, identyfikowanie obszarów niewiedzy, jest nie mniej ważne niż pozyskiwanie od-powiedzi, które stopniowo będą się wsza-koż klarować. W związku z tym tak charak-terystyczny obecnie dynamizm przemian nie tylko nie podważa potrzeby strate-gicznego podejścia w polityce społeczno- -gospodarczej, ale wręcz uwydatnia jego niezbędność. Marginalizacja podejścia strategicznego zwiększa bowiem ryzyko błędów decyzyjnych. Tym samym kształ-towanie i kultywowanie kultury myślenia strategicznego oraz stosownych rozwiązań instytucjonalnych można uznać za waru-nek sine qua non racjonalizacji polityki społeczno-gospodarczej i nieobarczonego strategicznym dryfem, trwałego, harmonij-nego rozwoju kraju.

– 96 –

I nnowacyjność, innowacje, innowa-cyjny… Słowo innowacja stało się jed-nym z najbardziej popularnych i naj-częściej używanych słów w ostatnich latach. O innowacyjności wiele się mówi, liderzy wielkich korporacji, ale i małych firm poszukują w niej krajowego czy międzynarodowego sukcesu. W publikowanych każde-go roku przez Komisję Europejską rankingach porównujących poziom innowacyjności w państwach człon-kowskich Polska nie zajmuje czoło-wych pozycji. Nie oznacza to jednak, że nie jest nowatorska ani że polskie firmy – także te działające w sferze publicznej – nie są prekursorskie. In-nowacją są przecież nie tylko śmiałe i rewolucyjne zmiany, ale także cią-głe doskonalenie, konsekwentne dą-żenie do osiągania doskonałości ope-racyjnej, czyli tzw. innowacyjność stopniowa. W tym obszarze polskie firmy z pewnością mogą pochwalić się wieloma sukcesami.

U podstaw innowacji stopniowej leży przedsiębiorczość oraz liczne pomysły po-chodzące zarówno z wnętrza, jak i spoza organizacji. „Wielkie rzeczy nie powsta-ją w wyniku impulsu, lecz z poskładania małych rzeczy w całość” – mówił Vincent van Gogh. I mimo iż nie miał zapewne na myśli rozwoju przedsiębiorstw, jego słowa potraktować można jako prawdę uniwer-salną. Docenianie stopniowych zmian i re-agowanie na te „małe”, „drobne” pomysły, niejednokrotnie – nie tylko w Polsce, ale i na świecie – przyniosło firmom ogromne korzyści.

Dlatego właśnie ogromną atencję należy przykładać do inicjatyw pracowniczych, ale też do współpracy ze środowiskami akade-mickimi. Ogromnym kapitałem Polski jest kapitał intelektualny. Z roku na rok w Polsce poprawia się współpraca uczelni z biznesem. Prym wiodą firmy prywatne, ale polska ad-ministracja publiczna nie ustępuje im kroku. W II kwartale 2019 r. na przykład, rozumiejąc, że współczesna, dynamiczna gospodarka, by się rozwijać, potrzebuje transferu wiedzy ze świata nauki, Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych zainicjowała współpracę z Wydziałem Inżynierii Materiałowej Po-litechniki Warszawskiej. Nad podobnymi partnerstwami, które mogą przynieść obo-pólne korzyści, cały czas w Wytwórni pracu-je Biuro Rozwoju i Jakości.

Kiedy już firma zbuduje solidne podsta-wy dzięki gromadzeniu pomysłów oraz budowaniu kadry nastawionej na rozwój, zadbać musi o doskonałość operacyjną. Praktyka czyni mistrza. Jednak nie zawsze, wykonując te same zadania przez długie lata, jesteśmy w stanie dostrzec możli-wość wprowadzenia usprawnień, wdro-żenia drobnych, stopniowych modyfikacji. I w tym miejscu zaczyna się ogromna praca menedżerów, zarządzających, którzy po-przez swoją postawę i decyzje muszą roz-wijać kulturę organizacyjną, którą cechuje zmiana oraz innowacja. Kulturę, która po-zwala pracownikom rozwijać siebie i firmę. Taką kulturę, która pozwala na ekspery-mentowanie w dobrej wierze, pozwala na potknięcia, a te pośrednio – poprzez budo-wanie doświadczeń – prowadzą do dosko-nałości. Doskonałość operacyjna pozwala minimalizować koszty, zapewniając środki

Nie rewolucją, lecz ewolucją sukces

budowany


Rozwój tradycyjnych polskich przedsiębiorstw często blokuje ogólne przekonanie o potędze światowego trendu innowacyjnej rewolucji.

Jednak to innowacyjność stopniowa może być prawdziwym przełomem i gwarantem sukcesu, także na rynkach międzynarodowych

Maciej Biernat

prezes Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych SA

– 97 –

na rozwój nowych technologii, nowych ob-szarów funkcjonowania czy ekspansji mię-dzynarodowej.

W dobie globalizacji szczególnie warto-ściowe są bowiem te rozwiązania, te innowa-cje, które odnoszą sukces nie tylko na rynku krajowym, ale również za granicą. W Polsce takich przykładów nie brakuje. Jak wynika z raportu z badań przeprowadzonych przez Polski Instytut Ekonomiczny, potencjał eks-portowy krajowych firm jest bardzo wysoki. Nie bez znaczenia dla rozwoju są z pewno-ścią państwowe instrumenty bezpośred-niego wsparcia działalności eksportowej, z których w ostatnich latach korzystała już niemal połowa badanych przez PIE firm.

Nie zawsze konieczne jest wprowadza-nie rewolucyjnych zmian. Światowe, ale też nasze wewnętrzne doświadczenia pokazu-ją, że międzynarodowy sukces może być efektem systematycznego, wewnętrznego dążenia do doskonałości oraz stopniowego wprowadzania niewielkich innowacji. Tak było w przypadku tworzonego przez eks-pertów Polskiej Wytwórni Papierów War-tościowych systemu ID Issuer do śledze-nia wyrobów tytoniowych. W maju 2019 r. zaczęły obowiązywać unijne przepisy na-kładające obowiązek rejestracji wyrobów tytoniowych na terenie Unii Europejskiej w systemie śledzenia Track & Trace. Każ-dy podmiot, chcący być elementem łańcu-cha dostaw produktów tytoniowych, został przez Komisję Europejską zobowiązany do rejestracji w systemie ID Issuer. W efekcie niemal w każdym kraju Unii Europejskiej działa inna firma, która wdrażała swój sys-tem, a teraz zbiera dane i przesyła je do

ogólnoeuropejskiego integratora. Pomimo iż każdy z krajów ma własny system dla producentów, który służy do generowania indywidualnych, niepowtarzalnych kodów na każdą paczkę papierosów, opakowanie, karton, to PWPW dzięki wprowadzeniu niewielkich innowacji, które doprowadziły do stopniowej rewolucji, osiągnęło suk-ces na europejskim, a nie tylko krajowym rynku. Nie stworzyliśmy w tym wypadku systemu rewolucyjnego. Zbudowany sys-tem pod wieloma względami jest bardzo podobny, oparty na jednakowych wyma-ganiach Komisji Europejskiej. A jednak to polski system ID Issuer pozwala klientom PWPW – producentom wyrobów tytonio-wych, osiągnąć przewagę konkurencyjną i doskonałość operacyjną, znacząco skra-cając czas produkcji opakowań. Ponadto w ciągu kilku miesięcy funkcjonowania okazało się, że polski system jako jeden z nielicznych jest stabilny. Dzięki temu, że przygotowany w PWPW ID Issuer działa sprawnie i bez przerwy, producenci z tak dużych rynków jak Niemcy czy Francja nie musieli wstrzymywać produkcji, kiedy ich rodzime systemy zawodziły. W efekcie w tej chwili na terenie całej Unii Europej-skiej znajdują się miliardy opakowań wy-robów tytoniowych z kodami wygenero-wanymi przez nasz rodzimy system.

Usprawniając procesy i unowocześnia-jąc produkty i usługi oraz łańcuchy dostaw poprzez stopniowe, ewolucyjne innowa-cje, polskie firmy mogą nie tylko znacznie ograniczyć koszty, obniżyć ceny, zwięk-szyć popyt czy przyciągnąć nowych part-nerów biznesowych, ale przede wszystkim wkroczyć na nowe rynki.

Innowacją są nie tylko śmiałe i rewolucyjne zmiany, ale także ciągłe doskonalenie, konsekwentne dążenie

do osiągania doskonałości operacyjnej, czyli tzw. innowacyjność stopniowa

– 98 –

M am dziś przyjemność podzielić się swoją historią – biznesową i osobistą, która splata się z his- torią wolnego rynku w Pol-sce. Accenture wspiera polską transformację od samego jej początku. Pierwszy projekt re-alizowaliśmy już w 1990 r., a ja – w sposób naturalny – dosta-łem szansę bycia częścią do-konującej się wówczas zmiany. Dziś chciałbym podzielić się z Państwem nie tylko wspo-mnieniami z okresu tych trzech dekad, ale zwrócić także uwa-gę na cztery ważne wyzwania, które stoją przed nami.

To, co dziś jest rzeczywistością, wczoraj było nierealnym

marzeniem… Rok 1990 to start nowej rzeczywistości

gospodarczej i nowej Polski. A w tej nowej Polsce rozpoczął się także całkiem nowy rozdział dla mnie. Jako początkujący ana-lityk w Accenture, absolwent Uniwersy-tetu Łódzkiego, miałem przed sobą jeden z ważniejszych dla firmy projektów. Było to wdrożenie systemu informatycznego dla pierwszego polskiego domu maklerskiego należącego do Banku Pekao SA. Rozpoczął on swoją działalność wraz z warszawską giełdą w kwietniu 1991 r., obracając akcja-mi pięciu spółek notowanych na GPW. Jako ciekawostkę dodam, że w ramach tego pro-jektu maklerzy otrzymali czerwone szelki, które były symbolem branży maklerskiej.

Od samego początku aż po dzień dzisiej-szy jestem związany z projektami transfor-

macyjnymi prowadzonymi dla rynku finan-sowego. Wiele z nich było przełomowych – zarówno dla mnie, dla Accenture w Polsce, jak i – wierzę – dla naszych rodzimych firm.

Innowacyjne projekty, innowacyjna gospodarka

Jeśli miałbym więc wymienić projekty, które w sposób szczególny zaznaczyły się w mojej pamięci oraz miały wpływ na dy-namikę i tempo zmian polskich przedsię-biorstw, byłyby to m.in: pierwsza strategia detaliczna dla sektora bankowego w Pol-sce, stworzona dla Powszechnego Banku Gospodarczego w Łodzi, przygotowana w roku 1993, czy też największe wdroże-nie systemu informatycznego w krajach Europy Środkowej w sektorze bankowym, a mianowicie implementacja systemu Al-nova dla PKO BP SA, przeprowadzona w latach 2004–2007. Pomagaliśmy także BRE Bankowi zbudować pierwszy polski bank internetowy – mBank, którego sys-tem centralny jest oparty na technologii Accenture. Ponadto przyczyniliśmy się do przemiany branży telekomunikacyjnej, instalując systemy bilingowe i CRM-owe dla największych operatorów działających w Polsce. Obecnie pracujemy również dla największych graczy z rynku energetycz-nego, metalurgicznego, modowego czy też dla firm z sektora usług detalicznych.

Nie byłoby to możliwe bez wspólnego zaangażowania zespołów po stronie klien-tów i Accenture. W tym miejscu chciał-bym bardzo docenić te wszystkie osoby, których energia, pasja i zaangażowanie po-zwoliły zrealizować projekty przynoszące tak wymierne rezultaty.

Przyszłość staje się teraźniejszością


Przy obecnym tempie zmian trudno jest już mówić o wyzwaniach przyszłości. Granica między tym,

co obecne, a tym, co się wydarzy, jest coraz mniej widoczna. Wprowadzanie działań innowacyjnych nie jest

już opcją, lecz koniecznością

Jarosław Kroc

prezes zarządu Accenture Sp. z o.o.

– 99 –

Przyszłość staje się teraźniejszością: cztery

wyzwania dla PolskiPrzy obecnym tempie zmian trudno

jest już mówić o wyzwaniach przyszłości. Granica między tym, co obecne, a tym, co się wydarzy, jest coraz mniej widoczna. Wprowadzanie działań innowacyjnych nie jest już opcją, lecz koniecznością. Z punktu widzenia rozwoju zarówno polskich firm, jak i polskiej gospodarki kluczowe wydają się cztery wyzwania.

l Tempo i skala absorpcji kolejnych fal technologii oraz związanych z nimi zmian kulturowych.

l Bezpieczeństwo krajowego ekosys-temu biznesowego i technologiczne-go oraz chmura krajowa: zagadnienia związane z inwestowaniem w bezpie-czeństwo, ale nie pojedynczych orga-nizacji, lecz całych ekosystemów, będą wymagały coraz ściślejszej współpra-cy pomiędzy partnerami oraz wyko-rzystania chmury. Bez bezpieczeń-stwa i mocy obliczeniowej, którą daje chmura, utrudnione będą możliwości wdrożenia zaawansowanej analityki, a następnie sztucznej inteligencji.

l Personalizacja usług w sektorze komer-cyjnym i administracji państwowej: na rynek wkracza kolejne pokolenie kon-sumentów, którego oczekiwania rosną przede wszystkim w zakresie personali-zacji ofert i ich dostępności na żądanie.

l Inwestycja w młode pokolenie: musi-my stale pamiętać o kolejnych pokole-niach, które wchodzą na rynek pracy, stając się szansą na dalszy rozwój pol-skiej gospodarki.

Czy uczeń przerósł mistrza?Pokora to ważna cnota. Jednak w bizne-

sie trzeba najczęściej podejmować decyzje odważne i często ryzykowne. Siłą polskie-go oddziału Accenture było zawsze to, że w pracy z klientami mogliśmy czerpać z doświadczeń naszych zachodnich kole-gów i koleżanek, którzy byli zwykle o krok przed nami, jeśli chodzi o innowacje. Glo-balna, silna marka, wiedza dostępna na wyciągnięcie ręki, możliwość współpracy z ekspertami – to wszystko decydowało o przewadze konkurencyjnej Accenture na rynku lokalnym jeszcze kilka lat temu. Obecnie możemy powiedzieć, że nasz kraj,

który przecież gospodarczo jest bardzo młody, stał się prawdziwym centrum kom-petencyjnym i hubem technologicznym w tej części Europy. Przyszłość widzimy w dalszym rozwoju rynku lokalnego, ale także w eksporcie wypracowanych w Pol-sce rozwiązań. Warto w tym miejscu pod-kreślić, że rozwój firmy technologicznej i konsultingowej, takiej jak Accenture, jest możliwy tylko wtedy, gdy funkcjonujemy w dobrych warunkach rynkowych. A ta-kie stwarza nam dziś Polska – mamy silną walutę, stabilny wzrost gospodarczy i mą-drych, wykształconych, a przy tym bardzo pracowitych obywateli. Po stronie barier widzę rosnące koszty pracy oraz wydłuża-jące się procesy decyzyjne.

Nasza wspólna szansaW Accenture wierzymy w potencjał pra-

cowników. Stawiamy na zarządzanie po-przez rozwój kompetencji i talentów. Nie może być zresztą inaczej, gdy zatrudnia się ponad 6 tys. wysokiej klasy specjalistów. Aby pracować z najlepszymi klientami, sami musimy być najlepsi. To nieustanne dążenie do pokonywania własnych barier, do poszerzania horyzontów, do traktowania trudnych sytuacji jako wyzwań, jest częścią amerykańskiej kultury, w której jako firma jesteśmy zakorzenieni. I tę postawę szerzy-my lokalnie. Poprzez nasze działania chce-my bowiem sprawić, by kolejne pokolenia Polaków pozostawały w kraju, wiedząc, że to właśnie tutaj znajdą ciekawą, pełną wy-zwań i dającą satysfakcję pracę.

I tego chciałbym nam wszystkim życzyć na kolejne 30 lat.

– 100 –

Spółki akcyjne

DZIAŁ II

– 102 –

– 103 –

S półki nie narzekają dziś na brak kapi-tału. Jeżeli tylko mają dobre wyniki, niezłe perspektywy i stabilne grono odbiorców, mogą liczyć na zastrzyk gotówki. Bank im pożyczy na inwe-stycje, firma leasingowa nie pożałuje pieniędzy na nowy sprzęt. Problem zaczyna się wówczas, gdy trzeba sfinansować całkiem nowy pomysł albo wejść na nowe rynki. Innowa-cyjność z perspektywy banków jest w cenie, ale tylko wówczas, gdy nie stwarza nadmiernego ryzyka.

A ryzyko ma to do siebie, że często trud-no je oszacować. W takiej sytuacji banki nie mogą wchodzić we wsparcie projektu, który może zakończyć się totalną porażką. Inwe-stują przecież nie swoje pieniądze, ale pie-niądze swoich klientów. Muszą dmuchać na zimne, czy tego chcą, czy nie.

Rynek kapitałowy jest z tej perspektywy nie do zastąpienia. Może on sfinansować najciekawsze pomysły, nawet jeżeli szanse powodzenia są stosunkowo niewielkie. Ale jeżeli się uda… Zysk z takiego przedsięwzię-cia będzie bardzo wysoki i zrekompensuje poniesione ryzyko.

Dlatego jest on tak ważny dla całej gospodarki. Gdy jest zbyt słaby, potrzebuje wsparcia, bardziej przyjaznego prawa i mniej restrykcyjnych regulacji. Kapitał finanso-wy, który chce zarobić, jakoś sobie poradzi – przeniesie się na mniej regulowane rynki, gdzie każda transakcja nie jest sprawdzana dziesiątki razy. Gorzej z firmami, które po-trzebują kapitału na innowacje, a banki nie są w stanie go zapewnić. Kraje, w których

dominują instytucje inwestycyjne, a nie ban-ki, stają się bardziej produktywne, gdyż są w stanie szybciej rozwijać innowacje w każ-dym wymiarze – zarówno produktowym, jak i organizacyjnym. Tak jest w Stanach Zjed-noczonych, gdzie firmy mają znacznie więk-szy dostęp do pieniędzy z rynku kapitałowe-go niż w Europie.

W Polsce, tak jak w większości krajów euro-pejskich, ciągle taniej jest pozyskać pieniądze z banków. Taka jest uroda niskich stóp pro-centowych, dzięki którym kapitał może po-płynąć do firm szerokim strumieniem. Zasila-nie gospodarki głównie z tego źródła nie jest tylko polską specyfiką, ale większości państw europejskich. Polityka monetarna, a także re-alizowana przez rządy polityka fiskalna po-zwalają podtrzymywać wzrost gospodarczy, a w niektórych przypadkach chronić kraje przed recesją. Niemcy już zapowiedziały zła-godzenie podatków, gdyby okazało się, że kraj ma coraz większe problemy gospodarcze.

Kłopoty udałoby się na pewno rozwiązy-wać w inny sposób, gdyby rynek kapitałowy był sprawniejszy. Pieniądze, które na nim krążą, intensywnie szukają okazji do zarob-ku, a ten może pojawić się zarówno przy okazji kłopotów finansowych firm, jak i wy-jątkowo dobrej prosperity.

Oczywiście sposobów zwiększenia mobil-ności kapitału, poprawienia produktywności czy większego otwarcia na nowe pomysły jest wiele i rynek kapitałowy wcale nie ma na nie-go monopolu. Można to zrobić, modyfikując prawo, wprowadzając nowe formy prowadze-nia działalności gospodarczej, bardziej ade-kwatne do aktualnej rzeczywistości rynkowej.

Stanisław Koczot

zastępca redaktora naczelnego „Gazety Bankowej”

Prostsza droga po kapitał

SPÓŁKI AKCYJNE

Każdy kapitał ma swoją cenę. Im jest niższa, tym lepiej dla firm. Tani kapitał może rozruszać gospodarkę, ale może też jej zaszkodzić, jeżeli jest zbyt łatwo dostępny. Najlepiej, gdy jego cena jest w sam raz

– nie za wysoka, ale i nie za niska

– 104 –

Taki nowym pomysłem, który niedługo zacznie funkcjonować w Polsce, jest prosta spółka akcyjna (PSA). Będzie można ją reje-strować od 1 marca 2020 r. W polskim prawie gospodarczym jest to pierwsza zmiana na tak dużą skalę od 1934 r., kiedy wszedł w życie Kodeks handlowy, który uregulował podsta-wowe formy funkcjonowania firm, w latach 90. jedynie dostosowane do współczesnych warunków.

Patrząc z pewnej perspektywy, jest to rewolucyjna zmiana dla polskiego rynku. W naszej rzeczywistości gospodarczej funk-cjonuje wprawdzie sześć typów spółek (PSA będzie siódmą), jednak tak naprawdę domi-nuje w nim spółka z ograniczoną odpowie-dzialnością (ponad 80 proc. spółek to spółki z o.o.). Na Zachodzie jest inaczej – w ostat-nich latach powstały tam nowe formy praw-ne umożliwiające funkcjonowanie firm. Ułatwiają one działalność start-upów, otwie-rają się na nowe możliwości stworzone przez rozwijające się technologie, np. blockchain.

PSA idzie dokładnie w tym kierunku. Ka-pitał ludzki – kluczowy w większości inno-wacyjnych firm – będzie umożliwiał obej-mowanie akcji. Pomysły, idee, rewolucyjne rozwiązania staną się tak samo policzalne jak twarda gotówka wniesiona do spółki.

Praktycznie wszystko będzie tam łatwiej-sze, szybsze i prostsze: znika finansowa bariera wejścia, rejestracja staje się błyska-wiczna, uchwały będzie można podejmować za pośrednictwem poczty elektronicznej albo podczas wideokonferencji, zniknie ob-ligatoryjna rada nadzorcza… Wpłaty i wy-

płaty środków dla akcjonariuszy nie będą wymagały żmudnych i długotrwałych pro-cedur, tak samo jak likwidacja czy rozwią-zanie PSA.

Bardzo ciekawym pomysłem jest brak wartości nominalnej akcji. O ich cenie bę-dzie decydowała cena emisyjna, która może być różna dla różnych serii. Właśnie dzięki temu udziałowcem będzie mógł zostać za-równo bogaty inwestor z wielkim kapitałem, jak i wynalazca, który wejdzie do spółki ze swoim pomysłem. Ponieważ akcje będą mia-ły formę elektroniczną, ich rejestr będzie można utrzymywać na blockchainie.

W PSA pojawi się – znana w zachodnich systemach prawa gospodarczego – rada dy-rektorów, czyli organ łączący funkcje nadzor-cze z zarządczymi. Dzięki temu kluczowe dla spółki decyzje będzie można podejmować szybciej, nie będzie konieczności zwoływa-nia oddzielnych posiedzeń różnych organów.

PSA to głównie odpowiedź na postulaty firm innowacyjnych, w znacznym stopniu start-upów, które mają problem z pozyskiwa-niem kapitału czy z rozpoczęciem działalno-ści, a także z jej zakończeniem, gdy przedsię-wzięcie kończy się fiaskiem. Dzięki PSA ich droga po kapitał stanie się łatwiejsza.

Czy uprości to również ich drogę na gieł-dę? W przyszłości zapewne tak, jednak PSA nie mają statusu spółki publicznej i ich akcje nie będą notowane na rynku regulowanym. Ale gdy będą chciały i gdy ich status na to pozwoli, PSA będzie mogła przekształcić się w spółkę akcyjną.

Prosta spółka akcyjna to odpowiedź na postulaty firm innowacyjnych, w znacznym stopniu start-upów, które mają problem z pozyskiwaniem kapitału czy z rozpoczęciem działalności, a także z jej zakończeniem, gdy przedsięwzięcie kończy się fiaskiem

– 105 –

R ok 2019 był i wciąż jest wyjąt-kowo intensywnym dla rynku kapitałowego, a zwłaszcza Gieł-dy Papierów Wartościowych w Warszawie (GPW). Tym bar-dziej że nie tylko bieżąca dzia-łalność operacyjna, ale przede wszystkim wdrażanie kluczo-wych inicjatyw strategicznych przypada na czas niesprzyjają-cego, zmiennego i wymagające-go otoczenia rynkowego. Taka sytuacja niejako wymusza podej-mowanie nietuzinkowych i od-ważnych decyzji biznesowych.

I właśnie jednym z takich flagowych przedsięwzięć może być uruchomienie przez GPW własnej Platformy Transak-cyjnej. Zarząd giełdy liczy, że przejście na własne rozwiązania technologiczne obniży koszty transakcji i wprowadzi nowe funk-cjonalności dla członków giełdy, emiten-tów i inwestorów, które powinny zwiększyć atrakcyjność warszawskiego parkietu. Z ko-lei ewentualne skomercjalizowanie platfor-my na rynkach Europy Środkowo-Wschod-niej i Bliskiego Wschodu dołoży nową linię przychodową do biznesu grupy kapitało-wej. Co wymaga podkreślenia, GPW dąży do tego, aby potencjalna zmiana obecnego systemu giełdowego na własną Platfor-mę Transakcyjną była neutralna dla tych członków giełdy, którzy nie chcą ponosić dodatkowych kosztów, oraz aby nie wymu-szała dodatkowej aktywności po ich stronie. Ta inicjatywa strategiczna może być także niepowtarzalną okazją do zbudowania uni-katowych kompetencji wewnątrz GK GPW

na światowym poziomie, które dotychczas musiały być zlecane firmom zewnętrznym.

Niezwykle istotną i potrzebną inicjaty-wą jest także wdrożony Giełdowy Program Wsparcia Pokrycia Analitycznego, który ma przyczynić się do zwiększenia pokry-cia analitycznego wśród najmniej płynnych spółek z mWIG40 i sWIG80. Dzięki rapor-tom, zwłaszcza dla spółek które nie miały dotychczas pokrycia analitycznego, inwesto-rzy mają niepowtarzalną szansę dowiedzieć się więcej o działalności danego podmiotu i specyfice branży. Mogą też brać pod uwa-gę wyceny wskazywane przez analityków, co jest pożądane zwłaszcza z punktu widzenia inwestora indywidualnego, który nie dyspo-nuje profesjonalnym wachlarzem narzędzi analitycznych. Dziewięć spółek z indeksu sWIG80, które dotychczas nie miały żadne-go pokrycia, już otrzymały pierwsze raporty. W sumie do programu zakwalifikowało się 12 spółek, które miały zaledwie jednego ana-lityka, a zatem zainteresowanie tymi spółka-mi ma potencjał do wzrostu. Giełdzie zależy na dostarczaniu inwestorom materiałów ana-litycznych najwyższej jakości, dlatego spe-cjalna komisja ekspertów rynkowych zwery-fikuje rzetelność i jakość analiz. O sukcesie programu może też świadczyć fakt, że pozo-stałe spółki, w tym notowane na NewCon-nect, już pytają o kolejną edycję programu.

Duże nadzieje pokładane są także w pro-gramie GPW Growth wspierającym rozwój i transformację spółek z sektora małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP). Wśród wszystkich notowanych spółek z GPW to właśnie firmy sektora MŚP stanowią ponad

Jakub Modrzejewski

prezes Rady Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie

Giełda na strategicznym

kursie

SPÓŁKI AKCYJNE

Realizacja wyzwań stojących przed warszawską giełdą, a w szczególności dywersyfikacja jej biznesów idąca w parze ze stosowaniem zasad corporate

governance, przyczynią się do wzrostu jej wartości oraz znaczenia w kraju i na świecie

– 106 –

95 proc. Wciąż jednak wiele firm MŚP nie zdecydowało się na rozwój poprzez pozy-skanie kapitału na giełdzie. Dlatego tak istot-ne jest stymulowanie wzrostu spółek MŚP, np. przeznaczonymi dla nich programa-mi wsparcia, chociażby w zakresie wiedzy o rynku kapitałowym.

Warto również wspomnieć o planach gieł-dy dotyczących wprowadzenia pionierskie-go projektu Platformy Żywnościowej, która ma w pierwszym etapie działać w formule rynku kasowego (SPOT). Z pewnością prze-wagami w tym projekcie strategicznym są zaplecze technologiczne i doświadczenie w prowadzeniu obrotu instrumentami na rynkach finansowym i towarowym.

Realizacja przyjętych założeń strategicz-nych #GPW2022 wpisze się w Strategię Roz-woju Rynku Kapitałowego (SRRK), której jednym z elementów będzie Sąd Rynku Fi-nansowego. To właśnie na brak sądów spe-cjalizujących się w przestępstwach o cha-rakterze finansowym, jako na jedną z luk w regulacjach prawnych przyczyniających się m.in. do nieefektywności rynku, wskazali twórcy SRRK. Z pewnością działalność Sądu Rynku Finansowego pozwoliłaby na skutecz-ne i szybkie ściganie nadużyć na szeroko ro-zumianym rynku finansowym, a tym samym przyczyniłaby się do poprawy zaufania do rynku, bez którego ten nie ma możliwości rozwoju.

W ramach aktualizacji strategii zarząd GPW zdecydował się również na weryfika-cję kluczowych wskaźników i wskazał ich nowy horyzont zgodnie z zaktualizowaną strategią (poprzednie wskaźniki wyznaczo-

no do 2020 r.). W obecnym horyzoncie, do 2022 r., wskaźniki mają wynieść: 470 mln zł nominalnej wartości przychodów GK GPW, 250 mln zł EBITDA, 19 proc. wskaźnika ROE i C/I (wskaźnik kosztów do przychodów) po 2022 r. na poziomie poniżej 50 proc.

Przy okazji aktualizacji wskaźników strate-gicznych zarząd giełdy określił wartość dy-widendy w wysokości nie mniejszej niż 2,4 zł na akcję wypłaconej z zysku za 2019 r. oraz zdecydował o podniesieniu dywidendy o nie mniej niż o 0,1 zł na akcję corocznie z zysku za lata 2020–2022. Przy czym dywidenda nie może być mniejsza niż 60 proc. przypadają-cego akcjonariuszom GPW skonsolidowane-go zysku netto grupy kapitałowej GPW za dany rok obrotowy, skorygowanego o udział w zyskach jednostek stowarzyszonych. Rada giełdy wydała pozytywną opinię, a walne zgromadzenie zatwierdziło wypłatę 3,18 zł dywidendy na akcję z zysku za 2018 r. Warto podkreślić, że ostatnia dywidenda jest jedną z najwyższych wypłaconych akcjonariuszom w historii spółki, a zobowiązując się do jej regularnej wypłaty i określając minimalną wysokość, giełda na tle innych emitentów prezentuje się jako spółka stabilna i długoter-minowa dla inwestorów, konsekwentnie reali-zująca strategię. W ideę długoterminowego oszczędzania wpisują się też Exchange Traded Funds (ETF), notowane na giełdzie fundusze inwestycyjne, których zadaniem jest wierne odzwierciedlanie zachowania się określonego indeksu giełdowego. Obecna oferta emiten-tów funduszy ETF na GPW obejmuje cztery fundusze, przy czym dwa to ETF-y na indeks największych spółek krajowych – WIG20TR (TR, czyli Total Return – indeks dochodowy, uwzględniający dywidendy wypłacane przez

Bez względu na to, jak zmienia się rynek i jakie wydarzenia mają na niego wpływ, niezmienne pozostają dążenia giełdy do stosowania najwyższych standardów w zakresie ładu korporacyjnego

– 107 –

spółki). Tego typu instrumenty sprzyjają dłu-goterminowemu oszczędzaniu.

Pomnażanie pieniędzy dzięki inwestowa-niu na giełdzie, np. w spółki dywidendowe, może, ale i powinno łączyć się z oszczędza-niem, np. na emeryturę. Tutaj największą rolę do odegrania będą miały Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK), których pozytywny wydźwięk będzie widoczny na wielu płasz-czyznach: gospodarczej, giełdowej i społecz-nej. Jak wynika z analiz, w dziesięcioletniej perspektywie PPK podniesie poziom PKB o blisko 1,2 proc. Zyskają przyszli emeryci oraz krajowy rynek kapitałowy, ponieważ z jednej strony pieniądze odkładane w PPK będą służyły do opłacania akcji i obligacji emitowanych przez przedsiębiorstwa, co umożliwi tym przedsiębiorstwom właści-wy rozwój i wpłynie pozytywnie na rynek kapitałowy, a z drugiej inwestycje dokony-wane w ramach PPK będą mogły zapewniać w przyszłości godną emeryturę uczestnikom programu, którzy będą korzystać z rozwoju tych przedsiębiorstw i ze wzrostu gospodar-czego. PPK, tworząc zachęty do długotermi-nowego oszczędzania, nadają nowy kierunek myślenia Polaków o przyszłej emeryturze, ale także o rynku kapitałowym. Tym bar-dziej że z danych wynika, iż w instrumen-tach rynku kapitałowego, na depozytach, w gotówce i w OFE Polacy zgromadzili 1,482 mld zł – o 98 mld zł więcej r/r (dane Na-rodowego Banku Polskiego na koniec marca 2019 r.). Trend pokazuje jednak, że od sze-ściu kwartałów głównym motorem wzrostu oszczędności Polaków są pieniądze trzyma-ne m.in. na rachunkach i depozytach w ban-kach. Dla porównania w USA większy odse-tek oszczędności inwestuje się na giełdzie.

Wierzę, że system oszczędzania w Polsce zostanie usprawniony i dogonimy pod tym względem rozwinięte kraje. Bo choć z każ-dym rokiem rośnie skłonność rodaków do oszczędzania, to wciąż daleko nam do Cze-chów (5,5-proc. stopa oszczędności wg da-nych Związku Banków Polskich), Niemców (10-proc.) czy Szwedów (16-proc.). PPK mają być i zapewne będą jednym z bardziej efek-tywnych sposobów na zbieranie pieniędzy na emeryturę i istotnie zmienią strukturę oszczędzania, tak by więcej oszczędności trafiało na rynek kapitałowy, co przyczyni się do wzrostu gospodarczego kraju i po-mnażania pieniędzy Polaków.

Bez względu na to, jak zmienia się rynek i jakie wydarzenia mają na niego wpływ, nie-

zmienne pozostają dążenia giełdy do stoso-wania najwyższych standardów w zakresie ładu korporacyjnego. Odzwierciedleniem tego są Dobre Praktyki Spółek Notowanych na GPW 2016, które wychodzą naprzeciw inwestorom i rynkowi. Zmiany w Dobrych Praktykach są dokonywane przynajmniej tak często, jak często do głosu dochodzą nowe trendy w obszarze corporate governance lub pojawiają się nowe przepisy prawa skutku-jące koniecznością modyfikacji obowiązu-jących zasad ładu korporacyjnego. Obecnie dużo dzieje się na obu tych polach, dlatego potrzeba zmian wydaje się oczywista.

W myśl Dobrych Praktyk spółka jest nad-zorowana przez skuteczną i kompetent-ną radę nadzorczą, jej członkowie działają w interesie spółki i kierują się niezależnością własnych opinii i osądów, a rada nadzorcza w szczególności opiniuje strategię spółki i weryfikuje pracę zarządu w zakresie osią-gania ustalonych celów strategicznych oraz monitoruje wyniki spółki. Wierzę, że sto-sowanie Dobrych Praktyk zapewnia odpo-wiednią transparentność spółek giełdowych, chroni prawa wszystkich akcjonariuszy i po-zwala zachować wysokiej jakości komuni-kację z rynkiem. Dlatego ich przestrzeganie jest tak ważne.

Tym bardziej że – jak wynika z badań – atrakcyjność inwestycyjna, a więc wycena notowanych spółek, może zależeć m.in. od przestrzegania zasad corporate governance, w tym przede wszystkim praw akcjonariu-szy mniejszościowych, a także przewidywal-nej i stabilnej polityki dywidendowej (raport Martis Consulting „Wycena zależy od ładu korporacyjnego”).

Jestem przekonany, że właśnie stabilne, z ugruntowaną historią spółki notowane na warszawskim parkiecie (takie jak GPW), które konsekwentnie realizują obraną stra-tegię oraz regularnie wypłacają dywiden-dę, a także stosują najlepsze zasady corpo-rate governance oraz zapewniają właściwą komunikację z rynkiem i jej akcjonariu-szami, powinny być jednym z kluczowych elementów portfela inwestycyjnego, każ-dego inwestora, w tym przede wszystkim inwestora długoterminowego i przyszłego emeryta. Wierzę, że GPW, obierając kurs ku przyszłości, wyprzedzając bądź wpisu-jąc się w rynkowe trendy, uda się wypraco-wać najlepsze rozwiązania odpowiadające zmieniającym się potrzebom wszystkich uczestników rynku.

– 108 –

P otrzeba stworzenia takiego sądu w zasadzie jest w tym środowisku oczywista. Składa się na to kil-ka przyczyn. Nie chodzi tu tylko o niedowład polskiego wymiaru sprawiedliwości w sprawach gospodarczych, którego prawomocne wyroki wydawane po kilku latach procesu mają znaczenie bardziej historyczne niż biznesowe.

Problematyka rynku kapitałowego jest bowiem tak specjalistyczna i skomplikowa-na, że wychodzi ona poza zakres zwykłych kompetencji nawet najlepiej przygotowa-nych zawodowo sędziów cywilistów. Nie są to tylko zagadnienia prawne, ale w znaczą-cym stopniu dotyczą one zakresu ekonomii i finansów. Bez dobrego rozumienia tych ostatnich kwestii nie jest możliwe wydanie rozsądnego gospodarczo i sprawiedliwego wyroku. Na to jeszcze nakłada się inflacja prawa, spowodowana m.in. „zalewem” do polskiego prawa rynku kapitałowego roz-porządzeń czy dyrektyw Unii Europejskiej, które są co do zasady przeregulowane, ka-zuistyczne, trudne w prawniczej percepcji (m.in. ze względu na przejmowanie obcych nam prawniczo wzorów), a tym bardziej w ich stosowaniu bezpośrednim (w przy-padku rozporządzeń unijnych) czy w sto-sowaniu polskich ustaw implementujących dyrektywy unijne. W konkluzji można twierdzić, że nie ma materii bardziej nada-jącej się na kognicję wyspecjalizowanego

sądu państwowego jak właśnie problema-tyka rynku kapitałowego.

Skoro ta potrzeba jest bezdyskusyjna, to pojawia się znacznie trudniejszy od strony prawnej i faktycznej problem możliwości (szansy) stworzenia takiego sądu. Szczęśli-wie można powiedzieć, że idea utworzenia w Polsce specjalistycznego sądu państwo-wego wpisuje się w pewną istniejącą już w naszym kraju tendencję. Gdyby powstał polski sąd rynku kapitałowego, byłby on chronologicznie czwartym takim sądem w naszym kraju. Pierwszym był i jest obec-ny sąd ochrony konkurencji i konsumen-tów (sąd antymonopolowy), który istnieje od roku 1990, jakkolwiek przechodził on istotną ewolucję. Sąd obecnie rozpatruje zarówno spory prywatno-prawne z zakre-su prawa antymonopolowego, jak i odwo-łania od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, czyniąc to nie tylko pod kątem zgodności tych decy-zji z prawem (jak to rozstrzyga sąd admi-nistracyjny), ale także z punktu widzenia ich celowości, a więc pod kątem meryto-rycznym, a nie tylko formalnym. Wspo-mniany sąd rozpatruje w powyższy sposób odwołania również od innych regulatorów rynku, takich jak Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, Prezes Komunikacji Elektro-nicznej, Prezes Urzędu Transportu Ko-lejowego. Niezależnie od wspomnianego sądu wkrótce zostanie powołany sąd wła-sności intelektualnej. Projekt ustawy w tej

Potrzeba i szansa stworzenia sądu rynku kapitałowego w Polsce

oraz określenie jego przyszłej kognicji

SPÓŁKI AKCYJNE

Od ponad roku toczy się w polskim środowisku rynku kapitałowego dyskusja nad potrzebą oraz możliwościami

stworzenia specjalistycznego sądu państwowego w zakresie rynku kapitałowego

prof. zw. dr hab. Andrzej

Szumański

kierownik Katedry Prawa

Gospodarczego Prywatnego

Uniwersytetu Jagiellońskiego

oraz wiceprezes Sądu Polubownego

przy Izbie Domów Maklerskich

– 109 –

materii, implementującej także przepisy prawa unijnego w zakresie mechanizmów procesowych ochrony własności intelek-tualnej, jest w stadium dużego zaawanso-wana legislacyjnego. Nadto projektowany jest też sąd zamówień publicznych w ra-mach nowej regulacji prawa zamówień pu-blicznych. Wszystkie te trzy sądy stano-wią czy mają stanowić odrębny wydział przy Sądzie Okręgowym w Warszawie, zaś w przypadku sądu własności intelektualnej przewidziane są cztery takie wydziały przy Sądach Okręgowych w Warszawie, Pozna-niu, Gdańsku i Katowicach.

Nie bez znaczenia jest też to, że specja-listyczne sądy rynku kapitałowego funk-cjonują również w innych krajach. Nawet ogólne ich przedstawienie przekracza ramy niniejszego krótkiego opracowania. Wystarczy tylko wymienić m.in. Delawere Chancery Court z 1972 r., Onderneming-skammer w Amsterdamie z 1971 r., Busi-ness and Property Court of England and Wales z 2017 r., a także działający z dużym powodzeniem od 2010 r. sąd rynku kapita-łowego w Tel Awiwie.

W sytuacji, gdy potrzeba powstania sądu rynku kapitałowego w Polsce nie budzi wątpliwości i wpisuje się znakomicie w ist-niejącą w naszym kraju tendencję tworze-nia specjalistycznych sądów oraz uwzględ-nia fakt istnienia i funkcjonowania sądów rynku kapitałowego w innych krajach (co zostało wyżej wykazane), przedmiotem dyskusji, a nawet i możliwej kontrower-sji będzie w pierwszej kolejności zakres kognicji takiego sądu. Jakie sprawy powi-nien on rozstrzygać oraz – mając na uwa-dze przyjęte lub planowane rozwiązania sądownictwa specjalistycznego w Polsce – czy ma być to jeden sąd (wydział Sądu Okręgowego w Warszawie), czy kilka są-dów, a jak kilka, to ile ma ich być.

W powyższej dyskusji niemal oczywi-ste staje się, że sąd rynku kapitałowego w Polsce powinien rozpatrywać spory cywilnoprawne z zakresu ustawy o obro-cie instrumentami finansowymi, ustawy o ofercie publicznej, o obligacjach itd. Nie budzi wątpliwości, aby ten sąd rozstrzygał w sposób reformatoryjny odwołania od de-cyzji Komisji Nadzoru Finansowego. Nie jest natomiast oczywiste, czy sąd ten po-winien rozstrzygać spory z zakresu spółek handlowych, ale dotyczących tylko spółek publicznych, w tym rozpatrywać zwłasz-

cza spory uchwałowe (tj. w przypadku za-skarżenia uchwał walnego zgromadzenia spółki akcyjnej). Dalej idącą wątpliwość wywołuje problem potrzeby objęcia za-kresem kognicji tego sądu spraw karnych z zakresu rynku kapitałowego (tzw. prze-stępstw białych kołnierzyków). Zwłaszcza ta ostania sprawa wymaga przeprowadze-nia gruntownych badań analitycznych. Im większy będzie bowiem zakres kognicji sądu rynku kapitałowego, tym zajdzie po-trzeba tworzenia większej liczby sądów rynku kapitałowego w Polsce. To z kolei będzie determinować większe wydatki ze strony państwa z pieniędzy podatników. Oznacza to, że określenie zakresu kognicji sądu rynku kapitałowego wymaga bardzo dokładnego zbilansowania, tj. wyważenia potrzeb rynku kapitałowego i możliwości finansowych oraz organizacyjnych pań-stwa. Nadto rozwarstwienie spraw z za-kresu prawa spółek pomiędzy sąd rynku kapitałowego (spółki publiczne) a sądy gospodarcze (pozostałe spółki handlowe) może nieść ze sobą ryzyko rozbieżności orzecznictwa sądów polskich, co z kolei nie będzie pożądane z punktu widzenia bezpieczeństwa obrotu prawnego.

Na zakończenie warto nadmienić, że minister sprawiedliwości podjął w lipcu 2019 r. czynności w kierunku powołania zespołu problemowego przy Ministerstwie Sprawiedliwości ds. opracowania projektu sądu rynku kapitałowego w Polsce.

– 110 –

Spółki krajoweSpółki według wartości rynkowej (na koniec 2018 r.)

1 PKOBP 1 250,00 49 337,502 PKNORLEN 427,71 46 256,73

3 PGNIG 5 778,31 39 928,16

4 PZU 863,52 37 908,665 SANPL 102,09 36 568,036 PEKAO 262,47 28 609,237 INGBSK 130,10 23 418,008 PGE 1 869,76 18 697,619 MBANK 42,34 17 959,3510 KGHM 200,00 17 776,0011 LOTOS 184,87 16 361,2912 LPP 1,85 14 541,5213 CYFRPLSAT 639,55 14 428,1614 CDPROJEKT 96,12 13 995,0715 MILLENNIUM 1 213,12 10 760,3516 DINOPL 98,04 9 397,1317 HANDLOWY 130,66 9 028,5818 CCC 41,17 7 957,7719 JSW 117,41 7 897,1020 BGZBNPP 147,42 7 149,8221 ALIOR 130,55 6 938,9422 ORANGEPL 1 312,36 6 286,1923 ZYWIEC 10,27 4 745,3624 ENEA 441,44 4 370,2825 ORBIS 46,08 4 156,1526 GTC 483,54 3 960,1727 TAURONPE 1 752,55 3 838,0828 ASSECOPOL 83,00 3 827,9729 ENERGA 414,07 3 689,3430 KETY 9,55 3 140,4531 FAMUR 574,76 3 103,7232 GRUPAAZOTY 99,20 3 092,9233 INTERCARS 14,17 2 961,1334 KRUK 18,89 2 959,5735 BUDIMEX 25,53 2 900,2236 EUROCASH 139,16 2 449,2737 BENEFIT 2,86 2 412,8638 CIECH 52,70 2 334,6139 PFLEIDER 64,70 2 102,7840 PKPCARGO 44,79 1 966,1541 STALPROD 5,58 1 785,6942 BOGDANKA 34,01 1 744,9043 NETIA 335,58 1 677,8944 PCCROKITA 19,85 1 616,0645 CFI 2 750,87 1 595,5146 DOMDEV 24,97 1 573,0147 GPW 41,97 1 538,2748 WIRTUALNA 28,96 1 528,8549 CLNPHARMA 45,00 1 406,2550 ECHO 412,69 1 341,2451 PULAWY 19,12 1 292,1752 WAWEL 1,50 1 250,8053 COMARCH 8,13 1 236,2754 MABION 13,72 1 188,22

GŁÓWNY RYNEK GPW

Lp. / No.

Spółka / Company

Wielkość emisji (mln) / Shares outstanding (mil.)

Kapitalizacja na koniec okresu (mln zł) / Market capitalization (PLN million)

Lp. / No.

Spółka / Company



55 DEBICA 13,80 1 181,5256 BORYSZEW 240,00 1 128,0057 NEUCA 4,53 1 108,2758 LCCORP 447,56 1 096,5259 ATAL 38,71 1 084,0160 MENNICA 51,14 1 022,7661 POLICE 75,00 1 012,5062 SNIEZKA 12,62 977,8863 VISTULA 234,46 947,2064 ALCHEMIA 200,00 934,0065 ASSECOBS 33,42 932,3766 PEP 45,44 931,5967 KRUSZWICA 22,99 896,4968 AMICA 7,78 892,6069 PLAYWAY 6,60 891,0070 SELVITA 15,97 859,2571 APATOR 33,11 794,5772 STALEXP 247,26 791,2473 MLPGROUP 18,11 731,7874 BOS 92,95 683,1775 NEWAG 45,00 668,2576 POLIMEXMS 236,62 664,9077 ALUMETAL 15,48 660,2078 LIVECHAT 25,75 652,7679 SANOK 26,88 647,8580 ASSECOSEE 51,89 596,7881 WIELTON 60,38 596,5182 KOGENERA 14,90 596,0083 IMPEXMET 190,00 594,7084 TSGAMES 7,28 582,0085 BEST 23,01 575,3786 CPGROUP 107,50 558,9787 11BIT 2,29 558,0888 FORTE 23,93 544,4289 TOYA 75,04 526,8090 XTB 117,38 516,4991 AUTOPARTN 130,13 502,2892 MCI 52,92 493,2293 AGORA 46,58 465,8194 BIOTON 85,86 434,4795 ACAUTOGAZ 9,80 422,2196 PHN 46,83 413,9797 MANGATA 6,68 387,2698 ZEPAK 50,82 381,1899 ATMGRUPA 84,30 375,98100 ENTER 17,54 375,44101 GETBACK 100,00 375,00102 GETINOBLE 1 007,92 372,93103 LENTEX 48,86 361,55104 ULMA 5,26 333,73105 AMBRA 25,21 320,12106 PEKABEX 24,37 314,36107 ARCHICOM 25,74 296,04108 FERRO 21,24 295,27

– 111 –

Lp. / No.

Spółka / Company



Lp. / No.

Spółka / Company



109 RAINBOW 14,55 293,95110 ATM 36,34 292,93111 WITTCHEN 18,15 287,69112 OPONEO.PL 13,94 285,69113 BSCDRUK 9,81 282,46114 FERRUM 57,91 280,87115 POLNORD 32,69 279,85116 COMP 5,92 278,15117 LOKUM 18,00 277,20118 PBKM 4,76 276,26119 RAWLPLUG 32,56 273,50120 DEKPOL 8,36 270,95121 PCCEXOL 172,48 260,45122 ABPL 16,19 257,38123 PGSSOFT 28,43 255,89124 IMMOBILE 75,36 247,19125 ENELMED 23,57 245,10126 VOXEL 10,50 239,46127 RAFAKO 127,43 221,73128 ELEMENTAL 170,47 221,61129 ARCTIC 69,29 214,79130 STELMET 29,36 212,60131 JWCONSTR 88,86 212,37132 R22 14,18 211,28133 PGO 96,30 210,90134 KINOPOL 19,82 208,12135 ROPCZYCE 6,26 206,57136 GOBARTO 27,80 205,17137 TARCZYNSKI 11,35 204,24138 TRAKCJA 51,40 202,51139 VIGOSYS 0,73 200,48140 CELTIC 39,35 196,77141 ASMGROUP 57,02 196,15142 OAT 13,67 195,48143 SELENAFM 22,83 192,95144 COGNOR 120,42 192,67145 IDEABANK 78,40 190,52146 INDYKPOL 3,12 187,47147 INPRO 40,04 180,18148 MDIENERGIA 46,11 179,82149 ORZBIALY 16,65 177,33150 KONSSTALI 5,90 176,33151 VANTAGE 52,31 171,06152 DECORA 11,30 170,68153 MLSYSTEM 5,65 157,92154 ABCDATA 125,27 157,84155 UNIBEP 35,07 157,82156 STALPROFI 17,50 157,50157 SECOGROUP 10,30 156,54158 MOBRUK 3,61 156,01159 MFO 6,61 155,28160 PCM 11,91 153,03161 KREDYTIN 12,90 152,19162 PANOVA 10,00 147,00

163 ATENDE 36,34 145,37164 SKARBIEC 6,82 143,94165 OEX 7,99 142,22166 CDRL 6,05 141,07167 TIM 22,20 137,19168 MARVIPOL 41,65 135,37169 PROJPRZEM 5,98 134,61170 RONSON 164,01 134,49171 KANIA 125,18 131,44172 MASTERPHA 21,50 131,15173 APLISENS 12,59 130,96174 AILLERON 12,36 129,73175 GETIN 759,07 129,04176 MERCOR 15,66 129,03177 QUERCUS 57,27 128,87178 MONNARI 30,56 128,36179 WASKO 91,19 125,84180 CIGAMES 151,11 123,91181 NOVITA 2,50 123,75182 ELBUDOWA 4,75 121,54183 ERBUD 12,81 121,20184 PEPEES 95,00 118,75185 IMS 33,50 115,91186 ABADONRE 28,07 115,08187 HERKULES 40,77 114,97188 MERCATOR 10,59 114,36189 CNT 9,09 109,53190 JHMDEV 69,20 105,88191 BALTONA 11,26 104,46192 KRVITAMIN 12,25 102,92193 ZUE 23,03 101,79194 TORPOL 22,97 99,92195 ALTUSTFI 46,12 98,70196 INSTALKRK 7,29 97,99197 WORKSERV 65,09 97,64198 URSUS 64,60 96,90199 MEDIATEL 130,85 96,83200 IZOSTAL 32,74 96,59201 MEDICALG 3,61 95,21202 FEERUM 9,54 94,04203 PLASTBOX 41,94 93,95204 CORMAY 84,21 93,47205 ERGIS 38,09 93,33206 KGL 7,16 93,07207 EMCINSMED 13,29 91,67208 ESSYSTEM 42,86 90,01209 IMPEL 12,87 89,41210 NETMEDIA 8,24 88,21211 PROTEKTOR 19,02 87,31212 I2DEV 9,70 87,11213 SONEL 14,00 86,80214 INTROL 26,64 86,58215 KREC 17,37 85,79216 MIRBUD 82,49 85,79

– 112 –

Lp. / No.

Spółka / Company



Lp. / No.

Spółka / Company



217 HYDROTOR 2,40 84,90218 ORION 10,82 83,34219 ADIUVO 11,78 83,20220 GLCOSMED 87,34 82,97221 PEMANAGER 3,42 82,86222 ZPUE 1,40 81,90223 VINDEXUS 11,64 80,32224 SYNEKTIK 8,53 75,91225 ZAMET 105,92 74,14226 RELPOL 9,61 73,99227 PBG 818,42 73,66228 BERLING 17,55 73,01229 EUROTEL 3,75 72,53230 POLWAX 10,30 72,10231 BAHOLDING 41,55 68,98232 SUWARY 4,62 67,38233 BEDZIN 3,15 67,08234 LUBAWA 109,27 66,65235 ODLEWNIE 20,66 66,13236 BIOMEDLUB 62,26 65,37237 UNIMOT 8,20 65,25238 ELZAB 16,14 64,87239 LENA 24,88 64,43240 TRANSPOL 22,85 63,97241 APSENERGY 28,19 62,85242 SEKO 6,65 61,18243 LIBET 50,00 60,00244 BIK 4,13 59,68245 BBIDEV 104,62 59,63246 RANKPROGR 37,18 59,12247 SESCOM 2,10 58,38248 GRODNO 15,38 57,99249 POZBUD 26,77 56,76250 TERMOREX 113,50 56,75251 VOTUM 12,00 56,40252 BOWIM 19,51 54,06253 INTERFERI 14,56 53,89254 FASING 3,11 51,58255 PROCHEM 2,94 50,48256 OTLOG 12,00 50,39257 ARTIFEX 11,90 49,97258 MORIZON 42,48 48,85259 MIRACULUM 32,50 48,75260 4FUNMEDIA 4,12 48,40261 WOJAS 12,68 48,17262 ACTION 16,96 48,16263 LARQ 7,99 47,96264 STARHEDGE 88,00 47,52265 LABOPRINT 3,62 47,03266 PRAGMAFA 2,75 46,79267 ELEKTROTI 9,98 46,52268 HOLLYWOOD 50,16 45,15269 VENTUREIN 29,84 44,46270 OTMUCHOW 25,50 43,34

271 RAFAMET 4,32 42,58272 INTERSPPL 22,88 42,56273 DELKO 5,98 42,46274 MAXCOM 2,70 42,39275 SYGNITY 15,59 41,94276 MAKARONPL 9,25 41,63277 MOSTALWAR 20,00 41,60278 RADPOL 38,26 41,32279 HELIO 5,00 39,00280 ERG 0,88 38,98281 ESOTIQ 2,23 38,97282 VIVID 29,74 38,37283 AIRWAY 58,42 37,97284 LSISOFT 3,26 37,82285 PAMAPOL 34,75 37,18286 CAPITAL 17,00 37,06287 PRAGMAINK 3,68 36,51288 EFEKT 1,67 36,30289 IPOPEMA 29,94 35,93290 MOSTALZAB 149,13 35,79291 OPTEAM 7,30 35,77292 GROCLIN 11,58 35,43293 KPPD 1,62 35,37294 08OCTAVA 42,79 35,09295 EKOEXPORT 12,18 34,58296 TALEX 3,00 34,50297 TOWERINVT 1,56 34,34298 IZOBLOK 1,27 34,21299 SOHODEV 33,65 33,98300 SIMPLE 4,81 33,69301 TBULL 1,16 33,47302 NTTSYSTEM 13,85 32,96303 MEGARON 2,70 32,40304 KCI 68,58 32,23305 NANOGROUP 12,97 31,65306 KOMPUTRON 9,79 31,34307 MEDIACAP 18,42 30,76308 KREZUS 54,70 30,63309 EUCO 5,60 30,35310 ATLANTAPL 6,09 30,34311 KOMPAP 4,68 30,19312 TESGAS 11,35 29,51313 MEXPOLSKA 7,67 29,51314 PETROLINV 15,12 29,34315 PMPG 10,38 28,96316 K2INTERNT 2,49 28,58317 BETACOM 2,02 28,08318 ALTA 15,21 27,23319 PEMUG 30,38 26,43320 GINOROSSI 50,33 26,17321 REMAK 3,00 25,50322 SFINKS 31,10 25,19323 MWTRADE 8,38 24,15324 COMPERIA 3,49 24,09

– 113 –

Lp. / No.

Spółka / Company



Lp. / No.

Spółka / Company



325 EDINVEST 12,39 23,66326 PATENTUS 29,50 23,60327 NOWAGALA 46,89 23,45328 ENAP 19,68 22,63329 PRIMETECH 15,61 22,01330 WINVEST 21,91 19,28331 QUANTUM 1,31 19,20332 ARTERIA 4,27 19,04333 SARE 2,29 19,02334 REDAN 35,71 18,93335 SKOTAN 27,00 18,90336 OPENFIN 74,36 18,59337 BRASTER 9,17 18,34338 VISTAL 14,21 17,90339 SKYLINE 23,32 17,49340 CZTOREBKA 75,03 17,26341 YOLO 8,88 17,05342 ITMTRADE 5,98 16,86343 SUNEX 4,06 16,56344 WADEX 3,31 16,21345 IALBGR 11,64 15,36346 BUMECH 70,91 14,89347 SOLAR 30,00 14,40348 TRITON 6,36 14,19349 ENERGOINS 18,00 13,68350 IFIRMA 6,40 13,63351 PROCAD 9,02 13,62352 NORTCOAST 3,20 13,54353 QUMAK 40,38 13,32354 WIKANA 20,01 13,21355 INVISTA 14,46 12,29356 ATLANTIS 25,00 12,25357 ATREM 9,23 12,09358 JWWINVEST 11,00 11,11359 HUBSTYLE 26,00 10,66360 CCENERGY 171,40 10,28361 TXM 38,89 10,11362 KRAKCHEM 9,00 9,90363 ELKOP 985,00 9,85364 DGA 1,13 9,83365 INC 8,34 9,76366 SANWIL 16,70 9,69367 HYPERION 32,67 9,15368 STAPORKOW 6,50 9,11369 IMPERA 9,40 8,84370 AWBUD 8,24 8,66371 ARCUS 7,32 8,64372 DROZAPOL 6,12 8,57373 ZASTAL 27,33 8,47374 CHEMOS 25,01 8,25375 PRIMAMODA 3,20 8,16376 IQP 22,35 8,05377 HARPER 63,67 7,64378 MUZA 2,80 7,45

379 PLATYNINW 14,02 7,15380 IZOLACJA 3,80 6,57381 MOJ 9,83 5,99382 MOSTALPLC 2,00 5,98383 UNIMA 2,74 5,94384 SWISSMED 6,12 5,75385 SETANTA 4,31 5,69386 IBSM 0,35 5,24387 FMG 0,16 4,75388 KBDOM 9,93 4,67389 ZREMB 8,72 4,27390 INDYGO 16,53 4,13391 RUBICON 3,82 3,97392 WILBO 16,22 3,89393 IDMSA 3,31 3,50394 CALATRAVA 15,00 3,45395 IDEON 343,49 3,43396 GRAVITON 2,06 3,28397 BUDOPOL 52,00 3,12398 ABMSOLID 0,79 2,84399 06MAGNA 13,92 2,78400 DROP 5,29 2,49401 PBSFINANSE 10,45 2,40402 LARK 15,96 2,39403 FASTFIN 25,00 2,25404 INTERBUD 7,02 2,17405 INDATA 6,83 2,12406 PCGUARD 1,62 1,89407 EVEREST 2,30 1,50408 AMPLI 3,28 0,72409 CUBEITG 14,88 0,60410 DREWEX 1,85 0,57411 PROCHNIK 53,43 0,53412 REGNON 4,77 0,48413 SCOPAK 5,92 0,47414 REDWOOD 2,55 0,33

ŹRÓDŁO: GPW

– 114 –

Spółki zagraniczneSpółki według wartości rynkowej (na koniec 2018 r.)

1 SANTANDER 16 236 573 942 273 748,64

2 UNICREDIT 2 230 176 665 94 001,95

3 CEZ 537 989 759 48 257,68

4 TALANX 252 797 634 32 863,69

5 MOL 819 425 403 32 678,69

6 BUWOG 124 184 779 16 019,84

7 IIAAV 112 085 269 10 059,65

8 AMREST 219 554 183 8 782,17

9 KRKA 32 793 448 8 067,19

10 PLAY 253 912 894 5 281,39

11 KERNEL 81 941 230 4 011,02

12 GPRE 442 757 383 2 258,06

13 PROVIDENT 234 244 437 2 255,77

14 ORCOGROUP 1 314 507 629 1 906,04

15 GORENJE 24 303 302 1 288,08

16 SOPHARMA 134 797 899 1 125,56

17 TATRY 6 707 198 858,52

18 EUROHOLD 197 525 600 699,24

19 OVOSTAR 6 000 000 678,00

20 ASTARTA 25 000 000 575,00

21 IMCOMPANY 33 178 000 436,29

22 CITYSERV 31 610 000 429,90

23 AUGA 227 416 252 395,70

24 SILVANO 36 000 000 372,60

25 MBWS 28 338 654 326,46

26 NOVATURAS 7 807 000 259,19

GŁÓWNY RYNEK GPW

Lp. / No.

Spółka / Company

Liczba akcji / No. of outstanding shares

Wartość rynkowa (mln zł) / Market value (PLN mil.)

Lp. / No.

Spółka / Company

Liczba akcji / No. of outstanding shares

Wartość rynkowa (mln zł) / Market value (PLN mil.)

27 PRAIRIE 212 275 089 237,75

28 WARIMPEX 54 000 000 237,60

29 INTERAOLT 20 000 000 212,00

30 SILVAIR-REGS 11 380 420 194,61

31 FENGHUA 10 055 641 175,97

32 NEWWORLDR 8 290 506 646 165,81

33 SERINUS 217 318 805 143,43

34 ASBIS 55 500 000 139,86

35 JJAUTO 8 100 240 78,57

36 SLEEPZAG 17 773 150 76,07

37 AGROTON 21 670 000 75,41

38 ATLASEST 50 322 014 49,32

39 REINHOLD 143 524 724 24,40

40 PLAZACNTR 6 855 603 21,94

41 COALENERG 45 011 120 16,20

42 ESTAR 10 000 000 15,00

43 KSGAGRO 15 020 000 10,51

44 PEIXIN 13 000 000 9,23

45 IFCAPITAL 15 015 972 8,11

46 KDMSHIPNG 9 296 000 7,90

47 MILKILAND 31 250 000 6,56

48 FON 70 000 000 6,30

49 SADOVAYA 43 085 693 5,17

50 IFSA 9 000 000 2,34

51 RESBUD 13 000 000 2,34

ŹRÓDŁO: GPW

– 115 –

– 116 –

O kres od początku 2018 r. to nie był udany czas dla giełdowych banków. Indeks WIG-Banki od początku 2018 r. do połowy lipca 2019 r. poszedł w dół o 8,86 proc. Od roku znajduje się w trendzie bocznym, poruszając się w wi-dełkach 7–8 tys. pkt. Co prawda w tym samym okresie indeks szerokiego rynku WIG spadł o 5 proc., ale takie zachowanie indeksu grupującego zdrowe fun-damentalnie polskie banki z pew-nością nie zachwyca i nie napawa optymizmem. Dlaczego akcjona-riusze giełdowych banków mieli w ostatnich kwartałach smutne miny? Czy w najbliższej przy-szłości mogą się one poprawić?

W 2018 r. w giełdowe banki uderzyła afera GetBack...

Rok 2018 zaczął się dla giełdowych ban-ków bardzo dobrze, ale to były miłe złego początki. Były one pozostałością pozytyw-nych oczekiwań odnośnie do wyników sek-tora za rok 2017 oraz 2018, a także nadziei na nadchodzące nieubłaganie – jak się wydawa-ło – podwyżki stóp procentowych. Poza tym inwestorzy widzieli mocną sytuację funda-mentalną większości banków, a w dodatku z horyzontu zniknęło ryzyko pod postacią ustawy frankowej, która mogłaby sporo na-mieszać w przypadku banków z ekspozycją na kredyty walutowe.

Jednak w kwietniu wybuchła afera spółki windykacyjnej GetBack – jedna z najwięk-szych afer finansowych III RP, w której około 10 tys. obligatariuszy straciło oko-ło 2,6 mld zł. Rynek zaczął snuć domysły

na temat tego, które banki pośredniczyły w sprzedaży obligacji windykatora. Spadły znacząco notowania Idea Banku i Getin No-ble Banku, czyli podmiotów należących do biznesmana Leszka Czarneckiego. W listo-padzie 2018 r. Idea Bank został wpisany na listę ostrzeżeń publicznych KNF w związ-ku z prowadzeniem działalności makler-skiej bez zezwolenia w zakresie oferowania instrumentów finansowych. Dotychczas w sprawie GetBacku zarzuty usłyszało łącz-nie 38 osób, w tym 18 byłych członków kie-rownictwa windykatora oraz członkowie zarządu i pracownicy Idea Banku i Lion’s Banku, a także pracownicy instytucji finan-sowych współpracujących z tym bankiem.

W efekcie afery GetBack zła atmosfera rozlała się po rynku giełdowym. Dotknęła oczywiście głównie sektor finansowy. Jakby tego było mało, rynek zaczął obawiać się szeregu nowych regulacji unijnych – takich jak RODO, MIFID2, PSD2, MSSR9 – a kon-kretnie ich wpływu na wyniki sektora. Poza tym pojawiły się obawy o nadejście świa-towej recesji, co oznaczałoby wzrost kur-su franka szwajcarskiego do złotego, czyli zjawisko bardzo niekorzystne dla tych gieł-dowych banków, które mają dużą ekspozy-cję na kredyty frankowe. Pojawiła się też niepewność odnośnie do skutków decyzji o połączeniu Banku Pekao i Alior Banku (do którego w końcu nie doszło), która obniża-ła wycenę tych podmiotów. Do końca roku 2018 nic nie rozwiało ciemnych chmur znad banków notowanych na WGPW.

...a w 2019 r. brak podwyżek stópWydaje się, że na początku 2019 r. wielu

inwestorów i analityków miało pozytyw-ne podejście do banków. Ponieważ ucichła

Kursy akcji giełdowych banków rozczarowują

inwestorów

BRANŻA BANKOWA

Sektor bankowy nie zaliczy ostatnich kwartałów do udanych. Zgromadziło się nad nim trochę ciemnych chmur, które nie pozwalają

rosnąć wycenom giełdowych banków

Piotr Rosik

publicysta ekonomiczny,

współpracownik „Gazety Bankowej”

– 117 –

sprawa kredytów frankowych, opadł kurz po GetBack, wyniki sektora za IV kwartał 2018 r. zapowiadały się bardzo dobrze, a po-wszechne przekonanie było takie, że bank centralny w 2019 r. w końcu będzie musiał podnieść stopy procentowe, to wielu spo-dziewało się odbicia na akcjach banków.

„W 2019 r. spodziewamy się 13-proc. r/r wzrostu zagregowanego zysku netto 9 ban-ków, które analizujemy. Zakładamy, że wzrost będzie przede wszystkim efektem rosnącego wyniku odsetkowego, który tyl-ko w nieznacznym stopniu zostanie skom-pensowany przez wyższe koszty oraz saldo rezerw. Wzrost PKB, chociaż spowalniają-cy, nadal pozostaje relatywnie dobry, stopa bezrobocia utrzymuje się na historycznie niskich poziomach, coraz więcej banków płaci dywidendę, a ryzyko regulacyjne dot. CHF się zmniejszyło” – pisali w połowie grudnia 2018 r. analitycy Vestor DM.

Niestety, nic z tego nie wyszło. Dość szyb-ko ekonomiści, analitycy i gracze rynkowi zaczęli orientować się, że Rada Polityki Pie-niężnej zrobi wszystko, by stóp w 2019 r. nie podnosić. To doprowadziło nawet do rewizji prognoz dla sektora bankowego na 2020 r. Na początku lutego DM mBanku obniżył prognozy zysku netto dla banków giełdowych na 2020 r. średnio o 4 proc., zaś dla wyniku odsetkowego o 3 proc.

Poza tym pogłębiły się problemy banków ze stajni Leszka Czarneckiego: Getin Noble Banku i Idea Banku. Wiele zagranicznych funduszy inwestycyjnych zaczęło grać na spadek ceny ich akcji. Na domiar złego, na początku czerwca Komisja Nadzoru Finan-sowego stwierdziła, że nie zgadza się na po-

łączenie tych dwóch podmiotów, bo „połą-czony bank nie będzie spełniał wszystkich wymogów regulacyjnych w zakresie ade-kwatności kapitałowej i nie zapewni bez-pieczeństwa środków gromadzonych w po-łączonych bankach oraz praw ich klientów”. To oznacza, że Leszek Czarnecki musi zna-leźć zewnętrznego inwestora finansowego dla banków lub dla banku powstałego po połączeniu GNB i Idei.

Poza tym Sejm zaczął na nowo procedować ustawę o kredytach frankowych. Analitycy DM mBanku twierdzili, że będzie ona miała niski wpływ na wycenę sektora, ale znaczący na wyniki w pierwszych dwóch latach od jej wprowadzenia. Podkreślili, że jest ona szcze-gólnie groźna dla Banku Millennium.

Te wszystkie czynniki sprawiły, że indeks WIG-Banki nie może wybić się z szerokiej konsolidacji, w której znajduje się od lata 2018 r. Nad giełdowymi bankami wisi zbyt dużo zagrożeń. Pierwsze półrocze 2019 r. znów nie było korzystne dla notowań gieł-dowych banków.

Wraca temat kredytów we frankach

Przyszłość banków notowanych na WGPW – mowa tu zarówno o biznesie, jak i o kursach na parkiecie – jest więc niewyraź-na. Z raportów domów maklerskich wynika, że analitycy radzą podchodzić do tej branży ostrożnie, stosując selektywne podejście.

Z jednej strony fundamentalnie giełdo-we banki – jako sektor – są w dobrej albo nawet bardzo dobrej kondycji. Analitycy DM mBanku uważają, że rynek nie doce-nia potencjału, jaki wciąż tkwi w sprzedaży

Indeks WIG-Banki nie może wybić się z szerokiej konsolidacji, w której znajduje

się od lata 2018 r. Nad giełdowymi bankami wisi zbyt dużo zagrożeń

– 118 –

kredytów. Sądzą oni, że mocne linie przy-chodowe i koszty ryzyka utrzymane w ry-zach powinny być świetnym prognostykiem na wyniki za rok 2019 i kolejne lata. Według analityków DM mBanku bardzo możliwe, że zobaczymy więcej dywidend z banków w roku 2020.

Z drugiej strony Trigon DM na początku maja 2019 r. obniżył ceny docelowe aż ośmiu banków (za wyjątkiem Banku Millennium). W raporcie analitycy tego brokera poinfor-mowali, że obniżają swoje nastawienie do sektora bankowego do poziomu neutralne-go. „W naszej strategii na 2019 r. zalecaliśmy przeważanie sektora bankowego w krótkim terminie. Liczyliśmy na to, że rosnąca od początku roku inflacja ponownie podniesie oczekiwania odnośnie do podwyżek stóp procentowych i będziemy mogli zrewi-dować nasze nastawienie do sektora przy wyższych poziomach indeksu WIG-Banki. Niestety, brak podwyżek cen prądu, wizja spowolnienia gospodarczego na świecie oraz zmiana retoryki FED i ECB nie sprzy-jają grze na wyższe stopy” – napisano. Ana-litycy Trigon DM są przekonani, że w obec-nym otoczeniu gospodarczym na świecie nikt nie zaryzykuje w krótkim czasie gry na podwyżki stóp. Jednak podwyżki kosztu pie-niądza nie są wykluczone w 2020 r.

Z kolei analitycy Haitong Bank w ra-porcie z 24 czerwca 2019 r. podnieśli ceny docelowe kilku banków i zwrócili uwagę, że te z bardziej zrównoważonym profilem wzrostowym – które oferują przyzwoitą dywidendę – mogą być wciąż atrakcyjnym aktywem, ale z drugiej strony podkreśli-li, iż pojawia się na horyzoncie zagrożenie

w postaci niedoboru kapitału w mniejszych bankach. „Rynek obawia się ewentualnego zaangażowania banków o wysokim kapitale w procesy upadłościowe, co może zaowo-cować podniesieniem obowiązkowych skła-dek do Bankowego Funduszu Gwarancyjne-go” – podkreślili analitycy Haitong Bank.

W ostatnich tygodniach powróciła kwe-stia kredytów we frankach, mocno uderza-jąc m.in. w notowania Banku Millennium. Sąd Apelacyjny w wyroku z 10 lipca naka-zał anulowanie kredytu we franku szwaj-carskim, który był udzielony właśnie przez Bank Millennium, i wypłatę roszczenia. Taki wyrok oznacza, że te banki, które mają kredyty indeksowane kursem obcej waluty i które udzielały kredytów frankowych, za-częły drżeć. Ten prawomocny wyrok może wywołać lawinę pozwów od frankowiczów zarówno indywidualnych, jak i grupowych. Bank Millennium ocenia, że przesłanki prawne wyroku są błędne i że wyrok ten stoi w sprzeczności z uczciwością wobec pozostałych klientów mających w bankach innego typu kredyty czy depozyty, i zapo-wiada skargę kasacyjną.

Czarne chmury wciąż wiszą więc nad bankami notowanymi na WGPW. Akcjona-riuszom giełdowych banków pozostaje li-czyć na pozytywne rozstrzygnięcia spraw frankowych w sądach i dalszy wzrost infla-cji, który mógłby przymusić Radę Polityki Pieniężnej do podwyżek stóp procento-wych NBP.

Fundamentalnie giełdowe banki – jako sektor – są w dobrej albo nawet bardzo dobrej kondycji. Analitycy DM mBanku uważają, że rynek nie docenia potencjału, jaki wciąż tkwi w sprzedaży kredytów

– 119 –

O statnie 30 lat to prawdopodobnie najlepszy okres w gospodarczej historii Rzeczypospolitej. Liczby mówią same za siebie. PKB liczo-ny per capita w roku 1990 stanowił raptem 30 proc. tego wskaźnika dla gospodarki niemieckiej. W 2018 r. był to już poziom 61 proc. – i to pomimo konsekwentnego wzrostu gospodarki niemieckiej. Bezrobo-cie, które jeszcze w 2002 r. sięgało 20 proc., pod koniec 2018 r. wyno-siło już tylko 5,8 proc.

EksportPolska, dysponując prawie 40-miliono-

wym rynkiem wewnętrznym, stanowi dla przedsiębiorstw niemałą pokusę, by ogra-niczyć się tylko do tego obszaru. Biznes-meni z mniejszych krajów (np. z Czech) siłą rzeczy zakładają wyjście poza rodzimy rynek geograficzny i ekspansję zagranicz-ną. To z kolei daje im pewną przewagę nad polskimi podmiotami.

Mimo to skala polskiego eksportu wzrosła z 13,6 mld dol. w roku 1990 do 262 mld dol. w roku 2018, co oznacza zmianę prawie dwudziestokrotną. Gwałtowna inten-syfikacja nastąpiła po przystąpieniu Polski do UE w roku 2004. Jest to również coraz istotniejszy czynnik wzrostu krajowego PKB (eksport na koniec 2018 r. stanowił już 55,3 proc. wartości tego wskaźnika). Syste-matycznie zmierzamy też w kierunku bycia eksporterem netto – w 2015 r. odnotowaliśmy pierwszą nadwyżkę handlową w wysokości 0,5 proc. PKB. Zmianom ulega także struktu-ra sektorowa eksportu w kierunku bardziej zaawansowanego technologicznie.

Pomimo dużego rynku rodzimego znaj-dujemy wśród polskich firm takie, które zbudowały silną pozycję w Europie Środ-kowej i Wschodniej. Są wśród nich firmy z branż: paliwowej, handlowej, spożyw-czej, chemicznej czy transportowej.

PrzemysłW wielu gałęziach przemysłu polskie fir-

my zbudowały silną pozycję w skali mię-dzynarodowej. Jako przykład może służyć branża meblarska, gdzie polskie firmy od-powiadają za 10 proc. produkcji unijnej, bę-dąc jednymi z największych eksporterów na świecie (trzecie miejsce za Chinami i Niem-cami). Polską specjalnością są również pro-dukty z tworzyw sztucznych, gumy oraz drewna. Tradycyjnie silni jesteśmy w pro-dukcji rolno-spożywczej, gdzie np. przemysł drobiarski generuje 20 proc. produkcji UE.

Polska jest również liderem branży trans-portu drogowego, a także stała się drugą najważniejszą lokalizacją dla tzw. centrów usług wspólnych (1,2 tys. jednostek dają-cych zatrudnienie blisko 300 tys. pracow-ników). Osobnego potraktowania wymaga branża gier komputerowych, gdzie szereg podmiotów rozwija się bardzo dynamicz-nie, a niektóre mają już markę rozpozna-walną globalnie.

Sektor bankowySektor bankowy stanowi krwioobieg każ-

dej gospodarki. Zmiany strukturalne w tym sektorze i intensywna prywatyzacja sprawi-ły, że na początku XXI w. 70 proc. aktywów bankowych w Polsce było własnością kapi-tału zagranicznego. W ostatniej dekadzie znów jednak rośnie rola polskiego kapitału,

Michał Krupiński

prezes Banku Pekao S.A.

Cieszmy się z sukcesów, podejmujmy wyzwania

BRANŻA BANKOWA

Polska gospodarka doskonale wykorzystała ostatnie trzy dekady. Przy średnim wzroście gospodarczym na poziomie 4,3 proc.

osiągnęliśmy pozycję 7. gospodarki w Unii Europejskiej i 23. w skali globu. Wsparciem dla rozwoju gospodarczego kraju był rodzimy

system bankowy, który w krótkim czasie stał się jednym ze światowych liderów wykorzystania nowoczesnych technologii

– 120 –

którego udział w latach 2005–2018 zwiększył się z 30 proc. do około 54 proc. To zmiana w dobrym kierunku, jako że w Europie Za-chodniej wskaźnik ten wynosi 80–90 proc. Obserwujemy również intensyfikację pro-cesów konsolidacyjnych będących odpo-wiedzią na sytuację na rynku. Udział naj-większych 10 instytucji wzrósł pomiędzy 2010 a 2018 r. z 63 proc. do 74 proc.

Od 1996 r. łączne aktywa monetarnych in-stytucji finansowych (z wyłączeniem ban-ku centralnego) wzrosły niemal 10-krotnie, do kwoty ponad 2 bln zł, a ich relacja do PKB Polski wzrosła z 48 proc. do 97 proc.

Skutecznie wykorzystano fakt, że pol-skie banki nie były związane koniecz-nością amortyzacji starszych rozwiązań technologicznych i mogły od razu sięgnąć po topowe wdrożenia. Dziś polskie banki charakteryzuje niezwykle wysoki poziom rozwoju technologicznego przy jednocze-snej dużej stabilności, potwierdzonej przez m.in. wysokie poziomy płynności i buforów kapitałowych. Czołowe polskie instytucje finansowe osiągają jedne z najwyższych wyników w europejskich stress-testach.

WyzwaniaW ubiegłym roku podkreślałem rolę kapi-

tału intelektualnego w kontekście czwartej rewolucji przemysłowej. Relacja wydatków na badania i rozwój do PKB wynosi niecałe 0,5 proc. i stanowi zaledwie 40 proc. śred-niej UE. Najwyraźniej w rozwoju sektora high-tech jako kraj nie wykorzystujemy drzemiącego tu potencjału. Polska dysponu-je bardzo wysokiej jakości systemem edu-kacji kierunków STEM (ang. Science, Tech-

nology, Engineering, Mathematics), które generują ponad 100 tys. absolwentów rocz-nie, czy relatywnie dobrze rozwiniętą infra-strukturą cyfrową, wspieraną przez coraz lepszą infrastrukturę komunikacyjną oraz silne relacje z gospodarką Niemiec, która tradycyjnie stanowi rdzeń strefy euro i Unii.

Tutaj pojawia się również rola, jaką ma do odegrania państwo jako stymulator in-nowacyjności. Oczekiwałbym silniejszego wsparcia dla ścisłych związków instytutów naukowych z biznesem, przy szczególnym uwzględnieniu potencjalnej komercjaliza-cji projektów oraz efektywnego systemu bodźców dla firm, które realnie inwestują w nowoczesne produkty (R&D) oraz inno-wacyjność procesową (automatyzacja i ro-botyzacja produkcji).

Muszę też odnieść się do wyzwań, przed jakimi staje obecnie sektor bankowy. Jako branża ponosimy coraz wyższe koszty re-gulacyjne (jedne z najwyższych w Euro-pie), co siłą rzeczy odbija się na naszej ren-towności. Jednocześnie – i żeby było jasne, nie mając nic przeciwko zdrowej konku-rencji – pojawia się istotna presja ze strony firm tzw. fintech czy gigantów technolo-gicznych (jak Google czy Amazon), które niekoniecznie muszą spełniać wszystkie wymogi tyczące się banków, konkurując z nami na wielu polach bezpośrednio.

Niezmiennie jednak uważam, że ostatnie 30 lat to wspaniały okres dla polskiej gospodarki wolnorynkowej i jej sektora banko-wego. Dyskontując jednak sukcesy, musi-my skupić się na wykorzystaniu potencjału i szans, jakie daje era Przemysłu 4.0.

Od 1996 r. łączne aktywa monetarnych instytucji finansowych (z wyłączeniem banku centralnego) wzrosły niemal 10-krotnie, do kwoty ponad 2 bln zł, a ich relacja do PKB Polski wzrosła z 48 proc. do 97 proc.

– 121 –

P o 30 latach transformacji polskiej gospodarki zasadne jest pytanie o model dalszego jej rozwoju. Jak trafnie diagnozuje Strategia na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, Polska potrzebuje nowych „silni-ków”, by podtrzymać szybki postęp przy wyczerpywaniu dotychczaso-wych przewag konkurencyjnych i tym samym uniknąć pułapki śred-niego dochodu.

Innowacyjna gospodarka i zrównoważony rozwój

Szczególnie silny akcent należy poło-żyć na budowę innowacyjnej gospodarki z zachowaniem zasad zrównoważonego rozwoju, zapewniającego stabilny wzrost powiązany z racjonalną gospodarką zaso-bami środowiskowymi i respektowaniem potrzeb człowieka. Innowacyjna gospodar-ka opiera się na wiedzy, promuje talenty, szybko reaguje na nowe wyzwania, spraw-nie kreuje rozwiązania.

Nasze potrzeby powinny być zaspokojone bez umniejszania szans przyszłych pokoleń.

Ekorozwój szansą dla PolskiOchrona środowiska często postrzegana

jest jedynie przez pryzmat kosztów, barier rozwojowych lub wymogów z nią związa-nych. Te niewątpliwie są faktem i wyzwa-niem. Przyjmując jednak, że większość dzia-łań związanych z ochroną środowiska jest koniecznością (np. ze względu na zdrowie społeczeństwa lub wywiązywanie się z mię-dzynarodowych zobowiązań), warto potrak-tować ekorozwój jako szansę dla polskiej gospodarki i rodzimych przedsiębiorstw.

W skali makroekonomicznej wydatki na przedsięwzięcia proekologiczne są szansą zdynamizowania inwestycji w gospodar-ce. W skali mikroekonomicznej inwestycje np. w nowe technologie zasobo- i energo-oszczędne stwarzają przedsiębiorstwom okazję do sprostania wymaganiom proeko-logicznym oraz uzyskania korzyści ekono-micznych, chociażby w zakresie obniżenia kosztów. Dobry przykład stanowi inwesty-cja w panele fotowoltaiczne produkujące energię na potrzeby własne przedsiębior-cy. Mogą one pracować nawet 20–25 lat, generując mu corocznie korzyści. Przy

Bogusław Białowąs

prezes zarządu Banku Ochrony Środowiska SA

Ekorozwój szansą dla polskiej gospodarki i rodzimych

przedsiębiorstw

BRANŻA BANKOWA

W skali makroekonomicznej wydatki na przedsięwzięcia proekologiczne są szansą zdynamizowania inwestycji w gospodarce. W skali mikroekonomicznej inwestycje

np. w nowe technologie zasobo- i energooszczędne stwarzają przedsiębiorstwom okazję do sprostania wymaganiom

proekologicznym oraz uzyskania korzyści ekonomicznych, chociażby w zakresie oszczędności kosztów

– 122 –

aktualnych cenach oraz wydajności tech-nologii prosty okres zwrotu tych inwesty-cji wynosi jedynie około 10 lat.

Zachęty dla ekoinnowacjiBudowanie przewagi konkurencyjnej

opartej na wynikach prac badawczo-rozwojowych oraz postępie naukowo-tech-nicznym w zakresie technologii pro-ekologicznych jest drogą do trwałego zrównoważonego rozwoju. Ich wysoka innowacyjność łączy poprawę konkuren-cyjności gospodarek oraz minimalizuje negatywny wpływ działalności człowieka na środowisko. Polska przez rozwój ekoin-nowacji może sprostać wielu wyzwaniom – uniezależnienia od zagranicznych tech-nologii w zakresie ochrony środowiska, wdrożenia rozwiązań prośrodowiskowych, pozytywnego innowacyjnego wpływu eko-innowacji na inne działy gospodarki.

Niestety, dotychczasowa niska pozycja Polski w europejskim rankingu ekoinno-wacyjności (26. miejsce w 2017 r.) świad-czy o istnieniu w naszym kraju barier dla wdrażania nowoczesnych rozwiązań. Wciąż niewystarczający jest poziom ekoinnowa-cyjności polskich przedsiębiorstw. Według danych Ecoinnovation Observatory w 2016 r. w Polsce zaledwie 10 proc. przedsiębiorstw wdrożyło innowacje przynoszące im ko-rzyści ekologiczne (średnia UE wyniosła 53 proc.). Rozwiązania skutkujące korzy-ściami ekologicznymi dla użytkownika koń-cowego wprowadziło u nas jedynie 12 proc. przedsiębiorstw (średnia UE 50 proc.).

Potrzebujemy systemu zachęt do wdraża-nia ekoinnowacji, wdrożenia instrumentów

ograniczania wysokiego ryzyka technolo-gicznego i inwestycyjnego oraz edukowania przedsiębiorców na temat korzyści ze sto-sowania nowych technologii środowisko-wych. Do wdrożenia tych działań i pełnego wykorzystania szans płynących z inteligent-nego ekorozwoju konieczne jest zapewnie-nie odpowiedniego systemu finansowania przedsięwzięć środowiskowych, ze szcze-gólnym uwzględnieniem wdrażania rozwią-zań innowacyjnych.

Polityka środowiskowa finansowana ze środków

krajowychJak wskazuje projekt Polityki Ekologicz-

nej Państwa, do 2030 r. ramy finansowe dla prowadzonej polityki środowiskowej, obej-mujące środki publiczne i środki prywatne, wyniosą ok. 106 mld zł w latach 2018–2020 oraz 180 mld zł w latach 2021–2025. Zapi-sy Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju (SOR) oraz obecne projekcje dotyczące struktury potencjalnych źró-deł finansowania działań rozwojowych przewidzianych w SOR wskazują, że po 2020 r. ciężar finansowania inwestycji roz-wojowych będzie przenoszony w więk-szym stopniu na środki krajowe, zarówno publiczne, jak i prywatne. Znaczenie środ-ków UE będzie stopniowo malało.

Uwarunkowania te oznaczają konieczność zbudowania systemu finansowania ochrony środowiska w taki sposób, aby działania re-alizowane przez sektor prywatny i publiczny były skoordynowane, uzupełniały się oraz skutkowały wymiernymi korzyściami dla środowiska, stymulując równocześnie roz-wój polskiej gospodarki i przedsiębiorstw.

Do pełnego wykorzystania szans płynących z inteligentnego ekorozwoju konieczne jest zapewnienie odpowiedniego systemu finansowania przedsięwzięć środowiskowych ze szczególnym uwzględnieniem wdrażania rozwiązań innowacyjnych

– 123 –

Przyszłość w ekobankachBiorąc pod uwagę oczekiwany coraz

większy akcent na finansowanie przedsię-wzięć proekologicznych ze środków kra-jowych prywatnych, często o charakterze zwrotnym, można zauważyć, że w ten sys-tem idealnie wpisuje się wyspecjalizowany ekobank, jakim jest Bank Ochrony Środo-wiska (BOŚ).

Dotychczasowe efekty działalności BOŚ oraz przykłady ekobanków za granicą po-kazują, że zielone banki dzięki unikatowym kompetencjom (wiedzy w zakresie ochro-ny środowiska, znajomości potrzeb w tym zakresie oraz oceny ryzyka kredytowego) znakomicie wspierają i stymulują prywat-ne ekoinwestycje.

Rolę podobnych instytucji w zakresie wspierania i stymulowania prywatnych in-westycji w infrastrukturę niskoemisyjnych rozwiązań podkreśla OECD. Według badań publikowanych przez Secretariat of the Green Bank Network zielone banki w za-kresie finansowania ochrony środowiska mobilizują średnio 10 dol. funduszy pry-watnych na każdy 1 dol. zaangażowanych funduszy publicznych.

BOŚ to ekobank, lider na polskim rynku bankowym wyspecjalizowany w finanso-waniu ochrony środowiska. Dbamy o eko-logię z korzyścią dla naszych klientów oraz kreujemy sprzyjające warunki dla rozwoju polskich przedsiębiorców i polskiej gospo-darki. Świadczą o tym liczby, dotyczące blisko 30-letniej działalności banku. Udzie-liliśmy około 20,8 mld zł kredytów proeko-logicznych, łączna wartość zakończonych

inwestycji proekologicznych współfinan-sowanych przez BOŚ to ok. 51,5 mld zł, a łączna liczba sfinansowanych przedsię-wzięć proekologicznych to ok. 80,5 tys. zł.

Przed nami niewiarygodnie interesujący okres w rozwoju świata. Rosnąca świado-mość ekologiczna i cyfrowa społeczeństw pozwala z optymizmem patrzeć na rozwój inteligentnych, zeroemisyjnych budynków, szybkich podróży autonomicznymi pojaz-dami i sztucznej inteligencji wspierającej człowieka oraz rozwiązań pomagających nam dbać o czystość powietrza i produkcję zdrowej żywności.

Zaprezentowana wizja ma realne pod-łoże finansowe w dynamicznym wzroście puli środków Banku Światowego, UE oraz szeregu programów krajowych ukierun-kowanych na innowacje i ochronę środo-wiska naturalnego. Unikatowe na polskim rynku doświadczenie i ekspercka wiedza BOŚ połączone z aktywnym kreowaniem rozwiązań finansowych z obszaru ochrony środowiska sprawiają, że jesteśmy dosko-nałym partnerem dla ekowrażliwych i eko-oszczędnych klientów oraz firm korzy-stających z rozwiązań proekologicznych w celu maksymalizacji osiąganych wyni-ków biznesowych.

– 124 –

W ocenie ekspertów duża nie-stabilność rynku budow-lanego w Polsce wpływa negatywnie na długotermi-nowe budowanie wartości firm, opartej na inwesty-cjach w sprzęt i ludzi.

„Dbałość o długoterminowy wzrost war-tości firmy przekłada się na wzrost korzyści dla akcjonariuszy. Z kolei brak stabilności finansowej powoduje, że firmy rezygnu-ją z inwestycji w innowacje, niechętnie dywersyfikują działalność, poszerzając ją o nowe segmenty, oraz nie decydują się na odważną ekspansję zagraniczną, co znie-chęca inwestorów do długoterminowych inwestycji w akcje spółek budowlanych” – ocenia Michał Wrzosek, rzecznik praso-wy Budimexu.

W związku ze znaczącym wzrostem kosztów w budownictwie w ciągu ostat-nich 2–3 lat, rentowność wielu dużych długoletnich kontraktów pozostawała pod dużą presją. Brak realnej waloryzacji umów, nasilający się wzrost cen materia-łów, robocizny i usług podwykonawczych oraz niesprawiedliwy podział ryzyka kon-traktowego przyczyniły się do pogorszenia sytuacji finansowej wielu firm budowla-nych, a w szczególności tych, których port-fel zamówień jest oparty na zamówieniach publicznych.

Opisana sytuacja miała wpływ na pogor-szenie sentymentu inwestorów do branży budowlanej. W okresie marzec 2017 – gru-dzień 2018 wartość indeksu WIG-Budow-nictwo spadła o blisko 50 proc.

Jeśli prześledzimy wykres indeksu WIG-Budownictwo bardziej szczegółowo, zobaczymy, że pod koniec bardzo trudne-go 2018 r. dane z sektora budowlanego za-

częły się ewidentnie poprawiać, pomimo olbrzymiego zróżnicowania rentowności poszczególnych podmiotów. Indeks roz-począł ubiegły rok w imponującym stylu, kończąc I kwartał 2018 r. wzrostem o około 15 proc., by następnie zanotować dwa mie-siące spadków.

„Wprawdzie stopa zwrotu sięga obecnie niemal 10 proc., co wciąż czyni go jednym z liderów sektorowych na GPW, ale jest to w całości efekt dobrej kondycji jego najważniejszego komponentu – Budime-xu. Wynik netto segmentu budowlanego za II kwartał 2019 r. był jednak w przypad-ku tej spółki o ponad połowę niższy niż przed rokiem, co jest tłumaczone efektami wzrostu cen materiałów oraz usług pod-wykonawczych” – wyjaśnia Kamil Cisow-ski, dyrektor Analiz i Doradztwa Inwesty-cyjnego Xelion.

Jak twierdzi analityk z firmy Xelion, po-mimo dwucyfrowej rentowności na pozio-mie zagregowanym rentowność połowy firm nie przekraczała 4,2 proc., a 20 proc. z nich poniosło straty.

„Jednym z motorów kontynuowanej w tym roku poprawy były inwestycje pu-bliczne, co widać chociażby za sprawą rosnącego wzrostu udziału obiektów in-żynierii lądowej i wodnej w strukturze produkcji budowlanej. Jednocześnie wciąż dają o sobie znać główne problemy branży, przede wszystkim bariery podażowe: defi-cyt pracowników, opóźnienia w dostawach materiałów, ograniczenia w dostępie do te-renów budowlanych itd.” – ocenia analityk z firmy Xelion.

Michał Wrzosek z Budimexu tłuma-czy, że na „zdrowym” rynku budowlanym rentowność spółek powinna być w miarę stałą wartością. W momencie przejścio-

Budowlanka pod presją

BRANŻA BUDOWLANA

Niejednoznaczna sytuacja w branży budowlanej rzutuje na wyceny spółek na GPW, a tym samym zmniejsza się ich kapitalizacja

Szymon Szadkowski

dziennikarz wGospodarce.pl,

publicysta „Gazety Bankowej”

– 125 –

wego wzrostu wartości zamówień, a tym samym produkcji budowlano-montażowej, spółki powinny zarabiać pieniądze, które mogą zostać wykorzystane na inwestycje w rozwój mocy produkcyjnych. Tymcza-sem w przypadku polskiego rynku bu-dowlanego występuje sytuacja odwrotna, tzn. rosnący wolumen prac budowlanych wpływa na pogorszenie wyników finanso-wych firm, a tym samym ogranicza ich po-tencjał inwestycyjny.

Przyczyn takiej sytuacji jest wiele. Michał Wrzosek z Budimexu wymienia całą lita-nię: brak realnej waloryzacji wynagrodze-nia w inwestycjach publicznych, nadmier-na biurokratyzacja w procesie realizacji inwestycji, brak realnych i przewidywal-nych planów inwestycyjnych, duża zmien-ność poziomu kontraktacji w poszcze-gólnych latach, niesprawiedliwy podział ryzyka kontraktowego pomiędzy strony umowy (wykonawcę i inwestora) i prze-rzucanie ryzyka na wykonawców, deficyt pracowników na rynku pracy (w szcze-gólności w przypadku wykwalifikowanych pracowników fizycznych), niesprzyjające otoczenie prawne, np. w obszarze zawiera-nia ugód przedsądowych (po kryzysie z lat 2011/2012 poprawie uległa sytuacja prawna podwykonawców, natomiast nie poświęco-no uwagi na problemy generalnych wyko-nawców), dynamiczna zmiana otoczenia podatkowego/liczne kontrole skarbowe powodujące wzrost niepewności.

Podsumowując, w branży budowlanej występują dziś jednocześnie trzy zjawiska: wysoki popyt na usługi budowlane, wzrost kosztów w budownictwie i spadek rentow-ności dużych firm budowlanych. W efekcie przekłada się to na zatory płatnicze i upa-dłości w tym sektorze. Jak wyjaśnia Michał Wrzosek, rzecznik Budimexu, problem do-tyczy głównie dużych firm budowlanych,

które pracują często na stałych cenach, w przetargach gdzie okres realizacji bu-dowy trwa dwa lata. Jednocześnie te same firmy pracują na minimalnych marżach, na poziomie od 1 do 5 proc.

„W tym samym czasie, z powodu wzro-stu popytu na rynku, rosną ceny materia-łów i robocizny – o 30–50 proc. Ten wzrost konsumuje marże i zmniejsza zasoby go-tówki w dużych firmach. To przekłada się na zatory płatnicze i brak dostępu do go-tówki. Branża budowlana jest niechętnie kredytowana przez banki” – twierdzi Mi-chał Wrzosek. „Tym samym firmy, które realizują wiele zleceń, popadają w zadłuże-nie. W obecnym systemie prawnym inte-res podwykonawców jest dobrze zabezpie-czony, w trudniejszej sytuacji są generalni wykonawcy” – dodaje rzecznik Budimexu.

Jak uważa Kamil Cisowski z Xeliona, po olbrzymim skoku w ciągu ostatnich 18 mie-sięcy powinna wyhamować dynamika cen materiałów, problemem pozostanie jednak brak wykwalifikowanych pracowników i ros- nące w jego konsekwencji koszty pracy.

Co jednak znamienne, nastroje wśród firm budowlanych pozostają dobre, opty-mistyczną ocenę sytuacji przedstawiło w czerwcu 16,5 proc. z nich, przy zaledwie 8,8 proc. ocen negatywnych (pozostałe twierdzą, że nie uległa ona zmianie).

Brak realnej waloryzacji umów, nasilający się wzrost cen materiałów, robocizny i usług podwykonawczych oraz niesprawiedliwy podział

ryzyka kontraktowego przyczyniły się do pogorszenia sytuacji finansowej wielu firm budowlanych

– 126 –

M inisterstwo Infrastruktury, którym mam zaszczyt kiero-wać, oraz Generalna Dyrek-cja Dróg Krajowych i Auto-strad są coraz bliżej pełnej realizacji Programu Budo-wy Dróg Krajowych na lata 2014–2023. Budujemy spójny system połączeń drogowych, łączący wszystkie regiony Polski.

Kierujemy do realizacji, budujemy i od-dajemy do użytku kolejne odcinki najważ-niejszych dla naszego kraju dróg krajo-wych, takich jak autostrady A1 i A2, drogi ekspresowe S3, S5, S6, S7 i S8, czy też ob-wodnice kolejnych miast. Postępuje reali-zacja szlaków drogowych kluczowych dla wschodnich regionów naszego kraju i dla całej Europy Środkowej, czyli Via Baltica oraz Via Carpatia. Działania te nie byłyby możliwe bez ścisłej współpracy i zaan-gażowania firm z branży drogownictwa, w tym firm z Polski, które coraz częściej biorą udział w realizacji inwestycji infra-strukturalnych.

Realizujemy ponad 100 zadań na sieci dróg krajowych o wartości ok. 50 mld zł i długości ponad 1 tys. km. Obecna kaden-cja rządu zakończy się udostępnieniem kierowcom blisko 1,2 tys. km dróg ekspre-sowych i autostrad.

Wychodzimy naprzeciw postulatom branży budowlanej i sukcesywnie podej-mujemy działania na rzecz zniwelowania niekorzystnych dla wykonawców ten-dencji na rynku budownictwa infrastruk-turalnego. Trzeba jednak pamiętać, że odpowiedzialność za sprawną realizację kontraktów leży nie tylko po stronie in-westora, ale jest także testem sprawności wykonawców. W tym obszarze, o czym często się zapomina, najważniejsza jest równowaga. Dzięki dialogowi z branżą wprowadziliśmy przepisy chroniące firmy podwykonawcze. Nie powtórzy się więc sytuacja z 2012 r., gdy wiele polskich firm musiało, niestety, ogłosić upadłość, bo nie udało się ich uchronić przed szkodliwym działaniem nieodpowiedzialnych general-nych wykonawców. Umożliwiliśmy także waloryzację nowo zawieranych kontrak-tów w związku ze zmianą wysokości kosz-tów ponoszonych przez wykonawców. GDDKiA przejmuje także na siebie obo-wiązek wypłaty wynagrodzeń podwyko-nawcom w sytuacjach, gdy główny wyko-nawca się z tego obowiązku nie wywiązał.

Krajowy Program KolejowyInfrastruktura to nie tylko drogi. To tak-

że koleje. Ten obszar przez wiele lat był zaniedbywany. Brakowało kompleksowe-go spojrzenia na polską kolej. Zmieniamy to. Realizujemy ambitny Krajowy Program Kolejowy wart ok. 70 mld zł. Oznacza on

Rozwój infrastruktury służy rozwojowi polskiej

gospodarki

BRANŻA BUDOWLANA

Rozwój gospodarczy, sprawne funkcjonowanie kraju, możliwości rozwoju cywilizacyjnego, a nawet pozycja

na arenie międzynarodowej zależą od nowoczesnej infrastruktury: dróg, linii kolejowych, lotnisk. Skuteczna realizacja projektów

infrastrukturalnych jest jednym z głównych czynników decydujących o sytuacji gospodarczej państwa. Rząd premiera

Mateusza Morawieckiego rozwój polskiej infrastruktury transportowej uczynił jednym ze swoich priorytetów

Andrzej Adamczyk

minister infrastruktury

– 127 –

modernizację ok. 9 tys. km linii kolejowych. Co bardzo istotne, uchwaliliśmy pierwszy w historii Wieloletni Program Utrzymanio-wy, który zapobiegnie degradacji szlaków kolejowych. Wprowadziliśmy także nowe zasady prowadzenia inwestycji, dzięki któ-rym realizacja kontraktów kolejowych prze-biega bardzo sprawnie. Wprowadzone zo-stały zaliczki na materiały wykorzystywane w olbrzymiej ilości przy modernizacji sieci kolejowej. Pozwoliło to na ich wcześniejsze zgromadzenie i zmniejszyło uciążliwości związane z ich dowozem na plac budowy. Dla branży budownictwa infrastruktural-nego skala zakontraktowanych zadań jest olbrzymim wyzwaniem, dlatego jest zro-zumiałe, że ułatwienia związane choćby z przygotowaniem inwestycji do realizacji leżą w interesie zarówno wykonawców, jak i zamawiającego.

W sumie na polską kolej przeznaczymy do 2023 r. ponad 100 mld zł. Oprócz Krajowego Programu Kolejowego i Wieloletniego Pro-gramu Utrzymaniowego inwestujemy w od-nowę budynków dworcowych w całej Pol-sce oraz poprawiamy stan taboru na trasach dalekobieżnych. Zyskują na tym polscy pro-ducenci wagonów, lokomotyw i elektrycz-nych zespołów trakcyjnych. Większe zamó-wienia publiczne to szanse na nowe miejsca pracy w zakładach w Poznaniu, Bydgosz-czy, Siedlcach czy Nowym Sączu. Pieniądze zainwestowane w polską gospodarkę muszą się zwracać. Dzięki naszym działaniom ko-lej staje się bardziej przyjazna dla każdego pasażera. Naszym celem jest bezpieczna, komfortowa i punktualna polska kolej, bu-dowana polskimi rękami.

Zawsze, gdy mam zaszczyt spotykać się z przedstawicielami firm realizujących w Polsce inwestycje infrastrukturalne, gdy otwierane są kolejne odcinki dróg czy też zmodernizowane dworce kolejowe, pod-kreślam, że nie byłoby to możliwe bez do-skonale wykształconej polskiej kadry inży-nierskiej. Wielokrotnie na placach budowy mam okazję rozmawiać z kierownikami kontraktów, projektantami i wykonawca-mi. Zawsze są to dla mnie bardzo cenne spotkania, ponieważ umożliwiają wymianę informacji, ale także poznanie problemów i wspólne szukanie sposobów ich rozwią-zania. Wkład polskiej myśli technicznej w realizację prowadzonych przez Mini-sterstwo Infrastruktury programów inwe-stycji drogowych i kolejowych, których skala nie ma precedensu w historii naszego

kraju, jest nie do przecenienia. Bez zaanga-żowania i odpowiedzialnej pracy inżynie-rów ukończenie jakiejkolwiek inwestycji wchodzącej w skład realizowanych przez rząd ambitnych programów, byłoby nie-możliwe.

Fundusz Dróg SamorządowychZdajemy sobie sprawę, że dla Polaków

równie ważne jak drogi krajowe, a może nawet ważniejsze, są drogi lokalne, z któ-rych korzystają codziennie w drodze do szkoły, pracy czy lekarza. Instrumentem realnego wsparcia inwestycji na takich właśnie drogach jest Fundusz Dróg Sa-morządowych. W ciągu dziesięciu lat wspomożemy samorządy kwotą 36 mld zł. Te pieniądze oznaczają dziesiątki tysięcy zmodernizowanych i wybudowanych dróg gminnych i powiatowych. Mamy nadzieję, że dzięki inwestycjom w drogi lokalne nie tylko zmniejszy się obszar wykluczenia ko-munikacyjnego, ale także polskie mniejsze firmy będą mogły budować swój potencjał, aby w przyszłości móc startować w więk-szych przetargach.

Rozwój polskiej infrastruktury służy roz-wojowi polskiej gospodarki. Lepsze drogi i koleje to większe szanse na dojazd do pra-cy i na transport towarów. W tym rozwo-ju bardzo ważną rolę pełnią polskie firmy zatrudniające znakomitych polskich inży-nierów. Polscy przedsiębiorcy są niezwy-kle ambitni. Jestem przekonany, że przed nami wiele lat owocnej współpracy, która przyniesie im rozwój osobisty, a Polsce przyniesie taki poziom rozwoju gospodar-czego, z którego wszyscy będziemy mogli być dumni.

– 128 –

W ostatnich 30 latach wyraź-nie poprawił się standard mieszkań i domów w na-szym kraju. Nie znaczy to jednak, że problem nie ist-nieje. Sytuację mieszkanio-wą najlepiej odzwiercie-dlają statystyki dotyczące mieszkań przypadających na 1 tys. mieszkańców. Z wynikiem 380,7 mieszkań wciąż daleko nam nie tylko do tak zamożnych krajów Unii Europejskiej, jak Niem-cy czy Francja, ale nawet do krajów z naszego regionu, np. Węgier czy Czech.

Nie przynosi też chluby naszemu krajowi wskaźnik przeludnienia. Według ostatnich danych urzędu statystycznego UE (Euro-stat) w przeludnionych mieszkaniach żyje ok. 17 proc. ludności całej UE. W naszym kraju ten odsetek przekracza 40 proc. i jest jednym z najwyższych w Europie. Ponadto wciąż wiele rodzin mieszka w warunkach urągających współczesnym standardom.

Kolejne rządy oraz władze samorządowe próbowały w miarę skromnych możliwości budżetowych poprawiać ten stan rzeczy. Od 2004 r. z pomocą przyszła Unia Euro-pejska, której staliśmy się członkiem. Na budowę instalacji wodociągowo-kanaliza-cyjnej gminy dostały ogromne dotacje.

Problem w tym, że mieszkań próżno by szukać na liście ich inwestycyjnych priory-tetów. Z ostatnich danych GUS wynika, że na koniec 2017 r. po mieszkanie komunal-ne od gminy czekało w kolejce aż 154,2 tys.

gospodarstw domowych. Tymczasem w la-tach 2013–2017 powstało zaledwie 9,5 tys. mieszkań komunalnych, czyli ok. 1,9 tys. rocznie. Oznacza to, że statystycznie na gminę przypadał rocznie mniej niż jeden nowy lokal!

Z kolei rządowe programy mieszkanio-we przez wiele lat były adresowane głów-nie do kupujących lub budujących domy czy mieszkania. Mogli więc oni skorzy-stać np. z ulgi podatkowej czy dopłaty do kredytu. W efekcie rynek został oddany niemal całkowicie w ręce deweloperów. Obecnie możemy się więc szczycić tym, że w Europie Polska zajmuje trzecie miejsce, po Francji i Niemczech, pod względem licz-by budowanych mieszkań, na co w dużej mierze zapracowali właśnie deweloperzy. W przeliczeniu na 1 tys. mieszkańców wy-przedziliśmy nie tylko Niemcy, ale i Wielką Brytanię czy Hiszpanię. W tym rankingu lepsza od nas była jedynie Francja i Nor-wegia. Podobnie zresztą jak w statystykach zaczynanych inwestycji mieszkaniowych.

Te dane mogą napawać optymizmem, bo świadczą o tym, że powoli, ale nadrabiamy cywilizacyjny dystans do wielu zachodnich krajów europejskich. Dodam, że dewelope-rzy zawdzięczają dobrą koniunkturę poli-tyce kolejnych rządów, której efektem są m.in. rekordowo niskie oprocentowanie kredytów mieszkaniowych, malejące bez-robocie oraz wzrost zarobków.

Rządzących nie interesował natomiast zbytnio los tych Polaków, którzy nie mo-gli sobie pozwolić na własne M. Żyją więc oni często w przeludnionych mieszkaniach lub emigrują za granicę w poszukiwaniu

Pomoc dla wykluczonych

z rynku mieszkaniowego

BRANŻA BUDOWLANA

Choć jako PFR Nieruchomości działamy na zasadach rynkowych, to równocześnie realizujemy ważny cel społeczny, jakim jest zaspokajanie

potrzeb mieszkaniowych niezbyt zamożnych Polaków

Mirosław Barszcz

prezes zarządu PFR Nieruchomości SA

– 129 –

lepszych warunków do życia. Niestety, efektem takiej polityki jest kryzys demo-graficzny, który jest wielkim zagrożeniem dla naszej gospodarki.

W szczególnie trudnej sytuacji są ludzie młodzi, często zatrudnieni na umowach cy-wilnoprawnych, nazywanych śmieciowymi. Według Eurostatu, aż 45,1% Polaków w wie-ku 25-34 lat mieszka razem z rodzicami. Wyższy odsetek Eurostat odnotował jedy-nie w Portugalii, Bułgarii, Włoszech, Grecji, Słowacji oraz Chorwacji.

W tej sytuacji obecny rząd postano-wił pomóc w pierwszej kolejności grupie osób wykluczonych z rynku mieszkanio-wego. Dla rządu ważną wskazówką był wynik badania opinii publicznej, przepro-wadzonego na zlecenie fundacji Habitat for Humanity Poland, z którego wynika, że tylko niewielki odsetek Polaków ocze-kuje dopłaty do kredytu hipotecznego na zakup mieszkania. Większość badanych oczekuje od rządu, że wesprze w gminach budowę mieszkań czynszowych dla osób ubogich lub w trudnej sytuacji życiowej. Z kolei przeszło czterech na 10 badanych uważa, że państwo powinno zaangażować się przede wszystkim w budowę dostęp-nych cenowo mieszkań na wynajem, także z możliwością wykupu.

To dlatego na wsparcie remontów i budowy mieszkań komunalnych rząd przeznaczył w budżecie na 2019 r. aż 500 mln zł. Taka sama kwota ma być zare-zerwowana w przyszłorocznym budżecie, zaś w latach 2021–2025 – 1 mld zł rocznie. Gminy mogą liczyć na dotacje w wysoko-ści od 20 proc. do nawet 60 proc. kosztów przedsięwzięcia.

Do osób, których dochody są zbyt wy-sokie, aby starać się o mieszkanie gminne, ale jednocześnie nie pozwalają na zakup lub wynajęcie samodzielnego mieszkania, adresowany jest program Społecznego Bu-downictwa Czynszowego oraz Mieszkanie Plus. Tym drugim programem, który za-kłada budowę na zasadach rynkowych do-stępnych cenowo mieszkań na wynajem, zarządza spółka PFR Nieruchomości.

Planujemy budowę ponad 100 tys. ta-kich mieszkań, na co mamy odpowiednie zasoby gruntów. Od początku działania programu Mieszkanie Plus stawialiśmy na współpracę z samorządami, co okazało

się strzałem w dziesiątkę. Tematy miesz-kaniowe mają tę cechę, że łączą wszystkie strony politycznego sporu.

Zdajemy sobie sprawę, że dostępne ce-nowo mieszkania na wynajem są potrzeb-ne zwłaszcza w dużych miastach. Dlatego nasze największe osiedla powstaną w War-szawie, Wrocławiu, Łodzi, Katowicach czy Poznaniu. Nie znaczy to, że traktujemy po macoszemu mniejsze miejscowości – zde-cydowana większość naszych inwestycji to budowy w miastach powiatowych i mniej-szych. Wszędzie każdą inwestycję staramy się dopasować do lokalnej polityki miesz-kaniowej czy rewitalizacji jakiegoś obsza-ru miasta. Gminy mają też wpływ na dobór najemców.

Jestem pewny, że samorządowcy to do-ceniają. Podobnie jak to, że choć działamy na zasadach rynkowych, to równocześnie realizujemy ważny cel społeczny, jakim jest zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych niezbyt zamożnych Polaków. Świadczy o tym fakt, że nasze czynsze są niższe od rynkowych za mieszkania o porównywal-nej powierzchni i standardzie. Ponadto najemcy, którzy spełnią ustawowe kryteria dochodowe, mogą nawet przez 15 lat korzy-stać z dopłaty do czynszu w ramach pro-gramu Mieszkanie na Start.

Przyjęty przez rząd w 2016 r. Narodo-wy Program Mieszkaniowy zakłada, że do 2030 r. liczba mieszkań przypadająca na 1000 mieszkańców wzrośnie do 435, czyli osiągnie średnią Unii Europejskiej. Zrobi-my wszystko co w naszej mocy, żeby ten cel udało się zrealizować.

– 130 –

W czerwcu 2018 r. PKN Orlen ogłosił program petroche-miczny zakładający realiza-cję trzech inwestycji: budo-wę kompleksu Pochodnych Aromatów, rozbudowę Kom-pleksu Olefin i rozbudowę zdolności produkcyjnych Fe-nolu, a wszystko to z odpo-wiednim zapleczem badaw-czo-rozwojowym. Prezes Daniel Obajtek, który kilka miesięcy później w Krynicy opowiadał o tym programie, nie krył, że to działanie ma związek z prognozami doty-czącymi popytu na paliwa.

„Ten program daje perspektywę Orle-nowi, bo za 15–20 lat nie będzie tak dużej sprzedaży paliw. Wzmocni także Orlen, który stanie się bardziej odporny na wa-hania makroekonomiczne” – mówił wtedy Daniel Obajtek. „Przemysł petrochemicz-ny to niesamowita szansa dla Orlenu, dla Lotosu i dla całej gospodarki. Przemysł petrochemiczny jest jedną z najszybciej rozwijających się branż na świecie, zapo-trzebowanie na jego produkty do 2030 r. ma wzrosnąć dwukrotnie” – dodał.

Z prognoz paliwowej firmy wynika, że popyt na produkty petrochemiczne bę-dzie rósł z powodu przyrostu ludności na świecie oraz – w naszym kraju – z powodu wzrostu zamożności. Obecnie konsumu-jemy znacznie mniej tworzyw sztucznych niż na zachodzie Europy, ale wraz z doga-nianiem bogatszych krajów to się będzie zmieniać. Co ciekawe, inwestycja w pro-

dukcję tworzyw sztucznych pozwoli Or-lenowi pozostać w pobliżu przemysłu sa-mochodowego. Jak szacuje koncern, udział plastików w samochodach po 2020 r. ma wynosić 25 proc. w porównaniu z 20 proc. w 2000 r. To oznacza, że Orlen z produk-cji paliw przejdzie na produkcję surowców i podzespołów do aut np. elektrycznych.

Skok rozwojowyProgram zapowiedziany przez koncern

ma ogromną wartość. Wszystkie inwesty-cje szacowane są na 8,3 mld zł. Nie było-by łatwo zgromadzić takiej kwoty, gdyby nie rewelacyjna koniunktura. Obecnie, dzięki rządowej walce z przemytem paliw, wszystkie rafinerie należące do PKN Orlen pracują właściwie pełną parą. Konsumpcja paliw, jak wynika z raportu Polskiej Izby Paliw Płynnych, w I kwartale 2019 r. była o 3 proc. wyższa niż w I kwartale 2018 r. W 2018 r. koncern miał przychody na po-ziomie 110 mld zł, czyli o 15 proc. wyższe niż w roku 2017. Zysk netto wyniósł 5,5 mld zł.

Jak widać, są środki na inwestycje. I są już one uruchamiane. W kwietniu 2019 r. od-było się wmurowanie kamienia węgielnego pod budowę Centrum Badawczo-Rozwojo-wego PKN Orlen. Wartość tej inwestycji to ok. 184 mln zł, a jej oddanie planowane jest na rok 2020.

„Centrum Badawczo-Rozwojowe to je-den z najważniejszych projektów inwesty-cyjnych dla przyszłości Polskiego Koncernu Naftowego. Dzięki tej inwestycji będziemy w stanie opracowywać nowe technologie i uzyskiwać dla nich patenty, co przyczyni się do efektywnego wydłużenia łańcucha

Orlen zmienia się w koncern chemiczny

BRANŻA CHEMICZNA

PKN Orlen w ciągu najbliższych kilku lat stanie przed potężnymi wyzwaniami. Chodzi przede wszystkim o zmiany w popycie na samochody

– prognozuje się wzrost udziału aut elektrycznych, a spadek spalinowych – oraz trend ku ograniczeniu emisji CO2. Koncern uznał więc, że musi

wykorzystać znakomitą ostatnio koniunkturę, aby uciec do przodu

Marek Siudaj

redaktor prowadzący wGospodarce.pl,


– 131 –

wartości. Budowa Centrum umożliwi nam także testowanie nowych rozwiązań i pro-duktów technologicznych pojawiających się na rynku przed ich wprowadzeniem na instalacje. W ten sposób będziemy mogli jeszcze sprawniej wdrażać nowe pomysły i innowacje do działalności produkcyjnej, odpowiadając szybko na zapotrzebowanie rynku i wzmacniając pozycję na konkuren-cyjnym europejskim rynku” – powiedział Daniel Obajtek.

Powstanie centrum będzie oznaczać także zwiększenie wydatków Orlenu na badania i rozwój do 50 mln zł rocznie. Ale te środki nie są wliczane do wydatków na całą petrochemiczną nogę koncernu, które – według szacunków polskiej firmy – mają zwrócić się w ciągu ok. sześciu lat.

„Nowe inwestycje w ramach programu rozwoju polskiej petrochemii pozwolą jesz-cze bardziej zintegrować segment rafine-ryjny i petrochemiczny oraz w większym stopniu zdywersyfikować przychody kon-cernu. Jest o co powalczyć, bo szacowana roczna EBITDA po zakończeniu projektów wzrośnie o 1,5 mld zł. Oznacza to zwrot z in-westycji w ciągu 5–6 lat i to jest bardzo do-bra informacja dla naszych akcjonariuszy” – podkreślał Daniel Obajtek podczas uroczy-stości wmurowania kamienia węgielnego.

Inwestycje w petrochemię nie tylko po-większą przychody PKN Orlen z tego źró-dła, ale też wpłyną na sytuację handlową Polski. Obecnie bowiem większość pro-duktów petrochemicznych musimy spro-wadzać z zagranicy. Po zakończeniu pro-gramu ta sytuacja ulegnie zmianie.

„Nowe produkty będziemy plasować na rynku lokalnym. To gwarantuje znaczącą poprawę bilansu handlowego Polski w ob-szarze petrochemikaliów” – mówił Obajtek.

Rozbudowa chemicznej „nogi”Ale nie tylko część petrochemiczna

ulegnie rozbudowie. PKN Orlen w maju 2019 r. rozpoczął budowę kolejnej, trzeciej linii produkcji nawozów we włocławskim Anwilu. Ma ona zwiększyć moce produk-cyjne firmy o około 50 proc. – z 966 tys. ton nawozów do 1461 tys. ton rocznie. Dzięki temu oferta nawozowa Anwilu poszerzy się o saletrę grubą, saletrosiarczan amonu, saletrzak z siarką i saletrzak z magnezem o ulepszonych własnościach granuli. Na-kłady na ten cel to 1,3 mld zł.

„Rozbudowa zdolności produkcyjnych Anwilu umożliwi zaspokojenie rosnącego popytu na nawozy azotowe w kraju. W tej chwili jesteśmy ich jedynym polskim wy-twórcą dysponującym potencjałem do zwiększenia produkcji. W ciągu trzech lat będziemy w stanie zapewnić polskim rol-nikom dostęp do zwiększonego wolume-nu krajowych produktów spełniających najwyższe światowe standardy w każdym aspekcie związanym z ich wytwarzaniem i sprzedażą. Będzie to zatem nasz wkład w zapewnienie Polsce bezpieczeństwa żywnościowego oraz ochronę rodzimego rynku przed napływem często wątpliwej jakości nawozów z importu, głównie ze Wschodu” – mówiła Agnieszka Żyro, pre-zes Anwilu, pod koniec 2018 r., kiedy inwe-stycja w linię do produkcji nawozów zosta-ła ogłoszona.

Włocławski Anwil będzie także miej-scem, gdzie powstanie kompleks Pochod-nych Aromatów. Cały plan rozbudowy tego segmentu ma zostać zakończony – według PKN Orlen – do 2023 r.

Celem tych inwestycji jest nie tyle stwo-rzenie drugiej „nogi” koncernu – bo ta „chemiczna” już istnieje – ile jej powięk-szenie. Jest to tym ważniejsze, że jeśli doj-dzie wreszcie do przejęcia Lotosu przez PKN Orlen, jeszcze bardziej zwiększy się zależność polskiego koncernu od sytu-acji na rynku paliw. A ta, co jest doskona-le widoczne, zależy nie tylko od sytuacji międzynarodowej, choćby w Zatoce Per-skiej, ale także od tego, czy Rosjanie przy transporcie ropy dopilnują czystości su-rowca. Dodatkowo istnieje spore powiąza-nie między konsumpcją paliw a wzrostem PKB, co może za mocno uzależnić PKN Orlen od koniunktury. Popyt na tworzywa sztuczne czy nawozy jest mniej powiązany z koniunkturą, co sprawia, że cały koncern dzięki nowym inwestycjom zwiększy swo-ją stabilność finansową i rynkową.

– 132 –

Z miany gospodarcze i polityczne, które obserwowaliśmy w latach 90. XX w. w Polsce, miały ogrom-ny wpływ na funkcjonowanie i przyszłość państwa. Reformy nie ominęły przemysłu chemicznego. Dzieje się to także dzisiaj. Chociaż od czasów transformacji ustrojo-wej w Polsce polska chemia stała się liderem Europy Środkowo- -Wschodniej, to nadal jest silnie zależna od światowych trendów i europejskich regulacji. Ostatnie 30 lat było okresem gigantycz-nych zmian w krajowej gospodar-ce. Przemysł chemiczny w tym czasie przeszedł głęboką ewolu-cję. Od sektora w pełni uzależnio-nego od centralnego sterowania, przez tworzenie firm z prywatny-mi udziałowcami, na giełdowych spółkach i pełnej rywalizacji wol-norynkowej kończąc.

Zmiany zachodzące w systemie poli-tycznym i gospodarczym w Polsce przez ostatnie trzy dekady całkowicie wywróci-ły dawny porządek. Były to zmiany dyna-miczne mające na celu stopniowe odejście od poprzedniego systemu. Niejednokrot-nie wymagały przełomowych przeobrażeń, z czasem przekształcających się z szybkich i dogłębnych w ewolucyjne i oparte na konsekwentnym wdrażaniu nowych roz-wiązań. Wprowadzona w ruch machina umożliwiająca przejście w nowoczesne, kapitalistyczne przedsiębiorstwa wymaga-ła wielu lat restrukturyzacji i reorganizacji na najgłębszych poziomach funkcjonowa-nia. Nie wszystkie firmy to przetrwały, nie-

które z nich kończyły działalność w bardzo trudnych okolicznościach. Te, które sobie poradziły, są dziś wizytówką krajowego przemysłu chemicznego.

Według najnowszych danych makroeko-nomicznych przemysł chemiczny notuje ciągły wzrost. Sektor chemiczny w Polsce tworzy obecnie ok. 325 tys. miejsc pracy. Stale rosną również wskaźniki wartości produkcji sprzedanej. W 2018 r. osiągnę-ły wartość 264,8 mld zł, a więc o 26 proc. więcej niż w roku poprzedzającym. Polska chemia stanowi prawie 20 proc. przemysłu kraju. Chemia, pomimo stale rosnącej kon-kurencji zarówno na rynkach europejskich, jak i światowych, ciągle zaostrzanych regu-lacji prawnych, którym podlega, nieustan-nie rośnie w siłę. Niezmiennie branża che-miczna stoi przed wieloma wyzwaniami, które z jednej strony kształtują jej codzien-ność, a z drugiej istotnie wpływają na to, w jaki sposób strategie rozwoju w kolej-nych latach będą realizowane.

Rynek krajowy przemysłu chemicznego jest determinowany przez światowe tren-dy. Dziś to one nakreślają kierunek dzia-łań, wpływając na decyzje i przedsiębior-ców, i klientów. Perspektywa patrzenia na trendy jest wielotorowa. Z jednej strony mamy zmiany gospodarczo-przemysłowe na świecie, np. przekształcenia w polity-ce surowcowej Stanów Zjednoczonych, m.in. w kontekście gazu łupkowego, które wpłynęły na kierunek inwestycji, choćby w petrochemii na świecie. Z drugiej stro-ny mamy trendy miękkie, w które wliczają się zachowania konsumenckie czy posta-wy proekologiczne. Dzisiejsi konsumenci

Chemia wczoraj, dziś i jutro

BRANŻA CHEMICZNA

Chemia jest nierozerwalnym elementem każdej dziedziny życia. Trudno uświadomić sobie, jak ważną rolę odgrywa w większości

sektorów gospodarki, a także w życiu codziennym każdego człowieka. Oznacza to również, że branża zmienia się

wraz z otaczającą nas rzeczywistością

dr inż. Tomasz Zieliński

prezes Zarządu Polskiej Izby

Przemysłu Chemicznego

– 133 –

chcą działać prośrodowiskowo i oczekują, że rynek dostosuje się do ich potrzeb. Do tego dochodzą nowe trendy i zachowania biznesowe – powstają nowe modele, nowe fuzje czy pionierskie sposoby przejmo-wania rynków. Nie można nie wspomnieć w tym miejscu także o czwartej rewolucji przemysłowej, a więc tzw. Przemyśle 4.0, który docelowo zmieni funkcjonowanie wszystkich sektorów gospodarki.

Chemia mierzy się też z przeciwnościa-mi, jak chociażby ograniczanie rynków zbytu czy stale rosnąca w siłę pozaeuro-pejska konkurencja. Europa, która jest dru-gim co do wielkości producentem produk-tów chemicznych na świecie i ma znacząco wyższy poziom innowacyjności i jakości niż reszta konkurentów, jest dziś mimo to w niezwykle trudnej sytuacji.

Rozpoczynająca się kadencja Parlamen-tu Europejskiego i kształt Komisji Eu-ropejskiej pod przewodnictwem nowej szefowej zdają się wewnętrznym wyzwa-niem dla rozwoju licznych europejskich przemysłów chemicznych. Plan Komisji Europejskiej na najbliższe miesiące jest niezwykle ambitny: znaczące zmniejszenie emisji CO2, gospodarka o obiegu zamknię-tym, neutralność ekologiczna kontynentu czy deklaracje walki z odpadami tworzyw sztucznych – to tylko nieliczne z planów, którym również polski przemysł chemicz-ny będzie musiał sprostać.

Przez ostatnie 30 lat krajowa branża che-miczna dzięki ogromnemu wysiłkowi roz-wijała się bardzo dynamicznie i jest dziś liderem regionu. Liczne inwestycje pro-

wadzone od wielu lat przyczyniły się do unowocześnienia branży i zwiększenia za-angażowania w działania prośrodowisko-we. Utrzymanie polskiego przemysłu na odpowiednim poziomie jest bez wątpienia coraz większym wyzwaniem. Dlaczego? Ze względu na wiele czynników wpływających na konkurencyjność polskiej chemii. Wśród nich znajdują się regulacje, dostęp do tanich surowców i energii. Polski przemysł che-miczny jest w zdecydowanie trudniejszej sytuacji niż ten w innych krajach świata bo-gatych w surowce naturalne. To powoduje brak możliwości przeprowadzania pewnych inwestycji, stąd też m.in. deficyt handlu za-granicznego chemikaliami. Stanowi to ba-riery, których nie możemy pokonać. To, co wyróżnia nasz przemysł i pozwala być kon-kurencyjnymi, to kapitał ludzki. Mamy też przewagę doskonałej myśli technicznej i in-żynierskiej. Jednakże w obecnych czasach może to nie wystarczyć.

Dla utrzymania dalszego rozwoju prze-mysłu chemicznego niezwykle ważna jest ścisła współpraca między przemysłem chemicznym, administracją publiczną, in-stytutami badawczymi i środowiskiem aka-demickim oraz wspólne określenie celów, jakie przed sobą stawiamy.

Według najnowszych danych makroekonomicznych przemysł chemiczny notuje ciągły wzrost. Sektor

chemiczny w Polsce tworzy obecnie ok. 325 tys. miejsc pracy. Stale również rosną wskaźniki

wartości produkcji sprzedanej

– 134 –

P rzemysł chemiczny w Polsce jest dziś drugim pod względem wartości produkcji sprzedanej oraz trzecim pod względem za-trudnienia sektorem przemysło-wym w Polsce, zatrudnia niemal 300 tys. pracowników. Oznacza to, że w krajowej branży che-micznej pracuje więcej osób niż m.in. w motoryzacji czy górnictwie.

Niezwykle istotnym czynnikiem warun-kującym tempo wzrostu branży chemicz-nej pozostaje stopień rozwoju gospodarki w poszczególnych państwach i regionach. W Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej wciąż mamy do czynienia z bardzo du-żym potencjałem wzrostowym, szczegól-nie jeśli spojrzymy na poziom konsumpcji produktów petrochemicznych – zarówno monomerów do dalszej syntezy chemicz-nej, jak i polimerów i chemikaliów specja-listycznych.

Dobre wyniki krajowej branży chemicz-nej są przede wszystkim konsekwencją wzrostu efektywności procesowej i ener-getycznej. W przypadku produkcji wyso-kotonażowej decydujący wpływ na pozy-cję rynkową firm ma właśnie doskonałość operacyjna. Natomiast w odniesieniu do chemikaliów specjalistycznych głównym czynnikiem różnicującym jest i w dalszym ciągu będzie innowacyjność, której jednak musi towarzyszyć solidna analiza bizneso-wa, pozwalająca na przewidzenie w śred-niej i długiej perspektywie kierunku zacho-dzących zmian. Polski sektor chemiczny bazuje bowiem przede wszystkim na pro-duktach podstawowych i wielkotonażo-

wych, co sprawia, że inwestycje w produk-cję o charakterze niszowym najczęściej wymagają zakupu stosownych licencji oraz technologii, co znacząco wydłuża zarówno czas realizacji tego rodzaju przedsięwzięć, jak i ich koszt.

Jednak prawdziwie innowacyjne rozwią-zania biznesowe w duchu gospodarki 4.0 wymagają czegoś więcej niż zastosowania nowych technologii do sprawniejszego wykonywania standardowych zadań czy doskonalenia stosowanych technologii. Owszem, stosowanie japońskiego stylu zarządzania produkcją, czyli Kaizen, to ważny element Przemysłu 4.0, ale tylko element, a nie istota rzeczy. Cyfryzacja 4.0 to komputerowy system składający się z wyrafinowanych, sterowanych cyfro-wo i bezpośrednio komunikujących się ze sobą maszyn, baz zdigitalizowanych infor-macji, chmur obliczeniowych, wirtualnych prototypów, a na ich wdrożenie w przemy-śle – i to nie tylko chemicznym – niewiele firm jest gotowych. Także ze względu na trudności w pozyskaniu pracowników le-gitymujących się niezbędnym wykształce-niem, umożliwiającym digitalizację proce-sów produkcyjnych. Mam na myśli przede wszystkim analityków danych będących jednocześnie technologami produkcji czy inżynierami procesu. Z naszych doświad-czeń wynika, że wysokim kompetencjom w obszarze IT, sprawności w analizowaniu danych niestety nie towarzyszy zrozumie-nie potrzeb przemysłu, w tym wynikają-cych ze specyfiki produkcji chemicznej. Nie zmienia to faktu, że wykorzystanie big data w przemyśle ma naprawdę olbrzymi potencjał. Dlatego należy się zastanowić,

Czas na innowacje w duchu

gospodarki 4.0

BRANŻA CHEMICZNA

Cyfryzacja jest jednym z najważniejszych czynników, który będzie zmieniał oblicze branży chemicznej

w najbliższych dekadach

Agnieszka Żyro

prezes ANWIL SA

– 135 –

czy nie byłoby słusznym zmodyfikowanie współpracy pomiędzy przemysłem a uczel-niami wyższymi w zakresie kształcenia kadr, tak aby powstały kierunki studiów integrujące wiedzę z zakresu IT, ze szcze-gólnym naciskiem na zagadnienia analizy spod znaku big data, z wiedzą stricte tech-nologiczną. Tym bardziej że intensywny rozwój krajowego segmentu chemicznego sprawia, że jego potrzeby kadrowe nie tyl-ko rosną, ale także stają się coraz bardziej specjalistyczne.

Cyfryzacja jest jednym z najważniej-szych czynników, który będzie zmieniał oblicze branży chemicznej w najbliższych dekadach. Dlatego nie tylko w przypadku produkcji chemikaliów specjalistycznych, ale również w odniesieniu do produkcji wielkotonażowej obserwujemy coraz bar-dziej świadome podejście do możliwości agregowania dostępnych danych, postrze-gając ich zbiory jako elektroniczne surow-ce naturalne, choć w przypadku sektora chemicznego – odmiennie niż ma to miej-sce np. w sektorze usług – wdrażana jest cyfryzacja procesów, a nie działalności biz-nesowej. Analiza zgromadzonych danych pozwala bowiem pozyskać informacje, dzięki którym można usprawniać przebieg procesów produkcyjnych oraz osiągać ich optymalizację.

Optymalizacja to zresztą słowo klucz do dalszego rozwoju polskiego sektora chemicznego, a tym samym utrzymania konkurencyjności na europejskim rynku. Kolejnym czynnikiem, który przełoży się na stabilną pozycję branży, będzie poszu-kiwanie rentowności w nowych modelach

biznesowych, opartych na innowacyjnych rozwiązaniach nie tylko w odniesieniu do charakterystyki produktu, ale także do łań-cucha dostaw czy metod jego plasowania na rynku. Natomiast w przypadku pro-dukcji wielkotonażowej w dalszym ciągu istotna pozostanie doskonałość operacyj-na. W praktyce będziemy mieć zatem do czynienia przede wszystkim z moderniza-cją instalacji przy optymalizacji wykorzy-stania aktualnych technologii i wysokich standardów produkcji.

Należy się zastanowić, czy nie byłoby słusznym zmodyfikowanie współpracy pomiędzy przemysłem a uczelniami wyższymi w zakresie

kształcenia kadr, tak aby powstały kierunki studiów integrujące wiedzę z zakresu IT, ze szczególnym naciskiem na zagadnienia analizy

spod znaku big data, z wiedzą stricte technologiczną

– 136 –

Szymon Szadkowski



O tym, że firmy z branży dewe-loperskiej radzą sobie z wy-zwaniami najlepiej świadczą uwidocznione w wynikach kwartalnych marże brutto na sprzedaży przekraczają-ce 20 proc., a niekiedy nawet 30 proc. Znajduje to odzwier-ciedlenie w notowaniach gieł-dowych: podczas gdy ogólny indeks GPW, WIG 20, w pierw-szym półroczu 2019 r. wła-ściwie nie wzrósł, notowania WIG-Nieruchomości poszły w górę o ponad 14 proc.

„Sytuacja byłaby jeszcze lepsza, a wzro-sty większe, gdyby nie płytkość naszego rynku kapitałowego. GPW jest w odwro-cie z przyczyn pozaekonomicznych i mimo bardzo dobrej koniunktury gospodarczej w Polsce WIG i WIG 20 wypadają bardzo blado w zestawieniach indeksów pokazu-jących zmianę od początku roku. Wynik lekko na plusie, wobec 18-proc. wzrostu S&P500, czy ponad 16-proc. wzrostów nie-mieckiego DAX i francuskiego CAC 40 nie może nikogo zadowalać. Ale pamiętajmy, że giełda to cykliczność” – ocenia Małgorzata Szwarc-Sroka z zarządu J.W. Construction.

Sytuację spółek deweloperskich na gieł-dzie odzwierciedlają wyniki rynkowe. Sytuacja ekonomiczna firm jest stabilna,

niejako wbrew dynamicznie zmieniające-mu się otoczeniu. W ocenie Małgorzaty Szwarc-Sroki z J.W. Construction na rynek oddziałuje wiele sprzecznych i znoszących się czynników.

„Z jednej strony niskie stopy procento-we mające decydujący wpływ na łatwość pozyskiwania kapitału, tak przez dewelo-perów, jak i – co bardzo istotne – kupu-jących mieszkania, rosnące płace i idący za tym wzrost zamożności społeczeństwa mające silny wpływ na popyt na rynku mieszkaniowym (bytowy i inwestycyjny). Z drugiej silna presja kosztowa w postaci kilkudziesięcioprocentowego wzrostu cen materiałów budowlanych i dynamicznie rosnących kosztów pracy oraz ciągle pod-sycana niepewność co do stanu koniunktu-ry gospodarczej w Polsce i na świecie, któ-ra ma bardzo duży wpływ na indywidualne decyzje zakupowe i powoduje daleko idącą zachowawczość” – wyjaśnia Szwarc-Sroka.

W tej sytuacji najlepiej radzą sobie te spółki deweloperskie, które skutecznie pokonują kolejne wyzwania poprzez czę-ściowe czy całościowe przejmowanie roli generalnego wykonawcy lub wynajdywanie atrakcyjnych nisz rynkowych. Nie bez zna-czenia jest tu oczywiście wobec rosnących cen gruntów zasobność ich banków ziemi.

WIG-Nieruchomości dał godziwy zarobek

inwestorom

BRANŻA DEWELOPERSKA

Indeks WIG-Nieruchomości wzrósł od początku 2019 r. o około 20 proc., podczas gdy WIG-Budownictwo „tylko” o około 10 proc. Różnice są jeszcze

większe, jeśli spojrzymy na dłuższy horyzont czasowy – na przestrzeni ostatnich trzech lat WIG-Nieruchomości wzrósł aż o 40 proc., tymczasem

WIG-Budownictwo w tym czasie stracił ponad 20 proc. Do wzrostu notowań spółek nieruchomościowych niewątpliwie przyczyniły się rekordowe wyniki

sprzedaży mieszkań w 2017 i 2018 r. i rosnące ceny mieszkań

– 137 –

O d początku zależało nam na tym, żeby oddanie Polakom ich własności było raz na za-wsze i nie zostało nigdy pod-ważone. Zanim do tego do-szło, podejmowano szereg prób uporządkowania stosun-ków własnościowych, które nie przyniosły oczekiwanych efektów – w praktyce nie po-skutkowały uwłaszczeniem na większą skalę. Rozwiązanie, jakie przygotowaliśmy, unika błędów dotychczasowych, nie-skutecznych prób załatwienia problemu horrendalnych pod-wyżek, które zaskakiwały pol-skie rodziny.

Doświadczenie wielu lat stosowania po-przednich ustaw pokazało, że efektywne przeprowadzenie procesu uwłaszczenia nie może obyć się bez wprowadzenia roz-wiązań systemowych. Efektem kilkuletnich prac legislacyjnych oraz szerokich konsul-tacji społecznych było uchwalenie 20 lip-ca 2018 r. ustawy o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabu-dowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów.

Wejście ustawy w życie było przełomo-wym momentem w procesie całkowitej eliminacji użytkowania wieczystego z pol-

skiego porządku prawnego. Zrealizowa-liśmy w najpełniejszy dotychczas sposób pojawiające się od czasów transforma-cji ustrojowej postulaty powszechnego uwłaszczenia. To wręcz cywilizacyjny krok w kierunku znoszenia praw obarczo-nych wadami poprzedniego ustroju.

Przyjęty model uwłaszczenia z mocy prawa wyeliminował długotrwałą i obar-czoną wysokim prawdopodobieństwem przewlekłości procedurę administracyjną. Przekształcenie w tym trybie dokonuje się także niezależnie od istniejących roszczeń osób trzecich, przyczyniając się do ustabili-zowania sytuacji prawnej mieszkańców nie-ruchomości o niepewnym stanie prawnym.

Użytkownikom wieczystym, którzy utra-cili własność nieruchomości na skutek tzw. dekretu Bieruta oraz ich spadkobier-com, ustawa gwarantuje nieodpłatne przy-wrócenie tego prawa. Z tej preferencji sko-rzystają również osoby, które jednorazowo wniosły opłatę za cały okres użytkowania wieczystego, a także ich spadkobiercy.

Pozostali beneficjenci z tytułu naby-cia własności nieruchomości będą wno-sić przez okres 20 lat opłatę stanowiącą równowartość obowiązującej na dzień uwłaszczenia opłaty za użytkowanie wie-czyste. Tym samym koszty przekształce-nia nie będą wyższe niż dotychczasowe

Artur Soboń

wiceminister inwestycji i rozwoju

Przełomowe przekształcenie


Największe od 1989 r. uwłaszczenie Polaków nastąpiło 1 stycznia 2019 r. Blisko 10 mln Polaków stało się

właścicielami udziałów w gruncie mieszkaniowym w wyniku ustawowego przekształcenia użytkowania

wieczystego, którego dokonał rząd Zjednoczonej Prawicy. Od 2019 r. 2,5 mln użytkowników jest właścicielami, ma więc stabilne i nieograniczone w czasie prawo

do gruntu. Do połowy 2019 r. blisko milion zaświadczeń trafiło już do właścicieli – ma je już prawie 40 proc. uprawnionych

– 138 –

obciążenia z tytułu użytkowania wieczy-stego, a ich ponoszenie będzie ograniczone w czasie. Jednocześnie nowi właściciele, którzy zdecydują się na wniesienie opłaty w formie jednorazowej, w odniesieniu do gruntów Skarbu Państwa skorzystają z ob-ligatoryjnej bonifikaty, która – zależnie od momentu dokonania zapłaty – osiągnie nawet 60-proc. lub będzie jeszcze wyższa, jeżeli na obszarze danej gminy samorząd uchwali korzystniejszą bonifikatę. Usta-wodawca przewidział również możliwość samodzielnego określania stawek oraz warunków udzielania bonifikat przez sa-morządy. Kompetencja ta dotyczy zarów-no rocznych, jak i jednorazowych opłat za przekształcenie. Przyjęty model odpłat-ności wyeliminuje także możliwość doko-nywania przez samorządy drastycznych, często nieuzasadnionych podwyżek opłat. Należność za przekształcenie będzie bo-wiem podlegać waloryzacji na podstawie obiektywnego współczynnika, jakim jest wskaźnik wzrostu cen nieruchomości ogła-szany przez prezesa Głównego Urzędu Sta-tystycznego.

Niemal półroczna praktyka stosowania ustawy poparta wnikliwą i wszechstronną analizą skuteczności regulacji pozwoliła na sformułowanie szeregu wniosków, które doprowadziły do podjęcia prac nad noweli-zacją. Założeniem planowanych zmian było usprawnienie działań organów oraz elimi-nacja wątpliwości interpretacyjnych, które część samorządów wykorzystywała do spo-walniania procesu przekształcenia w sposób sprzeczny z intencją ustawodawcy.

Jednym z najpoważniejszych spośród zasygnalizowanych przez mieszkańców oraz środowiska spółdzielcze problemów było arbitralne ograniczanie uwłaszcze-nia do gruntów zabudowanych wyłącznie budynkami mieszkalnymi. Tym samym, w praktyce przekształcenia odmawiano w przypadkach, gdy poza zabudową miesz-kaniową na gruncie znajdowały się drobne obiekty usługowe, kioski, billboardy czy nawet obiekty tymczasowe. Jawne naduży-wanie przez niektóre samorządy swobody w określaniu przedmiotu uwłaszczenia upewniło wnioskodawców w przekonaniu, że konieczne jest pozbawienie organów możliwości dokonywania subiektywnej weryfikacji jego przesłanek. Wprowadzo-no zasadę dokonywania oceny wyłącznie na podstawie obiektywnego kryterium, ja-kim jest procentowy udział w ogólnej po-

wierzchni użytkowej budynków o innym przeznaczeniu.

W konsekwencji nowela racjonalizuje także zasady podziału nieruchomości, ogra-niczając wymóg ich dokonywania wyłącz-nie do przypadków, gdy udział powierzchni innych niż mieszkalne budynków przekro-czy 30 proc. łącznej powierzchni wszyst-kich budynków na gruncie. W rezultacie całkowicie zbędne będzie wydzielanie działek pod kioskami, tablicami reklamo-wymi lub drobnymi obiektami handlowy-mi, co realnie przyczyni się do zachowania ładu przestrzennego.

Nowelizacja przyniosła także rozwią-zanie problemu pomocy publicznej, od-dalające perspektywę ponoszenia przez przedsiębiorców znacznych kosztów jed-norazowej dopłaty do rynkowej wartości gruntu. Teraz, w przypadku uchylania się przez przedsiębiorcę od obowiązku przed-stawienia informacji i dokumentów wyma-ganych do udzielenia pomocy de minimis, organ ustali okres wnoszenia opłaty, który całkowicie wyeliminuje pomoc publiczną. Usprawni to proces uwłaszczenia gruntów, które były dotychczas przedmiotem współ-użytkowania wieczystego podmiotów gospodarczych.

Szczególną wagę nowelizacja przykłada do minimalizowania obciążeń wobec osób w najtrudniejszej sytuacji materialnej. Re-alizując ten społecznie doniosły cel, usta-wodawca przyznał ustawową 99-procen-tową bonifikatę od jednorazowej opłaty za przekształcenie osobom niepełnospraw-nym w stopniu umiarkowanym lub ciężkim oraz ich opiekunom prawnym, kombatan-tom i ofiarom represji wojennych, a także rodzinom wielodzietnym.

Przełomowe przekształcenie to pierwszy etap procesu całkowitej likwidacji użytko-wania wieczystego.

– 139 –

N a przestrzeni ostatnich 30 lat polska gospodarka, w tym tak-że rynek nieruchomości, prze-szła głęboką transformację. Na początku lat 90. trudno było faktycznie mówić o funkcjo-nującym rynku nieruchomości i dotyczyło to zarówno segmen-tu komercyjnego, jak i mieszka-niowego. Wszyscy uczyliśmy się mechanizmów rynkowych na żywym organizmie. Pierwsi deweloperzy, głównie z zagra-nicy, borykali się z typowymi trudnościami tamtych czasów – problemami prawnymi, finan-sowymi i społecznymi.

Brakowało nie tylko polskich firm, ale szczególnie polskiego kapitału. Lokal-ne firmy, które chciały wejść na rynek nieruchomości, nie miały odpowiednie-go doświadczenia, przeszkodą był także brak profesjonalnej kadry pracowników i wystarczających środków finansowych. Budownictwo z okresu PRL-u było przed-miotem powszechnych żartów i stało się scenariuszem niejednej polskiej komedii. Polscy inżynierowie realizowali ambitne projekty za granicą, a krajowy rynek stał się atrakcyjnym miejscem dla inwestycji z dużą pulą niezagospodarowanych grun-tów, często położonych w centrach miast. Dynamicznie rozwijający się rynek handlu i usług spowodował rosnący popyt na po-wierzchnie biurowe i handlowe. Stopniowo powstawały pierwsze hipermarkety, biu-rowce na wynajem i centra handlowe. Licz-ba zawieranych transakcji kupna i sprzeda-

ży wzrastała lawinowo. W szybkim tempie rosły też ceny nieruchomości i stawki czyn-szów, walutą rozliczeniową były amerykań-ski dolar i niemiecka marka. Na rozwój branży deweloperskiej wpływały reformy gospodarcze, prawne i społeczne, zmierza-jące do stworzenia warunków gospodarki rynkowej. Prawo własności, swoboda ob-rotu, prawo do nieruchomości jako zabez-pieczenie wierzytelności – to były kwestie, które należało niezwłocznie uregulować. Coraz więcej zagranicznych firm decydo-wało się także lokować swój biznes w Pol-sce. W Warszawie pojawiały się siedziby największych firm świadczących usługi do-radztwa nieruchomościowego.

Rynek mieszkaniowy również przeszedł transformację. Na początku lat 90. nale-żało zmierzyć się z powszechnym prze-konaniem, że mieszkanie dziedziczy się lub dostaje. Zarówno rynek pierwotny, jak i wtórny powoli nabierały rozpędu. Po 2000 r. ceny mieszkań rosły bardzo szybko – było to związane z malejącymi stopami procentowymi czy regulacjami prawnymi. Podaż mieszkań także się zwiększała, co powodowało stabilizację na rynku.

Rynek nieruchomości tu i teraz

Dziś stan polskiego rynku nieruchomości jest diametralnie inny, my również żyjemy w nowej rzeczywistości. Nasz rynek został uregulowany prawnie, nabiera cech ryn-ku rozwiniętego. Budujemy więcej, wyżej i z coraz większym rozmachem. Ogromna liczba projektów komercyjnych i miesz-kaniowych, podmiotów uczestniczących

Marcin Mazurek

prezes zarządu Polskiego Holdingu Nieruchomości SA

Rynek nieruchomości wczoraj i dziś


Na przestrzeni ostatnich 30 lat polska gospodarka, w tym także rynek nieruchomości, przeszła głęboką transformację. Na początku lat 90. trudno było faktycznie mówić w Polsce o funkcjonującym rynku nieruchomości. Dziś stan jest diametralnie inny. Nasz rynek został uregulowany prawnie,

nabiera cech rynku rozwiniętego. Budujemy więcej, wyżej i z coraz większym rozmachem

– 140 –

w rynku, dynamicznie rosnąca podaż przestrzeni biurowych i mieszkań to tylko przykłady czynników kształtujących bran-żę, która stała się ważną częścią polskiej gospodarki, żywo reagującej na wszelkie zachodzące zmiany. Rynek nieruchomości jest obsługiwany przez wykształconą kadrę profesjonalistów, aktywne są firmy polskie i zagraniczne. Czy zawsze problemem jest brak kapitału lub pomysłu na projekt? Nie, w centrach polskich miast po prostu zaczy-na brakować już atrakcyjnych terenów pod nowe inwestycje.

Zmiany gospodarcze, nowe technologie i modele biznesowe wpłynęły na zmianę stylu życia. Na przestrzeni 30 lat zmieniło się postrzeganie budynku biurowego. Na rynku dominują zdywersyfikowane projek-ty, tzw. mixed-use, które integrują różne funkcje: biurowe, mieszkaniowe, handlo-we, usługowe, a nawet miastotwórcze. No-woczesne biurowce funkcjonują również po godzinie 17, a nieodłącznym elementem projektów inwestycyjnych stają się przy-kładowo place miejskie lub miejsca spo-tkań społeczności lokalnych.

Na rynku mieszkaniowym zmieniło się podejście do nieruchomości – niskie stopy procentowe zachęcają do zakupu, klienci wybierają lepszy standard, większe metra-że, mieszkania często traktowane są jako formy inwestycji. Najem mieszkań, tak po-pularny za granicą, w Polsce wciąż stanowi niszę, która zapewne będzie się rozwijać.

Polski Holding Nieruchomości SA do-świadczył transformacji branży dewe-loperskiej niejako na sobie. Portfel Gru-

py obejmuje około 140 wydzielonych biznesowo aktywów nieruchomościowych o wartości ok. 2,7 mld zł. Działalność PHN skoncentrowana jest w Warszawie oraz największych regionalnych miastach, m.in. w Poznaniu, Trójmieście, Łodzi i we Wrocławiu. Od lutego 2013 r. akcje spółki notowane są na GPW. Swoje pro-jekty realizujemy na różnych segmentach rynku: komercyjnym, mieszkaniowym, logistycznym, hotelowym i doradczym. Intensyfikujemy nasz program inwesty-cyjny, w czerwcu 2019 r. zaczęliśmy bu-dowę najważniejszej inwestycji – projektu SKYSAWA przy ulicy Świętokrzyskiej 36 w Warszawie. Intraco Prime w Warszawie, Marina Office w Gdyni to kolejne projek-ty biurowe, których realizację zamierzamy rozpocząć jeszcze w 2019 r. W przygoto-waniu mamy następne inwestycje, m.in. budynek biurowy przy alei Prymasa Ty-siąclecia w Warszawie. Jesteśmy aktyw-ni także na rynku mieszkaniowym, gdzie działamy w trzech segmentach: premium, popularnym i ekonomicznym. Yacht Park w Gdyni to nasz projekt klasy premium, w ramach segmentu popularnego buduje-my już II etap inwestycji VIS À VIS Wola. Młoda Białołęka, Wrocław Zakrzów i Łódź Retkinia to nasze propozycje ekonomicz-ne, które zamierzamy zbudować w najbliż-szych latach.

Rynek nieruchomości jutraMyśląc o przyszłości polskiego rynku

nieruchomości, staramy się być optymista-mi, mimo iż zauważamy realne wyzwania. Rynek w dalszym ciągu będzie się rozwi-jał i zmieniał, a my będziemy zmieniać się wraz z nim, nieustannie poszukując no-

Ogromna liczba projektów komercyjnych i mieszkaniowych, podmiotów uczestniczących w rynku, dynamicznie rosnąca podaż przestrzeni biurowych i mieszkań to tylko przykłady czynników kształtujących branżę, która stała się ważną częścią polskiej gospodarki

– 141 –

wych linii biznesowych, których mogliby-śmy być częścią. Staramy się projektować inwestycje, pamiętając o przyszłych najem-cach, którzy będą zajmowali tę przestrzeń za kilka, ale także za kilkadziesiąt lat. No-woczesne technologie to szansa na wzrost produktywności, efektywności oraz jakości. Popyt na klasyczną powierzchnię biurową maleje, coraz większą popularnością cie-szy się co-working. Prop-tech i innowacje ekologiczne wchodzą do świata nierucho-mości i budownictwa, zapowiadając często rewolucyjne zmiany. Kupno nieruchomości w kilka dni, robot obdarzony sztuczną inte-ligencją w recepcji biura czy wykorzystanie rzeczywistości VR w przestrzeni komercyj-nej to nie elementy filmu science fiction, lecz realny proces, przed którym stoimy. Rewolucja cyfrowa już trwa, stwarza nowe szanse i potencjał rozwoju.

– 142 –

M inisterstwo Energii ma zapew-niać bezpieczeństwo i nieza-leżność energetyczną państwa, obywateli i gospodarki. To priorytet przesądzający o pro-cesach kierowania, definiujący proponowane zmiany ustawo-we, wprowadzane nowe regula-cje, wydawane rozporządzenia.

Resort zaproponował całościową, długo-terminową politykę energetyczną, włącznie z rozwojem OZE, restrukturyzacją branży górniczej, niezależnością energetyczną, repo-lonizacją aktywów energetycznych. Ta poli-tyka wytycza jako najważniejszy cel bezpie-czeństwo energetyczne oparte na zasadzie suwerenności energetycznej. Prezentuje ją przedstawiony w listopadzie 2018 r. pro-jekt Polityki Energetycznej Polski do 2040 r. (PEP2040), którego priorytetem są niezawod-ne dostawy energii po akceptowalnych ce-nach oraz stabilny zrównoważony rozwój gospodarczy. Zaletą projektu jest przedsta-wienie realistycznej drogi do osiągnięcia tego celu. W polskiej energetyce będą wprowadza-ne wielkie zmiany, ale bez niszczącej rewolu-cji. Do tego energia nie może być droga – ceny muszą odpowiadać utrzymaniu poziomu cy-wilizacyjnego społeczeństwa i konkurencyj-ności w przemyśle oraz w całej gospodarce. Transformacja energetyki to wielkie kosz-ty, ale jak dotychczas udało się nie obciążać nimi obywateli. Dzięki odpowiednim rozwią-zaniom wprowadzanym w I połowie 2019 r. ceny prądu w Polsce nie wzrosły, a 8 mld zł pozostało w kieszeniach obywateli.

Minister energii Krzysztof Tchórzewski zadeklarował w kwietniu 2019 r., że chciał-

by, aby rząd przyjął PEP2040 latem 2019 r. Okazało się to zbyt trudne – w ramach kon-sultacji dokumentu wypowiadały się bardzo liczne środowiska, zgłoszono 1,8 tys. uwag. Trzeba podkreślić, że były wśród nich pro-ponujące zasadnicze zmiany, np. radykalne wprowadzanie energetyki odnawialnej na wzór niemiecki i przyspieszone odejście od energetyki węglowej.

Równolegle do projektu PEP2040 powsta-je projekt krajowego planu na rzecz energii i klimatu (KPEiK). Oba dokumenty mają być zgodne.

Energetyka odnawialnaProjekt PEP2040 r. przewiduje znaczący

rozwój OZE – około 4,5 GW nowych mocy (wzrost wielkości mocy o blisko 50 proc.). W tym przede wszystkim fotowoltaiki (zwłaszcza od 2022 r.) oraz morskich farm wiatrowych (pierwsza farma wiatrowa na morzu miałaby zostać uruchomiona po 2025 r.).

Aukcje OZE w 2018 r. – szczególnie dla energetyki wiatrowej i fotowoltaiki – do-wiodły, że OZE dochodzą do wymogów rynkowej dojrzałości. Warto zauważyć, że PEP2040 stawia na bezemisyjną energetykę prosumencką jako formę energetyki obywa-telskiej. Ministerstwo Energii wspólnie z Na-rodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oferuje program „Mój prąd” na wsparcie poprzez dofinansowanie mikroinstalacji fotowoltaicznych należących do osób fizycznych. Maksymalne dofinan-sowanie dla prosumenta to 5 tys. zł, płatne po zakończeniu budowy domowej instala-cji o mocy 2–10 kW. Program ma umożliwić

Z energią w przyszłość Polski

BRANŻA ENERGETYCZNA

Długoterminowa polityka energetyczna dla Polski wraz z rozwojem OZE, restrukturyzacją branży górniczej, niezależnością energetyczną

i repolonizacją aktywów energetycznych posłużą realizacji strategicznego celu: zapewnienia krajowi bezpieczeństwa energetycznego opartego

na zasadzie suwerenności energetycznej

Teresa Wójcik

publicystka specjalizująca się

w tematyce energetyki i górnictwa

– 143 –

powstanie 200 tys. prosumenckich instalacji fotowoltaicznych o łącznej mocy zainsta-lowanej 1000 MW, szczególnie na terenach słabiej zurbanizowanych. Obecnie w Pol-sce jest ok. 65 tys. takich instalacji. Program „Mój prąd” – zapewne atrakcyjny dla wielu obywateli – będzie jednocześnie odpowia-dać globalnym zobowiązaniom przyjętym w Porozumieniu Paryskim, a także normom unijnej polityki klimatyczno-energetycznej. Budżet programu wyniesie 1 mld zł.

Reasumując plany dla energii odnawial-nej, wygląda, że realny może być udział 20 proc. OZE w polskim miksie energetycz-nym do 2030 r.

Energetyka konwencjonalna...Energetyka odnawialna ma niewątpliwe

zalety, ale ma też słabą stronę – jest bardzo uzależniona od warunków pogodowych. W naszej szerokości geograficznej na 8760 godzin roku wiatr odpowiedni dla produk-cji energii wieje średnio przez 1,5–2 tys. godzin. Słońce daje szansę na wydają pro-dukcję energii solarnej średnio przez 1,6 tys. godzin. Niezbędne jest więc korzystanie z energetyki konwencjonalnej – z produk-cji energii elektrycznej w elektrowniach systemowych, powiązanych z Krajowym Systemem Elektroenergetycznym. Te elek-trownie – głównie węglowe – o wysokiej sprawności (45 proc.) gwarantują stałe za-opatrzenie krajowej sieci energetycznej. Zapewniają bezpieczeństwo dostaw ener-gii elektrycznej, szczególnie ważne wobec krajowego wzrostu zapotrzebowania na prąd. Dlatego konieczna jest budowa czte-rech nowych bloków węglowych o mocy ok. 3,5 GW (drugi blok w Opolu, Jaworzno, Tu-

rów i Ostrołęka) i czterech bloków gazowych (Dolna Odra, Grudziądz, Stalowa Wola i Że-rań). Te inwestycje, podobnie jak niezbędna modernizacja już istniejących bloków ener-getycznych, zostaną sfinansowane przez mechanizm „rynku mocy”, wprowadzony dzięki przepisom notyfikowanym przez Ko-misję Europejską.

...i jądrowaZeroemisyjne wytwarzanie czystej energii

elektrycznej wymaga także drugiego wspar-cia, również zeroemisyjnego, ale niezależ-nego od warunków pogodowych. PEP2040 przewiduje wybudowanie elektrowni jądro-wych. W 2035 r. zainstalowana moc bloków jądrowych może osiągnąć 10 GW, co ma sta-nowić 10 proc. energii wytwarzanej w kraju. Udział ten może zwiększyć się do lat 2040–2043 do 20 proc.

Nośniki energii Węgiel do elektrowni węglowych będzie

dostarczany z własnych złóż krajowych – to także gwarancja bezpieczeństwa energe-tycznego. Ministerstwo Energii przeprowa-dziło restrukturyzację polskiego górnictwa, co pozwoliło uratować kopalnie, w których wydobycie oceniono jako opłacalne. Utwo-rzona nowa spółka węglowa Polska Grupa Górnicza i uratowana przed bankructwem Jastrzębska Spółka Węglowa zapewnią na dłuższy czas surowiec dla elektrowni wę-glowych oraz węgiel koksujący dla hutnic-twa. Obecny import węgla energetycznego (m.in. z Rosji) zapewne zostanie zminimali-zowany po rozpoczęciu eksploatacji nowych złóż i ścian wydobywczych w kopalniach. Restrukturyzacja w górnictwie została prze-prowadzona przy pełnej współpracy z zało-

Projekt PEP2040 r. przewiduje znaczący rozwój OZE – około 4,5 GW nowych mocy (wzrost

wielkości mocy o blisko 50 proc.). W tym przede wszystkim fotowoltaiki (zwłaszcza od 2022 r.)

oraz morskich farm wiatrowych

– 144 –

gami. Dzięki temu nikt z górników nie stracił pracy, a dialog ze stroną społeczną pozwolił, że obecnie sektor górniczy przynosi zysk. Przyjęty już program dla górnictwa ograni-cza do minimum zagrożenia dla tej branży.

Większość gazu potrzebnego gospodarce krajowej musimy importować. Już za trzy lata zakończy się import ze wschodu – Gazo-wa Brama Północna składająca się z gazopor-tu w Świnoujściu oraz gazociągu Baltic Pipe zapewnią realną dywersyfikację importu za-miast monopolu dostawcy z Rosji uzależnia-jącego politycznie. Gazoport im. Prezyden-ta Lecha Kaczyńskiego w Świnoujściu już obecnie odbiera skroplony gaz (LNG) z USA, Kataru i innych krajów po cenach znacznie niższych niż gaz rosyjski. Za dwa lata prze-pustowość gazoportu zostanie zwiększona do 7,5 mld m sześc. rocznie. Realizacja Baltic Pipe, który przez Danię umożliwi dostawy norweskiego gazu, przebiega zgodnie z pla-nem. Od końca 2022 r. gazociąg będzie do-starczać ok. 10 mld m sześc. rocznie. Rozwój sieci gazowej umożliwi dostarczanie gazu do ogromnej większości domów w Polsce. Na inwestycję przewidziano 7,5 mld zł. Z tej ga-zyfikacji skorzysta ponad 370 gmin.

Istotne dla bezpieczeństwa energetycz-nego jest zaopatrzenie rynku krajowego w ropę naftową. Podjęte decyzje o budowie drugiej nitki rurociągu pomorskiego umac-niają połączenie Naftoportu w Gdańsku z rafinerią PKN Orlen w Płocku. Inwestycja ma być gotowa w 2023 r. PERN planuje bu-dowę sześciu zbiorników magazynowych na produkty naftowe w swoich bazach paliwo-wych: w Boronowie, Emilianowie, Małasze-wiczach i Rejowcu.

Czyste powietrzeJednym z pilnych zadań jest realizacja

programu „Ciepły dom i czyste powietrze”, czyli eliminacja smogu. Podstawą programu ma być kogeneracja – system wytwarzania energii elektrycznej i ciepła jednocześnie. Oznacza to transformację ciepłownictwa w całym kraju – ciepłownie zostaną prze-kształcone w wysokosprawne elektrocie-płownie, produkujące niedrogie ciepło dla milionów mieszkańców mniejszych miast i gmin, zastępując dymiące kominy domów i prymitywnych kotłowni. Program będzie mieć duże znaczenie dla samorządów.

Czyste powietrze to także elektromo-bilność, uznana w projekcie PEP2040 za rozwiązanie przyszłości. Ustawa o elek-tromobilności i paliwach alternatywnych stworzyła podstawy prawne do rozbudowy ładowania samochodów i autobusów ener-gią elektryczną lub tankowania gazu CGN/LNG. Pojazdy z napędem elektrycznym są wciąż bardzo drogie – produkuje się ich bardzo niewiele. Pierwszy praktyczny krok jest już zrobiony – po Warszawie i innych miastach jeżdżą autobusy z napisem „Jestem ekologiczny” – mają silniki gazowe lub elek-tryczne. W ramach Funduszu Niskoemisyj-nego Transportu będzie udzielane wspar-cie dla inicjatyw budowy stacji ładowania, infrastruktury paliw alternatywnych oraz wsparcie zakupu pojazdów. Wsparcie wie-lorakie jest dla elektromobilności konieczne – to początek drogi.

Elektrownie węglowe i gazowe o wysokiej sprawności (45 proc.) gwarantują stałe zaopatrzenie krajowej sieci energetycznej. Zapewniają bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej, szczególnie ważne wobec krajowego wzrostu zapotrzebowania na prąd. Dlatego konieczna jest budowa czterech nowych bloków węglowych o mocy ok. 3,5 GW i czterech bloków gazowych

– 145 –

W dobie wzrostu cen ener-gii w Europie i na świecie priorytetem naszego rządu stało się utrzymanie sta-bilnych cen energii. Był to wysiłek potrzebny, aby na-sza gospodarka nie odczuła drastycznych podwyżek. W wielu państwach Unii Europejskiej ceny za prąd w 2018 r. wzrosły nawet o 50–60 proc.

W Polsce, myśląc przede wszystkim o ochronie gospodarstw domowych, wpro-wadziliśmy obniżenie akcyzy i opłaty przejściowej, powołany został także Fun-dusz Różnicy Cen, kompensujący wzrost cen energii, co zapewniło stabilizację cen w 2019 r. na poziomie roku ubiegłego. W kieszeniach obywateli, odbiorców ener-gii, pozostanie około 8 mld zł. To ważne z punktu widzenia kosztów wynikających z wysokich opłat od emisji CO2, którymi w konsekwencji nie zostały obciążone ani gospodarstwa domowe, ani firmy spełnia-jące dodatkowe rozwiązania prawne.

Podejmując decyzje chroniące polski rynek energetyczny, mamy jednocześnie świadomość, że transformacja energetycz-

na jest zjawiskiem nieuniknionym zarówno ze względu na uwarunkowania krajowe, jak i szanse rozwojowe. Ale musi ona przebie-gać w sposób ewolucyjny, przy zagwaran-towaniu bezpieczeństwa energetycznego w formule konsensusu społeczno-gospo-darczego i przy kosztach akceptowalnych przez społeczeństwo. Nie można zapomi-nać o specyfice poszczególnych krajów, członków UE, i ich prawie do kształtowania własnego miksu energetycznego.

W przedstawionym w ubiegłym roku projekcie Polityki Energetycznej do 2040 r. i Krajowym Planie na Rzecz Ener-gii i Klimatu na lata 2021–2030 uwzględni-liśmy konieczność dostosowania polskiej energetyki do wymagań klimatycznych, ale proces ten ma przebiegać ewolucyj-nie. Założyliśmy spadek udziału węgla do 60 proc. w 2030 r. w wytwarzaniu energii i 21-proc. udział OZE w jej użyciu. Zmo-dernizowane, dostosowane do restrykcyj-nych wymogów środowiskowych, a za-razem niskoemisyjne jednostki węglowe będą gwarantować pewne i stabilne dosta-wy prądu. Szczególna rola w miksie ener-getycznym ma przypaść w udziale mor-skiej energetyce wiatrowej, fotowoltaice i biogazowniom. Jednak budowa przy-szłej niskoemisyjnej gospodarki w Polsce

Krzysztof Tchórzewski

minister energii

Energetyka sercem polskiej gospodarki


Sprawność energetyki, generowane koszty, niskoemisyjność, elastyczność i nowoczesność decydują

w dużej mierze o stanie uprzemysłowienia, kondycji małych i średnich firm, portfelach gospodarstw

domowych. Stąd priorytetem mojego działania stało się bezpieczeństwo rodziny i państwa, sprawiedliwa

transformacja systemu, a także rozwój i wizja przyszłości polskiej elektroenergetyki. Lata 2018–2019 dowiodły,

jak istotne jest uwzględnienie i pogodzenie interesów społecznych z dynamicznie zmieniającą się sytuacją

na światowym i europejskim rynku energii

– 146 –

nie będzie możliwa bez energii jądrowej. Stawiamy też na silną pozycję energetyki rozproszonej: klastrów, spółdzielni ener-getycznych i prosumentów. To właśnie energetyka obywatelska, przy aktywno-ści lokalnych organizacji i prywatnych odbiorców, może stać się regionalnym fenomenem w całościowym modelu funk-cjonowania branży. Utrzymanie czystego powietrza w regionach wiejskich to bio-gazownie, które w przyszłej kadencji będą priorytetem.

Na bezemisyjną energetykę prosu-mencką stawiamy w programie Mój Prąd. To dodatkowa zachęta dla wszystkich, któ-rzy chcą mieć w swoich gospodarstwach domowych energię elektryczną pocho-dzącą ze źródeł odnawialnych. Głównym celem programu z budżetem 1 mld zł jest zwiększenie produkcji energii ze źródeł odnawialnych. Dofinansowanie obejmuje do 50 proc. kosztów instalacji kwalifikowa-nych i wynosi nie więcej niż 5 tys. zł dla każdej instalacji. Skorzystać mogą przede wszystkim gospodarstwa domowe. Liczę w tym przypadku na obywatelską aktyw-ność, która w konsekwencji przełoży się na niższe koszty pozyskania energii dla pol-skich rodzin. Podkreślić należy, że gospo-darstwo domowe może skorzystać z ulgi termomodernizacyjnej w formie odpisania tego wydatku od podstawy opodatkowania w ciągu pięciu lat.

Polska transformacja energetyczna wy-maga i będzie wymagać ogromnych inwe-stycji w moce wytwórcze, infrastrukturę przesyłową energii elektrycznej, ciepła i gazu, w systemy magazynowania energii,

efektywność energetyczną czy inwestycje sprzyjające niskoemisyjnemu rozwojo-wi przemysłu, transportu i budownictwa. Nie jesteśmy w tej materii bezbronni. Jako minister energii zarządzam portfelem 12 mld zł na unijne wsparcie poszczegól-nych inwestycji. Podpisaliśmy już ponad 650 umów. Wspieramy również moder-nizację sieci energetycznych i ciepłow-niczych, termomodernizację budynków mieszkalnych czy rozbudowę elektrocie-płowni pracujących w warunkach wyso-kosprawnej kogeneracji.

Jestem zdania, że warunkiem prawidło-wego funkcjonowania polskiej gospodarki jest stabilna energetyka oparta w maksy-malnym stopniu na własnych zasobach surowcowych i wytwórczych. Natomiast tam, gdzie istnieje konieczność importu, niezbędne jest zróżnicowanie kierunków i dróg dostaw. Postawiliśmy na korzystny dla Polski i stosunków polsko-amerykań-skich pakiet gazowy, dzięki któremu do Świnoujścia wpływają statki ze skroplo-nym gazem ze Stanów Zjednoczonych. Zadbaliśmy o to, by otrzymywać stałe dostawy ropy naftowej m.in. z Arabii Sau-dyjskiej, Iraku, Kazachstanu i Norwegii. W 2017 r. po raz pierwszy w historii udział dostaw ropy naftowej z Rosji spadł poni-żej 80 proc. na okres ponad jednego mie-siąca. Jak ważna była to decyzja, pokazała konieczność wstrzymania odbioru tego zanieczyszczonego surowca ze Wschodu. Bez kontynuowania i pogłębiania dywer-syfikacji dostaw i odpowiedniej infrastruk-tury magazynowej stanęlibyśmy przed po-ważnym problemem zaopatrzenia Polski w to paliwo.

Warunkiem prawidłowego funkcjonowania polskiej gospodarki jest stabilna energetyka oparta w maksymalnym stopniu na własnych zasobach surowcowych i wytwórczych. Natomiast tam, gdzie istnieje konieczność importu, niezbędne jest zróżnicowanie kierunków i dróg dostaw

– 147 –

Na forum Unii Europejskiej na począt-ku roku wynegocjowaliśmy nowelizację dyrektywy gazowej, która obejmuje reżi-mem prawnym Unii gazociągi z państw trzecich do krajów Wspólnoty. We współ-pracy z pełnomocnikiem rządu ds. strate-gicznej infrastruktury energetycznej Pio-trem Naimskim intensywnie pracujemy nad wzmocnieniem bezpieczeństwa do-staw gazu w regionie Europy Środkowo- -Wschodniej. Dowodem jest decyzja o budowie gazociągu Baltic Pipe w ramach koncepcji tzw. Bramy Północnej i rozbudo-wa interkonektorów z państwami sąsiadu-jącymi. Jeśli wskaźnik zależności energe-tycznej w stosunku do Polski plasuje się poniżej 40 proc., a średnia unijna wynosi 55 proc. – to na drogę, którą już przeszli-śmy, warto i należy spojrzeć z perspekty-wy kraju o wyraźnie rosnącej samodziel-ności na rynku energii.

Mam świadomość, że kluczowym wy-zwaniem w perspektywie 2020 r. będzie wynegocjowanie zgodnej z interesem Pol-ski długoterminowej strategii neutralnej dla klimatu gospodarki Unii Europejskiej w 2050 r. W toczących się już negocjacjach konsekwentnie podkreślamy konieczność zapewnienia bezpieczeństwa energetycz-nego. Uważamy, że skuteczna, niskoemi-syjna transformacja nie będzie możliwa bez zapewnienia akceptacji społecznej. W budowie przyszłej polityki energetycz-no-klimatycznej niezbędne jest również uwzględnienie specyfiki poszczególnych państw i ich traktatowo zagwarantowanej swobody kształtowania własnego rynku energetycznego na tle budowanej na lata unijnej polityki przemysłowej.

– 148 –

W maju 2019 r. przykuliśmy uwa-gę tych, którzy na co dzień nie śledzą sytuacji w branży energetycznej. Jedna z naj-większych polskich firm ener-getycznych postanowiła wykonać zwrot w kierunku zielonej energii. To odważ-na i zaskakująca deklaracja – szczególnie dla tych, którzy do tej pory kojarzyli nas głów-nie z węglem. Zapowiedzieli-śmy, że zwiększymy udział odnawialnych źródeł energii (OZE) w wytwarzaniu energii do ponad 65 proc. w perspek-tywie do 2030 r. Planowane inwestycje w zieloną ener-gię o łącznej mocy 1200 MW oraz zastąpienie wyeksplo-atowanych elektrowni przez oddanie do użytku bloku w Ja-worznie pozwoli na znaczne obniżenie emisyjności Grupy TAURON.

Zwrot w kierunku zielonej energii to na-sza śmiała i konieczna odpowiedź na za-ostrzającą się politykę klimatyczną Unii Europejskiej, światowe trendy energetycz-ne, a także twardą rzeczywistość rynkową. Ostatnie miesiące bowiem dowodzą, że opieranie energetyki jedynie na paliwach kopalnych generuje coraz wyższe koszty wynikające z polityki klimatycznej. Tech-nologie OZE podążają natomiast w prze-ciwnym kierunku i stają się coraz bardziej efektywne, a co za tym idzie – dostarczają konkurencyjnej cenowo energii.

Naszym pomysłem na transformację energetyczną jest więc z jednej strony radykalne zwiększenie inwestycji w kon-kurencyjne cenowo odnawialne źródła energii, z drugiej uelastycznienie jedno-stek węglowych. Dzięki takiemu podejściu można zredukować koszty transformacji, a w efekcie obniżyć rachunki dla klientów.

Wiatr i słońceZa deklaracjami szybko poszły działania

nakierowane na rozwój fotowoltaiki i farm wiatrowych. Ponadto, postawiliśmy na wy-korzystanie tego, na co dotychczas nie było pomysłów. Chcemy rozwijać farmy foto-woltaiczne na terenach niewykorzystanych gospodarczo, a należących do Grupy. Są to tereny trudne, noszące ślady działalności przemysłowej, które teraz mają szansę być po-nownie wykorzystywane i zrekultywowane.

Rozpatrujemy obecnie kilka lokalizacji. Potencjał każdej z farm jest silnie uzależ-niony od uwarunkowań lokalnych, co rzu-tuje na zróżnicowane instalacje. Najbar-dziej zaawansowane obecnie są projekty na Śląsku w Jaworznie i Mysłowicach.

Strategiczna inwestycjaJesteśmy niemal na finiszu uruchomie-

nia nowego bloku w Jaworznie. To mo-ment długo oczekiwany przez naszą Gru-pę i mocno wpisujący się w podstawowe wartości, jakimi kierujemy się w naszej działalności. Dzięki nowemu blokowi ener-getycznemu zapewnimy dostawy energii elektrycznej dla 2,5 mln gospodarstw do-mowych i dodamy ważne ogniwo do budo-wy bezpiecznej energetycznie Polski.

Zielony zwrot TAURONA


Ostatnie miesiące to czas ogromnych zmian dla Grupy TAURON. Podjęliśmy odważną decyzję o skierowaniu naszych działań w stronę zielonej energii oraz innowacji. To także okres, w którym finalizujemy flagową inwestycję

Grupy – blok 910 MW w Jaworznie. Zastąpienie starych elektrowni jednym z najnowocześniejszych bloków w Europie oraz inwestycje w zielone źródła energii spowodują ograniczenie emisji o połowę w perspektywie do 2030 r.

Filip Grzegorczyk

prezes zarządu Grupy TAURON

– 149 –

Inwestycja ta ma także wymiar ekolo-giczny. W zamian za uruchomienie tej wy-sokosprawnej jednostki wyłączamy dużo bardziej emisyjne, stare bloki węglowe. Konkretnie chodzi o osiem bloków o mocy 120 MW, które mają dużo niższą spraw-ność i są szkodliwe dla środowiska. Blok 910 MW będzie emitował o 2 mln ton CO2

rocznie mniej, a także zredukuje emisje pyłów (o 91 proc.), tlenków azotu, siarki (odpowiednio o 82 i 95 proc). Blok będzie także dostosowany do budowy instalacji wychwytu CO2 ze spalin. Nowy blok nie będzie też wymagał składowania odpadów po spalaniu: popiołów, gipsu czy żużlu. Od-pady te zostaną wykorzystane m.in. w prze-myśle cementowym i budowlanym.

Innowacje w działaniuDzięki systemowemu podejściu do in-

nowacji, budowanemu w ostatnich latach, udało się nam m.in. zaoszczędzić po-nad 100 mln zł przy dostosowaniu bloku 460 MW w Łagiszy do zaostrzonych norm emisji. Będzie to możliwe dzięki zrealizo-waniu projektu badawczo-rozwojowego polegającego na wprowadzeniu nowych substancji chemicznych obniżających emi-sję szkodliwych zanieczyszczeń. Pozwala nam to na uniknięcie nakładów inwesty-cyjnych na budowę kosztownych instalacji odsiarczania i odchlorowania spalin.

W konsekwencji projekt o wartości 2 mln zł przyniesie ograniczenie nakładów inwe-stycyjnych na poziomie ponad 100 mln zł.

Uruchomiony przez nas w tym roku program Operator II to kolejny krok Gru-

py TAURON w stronę budowania miast przyszłości. Rozwiązania z obszaru Smart City, których nieodłączną częścią jest elek-tromobilność, są naszą odpowiedzią na po-trzeby mieszkańców.

Smart CityChcemy, aby przestrzeń miejska była

bezpieczna, komfortowa i przyjazna dla środowiska. Dlatego też na obszarze dys-trybucyjnym Grupy TAURON intensyw-nie rozwijamy infrastrukturę do elektro-mobilności. Do końca 2020 r. chcemy mieć w sumie 150 własnych stacji ładowania sa-mochodów elektrycznych, co pozwoli na swobodne korzystanie z nich na południu Polski.

We Wrocławiu z kolei po raz pierwszy w Polsce wdrażamy rozwiązania z zakresu Internetu Rzeczy na skalę kilkusettysięcz-nego miasta. Wykorzystujemy istniejącą tam infrastrukturę dystrybucyjną po to, aby świadczyć zaawansowane usługi tech-nologiczne dla mieszkańców i biznesu.

W 15 parkach we Wrocławiu instalowane są urządzenia do monitoringu jakości po-wietrza. Na co dzień dzięki aplikacji dos- tępnej dla mieszkańców pozwolą one wy-brać najlepszy czas i miejsce na spacer czy zabawę z dziećmi.

Naszym pomysłem na transformację energetyczną jest z jednej strony radykalne zwiększenie inwestycji w konkurencyjne cenowo odnawialne źródła energii,

z drugiej uelastycznienie jednostek węglowych. Dzięki takiemu podejściu można zredukować koszty

transformacji, a w efekcie obniżyć rachunki dla klientów

– 150 –

W śród najważniejszych spół-ek energetycznych w Polsce Grupa Energa ma najwyższy, bo 31-proc. udział produkcji pochodzącej z OZE. Grupa jest właścicielem 46 elek-trowni wodnych, dwóch farm fotowoltaicznych oraz pię ciu wiatrowych na lą-dzie – są to elektrownie: Bystra, Karcino, Karścino, Myślino i Parsówek, które pracują w województwach pomorskim i zachodniopo-morskim. Przykładowo FW Bystra, w której skład wcho-dzi 12 turbin GAMESA typu G90 o łącznej mocy 24 MW wytwarza około 40 GWh czystej ekologicznie ener-gii elektrycznej rocznie, co pozwala na zaopatrzenie w energię prawie 20 tys. gospodarstw domowych. Łączna moc wszystkich zie-lonych siłowni należących do Energi sięga poziomu 444 MW. W 2018 r. koncern przyłączył do sieci energe-tycznej 59 MW nowych źró-deł OZE.

W I kwartale 2019 r. najwięcej energii z odnawialnych źródeł wytwarzanej przez Grupę pochodziło z elektrowni wodnych, bo aż 270 GWh (59 proc. produkcji OZE). Innymi źródłami czystej energii były far-my wiatrowe – 159 GWh (35 proc. pro-

dukcji OZE), biomasa – 40 GWh (9 proc. produkcji OZE) oraz fotowoltaika – 1 GWh. Po zakończeniu budowy farmy wiatrowej w Przykonie, co nastąpi w roku 2020, wo-lumen produkcji energii z wiatru zwiększy się o ok. 75 GWh. Koncern nadal rozbudo-wuje park wiatrowy na lądzie, ma też goto-we projekty fotowoltaiczne do aukcji OZE. Przygotowywane są również inwestycje w nowe obszary rozwoju, m.in. w zarzą-dzanie popytem na moc i magazynowanie energii elektrycznej. Planuje wzbogacenie swojego portfela inwestycyjnego długoter-minowego projektami offshore.

Najbardziej spektakularnym przejawem aktywności Grupy Energa w zakresie OZE jest budowa hybrydowego magazynu ener-gii elektrycznej. Magazyn BESS powstaje na Pomorzu, na terenie farmy wiatrowej w miejscowości Bystra koło Pruszcza Gdańskiego. Będzie to największy obiekt tego typu w Polsce i jeden z większych na świecie. Oprócz rozmiarów wyróżniać go będzie również poziom innowacyjno-ści, polegającej na zastosowaniu najno-wocześniejszych technologii zarządzania produkcją i magazynowaniem energii, co bezpośrednio przekłada się na zwiększe-nie bezpieczeństwa pracy sieci elektro-energetycznych. Docelowo moc magazynu energii w Bystrej ma osiągnąć 6 MW, a po-jemność 27 MWh.

Innym przykładem innowacyjnych roz-wiązań produkcji energii z OZE jest położo-na w województwie wielkopolskim Farma Wiatrowa Przykona. Obiekt powstaje w gmi-

Grupa Energa liderem ekologicznej

energetyki


Grupa Energa jest jedną z czterech największych grup energetycznych w Polsce. Mający swoją siedzibę w Gdańsku koncern zajmuje się dystrybucją, wytwarzaniem oraz obrotem energii elektrycznej.

Od lat jest liderem w produkcji czystej energii

Grzegorz Ksepko

p.o. prezes zarządu Energa SA

– 151 –

nie Przykona na terenach po zlikwidowanej kopalni węgla brunatnego Adamów. Projekt przewiduje całkowitą rewitalizację tego obszaru. Tereny poprzemysłowe zostaną wykorzystane do produkcji zielonej energii, co znacząco wpłynie na poprawę poziomu życia lokalnej społeczności, i zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego regionu. Na 250 ha rekultywowanych terenów po-sadowionych zostanie dziewięć turbin wia-trowych wraz z niezbędną infrastrukturą towarzyszącą. Instalacja została zaprojek-towana na bazie najnowszych dostępnych technologii. Farma wiatrowa Przykona dysponować będzie mocą zainstalowaną ponad 30 MWe. Według przewidywań rocz-nie produkować będzie ok. 75 GWh energii elektrycznej.

Kolejną egzemplifikacją proekologiczne-go sposobu zarządzania gdańskim koncer-nem jest planowana budowa nowego bloku gazowo-parowego w Grudziądzu. Wysoka sprawność wytwarzania, niska emisyjność CO2 oraz wysoka elastyczność planowane-go bloku stanowią czynniki, które umoż-liwią jednostce skuteczne konkurowanie na rynku energii elektrycznej. Realizacja tej inwestycji pozwoli na dywersyfikację mocy wytwórczych Grupy i – ze względu na stosowane paliwo – umożliwi skuteczne bilansowanie pracy niestabilnych źródeł odnawialnych. Inwestycja ta będzie miała moc 450–750 MWe.

Rozwój energetyki ze źródeł odnawial-nych postępuje bardzo szybko. Do wyścigu o prąd z wiatru na morzu stanęła również Grupa Energa. A jest o co walczyć. W naj-bliższych latach w polskiej strefie brze-gowej Bałtyku może stanąć nawet tysiąc wiatraków produkujących czystą energię elektryczną. W ministerialnym projek-cie nowej „Polityki energetycznej Polski do 2040 r.” znalazły się zapisy, z których wynika, że do roku 2030 moc elektrowni wiatrowych w polskim obszarze morskim ma wynieść nawet 6 GW. Zaś do roku 2040 sięgnąć powinna 10 GW.

Grupa Energa na bieżąco monitoruje zmiany w otoczeniu rynkowym i regula-cyjnym, wpływające na możliwości rozwo-ju morskiej energetyki wiatrowej w Polsce. Trzeba mieć jednak na względzie, że dzia-łania realizowane przez gdański koncern w tym obszarze znajdują się na wczesnym etapie. Niemniej jednak w inwestycjach w offshore zarząd Grupy dostrzega ogrom-

ny potencjał i to zarówno dla Energi, jak i dla całej polskiej gospodarki. Oczywistym jest bowiem, że inwestycje w innowacyjne technologie produkcji energii elektrycznej stanowią silny impuls rozwojowy i dają szansę na stworzenie tysięcy atrakcyjnych miejsc pracy.

Z usług Grupy Energa korzysta ponad 3 mln odbiorców – są to zarówno gospo-darstwa domowe, jak i przedsiębiorcy. Można więc śmiało powiedzieć, że gdański koncern jest jednym z kluczowych pod-miotów polskiego rynku energetycznego – tworzy fundament krajowej gospodarki, wnosi wkład w rozwój jej innowacyjności oraz zapewnia bezpieczeństwo energe-tyczne państwa.

Priorytetowym celem Energi jest zwięk-szenie potencjału wytwórczego systemu elektroenergetycznego – i to zarówno po-przez rozwój konwencjonalnych metod wy-twórczych, jak i przez inwestycje w energię odnawialną, w której Grupa Energa jest niekwestionowanym liderem krajowego rynku. Poszanowanie środowiska natural-nego jest nie tylko trendem obowiązującym w światowej energetyce, lecz również za-pisane zostało w misji spółki. Jej realizacji ma służyć zaktualizowana Strategia Grupy. Filarami tej strategii są rozwój nowoczesnej infrastruktury energetycznej oraz przede wszystkim zmiana miksu energetycznego w kierunku mniej emisyjnego. Ta proekolo-giczna polityka zarządu doskonale wpisuje się w rządowe plany, zakładające że polska energetyka musi stać się energetyką czystą, opartą na odnawialnych źródłach energii, co wielokrotnie podkreślał premier Mate-usz Morawiecki.

– 152 –

O d wielu lat można zaobserwo-wać bardzo silne oddziaływanie trendów technologicznych na sektor energii. W dzisiejszych czasach ważne jest rozwijanie perspektywicznych technologii z zakresu wytwarzania i maga-zynowania energii, jak również klastrów energii, mikrosieci czy elektromobilności. Wszyst-kie te trendy wpłyną na kształt sektora energii w najbliższych latach, a rozwój nowoczesne-go sektora energetycznego jest kluczowy dla rozwoju nowo-czesnej gospodarki.

Grupa PGE jest świadoma zachodzących zmian i wyzwań, jakie zmiany te stawia-ją przed całym sektorem. Realizując cel nadrzędny, jakim jest zapewnianie bezpie-czeństwa energetycznego kraju, w swojej działalności stawiamy na innowacyjność i poszanowanie środowiska naturalnego. PGE rozwija technologie, które przysłużą się całemu sektorowi, jak również uspraw-nią codzienną pracę w oddziałach Grupy. W nadchodzących latach działania Grupy będą zmierzać właśnie w tym kierunku, aby wspólnie kreować odpowiedzialną energetykę jutra.

W tym celu Grupa PGE inwestuje w od-nawialne źródła energii. Jednym z przy-kładów takiego zaangażowania są morskie farmy wiatrowe. Grupa rozwija obec-nie projekt budowy farm wiatrowych na Morzu Bałtyckim o łącznej mocy do 2545 MW. Zgodnie z założeniami pierw-szy prąd z wiatraków na morzu popłynie w 2025 r., a rok później inwestycja zostanie przekazana do fazy komercyjnej eksploata-

cji. Wyprodukowana w ten sposób energia elektryczna będzie w stanie zasilić nawet 4 mln gospodarstw domowych.

Mówiąc o energetyce wiatrowej, nie można zapomnieć o projekcie Klaster, który wygrał aukcję na sprzedaż energii elektrycznej w instalacjach odnawialnych źródeł energii. W ramach inwestycji do po-łowy 2020 r. w województwie zachodnio-pomorskim powstaną trzy lądowe farmy wiatrowe o łącznej mocy zainstalowanej 97,17 MW.

Kolejnym przykładem ambitnych planów PGE w zakresie OZE są inwestycje w bu-dowę farm fotowoltaicznych. Celem Gru-py jest osiągnięcie 2,5 GW mocy zainstalo-wanych w tej technologii w perspektywie 2030 r. W maju 2019 r. PGE Energia Odna-wialna podpisała z Grupą Azoty Kopalnie i Zakłady Chemiczne Siarki Siarkopol list intencyjny w sprawie budowy farmy fo-towoltaicznej składającej się z ok. 16 tys. paneli fotowoltaicznych o mocy zainstalo-wanej 5 MW i rocznej produkcji 4,97 GWh. Przewidziany początek pracy elektrowni to połowa 2022 r.

W kontekście zaangażowania Grupy PGE w rozwój fotowoltaiki, należy wspo-mnieć o spółce PGE Dystrybucja, która w pierwszej połowie 2019 r. przyłączyła do sieci rekordową liczbę mikroinstalacji fo-towoltaicznych. Na koniec czerwca 2019 r. do sieci operatora przyłączonych było po-nad 32 tys. tego typu instalacji, z czego tyl-ko w tym roku przyłączono aż 20 tys.

Grupa PGE rozwija także projekty z ob-szaru magazynowania energii, które mają szansę stać się ważną i dochodową częścią

PGE w procesie zmiany


Energetyka znajduje się obecnie w momencie przełomowym. Kluczową rolę w przyszłości tej branży

odgrywają innowacje, które determinują dynamikę zachodzących zmian

Henryk Baranowski

prezes zarządu PGE Polskiej Grupy

Energetycznej

– 153 –

całego systemu energetycznego. Obecnie PGE pracuje nad ośmioma takimi projek-tami o łącznej wstępnie szacowanej mocy około 40 MW, a w perspektywie zakłada ambitny rozwój w ramach kompleksowe-go, obowiązującego w całej Grupie, Pro-gramu Magazynowania Energii.

Obszarem, który stanowi interesującą perspektywę rozwojową dla branży elek-troenergetycznej na najbliższe dekady, jest elektromobilność. Grupa jest bardzo ak-tywna w tym obszarze. Ma obecnie ponad 50 punktów ładowania w 15 miastach w całej Polsce. W marcu 2019 r. w Siedlcach został uruchomiony pierwszy komercyjny e-car-sharing Grupy PGE. Oprócz pięciu stacji ła-dowania została utworzona strefa, w której klienci za pomocą aplikacji na smartfonie mogą wypożyczać i oddawać elektryczne samochody. Dodatkowo w kwietniu 2019 r. PGE Nowa Energia objęła 51,47 proc. udzia-łów w spółce 4Mobility, która jest trzecim graczem na polskim rynku carsharingu.

W kontekście współczesnej energety-ki należy także wspomnieć o energetyce konwencjonalnej. PGE stale modernizuje i rozwija nowoczesną energetykę węglową. Przy realizacji flagowych inwestycji Gru-py, czyli budowy dwóch bloków 900 MW w Opolu oraz bloku 490 MW w Turowie, zostały wykorzystane najnowocześniejsze technologie. Dzięki temu inwestycje te wpłyną na lepszą efektywność wykorzy-stania paliwa i zmniejszenie obciążenia środowiska naturalnego poprzez obniżenie emisyjności.

Grupa inwestuje także w nowoczesne aktywa zasilane gazem. Nowe bloki gazo-wo-parowe powstaną m.in. w Elektrowni

Dolna Odra, gdzie w czerwcu 2019 r. zo-stał ogłoszony przetarg na budowę dwóch nowych bloków energetycznych o łącznej mocy około 1400 MW.

Mówiąc o zmianach zachodzących w energetyce, nie można zapomnieć o ener-getyce jądrowej. W ostatnim czasie coraz częściej porusza się temat budowy pierw-szej polskiej elektrowni jądrowej. PGE jako firma głęboko zaangażowana w ten proces realizuje w tym zakresie politykę ministra energii, która znalazła odzwierciedlenie w projekcie Polityki Energetycznej Polski do 2040 r. Należy zaznaczyć, że energety-ka jądrowa ma niekwestionowany poten-cjał rozwojowy i naukowo-badawczy.

Innowacyjne rozwiązania nie omijają także punktu styku z klientem końcowym. Klienci coraz częściej potrzebują szybkie-go i sprawnego realizowania formalności związanych z zakupem energii elektrycz-nej drogą online. PGE Obrót wychodzi naprzeciw ich oczekiwaniom i w tym celu uruchomiła e-BOK-i, czyli elektroniczne Biura Obsługi Klienta, a także promuje e-faktury. Zaletą obu tych kanałów komu-nikacji jest oszczędność czasu, monitoro-wanie płatności, bezpieczeństwo, wygoda i ekologia.

Przedstawione powyżej kierunki działal-ności Grupy Kapitałowej PGE w kontekście rozwoju polskiej energetyki pokazują, że rynek energii zmienia się bardzo szybko. Nowoczesna energetyka to przede wszyst-kim innowacyjne i niskoemisyjne technolo-gie, zmniejszenie wpływu działalności sek-tora elektroenergetycznego na środowisko naturalne, wychodzenie naprzeciw oczeki-waniom klienta i nieustanny rozwój.

Grupa PGE, realizując cel nadrzędny, jakim jest zapewnianie bezpieczeństwa energetycznego kraju,

w swojej działalności stawia na innowacyjność i poszanowanie środowiska naturalnego

– 154 –

L ato 2019 r. było wyjątkowo udane dla firm informatycznych wchodzących w skład WIG-Informatyka, który od 2000 r. nigdy nie był notowany na tak wysokim poziomie. Oczywi-ście choć w skład indeksu wchodzi ponad 20 spółek, to największe zna-czenia dla jego notowań ma sytuacja tych, które mają w nim największe udziały, a więc przede wszystkim Asseco Poland i spółek z jej grupy (Asseco Business Solutions i Asseco South Eastern Europe), Comarchu czy LiveChata.

Można powiedzieć, że inwestorzy giełdo-wi docenili wreszcie branżę, której warunki rynkowe powinny sprzyjać od lat, bowiem cyfryzacja, chmura, mobilność, Internet Rze-czy to obszary, w które musi inwestować dziś każda firma myśląca o rozwoju, a co za tym idzie popyt na rozwiązania informatyczne powinien szybko rosnąć. Mimo to jeszcze do niedawna walory spółek IT nie potrafiły prze-konać do siebie inwestorów giełdowych, któ-rzy wskazywali, że barierą dla branży są małe inwestycje sektora publicznego w systemy informatyczne.

Trzy sposoby na rynkowy sukcesTo się jednak zmieniło i administracja za-

częła więcej wydawać na tego typu narzędzia. Warto jednak podkreślić, że liderzy rynku IT w Polsce już dawno zrozumieli, że opieranie swej działalności głównie na zamówieniach z sektora publicznego to droga donikąd i trze-ba stawiać na dywersyfikację. Dlatego np. As-seco czy Comarch tak dużą wagę przykładają do ekspansji zagranicznej. Jednak kłopoty ta-kich firm jak Qumak czy Sygnity, które swój

biznes opierały w dużej mierze na umiejęt-ności zdobywania zamówień w sektorze pu-blicznym, to ślepa uliczka rozwojowa – także dlatego, że w przeszłości administracji dość łatwo było tam sprzedać rozwiązania o niż-szej jakości, a gdy wymagania i oczekiwania wzrosły, nie wszystkie firmy potrafiły poko-nać wyżej ustawioną poprzeczkę.

Comarch już w maju pozytywnie zaskoczył rynkowych analityków, ogłaszając wyniki za I kwartał 2019 r. Przychody ze sprzedaży oprogramowania i usług własnych wyniosły 338,7 mln zł i były wyższe o 66,7 mln zł od osiągniętych w tym samym okresie 2018 r. Zysk operacyjny wyniósł prawie 21 mln zł, a wynik EBITDA wzrósł o 146,3 proc. w porównaniu z I kwartałem 2018 r. i wyniósł 41,2 mln zł. Do tej poprawy mocno przyczy-nił się wzrost przychodów ze sprzedaży za-granicznej, przede wszystkim na rynkach europejskich oraz azjatyckich, a także rozwój sprzedaży krajowej, głównie systemów klasy ERP i poprawy sytuacji w sektorze admini-stracji publicznej.

Największą część przychodów, tj. 83,3 mln zł, wygenerowała sprzedaż rozwiązań dla opera-torów telekomunikacyjnych (prawie 25 proc. całości przychodów). Przychody ze sprzeda-ży dla tej grupy odbiorców wzrosły o ponad 28 proc. w porównaniu z pierwszymi trze-ma miesiącami 2018 r. Było to głównie efek-tem realizacji pozyskanych w ubiegłym roku kontraktów o znacznej wartości z klientami z krajów azjatyckich oraz z Europy Zachod-niej. Grupa zanotowała też znaczący wzrost przychodów ze sprzedaży systemów dla ma-łych i średnich przedsiębiorstw w Polsce. Na początku tego roku klienci zakupili produk-

Coraz lepsza pogoda dla branży IT

BRANŻA INFORMATYCZNA

Wartość rynku informatycznego w Polsce wzrosła w ubiegłym roku o ponad 7 proc. Wielu ekspertów

twierdzi, że sektor ten ma wszelkie dane, by być motorem rozwoju gospodarczego i wtedy te roczne

przyrosty osiągną poziom dwucyfrowy

Marek Jaślan

analityk Telko.in

– 155 –

ty i usługi o wartości blisko 45 mln zł, czyli o 19,5 proc więcej niż w analogicznym okresie roku poprzedniego.

W przypadku Asseco Poland inwestorzy bardzo dobrze przyjęli informację o zawar-ciu w lipcu przez spółkę umowy o wartości 46,5 mln zł brutto z PGNiG Obrót Detalicz-ny na zbudowanie i wdrożenie Centralnego Systemu Bilingowego (CSB). Niemal w tym samym czasie największa polska firma IT anonsowała nabycie 51 proc. udziałów w hiszpańskiej spółce Tecsisa, która do-starcza rozwiązania IT dla sektora energe-tycznego. Działa ona obecnie w Hiszpanii, Meksyku, Gwatemali, Peru i Argentynie. Ponadto rysują się perspektywy rozwoju na kolejnych rynkach, m.in. w Portugalii, Chile, Panamie, Kolumbii oraz w dłuższym planie w USA, Australii i RPA. Tecsisa specjalizuje się w tworzeniu oprogramowania dla produ-centów oraz sprzedawców energii elektrycz-nej. Dzięki tej transakcji Asseco ma nadzieję wzmocnić swoją międzynarodową pozycję w sektorze utility, a także poszerzyć portfolio produktów.

Te informacje niewątpliwie przyczyniły się do tego, że kurs spółki na GPW osiągnął pod koniec lipca 2019 r. poziomy najwyższe od dwóch lat.

Powody do zadowolenia inwestorom dał też znacznie mniejszy od Comarchu i Asse-co LiveChat Software, który oferuje oprogra-mowanie umożliwiające właścicielom stron internetowych bezpośredni kontakt z od-wiedzającymi ją klientami poprzez tzw. chat oraz udostępnia dodatkowe funkcjonalności, w tym narzędzia analityczne. Z produktu

LiveChat korzystają klienci z ok. 150 krajów, m.in. Adobe, McDonald’s, Ikea, PayPal czy Samsung. Spółka poinformowała, że w lipcu przybyło jej 456 klientów netto. „Zaledwie trzy miesiące temu cieszyliśmy się z 27 tys. klientów, a już przełamaliśmy kolejną barierę, a klientów zdobywają również kolejne nasze produkty, zwłaszcza ChatBot” – komentował ten wynik Mariusz Ciepły, prezes spółki.

Pozytywny wpływ na podane wyniki miało skrócenie darmowego okresu płatnego (trial) LiveChat z 30 do 14 dni. Sama liczba klientów ma jednak coraz mniejsze znaczenie dla wy-ników finansowych LiveChat Software, bo przychody rosną szybciej niż liczba klientów, co spółka tłumaczy sukcesami w tzw. upsel-lingu, czyli migracji klientów na wyższe pla-ny abonamentowe i dosprzedaży stanowisk. „Nasi klienci widzą, że LiveChat przynosi im wymierne korzyści, i chcą z niego korzystać intensywniej. Chcemy pozostać jak najbar-dziej transparentni. Nasza strategia zakłada m.in. wprowadzenie zmian w modelu płatno-ści i rozbudowę oferty dla klientów korpora-cyjnych” – podkreśla Mariusz Ciepły.

Te trzy przykłady firm z indeksu WiG-In-formatyka pokazują, że zaufanie, jakim obda-rzyli inwestorzy giełdowi w ostatnim okre-sie spółki IT, ma realne uzasadnienie w ich wynikach i prowadzonej działalności. To, że sytuacja na rynku IT w Polsce ulega popra-wie, odnotowali autorzy dorocznego raportu „Computerworld TOP200”, którzy obliczyli, że wartość branży informatycznej w Polsce w 2018 r. wzrosła o 7,1 proc., do 65 mld zł. Według autorów opracowania może to świad-czyć o tym, że polska informatyka wraca po przerwie do wzrostów na przyzwoitym pozio-

Zaufanie, jakim obdarzyli inwestorzy giełdowi w ostatnim okresie spółki IT, ma realne uzasadnienie w ich wynikach i prowadzonej

działalności. Autorzy dorocznego raportu „Computerworld TOP200” obliczyli, że wartość branży informatycznej

w Polsce w 2018 r. wzrosła o 7,1 proc., do 65 mld zł

– 156 –

mie. Po bardzo dobrym roku 2015 (10,5 proc. wzrostu) przyszło bowiem załamanie z roku 2016, kiedy to w gospodarce wyhamowały inwestycje, stanęły wielkie projekty informa-tyczne w administracji. W efekcie wartość rynku IT w Polsce spadła w 2016 r. o 5,2 proc., a w 2017 r. wzrost był raczej symboliczny, bo o 1,7 proc., przy inflacji na poziomie 2 proc.

Firmy mają problemy z chmurąOczywiście wzrost o 7,1 proc. trudno też

uznać za spektakularny, w sytuacji kiedy produkt krajowy brutto (PKB) zwiększył się w 2018 r. o 5,1 proc. Wielu ekspertów wska-zuje bowiem, że wzrost wartości sektora IT powinien w znacznie większym stopniu wy-przedzać średnią dla całej gospodarki, skoro ma być jednym z jej motorów napędowych. Mocno to podkreślali na przyklad autorzy ra-portu „Polska (prawdziwie) cyfrowa. 12 reko-mendacji na lata 2019–2023” z Instytutu Sobie-skiego, którzy na początku lipca przedstawiali jego tezy. W ich opinii sektor IT powinien wzrastać o kilkanaście procent rocznie, a więc w tempie dwucyfrowym. Ich zdaniem nowa rewolucja technologiczna jest wielką szansą polskiej gospodarki, ale potrzebuje-my dużo więcej odważnych zamawiających po stronie administracji publicznej. Według raportu odważnie dziś inwestując w cyfryza-cję, Polska może zapewnić sobie i kolejnym pokoleniom wysoką jakość życia oraz moż-liwość pracy w firmach, które będą tworzyć innowacyjne rozwiązania, z dużą wartością dodaną. To, czy się tak stanie, w bardzo du-żym stopniu zależy od tego, jak wykorzysta-ne zostaną możliwości związane z nowymi technologiami. Autorzy raportu uważają, że administracja publiczna, służba zdrowia, edu-kacja, siły zbrojne i energetyka muszą być li-

derami w korzystaniu z nowych technologii oraz ich wdrażaniu w Polsce. To zaś pozwoli krajowym firmom IT rozwijać swoje produk-ty i budować przewagę konkurencyjną w skali międzynarodowej.

Tymczasem, jak wynika z danych Eurosta-tu opublikowanych pod koniec 2018 r., w Unii Europejskiej tylko w Rumunii i Bułgarii przed-siębiorcy rzadziej korzystają z usług cloud computing niż w Polsce. Najpopularniejsze usługi, po które firmy sięgają w tym modelu, to: e-mail, back-up i oprogramowanie biuro-we. Z raportu wynika, że w 2018 r. 26 proc. przedsiębiorstw w UE zatrudniających co najmniej 10 osób wykupiło jakąś usługę chmu-rową. Autorzy opracowania podkreślają, że rynek ten rozwija się szybko, bo w 2014 r. ta-kich firm było 19 proc., a w 2016 r – 21 proc. Oczywiście z takich usług znacznie częściej i chętniej korzystają duże firmy, zatrudnia-jące co najmniej 250 pracowników, niż małe (10–49 osób). W przypadku tych pierwszych odsetek użytkowników chmury publicznej wyniósł 56 proc., a tych drugich tylko 23 proc.

Chmura obliczeniowa największą popular-nością cieszy się w Skandynawii. W Finlan-dii z tego typu usług korzysta 65 proc. firm, w Szwecji 57 proc., a w Danii 56 proc. W ścisłej czołówce znajdują się też Holandia, Irlandia, Wielka Brytania i Belgia. W Polsce odsetek ten wynosi 11 proc. Gorzej wypadają tylko Rumu-nia (10 proc.) i Bułgaria (8 proc.). Z danych Eu-rostatu wynika też, że 12 proc. przedsiębiorców w UE korzysta z technologii big data i 4 proc. z druku 3D. Także pod tym względem Polska plasuje się poniżej średniej unijnej – 8 proc. przedsiębiorstw w Polsce korzysta z big data, a 2 proc. wykorzystuje druk 3D.

Rok 2018 był dobry dla dostawców technologii. Szczególnie porównując do słabego 2017 r., w którym zanotowano dwucyfrowe spadki m.in. w segmencie komputerów stacjonarnych, serwerów czy pamięci masowych, w 2018 r. sprzedaż wzrosła w niemal wszystkich kategoriach

– 157 –

Wbrew pozorom może to być dobra wia-domość dla polskich firm z branży IT, bo pokazuje, jak szerokie pole do działania mają ciągle w naszym kraju. I ubiegły rok rzeczywiście mógł ich nastroić optymistycz-nie w oczekiwaniu na jeszcze lepsze czasy. Z analiz międzynarodowej firmy doradczej IDC wynikało bowiem, że wydatki na tech-nologie wzrosły w Polsce w 2018 r. do poziomu 12 mld dol., co oznacza, że było to aż o 900 mln dol. więcj niż w 2017 r.

Dobra passa dystrybutorów sprzętuW ocenie tej firmy rok 2018 był dobry dla do-

stawców technologii. Szczególnie porównu-jąc do słabego 2017 r., w którym zanotowano dwucyfrowe spadki m.in. w segmencie kom-puterów stacjonarnych, serwerów czy pamię-ci masowych, w roku 2018 sprzedaż wzrosła w niemal wszystkich kategoriach. Najwyższy wzrost zanotowano w segmencie telefonów komórkowych, serwerów oraz chmury ob-liczeniowej. W porównaniu z 2017 r. spadła co prawda sprzedaż komputerów PC, jednak nie była ona znacząca. W sumie firmy, insty-tucje publiczne i klienci indywidualni wydali bowiem na technologię o 7,4 proc. więcej niż rok wcześniej.

IDC podała, że w 2018 r. największy udział w strukturze wydatków na IT miał sprzęt – wydatki na jego zakup wzrosły w ubiegłym roku o 11,2 proc. i wyniosły 6,5 mld dol.

„Przez ostatnich kilka lat zarówno część firm, jak i administracja publiczna wstrzymy-wały inwestycje w technologie. W ubiegłym roku się to zmieniło. Cyfrowa transformacja napędzała inwestycje szczególnie w branży ubezpieczeniowej i bankowości. Część firm wdrażała nowe rozwiązania z uwagi na re-alizowane projekty konsolidacji lub koniecz-ność dostosowania się do wymagań takich jak RODO” – komentował Jarosław Smulski, analityk IDC.

Rok 2018 był pomyślny m.in. dla producen-tów serwerów, którzy mieli w 2016 i 2017 r. chude lata. W tej kategorii IDC odnotowało wzrosty sprzedaży zarówno pod względem ilościowym (8 proc.), jak i wartościowym (po-nad 30 proc.). Sprzedaż zwiększyła się ze 196 do 262 mln dol.

W 2018 r. wzrosła nie tylko sprzedaż sprzę-tu, ale również oprogramowania. Wpraw-dzie nieznacznie, bo o 0,9 proc., do kwoty 1,8 mld dol., ale jest to efekt rosnącej popular-ności zakupu aplikacji w modelu usługowym.

Lepiej niż w 2017 r. rozwijał się rynek usług IT, którego wartość wzrosła o 4,4 proc., do poziomu 3,7 mld dol.

Zgodnie z wcześniejszymi prognozami szybko rósł rynek chmury, który rozwijał się aż pięciokrotnie szybciej niż rynek usług. IDC oszacowała, że jego wartość wyniosła w 2018 r. 312 mln dol. Do 2022 r. ma przekro-czyć już wartość 0,5 mld dol. IDC potwier-dziła przy tym wyniki raportu Eurostatu, podając, że choć struktura polskiego rynku chmurowego nie odbiega od zachodniego, to dystans dzielący nas od rozwiniętych rynków pod względem wykorzystania cloud com-putingu wciąż jest spory. Obecnie bowiem chmura stosunkowo rzadko jest wykorzysty-wana do przenoszenia dużych, krytycznych aplikacji biznesowych. Najczęściej służy do rozwijania nowych aplikacji i pomysłów. Naj-większą część rynku chmurowego stanowi SaaS (oprogramowanie jako usługa) – około 60 proc., IaaS (infrastruktura jako usługa) odpowiada za 20 proc. sprzedaży, a pozosta-ły kawałek rynkowego tortu należy do PaaS (platforma jako usługa).

Mocny rynek konsumenckiW obszarze konsumenckim jednym

z impulsów popytowych były programy 500+ i 300+ czy rosnący popyt na komputery dla graczy. Co ciekawe, cena nie miała większego wpływu na decyzje zakupowe. Najlepszym przykładem mogą być smartfony, których sprzedaż wzrosła wartościowo o 23,9 proc. i wyniosła 2,9 mld dol. Mimo że ich cena wzrosła w ubiegłym roku o 14 proc., to ilo-ściowo sprzedano 8,5 proc. urządzeń więcej niż w 2017 r. Zdaniem analityków IDC wynika to z tego, że klienci szukają urządzeń o więk-szych możliwościach, a jednocześnie ich siła nabywcza wzrosła. To powoduje, że najwięk-si gracze systematycznie zwiększają swoje udziały w rynku. Z danych IDC wynika, że sześciu producentów odpowiadało za dosta-wę w 2018 r. aż 91 proc. wszystkich urządzeń.

Ewa Lis-Jeżak, dyrektor zarządzająca IDC, uważa, że w najbliższych latach można się spodziewać dalszych wzrostów sprzedaży technologii, ale przede wszystkim w tych ob-szarach, które są fundamentalne dla budowa-nia przewagi firm na rynku. To na przykład obszar bezpieczeństwa, chmury, sztucznej in-teligencji czy tworzenia aplikacji. Nie jest ona odosobniona w takich prognozach. Gdyby te przewidywania się sprawdziły, to z pewno-ścią WIG-Informatyka ma szansę na dalszą wspinaczkę w górę.

– 158 –

C zy ktokolwiek nauczy się pływać bez wejścia do basenu wypeł-nionego wodą? Odpowiedź na to pytanie jest oczywista – nie! Podobnie jest z nowoczesnymi technologiami. Nie zaczną one owocować z korzyścią dla gospodarki, jeśli nie zaczniemy ich na szeroką skalę stosować. A nie zaczniemy stosować, dopóki nie wykształcimy społeczeństwa, które będzie do tego zdolne. To jedno z głównych wyzwań, jakie rysuje się przed nami na naj-bliższe lata.

Jesteśmy w punkcie przełomowym – podświadomie wszyscy zdajemy so-bie z tego sprawę. Na naszych oczach w rozwoju technologicznym dokonują się przemiany, które na długie lata mogą za-decydować o pozycji i powodzeniu Polski i polskiej gospodarki.

Jeszcze kilka lat temu można się było za-stanawiać, dokąd prowadzi tak dynamicz-ny rozwój technologii, jaki obserwujemy? Teraz ta droga jest już wyznaczona. Widać to choćby po sposobie, w jaki funkcjonu-je najmłodsze pokolenie. Badania jedno-znacznie wskazują, że dzisiejsi nastolat-kowie, którzy za kilka lat wejdą na rynek pracy, funkcjonują równolegle w dwóch światach: rzeczywistym i wirtualnym. To pokolenie, które jest pozbawione komplek-sów. Pokolenie, które za moment będzie budować pozycję kraju w świecie.

Co zrobić, by tę szansę wykorzystać i sprawić, że Polska stanie się technolo-gicznym liderem?

Wbrew temu, co się niektórym może wydawać, pod względem wykorzystania technologii cyfrowych Polska wcale nie odbiega znacząco od innych, na pierwszy rzut oka bardziej rozwiniętych państw eu-ropejskich. Mało tego, pod wieloma wzglę-dami niektóre z tych krajów wyprzedzamy. Niektórzy z zazdrością patrzą na przykład na stopień rozwoju naszej bankowości elektronicznej czy realizowane przez nas takie projekty jak budowa Ogólnopolskiej Sieci Edukacyjnej. W Europie podziw bu-dzi bezprecedensowy na skalę całej Unii projekt wypełniania „białych plam”, jaki właśnie realizujemy. Dzięki temu w Polsce praktycznie znikną miejsca, w których nie ma dostępu do sieci.

Są to działania niwelujące różnice mię-dzy nami i innymi krajami. To stopnio-we zamazywanie różnic i wyrównywanie szans. To inwestycja w przyszłość! Inwe-stujemy w infrastrukturę, bo wiemy, że to ona jest podstawą rozwoju gospodarczego. Dostęp do prądu czy odpowiedniej sieci drogowej to dziś dla firm zdecydowanie za mało, by móc się rozwijać i konkurować na zagranicznych rynkach.

Na drugim miejscu są jednak kompeten-cje. Dlatego budujemy OSE, uczymy dzieci programować i inwestujemy w polskich in-formatyków. Bo odpowiednio przygotowane

Fokus na przyszłość – kompetencje i technologia


Przed nami inteligentne miasta, autonomiczne samochody, Internet Rzeczy i stopniowe zaprzęganie do działania na rzecz rozwoju gospodarczego

rozwiązań z zakresu sztucznej inteligencji. Postawą rozwoju gospodarki opartej na technologii są jednak infrastruktura i kompetencje

Marek Zagórski

minister cyfryzacji

– 159 –

społeczeństwo, które umie świadomie ko-rzystać z dobrodziejstw, jakie daje techno-logia, to największy kapitał.

Obecna gospodarka jest oparta na da-nych. To one są najważniejszym paliwem dla gospodarki. Z wszelkich analiz jasno wynika, że już teraz opiera się na nich nie-mal połowa PKB. Gospodarka już teraz oddycha danymi i jest to proces, który się będzie pogłębiał. I tu właśnie leżą impulsy, z których polskie firmy powinny czerpać swoje przewagi konkurencyjne. Nie z ni-skich kosztów pracy!

Już teraz musimy myśleć o rozwiązaniach związanych z Internetem Rzeczy czy sztucz-ną inteligencją. I to właśnie robimy. To rów-nież wyzwanie dla polskiego biznesu. Roz-wiązania takie wydawać się mogą odległe i mgliste, ale nic bardziej mylnego! Techno-logie te już teraz wypierają z rynku rozwią-zania, z jakimi mieliśmy dotąd do czynienia.

Wiemy, że na każde 100 miejsc pracy, które w najbliższym czasie znikną z ryn-ku na skutek rozwoju rozwiązań z zakresu sztucznej inteligencji, pojawi się 130 zupeł-nie nowych. Musimy zrobić wszystko, by te dodatkowe miejsca pracy nie powędro-wały do innych krajów, ale powstały w Pol-sce. Tym bardziej że Polska, jak mało który kraj, ma ogromny potencjał innowacyjno-ści i kreatywności.

Szans rozwojowych nie da się wyzwolić bez działań ze strony biznesu. Bo to biz-

nes musi te rozwiązania wprowadzić. Rolą państwa jest natomiast, by przedsiębiorców przy tym wspierać. I tak właśnie robimy.

Impulsów do rozwoju na najbliższe lata, nie tylko dla kraju, ale także dla firm, nale-ży upatrywać w rozwoju technologicznym i wykorzystaniu możliwości, jakie on daje. Tylko przy takim podejściu Polska z kra-ju, który był dotąd importerem nowoczesnych rozwiązań, będzie się mogła stać ich kreatorem, wytwórcą i eksporterem.

I taki właśnie kierunek powinien obecnie wyznaczać polski kompas – kompetencje i technologia!

Na naszych oczach w rozwoju technologicznym dokonują

się przemiany, które na długie lata mogą zadecydować

o pozycji i powodzeniu Polski i polskiej gospodarki

– 160 –

T rzydzieści lat wolnego rynku pozwoliło nam wyjść z wielo-letniego zastoju, zbudować pod-waliny nowoczesnej gospodarki. To zasługa przede wszystkim przedsiębiorczości Polaków. Wi-dząc okazję, skutecznie ją wy-korzystali, budując od podstaw dobrze prosperujące dziś mniej-sze i większe przedsiębiorstwa. Nie można tu także pominąć na-stępstw wejścia Polski do Unii Europejskiej i odblokowania po-tężnych funduszy, które od 15 lat stymulują polską gospodarkę. Istotne zadanie miała w tym pro-cesie administracja państwowa, powołująca wyspecjalizowane organy wspierające dystrybucję i absorpcję funduszy europej-skich – takie jak powołane do ży-cia w 2007 r. Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, kluczowa insty-tucja wspierająca polskie przed-siębiorstwa i jednostki naukowe w opracowaniu innowacyjnych rozwiązań dla gospodarki.

Od nauki do przemysłuOd samego początku misją Centrum

jest wsparcie polskich jednostek nauko-wych oraz przedsiębiorstw w rozwijaniu ich zdolności do tworzenia i wykorzysty-wania rozwiązań opartych na wynikach badań naukowych, które nadadzą impuls rozwojowy gospodarce. Od ponad dekady budujemy rynek dla innowacji, by produk-ty i usługi naszych przedsiębiorców miały szansę rozwoju w długiej perspektywie. Jednocześnie, chcąc być instytucją part-

nerską dla innowatorów, sami rozwijamy się, starając się być bardziej dostępnymi, wprowadzając rynkowy system wsparcia przedsiębiorstw czy nowatorskie formuły zamówień publicznych. Wystarczy wspo-mnieć projekty prowadzone przez NCBR w trybie „partnerstwa innowacyjnego”, w których Centrum zamawia produkt nie-istniejący jeszcze na rynku, a jego produ-centowi zapewnia pierwszy rynek zbytu. Kreujemy tym samym rolę państwa jako inteligentnego zamawiającego, nie tylko definiując wyzwania technologiczne, stra-tegiczny cel badawczy czy premiując ko-lejne kroki w jego osiągnięciu, ale także gwarantując współpracującym podmiotom rynek beta dla wyników prac B+R.

Innowacje dla ludziProsty w obsłudze elektroniczny steto-

skop, którym samodzielnie możemy zba-dać dziecko, a dane do diagnozy wysłać le-karzowi w dowolnym miejscu na świecie, tarcza antydronowa, automat dawkujący leki dla pacjentów, aplikacja pomagają-ca poruszać się osobom niedowidzącym, miejski ekologiczny pojazd łączący zalety auta osobowego i motocykla, bioniczna trzustka – to tylko kilka z przykładów in-nowacyjnych projektów dofinansowanych przez NCBR. Choć proces ich powstawania obarczony jest ryzykiem NCBR wspiera te i tysiące innych konceptów, wierząc, że może z nich powstać zarówno przełomowa technologia, jak i rentowne, nowoczesne przedsiębiorstwo.

Innowacje dla przyszłościAnalizując stojące przed nami wyzwa-

nia, podejmujemy wysiłki, by mądrze

Innowacje dla przedsiębiorczych


Od samego początku misją Narodowego Centrum Badań i Rozwoju jest wsparcie polskich jednostek naukowych oraz przedsiębiorstw w rozwijaniu ich zdolności do tworzenia

i wykorzystywania rozwiązań opartych na wynikach badań naukowych, które nadadzą impuls rozwojowy gospodarce

dr inż. Wojciech

Kamieniecki

dyrektor Narodowego Centrum Badań

i Rozwoju

– 161 –

inwestowane pieniądze pomagały tworzyć rozwiązania potrzebne dziś i w przyszło-ści – przez 10 lat (2008–2018) NCBR pod-pisało ponad 10 tys. umów, przeznaczając na wsparcie prac B+R polskich przedsię-biorstw, uczelni oraz instytutów badaw-czych 50 mld zł. Na tym nie poprzestaje-my. W latach 2015–2017 wydaliśmy około 10 mld zł, w latach 2018–2020 zamierzamy zwiększyć pulę wydatkowanych środków do 20 mld zł. Jednak aby to zrobić, potrze-bujemy zaangażowania ze strony przedsię-biorstw, bo to właśnie one realizują, a na-stępnie wdrażają przełomowe technologie napędzające naszą gospodarkę i poprawia-jące jakość życia społeczeństwa.

Świadomi problemów, z jakimi stale bory-kają się przedsiębiorcy wdrażający wyniki swoich badań na rynek, zbudowaliśmy pod-waliny ekosystemu finansowania projektów B+R z wykorzystaniem funduszy venture capital. Wystarczy wspomnieć, że w 2017 r. uruchomiliśmy Fundusz Corporate Ventu-re Capital z docelową kapitalizacją 400 mln euro, z czego 50 proc. to wkład z NCBR. Poprzez utworzony fundusz inwestycyjny zwiększamy zaangażowanie prywatnych in-westorów w finansowanie sektora innowacji. Jednocześnie podnosimy poziom finansowa-nia i definiujemy nowe zakresy programów grantowych cieszących się największą popu-larnością wśród przedsiębiorców i naukow-ców. Rozszerzyliśmy formułę flagowego konkursu grantowego NCBR Szybka Ścieżka o konsorcja jednostek naukowych z przedsię-biorcami, zachowując jednocześnie decydu-jącą rolę przemysłu, który ma być głównym odbiorcą prac B+R. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom przedsiębiorców, systema-tycznie redukujemy formalności towarzy-szące zgłaszaniu wniosków o dofinanso-wanie, skracamy też czas wydania decyzji, rozszerzamy katalog kosztów, które można w projekcie finansować ze środków NCBR. Naszym celem jest umożliwienie przedsię-biorcom jak najszybszego rozpoczęcia pla-nowanych przedsięwzięć.

Przejmując gros ryzyka finansowego im-manentnie wpisanego w specyfikę prac

badawczo-rozwojowych, NCBR stara się stymulować potencjał do wytwarzania tech-nologii jutra. Dajemy przedsiębiorcom prze-strzeń, ale to od nich finalnie zależy czy i jak ją wykorzystają. Inwestycje w takie techno-logie jak sztuczna inteligencja, blockchain czy rozwiązania Przemysłu 4.0 są obec-nie kluczem w wyścigu technologicznym i ogromną szansą na stworzenie przewagi konkurencyjnej nie tylko w Polsce, ale rów-nież na rynkach zagranicznych. I to właśnie MŚP są w stanie tę przewagę wytworzyć i skutecznie z niej korzystać w walce o naj-bardziej konkurencyjne rynki. Wraz z postę-pującą cyfryzacją procesów przemysłowych firmy, które pozostaną w tyle, mogą wiele stracić. W wymiarze praktycznym tak zwa-na czwarta rewolucja przemysłowa pozwala chociażby poprzez automatyzację podsta-wowych procesów poradzić sobie z takimi wyzwaniami branż jak niedobór siły robo-czej w najcięższych i najsłabiej opłacanych zawodach – jeśli polskie firmy prześpią ten etap, skupiając się na „tu i teraz”, ciężko bę-dzie dogonić konkurencję.

Trzydzieści lat gospodarki wolnorynko-wej dało nam podstawy nowoczesnego pań-stwa. W tym czasie polscy przedsiębiorcy na własnych doświadczeniach uczyli się, jak rozwijać swoje biznesy. Polska nie jest już krajem przedsiębiorczości w stylu „ku-pię taniej – sprzedam drożej”. Z sukcesami zaczynamy opierać naszą ekonomię nie na przewagach kosztowych, a na wysoko tech-nologicznych. Stawiamy na wyspecjalizowa-ne kadry, nowoczesne rozwiązania i centra badawcze, w których rozwijane są technolo-gie jutra. To właściwa droga, aby za kolejne 30 lat nie mieć wątpliwości, czy wykorzysta-liśmy daną nam szansę.

– 162 –

T ransport odpowiada za połowę zużycia ropy naftowej, ale nie-długo tak już nie będzie. Według dziennika „The Financial Times” zwiększy się znaczenie sektora petrochemicznego, który odpo-wiada teraz za 15 proc. świato-wego zużycia ropy, ale do 2040 r. ma wzrosnąć nawet do 50 proc. Według Międzynarodowej Agen-cji Energetycznej – International Energy Agency to produkty pe-trochemiczne będą napędzały do 2050 r. popyt na ropę.

Koncerny paliwowe doskonale o tym wiedzą, dlatego zmieniają swoje strategie, w których akcenty stawiane są inaczej niż jeszcze kilka lat temu. Ropa jako surowiec nadal będzie ważna (zresztą ani Europie, ani Polsce nie powinno jej zabraknąć, bo do mocnego wejścia na nasze rynki szy-kują się firmy ze Stanów Zjednoczonych, posiadające surowiec o znacznie mniejszej zawartości siarki, tym samym bardziej na-dający się do dalszej obróbki), jednak nie-co inna staje się jej rola. „Gdy patrzymy pod kątem petrochemii, strategiczne pyta-nie brzmi: jak zużywając najmniej surow-ca uzyskać z niego najwięcej produktów?” – mówił Adam Czyżewski, główny ekono-mista PKN Orlen, podczas debaty zorgani-zowanej przez tygodnik „Sieci” i „Gazetę Bankową”.

Dlatego koncerny inwestują grube mi-liardy w petrochemię, której produkty są stosowane w opakowaniach, kosmetykach, lekach, tworzywach sztucznych, odzieży, w przemyśle budowlanym, a także moto-ryzacyjnym. Ta ostatnia branża będzie po-trzebowała go coraz więcej, gdyż z czasem

mocną pozycję zdobędą znacznie lżejsze i mniej paliwożerne samochody z napędem elektrycznym. Według danych PKN Orlen udział plastików w samochodach ma wzro-snąć z 20 proc. w 2000 r. do 25 proc. po 2020 r. Eksperci z The European Chemi-cal Industry Council twierdzą, że wartość sprzedaży chemikaliów na całym świecie sięgnie w 2030 r. 6,3 bln euro, będzie więc prawie dwukrotnie wyższa niż w 2016 r.

Można na nich lepiej zarobić niż na sprzedaży paliw, więc motorem zmian są również perspektywy poprawy zysków. A koncerny muszą zarabiać, bo inwesty-cje w tej branży są kosztowne. Muszą też uwzględniać zmieniające się priorytety rynkowe, w coraz większym stopniu pro-mujące ekologię i elektromobilność.

Dlatego kilka ostatnich lat upływa pod znakiem zmian korporacyjnych strategii. Robią to zarówno globalne kompanie nafto-we, jak i mniejsze podmioty. W naszym re-gionie modyfikacje strategii przeprowadzili już najwięksi gracze na czele z PKN Orlen, węgierskim MOL-em i austriackim ÖMV.

PKN Orlen swoją strategię zaktualizo-wał w grudniu 2018 r. Zakłada ona wzrost znaczenia paliw alternatywnych, dalszą in-tegrację aktywów rafineryjnych, zaangażo-wanie w energetykę niskoemisyjną, w elek-tromobilność, a także rozwój sprzedaży detalicznej i zwiększenie produkcji petro-chemicznej. Orlen wyda na petrochemię aż 8,3 mld zł. To największe w historii in-westycje spółki w tej dziedzinie. Program, który będzie realizowany do 2023 r., zakła-da przeprowadzenie ambitnych przedsię-wzięć w Płocku i we Włocławku, a także dokończenie już rozpoczętych projektów.

Czas na zmiany na rynku paliw

BRANŻA PALIWOWA

Koncerny naftowe zmieniają swoje oblicze. Coraz większego znaczenia nabiera w ich strategiach petrochemia, alternatywne paliwa,

elektromobilność i ekologia. Świat zmienia źródła energii i firmy paliwowe robią to razem z nim

Stanisław Koczot

zastępca redaktora naczelnego

„Gazety Bankowej”

– 163 –

W podobnym kierunku zmierza MOL, który zmodyfikował swoją strategię jesz-cze wcześniej, bo w 2016 r. Węgrzy pro-gnozują spadek zużycia paliw kopalnych i – w dłuższej perspektywie – zastąpienie samochodów tradycyjnych przez elektrycz-ne. Stawiają większy nacisk na petrochemię i podobnie jak Orlen zamierzają inwesto-wać w nią duże pieniądze. Mocno wchodzą w dziedziny, w których do tej pory ich nie było: inwestują w stacje ładowania pojazdów elektrycznych w Rumunii oraz wspólnie ze słowacką firmą InoBat w projekt dotyczący energii wodorowej w Europie Środkowo- -Wschodniej. Zależna od nich INA wybudu-je dwie elektrownie słoneczne w Chorwacji.

Podobnie jak Węgrzy Austriacy wycho-dzą z założenia, że w Europie będzie ma-lał popyt na paliwa, wzrośnie natomiast na produkty petrochemiczne. Właśnie na nich oparta jest strategia ekspansji zagranicznej ÖMV. Austriacki koncern ma zamiar wyda-wać na inwestycje aż 2–2,5 mld euro rocznie do 2025 r.

Praktycznie każda kompania naftowa działająca na naszym kontynencie zmienia priorytety i stawia na nowe obszary działal-ności. Robią to firmy z naszego regionu Eu-ropy: Orlen, Lotos, MOL czy ÖMV, a także z Południa, na przykład hiszpański Repsol, który duże kwoty, sięgające 15 mld euro, w latach 2018–2020 zainwestuje zarówno w poszukiwania i wydobycie, jak i w rafina-cję i produkcję chemikaliów (45 proc.).

Walka o rynek już dawno przeniosła się poza rodzime terytoria koncernów. Zarów-no w przypadku Orlenu, jak i MOL-a czy ÖMV znaczna część ich dochodów pocho-dzi z rynków zagranicznych. Austriacy są

mocni w kilku państwach naszego regio-nu, mają silną pozycję na rynku wydobycia w Rumunii, posiadają złoża na Morzu Pół-nocnym, na Bliskim Wschodzie i w Afryce oraz w Rosji, zarządzają ponad 2 tys. stacji benzynowych w 10 krajach, a także uczest-niczą w niekorzystnym dla Polski rosyjsko- -niemieckim gazociągu Nord Stream 2.

Na zagranicę postawił również MOL, który kontroluje słowacki Slovnaft i wło-ską rafinerię IES, ma udziały w INA. Działa w sumie w ponad 30 krajach, a aktywa pro-dukcyjne ma w ośmiu. MOL ma w sumie w Europie około 1,9 tys. stacji.

Regionalnym liderem jest jednak PKN Or-len, który już wiele lat temu wszedł na zagra-niczne rynki, umocnił się na nich i szykuje się do dalszej ekspansji. Do płockiego kon-cernu należą firmy w Niemczech, Czechach i na Litwie, a także w Kanadzie. W grupie działa sześć rafinerii: w Płocku, Trzebini, Je-dliczu, litewskich Możejkach, czeskich Kra-lupach i Litvinovie. Koncern ma największą w regionie Europy Środkowo-Wschodniej sieć ponad 2,8 tys. stacji paliw. Należący do niego czeski Unipetrol rozwinął się pod rzą-dami Orlenu (pracuje w nim ponad 4,8 tys. osób, o tysiąc więcej niż w 2015 r.), zwięk-szył się jego potencjał produkcyjny, a tak-że wartość akcji, które w grudniu 2004 r., tuż przed transakcją z polskim koncernem, kosztowały na praskiej giełdzie 98 koron, w 2013 r. – ponad 170, a w zeszłym roku cena ich wykupu wyniosła aż 380 koron.

Orlen ma szczęśliwą rękę do inwestycji, ale jego regionalnym konkurentom też wie-dzie się dobrze. Rynek paliw ma teraz dobrą passę, którą koncerny powinny jak najlepiej wykorzystać.

PKN Orlen swoją strategię zaktualizował w grudniu 2018 r. Zakłada ona wzrost znaczenia paliw alternatywnych, dalszą integrację aktywów rafineryjnych,

zaangażowanie w energetykę niskoemisyjną, w elektromobilność, a także rozwój sprzedaży detalicznej i zwiększenie produkcji petrochemicznej. Orlen wyda na

petrochemię aż 8,3 mld zł. To największe w historii inwestycje spółki w tej dziedzinie

– 164 –

P rzed 30 laty rozpoczął się trudny okres przejściowy w kierunku gospodarki wolnorynkowej. W tym czasie nastąpiła prywatyzacja największych i najbardziej strate-gicznych dla polskiej gospodarki przedsiębiorstw. Ze starej, skost-niałej gospodarki zaczął wyłaniać się zupełnie nowy rynek, w którym produkcja i handel opierały się na swobodnej konkurencji. Grupa LOTOS musiała szybko odnaleźć się w tej rzeczywistości. Nie mo-gła być tylko rafinerią. Musiała przeobrazić się w jeden z najbar-dziej nowoczesnych koncernów naftowych, działających maksy-malnie efektywnie i dostarczają-cych różnorodnych produktów rafinacji ropy. Do tego celu dąży-liśmy i konsekwentnie go realizu-jemy – rafineria LOTOSU jest dziś jedną z najbardziej nowoczesnych na świecie, ściśle współpracuje z uznanymi ośrodkami naukowy-mi i inwestuje w innowacyjne roz-wiązania. Premier Mateusz Mora-wiecki zaliczył LOTOS do grona sześciu światowych czempionów z Polski, o których wspominał w swoim Planie na rzecz Odpo-wiedzialnego Rozwoju.

Jak to osiągnęliśmy? Przede wszystkim dzięki modernizacji rafinerii w ramach Programu 10+. Poskutkowało to możliwo-ścią przerobu aż 10,5 mln ton ropy rocznie, zgodnie z najwyższymi światowymi stan-dardami produkcyjnymi, oraz utrzyma-niem wysokiej konkurencyjności wśród

rafinerii europejskich. Kluczowe znaczenie dla Grupy LOTOS ma również realizacja Projektu EFRA, będącego kontynuacją modernizacji rafinerii. Dzięki niemu za-gospodarowane będą ciężkie pozostałości z procesu rafinacji. Pozwoli to wytwarzać prawie wyłącznie czyste i wysokomarżo-we produkty, których udział w produk-cji rafineryjnej wzrośnie z ok. 77 proc. do prawie 90 proc. Dzięki wykorzystaniu naj-nowszych technologii LOTOS dołączył do technologicznej elity światowych rafinerii i jest przyjazną oraz bezpieczną dla środo-wiska zieloną rafinerią.

Prowadzenie zdywersyfikowanych dzia-łań w ramach posiadanej infrastruktury i technologii to jednak nie wszystko. Ko-nieczne jest również dalekosiężne projek-towanie działalności tak dużego koncer-nu i przygotowanie się do zapowiadanych zmian w gospodarce, nawet jeżeli nastąpią one rewolucyjnie. Grupa LOTOS jest w sta-nie wyobrazić sobie przyszłość komunika-cji lądowej, morskiej i lotniczej opartą na wodorze. Już w tej chwili wdrażamy pro-jekt „Pure H2”, dzięki któremu będziemy pierwszym w Polsce producentem oczysz-czonego wodoru. Planujemy także budowę pierwszych dwóch stacji tankowania tego paliwa. Ponadto podpisaliśmy listy intencyj-ne z miastami Gdynią i Wejherowem na do-stawy wodoru do napędu autobusów z ogni-wami paliwowymi. Obecnie Grupa LOTOS produkuje około 13 ton wodoru na godzinę, czyli tyle, ile zużywa autobus wodorowy w ciągu roku. Pracujemy także nad prototy-pem lokomotyw manewrowych z napędem hybrydowym, opartym na bateriach litowo- -jonowych oraz ogniwach wodorowych.

Trzeba być przygotowanym nawet na rewolucję

BRANŻA PALIWOWA

Dynamicznie zmieniające się warunki gospodarcze, polityczne oraz coraz mocniej akcentowane kwestie ekologiczne wymagają od dużego koncernu sprawnej oceny sytuacji i szybkiej reakcji na zmieniającą się rzeczywistość. Kluczowa więc dla sukcesu

Grupy LOTOS okazała się umiejętność przewidywania i wdrażania dalekosiężnej polityki rozwoju

Mateusz A. Bonca

prezes Zarządu Grupy LOTOS S.A.

– 165 –

Rozwój w obszarze paliw nowej generacji i innowacji technologicznych wynika z prio-rytetowego traktowania działalności badaw-czo-rozwojowej. Prowadzona jest ona we współpracy z uznanymi w Polsce ośrodka-mi naukowymi, między innymi Politechniki Gdańskiej oraz Politechniki Warszawskiej.

Grupa LOTOS jest także na bieżąco z ak-tualnymi trendami makroekonomicznymi, które wynikają z coraz ostrzejszych wymo-gów ekologicznych. Jesteśmy więc obecni na rynku elektromobilności. Dzięki projek-towi Niebieski Szlak na stacjach LOTOS uruchomiono już 12 punktów ładowania pojazdów elektrycznych na trasie pomię-dzy Trójmiastem a Warszawą. W ciągu najbliższych kilku lat planowane jest uru-chomienie następnych 38 punktów.

Czas wolnorynkowej gospodarki dla LOTOSU to także okazja do przeorganizo-wania przedsiębiorstwa i podziału kompe-tencji na spółki celowe. Dzięki temu Grupa mogła maksymalizować zyski z działalno-ści prowadzonej na różnych polach. Wspo-mnieć należy o spółce LOTOS Paliwa, która ma blisko 500 dogodnie zlokalizowanych stacji paliw w całym kraju. Zarządzamy więc trzecią pod względem liczby stacji paliw sie-cią w Polsce. LOTOS Oil z kolei należy do liderów w produkcji i dystrybucji olejów sil-nikowych. Ich wysoka jakość oraz nieustan-nie unowocześniany profesjonalny serwis olejów smarowych daje nam 24-proc. udział w rynku tej branży. Pod względem produk-towym ważna jest także spółka LOTOS As-falt, dostarczająca na rynek najwyższej jako-ści materiał do budowy dróg, chwalona za swoje innowacyjne asfalty modyfikowane.

W 2018 r. zakończyliśmy reorganizację segmentu wydobywczego. Chcemy, aby da-lej się dynamicznie rozwijał. Ponad rok temu powołaliśmy spółkę LOTOS Upstre am, któ-ra objęła nadzorem całą naszą międzynaro-dową działalność wydobywczą. Ważnym ogniwem jest również LOTOS Petrobaltic, który wraz ze swoimi spółkami zależnymi koncentruje się na działalności operacyj-no-serwisowej w obszarze bałtyckim. Nie-dawny zakup nowej, piątej już platformy przybliża realizację strategicznych celów Grupy na lata 2017–2022, która przewiduje osiągnięcie wydobycia węglowodorów na poziomie 30–50 tys. boe/d (baryłek ekwiwa-lentu ropy naftowej na dzień).

LOTOS jest dziś jednym z filarów pol-skiej gospodarki. Jego działalność ma strategiczne znaczenie dla krajowego i europejskiego bezpieczeństwa w sekto-rze energii. W LOTOSIE wiemy, że „naj” nie bierze się znikąd. Zdajemy sobie rów-nież sprawę z tego, że w drodze do „naj” nie można się zatrzymać. Dlatego inwestu-jemy w rozwój i innowacje. Zmieniamy się wraz ze zmieniającą się rzeczywistością. Wierzę, że nadal drzemią w nas duże po-kłady niewykorzystanego potencjału i tak naprawdę jeszcze wiele przed nami. Jak bę-dzie wyglądał LOTOS i polska gospodarka za 30 lat? Tego nie wiem, ale jestem o tę przyszłość spokojny.

Grupa LOTOS jest w stanie wyobrazić sobie przyszłość komunikacji lądowej, morskiej i lotniczej

opartą na wodorze. Już w tej chwili wdrażamy projekt „Pure H2”, dzięki któremu będziemy pierwszym

w Polsce producentem oczyszczonego wodoru

– 166 –

P olskie rafinerie coraz częściej ku-pują ropę w różnych regionach świata. Sprowadzamy ją już nie tyl-ko z Rosji, ale także z Morza Pół-nocnego, Arabii Saudyjskiej czy USA. W zależności od tego, jaka ropa dociera do Polski, a docierają bardzo różne gatunki, jako PERN jesteśmy przygotowani, by zapew-nić jej elastyczny transport do ra-finerii i zachować jakość surowca.

Jak duże znaczenie ma skuteczna dywer-syfikacja, przekonaliśmy się, kiedy do nasze-go kraju poprzez rurociąg Przyjaźń trafiła partia ropy zanieczyszczonej chlorkami or-ganicznymi. Trwająca 46 dni przerwa w do-stawach tą drogą potwierdziła strategiczną rolę Naftoportu, spółki z grupy PERN.

Zdajemy trudny testW drugiej połowie kwietnia 2019 r. do pol-

skiego systemu przesyłowego trafiła skażona chlorkami organicznymi ropa, która jest nie-bezpieczna dla systemów rafineryjnych.

24 kwietnia PERN na wniosek klientów wstrzymał tłoczenie rurociągiem Przyjaźń. Wznowienie tłoczenia w niepełnym wy-miarze nastąpiło dopiero 9 czerwca 2019 r. W tym czasie PERN na bieżąco obsługiwał rafinerie, przekazując surowiec z zapasów interwencyjnych oraz dostarczany drogą morską poprzez Naftoport. Klienci stacji paliw nie odczuli tej sytuacji.

Kluczowa rola NaftoportuNaftoport jest jedynym w Polsce mor-

skim terminalem przeładunku ropy naf-

towej i największym krajowym termina-lem przeładunku produktów jej rafinacji, a także jednym z największych naftowych terminali przeładunkowych na Bałtyku. Potencjał spółki umożliwia przeładunek ponad 36 mln ton ropy oraz 4 mln ton pro-duktów naftowych w skali roku, zapewnia-jąc możliwość pełnego pokrycia potrzeb rafinerii polskich podłączonych do syste-mu rurociągów PERN.

Na terminal spółki Naftoport składa się pięć stanowisk przeładunkowych (moż-liwa jest jednoczesna obsługa statków na wszystkich stanowiskach), z możliwo-ścią obsługi największych zbiornikowców oceanicznych zawijających na Morze Bał-tyckie, w tym statków o długości kadłuba przekraczającej 300 m. Stanowiska są wy-posażone w nowoczesne ramiona przeła-dunkowe, efektywny system ochrony prze-ciwpożarowej oraz w instalację do odbioru oparów węglowodorowych ze statków.

W czasie kryzysu z zanieczyszczoną ropą Naftoport pracował na zwiększonych obrotach. W maju firma odebrała z morza dwukrotnie więcej ropy naftowej niż zwy-kle. W sumie w pierwszym półroczu 2019 r. spółka przyjęła 8,3 mln ton ropy naftowej, czyli blisko 30 proc. więcej niż w tym sa-mym okresie ubiegłego roku, który pod względem wielkości przeładunków był do-tychczas rekordowy w historii Naftoportu.

W 2018 r. Naftoport przeładował prawie 15 mln ton dostarczonej ropy i paliw. Fir-ma obsłużyła w tym czasie 314 tankowców, z czego jedną trzecią stanowiły zbiorni-

Podnosimy poziom bezpieczeństwa Polski

BRANŻA PALIWOWA

Bezpieczeństwo energetyczne to dziś jeden z najważniejszych obszarów, które wpływają na suwerenność kraju. Kryzys z wiosny 2019 r.

z zanieczyszczoną ropą z Rosji potwierdził, że działania podejmowane przez polski rząd i spółki naftowe stanowią bezpieczną polisę na wypadek tego typu sytuacji. Kluczowym słowem jest dywersyfikacja, czyli zwiększanie

liczby kierunków dostaw ropy naftowej do Polski

Igor Wasilewski

prezes PERN S.A.

– 167 –

kowce przekraczające 80 tys. ton ładow-ności. W maju 2019 r. firma przeładowała 2,2 mln ton ropy naftowej, podczas gdy w poprzedzającym okresie średnio w mie-siącu rozładowywane było około 1 mln ton tego surowca.

Przez 46 dni unieruchomienia rurociągu Przyjaźń Naftoport przyjął 51 tankowców, czyli o 13 więcej niż w tym samym czasie rok wcześniej.

Jak ważna jest druga nitka ropociągu pomorskiego?

W PERN trwają prace zmierzające do wybudowania drugiej nitki ropociągu po-morskiego. Ta arteria, która ma mieć około 240 km długości, będzie kosztowała znacz-nie ponad 1 mld zł. Dlaczego jest ważna? W skrócie można powiedzieć, że jest to przedsięwzięcie o istotnym znaczeniu dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycz-nego Rzeczypospolitej Polskiej. Biorąc pod uwagę perspektywy stopniowego wzrostu importu ropy drogą morską, budowa drugiej nitki wpisuje się w politykę dywersyfikacji zaopatrzenia Polski w ropę. Rurociąg ten pozwoli też na lepszą separację jakościową nowych gatunków ropy dla klientów PERN.

Zgodnie z założeniami projektowany rurociąg surowcowy będzie przebiegać wzdłuż pierwszej nitki Odcinka Pomor-skiego. Co ważne – rurociąg będzie praco-wał dwukierunkowo, niezależnie od pierw-szej nitki rurociągu. Według wstępnych szacunków parametry techniczne rurocią-gu pozwolą na przesył blisko 25 mln ton ropy rocznie. Realizacja inwestycji pozwo-

li na przekierowanie ropy naftowej w sy-tuacjach awaryjnych z jednego rurociągu do drugiego oraz da możliwość przesyłu surowca przez „połączone obie nitki”.

Dodatkowo, rozbudowujemy także nasze parki zbiornikowe na ropę naftową. Cho-dzi o siedem nowych zbiorników w gdań-skim terminalu naftowym oraz w bazie w Gdańsku. W sumie pojemność magazy-nowa na ropę naftową zwiększy się o pra-wie 600 tys. m sześc., do poziomu 4,1 mln m sześc. Rozbudowa dokonuje się u wy-brzeży Morza Bałtyckiego w pobliżu miej-sca dostaw ropy drogą morską.

W segmencie paliwowym planujemy także wybudowanie nowych zbiorników (I i II etap 350 tys. m sześc.). Pierwszy etap tego programu to zrealizowane już dwa zbiorniki w Koluszkach i dwa zbiorniki w Nowej Wsi Wielkiej – każdy po 32 tys. m sześc., czyli łącznie 128 tys. m sześc. PERN wybuduje także rurociąg paliwowy z bazy paliw PERN w Boronowie do ter-minala paliw PKN Orlen w Trzebini (dłu-gość 97 km) oraz zwiększy przepustowość rurociągów paliwowych dla zaopatrzenia aglomeracji warszawskiej.

W PERN trwają prace zmierzające do wybudowania drugiej nitki ropociągu pomorskiego. Ta arteria, która ma mieć około 240 km długości, będzie kosztowała znacznie ponad 1 mld zł.

Dlaczego jest ważna? W skrócie można powiedzieć, że jest to przedsięwzięcie o istotnym znaczeniu dla zapewnienia

bezpieczeństwa energetycznego kraju

– 168 –

W iek XXI przyniósł koniecz-ność poszukiwania pomostu między gospodarką opartą na węglu a niskoemisyjną przy-szłością. Gaz ziemny jako źródło energii to naturalna odpowiedź na tę ekonomicz-ną i ekologiczną potrzebę, a strategiczne inwestycje w infrastrukturę i dywersyfi-kacja źródeł gazu mogą stano-wić receptę na zapewnienie bezpieczeństwa energetycz-nego Polski i regionu.

W tym roku GAZ-SYSTEM obchodzi 15. rocznicę istnienia. Nieprzerwanie od 2004 r. naszą misją jest zapewnianie bezpie-czeństwa dostaw paliwa gazowego. W prak-tyce oznacza to, że jesteśmy odpowiedzialni za transport gazu ziemnego strategicznymi gazociągami, których na terenie całej Polski jest już blisko 11 tys. km. Spółka realizuje największy plan inwestycyjny w historii polskiego gazownictwa, zwiększając do-stępność gazu ziemnego w kraju i regionie. W ramach programu inwestycyjnego na lata 2015–2025 planujemy wybudowanie ponad 2 tys. km nowych gazociągów w zachodniej, południowej i wschodniej Polsce.

Naszym sztandarowym projektem, zwią-zanym z rozwojem infrastruktury gazowej, jest budowa gazociągu Baltic Pipe, który umożliwi transport surowca z norweskich złóż na rynki duński i polski, a także do użytkowników w sąsiednich krajach. Ru-rociąg będzie mógł transportować 10 mld m sześc. gazu ziemnego rocznie do Polski oraz 3 mld m sześc. surowca z Polski do Danii.

Jedną z głównych przesłanek dla realiza-cji tej inwestycji jest dążenie do uniezależ-nienia się Polski od wcześniej dominują-cego importu gazu ziemnego ze wschodu. Baltic Pipe jest częścią koncepcji Bramy Północnej, czyli stopniowej zmiany głów-nej osi przesyłu gazu w Europie z kierun-ku wschód-zachód na północ-południe. Inwestycja ta jest realizowana zgodnie z harmonogramem. Obecnie kontraktuje-my prace wykonawcze oraz zakupy nie-zbędnych materiałów w ramach dostaw inwestorskich. Zakończyliśmy także waż-ny etap prac – uzyskaliśmy decyzje loka-lizacyjne dla wszystkich elementów części lądowej projektu. Proces budowy gazocią-gu podmorskiego zamierzamy rozpocząć w II kwartale 2020 r. Uruchomienie trans-portu gazu planowane jest jesienią 2022 r.

W ostatnich latach trwa także dynamicz-ny rozwój rynku skroplonego gazu ziem-nego (LNG). Dzięki Terminalowi LNG im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego w Świnoujściu, zarządzanemu przez spół-kę córkę GAZ-SYSTEM – Polskie LNG, Polska stała się ważnym punktem na ma-pie transportu tego surowca. W niecałe cztery lata (2015–2019) terminal LNG przy-jął aż 65 dostaw skroplonego gazu ziem-nego. To jeden z najlepiej wykorzystywa-nych obiektów tego typu w Europie – na 2019 r. zakontraktowanych jest 100 proc. obecnych możliwości gazoportu. Podjęta przez nas decyzja o jego rozbudowie wpi-suje się zatem w potrzeby rynku. Obecnie terminal jest w stanie wtłoczyć do sys-temu przesyłowego 5 mld m sześc. gazu. Po planowanej rozbudowie możliwości te będą o połowę większe.

Niezależność energetyczna dla Polski i regionu

BRANŻA PALIWOWA

W tym roku GAZ-SYSTEM obchodzi 15. rocznicę istnienia. Nieprzerwanie od 2004 r. naszą misją jest zapewnianie bezpieczeństwa dostaw paliwa gazowego. W praktyce

oznacza to, że jesteśmy odpowiedzialni za transport gazu ziemnego strategicznymi gazociągami, których na terenie

całej Polski jest już blisko 11 tys. km

Artur Zawartko

wiceprezes zarządu OGP GAZ-SYSTEM SA

– 169 –

To właśnie możliwość sprowadzania gazu z różnych lokalizacji jest podstawą bezpieczeństwa energetycznego. Wszy-scy dobrze pamiętamy kryzysy z lat 2006 i 2009, gdy niezapowiedziane ograniczenia w dostawach i poborze paliwa gazowego miały niekorzystny wpływ na całą krajo-wą gospodarkę. Dziś za sprawą terminalu w Świnoujściu Polska jest znacznie lepiej przygotowana na podobne sytuacje.

GAZ-SYSTEM konsekwentnie realizuje również plan rozbudowy punktów wej-ścia gazu ziemnego do krajowego systemu. Dlatego oprócz rozbudowy terminalu LNG i budowy gazociągu Baltic Pipe w latach 2024–2025 planujemy uruchomienie pły-wającego terminalu do odbioru gazu skro-plonego (FSRU) w Gdańsku. FSRU będzie tłoczyć gaz po dnie zatoki do magazynów w Kossakowie k. Gdyni oraz w rejon Gdań-ska, tym samym umożliwiając przesył tego surowca do centralnej Polski i przepływ kołowy gazu w rejonie Trójmiasta. Pływa-jący terminal będzie trzecim elementem Bramy Północnej, przez którą można bę-dzie sprowadzić wystarczającą ilość su-rowca do Polski i zaoferować jego część naszym sąsiadom.

Wspólnie z zagranicznymi partnerami realizujemy także inwestycje międzyna-rodowe, które wpisują się w prioryteto-wą koncepcję infrastrukturalną Unii Eu-ropejskiej, tj. realizację tzw. Korytarza Północ-Południe. Z perspektywy regio-nu będą to inwestycje na ogromną skalę, które doprowadzą do nowego rozdania na energetycznej mapie Europy. Budujemy połączenia z systemami gazowymi państw

ościennych: Litwy, Słowacji, Czech i Ukra-iny. Interkonektor Polska–Słowacja znaj-duje się już w fazie realizacji, a połączenie Polska–Litwa (GIPL) jest na etapie postę-powań przetargowych na wykonawcę prac budowlanych.

Zwiększenie technicznych możliwo-ści pozyskania gazu oraz realna opcja swobodnego przesyłania tego surowca w regionie to podstawy dla funkcjonowa-nia w przyszłości konkurencyjnego rynku gazu i stworzenia w Polsce hubu gazowego środkowo-wschodniej Europy.

Roczne zapotrzebowanie na gaz w Polsce wynosi obecnie ok. 18 mld m sześc. i wciąż rośnie. Szacujemy, że w perspektywie 10 lat zwiększy się ono do ok. 26 mld m sześc. Dlatego tworzymy i rozbudowujemy nowe punkty wejścia do krajowego systemu przesyłowego oraz połączenia z systemami gazowymi państw sąsiadujących. Buduje-my gazociąg Baltic Pipe, rozbudowujemy terminal LNG w Świnoujściu, a także pla-nujemy uruchomienie pływającego termi-nalu FSRU w Zatoce Gdańskiej. Wierzymy, że inwestycje, które prowadzimy, nie tylko wzmocnią bezpieczeństwo energetyczne kraju i wpłyną pozytywnie na gospodarkę, ale będą też odpowiedzią na społeczną po-trzebę stabilnego jutra Polaków.

GAZ-SYSTEM realizuje największy plan inwestycyjny w historii polskiego gazownictwa, zwiększając dostępność gazu ziemnego w kraju

i regionie. W ramach programu inwestycyjnego na lata 2015–2025 planujemy wybudowanie ponad 2 tys. km nowych gazociągów w zachodniej, południowej i wschodniej Polsce

– 170 –

N a branżę rolno-spożywczą w perspektywie kilkumiesięcz-nej i dłuższej wpływać będzie szereg czynników z krajowego i globalnego rynku, na które wskazują eksperci tego sektora oraz analitycy finansowi.

Według Marty Skrzypczyk, dyrektora Biura Analiz Sektora Rolno-Spożywczego w BNP Paribas Bank Polska, na rynku krajo-wym jednym z najważniejszych czynników koniunktury może okazać się postępujący niedobór pracowników oraz rosnąca presja płacowa w całym sektorze. Te dwa aspekty decydują o utracie konkurencyjności firm, które odniosły duży sukces w ostatnich latach, a które należą do najbardziej pra-cochłonnych branż sektora spożywczego (mleczarstwo, produkcja drobiu, przetwór-stwo owoców i warzyw).

Problemy kadrowe będą wiązały się rów-nież m.in. z pozyskaniem kadry menedżer-skiej średniego szczebla, z kolei ze względu na postępującą automatyzację rośnie zapo-trzebowanie na pracowników o wysokich kwalifikacjach, z czym również firmy będą musiały się zmierzyć.

Z perspektywy międzynarodowej za-uważalne może stać się rosnące znaczenie Ukrainy jako producenta surowców rol-nych (zbóż, owoców, drobiu), co z jednej strony oznacza większą konkurencję na rynku polskim i unijnym (głównie chodzi o drób), z drugiej zaś polskie firmy prze-twórcze mają tam dostęp do tańszego su-rowca (pszenica, rzepak).

Natomiast problemy gospodarcze Ukra-iny skutkować będą w dalszym ciągu na-pływem pracowników do Polski, co czę-ściowo tylko łagodzi niedobory rąk do pracy w całej branży. W tym kontekście

warto pamiętać o potencjalnych skutkach zmian, jakie zajdą od 2020 r. na rynku pra-cy w Niemczech. Ułatwienia dla podejmo-wania tam pracy przez obywateli spoza UE mogą wpłynąć na decyzje o wyjeździe z Polski części pracujących u nas Ukraiń-ców. Jednak niemieckie ułatwienia doty-czyć będą przede wszystkim osób o wyż-szych kwalifikacjach, dlatego dramatyczny odpływ Ukraińców z Polski, zdaniem eks-pertów, raczej nie nastąpi. Część z nich zwraca jednak uwagę, że może zwiększyć się u naszych zachodnich sąsiadów obszar szarej strefy, zwłaszcza przy prostych pra-cach sezonowych, a więc także w rolnic-twie.

Innym problemem, również związanym z czynnikiem ludzkim i zasobami kadrowy-mi, który może w coraz większym stopniu oddziaływać na całą branżę, są problemy z sukcesją w rodzinnych firmach spożyw-czych.

Marta Skrzypczyk z BNP Paribas Bank Polska wskazuje też na inne znaczące czynniki wpływające na branżę. Zarówno globalnym, jak i krajowym będzie wzrasta-jący trend prozdrowotny, rosnąca świado-mość konsumentów; ruchy społeczno-kon-sumenckie: non-GMO, ekologiczne czy przestawianie się na żywność lokalną.

Trzeba również uwzględnić kwestie rolno-środowiskowe: emisje gazów cie-plarnianych związane z rolnictwem, le-śnictwem oraz innymi sposobami użytko-wania gruntów wzrosły niemal dwukrotnie w ciągu ostatnich 50 lat i obecnie stanowią 1/4 globalnych emisji gazów cieplarnia-nych. W największym stopniu przyczynia się do tego chów bydła. Inne kwestie, z któ-rymi musi zmierzyć się branża spożywcza, to stosowanie antybiotyków w przypadku drobiu.

Rośnie liczba zmiennych

BRANŻA SPOŻYWCZA

Powołanie Grupy Spożywczej i Funduszu Gwarancji Rolnych będzie wspierać polski rynek rolno-spożywczy

Grażyna Raszkowska

dziennikarka „Gazety Bankowej”

– 171 –

Ponadto duże znaczenie, ale w dłuż-szej perspektywie, będą miały kurczące się zasoby wody w Polsce, a co za tym idzie narastające problemy z występowa-niem suszy na dużych obszarach areałów rolnych. W Europie rocznie przypada ok. 5 tys. m sześc. wody na osobę, w Polsce ok. 1,8 tys. m sześc. (średnia wartość z lat 1946–2016; EEA 2005, GUS 2017). Okreso-wy niedobór wody prowadzi do szybkiej utraty próchnicy glebowej, potęgując po-datność upraw na suszę. Ponieważ spada dostępność ziemi jako środka produkcji, jej ceny i ceny dzierżawy rosną.

Bardzo istotnym nowym wyznacznikiem na rynku międzynarodowym jest wejście w życie porozumienia między UE a krajami Ameryki Południowej. Ta umowa będzie miała przede wszystkim przełożenie na ry-nek wołowiny i drobiu. W przypadku tych produktów Polska pozostaje konkurencyj-na cenowo wobec producentów unijnych, przegrywa jednak z krajami Ameryki Po-łudniowej. Brazylia jest obecnie najwięk-szym światowym eksporterem wołowiny oraz drobiu. W Polsce skala wywozu jest znacznie mniejsza, co nie zmienia faktu, że udział eksportu wołowiny w eksporcie rolno-spożywczym ogółem sięga 8–9 proc., zaś drobiu – 5 proc.; 85–90 proc. wypro-dukowanej w kraju wołowiny i prawie 50 proc. drobiu jest sprzedawana na ryn-kach zagranicznych.

Natomiast z krajowych nowych uwarunkowań funkcjonowania rynku rolno-spożywczego na szczególną uwagę zasługuje powołanie do życia Krajowej Grupy Spożywczej. Utworzenie tego na-

rodowego holdingu ma przyczynić się do wzrostu dochodów rolników. Szef resortu rolnictwa Jan Krzysztof Ardanowski wy-jaśniał, że nie będzie to państwowa firma przetwórcza, choć będą współpracowa-ły tam podmioty państwowe, takie jak Krajowa Spółka Cukrowa, Elewarr, rynki hurtowe czy gospodarstwa Skarbu Pań-stwa podlegające pod Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa. Grupa ma wspierać podmioty o różnej formie prawnej, przede wszystkim prywatne. Pomoc może doty-czyć różnych spraw, np. ułatwiania eks-portu, zdobywania środków na skup czy objęcia akcji lub udziałów w spółce, by ją wzmocnić finansowo. „Będą to więc różne działania, które nie są pomocą publiczną” – tłumaczył minister.

Jednak zdaniem Marty Skrzypczyk z BNP Paribas Bank, zważywszy na duże rozdrob-nienie sektora rolnego i spożywczego, Grupa Spożywcza prawdopodobnie będzie miała dość ograniczony wpływ na kształ-towanie się rynku. Poza tym brak obecnie szczegółów, które pozwoliłyby na bardziej dogłębną ocenę wpływu powstania Grupy na sytuację w sektorze rolno-spożywczym.

Omawiając rynek rolno-spożywczy, trzeba mieć też na uwadze systematycz-ny wzrost eksportu. W 2019 r. (dane na styczeń–kwiecień) wartość eksportu rol-no-spożywczego z Polski zwiększyła się o 12 proc., do 10,4 mld euro. Wzrost odno-towano we wszystkich kategoriach artyku-łów rolno-spożywczych. Z kolei wyraźne wyhamowanie wzrostu (do 2–3 proc. w re-lacji rocznej) widoczne jest w przypadku mięsa oraz artykułów mleczarskich.

Na rynku krajowym jednym z najważniejszych czynników koniunktury może okazać się postępujący niedobór pracowników oraz rosnąca presja płacowa

w całym sektorze. Te dwa aspekty decydują o utracie konkurencyjności firm, które odniosły duży sukces w ostatnich latach, a które należą do najbardziej

pracochłonnych branż sektora spożywczego

– 172 –

Negatywne przełożenie na wyniki han-dlu zagranicznego w 2020 r. może mieć spowolnienie gospodarcze w UE, narasta-jący patriotyzm konsumencki lub ewen-tualne wystąpienie/rozprzestrzenienie się chorób zwierzęcych (np. ptasiej grypy).

Oceniając natomiast indeks WIG-Spo-żywczy funkcjonujący na warszawskiej GPW, Roman Przasnyski, analityk rynków finansowych, zwraca uwagę, że zachowuje się on gorzej niż główne indeksy warszaw-skiej giełdy. W horyzoncie 12 miesięcy – od lipca 2018 r. do lipca 2019 r. – WIG-Spożyw-czy traci 7 proc., a WIG zaledwie 0,5 proc.

Analityk ocenia, że wśród powodów sła-bości branży spożywczej może być przede wszystkim niestabilna i zróżnicowana sytuacja na rynkach surowców rolnych. W przypadku takich spółek jak Kernel i Astarta, mających spory wpływ na indeks WIG-Spożywczy, spadek cen zbóż jest nie-korzystny.

Dla firm zajmujących się przetwórstwem spożywczym kłopot stanowi wzrost cen surowców do produkcji, np. cukru czy ka-kao. Sytuację dodatkowo komplikuje to, że znaczące dla indeksu spółki są firmy dzia-łające na Ukrainie, a na ich wyniki duży wpływ ma sytuacja na rynku walutowym (wahania notowań hrywny wobec dolara). Z kolei w przypadku polskich przetwórców znaczenie mają ich relacje z dużymi siecia-mi handlowymi, walczącymi o utrzymanie rentowności, choćby w związku z ograni-czeniami handlu w niedziele, wzrostem kosztów wynagrodzeń, a w przypadku spółek działających w branży mięsnej – sil-

ne wzrosty cen surowca związane z ogni-skami chorobowymi, np. ASF wśród trzody chlewnej, oraz spadkiem możliwości eks-portowych z tego samego powodu.

Nowym i ważnym instrumentem, który może kształtować sytuację firm z sekto-ra rolno-spożywczego, jest powstały pod koniec lipca 2019 r. Fundusz Gwarancji Rolnych w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020. Fundusz został powołany na podstawie umowy zawartej pomiędzy ministrem rol-nictwa i rozwoju wsi a Bankiem Gospodar-stwa Krajowego. Jak podkreślał minister rolnictwa Jan Krzysztof Ardanowski, jest to pierwszy w Polsce instrument finanso-wy, który przeznaczony jest wyłącznie dla rolników i przedsiębiorców przetwórstwa rolno-spożywczego, współfinansowany ze środków UE. Ma on ułatwić tej grupie odbiorców dostęp do kredytów inwesty-cyjnych i obrotowych. Ministerstwo Rol-nictwa jako instytucja zarządzająca PROW 2014–2020 zapewni wkład finansowy w wy-sokości 50 mln euro – w sumie zaangażo-wanie tych środków ma pozwolić na udo-stępnienie akcji kredytowej w wysokości ok. 1,1 mld zł.

Do tej pory wsparcie w PROW 2014–2020 ograniczało się do wsparcia dotacyjnego. Teraz będzie też kierowane do ostatecz-nych odbiorców, również jako instrument o charakterze zwrotnym w formie gwaran-cji spłaty kredytu.

W dłuższej perspektywie istotny wpływ na branżę spożywczą będą miały kurczące się zasoby wody w Polsce, a co za tym idzie narastające problemy z występowaniem suszy na dużych obszarach areałów rolnych

– 173 –

O statnie lata przybliżały insty-tucje publiczne do weryfikacji modelu rozwoju kraju oraz prac nad programowaniem nowej perspektywy finansowej Unii Europejskiej na lata 2021–2027. Kamieniem milowym we wpro-wadzeniu zmian było przyjęcie przez Radę Ministrów w lutym 2017 r. nowej średniookreso-wej strategii rozwoju kraju, czyli „Strategii na rzecz Od-powiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.)”. W ślad za nią rozpo-częły się prace nad aktualizacją sektorowych dokumentów stra-tegicznych.

Cele i kierunki działań rozwojowych dla wsi i sektora rolno-spożywczego wyzna-czała dotychczas „Strategia zrównoważo-nego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012–2020” (SZRWRiR) przyjęta przez Radę Ministrów w 2012 r. Jej zapisy znala-zły odzwierciedlenie w „Umowie Partner-stwa” – dokumencie projektującym sposób wykorzystania przez Polskę środków unij-nych na lata 2014–2020. Strategia ta wpły-wała zarówno na politykę krajową wobec sektora żywnościowego, kształt działań, jakie zaprojektowano w Programie Rozwo-ju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020, jak i działania Programów Operacyjnych współfinansowanych ze środków polityki spójności.

Od momentu przyjęcia SZRWRiR 2012–2020 minęło już ponad siedem lat. W tym czasie wiele zmieniło się zarówno na obszarach wiejskich, jak i na rynkach rolno-spożywczych w kraju i za granicą. Zmieniły się zewnętrzne uwarunkowania produkcji rolniczej i handlu artykułami rolno-spożywczymi, wzmocniła się po-zycja polskiego eksportu i siła powiązań z gospodarką globalną. Zmieniają się także warunki prawne i finansowe, jakie niesie z sobą członkostwo w Unii Europejskiej, a zmiany technologiczne niosą nowe wy-zwania i możliwości. Wszystko to powo-duje, że również wieloletnie cele rozwoju wsi i sektora rolno-spożywczego wyma-gały weryfikacji i uaktualnienia. Należało też uwzględniać możliwości, jakie niesie ze sobą wsparcie publiczne w ramach środ-ków UE nowej perspektywy finansowej 2021–2027, dla której Komisja Europejska przedstawiła w 2018 r. propozycje nowych ram prawnych i finansowych będących podstawą dla negocjacji między państwami członkowskimi UE.

Jak pokazują analizy i opinie ekspertów, kolejna dekada rozwoju gospodarki żyw-nościowej może mieć bardziej charakter rewolucyjny niż ewolucyjny w związku z obserwowanymi megatrendami, takimi jak globalizacja, zmiany demograficzne, zmiany klimatu i większa troska o śro-dowisko, ale przede wszystkim z uwa-gi na czwartą rewolucję przemysłową (Przemysł 4.0), której nośnikiem będzie

Nowa dekada rozwoju polskiej wsi

w dobie rewolucji przemysłowej 4.0

BRANŻA SPOŻYWCZA

Kolejna dekada rozwoju gospodarki żywnościowej może mieć charakter bardziej rewolucyjny niż ewolucyjny w związku z obserwowanymi

megatrendami, takimi jak globalizacja, zmiany demograficzne, zmiany klimatu i większa troska o środowisko, ale przede wszystkim z uwagi

na czwartą rewolucję przemysłową, której nośnikiem będzie cyfryzacja

Jan Krzysztof Ardanowski

minister rolnictwa i rozwoju wsi

– 174 –

cyfryzacja. Oznacza to, że w kolejnych latach gospodarka jeszcze silniej będzie opierała się na nowoczesnych sieciach telekomunikacyjnych (stacjonarnych i mobilnych), bez których nie ma mowy o dalszej innowacyjności, przyspieszeniu gospodarki czy zwiększeniu efektywno-ści wykorzystania zasobów. Nie ma dziś jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy nowe rozwiązania cyfrowe wprowa-dzone na rynek do 2030 r. będą miały na tyle przełomowy charakter dla światowej gospodarki żywnościowej, że staną się de-cydującym czynnikiem udziału w rynku i pozycji w branży.

Wybiegając w przyszłość oraz uwzględ-niając różne scenariusze rozwojowe za-równo dla kraju, UE, jak i samej branży rolno-spożywczej, Ministerstwo Rol-nictwa i Rozwoju Wsi opracowało nową „Strategię zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa 2030” (SZRWRiR 2030), której działania uwzględniają me-gatrendy i odzwierciedlają nowy model rozwoju kraju przyjęty w SOR. Strategia ta uwzględnia główne warunki wpływają-ce zarówno na zmiany popytu na polskie artykuły rolno-spożywcze, jak i uwarun-kowania sfery produkcyjnej i organizacji rynków, w tym m.in.:

l Rosnącą koncentrację kapitału (skala przedsiębiorstw), szczególnie na „wyż-szych” poziomach łańcuchów rynko-wych i powolny wzrost koncentracji zasobów ziemi i kapitału w rolnictwie.

l Czwartą rewolucję technologiczną w rolnictwie – jej głównym obszarem

jest tworzenie i wdrażanie innowacji, szybki rozwój nauki i badań, cyfryza-cja, robotyzacja, wykorzystanie danych satelitarnych, analiza dużych zbiorów danych (big data), automatyzacja, ge-netyka (w hodowli), informatyzacja procesów gospodarczych.

l Globalny wzrost ludności skoncentrowa-ny w Azji i Afryce, który będzie się prze-kładał na rosnący popyt na żywność.

l Wzrost zamożności w społeczeństwach krajów UE i innych społeczeństwach krajów wysokorozwiniętych przy jed-noczesnym wzroście nierówności spo-łecznych w układzie terytorialnym.

l Wzrost świadomości ekologicznej i w za-kresie higieny różnych aspektów życia, co przekłada się na rosnące zaintereso-wanie żywnością wysokiej jakości, żyw-nością funkcjonalną (w tym „leczniczą”), tradycyjną, produkowaną w sposób nie-obciążający środowiska i klimatu.

l Ryzyko powstawania luki zatrudnie-niowej w sektorach pracochłonnych, które nie podlegają w całości proce-som automatyzacji.

l Zmieniające się uwarunkowania przy-rodniczo-klimatyczne prowadzące do większej częstotliwości zjawisk o cha-rakterze klęskowym, co eksponuje kra-jowy sektor na szoki podażowo-ceno-we, ale także wymusza coraz silniejsze włączenie krajowego i unijnego sekto-ra rolno-żywnościowego w globalne wysiłki adaptacyjne.

Coraz większa część dotychczasowych nakładów pracy ludzii maszyn w sektorze rolno-spożywczym może być zastępowanaprocesami automatyzacji, które wymagać będą nowych rozwiązańwdrożeniowych, nakładów inwestycyjnych rolników oraz zdobywania przez nich nowych kompetencji

– 175 –

l Rozwój nowych sektorów gospodarki często związanych z rozwojem nowych technologii, produktów, wzorców kon-sumpcji, zmian preferencji indywidu-alnych lub społecznych, jak: (i) bio-gospodarka; (ii) gospodarka o obiegu zamkniętym i zielona gospodarka; (iii) energetyka rozproszona oparta na OZE; (iv) gospodarka społeczna; (v) gospodarka doświadczeń (wolnego czasu); (vi) gospodarka ukierunkowa-na na zaspokajanie potrzeb społeczno-ści lokalnej.

l Wejście w życie kolejnych (komplek-sowych) dwustronnych umów handlo-wych UE z krajami trzecimi, co ozna-cza potencjalny wzrost możliwości ekspansji na rynki partnerów UE przy jednoczesnym wzroście presji konku-rencyjnej dla sektora rolno-spożyw-czego UE.

l Tendencje protekcjonistyczne na jed-nolitym rynku UE wynikające zarówno z działań państw członkowskich, jak i niepełnej i niewłaściwej transpozycji prawa unijnego do krajowych porząd-ków prawnych. Tendencje te ograni-czają korzyści z handlu artykułami rol-no-spożywczymi (głównie dla państw eksporterów netto – jak Polska).

l Wzrost znaczenia różnych form współ-pracy, tworzenia partnerstw, podejmo-wania wyprzedzających zmian i ucze-nia się jako czynników warunkujących pozycję konkurencyjną na poziomie zarówno firm, jak i sektorów (państw).

W tych dynamicznie zmieniających się uwarunkowaniach utrzymanie i wzmacnia-nie konkurencyjności na rynku globalnym unijnego i krajowego sektora rolnego coraz silniej zależy od umiejętności wykorzy-stania nowych możliwości, przewag, jakie niesie ze sobą wspomniana już czwarta re-wolucja przemysłowa (tzw. Przemysł 4.0), którą wyznaczają innowacje (produktowe, technologiczne, organizacyjne, marketin-gowe), cyfryzacja, technologie satelitarne, Internet Rzeczy i Przemysł 4.0, wykorzy-stanie sztucznej inteligencji. Ten kierunek myślenia i działania jest także odzwiercie-dlony w celach rozwojowych, jakie Komisja Europejska stawia przed nową perspekty-wą korzystania ze środków unijnych na lata 2021–2027, przez co wszystkie fundusze (w tym również WPR i polityka spójności)

oraz polityka UE mają swoją rolę do ode-grania w zakresie cyfryzacji wsi i rolnictwa.

Jednym z celów WPR na lata 2021–2027 jest większe ukierunkowanie na wspiera-nie wiedzy, innowacji i cyfryzacji w rolnic-twie i na obszarach wiejskich (cel przekro-jowy). WPR poprzez rozwiązania cyfrowe (takie jak Internet Rzeczy, przetwarzanie w chmurze i blockchain) może podnieść konkurencyjność sektora, wspierać efek-tywną i bardziej zrównoważoną produkcję rolną oraz uwiarygadniać jakość i podnosić bezpieczeństwo żywności. Zadaniem przy-szłej WPR będzie również szersze wpro-wadzenie cyfryzacji do doradztwa i zarzą-dzania programami wsparcia (kontrole na miejscu, bazy danych itp.). Technologie cyfrowe mogą również usprawnić wdra-żanie tej polityki (monitoring satelitarny, e-wnioski, systemy doradztwa online).

Uzupełniająco do działań WPR progra-my współfinansowane po 2020 r. ze środ-ków polityki spójności powinny wspierać budowę niezbędnej infrastruktury, ponie-waż cyfrowa transformacja gospodarki wymaga w wielu przypadkach znacznej modernizacji obecnej infrastruktury te-lekomunikacyjnej na terenach wiejskich. Przy czym infrastruktura ta powinna być zarówno łatwo dostępna, jak i przystęp-na cenowo, aby zapewnić upowszechnia-nie nowoczesnych technologii cyfrowych wśród rolników oraz pozostałych miesz-kańców obszarów wiejskich (sieci mobilne 5G i światłowody, chmury nowej generacji, a także technologie satelitarne).

W rolnictwie polskim i w rolnictwie eu-ropejskim dominują małe i średnie gospodarstwa rolne, kluczowe będzie więc wypracowanie strategii cyfryzacji dopa-sowanej do potrzeb i możliwości również tego typu gospodarstw, która pozwoli czę-ściowo pokonać ograniczenia związane z rozproszeniem przestrzennym i niewiel-ką skalą ekonomiczną produkcji rolnej. Pozytywne efekty takich rozwiązań nie dotyczą przy tym tylko gospodarstw rol-nych, ale także sektora przetwórstwa, dla którego logistyka, powtarzalność partii surowców i współpraca z dostawcami są często kluczowymi czynnikami konkuren-cji. Cyfrowe rolnictwo może wykorzysty-wać też, obok danych prywatnych, otwarte dane publiczne i dane naukowe. Wykorzy-stanie szans związanych z cyfrową rewo-lucją wymaga jednak wzmocnienia współ-

– 176 –

pracy z podmiotami spoza sektora: firmami IT, jednostkami naukowo-badawczymi, centrami mającymi kompetencje do ana-lizowania wielkich zbiorów danych oraz start-upami zainteresowanymi tworze-niem aplikacji mobilnych i innych roz-wiązań informatycznych dla sektora rolno-spożywczego. Przykładem rozwią-zań, które są uniwersalne dla wszystkich ty-pów gospodarstw, jest np. aplikacja wspie-rająca decyzje produkcyjne. W ramach założeń nowej WPR proponowane jest udostępnienie i upowszechnienie wśród wszystkich rolników systemu informatycz-nego wraz z aplikacją obejmującą moduły, takie jak karta pola, e-wnioski obszarowe, plan nawożenia i wapnowania gleb, system ewidencji zwierząt gospodarskich, ekono-mika, system monitoringu agrofagów, dane pogodowe. Dla gospodarstw specjalizują-cych się w określonych typach produkcji rozwiązania cyfrowe powinny być dosto-sowane do ich specjalnych potrzeb.

Warto w tym miejscu podkreślić, że Pol-ska ma ogromy potencjał zastosowania na szeroką skalę digitalizacji w sektorze rolnym i na obszarach wiejskich, w tym m.in. poprzez: rozwój e-administracji rol-nej (w tym także w dziedzinie doradztwa rolniczego); usprawnienie procesów zarzą-dzania danymi w Agencjach Płatniczych i inspekcjach nadzorujących bezpieczeń-stwo żywnościowe; w dziedzinie śledzenia pochodzenia surowców rolnych w łańcu-chu rynkowym; zarządzania środowiskiem i przestrzenią obszarów wiejskich. Jednak-że zagospodarowanie tego potencjału nie będzie możliwe bez odpowiednich umie-jętności. Dlatego niezbędne będzie również kształtowanie umiejętności i pomoc miesz-kańcom obszarów wiejskich w uzyskiwa-niu kwalifikacji zawodowych w zakresie

kluczowych kompetencji. W tym kon-tekście duże znaczenie ma również to, że coraz większa część dotychczasowych na-kładów pracy ludzi i maszyn w sektorze rolno-spożywczym może być zastępowana procesami automatyzacji, które wymagać będą nowych rozwiązań wdrożeniowych, nakładów inwestycyjnych rolników oraz właśnie zdobywania przez nich nowych kompetencji. Będzie się to wiązać także ze zmianami na rynku pracy, co w przypad-ku sektorów pracochłonnych, jakim jest m.in. rolnictwo, może stanowić poważne wyzwanie.

Wybory strategiczne zapisane w SZRW-RiR 2030 uwzględniają wszystkie opisane powyżej zagadnienia i bardzo wyraźnie wskazują na konieczność podnoszenia in-nowacyjności i stopnia wykorzystania no-woczesnych rozwiązań cyfrowych przez producentów i przetwórców rolno-spo-żywczych oraz pozostałe podmioty gospodarki wiejskiej. Strategia wprowadza również zmiany w systemie zarządzania, ustanawiając szerszy dialog rolniczy, wdra-żając nowy model zarzadzania WPR, opisu-jąc zmiany instytucjonalne (KOWR, ODR) oraz zakładając większe stosowanie podej-ścia projektowanego w zarządzaniu rozwo-jem rolnictwa i obszarów wiejskich.

Polska ma ogromy potencjał zastosowania na szeroką skalę digitalizacji w sektorze rolnym i na obszarach wiejskich

– 177 –

P olska 30 lat temu pożegnała ofi-cjalnie komunizm i rozpoczęła budowę gospodarki wolnoryn-kowej. Sytuację gospodarczą w 1989 r. charakteryzowały: głę-boka nierównowaga, wysoka in-flacja i regres w produkcji ma-terialnej. Dziś przed Polską stoi wielka szansa, aby wziąć udział w globalnym wyścigu o dostar-czanie żywności.

W zgodzie z naturąRynek mięsa to jeden z najprężniej roz-

wijających się segmentów gospodarki żywnościowej zarówno w Polsce, jak i na świecie. Obecnie produkcja zwierzęca wy-wiera silną presję na środowisko, a opinia konsumencka skupia coraz większą uwagę na jakości mięsa przy zachowaniu odpo-wiedniego dobrostanu zwierząt. Dla kon-sumentów coraz większe znaczenie ma środowisko naturalne, a tym samym jego ochrona. Dzięki temu świadomość szko-dliwego wpływu branży mięsnej na śro-dowisko jest dziś kluczowym czynnikiem kształtującym branżę.

Na przestrzeni ostatnich 30 lat zmieniły się preferencje konsumentów. W dzisiej-szych czasach zarówno producenci, jak i konsumenci coraz większą wagę przy-wiązują do tematu zdrowego odżywiania. Nie bez znaczenia są również informacje zawarte na etykiecie. W myśl zasady „im mniej, tym lepiej” (dotyczącej oczywiście składu) Zakłady Mięsne Nove stworzy-ły innowacyjną linię produktów Natura, dzięki którym zdrowe żywienie wcale nie musi oznaczać rezygnacji z tradycyjnych, unikatowych smaków polskich wędlin. Konsumenci mają na rynku bardzo szeroki wybór różnorodnych mięs i wędlin w wie-

lu kanałach dystrybucji. Sprawia to, że Po-lacy stają się coraz bardziej wymagający w codziennych zakupach, co nas bardzo cieszy. Zaczynają tym samym poszukiwać wyrobów tradycyjnych, ekologicznych czy prozdrowotnych.

JakośćKonsumenci coraz większą wagę przy-

wiązują do etykiet, na których wypatrują produktów korzystnych dla zdrowia, eko-logicznych i składających się z natural-nych składników. To bez wątpienia jeden z najważniejszych aspektów, na który kon-sumenci zwracają uwagę. Potwierdza to zdecydowana większość badań i statystyk rynkowych. Konsumenci utożsamiają ja-kość z wysoką mięsnością danego produk-tu. Najczęściej sięgają po takie warianty, które wyraźnie komunikują na opakowa-niu o wysokiej zawartości mięsa. Najważ-niejszymi cechami, które – mamy nadzieję – przekonają konsumentów do spróbowa-nia naszych produktów linii Natura mar-ki Nove, są przede wszystkim naturalne składniki w nich zawarte. Oferujemy sze-roki wachlarz produktów, takich jak szynki, schab, parówki, kiełbasa krótka, kiełbasa długa, krakowska oraz kabanosy, tworzo-nych bez dodatku laktozy, barwników, fos-foranów, glutaminianów oraz innych sub-stancji oznakowanych symbolem „E”.

Produkty linii Natura oznaczone są rów-nież symbolem przekreślonego kłosa, co oznacza, iż należą do grupy sprawdzonej żywności bezglutenowej, rekomendowanej przez Polskie Stowarzyszenie Osób z Ce-liakią i na Diecie Bezglutenowej.

CenaDzisiejsi konsumenci mają szeroki dostęp

do różnego rodzaju produktów mięsnych

Polska wędlinami stoi

BRANŻA SPOŻYWCZA

Rynek mięsa to dziś jeden z najprężniej rozwijających się segmentów gospodarki żywnościowej

zarówno w Polsce, jak i na świecie

Michael Jensen

prezes Zakładów Mięsnych Nove Sp. z o.o.

– 178 –

w wielu kanałach dystrybucji. Sprawia to, że stają się oni coraz bardziej wymagający i świadomi tego, czego chcą i co lubią.

Pomimo iż wielu konsumentów podkre-śla, że to jakość produktów jest dla nich naj-ważniejsza, analiza faktycznych danych za-kupowych prowadzi do prostych wniosków – popularnością cieszą się wyroby przece-nione i o niskiej cenie. Wynika to z tego, iż ciągle znaczna część produktów mięsnych i wędlin w polskich domach kupowana jest przez przedstawicieli starszych pokoleń, dla których ważna jest relacja ceny do jako-ści, tradycja i autentyczność.

Lokalny charakter produktówTrend patriotyzmu zakupowego i lokal-

ności od lat przybiera na sile. Coraz czę-ściej konsumenci stawiają na produkty re-gionalne.

Konsumenci cenią lokalność i lubią pró-bować lokalnych produktów, typowych dla poszczególnych regionów. Ważne jest także to, kto wyprodukował daną wędlinę i czy jest to producent znany i cieszący się renomą. W branży wędliniarskiej czę-sto właśnie zaufanie do marki przesądza o podjęciu decyzji zakupowej. Największe znaczenie ma opakowanie, dopiero potem są wymieniane dane producenta. Następ-nie jest wskazywana etykieta. Dobre lokal-ne wędliny kojarzą się z tradycją i nieprze-mysłowym wytwarzaniem.

Blaski i cieniePolskie wędliny oraz mięso są konkuren-

cyjne na większości rynków zagranicznych, a możliwości technologiczne polskich za-

kładów mięsnych pozwalają dopasować się do preferencji niemalże każdego z nich. Polscy producenci wędlin poza walką o udział w rodzimym rynku wędlin, by się rozwijać, de facto są skazani na poszukiwa-nie dodatkowych wolumenów sprzedaży na rynkach zagranicznych.

Ograniczenie spożycia mięsa przez kon-sumentów to zagrożenie dla całej branży mięsnej. W obliczu zmieniającego się ryn-ku pod wpływem narastających trendów konsumenckich producenci stale obserwują zmiany, by dopasować swoją ofertę do ocze-kiwań klientów. W obliczu niektórych z nich muszą się zmierzyć z dużymi wyzwaniami, by branża na tym nie ucierpiała. W związku z tym widoczne są liczne kampanie promu-jące polskie mięso. Często mają one na celu zwiększenie świadomości konsumentów na temat walorów mięsa oraz walkę ze stereo-typami żywieniowymi.

Polskie wędliny oraz mięso są konkurencyjne na większości rynków zagranicznych, a możliwości technologiczne polskich zakładów mięsnych pozwalają dopasować się do preferencji niemalże każdego z nich

– 179 –

Innowacja i konsolidacja

R ynek cukierniczy jest jedną z najbardziej dynamicznie roz-wijających się branż przemysłu spożywczego w Polsce. Istot-ne znaczenie w kreowaniu jego rozwoju ma kapitał zagraniczny, stanowiący 75–80 proc. udziału w sektorze cukierniczym. Pol-scy producenci słodyczy mają 20–25 proc. udziału w produkcji cukierniczej. W ostatnich latach w sektorze słodyczy w Polsce zaszły istotne zmiany o charak-terze własnościowym.

Sytuacja ta dotyczy zarówno zagranicz-nych, jak i polskich producentów wyrobów cukierniczych. Pojawiły się szanse rozwoju dla małych i średnich przedsiębiorstw, cze-go wyrazem jest wzrost sprzedaży słodyczy pod szyldem marek własnych. Na nasyco-nym i dojrzałym polskim rynku słodyczy wyścig producentów przebiega w obszarze innowacji produktowych i tempa odpowia-dania na zmieniające się potrzeby konsu-mentów i ich rosnących oczekiwań.

Moda na zdrowiePodążamy za trendami prozdrowotnymi

i wygodami, które są naturalnym wynikiem wdrażanych innowacji. Polscy konsumenci wybierają słodycze, kierując się głównie smakiem, jakością, marką i miejscem kon-sumpcji.

Zmiany preferencji konsumentów sło-dyczy na polskim rynku stanowią odwzo-rowanie tendencji zarysowanych na ryn-ku europejskim oraz światowym. Rośnie

świadomość klientów, którzy poprzez swoje zachowania rynkowe wpływają na postępowanie producentów odnośnie do transparentności w komunikacji składów produktów. Rynek słodyczy na przestrze-ni pierwszej i drugiej dekady XXI w. wy-kazywał tendencję wzrostową. Prognozy sporządzone do 2022 r. również potwier-dzają jego wzrost. Na przestrzeni ostatnich 20 lat wiodące znaczenie ma rozwój tech-nologiczny, zmiany społeczno-demogra-ficzne i gospodarcze w ujęciu poszczegól-nych krajów i regionów.

Podsumowując ostatnie lata, zauważyli-śmy kilka ważnych trendów, które zaważą na dalszym rozwoju rynku słodyczy. Upły-ną one pod znakiem innowacji oraz silnych trendów prozdrowotnych. Szczególne zna-czenie w kształtowaniu zachowań współ-czesnych konsumentów ma nowe podej-ście do dbałości o zdrowie i wykreowanie na jego podstawie stylu życia, ujmowa-nego jako health & wellness. Posiłkując się różnymi badaniami oraz statystykami z mediów, jesteśmy w stanie stwierdzić, że obecnie najważniejszymi trendami są: zdrowie, przyjemność, wygoda, indywi-dualizm, marki premium. Zdrowie i bran-ża cukiernicza tylko pozornie nie idą ze sobą w parze. Słodkie przekąski mają rację bytu w epoce fit i zdrowego trybu życia. Zmianie uległy tylko trendy ich spożycia. Rośnie w siłę grupa inteligentnych klien-tów. Już nie cena, lecz jakość oferowanych produktów oraz pochodzenie składników decydują o trendach zakupowych.

Konsumenci chcą słodyczy wysokiej ja-kości w różnorodnych smakach. W niedłu-

Słodki biznesBRANŻA SPOŻYWCZA

Preferencje konsumentów słodyczy na przestrzeni ostatniego dziesięciolecia w znaczącym stopniu ewoluowały i cały czas podlegają temu procesowi.

Przejawem tego jest poszukiwanie produktów o obniżonej zawartości cukru lub jego naturalnych zamienników. Te nowe trendy konsumenckie rynku

słodyczy w Polsce wynikają z kształtowania się nowych wzorców zachowań konsumentów, zwłaszcza mody na zdrowie. Zmiany wzorców zachowań

wywołane są silnym rozwojem świadomości konsumenckiej

Robert Rudnicki

prezes firmy FC Pszczółka SA, zdobył ponad 20 lat doświadczenia biznesowo- -menedżerskiego w sektorze FMCG

– 180 –

gim czasie popularnością cieszyć się będą spersonalizowane produkty wzbogacone zdrowymi składnikami roślinnymi, wita-minami i minerałami, a także kolagenem.

Marki premiumPopularność zdobywają słodycze produ-

kowane rzemieślniczo i na małą skalę. Po-lacy zwracają coraz większą uwagę na ja-kość słodyczy, co przekłada się na rosnący trend kreacji marek premium. Producenci słodyczy stawiają na składniki lepszej jako-ści, w przypadku wyrobów czekoladowych może to być np. zwiększanie zawartości kakao bądź użycie wysokiej klasy ziaren kakaowca. Rośnie popularność produk-tów droższych i lepszej jakości. To efekt zwiększających się dochodów, choć de facto w przypadku słodyczy sięgnięcie po produkt premium nie wymaga dużego wydatku. Trend premium jest widoczny w silnym wzroście sprzedaży produktów markowych kosztem marek własnych sieci handlowych. Produkty droższe są chętnie kupowane w dyskontach. Są one zdecydo-wanie najważniejszym kanałem dystrybu-cji słodyczy.

Szansa na sukcesNajwiększą szansą rozwoju rynku sło-

dyczy w Polsce jest eksport. Rynek słody-czy w naszym kraju rośnie dziś głównie dzięki eksportowi. Eksport jest drugą nogą dla przemysłu, która stabilizuje sytuację ekonomiczną producentów. Krajowi pro-ducenci spokojnie obserwują ukraińskich konkurentów i z przyjemnością śledzą wzrost sprzedaży produktów premium. W zasadzie cały rynek słodyczy ma się dziś dobrze. Dotyczy to zarówno tabliczek

czekolady, pralinek, batonów, cukierków i lizaków, jak i gum do żucia, drażetek oraz lodów. Polskie słodycze plasują się na wy-sokiej pozycji na rynkach zagranicznych, wyróżniają się dobrą jakością, ponadto są bezpieczne i smaczne. Potencjał rozwo-ju eksportu nadal istnieje, ponieważ jego udział w łącznej produkcji rolno-spożyw-czej jest w Polsce mniejszy niż w Niem-czech, we Francji, w Danii czy Holandii. W gospodarce polskiej są zdecydowanie niższe koszty produkcji, co wpływa na wzrost efektywności produkcji i utrzymy-wanie przewag kosztowo-cenowych w ob-rocie zagranicznym. Wyroby cukiernicze są eksportowane do ponad 60 krajów świa-ta. Ponad 70 proc. sprzedaży jest kierowana na rynek UE. Podobnie jak wszystkie sek-tory produkcji żywności, także słodycze mocno korzystają z dobrodziejstw wspól-nego rynku Unii Europejskiej. Wystarczy powiedzieć, że w chwili dołączania do UE w 2004 r. nasz eksport był pięciokrotnie mniejszy i wynosił zaledwie 2,27 mld zł. Inne obiecujące rynki eksportowe to: Ro-sja, Ukraina, Litwa, Chorwacja, Rumunia, Kazachstan, Gruzja, Armenia, Kambodża, Wietnam, Laos, Korea Południowa, a także Turcja, kraje arabskie, Izrael, USA, Kana-da, Chiny czy nawet Mongolia.

Kierunki działań promocyjnychPolska jest ósmym największym ekspor-

terem słodyczy na świecie.

Odpowiednio ukierunkowana polityka promocyjna odgrywa istotne znaczenie w procesie budowania świadomości kon-sumenckiej na rynku międzynarodowym. Pozycjonowanie polskich słodyczy po-

Rośnie w siłę grupa inteligentnych klientów. Już nie cena, lecz jakość oferowanych produktów oraz pochodzenie składników decydują o trendach zakupowych

– 181 –

przez podkreślanie zalet rodzimych pro-duktów oraz nawiązywanie do ich krajowe-go pochodzenia sprzyjać będzie w długim okresie czasu wypracowaniu silnej marki na świecie. Promocja polskich słodyczy na rynkach zagranicznych opiera się na pro-wadzeniu kampanii medialnych, działań z zakresu public relations, a wśród nich: or-ganizacji misji gospodarczych dla polskich i zagranicznych kontrahentów, organizacji spotkań informacyjno-szkoleniowych do-tyczących uwarunkowań prowadzenia biz-nesu w poszczególnych krajach, realizacji wizyt studyjnych dla dziennikarzy zagra-nicznych mediów branżowych. Z uwagi na charakter odbiorców kontakty handlowe opierają się na relacjach pomiędzy pod-miotami gospodarczymi, tzw. B2B, stąd też istotną rolę w polityce promocyjnej odgry-wają imprezy targowe z udziałem firm spo-żywczych. Jest to ważne forum nie tylko dla promocji polskich produktów, ale też nawiązywania kontaktów handlowych.

Zagrożenia dla branżyNajwiększym zagrożeniem rozwoju bran-

ży cukierniczej w Polsce jest niestabilna sytuacja cenowa na rynku surowców oraz wahające się kursy walut. Wahające się kur-sy walut mają przede wszystkim wpływ na ceny i notowania surowców na giełdach ma-teriałowych i rolno-spożywczych.

Producenci słodyczy mierzą się również z silną konkurencją zza wschodniej grani-cy oraz z postępującą stagnacją rynku. Mu-szą też zmagać się z ciągłymi naciskami ze strony dużych sieci handlowych, dążących do jak największej obniżki cen produktów poprzez minimalizację marż dostawców.

– 182 –

W ęgiel jest w Polsce podsta-wowym surowcem do pro-dukcji energii. W czerw-cu 2019 r., jak informował katowicki oddział Agencji Rozwoju Przemysłu (ARP), ceny węgla spadły po raz pierwszy od 2014 r. do po-ziomu poniżej 50 dol. za tonę. ARP podawała, że mię-dzynarodowy rynek węgla w dalszym ciągu znajdował się trendzie spadkowym, który zaznacza się z coraz większą intensywnością we wszystkich światowych ter-minalach węglowych.

„W przypadku obszaru Atlantyku, syste-matyczny spadek indeksu CIF ARA na prze-strzeni ostatnich miesięcy doprowadził do zejścia poniżej progu 50 USD/t. To pierw-sza taka sytuacja w okresie ostatnich pięciu lat. Na dzień 28 czerwca indeks CIF ARA wyniósł 49,39 USD/t. Spadek cen węgla w Europie jest zapowiedzią realnej dekar-bonizacji, dzięki której ma nastąpić zmniej-szanie emisji gazów cieplarnianych bez za-hamowania wzrostu gospodarczego. Udział w rynku zaczynają zdobywać źródła odna-wialne wypychając paliwa kopalne z miksu energetycznego” – czytaliśmy w raporcie Agencji z czerwca 2019 r. Instytut Staszica w swoim raporcie, dotyczącym przewidy-wanych zmian cen węgla i ich wpływu na polski sektor energetyki i ciepłownictwa, wskazywał na to, że głównymi powodami spadku cen węgla energetycznego były na-gły wzrost cen uprawnień do emisji CO2, relatywnie niskie ceny gazu, a także wy-sokie zapasy tego surowca. Jak pisał ana-lityk Instytutu: „dwa pierwsze czynniki przyśpieszyły obserwowany w UE proces

wypierania generacji energii elektrycz-nej produkowanej w blokach węglowych przez energię wytwarzaną w instalacjach zasilanych LNG oraz z OZE”. Z publikacji Instytutu wynika, że ceny węgla pokazują, iż do 2020 r. powinien nastąpić wzrost cen na rynkach europejskich. „Gdyż do 2023 r. według Międzynarodowej Agencji Energii zapotrzebowanie na węgiel na świecie po-zostanie na stałym poziomie. Sytuacja na rynku węgla koksowego (typ Hard, FOB Australia) jest stabilna, a poziomy ceno-we są zbliżone do wartości z II kwartału 2018 r. wg S&P Global Platts”. Międzyna-rodowa Agencja Energii prognozuje, że popyt na węgiel do produkcji energii wzro-śnie z 6,5 mld ton w 2019 r. do 7,2 mld ton w 2035 r. i w połączeniu ze zwiększonym wolumenem eksportu węgla wskazuje na możliwość wzrostu cen. Jak pisali eksperci Instytutu Staszica: „odmiennie przedsta-wia się sytuacja na rynku węgla koksowe-go. Zapotrzebowanie na węgiel koksowy cechuje się mniejszą zmiennością od węgla energetycznego i w większej mierze zależy od rozwoju gospodarczego i inwestycji na świecie. Aktualne poziomy notowań wę-gla typu Hard (FOB Australia) są zbliżone do obserwowanych w II kwartale 2018 r. i zarazem o kilkanaście procent niższe od ubiegłorocznych maksimów przypadają-cych również na IV kwartał. Węgiel typu Semi Soft notowany jest aktualnie o oko-ło 1/3 poniżej ubiegłorocznych szczytów, przy czym bardziej dynamiczny spadek jego notowań w dużym stopniu należy wiązać z gwałtowną przeceną węgla ener-getycznego, pogorszeniem perspektyw globalnego wzrostu gospodarczego (re-cesyjne sygnały docierające z niektórych gospodarek europejskich oraz częściowo z USA), a w szczególności z kondycji gospodarki chińskiej”.

Ceny węgla w dół i w górę

BRANŻA SUROWCOWA

Nie ma energii bez węgla, a przesyłu energii i elektromobilności bez miedzi – te czynniki

wciąż decydują o kształtowaniu się cen obu surowców

Robert Bombała

współpracownik „Gazety Bankowej”

– 183 –

Miedź wciąż bez zamiennikaKolejnym kluczowym surowcem Polski

jest miedź, a KGHM koncernem, który zarządza krajowymi zasobami. Jak poda-wał Państwowy Instytut Geologiczny, stan zasobów bilansowych rudy miedzi w Pol-sce wynosił na koniec 2018 r. 1905,65 mln ton rudy o zawartości 34,04 mln ton mie-dzi i 103,28 tys. ton srebra. „W stosunku do 2017 r. nastąpił ubytek zasobów bilan-sowych o 26,30 mln ton rudy (1,36 proc.), spowodowany wydobyciem i stratami” – czytamy w raporcie „Bilans zasobów złóż kopalin w Polsce wg stanu na 31 grudnia 2018 r.”. Jak podaje Instytut, złoża rud mie-dzi i srebra występują na Dolnym Śląsku na monoklinie przedsudeckiej i w niecce północnosudeckiej. Z raportu wynika, że „wydobycie rud miedzi w 2018 r. wyniosło 30 252 tys. ton rudy o zawartości 1,49 proc. Cu i 48,6 g/t Ag, zawierającej 452 tys. ton miedzi metalicznej oraz 1471 ton sre-bra. W porównaniu z 2017 r. nastąpiło zmniejszenie wydobycia rudy o 933 tys. ton (2,99 proc.), przy niewielkim spad-ku wydobycia zarówno miedzi metalicz-nej (o 15 tys. ton – 3,21 proc.), jak i srebra (o 19 ton – 1,28 proc.)”. KGHM wyprodu-kował w ubiegłym roku 501,8 tys. ton mie-dzi elektrolitycznej, w tym 385,3 tys. ton z własnych koncentratów i 116,5 tys. ton z obcych koncentratów. Ponadto wypro-dukowano 2587 kg złota, platyny i palladu oraz 9,09 ton renu, zarówno z własnych, jak i obcych koncentratów. Jak informo-wał GUS, w maju produkcja rudy miedzi wzrosła o 1,6 proc. r/r, do 2,78 mln ton. Sprzedaż miedzi płatnej KGHM wyniosła w opisywanym miesiącu 63,7 tys. ton i była wyższa o 28 proc. r/r. Podczas II Forum Wizja Rozwoju w Gdyni w czerwcu 2019 r. Marcin Chludziński, prezes KGHM Polska Miedź, mówił: „Obszar, na którym operu-

jemy pod ziemią, zajmuje powierzchnię aglomeracji warszawskiej. To ogromny teren, na którym musimy zapewnić bez-pieczeństwo oraz stabilność. Szef KGHM zaznaczył, że w ostatnich latach koncern każdego roku przeznacza ponad 7 mld zł na inwestycje odtworzeniowe i nowe pro-jekty”. Jak mówił: „W KGHM innowacje dotyczą optymalizacji kosztów pracy oraz wydobycia. Duża część nakładów przezna-czana jest także na ekologię. Zdajemy sobie sprawę, że nigdy nie będziemy całkowicie neutralni dla środowiska, ale staramy się być jak najmniej szkodliwi”. Chludziński powiedział, że tendencje, jakie przejawia-ją się w gospodarce, są dla KGHM czytel-nym wskaźnikiem dla podjęcia decyzji: czy warto inwestować oraz w co inwestować. „Rekordowy, aktualnie 20-procentowy wzrost produkcji przemysłowej, pozwa-la na planowanie kolejnych inwestycji” – dodawał. Zapowiedział ich realizowanie w perspektywie 10–15 lat. Prezes KGHM podkreślił, że wydobywana przez jego spółkę miedź wciąż nie ma zamiennika.

Głównymi powodami spadku cen węgla energetycznego są nagły wzrost cen uprawnień do emisji CO2, relatywnie niskie ceny gazu,

a także wysokie zapasy tego surowca

– 184 –

W szyscy – począwszy od wielkich firm, a skończyw-szy na mikroprzedsiębior-cach – przyczyniamy się do budowy siły polskiej gospo-darki. Jej efektywny rozwój zależy od wielu czynników. W pewnej mierze oczy-wiście od uwarunkowań zewnętrznych i makroeko-nomicznych, ale najwięk-sze znaczenie ma wyko-rzystywanie narodowego potencjału przez polskich przedsiębiorców. Jak go skutecznie wykorzystywać? Wnioski kształtują się same, gdy spoglądam wstecz na miniony rok licznych do-świadczeń w KGHM Polska Miedź SA.

W naszej spółce wdrażamy w życie kluczowe idee Strategii na Rzecz Odpo-wiedzialnego Rozwoju. Serce tej strategii stanowią produkcja, inwestycje, otwarcie na innowacje i rozwój eksportu. Od prze-szło roku obserwuję, że to one ożywiają krwiobieg naszej firmy. Zarazem jestem przekonany, że stanowią cztery klucze do przyszłości każdego chcącego się rozwi-jać przedsiębiorstwa, niezależnie od tego, czy mówimy o stawiającym pierwsze kroki start-upie, czy dużej korporacji.

Podstawą dla firm takich jak KGHM, dla czempionów polskiej gospodarki, jest pro-dukcja. Tylko dzięki efektywnemu wykorzy-staniu zasobów można postawić pierwszy krok na drodze do rozwoju. Dlatego to właśnie

efektywność rozumianą jako optymalizację kosztów i rozwój potencjału produkcyjnego uczyniliśmy jednym z filarów zaktualizowa-nej strategii spółki na lata 2019–2023. Efekty? Są bardzo wyraźne. W pierwszym półroczu 2019 r. wyprodukowaliśmy więcej miedzi i srebra niż w tym samym okresie rok wcze-śniej. Od stycznia do czerwca 2019 r. grupa KGHM wyprodukowała 351,9 tys. ton miedzi płatnej (o 19,5 proc. więcej w porównaniu rok do roku), a także 286,7 tys. ton miedzi elek-trolitycznej (26 proc. więcej niż rok temu w tym okresie). Te wyniki nie przychodzą same. Stanowią wynik przemyślanej filozofii działania.

Kolejny fakt, o którym warto pamiętać – wysoka produkcja z zasady równa się wysokiej sprzedaży i efektywności koszto-wej. Dzięki zyskom można zaś inwestować. A nawet więcej niż można. Inwestycje to, jak sądzę, obowiązek każdego przedsię-biorstwa, i to z wielu względów – zarów-no czysto ekonomicznych, jak i z powodu społecznej odpowiedzialności biznesu. W KGHM widzimy, że właśnie poprzez in-westycje możemy budować swoją obecną pozycję i przyszłość spółki.

W co inwestować? Odpowiedź na to pyta-nie jest moim zdaniem jasna – przede wszyst-kim w aktywa, które są w stanie zwiększać zdolność produkcyjną danego przedsiębior-stwa. Sam doskonale zdaję sobie sprawę, że często takie inwestycje nie są rzeczą łatwą, ale nie oznacza to, że należy z nich rezygno-wać. Czasem warto podjąć skuteczne dzia-łania naprawcze. Mogę tu podać najbliższy mi przykład z ostatniego roku. W kopalni Sierra Gorda w Chile, która przez lata nie

Drogowskazy dla polskiej gospodarki: produkcja,

inwestycje, innowacje i eksport

BRANŻA SUROWCOWA

Ostatnie 30 lat najnowszej historii Polski to czas znaczących przemian społeczno-politycznych, ale zarazem rewolucyjna transformacja polskiej gospodarki. Co mamy robić, by budować narodowy potencjał i by dalej skutecznie się rozwijać? Opierając się na własnych doświadczeniach,

mogę wskazać cztery kluczowe sfery

Marcin Chludziński

Prezes Zarządu KGHM Polska

Miedź S.A.

– 185 –

notowała pozytywnych wyników, podjęli-śmy znaczące działania restrukturyzacyjne. Ich efekty są wyraźne. W pierwszym półro-czu 2019 r. Sierra Gorda zanotowała bowiem wzrost produkcji, który w przypadku miedzi elektrolitycznej wyniósł 29,2 tys. ton, a więc o 19,2 proc. więcej niż w analogicznym okre-sie roku poprzedniego.

Wzmocnienie potencjału nowoczesnego przedsiębiorstwa powinno dokonywać się także poprzez inwestycje w zakresie inno-wacji i zaawansowanych technologii. Jest dla mnie jasne, że digitalizacja i informa-tyzacja to przyszłość przemysłu. Wydawać by się mogło, że to prawda jedynie w od-niesieniu do nowoczesnych branż, jak np. druk 3D. Nic bardziej mylnego. Przykład naszej branży pokazuje, że technologia może aktywnie wkroczyć w funkcjono-wanie wielu firm. Pozwala lepiej panować nad procesami produkcyjnymi i zwiększać efektywność, co widzimy w KGHM. Dzięki nowoczesnemu systemowi światłowodów i komunikacji mamy kontrolę nad wydarze-niami w kopalniach. To wszystko wpływa nie tylko na efektywność, ale też na bezpie-czeństwo pracowników. Dlatego chciałbym, aby rozwijanie innowacji było w kolejnych latach dla nas jednym z priorytetów.

Najnowsze zdobycze techniki dają rów-nież szansę na realizowanie idei Strate-gii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju i celów wynikających ze społecznej odpo-wiedzialności biznesu. Mam tu na myśli w ogromnej mierze działania proekolo-giczne i zmniejszanie szkodliwego wpływu przemysłu na środowisko. To właśnie ro-bimy w KGHM. Przykładów jest wiele, wy-

mienię tu tylko jeden, ale bardzo istotny. W tym roku oddaliśmy do użytku pierw-szy w Polsce piec złomowy WTR (wychyl-no-topielno-rafinacyjny) w Hucie Miedzi Legnica. Pozwoli on na produkcję miedzi nie tylko z koncentratu, ale również prze-twórstwo wtórne, co wpisuje się w zasady gospodarki obiegu zamkniętego. Wierzę, że nowoczesny przedsiębiorca musi hoł-dować tym zasadom, zasadom zrównowa-żonego rozwoju.

Jestem przekonany, że polskie firmy roz-wijające produkcję oraz stawiające na inwe-stycje i innowacje mogą aktywnie walczyć o pozycję na światowych rynkach. Eksport powinien stanowić cel każdej firmy, która chce przełamywać bariery, zwiększać zy-ski, a także budować siłę polskiej gospo-darki. To, że jest to możliwe, widzimy na wielu przykładach. Produkty polskich firm często uznawane są na świecie za towary najwyższej jakości. Podobnie jest w przy-padku polskiej miedzi. Choć zdecydowana większość wydobycia w KGHM odbywa się w Polsce, aż 80 proc. naszej sprzedaży stanowi eksport. To filozofia, wedle której chcę, abyśmy dalej funkcjonowali – polski fundament budujący siłę polskiego ekspor-tu. Nasze produkty sprzedajemy do Chin, Niemiec, USA, Kanady, a nawet Australii. Wierzę, że polskie firmy stać na to, by bu-dować globalne marki. Oczywiście droga do stania się czempionem jest długa i wy-magająca, ale warto nią podążać. Właśnie poprzez tu wymienione drogowskazy.

Inwestycje to, jak sądzę, obowiązek każdego przedsiębiorstwa, i to z wielu względów – zarówno czysto ekonomicznych,

jak i z powodu społecznej odpowiedzialności biznesu. W KGHM widzimy, że właśnie poprzez inwestycje możemy

budować swoją obecną pozycję i przyszłość spółki

– 186 –

O statnie 30 lat wolnej gospodarki to niezaprzeczalnie udany okres z punktu widzenia rozwoju eko-nomicznego naszego kraju. Ten okres to przede wszystkim wa-runki, które umożliwiły wykorzy-stanie naszej przedsiębiorczości tłumionej wcześniej barierami systemowymi. Sukces ten jest wypadkową tysięcy mniejszych lub większych sukcesów w sferze społecznej i gospodarczej. Do-tyczą one firm zarówno małych, średnich, jak i tych największych, wliczając narodowych czempio-nów z sektora paliwowo-energe-tycznego. Osiągnęliśmy wiele, ale powinniśmy dołożyć wszelkich starań, aby stworzyć podwali-ny dla kontynuacji tego wzrostu w długim okresie.

Trzy dekady transformacji to niedużo w po-równaniu z czasem, jakim dysponowały wio-dące kraje europejskie, aby osiągnąć obecny poziom rozwoju. Mimo niewątpliwych suk-cesów powinniśmy traktować ten okres jako pewnego rodzaju nadrobienie strat, a praw-dziwy wyścig o konkurencyjność globalną dopiero się zaczyna. Dotyczy to w takim sa-mym stopniu naszego kraju, jak i czempio-nów energetycznych.

Cały sektor paliwowo-energetyczny prze-szedł przez ostatnie trzy dekady transfor-mację, której podlegała cała gospodarka. Jej skutków nie trzeba opisywać. Są one ele-mentem przekształceń w szerokim obszarze utilities i widoczne w spektakularny sposób. Doprowadziły do ukształtowania konkuren-

cyjnych rynków i nowoczesnych firm, które na tych rynkach działają i zabiegają o klienta. To zdecydowany kontrast z sytuacją sprzed 30 lat, w której to klienci zmuszeni byli za-biegać o względy dostawców, ustawiając się w roli petentów, częstokroć mając po drugiej stronie nie firmę, ale urząd administracji pań-stwowej. Co ciekawe, dla branży nadchodzą-ce następne trzy dekady nie zapowiadają się wcale dużo mniej emocjonująco. Wyzwania związane z nowymi modelami konsumpcji i wytwarzania energii, postępem technolo-gicznym, digitalizacją, nowymi paliwami (jak chociażby wodór), normami środowiskowy-mi sprawiają, że sektor powszechnie uważany za stabilny i odporny na zmiany znajduje się w trakcie nieustannej ewolucji.

Ewolucja w stronę klientocentryzmu

Tę ewolucję w PGNiG Obrót Detaliczny określić można w pierwszym rzędzie jako transformację od podmiotu działającego w modelu dostawcy zasiedziałego do firmy efektywnie konkurującej na zliberalizowa-nym rynku. Jej pierwszą fazą była koncen-tracja na zaspokojeniu istniejących potrzeb klientów. W kolejnym etapie chcemy definio-wać kierunek rozwoju rynku i być beneficjen-tem budowania coraz szerszej oferty wokół potrzeb gospodarstw domowych i klientów biznesowych.

Poprzeczka wymagań na polskim rynku energetycznym podnosi się coraz wyżej. Do-tyczy to wszystkich dostawców energii, głów-nie ze względu na to, że zmiany związane z ewolucją oczekiwań i postaw klientów przy-spieszają. Nasza strategia zakłada sprostanie oczekiwaniom klientów w zakresie dostęp-

Fundamenty pod przyszły wzrost wciąż najważniejsze

BRANŻA SUROWCOWA

Trzy dekady transformacji to niedużo w porównaniu z czasem, jakim dysponowały wiodące kraje europejskie, aby osiągnąć obecny poziom rozwoju. Mimo niewątpliwych sukcesów powinniśmy traktować ten okres jako pewnego rodzaju nadrobienie strat, a prawdziwy wyścig

o konkurencyjność globalną dopiero się zaczyna. Dotyczy to w takim samym stopniu naszego kraju, jak i czempionów energetycznych

Henryk Mucha

prezes PGNiG Obrót Detaliczny

– 187 –

ności oferty produktowej i innowacyjności. Realizacja tego celu zakłada wprost rozwój oferty produktów i usług oraz nowych ka-nałów sprzedaży. Przeprowadziliśmy szereg działań dostosowawczych w organizacji, ma-jących na celu poprawę efektywności proce-sów biznesowych. Obejmowały one w pierw-szej kolejności określenie priorytetowych obszarów wzrostu oraz opracowanie kluczo-wych czynników sukcesu. Wśród głównych wyzwań, które udało się zrealizować w trak-cie kadencji obecnego zarządu, wymienić mogę: skuteczne zdefiniowanie i wdrożenie strategii operacyjnej dla dominującego do-stawcy paliwa gazowego na liberalizującym się rynku, budowę kultury innowacyjnej w organizacji, reorganizację sieci sprzedaży do klientów indywidualnych i biznesowych, wprowadzenie zarządzania projektowego i procesowego, rozwój oferty produktowej czy popularyzację i rozwój oferty oraz rynku LNG oraz CNG. W obszarze infrastruktury i narzędzi niezbędnych do prowadzenia no-woczesnego biznesu konsekwentnie stawia-liśmy na rozwój zdalnych kanałów sprzeda-ży i obsługi poprzez uruchomienie aplikacji mobilnej dla klientów, modernizację elektro-nicznego biura obsługi klienta, usprawnienie Contact Center. Działania te wsparte były przez opracowanie nowej architektury IT uwzględniającej rozliczenia w środowisku multiproduktowym i rozpoczęcie wdrożeń nowych systemów w strategicznych obsza-rach tej infrastruktury.

Wyzwania na przyszłośćJako PGNiG Obrót Detaliczny pracuje-

my intensywnie nad tym, aby być gotowym do wykorzystania potencjału wynikającego z tego, że gaz to w chwili obecnej główne pa-

liwo dla rozwoju gospodarki niskoemisyjnej w krajach Europy. Oceniam, że i u nas rola gazu będzie rosła. Jest to podyktowane mię-dzy innymi wzrostem wykorzystania tego paliwa na potrzeby grzewcze – konsumenci są coraz bardziej świadomi zalet ogrzewania gazem, wspierają nas w tym zakresie realizo-wane w kraju działania antysmogowe. Waż-ne jest także to, że nasza gospodarka rozwija się od kilku lat stabilnie. To przekłada się na to, co obserwujemy na rynku – zużycie gazu w przemyśle rośnie z roku na rok. Z punktu widzenia rynku krajowego potencjał do roz-woju zastosowań gazu w Polsce jest wciąż olbrzymi. Świadczą o tym dane ukazujące zu-życie na tle innych krajów europejskich.

Mamy do czynienia z zauważalnym wzro-stem rynku, bo gaz znajduje coraz szersze zastosowanie w wielu sektorach, takich jak ciepłownictwo lokalne, przemysł, z uwzględ-nieniem LNG, ogrzewanie dla budownictwa jednorodzinnego, transport drogowy i mor-ski. Czeka nas więc wysiłek, aby nie prze-oczyć tego rosnącego zapotrzebowania.

Istnieją różne teorie i przykłady praktyczne, w jakim kierunku postępować będą zmiany w sektorze paliwowo-energetycznym w per-spektywie lat lub nawet dekad. Podstawowym celem w tym zmieniającym się otoczeniu rynkowym jest dla nas budowa firmy zdolnej do adaptacji do każdych okoliczności, takiej która odporna będzie na przyszłe wyzwania, niezależnie od tego, jaki ostatecznie model działania okaże się optymalny. Uwzględnia to także eksplorowanie potencjału innych technologii źródeł energii, których rola jako uzupełnienie dla rozwiązań opartych na gazie ziemnym będzie rosła.

Wyzwania związane z nowymi modelami konsumpcji i wytwarzania energii, postępem technologicznym, digitalizacją, nowymi paliwami

(jak chociażby wodór), normami środowiskowymi sprawiają, że sektor powszechnie uważany za stabilny i odporny na zmiany

znajduje się w trakcie nieustannej ewolucji

– 188 –

L NG uzyskiwany jest w procesie skraplania gazu ziemnego, w któ-rym to gaz ten zmniejsza swoją ob-jętość 600-krotnie. Jest to także jego najważniejsza zaleta, gdyż umożli-wia transport cysternami w każde miejsce w Polsce. Gminy, zakłady rolno-spożywcze, branża hotelar-ska coraz częściej decydują się na zastosowanie LNG przez wzgląd na jego liczne zalety.

Remedium na wyzwania energetyki XXI w. może być tzw. Small Scale LNG (z ang. LNG w małej skali) będące sednem działalno-ści spółki Gas-Trading SA należącej do GK PGNiG. LNG w małej skali to szereg ma-łych przedsięwzięć, które razem tworzą wiel-ką całość, realnie wpływającą na kształt pol-skiej energetyki. Najważniejszą zaletą LNG jest możliwość zastosowania tego rozwiązania wszędzie tam, gdzie może dojechać cysterna.

Pięć tysięcy autocystern wypełnionych LNG wyjechało z Terminala LNG im. Pre-zydenta Lecha Kaczyńskiego od chwili jego uruchomienia do 10 sierpnia 2019 r. Dostar-czony cysterną skroplony gaz ziemny może zostać wykorzystany na kilka sposobów. Jednym z nich są mikroinstalacje, czyli małe zestawy do regazyfikacji LNG. Na mikroin-stalację składa się zbiornik na LNG o różnej pojemności uzależnionej od potrzeb klienta, który napełniany jest z cystern operatora. Aby gaz mógł zostać użyty konieczne jest jego podgrzanie, czyli ponowna transforma-cja z formy ciekłej do gazowej, co odbywa się w parownicach atmosferycznych, które

działając naprzemiennie umożliwiają ciągłą pracę urządzanie. Następnie gaz przechodzi przez stacje nawaniania, gdzie zyskuje swój charakterystyczny zapach, aby ostatecznie trafić do odbiorcy. Istotne jest podkreślenie, że taka mikrostacja nie wymaga zaangażo-wania klienta. Cechują ją pełna automatyka działania oraz możliwość zdalnego monito-wania statusu pracy, parametrów oraz po-ziomu napełnienia zbiornika, dzięki czemu można zagwarantować ciągłość i pewność dostaw odbiorcom LNG.

Mikroinstalacje są doskonałym przy-kładem stopniowej przemiany małej ska-li w dużą. Obecnie na mapie Polski wraz z coraz popularniejszymi małymi instalacja-mi pojawiają się także i te duże. Duże insta-lacje to rozwiązanie przeznaczone dla więk-szych przedsiębiorstw, które ze względu na rosnące koszty emisji CO2 zmuszone są po-szukiwać lepszych, ekologiczniejszych alter-natyw, dlatego też stawiają na gaz LNG. Małe i średnie przedsiębiorstwa wykorzystują zaś mikroinstalacje i gaz LNG przede wszystkim ze względu na wygodę korzystania z tego rozwiązania.

Kolejnym rozwiązaniem, które można zali-czyć do rynku LNG w małej skali, są mobilne stacje regazyfikacji. Mogą one być swoistą „karetką pogotowia” w przypadku awarii lub odcięcia obiektów od dostaw gazu. Może to być również jedna z opcji w przypadku zwiększonego popytu na energię w ściśle określonym czasie. Zaletą mobilnych stacji regazyfikacji jest brak konieczności wykony-wania prac budowlanych, gdyż cała instalacja

Czy rynek LNG w małej skali jest rzeczywiście taki mały?

BRANŻA SUROWCOWA

Dzięki rozpoczęciu w 2016 r. eksploatacji Terminala LNG im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego w Świnoujściu Polska uzyskała dostęp do paliwa, które z powodzeniem stosowane jest w gospodarce jako surowiec energetyczny. Skroplony gaz ziemny LNG, zwany także „błękitnym paliwem”, jest dzisiaj

jednym z najbardziej perspektywicznych źródeł energii dostępnych na dynamicznie rozwijającym się rynku gazu. Jest czysty, ekologiczny, bezpieczny, a co najważniejsze zmienia sposób zaspokajania naszych potrzeb energetycznych

Tymoteusz Pruchnik

prezes zarządu Gas-Trading SA

– 189 –

składa się z dwóch naczep. Na jednej z nich umiejscawiana jest stacja, druga zaś to cy-sterna zasilająca, posiadająca zbiornik LNG. Ze względu na rozwój rynku gazu rośnie również zapotrzebowanie na tego typu roz-wiązania, które sprawdzają się w sytuacjach awaryjnych lub do zaspokojenia zwiększone-go zapotrzebowania na energię.

LNG w małej skali dynamicznie wkracza również w obszar transportu. W wielu pol-skich miastach zdecydowano się na zakup autobusów miejskich napędzanych gazem ziemnym. W związku z tym budowanych jest coraz więcej stacji tankowania LNG/CNG. W zeszłym roku Gas-Trading zreali-zował próbne tankowanie jednego z pierw-szych w Polsce autobusów dalekobieżnych zasilanych LNG. Wynik testu był pozytywny, co jest dobrą wróżbą na przyszłość dla tego rodzaju pojazdów. Sprawdzone w Europie rozwiązania w postaci ciągników siodłowych zasilanych LNG wkraczają również do Polski. Przy głównych międzynarodowych trasach pojawiają się kolejne stacje LNG/CNG, co sprawia, że wiele firm transportowych w na-szym kraju przestawia swoją flotę z oleju na-pędowego na LNG. Ostatnio przeprowadzone testy wykazały, że możliwe jest przejechanie pojazdem tego typu nawet 1,6 tys. km na jed-nym baku. Wydaje się, iż w niedługim czasie większość firm skorzysta z tego rozwiązania, co będzie miało pozytywny wpływ na rozwój rynku LNG w małej skali oraz wpłynie ko-rzystnie na ochronę środowiska.

LNG znajduje zastosowanie nie tylko w transporcie lądowym. Ze względu na

zmianę regulacji dotyczących zmniejszenia wpływu żeglugi morskiej na środowisko naturalne (tzw. Dyrektywa siarkowa) statki poruszające się w określonej strefie (SECA) zobowiązane są do ograniczenia emisji siar-ki do atmosfery. Z tego też względu wielu armatorów decyduje się na zamianę paliwa na LNG, w związku z czym usługa bunkro-wania statków staje się coraz bardziej po-pularna i opłacalna. W Polsce bunkrowanie odbywa się metodą cysterna-statek w por-tach morskich w Gdyni oraz Gdańsku. LNG zdobywa więc kolejny obszar transportu.

LNG w małej skali jest odpowiedzią na wyzwania XXI w. Skroplony gaz ziemny nie jest paliwem przyszłości, ale teraźniej-szości. Ciągle rozwijane technologie LNG zyskują popularność w różnych dziedzi-nach gospodarki. Jak wynika z powyższej krótkiej analizy, po rozwiązania LNG sięga-ją nie tylko przedsiębiorcy różnych branż, ale także gminy nie posiadające gazociągów, czy branża ciepłownicza i chemiczna. LNG to rozwiązanie przeznaczone dla małych, średnich i dużych przedsiębiorców, po-nieważ cechuje je elastyczność, wygodna zastosowania oraz dostosowanie do indy-widualnych potrzeb klienta, a także jest to paliwo bezpieczne w użytkowaniu i nie-szkodliwe dla środowiska naturalnego.

Obserwując rynek gazu da się zauważyć, że LNG w małej skali nie jest wcale ta-kie małe. Z roku na rok wykazuje on stały wzrost i pozwala sądzić, że LNG w małej skali zostanie wkrótce zmienione na LNG w dużej skali.

LNG w małej skali to szereg małych przedsięwzięć,

które razem tworzą wielką całość, realnie wpływającą

na kształt polskiej energetyki

– 190 –

C zerwiec i początek lipca 2019 r. na warszawskiej giełdzie należały z pewnością do największych tele-komów wchodzących w skład in-deksu WIG-Telekomunikacja, czyli Orange, Playa i Cyfrowego Polsatu. Od początku czerwca do połowy lipca indeks WIG-Telekomunika-cja zyskał ponad 26 proc., osiąga-jąc najwyższe poziomy od sierpnia 2015 r., by potem nieco opaść.

Sytuacja była tym bardziej zadziwiająca, że ostatnio akcje czołowych operatorów nie cieszyły się specjalną estymą wśród inwe-storów. Panowało przekonanie, że branża ma najlepsze czasy za sobą, na rynku jest duża konkurencja, ceny usług telekomuni-kacyjnych w Polsce należą do najniższych w Europie, a rola telekomów ogranicza się de facto do zapewniania „rury” (łączy), przez które serwisy OTT, tak jak Netflix czy media społecznościowe (Facebook), mogą dostarczać swe treści i zasoby klientom, za-garniając dla siebie konfitury z rynku.

To, że o wzrosty na rynku telekomuni-kacyjnym w Polsce nie jest łatwo, potwier-dzają zresztą publikowane raporty. Urząd Komunikacji Elektronicznej w dorocznym „Raporcie o stanie rynku telekomunikacyj-nego w Polsce w 2018 r.” wyliczył, że war-tość rynku telekomunikacyjnego wyniosła w 2018 r. 39,2 mld zł i była o 300 mln zł mniejsza niż rok wcześniej. Skąd więc ten nagły zapał u inwestorów giełdowych do

kupowania akcji Playa czy Orange? W przy-padku tej pierwszej spółki cena jej walorów od debiutu giełdowego przez bardzo długi okres spadła i można było mówić, że jest niedoszacowana. I rzeczywiście od stycz-nia do połowy roku akcje tej spółki wzrosły o ok. 60 proc., przy czym ostro piąć w górę zaczęły się od początku czerwca.

Pierwsze tłumaczenia przyczyn wzrostów indeksu WIG-Telekomunikacja podkreślały inny aspekt niż niedoszacowanie walorów telekomów. Zwracano uwagę, że w maju 2019 r. Orange Polska podwyższył o 5 zł opła-tę za miesięczny abonament najtańszego ze-stawu usług komórkowych w nowych ofer-tach, a na początku czerwca o wzroście cen abonamentów o 5–10 zł poinformował Play. Z kolei pod koniec czerwca Zygmunt Solorz, większościowy akcjonariusz Cyfrowego Pol-satu, zapowiedział, że firma podwyższy ceny jesienią 2019 r. To zaś okrzyknięto „końcem wojny cenowej” na polskim rynku telekomu-nikacyjnym i uznano, że dobrze wróży wyni-kom tych spółek na przyszłość.

Podwyżki cen przeprowadzone przez ope-ratorów znalazły też potwierdzenie w da-nych GUS, który podał, że w czerwcu 2019 r. za usługi telekomunikacyjne trzeba było za-płacić o 3,6 proc więcej niż w końcu 2018 r. i 1,2 proc. więcej niż w maju 2019 r. Jak za-uważyli ekonomiści z ING Banku Śląskie-go, usługi telekomunikacyjne istotnie przy-czyniły się do wzrostu wskaźnika inflacji w czerwcu, bo dodały do niego 0,05 pkt proc.

Telekomy wróciły do łask inwestorów.

Czy na dłużej?


Operatorzy dawno nie mieli tak dobrej passy na GPW jak w czerwcu i lipcu 2019 r. Analitycy ocenili, że mocne zwyżki ich walorów to skutek podwyżek

abonamentów komórkowych, na które zdecydowały się Orange czy Play. Jednak by zachować łaskę inwestorów, telekomy muszą

ich przekonać mocniejszymi argumentami. Nadzieją jest sprzedaż usług pakietowych i rewolucja 5G

Marek Jaślan

analityk Telko.in

– 191 –

Jednak już pod koniec czerwca niektórzy z analityków, np. z Trigon DM, ocenili, że czerwcowe wzrosty na spółkach telekomu-nikacyjnych były „przesadzone”. „Stawiamy tezę, że rynek zdyskontował już większość pozytywnych informacji oraz wszedł w fazę zapomnienia o czyhających ryzykach. Wi-dzimy niewielkie prawdopodobieństwo na pozytywne zaskoczenia sektorowe na prze-strzeni najbliższych miesięcy oraz rosnące prawdopodobieństwo niesprostania oczeki-waniom rynkowym” – można było przeczy-tać w raporcie Trigon DM.

Analitycy przestrzegali w nim, że inwe-storzy mogą błędnie szacować skalę wpły-wu ostatnich podwyżek cen usług teleko-munikacyjnych dla nowych abonentów lub optymistycznie zakładają, że ARPU (średni miesięczny przychód od klienta) telekomów zacznie rosnąć o kilka procent rocznie od podniesionych cen. Zauważyli, że żaden operator nie spróbował podnieść cen w przypadku obecnych ofert – każdy decydował się na opcję np. większego limi-tu danych lub wyższej prędkości internetu za wyższą cenę, co ma „swoje ograniczenia techniczne, kosztowe”.

Wątpienie w trwałą poprawę sytuacji naj-większych telekomów wynikającą z pod-wyżek cen potwierdzać może ogłoszona w połowie lipca przez OFE Nationale-Ne-derlanden sprzedaż akcji Playa, przez co fundusz zredukował swe udziały w spółce poniżej 5 proc. Może to świadczyć o tym, że zarządzający portfelem tego OFE wykorzy-stali dobrą koniunkturę, by sprzedać część posiadanych walorów, niespecjalnie licząc na dalszą poprawę sytuacji operatora.

Nie wszyscy rynkowi analitycy silne wzro-sty akcji telekomów na początku czerwca tłumaczyli tylko wprowadzeniem pakietów komórkowych. Pojedyncze głosy zwraca-ły uwagę że w przeszłości tak silne jedno-dniowe ruchy tego indeksu zdarzyły się we wrześniu 1999 r. oraz lutym 2000 r. Ten na-gły wzrost zainteresowania akcjami spółek telekomunikacyjnych wiązały ze zbliżającą się zmianą technologiczną w sektorze, wy-nikającą z wprowadzenia piątej generacji telefonii komórkowej.

To prawda, że w Polsce 5G to pieśń przy-szłości, bo Urząd Komunikacji Elektro-nicznej dopiero na 2020 r. zapowiedział przeprowadzenie przetargu na rozdział częstotliwości niezbędnych operatorom do

uruchomienia sieci nowej generacji. Jednak szukając fundamentalnych powodów wzro-stów akcji telekomów, można wskazywać na możliwości biznesowe, jakie potencjalnie stwarzają im takie technologie jak 5G, Inter-net Rzeczy czy usługi chmurowe. Najwięk-sze telekomy mają wszelkie dane po temu, by odgrywać tam ważną rolę.

W bliższej perspektywie, najbliższych dwóch-trzech lat, najwięksi operatorzy w Polsce będą się jednak na pewno kon-centrować na zachęcaniu abonentów, by kupowali u nich nie jedną, a więcej usług. Jest to bowiem szansa dla nich nie tylko na zwiększenie przychodów, ale i na dłuższe przywiązania do siebie klienta. Bo trudniej zrezygnować z usług firmy, u której kupuje się kilka produktów i to nie tylko telekomu-nikacyjnych, ale np. prąd i gaz, co oferują już niektóre telekomy. Jak zauważa w swym raporcie UKE, rynek usług wiązanych (pa-kietowych) w sektorze telekomunikacyj-nym szybko rośnie – liczba użytkowników w porównaniu z 2017 r. zwiększyła się o 35 proc., sama wartość rynku osiągnęła zaś 7,38 mld zł. Średni miesięczny przychód z usług konwergentnych na użytkownika w 2018 r. wyniósł około 45 zł, czyli o nie-co ponad 6 zł więcej niż w 2017 r. W sumie z usług wiązanych korzystało już 13,7 mln klientów. Nie sposób jednak nie zauważyć, że segment ten ciągle ma spore rezerwy. Jak wynika bowiem z raportu UKE, ponad 77 proc. użytkowników rynku usług wią-zanych wybierało pakiet zaledwie dwóch usług, a najczęściej była to telefonia mo-bilna z internetem mobilnym (66,3 proc.). Internet stacjonarny w pakiecie z telewizją wybierało już tylko 12 proc. klientów. UKE zauważa jednak, że w porównaniu z dany-mi zebranymi w 2017 r. można już dostrzec przenoszenie się użytkowników usług na pakiety triple play (oraz quadruple play).

W tej sytuacji nie dziwi, że T-Mobile w lipcu 2019 r. zaczął sprzedaż usług FTTH (korzystając z sieci Orange i kilku innych operatorów, od których kupuje usługi w hur-cie), UPC ogłosiła wejście na rynek z ofertą usług mobilnych, a Play anonsował umowę z Vectrą, która ma pozwolić temu operato-rowi włączyć do oferty od 2020 r. stacjonar-ny dostęp na infrastrukturze tej kablówki. Z tego też powodu Cyfrowy Polsat już wcze-śniej przejął Netię.

– 192 –

M yśląc o tematach związanych z technologiami komunika-cyjnymi, które przewijały się najczęściej w pierwszym półroczu 2019 r. w debatach publicznych i publikacjach branżowych, niekwestiono-wanym liderem jest temat 5G. Dla jednych wiąże się on z niewidzialnymi zagro-żeniami ze strony emisji promieniowania elektromagnetycznego (i to nie będzie treścią tego artykułu), dla in-nych jest ogromnym krokiem i niezbędnym warunkiem dla powodzenia zapowiadanej od kilku lat rewolucji prze-mysłowej 4.0. Dlaczego ten temat tak rozpala emocje za-równo rządów, przedsiębior-ców, jak i zwykłych ludzi? Czym jest mityczne 5G, jakie szanse niesie dla rozwoju gospodarki, jakie ryzyko dla stabilności usług cyfrowych oraz jakie stawia wyzwania dla bezpieczeństwa informa-cji, które są podstawą nowo-czesnych gospodarek?

Analizując korelacje pomiędzy rozwo-jem gospodarki opartej na szybkim i bez-piecznym przepływie informacji a roz-wojem technologii telekomunikacyjnych (choć coraz częściej są to de facto techno-logie teleinformatyczne), sformułowałem

na początku 2019 r. pięć tez dotyczących wyzwań, jakie z punktu widzenia cyber-bezpieczeństwa związane są z technologia-mi sieci łączności mobilnej piątej genera-cji, czyli właśnie 5G. Jej rozwój wspierały rekomendacje Międzynarodowej Unii Te-lekomunikacyjnej (ITU) – IMT-20201.

Dlaczego dyskusja wokół 5G jest dużo bardziej emocjonalna aniżeli w przypad-ku poprzednich zmian w generacjach sieci łączności mobilnej? Przecież założenia do powstania poprzednich generacji (1G, 2G, 3G i 4G) też były podobne – czyli „szybciej, dalej, więcej”. 5G będzie de facto tzw. sie-cią sieci obejmujących wszystkie dziedzi-ny życia i gospodarki. Nie będzie pełniła roli jedynie uzupełnienia sieci stacjonar-nych, ale ma być kręgosłupem wszystkich usług cyfrowych.

Dotychczasowe sieci łączności mobilnej skupiały się na transmisji głosowej, potem pakietowej danych pomiędzy urządzenia-mi abonenckimi. W sieci 5G zostaną wpro-wadzone nowe klasy usług, w tym usług kluczowych z punktu widzenia nie tylko komunikacji, ale też bezpieczeństwa pu-blicznego, funkcjonowania infrastruktury krytycznej oraz systemów przemysłowych. Stąd w wielkim skrócie w sieciach 5G zakła-dana jest realizacja trzech klas usług (w tym dwóch nowych w stosunku do 4G):

l eMBB (enhanced Mobile Broadband) – w uproszczeniu to zwiększenie para-metrów dostępowych dla użytkowni-

Czy cyberbezpieczeństwo jest wyzwaniem dla rozwoju

telekomunikacji, czy telekomunikacja jest wyzwaniem

dla cyberbezpieczeństwa?


Zestaw środków prawnych, organizacyjnych i technicznych uzgodnionych przez KE z państwami członkowskimi ma umożliwić budowę sieci 5G wspierających jednolity rynek cyfrowy w UE, ograniczając potencjalny

wpływ cyberzagrożeń na jego stabilny i konkurencyjny rozwój

Robert Kośla

dyrektor Departamentu

Cyberbezpieczeństwa Ministerstwa

Cyfryzacji

– 193 –

ków mobilnych, w dużym uproszcze-niu to ewolucja podstawowych usług transmisji pakietowej 4G;

l URLLC (Ultra Reliable Low Latency Communications) – nowa klasa usług przeznaczonych do obsługi pojazdów autonomicznych, gdzie wymagane są ekstremalnie niskie opóźnienia w prze-kazywaniu i przetwarzaniu danych;

l mMTC (massive Machine Type Com-munications) – nowa klasa usług prze-znaczonych do obsługi dużej skali środowisk wykorzystujących różnego typu sensory lub inteligentne urządze-nia (np. stosowane w automatyzacji procesów miejskich, tzw. Smart Cities).

Po takim wprowadzeniu w to, czym bę-dzie sieć 5G dla gospodarki, przejdę do prezentacji pięciu sformułowanych tez do-tyczących wyzwań z punktu widzenia cy-berbezpieczeństwa.

Teza 1. Infrastruktura sieci 5G ze względu na

realizację trzech klas usług obejmujących główne procesy obliczeniowe w gospodar-ce (tzw. Przemysłu 4.0) oraz kluczowe dla administracji publicznej będzie stanowiła jeden z głównych zasobów teleinforma-tycznej infrastruktury krytycznej państwa.

Kluczowa rola sieci 5G dla funkcjonowa-nia gospodarki państwa sprawi, że będą one stanowiły główny cel cyberataków – zarów-

no zewnętrznych, jak i wewnętrznych. Stąd istotne znaczenie będzie miało ogranicza-nie ryzyka zewnętrznego oraz wewnętrz-nego metodami legislacyjnymi (prawnymi), organizacyjnymi i technicznymi.

Budowa i rozwój usług bazujących na sieciach 5G będzie wymagać aktywnej roli państwa w definiowaniu międzysektoro-wych i sektorowych wymagań, rekomen-dacji oraz zaleceń obejmujących co naj-mniej trzy dziedziny regulacyjne:

l cyberbezpieczeństwo, l telekomunikację, l zarządzanie kryzysowe.

Co więcej, sieci 5G nie będą funkcjo-nowały w narodowych wyspach, a często będą budowane przez ponadnarodowe korporacje – dlatego wyzwaniem będzie wypracowanie spójnych regulacji, w szcze-gólności na wspólnym rynku europejskim, ale z równoczesnym uwzględnieniem transatlantyckich powiązań gospodar-czych, politycznych i militarnych.

Ryzyko: rozbieżności w regulacjach krajowych mogą wpływać na stabilność wszystkich sektorów gospodarki, które będą w coraz większym stopniu zależne od stabilnych i niezawodnych klas usług sieci 5G. Ponadto rozbieżności w wymaganiach bezpieczeństwa w państwach UE mogą wpływać na cyberbezpieczeństwo wszyst-kich państw – zasada najsłabszego ogniwa – na wspólnym rynku cyfrowym UE.

Dotychczasowe sieci łączności mobilnej skupiały się na transmisji głosowej, potem pakietowej danych

pomiędzy urządzeniami abonenckimi. W sieci 5G zostaną wprowadzone nowe klasy usług, w tym usług

kluczowych z punktu widzenia nie tylko komunikacji, ale też bezpieczeństwa publicznego, funkcjonowania infrastruktury

krytycznej oraz systemów przemysłowych

– 194 –

Teza 2. Zapewnienie cyberbezpieczeństwa in-

frastruktury sieci 5G wymaga wysokiego poziomu zaufania do operatorów sieci oraz dostawców technologii.

Budowanie wysokiego poziomu zaufania do operatorów sieci 5G musi uwzględniać spełnienie wymagań w zakresie bezpie-czeństwa przemysłowego (ujętych nie tylko w przepisach dotyczących ochrony infor-macji niejawnych – w szczególności na agre-gację dużej ilości jawnych danych [aspekt poufności] oraz bardzo wysoki poziom za-grożeń wynikających z braku [dostępności] lub zakłóceń [integralności] usług).

Bardzo istotne dla rozwoju sieci 5G bę-dzie zapewnienie dywersyfikacji źródeł oprogramowania i urządzeń oraz identyfi-kacja zaufanych dostawców technologii.

Dostawcy kluczowych komponentów do budowy sieci 5G powinni podlegać nie mniejszym wymaganiom aniżeli dostawcy rozwiązań kryptograficznych przeznaczo-nych do ochrony informacji niejawnych. Z punktu widzenia bezpieczeństwa prze-mysłowego pożądana byłaby współpraca krajowych władz bezpieczeństwa państw, z których pochodzą dostawcy technolo-gii dla sieci 5G, przede wszystkim w celu ograniczania zagrożeń ze strony grup przestępczych oraz państw trzecich zain-teresowanych nieuprawnionym dostępem do kluczowych komponentów technologii (w szczególności oprogramowania) w celu zdalnego uzyskiwania informacji oraz za-kłócania funkcjonowania sieci 5G, a tym samym degradacji klas usług wspomaga-jących szybką komunikację mobilną, prze-mysłowe systemy sterowania oraz ruch pojazdów autonomicznych.

Ryzyko: brak środków prawnych i orga-nizacyjnych w dyspozycji państwa wobec dostawcy technologii pochodzącego z in-nego państwa, niebędącego we wspólnym sojuszu gospodarczym, politycznym czy militarnym.

Teza 3. Cyberbezpieczeństwo sieci 5G będzie

w jeszcze większym zakresie bazowało na cyberodporności infrastruktury szkieleto-wej2 i ochronie komunikacji bezprzewo-dowej z urządzeniami brzegowymi, rów-nolegle z zapewnieniem niezawodności radiowej infrastruktury dostępowej.

Bardzo istotne z punktu widzenia cyber-bezpieczeństwa infrastruktury dla nowych klasy usług – URLLC oraz mMTC – jest to, że poza warstwą komunikacji radiowej dużo ważniejsza będzie integralność i dos- tępność usług infrastruktury szkieletowej, ze względu na wysokie wymagania wydaj-nościowe w stosunku do usług realizowa-nych w modelu chmur obliczeniowych.

Ryzyko: brak wpływu na rozwój tech-nologii sieci szkieletowych mających klu-czowe znaczenie dla bezpieczeństwa prze-twarzania danych w klasach usług sieci 5G. Brak interoperacyjności elementów archi-tektury 5G zwiększających uzależnienie od tego samego dostawcy dla komponentów warstwy dostępowej i szkieletowej.

Teza 4. Infrastruktura szkieletowa sieci 5G bę-

dzie bazowała głównie na komponentach programowych3, które wymagają de facto stałych i odpornych na manipulację me-chanizmów kontrolnych.

Oprogramowanie infrastruktury szkie-letowej sieci 5G w procesie częstej ak-tualizacji będzie wymagało zaufanych mechanizmów weryfikacji integralności, poprawności i bezpieczeństwa paczek ak-tualizacyjnych. Dlatego w stopniu jeszcze większym niż dotychczas dla systemów dziedzinowych, niemających tak dużej ska-li integracji jak infrastruktura i usługi 5G, istotne będzie zapewnienie bezpieczeń-stwa łańcucha dostaw (Supply Chain). Wy-maga to w równym stopniu:

l zaufania do jakości kodu oraz kompo-nentów sprzętowych;

l metod ich zabezpieczenia przed mani-pulacją oraz narzędzi do wykrywania ingerencji w integralność kodu i kom-ponentów sprzętowych;

l metod zabezpieczenia oprogramowa-nia podczas pobierania aktualizacji i weryfikacji paczek aktualizacyjnych;

l okresowej weryfikacji poprawności implementacji komponentów sprzęto-wych odpowiedzialnych za przetwarza-nie danych (procesory – CPU, układy programowalne FPGA, układy ASIC).

Ryzyko: błyskawiczne ataki na łańcuch dostaw oprogramowania i komponentów

– 195 –

sprzętowych bez możliwości skutecznej obrony4.

Teza 5. Dotychczasowe kryteria badań i certy-

fikacji cyberbezpieczeństwa produktów i usług nie są wystarczające do uzyskania wysokiego poziomu pewności infrastruk-tury 5G. Co więcej, celem certyfikacji nie jest wykrywanie celowo zmodyfikowanych szkodliwych komponentów systemów.

Złożoność architektury programowej i sprzętowej infrastruktury sieci 5G wyma-ga opracowania nowych wymagań bezpie-czeństwa i kryteriów oceny niezależnych od producentów, w postaci tzw. profili za-bezpieczeń5.

Dotychczasowe wyniki badań i certyfika-cji, na które często powołują się niektórzy producenci, nie dotyczą de facto komponen-tów, które będą wykorzystywane do budowy sieci 5G, i nie mogą być brane pod uwagę jako wystarczające do oceny poziomu bez-pieczeństwa docelowej infrastruktury.

Ze względu na wspomnianą powyżej wysoką złożoność i liczbę komponen-tów sprzętowych oraz oprogramowania do uzyskania i utrzymania wymaganego poziomu zaufania do infrastruktury 5G niezbędne będą programy międzynarodo-wej współpracy przy ocenie i certyfikacji, np. w ramach modelu ujętego w europej-skim Cybersecurity Act i współpracy w ra-mach sojuszy militarnych – NATO + kraje partnerskie (m.in. Australia i Nowa Zelan-dia). Programy te powinny umożliwiać równoległą ocenę różnych komponentów sprzętowych i oprogramowania w ramach wspólnego procesu – dla nowych oraz ak-tualizowanych komponentów do budowy infrastruktury sieci 5G.

Ryzyko: bez ścisłej współpracy między-narodowej w ramach UE/NATO nie będzie możliwe dopuszczenie technologii do bu-dowy sieci 5G ze względu na brak wstępnej oceny oraz brak możliwości utrzymania poziomu oceny wobec aktualizacji kompo-nentów sprzętowych i oprogramowania.

Zamiast podsumowaniaTezy te, po ich pierwotnym sformuło-

waniu na początku 2019 r., nabrały jeszcze większego znaczenia w świetle działań zapoczątkowanych na forum UE po wy-daniu w marcu 2019 r. przez Komisję Eu-

ropejską rekomendacji dotyczących bez-pieczeństwa 5G6. Po przesłaniu w lipcu 2019 r. przez państwa członkowskie doku-mentów będących krajowymi ocenami ry-zyka związanego z budową sieci 5G, kolej-nym krokiem w październiku 2019 r. będzie przedstawienie przez KE zestawu środków umożliwiających mitygację ryzyka ziden-tyfikowanego przez państwa członkowskie. Zestaw środków prawnych, organizacyj-nych i technicznych uzgodnionych przez KE z państwami członkowskimi ma umoż-liwić budowę sieci 5G wspierających jed-nolity rynek cyfrowy w UE, ograniczając potencjalny wpływ cyberzagrożeń na jego stabilny i konkurencyjny rozwój.

1 ITU – IMT Vision – Framework and overall objectives of the future development of IMT for 2020 and beyond

2 ang. Core3 ang. Software Defined – m.in. Software Defined Network,

Software Defined Storage, Software Defined Datacenter4 Jednym z przykładów ataku błyskawicznego na bezpie-

czeństwo łańcucha dostaw był atak Not Petya na ukraiń-skie oprogramowanie Me.Doc w czerwcu 2017 r.

5 ang. Protection Profiles6 Komisja Europejska zaleca wspólne unijne podejście do

bezpieczeństwa sieci 5G - https://europa.eu/rapid/pres-s-release_IP-19-1832_pl.htm

– 196 –

J eszcze 3–4 lata temu niektórzy ko-mentatorzy rynku telekomunika-cyjnego podawali w wątpliwość ko-nieczność szybkiej wymiany sieci miedzianych na sieci światłowodo-we. Dzisiaj nikt już o tym nie dysku-tuje, bo operatorzy budują światło-wody, gdzie tylko jest to możliwe. Dodatkowo wszyscy uważnie przy-glądają się wciąż enigmatycznej tech-nologii 5G. Inżynierowie zapowiada-ją nieuchronną rewolucję w sposobie korzystania z internetu, który ma być jeszcze bardziej dostępny, jesz-cze szybszy i bardziej niezawodny. Ma być do niego podłączone prawie wszystko, co jest zasilane energią elektryczną: od pralek i lodówek po autonomiczne samochody.

Znaczna część internetowego ruchu, zwłaszcza na ostatnim odcinku, będzie obsługiwana przez sieci bezprzewodowe piątej generacji (5G). Jednak cały szkielet, ruch hurtowy i sieci miejskie będą oparte na światłowodach. Dlatego wielu opera-torów sieci stacjonarnych z nadzieją spo-gląda w stronę technologii 5G, bo wiedzą, że zapotrzebowanie na ich sieci będzie coraz większe. Bezprzewodowe fajerwer-ki ze znaczkiem 5G będą musiały opierać się na światłowodowych fundamentach. W branży nuda nikomu nie grozi, bo wciąż ogłaszane są nowe pomysły. Inwestycyjna gorączka podbijana jest przez zakontrakto-

wane w poprzednich dwóch latach unijne dotacje PO IG. Sieci telekomunikacyjne stały się takim samym kręgosłupem gospo-darki jak autostrady, sieci energetyczne czy magistrale kolejowe.

Jednak na inwestycyjnym horyzoncie nie zawsze świeci słońce. Z jednej strony rosnący apetyt klientów wskazuje na bez-pieczną przyszłość telekomunikacji, z dru-giej branża jest dociskana przez wielką liczbę ograniczeń i obciążeń.

Najważniejsze bariery w działalności małych i średnich operatorów telekomu-nikacyjnych zdefiniowane przez Związek Pracodawców Mediów Elektronicznych i Te-lekomunikacji Mediakom są następujące:

1 Skomplikowane przepisy regulujące procesy inwestycyjne, trudny dostęp do nieruchomości, a przede wszystkim zbyt wysokie opłaty za dostęp do gruntów publicznych. Co prawda obniżone zosta-ły w tym roku opłaty za dostęp do dróg publicznych, jednak nadal trudny i drogi jest dostęp do niedrogowych gruntów sa-morządowych, kolejowych czy leśnych.

2 Uciążliwe i zbędne procedury admini-stracyjne nakładane na małych i śred-nich operatorów telekomunikacyjnych, a w szczególności konieczność uzy-skiwania certyfikatów bezpieczeństwa przemysłowego i posiadania kancelarii

Szanse i wyzwania stacjonarnego rynku telekomunikacyjnego


W dyskusjach o polskim rynku telekomunikacyjnym przez ostatnie lata niezmiennie dominują dwa tematy. Pierwszym z nich jest konkurencja na

polu usług, czyli walka „starej” telewizji z telewizją „nową” (streaming, VoD itp.). Drugi temat to wyścig pomiędzy operatorami

na jakość infrastruktury, ponieważ bez infrastruktury wysokiej jakości żądane przez klientów coraz to nowsze usługi nie będą dostępne

Krzysztof Kacprowicz

prezes Związku Pracodawców Mediów

Elektronicznych i Telekomunikacji

Mediakom

– 197 –

tajnych. Operatorzy, którzy mają certy-fikat ABW i prowadzą kancelarię tajną, ponoszą olbrzymie koszty, które nie są w żaden sposób uzasadnione.

3 Prawo konsumenckie zbyt mocno ogranicza działalność operatorów, a częste zmiany w prawie oraz nad-mierne obowiązki informacyjne po-wodują, że z pozoru prosta czynność podpisania umowy na świadczenie usług telekomunikacyjnych trwa kilka-dziesiąt minut. Wszystkie dokumenty, z jakimi z biura wychodzi klient po podpisaniu umowy, liczą kilkadziesiąt stron. Nadmiar informacji, które musi otrzymać, powoduje, że umowy nie są czytane, a w przypadku gdy abonent trafi na nierzetelnego dostawcę usług telekomunikacyjnych, to osobie po-szkodowanej bardzo trudno przebić się przez niezrozumiałe zapisy umowy i regulaminów.

4 Chaos w dziedzinie praw autorskich i pokrewnych. Od wielu lat środowi-sko operatorów telekomunikacyjnych, zajmujące się także reemisją progra-mów telewizyjnych, zwraca uwagę na ten problem. Organizacje zbiorowego zarządu od kilku lat kierują do sądów pozwy przeciw operatorom, ponieważ chcą wykorzystać sytuację, w której są mocno uprzywilejowane w usta-wie o prawach autorskich. Operator nie może rozpocząć działalności bez umowy z „właściwą” organizacją zbio-rowego zarządu. Problem polega na tym, że kilka z istniejących na rynku kilkunastu organizacji uważa, że jest

tą jedyną właściwą i rości sobie prawa do poboru opłat. Efekt jest taki, że po-mimo iż operatorzy płacą olbrzymie pieniądze dla twórców (6–8 proc. od przychodu), to ciągle toczą spory z or-ganizacjami zbiorowego zarządu, któ-re uważają, że stawki płacone przez operatorów są za niskie.

5 Przestarzałe prawo telewizyjne. Usta-wa o radiofonii i telewizji wymaga na-pisania od nowa, ponieważ jej najważ-niejsze zapisy powstawały ponad 25 lat temu, w erze nadawania kilku analo-gowych programów. Dzisiaj obserwu-jemy technologiczną ofensywę cyfro-wą, której nie zauważa ustawa o radiu i telewizji, a o analogowej emisji od kilku lat już nie pamiętamy. Niestety, na hasło „ustawa telewizyjna” wszyscy politycy tracą zmysły i nikt nie potrafi przeprowadzić przez sejm koniecz-nych nowelizacji związanych z techno-logią nadawania i reemisji.

Polski rynek telekomunikacyjny nie ma swojego odpowiednika na świecie. Jego wyróżnikiem jest bardzo duża i skuteczna konkurencja połączona z niskimi rachun-kami, jakie płaci klient końcowy. Ważnym graczem na rynku infrastruktury telekomu-nikacyjnej są lokalni operatorzy, których liczba nie maleje i według raportów UKE wciąż jest ich ponad 3 tys. Wszystkie rapor-ty pokazują, że mimo stosunkowo niskich cen końcowych, aż ok. 30 proc. przychodów jest reinwestowane w infrastrukturę. Para-doks czy prosty związek przyczynowy? Na to pytanie nikt nie potrafi udzielić jedno-znacznej odpowiedzi.

Polski rynek telekomunikacyjny nie ma swojego odpowiednika na świecie.

Jego wyróżnikiem jest bardzo duża i skuteczna konkurencja połączona z niskimi

rachunkami, jakie płaci klient końcowy

– 198 –

O d zarania ludzie przesyłali mię-dzy sobą informacje. Pierwsze doświadczenia z telegrafem elektrycznym przeprowadził w 1774 r. Georges-Louis Le Sage. Wiek XIX to narodziny komu-nikacji elektrycznej, czyli cze-goś, co obecnie nazywamy tele-komunikacją. Pierwszy telegraf elektryczny zbudował w 1816 r. sir Francis Ronalds. Pierwsze doświadczenia z elektrycznym telegrafem bezprzewodowym przeprowadził Heinrich Hertz w latach 1885–1889. W obu przy-padkach przesyłane sygnały miały charakter dyskretny, czy-li w ogólności cyfrowy. Oba ten wynalazki w tamtych czasach zostały uznane za praktycznie bezużyteczne.

W przypadku telegrafu elektrycznego lata 40. XVIII w. to doświadczenia Gaussa i demonstracje systemów Cooke’a i Wheat-stone’a oraz systemu Morse’a. Od tego mo-mentu następuje rozwój kablowej sieci te-legraficznej. W 1861 r. zostaje uruchomione połączenie telegraficzne pomiędzy wschod-nim a zachodnim wybrzeżem Stanów Zjed-noczonych. Po kilku latach doświadczeń w 1875 r. Aleksander Bell buduje telegraf akustyczny, powszechnie dzisiaj znany jako telefon.

W przypadku łączności bezprzewodo-wej postęp był zdecydowanie szybszy. W 1894 r. doświadczenia z telegrafem bezprze-wodowym przeprowadza Brytyjczyk Olivier Lodge, a już w roku 1895 Guglielmo Marconi

i Aleksander Popov publikują wyniki swoich eksperymentów wraz z wizją ich praktycz-nego wykorzystania. Później okazało się, że obaj wykorzystywali koncepcje Nikoli Tesli i to jego puryści uważają dzisiaj za twórcę ra-diokomunikacji.

W 1948 r. prof. Claude E. Shannon opu-blikował pracę „A Mathematical Theory of Communication”. Stanowi ona podstawę teorii informacji i cyfrowych systemów tele-komunikacyjnych. Tę i inne prace prof. Sha-nonna powszechnie uważa się dzisiaj za pod-stawę cyfrowej rewolucji. Banałem wydaje się twierdzenie, że żyjemy w erze informacji, informacji przesyłanej, przetwarzanej i prze-chowywanej w formie cyfrowej.

Wiek XX to ciągły rozwój systemów tele-komunikacyjnych zarówno kablowych, jak i radiowych. Wiąże się on z ciągłym postę-pem naukowym i technologicznym. Sieci światłowodowe, łączność satelitarna czy naziemne sieci komórkowe to hasła, pod którymi kryje się ogromna liczba rewolucyj-nych wynalazków technicznych i technolo-gicznych. Rozwój komputerów doprowadził na przełomie lat 50. i 60. XX w. do budowy pierwszych sieci komputerowych jako cyfro-wych sieci telekomunikacyjnych, a w efekcie do budowy internetu.

Przez wiele lat standardy techniczne sieci telekomunikacyjnych (zarówno kablowych, jak i radiowych) oraz sieci komputerowych rozwijały się obok siebie. Sieci te służyły innym celom, świadczone w nich były inne usługi. Rozwój technologii cyfrowych i po-wszechna cyfryzacja informacji spowodowa-ły integrację standardów technicznych sieci

Jerzy Żurek

Instytut Łączności

Budowa sieci telekomunikacyjnych

nowej generacji warunkiem dalszego rozwoju kraju


Odpowiednie wdrożenie sieci 5G warunkuje bardzo silnie kolejny etap rozwoju gospodarczego czy wręcz cywilizacyjnego. Opóźnienie lub

rezygnacja z budowy nowej telekomunikacji może zahamować rozwój Polski i doprowadzić do utraty konkurencyjności na światowych rynkach

– 199 –

telekomunikacyjnych i sieci komputerowych oraz rewolucyjną zmianę sposobu świadcze-nia usług telekomunikacyjnych w sensie za-równo technicznym, jak i modeli bizesowych.

W ostatnich latach obok zacierającej się opozycji sieci telekomunikacyjne–sieci komputerowe funkcjonowała inna opozycja – sieci stałe–sieci mobilne. Te same usługi np. transmisji danych mogliśmy (i możemy) uzyskać jako abonent sieci stałych lub jako abonent sieci mobilnych.

Dożyliśmy czasów, gdzie właściwie każda łączność sprowadza się do transmisji da-nych, a każde urządzenie końcowe (termi-nal), mimo że czasami nazywamy go np. te-lefonem komórkowym czy smartfonem, jest zaawansowanym komputerem, a usługę, z której w danym momencie korzystamy, realizujemy za pomocą oprogramowania (aplikacji). Dlatego dzisiaj powszechnie po-sługujemy się pojęciem Information Com-munication Technologies (ICT) często tłu-maczonym na język polski, co nie jest do końca adekwatne, jako teleinformatyka.

We wszystkich dziedzinach życia i obsza-rach gospodarki doświadczyliśmy potęgi sieci, kompletnie nowych możliwości, jakie stwarza nie tylko skomunikowanie ludzi, komputerów, urządzeń, sensorów, ale rów-nież skomunikowanie rzeczy.

Mimo fantastycznych możliwości, jakie daje współczesna telekomunikacja cyfrowa, od wielu lat rozwijają się koncepcje, które bez sieci telekomunikacyjnych nowej gene-racji są niemożliwe do realizacji. Po prostu działające obecnie cyfrowe sieci telekomuni-

kacyjne nie są w stanie zapewnić odpowied-nich parametrów, adekwatnych do potrzeb określonych zastosowań i nie są to tylko szybkość transmisji czy opóźnienie trans-misji sygnału. Są to również takie parametry i cechy jak niezawodność, pojemność sieci, elastyczność konfiguracji, integracja różne-go rodzaju sieci dostępowych, energoosz-czędność, gwarantowane parametry usługi, łatwość uruchamiania nowych usług etc.

Najważniejsze koncepcje, które wspo-mniano powyżej to: Przemysł Przyszłości (robotyzacja), Internet Rzeczy czy jak nie-którzy już mówią Internet Wszechrzeczy (Internet Wszystkiego), wszystkie systemy Smart, np. Smart City, szeroko rozumiane eZdrowie, nowoczesna sieć energetyczna – Smart Grid, bez której nie można zreali-zować np. powszechnej elektromobilności czy powszechnego systemu rozproszonych OZE, system pojazdów autonomicznych, precyzyjne rolnictwo, system autonomicz-nych dronów, teleobecność, monitorowanie środowiska, tactile internet (dotykowy inter-net) i wiele, wiele innych.

Potrzeby i uwarunkowania wymienione po-wyżej powodują, że jeżeli chcemy je zrealizo-wać, musimy całkowicie zmienić paradygmat obecnej telekomunikacji. Musimy zbudować sieci telekomunikacyjne nowej generacji.

Po raz pierwszy w sposób uporządkowa-ny zaprezentowano koncepcję nowej wizji telekomunikacji w dokumencie ITU, naj-starszej agendy ONZ, pt. „Recommendation ITU-R M.2083-0, „IMT Vision – Framework and overall objectives of the future develop-ment of IMT for 2020 and beyond” opubli-

We wszystkich dziedzinach życia i obszarach gospodarki doświadczyliśmy potęgi sieci, kompletnie

nowych możliwości, jakie stwarza nie tylko skomunikowanie ludzi, komputerów, urządzeń, sensorów, ale również skomunikowanie rzeczy

– 200 –

Wdrożenie koncepcji sieci telekomunikacyjnych nowej generacji może zająć nawet kilkanaście lat. W tym czasie na pewno powstaną nowe techniki telekomunikacyjne i nowe technologie, dlatego nikt nie wie, jak w szczegółach będzie ta sieć wyglądać w przyszłości, wiemy natomiast precyzyjnie, jakie potrzeby ma ona zaspokoić

kowanym we wrześniu 2015 r. Dokument ten stanowi podstawę prac nad standardami technicznymi w wielu obszarach telekomu-nikacji, które mają złożyć się na coś co obec-nie jest nazywane sieciami 5G.

Koncepcja ta jest o wiele szersza niż tyl-ko nowa generacja sieci komórkowych. Sieci komórkowe są ważnym elementem tej kon-cepcji, ale stanowią tylko jej część. Sieci 5G to przede wszystkim nowa architektura sieci szkieletowej z całkowicie nową koncepcją rezerwacji zasobów i kreowania usług tele-komunikacyjnych, to przetwarzanie krawę-dziowe, to integracja różnego rodzaju sieci dostępowych, w tym sieci satelitarnych, to nie tylko dostęp ultraszerokopasmowy, ale także nowoczesny dostęp wąskopasmo-wy i wiele innych rozwiązań systemowych, technicznych i technologicznych.

W koncepcji tej po raz pierwszy w histo-rii telekomunikacji traktuje się sieci radiowe (mobilne) i sieci stałe jako w pełni komple-mentarne, a nie odrębne jak dotychczas.

Dla sieci 5G zdefiniowano trzy makrosce-nariusze wykorzystania, które wpływają na określone parametry techniczne, są to:

l Mission-critical control (łączność wy-magająca ultrawysokiej niezawodności, bardzo wysokiego bezpieczeństwa, gwa-rantowanych minimalnych opóźnień, ekstremalnej mobilności użytkownika);

l Enhanced Mobile Broadband (ekstre-malna pojemność, ekstremalne szybko-ści transmisji, zdolność do automatycz-nej rekonfiguracji i optymalizacji);

l Massive Internet of Things (ultrawysoka gęstość sieci, bardzo niewielka złożo-ność, niskie zapotrzebowanie energe-tyczne, duże pokrycie i zasięgi w trud-nych lokalizacjach).

Techniczna realizacja tych założeń już ru-szyła, od kilku lat trwają intensywne prace badawcze standaryzacyjne i wdrożeniowe. Obecnie są już dostępne na rynku stacje ba-zowe 5G dla sieci komórkowych w nowym standardzie NR (New Radio), który jest ulepszoną wersją LTE. Rozwiązania te są już wdrażane w sieciach komórkowych w kilku wysokorozwiniętych państwach na świe-cie (np. Szwajcaria, USA, Korea Płd. etc.). W Polsce operatorzy komórkowi realizują cały szereg instalacji pilotażowych. Ale to dopiero początek i jeden drobny kroczek w kierunku realizacji koncepcji sieci 5G. Na koniec tego roku ma zostać zamknięta stan-daryzacja tzw. sieci szkieletowej (core network) dla sieci 5G. To właśnie z architekturą sieci szkieletowej 5G wiąże się największy postęp. Budowa urządzeń, oprogramowania, implementacja nowej architektury zajmie zapewne jeszcze kilka lat. Wtedy pojawią się możliwości łatwej implementacji nowych usług telekomunikacyjnych, których dzisiaj nie jesteśmy w stanie nawet sobie wyobrazić. Dopiero implementacja nowej sieci szkiele-towej będzie mogła doprowadzić do integra-cji różnego rodzaju sieci dostępowych.

Szacuje się, że wdrożenie koncepcji sieci telekomunikacyjnych nowej generacji może zająć nawet kilkanaście lat. W tym czasie na pewno powstaną nowe techniki telekomuni-kacyjne i nowe technologie, dlatego nikt nie wie, jak w szczegółach będzie ta sieć wyglą-

– 201 –

dać w przyszłości, wiemy natomiast precy-zyjnie, jakie potrzeby ma ona zaspokoić.

Budowa nowej telekomunikacji to ogrom-ne zadanie i wyzwanie zarazem. Oczywiście sieć ta nie powstanie od razu i wszędzie. Proces ten będzie przebiegał ewolucyjnie, a sieć w odpowiedniej formule będzie bu-dowana tam, gdzie będzie zapotrzebowanie na określony rodzaj usług. Realizacja tego zadania wymagać będzie konsolidacji wie-lu środowisk, wielu zmian organizacyjnych, koncepcyjnych i biznesowych. Nie powinna się wiązać z dużo większymi niż dotych-czas nakładami inwestycyjnymi (wszystko zależy od przyjętych modeli biznesowych), chociaż mogą być one spore. Operatorzy i tak muszą ciągle inwestować w sieci, choć-by ze względu na konieczność wymiany starych urządzeń, a wraz z postępem tech-nologii nowe urządzenia stają się tańsze. Na pewno postęp w dziedzinie budowy sieci 5G ma charakter globalny i nie mamy na niego wielkiego wpływu z poziomu naszego państwa. Co więcej, wszystko wskazuje na to, że odpowiednie wdrożenie sieci 5G wa-runkuje bardzo silnie kolejny etap rozwoju gospodarczego czy wręcz cywilizacyjnego. Telekomunikacja jest podstawą przesyłania wszelkiej informacji, jest krwioobiegiem państwa, społeczeństwa, gospodarki. Re-wolucyjna zmiana w telekomunikacji spo-woduje rewolucyjne zmiany we wszystkich tych obszarach, opóźnienie lub rezygnacja z budowy nowej telekomunikacji może za-hamować rozwój Polski i doprowadzić do utraty konkurencyjności na światowych rynkach.

Budowa sieci 5G może być ogromną szansą dla Polski. Znaczna część tej sieci to oprogramowanie – mamy duży i znany powszechnie potencjał w tym obszarze, trzeba go tylko odpowiednio zaangażo-wać. Sieć 5G będzie wymagała ogromnej liczby urządzeń i sensorów – to otwiera możliwość rozwoju firm technologicznych w Polsce i odbudowę przemysłu wysokich technologii. Można rozpocząć od budowy własnych, prostszych rozwiązań (których w sieci 5G będzie wiele), budując kompe-tencje do wytwarzania rozwiązań najbar-dziej skomplikowanych. Już teraz istnieją w Polsce firmy, które projektują i budują prototypy stacji mikrobazowych 5G, czy firmy, które planują produkcję prostszych układów scalonych do urządzeń dla tych sieci. Szansą jest to, że możemy dokonać skoku technologicznego. Kolejnym waż-

nym obszarem jest sposób wdrażania no-wych usług w sieciach 5G. Realizowane mają być w formule aplikacji, liczyć się będzie pomysł i kreatywność, a czas ich wdrożenia w sieci ma wynosić dziesiątki minut, a nie wiele miesięcy jak obecnie; stwarza to ogromne możliwości dla ma-łych firm i start-upów.

Ogromnym wyzwaniem, a zarazem szan-są na budowę nowych kompetencji w kra-ju, są zagadnienia cyberbezpieczeństwa sieci 5G. Cyberbezpieczeństwo w sieci 5G jest elementem krytycznym. Wymagać bę-dzie ono nowego podejścia i wielu nowych rozwiązań organizacyjnych i technicznych.

Przeszkodą wymagającą bardzo poważ-nego potraktowania mogą być obawy spo-łeczne dotyczące sieci 5G i to nie tylko te dotyczące pola elektromagnetycznego (PEM), ale również ochrony prywatno-ści obywateli. Wymagają one otwartości i transparentności rozwiązań, otwartej dyskusji społecznej i propagowania rzetel-nej wiedzy i kultury użytkowania nowocze-snych sieci i usług telekomunikacyjnych.

Podsumowując, żyjemy w czasach rewo-lucyjnej zmiany w cyfrowych sieciach te-lekomunikacyjnych. Zmiana ta wpłynie na wszystkie obszary naszego życia i będzie warunkiem dalszego, dynamicznego roz-woju gospodarczego. Jak każda rewolucyj-na zmiana niesie ze sobą wiele szans, ale może się wiązać z wieloma zagrożeniami. Dlatego istnieje potrzeba pełnej konsolida-cji i współpracy wszystkich zainteresowa-nych środowisk, tak aby tej wielkiej szansy nie zmarnować.

– 202 –

Wzrost przychodów dobrą prognozą

W edług najnowszego raportu Computerworld TOP2001 przychody rynku ICT w 2018 r. wyniosły 107,7 mld zł. Wynik ten jest dobrą prognozą na przyszłość i może napawać optymi-zmem. Po dwóch słabszych latach polski rynek tele-informatyczny odnotował wzrost o ponad 4 pkt proc. (z poziomu 103,2 mld zł), jednak dalej jest to wynik poniżej aspiracji i deklara-cji rządu uczynienia Polski „Doliną Cyfrową”.

Motorem napędowym tego wyniku jest branża IT – jej przychody wzrosły o 7,1 proc. Minimalną, dodatnią zmianę na poziomie 0,2 proc. odnotował rynek telekomuni-kacyjny. Niezbędne wydaje się podjęcie działań gwarantujących stały wzrost rynku oraz dalsze podążanie za trendami, które mogą umocnić teleinformatykę w naszym kraju. Od rozwoju polskich technologii in-formacyjnych zależy nie tylko przyszłość (i pomyślność) lokalnego rynku ICT, lecz całej gospodarki zorientowanej na innowa-cyjne technologie ICT.

Innowacje źródłem zmianyStopień nasycenia rozwiązaniami,

zwłaszcza tymi proponowanymi przez operatorów telekomunikacyjnych, jest w naszym kraju bardzo wysoki. Sporą szansą jest wspieranie przez administrację publiczną projektów w ramach ich działań

pilotażowych czy poligonów innowacji – mogą one przyczynić się nie tylko do dy-wersyfikacji ofert większych i mniejszych graczy rynkowych, lecz także do powsta-nia nowych produktów o potencjale eks-portowym. To jednocześnie dobry spo-sób na wyróżnienie się na tle konkurencji międzynarodowej i zastąpienie usług eksportem produktów informatycznych, np. w zakresie cyberbezpieczeństwa. W końcu większość polskich operatorów świadczy usługi w postaci nielimitowa-nych rozmów i wiadomości tekstowych, a proponowane pakiety dostępu do in-ternetu są coraz większe. Konkurencja ze strony dostawców usług over-the-top w ich przypadku stała się faktem (m.in. ko-munikatory Messenger, WhatsApp, Skype, platformy Spotify, Netflix czy usługi do-dane Google’a). Jedynym wyróżnikiem dla tradycyjnych operatorów mogą okazać się innowacje.

Technologie i trendy jutraKluczową innowacją jest oczywiście

technologia 5G, a więc kolejna generacja sieci komórkowej, która ma w przyszłości zastąpić aktualny standard 4G (techno-logię LTE). Umożliwi ona wprowadzenie usprawnień w sektorze bankowości mo-bilnej, handlu czy e-administracji, utrzy-manie obecnego standardu usług mobil-nych (minimalizacja ryzyka blackoutów), a także powstanie zupełnie nowych usług i metod komunikacji. 5G to obietnica wzrostu pojemności sieci i odporności na spadki wydajności oraz znacznie szybsze-go transferu danych. W konsekwencji ła-twiejsza stanie się obsługa większej liczby urządzeń połączonych z siecią oraz sku-

Rynek nasycony rozwiązaniami i wyzwaniami

– polska perspektywa ICT


Polski rynek ICT stoi przed wyzwaniem odnalezienia nowych przewag, które przyciągną zagraniczne

firmy i inwestorów

Andrzej Dulka

prezes Polskiej Izby Informatyki

i Telekomunikacji

– 203 –

teczniej będziemy mogli wykorzystać możliwości wynikające z upowszechnie-nia Internetu Rzeczy (Internet of Things) – połączonych ze sobą, inteligentnych sprzętów, a w przyszłości nawet miast. Poza Internetem Rzeczy do najważniej-szych globalnych trendów w sektorze ICT do 2025 r. będą należeć technologie w chmurze, big data oraz kwestie cyber-bezpieczeństwa2. Prognozy najszybszego wzrostu dotyczą usług outsourcingowych, hostingu infrastruktury, a także zarządza-nia aplikacjami.

Eksplozja uczenia maszynowegoMimo że uczenie maszynowe i pierw-

sze systemy uczące się pojawiły się już na przełomie lat 50. i 60. ubiegłego wieku, to dalej jest to spore wyzwanie dla branży. Rozgłos w obrębie tematu jest naprawdę duży. Aktywni są zarówno przeciwnicy, jak i zwolennicy systemów przetwarzają-cych dane dla zdobywania nowej wiedzy. W mojej ocenie prawdziwych specjalistów jest bardzo mało oraz – co ważne – braku-je zrozumienia dla realnych możliwości i zmian, jakie mogą towarzyszyć takiemu rozwojowi sztucznej inteligencji. Intere-sariusze wahają się więc między nadmier-nym entuzjazmem a wynikającym z nie-zrozumienia strachem, a przecież machine learning mogłoby z powodzeniem zostać zastosowane w wielu branżach.

Zatrzymać talentyJednym z podstawowych problemów

całej branży ICT staje się niedobór ta-lentów oraz ich znikome wykorzystanie w trakcie tworzenia produktów w Polsce, a nie w procesie dostarczania usług. Pol-

ska może, także dzięki inicjatywom rządu realizowanym np. przez NCBiR, stać się jednym z najatrakcyjniejszych rynków dla tego segmentu, porównując wyso-kość zarobków z kosztami życia. Nieste-ty, w naszym kraju brakuje skutecznych programów wspierania rozwoju talentów. Realnym ryzykiem staje się więc drenaż specjalistów z polskich firm za granicę. Kolejne rozwiązania prawne, m.in. znie-sienie limitu 30-krotności dla składek ZUS z dniem 1 stycznia 2020 r. czy zmiany po-datkowe, mogą pogłębić problem, bo osta-tecznie uderzają w najlepiej wykwalifiko-wanych pracowników, zwiększając koszty pracy. Potrzebujemy zmian systemowych, musimy na przykład lepiej wspierać kobie-ce talenty oraz zmieniać prawo, aby sty-mulowało rozwój teleinformatyki, a nie ją ograniczało.

Dofinansować badania i rozwój

Barierą rozwojową teleinformatyki w Polsce może okazać się zbyt mała licz-ba dużych projektów badawczo-rozwojo-wych. Mimo że wydatki na R&D wzrastają, są one niewystarczające. W konsekwencji ograniczony pozostanie nie tylko rozwój poszczególnych innowacji, ale także wzrost całego rynku ICT. To sygnał, że Polska potrzebuje systematycznego zwiększania inwestycji w prace R&D w teleinforma-tyce, zwłaszcza ze środków publicznych. Powinny być z nimi skorelowane ogólne i sektorowe regulacje prawne – prawidło-we funkcjonowanie tego segmentu wy-maga przejrzystego i stabilnego systemu prawnego. PIIT wspiera tworzenie takich warunków, które umożliwią powstanie

Jednym z podstawowych problemów całej branży ICT staje się niedobór talentów

oraz ich znikome wykorzystanie w trakcie tworzenia produktów w Polsce, a nie

w procesie dostarczania usług

– 204 –

polskiej Doliny Krzemowej. W tym kontek-ście otoczenie prawno-regulacyjne oraz na-cisk na R&D mają pierwszorzędne znaczenie.

Cyfryzować administracjęZ raportu „Perspektywy rozwoju polskiej

branży ICT do roku 2025” jasno wynika, że branżą o najwyższym poziomie cyfryza-cji w naszym kraju pozostaje sektor finan-sowy. Źródłem wyzwań pozostaje dalsza cyfryzacja administracji. Problemy w tym obszarze dotyczą choćby procedur prze-targowych, w których dominują przesta-rzałe modele pracy nad oprogramowaniem (tzw. metodyka kaskadowa – waterfall). Jednocześnie administracja nie jest gotowa na zwinne metodyki wdrażania systemów IT (agile) oraz rozliczenia projektów na podstawie zasady time & materials, zgodnie z którą wydatki ponoszone przez zlecenio-dawcę obejmują tylko czas i zasoby, które poświęca się wdrożeniu oprogramowania.

Odnaleźć nowe przewagiPolski rynek ICT stoi przed wyzwaniem

odnalezienia nowych przewag, które przy-ciągną zagraniczne firmy i inwestorów. Dotychczas na arenie europejskiej byliśmy kojarzeni z wyjątkowo konkurencyjnymi kosztami pracy oraz dobrze wykształco-nym i doświadczonym zapleczem pra-cowniczym. Tymczasem zauważalny jest wzrost kosztów wynagrodzeń i wynajmu powierzchni biurowych przy spadku dota-cji unijnych i tempa wzrostu produktyw-ności. W przyszłości może to spowodować ograniczenie atrakcyjności naszego kraju, zwłaszcza z perspektywy zagranicznych inwestorów. W polskich warunkach szansą wydają się prace nad kolejnymi innowacyj-

nymi rozwiązaniami oraz poszukiwanie, a następnie działalność w ramach nisz ryn-kowych. Ważne jest również wspieranie eksportu polskich produktów i usług poza granicami kraju, w szczególności w pań-stwach, w których mogą one efektywnie konkurować z lokalnymi firmami.

1 Raport „Computerwold TOP200”, https://www.com-puterworld.pl/news/Computerworld-TOP200-Edycja-2019-Jest-wzrost-szalu-nie-ma,414032.html

2 Raport „Perspektywy rozwoju polskiej branży ICT do roku 2025” przygotowany na zlecenie Ministerstwa Rozwoju pod patronatem Polskiej Izby Informatyki i Telekomuni-kacji, https://ict.trade.gov.pl/pl/aktualnosci/238116,per-spektywy-rozwoju-polskiej-branzy-ict-do-roku-2025.html

Barierą rozwojową teleinformatyki w Polsce może okazać się też zbyt mała liczba dużych projektów badawczo-rozwojowych

– 205 –

– 206 –

Instytucjefinansowe

DZIAŁ III

– 208 –

– 209 –

Stanisław Koczot

zastępca redaktora naczelnego „Gazety Bankowej”

N owe technologie wtargnęły do świata finansów już dobrych kilka lat temu. Banki stosun-kowo szybko przystosowały je do swoich potrzeb. Co więcej – dzięki temu, że potrafiły stwo-rzyć z nich masowe narzędzie cyfrowej komunikacji, stały się forpocztą cyfryzacji państwa. To dzięki nim tak szybko uda-ło się wprowadzić w życie pro-gram Rodzina 500+, rozbudować strukturę profilu zaufanego, zre-alizować wiele przedsięwzięć ułatwiających funkcjonowanie obywateli, nie tylko w rzeczywi-stości finansowej. Cyfrowe konto w banku to wehikuł pozwalają-cy wykonywać wiele czynności szybciej i lepiej.

To dopiero początek, bo technologia na pewno nie powiedziała jeszcze ostatniego słowa. O tym, że obejmuje ona kolejne ob-szary naszej aktywności, pisze w tegorocz-nej edycji „Polskiego Kompasu” Piotr Alicki, prezes Krajowej Izby Rozliczeniowej.

Na upowszechnienie usług cyfrowych po-zwala m.in. elektroniczna tożsamość, umoż-liwiająca identyfikację z wykorzystaniem chronionych danych bankowych, kwalifiko-wany podpis elektroniczny wykorzystujący technologię chmurową, tzw. trwały nośnik. Szef KIR przypomina też o unijnej dyrek-tywie PSD2, która wprowadza w życie ideę otwartej bankowości, co oczywiście jest ko-rzystne dla klientów, ponieważ wprowadza na rynek usług płatniczych nowe podmioty, ale stwarza też potężną konkurencję dla pol-skich i unijnych banków. Wejście fintechów na rynek finansowy dokonuje się od kilku lat i banki już zdołały się z tym oswoić, nato-

miast PSD2 oznacza również szerokie otwar-cie na globalnych graczy, takich jak Google czy Facebook, z którymi poradzić sobie już nie będzie tak łatwo.

Zapowiada się twarda i bardzo ciekawa walka o rynek, w której liczące się instytu-cje finansowe wcale nie są bez szans. Banki dysponują potężnym zapleczem kapitało-wym i świetnie wyszkolonymi kadrami, choć trzeba przyznać, że nie mają tak dużej mocy przyciągania talentów jak przed laty. Siła czołowych instytucji i przedsiębiorstw, nie tylko finansowych, zależy w bardzo dużym stopniu od ich potencjału innowacyjnego oraz od świetnie wyszkolonych informaty-ków i programistów. Tak jest w całej Europie, przede wszystkim w firmach działających na rynkach walutowych czy instrumentów po-chodnych, gdzie często trzy czwarte kadry stanowią wcale nie bankowcy i finansiści, ale informatycy. Polskie banki muszą o najlep-szych ludzi mocno rywalizować, i to z bran-żami, które jeszcze kilka lat temu nie były dla nich konkurencją, na przykład z firmami handlowymi. Bankowość nie świeci już na rynku pracy takim blaskiem jak kiedyś.

Na razie radzi sobie całkiem dobrze, jed-nak konkurencja i cyfrowa transformacja do-konująca się w całej gospodarce wymagają od instytucji finansowych coraz większego wysiłku, polegającego przede wszystkim na poszukiwaniu i wprowadzaniu w życie inno-wacji. „O przyszłości gospodarek decydować teraz będą zdolności do kreowania innowa-cyjnych rozwiązań. Każda licząca się na ryn-ku firma czy organizacja angażuje się w pro-cesy związane z innowacjami, ponieważ to technologie kreują przewagi konkurencyjne” – pisze w „Polskim Kompasie” Maciej Try-buchowski, prezes Krajowego Depozytu Pa-pierów Wartościowych.

Innowacje kosztująINSTYTUCJE RYNKU FINANSOWEGO

Instytucje funkcjonujące na naszym rynku finansowym muszą zmierzyć się z rosnącą falą wyzwań. Część wynika z naturalnej dynamiki dokonujących się na nim procesów,

część z aktywności unijnych instytucji. I jednych, i drugich przybywa w lawinowym tempie

– 210 –

Polscy bankowcy mają w tej dziedzinie duże osiągnięcia, chodzi tylko o to, by na-dal trzymali dobre tempo. Nie jest to wcale takie proste, ponieważ na technologie i in-nowacje trzeba dużych pieniędzy, a tempo zmian jest tak duże, że wcale nie ma gwa-rancji, że zainwestowane środki kiedykol-wiek się zwrócą. Sektor ma już na koncie utopione inwestycje, i to wcale nie z własnej winy, ale z powodu szybko zmieniających się technologii: kiedy jedna wyprzedza dru-gą, wypiera ją z rynku, bank nie ma innego wyjścia, jak spisać nowinkę sprzed zaledwie niewielu miesięcy na straty.

Taka jest cena technologicznego pędu, w którym bierze udział cała gospodarka, fir-my i ich klienci. Nie da się przed nim uciec, bo ceną za obstawanie przy dawnym pomyśle jest ucieczka klientów do instytucji bardziej nowoczesnych i lepiej spełniających ich ocze-kiwania. „Polacy są narodem otwartym na fi-nansowe innowacje. Chętnie testują usługi, spodziewając się jakości, wygody i gwaran-cji bezpieczeństwa” – pisze Piotr Alicki. To oczywiście bardzo pozytywna cecha, jednak dla instytucji finansowych oznacza to rów-nież, że muszą oferować ciągle coś lepszego i nowszego, bo Polacy po prostu to lubią.

Jedne banki stać na taki wysiłek finanso-wy, inne mają z tym problemy. W Polsce ist-nieje grupa 5–6 silnych banków, które mają się świetnie, prą do przodu. Jest też grono średniaków i maluchów, którym wiedzie się gorzej. Mówił o tym prof. Andrzej Kaźmier-czak, członek zarządu NBP, podczas uroczy-stości wręczenia nagród „Gazety Bankowej” Najlepszy Bank 2019 i Bankowy Menedżer Roku 2018. Zwrócił uwagę na niską rentow-

ność banków, zwłaszcza wśród mniejszych instytucji. „Niska rentowność zwiększa podatność na szoki i ogranicza zdolności do absorpcji strat oraz odbudowy kapitału w przyszłości. Choć przeciętna rentowność polskich banków znajduje się na poziomie ok. 7 proc., to jest grupa banków o niższej rentowności. Istnieje bowiem rozdźwięk między mniejszymi i większymi bankami. Rentowność mniejszych banków jest niższa niż średnia zarówno z uwagi na wyższe kosz-ty w stosunku do przychodów, jak i niższe marże oraz gorszą jakość portfela kredyto-wego” – mówił prof. Andrzej Kaźmierczak.

Niepokojące jest jeszcze co innego, o czym również była mowa podczas spotkania „Ga-zety Bankowej” – nawet wśród dużych ban-ków komercyjnych stopa zwrotu z kapitału wydaje się kształtować poniżej kosztu pozy-skania kapitału na rynku. „W takiej sytuacji trudniej będzie o spełnienie wymogu MREL czy wręcz finansowanie własnego rozwo-ju. Banki powinny już teraz stopniowo re-alizować obowiązek MREL. Pozwoli to na uniknięcie efektu kumulacji (cliff effect) tuż przed datą graniczną wyznaczoną na 2023 r. Z kolei inwestowanie we własny rozwój jest i będzie szczególnie ważne w kontekście konkurencji ze strony podmiotów fintech, w tym działających transgranicznie” – mówił prof. Andrzej Kaźmierczak.

Wyzwań jest więc dużo, i to takich, z któ-rymi trzeba będzie się wcześniej czy później zmierzyć. Na szczęście polski sektor finan-sowy jest w dobrej kondycji, jakość ich fun-duszy własnych jest wysoka, a testy warun-ków skrajnych przechodzą bez większego problemu.

Wejście fintechów na rynek finansowy dokonuje się od kilku lat i banki już zdołały się z tym oswoić, natomiast PSD2 oznacza również szerokie otwarcie na globalnych graczy, takich jak Google czy Facebook, z którymi poradzić sobie już nie będzie tak łatwo

– 211 –

J ak wynika z badania opublikowa-nego w 2018 r. przez Uniwersytet Harvarda, nie istnieje jeden uniwer-salny model sprawowania nadzoru. Warunkiem koniecznym jego efek-tywnego działania jest niezależność, w szczególności operacyjna. Nato-miast to, czy nadzór znajdować się będzie w strukturze banku central-nego, czy pozostanie poza bankiem centralnym, zależy w głównej mie-rze od uwarunkowań instytucjonal-nych i rozwiązań politycznych przy-jętych w danym państwie.

W przestrzeni europejskiej można zi-dentyfikować kilka modeli w tym zakresie. Przykładowo w krajach Europy Północnej występuje tendencja do integracji nadzo-ru finansowego poza bankiem centralnym, w Europie Południowej zaś do lokalizowa-nia nadzoru bankowego w ramach banku centralnego. Mając na uwadze doświadcze-nia europejskie oraz system funkcjonujący w Polsce, widzę zdecydowaną przewagę rozwiązania przewidującego integrację nadzoru poza bankiem centralnym. Klu-czowym zarzutem podnoszonym wobec modelu nadzoru finansowego zintegrowa-nego w banku centralnym jest, że w jednej instytucji skupione zostają zbyt szerokie kompetencje obejmujące z jednej strony politykę monetarną, z drugiej nadzór ma-kro- i mikroostrożnościowy. To z kolei może powodować zatarcie linii obrony przed kryzysem w sektorze finansowym. Natomiast istotne wyzwanie związane z budową skutecznego nadzoru zintegro-wanego poza bankiem centralnym polega na tym, iż urząd nadzoru nie korzysta wów-

czas z tradycyjnie ugruntowanej, niekiedy gwarantowanej konstytucyjnie niezależ-ności przysługującej bankom centralnym. Powstaje więc konieczność wypracowania optymalnej formuły niezależności nadzoru finansowego, która z jednej strony zapewni niezbędny obszar bezpiecznego działania, z drugiej zaś utrzyma racjonalny, adekwat-ny poziom odpowiedzialności za działania nadzorcze.

Jednym z moich celów jako przewod-niczącego KNF jest wzmocnienie nieza-leżności polskiego nadzoru finansowego. W tym zakresie w ostatnich miesiącach nastąpiło kilka zmian, inne zaś są aktualnie wdrażane bądź analizowane. Uważam, że pewne działania są kluczowe i muszą zo-stać określone i zaproponowane we wnio-skach legislacyjnych. W szczególności chodzi o ochronę prawną osób sprawują-cych nadzór finansowy. Chcemy wypraco-wać w tym zakresie optymalne w polskich uwarunkowaniach prawnych i instytucjo-nalnych rozwiązania.

W przedmiocie niezależności KNF wypowiadały się także Międzynarodo-wy Fundusz Walutowy i Bank Światowy, np. w ramach oceny FSAP (Financial Sec-tor Assessment Program) z 2012 r. sformu-łowano rekomendacje dotyczące zwięk-szenia niezależności KNF. Zakończona w 2018 r. ocena FSAP ponowiła potrze-bę skorygowania dostrzeżonych niedo-skonałości. Przedstawione w tej kwestii rekomendacje ułatwiają dialog na poziomie krajowym w zakresie przeprowadzenia nie-zbędnych zmian instytucjonalnych doty-czących nadzoru finansowego w Polsce.

dr hab. Jacek Jastrzębski, prof. UW

przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego

Niezależność koniecznym warunkiem efektywnego działania nadzoru finansowego


Mając na uwadze doświadczenia europejskie oraz system funkcjonujący w Polsce, widzę zdecydowaną przewagę rozwiązania przewidującego

integrację nadzoru poza bankiem centralnym

– 212 –

Jakkolwiek istotne zmiany nie są łatwe ani nie przebiegają szybko, ostatecznie na przełomie 2018 i 2019 r. nowelizacja usta-wy o nadzorze nad rynkiem finansowym wprowadziła szereg kluczowych zmian. Przeprowadzono wtedy gruntowną refor-mę organizacji KNF, pierwszą od powsta-nia urzędu w 2006 r. Najważniejsze zmiany organizacyjne obejmują po pierwsze, nada-nie UKNF statusu osoby prawnej, wyod-rębnionej ze struktur administracyjnych. Po drugie, dokonano zmian w sposobie finansowania UKNF. Urząd ma teraz moż-liwość efektywniejszego zarządzania swo-imi finansami. Jest od tego momentu finan-sowany bezpośrednio z opłat wnoszonych przez nadzorowane podmioty rynku finan-sowego, a nie jak dotychczas ze składek, ale za pośrednictwem budżetu państwa. Po trzecie, nowy status prawny urzędu ozna-cza, że stał się niezależny w dysponowaniu funduszami, co pozwala na elastyczniejszą alokację środków zgodnie z bieżącymi po-trzebami. Niezależność finansowa pozwala także na rozwijanie niezależności kadro-wej, ponieważ urząd będzie w stanie lepiej realizować politykę zarządzania zasobami ludzkimi.

Jeśli chodzi o skład Komisji Nadzoru Fi-nansowego, będącej teraz organem UKNF, to zwiększono liczbę jej członków. Nie-którzy z nich pełnią funkcję doradczą, bez prawa głosu. Obecnie można wyróżnić trzy grupy członków KNF: pierwsza kate-goria obejmuje stałych, zawodowych, we-wnętrznych członków komisji, którymi są przewodniczący i dwóch zastępców. Są oni jednocześnie pracownikami UKNF. Druga kategoria obejmuje członków zewnętrz-

nych (niebędących pracownikami UKNF) z prawem głosu, którymi są przedstawi-ciele banku centralnego i innych organów lub instytucji (np. Prezydenta Rzeczypo-spolitej Polskiej, Prezesa Rady Ministrów, ministra finansów). Trzecia kategoria obej-muje członków zewnętrznych pełniących funkcję doradczą, którymi są przedstawi-ciele Bankowego Funduszu Gwarancyjne-go, Urzędu Ochrony Konkurencji i Kon-sumentów oraz członka Rady Ministrów – ministra właściwego ds. koordynowania działalności służb specjalnych. Rozszerze-nie składu komisji pozwala korzystać z bo-gatego doświadczenia zawodowego oraz kompetencji członków, a także zwiększyć efektywność przepływu informacji, co na-biera szczególnego znaczenia w sytuacjach kryzysowych. Sądzę, że korzystne było-by dodatkowe zwiększenie zawodowego rdzenia komisji oraz utworzenie w ramach KNF miejsca dla jeszcze jednego człon-ka, który jako pracownik UKNF byłby za-angażowany w bieżące działania UKNF. UKNF zatrudnia obecnie ponad 1 tys. osób, a w związku ze stale zwiększającym się zakresem zadań i odpowiedzialności spo-dziewamy się dalszego wzrostu zatrudnie-nia. Konieczne staje się więc wzmocnie-nie kierownictwa urzędu. Zainicjowane przeze mnie działania na rzecz utworzenia stanowiska trzeciego zastępcy przewod-niczącego zmaterializowały się w postaci odpowiednich zmian prawnych, które są obecnie w zaawansowanej fazie procesu legislacyjnego. Po ich wejściu w życie bę-dzie mógł zostać powołany trzeci zastępca przewodniczącego komisji, który w obec-nej strukturze odpowiadał będzie za rynek ubezpieczeń. Jestem przekonany, że takie

Żaden model nadzoru ani żadna organizacja nie są idealne. Dotyczy to także UKNF, który również wymaga stałego monitorowania prowadzonej działalności oraz identyfikacji i wdrażania zmian potrzebnych do utrzymania wysokiego poziomu efektywności działania i niezależności oraz spełniania uzasadnionych oczekiwań naszych interesariuszy

– 213 –

zwiększenie liczby stałych członków za-wodowych komisji będzie miało korzystny wpływ na proces podejmowania decyzji w komisji. Każdy z kluczowych sektorów rynku finansowego będzie nadzorowany przez pion UKNF podległy wyznaczonemu członkowi zawodowemu komisji – innymi słowy będzie miał swojego zastępcę prze-wodniczącego, który będzie mógł w pełni zaangażować się w działania nadzorcze do-tyczącego tego sektora.

Inną bardzo istotną kwestią jest sprawa ochrony prawnej osób realizujących czyn-ności nadzoru finansowego. Potrzeba za-pewnienia takiej ochrony wynika wprost z tzw. Zasad Bazylejskich, określających kanon dobrych praktyk nadzoru bankowe-go. Kwestia ta również została podniesiona w raporcie FSAP, gdzie uznano m.in., że polski system prawny nie zapewnia ochro-ny pracowników organu nadzoru po okre-sie pełnienia przez nich funkcji oraz że nie zapewnia pokrycia kosztów sądowych, w tym kosztów obrony. Zgadzamy się, że regulacje w tej kwestii są niewystarczające oraz wymagają pilnej, lecz przemyślanej poprawy. Jest to jeden z moich celów na najbliższe miesiące.

UKNF przeanalizował regulacje dotyczą-ce ochrony pracowników organu nadzoru w ponad 30 krajach. Z analizy przepisów wynika, że podejście krajów do tej kwestii jest bardzo różne i nie ma jednego uniwer-salnego modelu. Niewiele krajów wpisało kompleksowe unormowania bezpośred-nio do swoich przepisów. Rozpoczęliśmy już pracę nad projektami przepisów, które pozwolą na zagwarantowanie wysokiego

stopnia niezależności członkom KNF oraz pracownikom UKNF. Chcemy nawiązywać z jednej strony do modeli stosowanych w innych krajach, z drugiej zaś do rodzi-mych rozwiązań przewidujących ochronę prawną osób pełniących określone funkcje. Jedną z możliwości jest np. wprowadzenie wymogu uzyskania uprzedniej zgody od-powiedniego organu na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej oraz na zatrzy-manie pracownika urzędu przez organy ścigania w związku z pełnioną funkcją nad-zorczą.

Żaden model nadzoru ani żadna orga-nizacja nie są idealne. Dotyczy to także UKNF, który również wymaga stałego mo-nitorowania prowadzonej działalności oraz identyfikacji i wdrażania zmian potrzeb-nych do utrzymania wysokiego poziomu efektywności działania i niezależności oraz spełniania uzasadnionych oczekiwań naszych interesariuszy. Wierzę, że zmiany, o których wspomniałem, te dokonane, te, które są w trakcie realizacji, oraz te, które są obecnie przedmiotem analiz i dopiero zostaną w swym dojrzałym kształcie za-proponowane, pokazują, że UKNF potrafi dostosować się do zmieniających się uwa-runkowań i oczekiwań.

– 214 –

J ak wynika z raportu McKinsey „Pol-ska jako Cyfrowy Challenger”2, dzię-ki postępującej digitalizacji krajowe PKB może wzrosnąć do 2025 r. na-wet o 275 mld zł. Według autorów raportu cyfryzacja jest siłą napędo-wą wzrostu gospodarczego. KIR od-grywa ważną rolę w tym procesie. Nasze unikatowe doświadczenie i rola technologicznego centrum usług wspólnych dają możliwości realizacji wszechstronnych projek-tów, zwłaszcza w obszarach obję-tych regulacjami i wymagających przestrzegania specjalnych norm bezpieczeństwa.

KIR od lat współtworzy polski system płatniczy, ma istotny wkład w kształtowa-nie się jednego z najbardziej nowoczesnych systemów bankowych na tle Europy i świa-ta. Opracowujemy i dostarczamy nieza-wodne oraz bezpieczne rozwiązania, które zapewniają polskiej gospodarce komplek-sowość procesów elektronicznych. Tym samym odpowiadamy na wyzwania związa-ne z rozwojem technologii oraz zmianami prawnymi zarówno na poziomie krajowym, jak i europejskim. Jesteśmy operatorem sys-temu rozliczeń międzybankowych Elixir, który stanowi fundament polskiego syste-mu bankowego. Ponadto stabilnie i konse-kwentnie rozwijamy usługi z zakresu płat-

ności natychmiastowych – Express Elixir i e-commerce Paybynet. Jako kwalifikowany dostawca usług zaufania wydajemy pod-pis elektroniczny Szafir. Z kolei za pomocą systemu Ognivo usprawniamy także wy-mianę informacji między bankami a innymi uprawnionymi podmiotami.

Ze względu na konsekwentne poszuki-wanie nowych obszarów działalności KIR jest dziś postrzegany jako technologiczny hub i kreator innowacyjnych narzędzi, bę-dących odpowiedzią na potrzeby szeroko pojętej cyfrowej gospodarki, administracji publicznej oraz prywatnych użytkowników.

Rewolucja w potwierdzaniu tożsamości

Warunkiem niezbędnym dla upowszech-niania usług cyfrowych – zarówno admi-nistracyjnych, jak i komercyjnych – jest szerokie zastosowanie elektronicznej tożsamości. Pierwszym rozwiązaniem na polskim rynku umożliwiającym zdalne po-twierdzanie tożsamości, udostępnionym do komercyjnego wykorzystania, jest opraco-wana przez KIR usługa mojeID. To narzę-dzie umożliwiające identyfikację klientów z wykorzystaniem chronionych danych bankowych. Procedury zweryfikowane w wieloletniej praktyce instytucji zaufania publicznego pozwalają na wykorzystanie całkowicie bezpiecznej identyfikacji w re-

Cyfrowe rozwiązania KIR

dla sektora bankowego


Już od ponad 25 lat KIR jest technologicznym partnerem sektora bankowego w Polsce. W codziennej działalności KIR udowadnia swoją skuteczność

i niezawodność, dostarczając usługi rozliczeniowe i innowacyjne rozwiązania cyfrowe. Z badania Kantar TNS1, przeprowadzonego na zlecenie Związku

Banków Polskich, wynika, że zaufanie do KIR ma aż 96 proc. pracowników sektora bankowego. Firma wspiera sektor komercyjny i administrację publiczną w tworzeniu i udostępnianiu rozwiązań, które umożliwiają

optymalizację procesów biznesowych i zdalne świadczenie usług

Piotr Alicki

prezes Zarządu Krajowej Izby

Rozliczeniowej

– 215 –

lacjach z innymi podmiotami. mojeID ma walor uniwersalnego klucza – może służyć do potwierdzania tożsamości w różnych obszarach, tak komercyjnych, jak i publicz-nych. To odpowiedź na konkretne potrze-by sektora e-commerce, ale także sposób na docelowe zintegrowanie zdalnego dostępu do usług prywatnych i publicznych. Upo-wszechnienie tego rozwiązania pozwoli na skokowe zwiększenie portfela usług, jakie mogą być oferowane Polakom w sposób zdalny. Niebagatelną korzyścią dla klienta jest wyeliminowanie potrzeby osobistej wi-zyty np. w urzędzie, biurze ubezpieczycie-la, dostawcy energii, placówki medycznej czy firmy telekomunikacyjnej, by dopełnić wymaganych formalności.

Czas na e-podpis w chmurzeFilozofia praktykowana w działalności

KIR zakłada kompleksowe podejście do budowania spójnych ekosystemów roz-wiązań cyfrowych. Dlatego jednym z ele-mentów związanych z rozwojem mojeID i Szafir jest kwalifikowany podpis elektro-niczny, wykorzystujący technologię chmu-rową mSzafir. Obecnie główne bariery dla powszechnego stosowania e-podpisu to konieczność posiadania fizycznego zesta-wu do składania podpisu oraz obowiązek osobistego stawiennictwa w celu jego po-zyskania. W przypadku mSzafir te bariery znikają. Jak pokazują badania Kantar TNS

dla Związku Banków Polskich i KIR, już co czwarty Polak jest zainteresowany uzyska-niem podpisu elektronicznego opartego na tożsamości bankowej. Chcielibyśmy ko-rzystać z tej możliwości przy zawieraniu umów na usługi użyteczności publicznej, bankowe czy telekomunikacyjne. mSzafir może wpłynąć na przyspieszenie popula-ryzacji podpisu elektronicznego w Polsce. Dzięki pakietowi nowych usług KIR wkrót-ce będzie można się cyfrowo zidentyfiko-wać i uwierzytelnić. mojeID i e-podpis w chmurze mają się nie tylko wzajemnie uzupełniać, lecz także pozwalać na pełną elektronizację procesów biznesowych.

Pionierski blockchain w sektorze bankowym

Sektor bankowy od lat pozostaje w awan-gardzie cyfrowych zmian w Polsce, zna-cząco przyczyniając się do poszerzania dostępności usług w wersji cyfrowej. Jed-nocześnie z racji swojej pozycji instytucji zaufania publicznego banki – rozwijając e-usługi – muszą mierzyć się z rygory-stycznymi wymogami regulacyjnymi. Jed-nym z takich wyzwań jest konieczność wy-korzystywania tzw. trwałego nośnika dla dokumentacji przekazywanej klientom.

Zgodnie z wyrokiem Trybunału Spra-wiedliwości Unii Europejskiej dokumen-ty dostarczane klientom przez banki mają

KIR jest dziś postrzegany jako technologiczny hub i kreator innowacyjnych

narzędzi, będących odpowiedzią na

potrzeby szeroko pojętej cyfrowej gospodarki,

administracji publicznej oraz prywatnych

użytkowników

– 216 –

być przekazywane na tzw. trwałym nośni-ku, spełniającym ściśle określone kryteria. Jednym z najbardziej obiecujących rozwią-zań technologicznych, które jest w stanie zapewnić niezbędną funkcjonalność wy-maganą przez regulatora oraz niezaprze-czalność przy jednoczesnym zachowaniu prywatności udostępnianych danych, jest technologia blockchain. We współpracy z PKO Bankiem Polskim oraz IBM i Accen-ture KIR stworzył dla polskiego sektora bankowego usługę, która w pełni odpowia-da wymogom prawa. Unikatowe rozwią-zanie dla trwałego nośnika, wykorzystu-jące technologię rejestrów rozproszonych w oparciu o Hyperledger Fabric, zostało udostępnione klientom PKO Banku Pol-skiego jako pierwsze produkcyjne zasto-sowanie technologii blockchain w polskim sektorze bankowym. Platforma ta zapewnia usługę, która pozwala na rejestrację i we-ryfikację dokumentów za pomocą znacz-ników czasu zapisanych w rozproszonym rejestrze. Dzięki temu rozwiązaniu można zweryfikować cały cykl życia oraz integral-ność dokumentów wydawanych i dostar-czanych przez banki swoim klientom.

Aplikacja KIR spełnia wymogi regula-cyjne i odpowiada na oczekiwania sektora bankowego w zakresie publikacji dokumen-tów przeznaczonych do szerokiej grupy odbiorców (dokumenty publiczne), takich jak cenniki czy regulaminy. Może być rów-nież wykorzystana do udostępniania indy-widualnych dokumentów klientom. Usługa trwałego nośnika KIR, wykorzystująca kwa-lifikowaną pieczęć elektroniczną oraz tech-nologię blockchain, gwarantuje łatwą inte-grację z systemami bankowymi, wydajność,

skalowalność oraz bezpieczeństwo, umoż-liwiając dostęp do dokumentów zarówno obecnym, jak i byłym klientom banku.

Open banking w praktyceRok 2019 jest cezurą wyznaczającą mo-

ment wcielenia w życie idei otwartej ban-kowości. Wprowadzająca ją dyrektywa PSD2 wzmocni konkurencję pomiędzy samymi bankami i znacząco ułatwi finte-chom zaistnienie w usługach płatniczych. Jednocześnie trzeba mieć świadomość, że otworzy ona również rynek dla globalnych firm technologicznych. Globalni giganci stanowią potencjalnie potężną konkuren-cję dla polskich i europejskich firm – nie tylko tych z sektora finansowego.

Określając wyzwania związane z dy-rektywą PSD2, KIR – we współpracy ze Związkiem Banków Polskich i kilkudzie-sięcioma podmiotami sektora bankowego – opracował standard API. Celem Polish API jest nie tylko standaryzacja, lecz także stworzenie nowoczesnych i bezpiecznych interfejsów do komunikacji z bankami i in-nymi podmiotami prowadzącymi rachun-ki płatnicze. Rozwiązaniem unikatowym w skali całej Europy jest stworzony przez KIR HUB PSD2. To realizacja idei open banking w praktyce, z wykorzystaniem API. KIR w imieniu banków – uczestników HUB, zgodnie z zapisami PSD2, udostępnia interfejs zewnętrznym podmiotom (TPP), które mogą się z bankami łączyć zdalnie, bez udziału bezpośredniego KIR.

HUB usług wspólnych zapewnia po-wszechność dostępu, oferuje możliwość obsługiwania wszystkich rodzajów upraw-

KIR od lat współtworzy polski system płatniczy, ma istotny wkład w kształtowanie się jednego z najbardziej nowoczesnych systemów bankowych na tle Europy i świata

– 217 –

nionych podmiotów przy jednoczesnym zachowaniu najwyższego poziomu bezpie-czeństwa.

Rosnąca popularność przelewów natychmiastowych

Gdy w 2012 r. oddawaliśmy do dyspozy-cji banków system przelewów natychmia-stowych Express Elixir, byliśmy w euro-pejskiej awangardzie. Polacy jako drudzy w Europie otrzymali możliwość decydowa-nia o momencie realizacji transakcji zleca-nej w bankowości elektronicznej. Obecnie, jak pokazuje badanie przeprowadzone dla KIR i ZBP, już 36 proc. klientów banków w Polsce uważa, że przelewy natychmia-stowe powinny być standardem w każdej sytuacji. Rosnącą popularność rozwiązania widać także w statystykach transakcji roz-liczanych w systemie Express Elixir. Tylko w czerwcu 2019 r. wykonano rekordowe 2,11 mln przelewów natychmiastowych na łączną kwotę 3,4 mld zł.

Polacy są narodem otwartym na finan-sowe innowacje. Chętnie testują usługi, spodziewając się jakości, wygody i gwa-rancji bezpieczeństwa. Odpowiadamy na te potrzeby, opracowując i wprowadzając nowoczesne rozwiązania. Aktualnie trwają prace nad usługą służącą do obsługi prze-lewów natychmiastowych w euro. Jeszcze w 2019 r. umożliwimy zlecanie przelewów w unijnej walucie, na rachunki w innych bankach w Polsce oraz w Europie, w czasie liczonym w sekundach.

Partner administracji w unikatowych projektach

Kompetencje i doświadczenie KIR są wykorzystywane przez administrację pań-stwową i samorządy.

Nowelizacja Ordynacji podatkowej, któ-ra weszła w życie w styczniu 2018 r., na-łożyła na KIR, jako izbę rozliczeniową spełniającą ustawowe kryteria, obowiązek prowadzenia systemu teleinformatyczne-go izby rozliczeniowej (STIR).

Podstawowym zadaniem STIR jest prze-ciwdziałanie wykorzystywaniu działalno-ści banków i spółdzielczych kas oszczęd-nościowo-kredytowych do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi. STIR wspiera proces dokonywania anali-zy tego ryzyka przez banki i spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, a także przez szefa Krajowej Administracji Skar-

bowej. STIR służy także jako bezpieczny kanał przekazywania informacji, danych i żądań pomiędzy szefem KAS a bankami oraz spółdzielczymi kasami oszczędno-ściowo-kredytowymi

1 lipca 2018 r. weszła w życie ustawa wprowadzająca split payment, czyli me-chanizm podzielonej płatności. Mecha-nizm ten stanowi narzędzie do walki z wyłudzeniami podatku VAT poprzez sto-sowanie podzielonego systemu płatności w transakcjach B2B. KIR wspiera realizację tego rozwiązania w sektorze poprzez od-powiednio przystosowane systemy płatno-ści – Elixir i Express Elixir, umożliwiające klientom banków dokonywanie płatności zgodnie z regułami split payment.

Upowszechnianie innowacjiPostępujące zmiany społeczne i glo-

balna rewolucja cyfrowa stawiają przed KIR nowe wyzwania. Aby im sprostać, obserwujemy i analizujemy trendy, pro-ponujemy nowe rozwiązania, które mają za zadanie efektywnie wspierać migrację procesów ze świata analogowego do cy-frowego. Polska znajduje się w czołówce państw europejskich konsekwentnie dą-żących do realizacji idei gospodarki cyfro-wej. Misją KIR jest wdrażanie innowacji do powszechnego użytku, tak aby proces ten przyspieszać i optymalizować.

1 Badanie zrealizowane w marcu 2019 r. przez Kantar TNS na ogólnopolskiej próbie osób w wieku od 15 lat (N=1009) i próbie pracowników banków (N=102).

2 https://mckinsey.pl/publikacje/raport-polska-jako-cyfrowy-challenger-cyfryzacja-nowym-motorem-wzrostu-dla-kraju-i-regionu/

– 218 –

R eformy gospodarcze zapocząt-kowane po 1989 r. wymagały odważnych decyzji i wizjoner-skiego spojrzenia w przyszłość. Krokiem milowym tych przemian okazało się m.in. postanowienie o budowaniu od podstaw nowo-czesnego rynku finansowego, któ-rego niezbędnym ogniwem był rynek kapitałowy. Nasz kraj może być dumny ze swoich osiągnięć w tym obszarze – z pozycji sekto-ra gospodarki, który zbudowano właściwie od początku. W ciągu trzech dekad transformacji doko-nano znaczących postępów, które umożliwiły polskiemu sektorowi finansowemu osiągnięcie ważnej pozycji w porównaniu z inny-mi rynkami europejskimi i glo-balnymi, dzięki czemu stał się on niekwestionowanym liderem w wielu obszarach innowacyjno-ści, w szczególności w dziedzinie systemów płatności detalicznych.

Obecnie polski rynek finansowy moż-na określić jako nowoczesny, bezpieczny i zgodny z uznanymi międzynarodowy-mi standardami funkcjonowania. Jednym z dowodów potwierdzających tę tezę jest zakwalifikowanie polskiego rynku przez agencję FTSE Russell do grona 25 najbar-dziej rozwiniętych rynków na świecie.

Patrząc na rynek finansowy i jego infra-strukturę, nie ukrywam – bliską mojemu zawodowemu sercu – naprawdę warto zauważyć, że Grupa Krajowego Depozy-tu Papierów Wartościowych, którą mam

zaszczyt kierować, stworzyła wiodącą w Europie Środkowej i Wschodniej infra-strukturę rozliczeniową i rozrachunko-wą. Dzięki usługom oferowanym przez KDPW (polski centralny depozyt papie-rów wartościowych) i KDPW_CCP (izbę rozliczeniową) istotnie podniesiono jakość i zwiększono bezpieczeństwo polskiego rynku finansowego oraz jego atrakcyjność dla międzynarodowych inwestorów. Gru-pa KDPW oferuje usługi autoryzowanej izby rozliczeniowej CCP, zarejestrowa-nego w Europejskim Urzędzie Nadzoru nad Rynkiem Kapitałowym repozytorium transakcji, globalnej agencji numerującej, a także przechodzi proces europejskiej au-toryzacji centralnego depozytu papierów wartościowych.

Dziś KDPW tworzy grupę kapitałową oferującą wysoko specjalistyczne rozwią-zania dla sektora finansowego, zarówno dla podmiotów krajowych, jak i zagranicznych. Nasze usługi oparte są na rozwiązaniach technologicznych opracowanych w więk-szości przez specjalistów IT pracujących w KDPW. Pozwala nam to nie tylko na do-stosowanie rozwiązań do wymagań klien-tów operujących na polskim rynku, ale tak-że uniezależnia od globalnych dostawców i wysokich kosztów związanych z licencja-mi. KDPW jest tak naprawdę firmą techno-logiczną, otwartą na innowacje i inwestują-cą w ich rozwój. Na przestrzeni ostatnich lat w dynamicznie zmieniającym się oto-czeniu rynkowym i regulacyjnym Grupa KDPW stworzyła komplementarny pakiet usług, odpowiadający współczesnym wy-mogom najbardziej rozwiniętych centrów finansowych.

Rozwój wymaga innowacji


Na przestrzeni ostatnich lat w dynamicznie zmieniającym się otoczeniu rynkowym i regulacyjnym Grupa KDPW stworzyła komplementarny pakiet usług, odpowiadający współczesnym wymogom najbardziej

rozwiniętych centrów finansowych

Maciej Trybuchowski

prezes zarządu Krajowego

Depozytu Papierów Wartościowych

i KDPW_CCP

– 219 –

Zakres i komplementarność tych usług, jak również synergie kosztowe pomiędzy spółkami Grupy, dają jej unikatową pozy-cję do dalszego wzrostu na rynku polskim, jak również możliwość współpracy z inny-mi instytucjami infrastruktury w Europie, tworząc łańcuch wartości dla uczestników polskiego rynku finansowego.

Dalszy zrównoważony rozwój naszego kraju i działających w nim przedsiębiorstw wymaga budowy stabilnych fundamentów gospodarki i potrzeby budowania narodo-wych czempionów – firm stanowiących elitę lokalnego rynku i będących swego rodzaju wizytówką Polski na świecie, które zapewnią rozpoznawalność polskich pro-duktów i usług na światowych rynkach.

Aby aktywnie i z sukcesem uczestniczyć w międzynarodowej konkurencji, nale-ży budować skalę rynku lokalnego, stale wzbogacać i doskonalić oferowane usłu-gi, stymulować rozwój polskich przedsię-biorstw oraz wzrost zamożności obywateli. Obszar innowacji technologicznych oparty na polskich, doskonale wykształconych przedsiębiorcach, menedżerach i pracow-nikach powinien stanowić jeden z filarów osiągania przewag konkurencyjnych pol-skiej gospodarki.

O przyszłości gospodarek decydować teraz będą zdolności do kreowania inno-wacyjnych rozwiązań. Każda licząca się na rynku firma czy organizacja angażuje się w procesy związane z innowacjami, ponieważ to technologie kreują przewa-gi konkurencyjne. Tendencję tę zauważa także Komisja Nadzoru Finansowego, któ-ra aktywnie wspiera rozwój nowych tech-nologii w ramach nowoczesnej wizji roli nadzoru w gospodarce cyfrowej. Sektor finansowy jest największym użytkowni-kiem technologii cyfrowych oraz główną siłą napędową cyfrowej transformacji go-spodarki. Nowe technologie mogą wspo-magać instytucje finansowe, m.in. poprzez wspieranie przetwarzania w chmurze, robo-advisory czy operacje na dużych ba-zach danych, umożliwiając nie tylko ogra-niczenie kosztów, ale przede wszystkim budowanie oferty dla ich klientów. Sektor bankowy w Polsce bardzo chętnie wyko-rzystuje nowe rozwiązania technologiczne. Polskie banki są w gronie liderów zmian technologicznych na świecie. Przykładem szybkiej adaptacji nowych technologii jest bankowość mobilna. Ponad 60 proc. posia-

daczy telefonów komórkowych w Polsce używa aplikacji mobilnej, co jest najwyż-szym wynikiem w Unii Europejskiej. Pol-scy użytkownicy wymieniani są w gronie najszybciej przyswajających mobilne tech-nologie. W związku z tym, że na rynek fi-nansowy wchodzą nowe generacje klien-tów, dla których stosowanie najnowszych rozwiązań technologicznych jest często warunkiem korzystania z określonej usłu-gi, ich wprowadzanie jest już nie tyle tren-dem, ile biznesową koniecznością.

Jednym z elementów o kluczowym zna-czeniu dla pozycji polskiej gospodarki są także rozwiązania technologiczne i organi-zacyjne, które gwarantują bezpieczeństwo rynku finansowego, a do takich należą usługi z obszaru rozliczeń i rozrachunku transakcji, które zapewnia Grupa KDPW. Dzięki wysokiej jakości usługom posttran-sakcyjnym rozwijamy w Polsce kompeten-cje niezbędne do sprostania wzmożonej konkurencji i jesteśmy w stanie budować skalę naszego rynku oraz wzmacniać jego międzynarodową pozycję.

Przed technologicznymi wyzwaniami oraz rozwojem innowacji staje cała polska gospodarka, która – aby wciąż mogła być przykładem sukcesu – musi zrobić kolejny, milowy krok, krok w kierunku cyfrowej przyszłości.

– 220 –

W 1989 r. zaprzyjaźniliśmy się z wolnym rynkiem, mając gospodarkę w stanie za-paści, zdekapitalizowaną, przestarzałą i z garbem gi-gantycznego zadłużenia. Natomiast perspektywy kraju, patrząc przez pry-zmat zmieniającego się wówczas otoczenia ekono-micznego i geopolityczne-go, były znakomite (mimo bolesnych początków). Po 30 latach sytuacja jest zgoła odmienna. Nasza gospodar-ka po okresie transformacji i zdrowego wzrostu, zahar-towana w boju z globalną konkurencją, radzi sobie na tle Europy doskonale, za to środowisko, w którym funk-cjonujemy, jest wyjątkowo niestabilne.

Na progu zmiany ustrojowej zjawisko globalizacji nabierało realnych kształtów, wykluwały się międzynarodowe porozu-mienia o strefach wolnego handlu, Azja (przede wszystkim Chiny) stawała się fa-bryką świata. Rządził konsensus waszyng-toński i szkoła chicagowska – otwierały się granice, zmniejszano taryfy celne, a świat integrował się za sprawą coraz silniejszej pozycji ponadnarodowych korporacji. W dodatku lata 90. to okres względnego spokoju, wygaszenia globalnych i regional-nych konfliktów, które mogłyby sabotować rozwój handlu i współpracy gospodarczej. Z wszelkimi tego konsekwencjami również Polska włączyła się w globalizujący się sys-tem. Nowy paradygmat zakładał, że wszy-

scy zyskają na otwarciu, a cały świat będzie zmierzał w stronę modelu obowiązujące-go w zachodniej cywilizacji (wyłożone-go przez Francisa Fukuyamę) – liberalnej demokracji i wolnego rynku. Oczywiście strzeżonego przez jedyne ówcześnie glo-balne mocarstwo, czyli Stany Zjednoczone.

Obecnie jesteśmy świadkami odwracania tego, co wiązało się z globalizacją: rywali-zacja między państwami zamiast koope-racji, układ multipolarny zamiast jednego centrum, rozrywanie łańcuchów dostaw, powrót produkcji bliżej konsumenta za-miast fabryk na końcu świata (pozytywne konsekwencje dla środowiska?), spowol-nienie handlowej wymiany międzynarodo-wej (większość badań wskazuje, że miała ona pozytywny wpływ na wzrost globalne-go PKB) i generalnie większa niepewność i brak stabilności. Niektórzy naukowcy twierdzą, że jesteśmy w fazie wykluwania się nowego porządku światowego, w któ-rym ponownie nad gospodarką prymat bie-rze polityka (spór USA–Chiny).

Katalizatorem tych zmian był kryzys fi-nansowy 2008 r. Choć globalizacja przez lata transferowała miliony miejsc pracy w przemyśle wytwórczym do emerging markets z krajów rozwiniętych i jedno-cześnie zatrzymywała w tych ostatnich wzrost wynagrodzeń, to sam kryzys był szczególnie bolesną cezurą, doprowadza-jącą do masowego wzrostu bezrobocia i skokowego zubożenia znacznych grup społecznych w krajach Zachodu, a w kon-sekwencji przedłużającej się stagnacji gospodarczej. Postawiło to na pierwszym pla-nie lekceważony wcześniej wątek nierów-ności społecznych, co przyniosło zwrot

Nowy ład gospodarczy

– wyzwanie dla eksportu


Nasza gospodarka po okresie transformacji i zdrowego wzrostu, zahartowana w boju z globalną konkurencją, radzi sobie na tle Europy doskonale,

za to środowisko, w którym funkcjonujemy, jest wyjątkowo niestabilne

Janusz Władyczak

prezes Korporacji Ubezpieczeń

Kredytów Eksportowych

– 221 –

w nastrojach opinii publicznej i m.in. wo-łanie o silniejszą ingerencję państwa. Nie-ortodoksyjna polityka najważniejszych banków centralnych, która najpierw przy-wróciła stabilność i zaufanie w gospodar-kach, z czasem wzmogła nierówności za sprawą narastania baniek na rynkach róż-nych aktywów.

W KUKE obserwujemy te zjawiska uważ-nie, ponieważ mają one wymierny wpływ na sytuację w światowym handlu, a tym samym na możliwości rozwijania ekspor-tu przez polskie przedsiębiorstwa. Wspo-mniane głosy na rzecz większego zaanga-żowania państwa w procesy gospodarcze stały się powszechne, co również znalazło odbicie na „odcinku” wsparcia eksportu. Wzrosła pozycja i zakres działania rzą-dowych lub prywatnych agencji zajmują-cych się na zlecenie państw udzielaniem pomocy eksporterom. Przed kryzysem ton nadawały instytucje z krajów Organi-zacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), w tym najaktywniej z państw gru-py G7 i Korei Południowej. Obecnie wspar-cie Chin, pozostających poza OECD (i tym samym nie związanych jej regulacjami), dla swoich eksporterów ma większą wartość niż trzech kolejnych najbardziej aktywnych na tym polu krajów: Korei, Japonii i Włoch.

Zdecydowanie poszerzył się zakres sto-sowanych instrumentów wsparcia: do ubezpieczeń i gwarancji doszły bezpośred-nie finansowanie czy gwarantowanie emisji instrumentów dłużnych. Od kilku lat nie chodzi już jedynie o pomoc w uplasowa-niu towarów i usług na zagranicznych ryn-kach, ale o wsparcie samych producentów, zwiększanie inwestycji i ogólne pobudzanie rozwoju gospodarczego. Dużo elastyczniej podchodzi się też do definicji przedmiotu eksportu. Nie muszą to już być produk-ty, w których co najmniej połowa wkładu została wytworzona na miejscu – pomaga się bowiem także krajowym firmom, które większą część produkcji umieściły w zakła-dach zlokalizowanych w innych państwach. Ale globalnie takie postępowanie jest opła-calne dla kraju. Widzimy też pogłębiającą się współpracę regionalną, jak np. krajów niemieckojęzycznych czy niektórych an-glosaskich we wspólnym zdobywaniu no-wych rynków zbytu.

Dostosowując się do postępującej szyb-ko ewolucji światowej gospodarki, Polska także postawiła na większą rolę państwa

w stymulowaniu rozwoju gospodarczego. Służyło temu m.in. stworzenie Polskiego Funduszu Rozwoju, a w ostatnim czasie stopniowa integracja różnych instytucji, w tym KUKE oraz Polskiej Agencji Inwe-stycji i Handlu, w ramach Grupy PFR.

Ewolucja działania samego KUKE rów-nież nabrała przyspieszenia w ostatnich dwóch latach. Przede wszystkim dostoso-wujemy się do wymagań cyfrowego świata, budując nowy główny system informatycz-ny. Posłuży on uproszczeniu i przyspie-szeniu procesów, co zwiększy satysfakcję klientów, jak też lepszej analityce danych, co powinno przełożyć się na niższą szko-dowość i lepsze wyniki finansowe KUKE. Dzięki nowym technologiom obniżamy koszty działania, by móc oferować bardziej konkurencyjne usługi i zwiększać ren-towność. Dobrze funkcjonujące schematy współpracy z Bankiem Gospodarstwa Kra-jowego przenosimy na relacje z bankami komercyjnymi, które zachęcamy do aktyw-nego oferowania polskim firmom rozwiązań z zakresu export finance. Adaptujemy też konkretne produkty do wymagań rynku.

Można się obawiać, że nawet ugaszenie wielopłaszczyznowego sporu między USA a Chinami nie musi oznaczać powrotu do spokojnych lat sprzed kryzysu, kiedy dla państw na naszym poziomie rozwoju atu-tem była przede wszystkim siła robocza. W obliczu nagłych zmian i długotermino-wych wyzwań związanych z demografią, klimatem, postępem technologicznym nie pozostaje nam nic innego jak wspólne dba-nie o wzmacnianie potencjału ekonomicz-nego Unii Europejskiej, w której gospodarce „ważymy” coraz więcej, ale też indywidual-ne zbudowanie kompetencji w dziedzinach, które będą dawały ekonomiczną przewagę w nadchodzących latach.

– 222 –

O d pewnego czasu wyroki Trybu-nału Sprawiedliwości Unii Euro-pejskiej znajdują się w centrum debaty publicznej w Polsce, ale chyba nikt z takim drżeniem serca nie oczekuje na decyzję tego sądu jak bankowcy. Poja-wiła się bowiem możliwość, że TSUE uzna, iż kredytów franko-wych nigdy nie było i że to, co tak masowo udzielały polskie instytucje finansowe, faktycznie było kredytami w złotych. Oczy-wiście to nie byłoby tak groźne, gdyby nie fakt, że istnieje moż-liwość, iż TSUE nakaże liczyć oprocentowanie tych kredytów w złotych, ale według stawki LIBOR-u dla franka. Taki wyrok dla wielu banków oznaczałby ciężkie straty, jeśli nie zagroże-nie bankructwem.

Ale nawet jeśli TSUE nie ogłosi tak nie-korzystnego wyroku dla polskich banków, to trudno się spodziewać, aby decyzja sądu była korzystna dla instytucji na tyle, aby całkowicie rozwiązać problem franków. To zaś oznacza, że polskie instytucje muszą się liczyć albo z utrzymaniem obecnych ciężarów regulacyjnych, albo z dalszym ich wzmacnianiem. I choć ostatni ruch Sejmu, który zrezygnował z funduszu konwersji, mocno krytykowanego przez banki, może sugerować chęć ulżenia tym instytucjom, to jednak takie postrzeganie sytuacji może być złudne. Wśród ludzi odpowiedzialnych za stabilność systemu finansowego widać zgodę co do tego, że byłoby najlepiej, gdy-by banki pozbyły się problemu kredytów

frankowych i to w sposób możliwie ko-rzystny dla klientów.

Co ciekawe, problemu by nie było, gdyby banki nie były tak skuteczne w lobbowaniu przeciwko rozwiązaniu problemu kredy-tów frankowych. Na Węgrzech, gdzie ten problem rozwiązano kilka lat temu, nikt już o nim nie pamięta. Owszem, w momencie przeprowadzenia całej operacji było wiele głosów sprzeciwu, jednak ostatecznie sy-tuacja została uzdrowiona. W Polsce ban-ki mają coraz trudniej. To powoduje, że niektóre instytucje popadły w problemy i trudno spodziewać się, aby wkrótce sobie z nimi poradziły.

Na dodatek na niekorzyść systemu ban-kowego w Polsce działa jego struktura. Polskie banki są bowiem bardzo dobrze rozwinięte technologicznie, co pozwa-la im ograniczać koszty, a jednocześnie oferować rozwiązania wygodne i chętnie wykorzystywane przez klientów. Gdyby zdecydowały się wyjść za granicę, mogły-by utracone w Polsce przychody „odrobić” w innych krajach. Można wskazać kilka instytucji w Europie, choćby w Hiszpanii, którym dywersyfikacja geograficzna po-mogła w przetrwaniu gorszych czasów.

Ale polskie banki nie mają tej możliwości, bo zazwyczaj stanowią część większych grup finansowych i po prostu nie mogą konkurować ze „swoim” bankiem w innym kraju. Mało tego, przykład mBanku poka-zuje, że nawet jeśli pojawia się wstępny po-mysł przeniesienia mechanizmów do inne-go kraju, to jednak w końcu z tego planu się rezygnuje (mBank pracował nad bankiem

Szare chmury nad bankami

BANKI

Do niedawna duma gospodarki i jedna z jej najbardziej innowacyjnych części. Teraz coraz częściej mówi się

o systemie bankowym przez pryzmat pojawiających się zagrożeń. Tyle że te zagrożenia w dużej części banki

same na siebie ściągnęły

Marek Siudaj



– 223 –

internetowym na rynek niemiecki, ale wła-ściciel, Commerzbank, zrezygnował z tego pomysłu). Tym bardziej polskie instytucje finansowe narzekają na obecne obciążenia, bo ich właściciele jeszcze niedawno uzy-skiwali całkiem przyzwoite dochody na polskim rynku.

Sposobem na poprawienie wyniku jest m.in. wzrost opłat. Na taki ruch zdecydował się choćby mBank. Oficjalnie prezes tej in-stytucji wyjaśniał, że powodem podwyżek są obciążenia, które sprawiają, że bank nie zarabia na kapitał, jednak prawdziwym po-wodem może być zrzutka na Commerzbank. Odkąd upadł pomysł połączenia Commerz-banku i Deutsche Banku, słychać coraz czę-ściej, że nie tylko ten ostatni ma potężne problemy. Niewykluczone, że to potrzeby kapitałowe zdecydowały, iż projekt nie-mieckiego mBanku został zarzucony.

Wolne ręce mają banki o polskim kapi-tale. PKO BP już zapowiadał, że chciałby kupić bank uniwersalny w Niemczech, aby zaoferować tamtejszym klientom detalicz-nym bankowość internetową i mobilną. Na razie jednak na zapowiedziach ta insty-tucja poprzestała, choć moment wydaje się idealny. Ogłoszony niedawno plan re-strukturyzacji Deutsche Banku może stać antyreklamą dla niemieckich banków, co ułatwiłoby podbicie tego rynku przez in-stytucje z innych krajów.

Być może jednak polskie instytucje zde-cydowały się uzbroić na okres, gdy zacznie już w pełni działać dyrektywa o usługach płatniczych (PSD2), której celem jest otwarcie banków na kooperację z fintecha-

mi. Wszystkie polskie banki zaoferowały firmom technologicznym środowisko do testów, które mają pozwolić na skonstru-owanie interesującej dla klientów usługi w sposób bezpieczny. Liczba fintechów, z którymi współpracują banki, sięga nawet kilkudziesięciu podmiotów.

Ale banki same też chcą wykorzystać możliwości, jakie daje PSD2, i same próbu-ją opracować rozwiązania pozwalające im podłączyć się do innych instytucji. Zapewne dla instytucji finansowych największe zna-czenie ma możliwość zaoferowania klien-tom aplikacji pozwalających na zarządzanie kilkoma rachunkami. To mogłoby bowiem ułatwić gromadzenie depozytów. Bo choć obecnie klienci chętnie wpłacają środki do banków, to jednak napływ pieniędzy nie jest równomierny dla wszystkich instytucji.

Praktyka dyrektywy PSD2 – w zależności od rozwoju sytuacji i reakcji banków – po-prawi sytuację banków albo może ją jeszcze pogorszyć. I dotyczy to nawet bardziej in-stytucji zagranicznych niż polskich, bo co do naszych banków panuje opinia, że sobie poradzą. Gdyby jednak zmiany w prawie doprowadziły do zaostrzenia sytuacji nie-mieckich banków, może się pojawić kolejna okazja od odkupienia banku z rąk zagra-nicznych udziałowców. Mówiło się, że fuzję DB z Commerzbankiem sfinansuje sprzedaż mBanku. Gdyby doszło do restrukturyzacji Commerzbanku, również mBank mógłby być źródłem środków do jej przeprowadze-nia. Od pewnego czasu widać bowiem, że europejskie instytucje wycofują się z Pol-ski, zajęte porządkowaniem swojej sytuacji na rodzimym rynku.

Wśród ludzi odpowiedzialnych za stabilność systemu finansowego widać zgodę co do tego,

że byłoby najlepiej, gdyby banki pozbyły się problemu kredytów frankowych i to w sposób

możliwie korzystny dla klientów

– 224 –

T rzydzieści lat temu stanęliśmy przed trudnym zadaniem dźwig- nięcia kraju z recesji, bezrobocia i wysokiej inflacji. W nową rze-czywistość ekonomiczną wstępo-waliśmy z długami zaciągniętymi w okresie PRL. Trzy dekady nie wystarczą, by nadrobić straco-ny dla polskiej gospodarki czas. Mimo to w tym trudnym wyścigu wyszliśmy już z najtrudniejsze-go zakrętu. To powód do dumy. Przed nami prosty odcinek, na którym możemy zbliżyć się do czołówki peletonu. Nie dokona-my tego jednak biegnąc truchtem za Europą Zachodnią. Potrzebu-jemy dużego skoku, by skrócić dystans między nami. Przedsię-wzięciem, które to ułatwi, jest zainicjowany przez Bank Gos- podarstwa Krajowego Fundusz Trójmorza. Ma on pełnić rolę wehikułu inwestycyjnego, który zmobilizuje kapitał do realizacji kluczowych inwestycji transpor-towych, energetycznych i cy-frowych w krajach położonych między Bałtykiem, Adriatykiem i Morzem Czarnym.

Wspólne wyzwania i potrzeby regionu Trójmorza

Fundusz Trójmorza będzie realizował na zasadzie komercyjnej inwestycje infra-strukturalne: energetyczne, transportowe i cyfrowe. Mówimy zatem o takich przed-

sięwzięciach jak budowa autostrad, linii kolejowych, połączeń śródlądowych, gazo-ciągów czy sieci teleinformatycznych. Fi-nansowane projekty będą miały charakter transgraniczny, a także ponadnarodowy – nawet jeśli inwestycja będzie zlokalizowa-na tylko w jednym kraju, jej efekt ma być od-czuwalny w innym państwie lub państwach. Kluczem do zrozumienia unikatowej roli Funduszu Trójmorza jest hasło „oś północ- -południe”. O ile kraje Europy Wschodniej są dość dobrze skomunikowane z Europą Zachodnią, o tyle czas podróży samocho-dem lub koleją np. znad Bałtyku nad Morze Czarne, czyli z północy na południe, można liczyć już nie w godzinach, a w dobach. To właśnie tego rodzaju inwestycje, jak trans-europejski korytarz transportowy łączący port w Gdyni z portem w Konstancy nad Morzem Czarnym, są znaczącą potrzebą in-frastrukturalną regionu.

Fundusz Trójmorza będzie komplemen-tarny do finansowania infrastruktury ze środków publicznych i europejskich – ma być ich uzupełnieniem i wzmocnieniem. Wszystkie kraje inicjatywy Trójmorza są członkami UE. To m.in. dzięki inwe-stycjom z jej środków w ostatnich latach dokonała się w tych krajach duża zmiana, jeśli chodzi o poziom życia mieszkańców. Mimo to wciąż występują duże dyspro-porcje między krajami zachodniej Europy, a państwami regionu Trójmorza. W nowej perspektywie finansowej UE, po roku 2020, przewidywane wsparcie na inwestycje in-frastrukturalne to około 40 mld euro, pod-

Fundusz Trójmorza – dla Polski

i dla regionu

BANKI

Fundusz Trójmorza ma pełnić rolę wehikułu inwestycyjnego, który zmobilizuje kapitał do realizacji

kluczowych inwestycji transportowych, energetycznych i cyfrowych w krajach położonych między Bałtykiem,

Adriatykiem i Morzem Czarnym

Beata Daszyńska- -Muzyczka

prezes zarządu Banku Gospodarstwa

Krajowego

– 225 –

czas gdy szacowane potrzeby tej części Eu-ropy to około 570 mld euro. Te wyliczenia pokazują, że bazując wyłącznie na unijnym wsparciu, nasz region dorównałby obec-nym standardom życia krajów zachodnich dopiero za 100 lat.

Nie musimy tyle czekać. Według rapor-tu „Perspektywy dla inwestycji infrastruk-turalnych w Trójmorzu” przygotowanego przez SpotData kraje regionu Trójmorza notują wyższy wzrost gospodarczy niż ryn-ki rozwinięte, ale też są znacznie bardziej stabilne pod względem instytucjonalnym niż typowe rynki wschodzące. W krajach Trójmorza mieszka w sumie 112 mln ludzi, czyli 22 proc. mieszkańców Unii, a region ten stanowi 28 proc. jej obszaru. Udział kra-jów Trójmorza w PKB UE to tylko 11 proc. Według prognoz PKB krajów Trójmorza do 2030 r. w porównaniu z rokiem 2018 powi-nien wzrosnąć o 35 proc., a udział regionu w PKB całej UE ma zwiększyć się do 13 proc. Te przewagi konkurencyjne to gospodarcze katalizatory, a Fundusz Trójmorza wyko-rzysta je, by zapewnić kapitał na potrzebne inwestycje.

Pobudzenie polskiej gospodarki przez inwestycje transgraniczne

i ponadnarodoweFundusz Trójmorza będzie miał także

pozytywny wpływ na gospodarkę Europy Środkowo-Wschodniej, w tym gospodarkę Polski. Można długo wyliczać korzyści dla przedsiębiorców. Dobre skomunikowanie z krajami regionu to duże ułatwienie dla

rodzimych eksporterów. Dla wielu z nich będzie to oznaczać oszczędności związa-ne z transportem lub otwarcie się na nowe rynki. Część inwestycji przebiegających przez nasz kraj z pewnością przełoży się też na łatwość podróżowania, szczególnie we wschodniej części Polski. Przykładem inwestycji, której realizacja może być przy-spieszona dzięki funduszowi, jest trasa Via Carpatia. Budowa gazociągów i sieci prze-syłowych energii elektrycznej to przede wszystkim większa niezależność energe-tyczna kraju, ale i gwarancja naszego bez-pieczeństwa. W przyszłości to także szansa na obniżenie cen energii elektrycznej. Tutaj korzyści znów odczuje zarówno odbiorca przemysłowy, jak i detaliczny. A zatem każ-dy Polak, każdy obywatel państw Trójmorza i każdy mieszkaniec Unii Europejskiej.

Warto dodać, że Fundusz Trójmorza wpi-suje się w cele i misję Banku Gospodarstwa Krajowego. Od 95 lat wspieramy rozwój Polski i Polaków – mobilizujemy kapitał, by finansować najważniejsze inwestycje in-frastrukturalne dla Polski. Co więcej, zało-żenia funduszu wpisują się w opracowaną przez polski rząd Strategię na rzecz Odpo-wiedzialnego Rozwoju. Dokument wskazu-je, że posiadanie nowoczesnej infrastruk-tury cyfrowej jest warunkiem koniecznym do rozwoju przemysłu 4.0. Polska ma nato-miast aktywnie włączyć się w tzw. czwar-tą rewolucję przemysłową. Budowę nowo-czesnych połączeń teleinformatycznych należy uznać zatem za jeden z priorytetów gospodarczych Polski. Fundusz Trójmorza

Fundusz Trójmorza wpisuje się w cele i misję

Banku Gospodarstwa Krajowego. Od 95 lat wspieramy rozwój Polski i Polaków – mobilizujemy kapitał,

by finansować najważniejsze inwestycje infrastrukturalne dla Polski

– 226 –

dostarczy rozwiązań, które przyspieszą po-wstanie inwestycji w tym sektorze.

Droga do powstania Funduszu Trójmorza

We wrześniu 2018 r., dzięki inicjatywie BGK, na szczycie państw Trójmorza w Bu-kareszcie sześć państw regionu podpisało list intencyjny dotyczący utworzenia Fun-duszu Trójmorza. Akt założycielski pod-pisaliśmy w Luksemburgu w maju 2019 r. z rumuńskim EximBankiem oraz z przed-stawicielem w radzie nadzorczej funduszu z banku rozwoju z Czech. Fundusz jest już zarejestrowany, wybraliśmy też podmiot zarządzający – firmę Fuchs Asset Manage-ment. Rolę administratora funduszu i jed-nocześnie banku-depozytariusza pełni Cre-dit Suisse. Obecnie finalizujemy rozmowy z portfolio managerami dla sektorów trans-portowego, cyfrowego i energetycznego.

Z dużą satysfakcją podkreślam fakt, że negocjacje w sprawie strategii i ram praw-nych przedsięwzięcia zajęły zaledwie osiem miesięcy. Można to uznać za osiąg- nięcie na skalę globalną, bo w przypadku międzynarodowych funduszy inwestycyj-nych z przedstawicielami z kilkunastu kra-jów proces ten trwa od 25 nawet do 30 mie-sięcy.

Fundusz Trójmorza będzie działał na zasadach komercyjnych i chcemy, by był otwarty dla inwestorów instytucjonalnych i prywatnych z całego świata. Chcemy, by był w stanie angażować się w projekty in-frastrukturalne o wartości 100 mld euro, a wielkość funduszu planowana jest na 3–5 mld euro.

Założenie Funduszu Trójmorza jest przykładem proaktywnego działania ban-ków rozwoju państw regionu. To także ogromny sukces Banku Gospodarstwa Kra-jowego, który jest inicjatorem tego ambit-nego, wielostronnego przedsięwzięcia.

Fundusz Trójmorza będzie komplementarny do finansowania infrastruktury ze środków publicznych i europejskich – ma być ich uzupełnieniem i wzmocnieniem

– 227 –

O ile jeszcze pod koniec 2014 r. działało w Polsce 66 banków komercyjnych, o tyle obecnie mamy ich 34, przy czym wy-raźnie wykształciła się grupa 6–7 największych banków zaj-mujących dominującą pozycję na rynku. Ta zmiana wynika głównie z konsolidacji i roz-budowywania struktur banko-wych wokół kilku największych instytucji. To naturalne zja-wisko obserwowane także na znacznie większych rynkach.

Pod pewnym względem jest to sytuacja korzystna, wpływa pozytywnie na stabil-ność i siłę systemu bankowego, jak rów-nież podnoszenie jakości oferowanych usług. Większe instytucje mają bowiem odpowiedni kapitał na inwestycje i rozwój. Można zauważyć, że banki mniejsze o nie-wielkiej bazie klientów i niższych przycho-dach – o ile nie stoi za nimi jakiś silny part-ner – nie są w stanie wdrażać systemowo innowacyjnych technologii i produktów, gdyż koszt takich inwestycji jest dla nich zbyt duży. Dlatego na rozdrobnionym ryn-ku oferta banków i jakość obsługi klienta stoją na niższym poziomie, niż w tych kra-jach, w których branża jest bardziej skon-solidowana.

Niewątpliwe wysokie koszty działalno-ści, w tym wysokie koszty regulacyjne, są czynnikiem eliminującym z rynku małe

banki i prowadzącym do przejmowania banków mniejszych przez większe. Już te-raz pod tym względem Polska prześcignęła najbardziej rozwinięte państwa Unii Euro-pejskiej – mamy wyższy wskaźnik koncen-tracji niż takie kraje jak Niemcy, Austria, Wielka Brytania, Włochy czy Francja. Zbyt silna konsolidacja rynku bankowego może jednak prowadzić do zjawisk negatyw-nych. Mała liczba banków na rynku będzie bowiem wpływać na spadek konkurencji i w konsekwencji prowadzić do procesów odwrotnych niż opisane powyżej – male-jącej atrakcyjności rozwiązań produkto-wych, rosnących cen usług bankowych, a w skrajnym przypadku także do nadmier-nego ograniczania dostępności produktów kredytowych.

Warto też zauważyć, że zbyt duże orga-nizmy bankowe (too-big-to-fail) mogą być zagrożeniem dla systemu finansowego i finansów publicznych, dlatego w wielu krajach trwa dyskusja na temat optymal-nego rozmiaru banków. Wydaje się, że temat ten także w Polsce nabiera coraz większej wagi.

W powyższym kontekście, dyskutując o przyszłości sektora bankowego, nie spo-sób pominąć otoczenia prawnego, w jakim działają banki. W porównaniu z wspomnia-nymi wyżej rozwiniętymi krajami Unii Eu-ropejskiej, w Polsce banki podlegają znacz-nie większym obciążeniom regulacyjnym. Wprawdzie wspólnym źródłem regulacji

Piotr Kwiatkowski

prezes zarządu Credit Agricole Bank Polska SA

Wysokie koszty dźwignią konsolidacji

rynku bankowego

BANKI

Polski sektor bankowy jest w okresie dojrzewania i stabilizacji. Na rynkach młodych, rozwijających się,

pojawia się zwykle dużo banków o słabej pozycji i niewielkich strukturach, które następnie łączą się

w większe organizmy i stabilizują kapitałowo. W Polsce przechodzimy dokładnie ten sam proces

– 228 –

dla całej UE jest prawo europejskie lub re-komendacje Europejskiego Urzędu Nadzo-ru Bankowego, jednak obciążenia i wymogi stawiane bankom w naszym kraju przez krajowe polskie instytucje nadzoru i sta-bilności sektora bezpieczeństwa (Komisja Nadzoru Finansowego, Bankowy Fundusz Gwarancyjny) są większe niż w większości pozostałych krajów.

Przykładowo w obszarze wymogów kapitałowych w Polsce, w odniesieniu do kredytów detalicznych, dla celów pomniejszenia wagi ryzyka nie uznaje się zabezpieczeń rzeczowych innych niż nieruchomości mieszkalne. Inna różnica dotyczy podatku bankowego: w naszym kraju obejmuje on wszystkie aktywa ban-ków z wyjątkiem obligacji Skarbu Pań-stwa, tymczasem np. na Węgrzech nie są nim objęte rozliczenia międzybankowe, w Niemczech zaś podatek obejmuje pa-sywa z wyłączeniem depozytów. Warto dodać do tego jedne z najwyższych na świecie składek na Bankowy Fundusz Gwarancyjny i wysokie wymogi kapitało-we stawiane bankom przez Komisję Nad-zoru Finansowego.

Kolejnym problemem są nowe lub czę-sto zmieniające się przepisy i wymaga-nia formalnoprawne. Efektem tych zmian jest konieczność przeznaczania wysokich nakładów na obowiązkowe inwestycje w obszarze rozwoju i aktualizacji syste-mów informatycznych. Zaryzykowałbym stwierdzenie, że połowa wdrażanych pro-jektów w bankach to zmiany obligatoryjne, wynikające z regulacji prawnych, w tym – powiedzmy otwarcie – głównie z regu-lacji wdrażanych przez Unię Europejską. Często są to zmiany niezwykle kosztowne, prowadzące do dalszego spadku rentow-ności prowadzonej działalności i obniżania zysków banków do poziomu uniemożli-wiającego samodzielną budowę bazy kapi-tałowej niezbędnej do rozwoju działalno-ści kredytowej.

Naturalnie nie można stawiać postulatu całkowitego uwolnienia rynku i zniesienia wszelkich regulacji. Nie podlega żadnej dyskusji, że określenie ram działalności bankowej jest konieczne, choćby ze wzglę-du na stabilność systemu i bezpieczeństwo klientów. Regulacje wymuszają także tech-nologiczny rozwój całej branży. Pytanie tylko, czy wahadło regulacyjne w Polsce nie wychyliło się jednak zbyt mocno…

To pytanie wydaje się zasadne zwłasz-cza w kontekście dylematu, przed jakim stoi cała branża: banki jako instytucje komercyjne muszą gwarantować swoim właścicielom racjonalny zwrot z zaanga-żowanego kapitału, płacąc przy tym podat-ki i wysokie opłaty, a jednocześnie gwa-rantować na swój koszt stabilność całego sektora bankowego, będącego elementem systemu bezpieczeństwa strategicznego państwa. Można tu dostrzec pewien we-wnętrzny dysonans, który z czasem będzie narastać, o ile polityka państwa w tym za-kresie się nie zmieni. Dziś wszystkie te cele daje się jeszcze pogodzić, ale koszty dzia-łalności banków i utrzymania bezpieczeń-stwa oraz stabilności systemu stale rosną, w przeciwieństwie do rentowności bizne-su bankowego. Oczywiście duży wytrzyma więcej, pierwsze więc będą znikać banki małe i średnie.

Jestem daleki od oczekiwania, że to pań-stwo powinno płacić bankom. Na pewno jednak potrzebna jest pogłębiona analiza tej sytuacji i znalezienie złotego środka. Jeśli komercyjne banki rzeczywiście mają pełnić pewne funkcje związane z bezpie-czeństwem finansowym państwa, to nie po-winny ponosić wszystkich kosztów z tym związanych. Ich prywatni inwestorzy kie-rują się bowiem innymi oczekiwaniami. W dłuższej perspektywie taki brak równo-wagi może prowadzić do nadmiernej kon-solidacji, a na dalszym etapie poważnych perturbacji w całym systemie finansowym państwa.

– 230 –

J ak wiele polskich banków komercyj-nych wpisałoby dziś do swojej misji następujące zdanie: „Utrzymywanie trwałych relacji z klientami przed-kładamy nad jednorazowe korzy-ści z transakcji”? A to właśnie jest esencja bankowości spółdzielczej. Tradycyjnej, hołdującej wartościom, które nie zmieniają się od półtora wieku. Znaczenie Banku Spółdziel-czego SGB w życiu lokalnej spo-łeczności mierzy się nie tyle skalą osiąganych przezeń zysków – i żeby nie było niejasności: każdy bank po-winien przynosić dochód! – ile miarą jego społecznej użyteczności, jako-ścią relacji z klientami i zrozumienia dla wspólnoty interesów.

Gdyby siłę sektora spółdzielczego w ban-kowości liczyć wielkością sumy bilansowej, byłby on w krajowej elicie porównywalny z największymi na rynku. Jest wiele banków z tego sektora, które swoimi wskaźnikami biją na głowę konkurentów. Są Banki Spół-dzielcze ze Spółdzielczej Grupy Bankowej i Grupy BPS, które w publicznych rankin-gach na najbardziej przyjazne instytucje finansowe wygrywają z bankami komercyj-nymi. W wielu małych miejscowościach li-der usług bankowych ciągle jest tylko jeden: lokalny Bank Spółdzielczy.

Usługi bankowe to nie rynek dóbr szybko rotujących, tutaj wzajemne zaufanie i lojal-ność klientów buduje się latami. Pod tym względem bankowość spółdzielcza może stanowić wzór. Lokalni klienci są partnera-mi Banku Spółdzielczego od pokoleń, zna-

ją się, mają do siebie zaufanie i rozumieją swoje potrzeby. W pospiesznym, komer-cyjnym biznesie to ogromna wartość.

Jeśli pojęcie „patriotyzm gospodarczy” nie jest pojęciem pustym, to myślę, że Ban-ki Spółdzielcze w godny sposób wypełnia-ją je treścią.

Nie chodzi tu rzecz jasna o samą struktu-rę właścicielską czy pochodzenie kapitału, ale przede wszystkim o udział w wielkiej misji, jaką jest rozwój naszego państwa, wzmacnianie znaczenia małych społecz-ności, drobnej przedsiębiorczości i lokal-nego samorządu.

Gdzie tkwią przeszkody w rozwoju tego sektora? Całkiem niedawno Banki Spół-dzielcze żyły w swoiście pojmowanym biznesowym komforcie. Brakowało agre-sywnych konkurentów, pewności siebie do-dawały dobre relacje z miejscowymi klienta-mi i wieloletnie partnerstwo z podmiotami, które działały na lokalnym rynku. To two-rzyło poczucie bezpieczeństwa i gwarancję stabilnego rozwoju dla obu stron.

Olbrzymi skok technologiczno-komu-nikacyjny sprawił jednak, że działające w pojedynkę małe, lokalne banki nie miały szansy dorównać operującym w skali ma-kro komercyjnym konkurentom. Najpierw zlekceważono tempo zmian w informatycz-nej rzeczywistości, później do ich wdro-żenia zabrakło środków i determinacji. W tym czasie rynek usług finansowych stał się zdecydowanie rynkiem konsumenta. To on rządzi i wymaga. Banki Spółdzielcze,

Banki Spółdzielcze: milowy krok w stronę

nowoczesności

BANKI

Bankowość spółdzielczą postrzegano przez lata jako ubogą krewną bankowości komercyjnej. Ten stereotyp mocno się utrwalił,

z krzywdą dla banków spółdzielczych, które na przekór potocznym opiniom były i pozostaną silnym ogniwem polskiej gospodarki

– zwłaszcza w jej lokalnym wydaniu

Mirosław Skiba

prezes zarządu SGB-Bank SA

– 231 –

aby przetrwać, muszą dostosować się do nowych zachowań klientów i jak najszyb-ciej reagować na ich oczekiwania. My w sektorze właśnie to robimy.

I to, na szczęście, się dzieje… Jesteśmy świadkami procesu mobilnego przyspie-szenia, dynamicznego dostosowywania możliwości technologicznych Banków Spółdzielczych do wymagań współczes- nego rynku. Bankowość spółdzielcza w ekspresowym tempie zaczyna nadra-biać technologiczne zaległości z dwóch dekad. Wielkim wyzwaniem dla sektora było sprostanie wymaganiom unijnej dy-rektywy PSD2 oraz licznym regulacjom prawnym. Jednym z istotnych zadań chro-niących interes klientów było stworzenie systemów ochrony instytucjonalnej (IPS), które gwarantują utrzymanie płynności i wypłacalności banków.

Teraz przyszła pora na działania bezpo-średnio związane z podniesieniem pozio-mu obsługi klientów. Wdrożenie aplikacji mobilnych, płatności mobilne telefonem i zegarkiem, przyjazna obsługa zarówno w sferze offline, jak i online, nowe pro-dukty dla konsumentów, udział w dużych ogólnopolskich programach typu Polska Bezgotówkowa czy obsługa projektów rządowych w rodzaju program 500+, digi-talizacja, oferty ubezpieczeniowe i leasing- owe, kredyty udzielane w konsorcjum z bankiem zrzeszającym, wspólne systemy do zarządzania danymi i procesami – to wszystko tworzy się na naszych oczach.

Bankowość spółdzielcza wychodzi z fazy stagnacji i wkracza na ścieżkę dobrych per-spektyw. Obalamy mit, że Banki Spółdziel-cze to banki słabe – ich siłą i skutecznym narzędziem do walki rynkowej stają się do-browolne zrzeszenia. Z jednej strony mogą działać jako centra usług wspólnych, reali-zujące wiele funkcji niezwiązanych bezpo-średnio z biznesem Banków Spółdzielczych, obsługiwać je od strony sprawozdawczości, raportowania, analiz rynkowych itp. Pozwa-lają odciążyć Banki Spółdzielcze, dając im narzędzia informatyczne i platformy mobil-ne i umożliwiając tym samym koncentrację na budowaniu relacji z klientami. Taki mo-del sprawdził się w Austrii, w Niemczech, we Francji i w Skandynawii.

Prawdziwą siłą lokalnych banków i całego sektora spółdzielczości może być – i już jest! – umiejętność wspólnego dzia-

łania. Integracja, która służy wzajemnemu wspieraniu, realizacji statutowych działań, obniżaniu kosztów i budowaniu kontaktów z klientami nie musi oznaczać rezygnacji z podmiotowości Banków Spółdzielczych. Trzeba chronić własność i niezależność banków na lokalnych rynkach, ale jedno-cześnie maksymalizować wykorzystanie całego serwisu technologicznego, który obniża poziomy kosztów, ułatwia funkcjo-nowanie i wypełniania oczekiwania klien-tów oraz regulatorów.

Temu mogą służyć dobrowolne zrze-szenia, temu służy współpraca projektowa przy obsłudze wielkich kontraktów. To je-den z kluczowych elementów przyszłości całego sektora, pozycjonujący go na równi z elitą polskiej bankowości. W dużej grupie jesteśmy silni, możemy lepiej oddziaływać na gospodarkę, wykorzystywać własny po-tencjał (efekt skali) i wieloletnie związki z lokalnymi społecznościami. Bankowość spółdzielcza stoi na mocnych podstawach finansowych, pielęgnuje wartości, które od półtora wieku są jej misją – zasady solida-ryzmu społecznego, społecznej odpowie-dzialności biznesu, współpracy, samopo-mocy i samoorganizacji.

– 232 –

Banki komercyjneBANKI W FORMIE SPÓŁEK AKCYJNYCH

Lp. Nazwa Dane teleadresowe Telefon Faks Numer centrali

1 Alior Bank SA adres do korespondencji: ul. Postępu 18 B, 02-676 Warszawa adres: ul. Łopuszańska 38D, 02-232 Warszawa 22 555-22-22 22 555-23-23 24900005

2 Bank Ochrony Środowiska SA ul. Żelazna 32, 00-832 Warszawa 22 850-87-35 22 850-88-91 15400004

3 Bank BPH SA ul. Pałubickiego 2, 80-175 Gdańsk 58 300-71-61 58 300-71-38 58 300-71-55 10600005

4 DnB Bank Polska SA ul. Postępu 15C, 02-676 Warszawa 22 524-10-00 22 524-10-01 21900002

5 mBank SA ul. Senatorska 18, 00-950 Warszawaskr. poczt. 728 022 829-00-00 11400000

6 Bank BGŻ BNP Paribas SA ul. Kasprzaka 10/16, 01-211 Warszawa 22 860-44-00 22 860-50-00 20300003

7 Bank Handlowy w Warszawie SA ul. Senatorska 16, 00-923 Warszawa 22 657-72-00 22 657-75-80 10300006

8 Bank Millennium SA ul. Stanisława Żaryna 2a, 02-593 Warszawa 22 598-10-50 22 598-10-58 11600006

9 Bank Pocztowy SA adres do korespondencji: 02-707 Warszawa, ul. Puławska 111 B, adres: ul. Jagiellońska 17, 85-959 Bydgoszcz 22 328-76-43 22 328-74-98 13200006

10 Bank Polska Kasa Opieki SA ul. Grzybowska 53/57, skr. poczt. 100800-950 Warszawa 22 656-00-00 22 656-02-03 12400001

11 BPI Bank Polskich Inwestycji SA (w dniu 12 czerwca 2018 r. Komisja zezwoliła na połączenie Getin Noble Bank SA i BPI Bank Polskich Inwestycji SA poprzez przeniesienie całego majątku BPI Bank Polskich Inwestycji SA na Getin Noble Bank SA), ul. Przyokopowa 33, 01-208 Warszawa, nr. centrali: 22900003

12 Bank Polskiej Spółdzielczości SA ul. Grzybowska 81, 00-844 Warszawa 22 539-51-00 22 539-52-22 19300005

13 Santander Bank Polska SA al. Jana Pawła II 17, 00-854 Warszawa

z tel. komórkowego: 781-119-999; z tel. stacjonarnego: 199-99

22 279-88-20 10900004

14 mBank Hipoteczny SA al. Armii Ludowej 26, 00-609 Warszawa 22 579-75-00 do 01 22 579-75-89 21500000

15 Credit Agricole Bank Polska SA pl. Orląt Lwowskich 1, 53-110 Wrocław 71 355-95-11 71 355-30-05 19400008

16 Deutsche Bank Polska SA al. Armii Ludowej 26, 00-609 Warszawa 22 579-90-00 22 579-90-01 19100009

17 Euro Bank SA ul. Św.Mikołaja 72, 50-126 Wrocław 71 795-55-00 71 795-55-01 14700002

18 FCA-Group Bank Polska SA Al. Wyścigowa 6, 02-681 Warszawa 22 607-48-00 22 607-48-01

22 607-48-49 22 607-48-55 21400007

19 Nest Bank SA ul. Wołoska 24, 02-675 Warszawa 22 653-05-00 22 653-05-01 18700006

20 Getin Noble Bank SA ul. Przyokopowa 33, 01-208 Warszawa 22 197-97 22 203-03-03 32 661-14-04 24800002

21 SGB-Bank SA ul. Szarych Szeregów 23a, 60-462 Poznań 61 856-24-00 61 852-27-30 16100006

22HSBC Bank Polska SA (w dniu 29 stycznia 2019 r. Komisja podjęła decyzję w sprawie wydania zezwolenia na połączenie transgraniczne banku krajowego HSBC Bank Polska SA z siedzibą w Warszawie z instytucją kredytową HSBC France z siedzibą w Paryżu), Rondo ONZ 1, 00-124 Warszawa, tel. 22 354-05-00, faks. 22 354-05-10, nr centrali: 12800003

23 Idea Bank SA ul. Przyokopowa 33, 01-208 Warszawa 22 288-80-12 22 288-82-11 19500001

24 ING Bank Śląski SA ul. Sokolska 34, 40-086 Katowice 32 357-00-69 32 602-14-52 10500002

25 Plus Bank SA al. Stanów Zjednoczonych 61, A 04-028 Warszawa 22 516-28-90 22 516-28-91 16800007

26 Mercedes-Benz Bank Polska SA ul. Gottlieba Daimlera 1, 02-460 Warszawa 22 312-78-00 22 312 67 00 15800006

27 Pekao Bank Hipoteczny SA ul. Skierniewicka 10a, 01-230 Warszawa 22 852-19-00, 22 852-19-01 22 852-61-23 18900002

28 Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski SA ul. Puławska 15, 02-515 Warszawa 22 580-33-92 102000016

29 PKO Bank Hipoteczny SA ul. Jerzego Waszyngtona 17, 81-342 Gdynia 58 767-87-48 26900007

30Raiffeisen Bank Polska SA (w dniu 14 września 2018 r. Komisja wydała zezwolenie na podział Raiffeisen Bank Polska SA przez wydzielenie części majątku Raiffeisen Bank Polska SA do Banku BGŻ BNP Paribas SA oraz zezwolenie na połączenie Raiffeisen Bank Polska SA i Raiffeisen Bank International AG poprzez przeniesienie całego majątku Raiffeisen Bank Polska SA na Raiffeisen Bank International AG), ul. Grzybowska 78 00-844 Warszawa, nr centrali: 17500009

31 Santander Consumer Bank SA ul. Strzegomska 42C, 53-611 Wrocław 71 358-23-63 71 358-23-70 21200001

32 Toyota Bank Polska SA ul. Postępu 18B, 02-676 Warszawa 22 488-50-00 22 488-55-00 21600003

33 ING Bank Hipoteczny SA ul. Chorzowska 50, 40-101 Katowice 32 357-84-33 278

34 Volkswagen Bank Polska SA (w dniu 19 czerwca 2018 r. Komisja zezwoliła na połączenie Volkswagen Bank Polska SA i Volkswagen Bank GmbH przez przeniesienie całego majątku Volkswagen Bank Polska SA na Volkswagen Bank GmbH), Rondo ONZ 1, 00-124 Warszawa, nr centrali: 21300004

Banki państwoweLp. Nazwa Dane teleadresowe numer

centrali1 Bank Gospodarstwa Krajowego Al. Jerozolimskie 7, 00-955 Warszawa, tel.: 22 522-91-12, faks: 22 627-03-78, www.bgk.pl 11300007

ŹRÓDŁO: KNF

ŹRÓDŁO: KNF

– 233 –

Banki spółdzielczeLp. Nazwa Dane teleadresowe1 BANK SPÓŁDZIELCZY W OTWOCKU Kołłątaja 1b, 05-400 Otwock, telefon: 22 779 57 73, faks: 227 795 787, www.bsotwock,pl2 BANK SPÓŁDZIELCZY W PIASECZNIE Kościuszki 23, 05-500 Piaseczno, telefon: 22 737 41 17, faks: 22 737 41 14, www.psbank.pl3 MAZOVIA BANK SPÓŁDZIELCZY Pijarska 25, 05-530 Góra Kalwaria, telefon: 22 736 49 00, faks: 22 736 49 01, www.mazoviabank.pl4 BANK SPÓŁDZIELCZY W RASZYNIE Al. Krakowska 72, 05-090 Raszyn, telefon: 22 720 01 16, faks: 22 720 00 44, www.bsraszyn.pl5 BANK SPÓŁDZIELCZY W TARCZYNIE Stępkowskiego 4, 05-555 Tarczyn, telefon: 22 727 78 86, faks: 22 727 78 86 6 MAZOWIECKI BANK SPÓŁDZIELCZY W ŁOMIANKACH Szpitalna 8, 05-092 Łomianki, telefon: 22 768 60 00, faks: 22 751 18 60, www.mbsbank.pl

7 BANK SPÓŁDZIELCZY W NOWYM DWORZE MAZOWIECKIM Słowackiego 8, 05-100 Nowy Dwór Mazowiecki, telefon: 22 775 29 19, www.bsndm.pl

8 BANK SPÓŁDZIELCZY W LEGIONOWIE Rynek 4, 05-120 Legionowo, telefon: 22 774 27 94, faks: 22 774 14 94, www.bslegionowo.pl9 WARSZAWSKI BANK SPÓŁDZIELCZY Fieldorfa 5a, 03-984 Warszawa, telefon: 22 514 89 40, faks: 22 514 89 19, www.bank-wbs.pl10 BANK SPÓŁDZIELCZY W HALINOWIE Piłsudskiego 36, 05-074 Halinów, telefon: 22 783 60 27, faks: 22 783 64 29, www.bshalinow.pl11 BANK SPÓŁDZIELCZY W KARCZEWIE Kościelna 59, 05-480 Karczew, telefon: 22 780 65 34 w 104, faks: 22 780 67 79, www.bskarczew.pl12 BANK SPÓŁDZIELCZY W BIAŁEJ PODLASKIEJ Kolejowa 5, 21-500 Biała Podlaska, telefon: 83 344 71 00, faks: 83 344 71 01, www.bs.bialapodl.pl13 BANK SPÓŁDZIELCZY W KORNICY Stara Kornica 227, 08-205 Kornica, telefon: 83 358 75 43, faks: 83 358 75 42, www.bskornica.pl14 BANK SPÓŁDZIELCZY W ŁOMAZACH Plac Jagielloński 7, 21-532 Łomazy, telefon: 83 341 70 05, faks: 83 341 70 67, www.bslomazy.pl15 BANK SPÓŁDZIELCZY W ŁOSICACH Bialska 6, 08-200 Łosice, telefon: 83 359 05 18, faks: 83 359 05 16, www.bslosice.pl16 BANK SPÓŁDZIELCZY W MIĘDZYRZECU PODLASKIM Warszawska 22, 21-560 Miedzyrzec Podlaski, telefon: 83 371 42 58, faks: 833 714 265, www.bsmiedzyrzec.pl17 BANK SPÓŁDZIELCZY W PARCZEWIE Kościelna 27, 21-200 Parczew, telefon: 83 355 29 14, faks: 83 355 13 23, [email protected] BANK SPÓŁDZIELCZY W PLATEROWIE 3-go Maja 20, 08-210 Platerów, telefon: 83 357 84 80, faks: 83 357 84 66 19 BANK SPÓŁDZIELCZY W RADZYNIU PODLASKIM Ostrowiecka 35, 21-300 Radzyń Podlaski, telefon: 83 352 70 58, faks: 83 352 70 59, www.bsradzyn.pl20 BANK SPÓŁDZIELCZY W WISZNICACH Rynek 13, 21-580 Wisznice, telefon: 83 378 26 10, faks: 83 378 26 08, www.bswisznice.pl21 BANK SPÓŁDZIELCZY W BIAŁYMSTOKU Ludwika Zamenhofa 4, 15-435 Białystok, telefon: 85 665 23 11, faks: 85 743 63 55, www.bs.bialystok.pl22 BANK SPÓŁDZIELCZY W BIELSKU PODLASKIM 3-go Maja 14, 17-100 Bielsk Podlaski, telefon: 85 731 83 00, faks: 85 731 83 15, www.bsbielsk.pl23 BANK SPÓŁDZIELCZY W BRAŃSKU Kosciuszki 2a, 17-120 Brańsk, telefon: 85 731 95 00, faks: 85 731 95 01, www.bsbransk.pl24 BANK SPÓŁDZIELCZY W HAJNÓWCE Piłsudskiego 12, 17-200 Hajnówka, telefon: 85 682 28 20, faks: 85 682 28 20 25 BANK SPÓŁDZIELCZY W JUCHNOWCU GÓRNYM Białostocka 4, 16-061 Juchnowiec Górmy, telefon: 85 719 57 01, faks: 85 719 66 74, www.bsjuchnowiec.pl26 PODLASKI BANK SPÓŁDZIELCZY W KNYSZYNIE Jagiellońska 2, 19-120 Knyszyn, telefon: 85 716 70 16, faks: 85 727 94 34, www.pbsknyszyn.pl27 BANK SPÓŁDZIELCZY W KORYCINIE Rynek 11, 16-140 Korycin, telefon: 85 721 90 11, faks: 85 721 94 20 28 BANK SPÓŁDZIELCZY W ŁAPACH Gen. Wł. Sikorskiego 80, 18-100 Łapy, telefon: 85 715 29 23, faks: 85 715 29 23, www.bslapy.pl29 BANK SPÓŁDZIELCZY W MOŃKACH Wyzwolenia 13, 19-100 Mońki, telefon: 85 727 99 10, faks: 85 727 99 20, www.bsmonki.pl30 BANK SPÓŁDZIELCZY W NARWI Dąbrowskiego 1, 17-210 Narew, telefon: 85 681 60 36, faks: 85 681 60 37 31 BANK SPÓŁDZIELCZY W SIEMIATYCZACH Drohiczyńska 8, 17-300 Siemiatycze, telefon: 85 655 26 28, faks: 85 655 26 29, www.bssiemiatycze.pl32 BANK SPÓŁDZIELCZY W SOKÓŁCE Ściegiennego 16, 16-100 Sokółka, telefon: 85 711 20 94, faks: 85 711 20 82 33 BANK SPÓŁDZIELCZY W SUCHOWOLI Pl. Kościuszki 1, 16-150 Suchowola, telefon: 85 721 40 69, faks: 85 712 44 21

34 PODLASKO-MAZURSKI BANK SPÓŁDZIELCZY W ZABŁUDOWIE Surażska 2, 16-060 Zabłudów, telefon: 85 664 32 77, faks:, www.pmbank.pl

35 ABS BANK SPÓŁDZIELCZY Krakowska 112, 34-120 Andrychów, telefon: 33 870 41 79, faks: 33 870 41 65

36 BESKIDZKI BANK SPÓŁDZIELCZY Komorowicka 272, 433-46 Bielsko-Biała, telefon: 33 815 79 34, 33 815 89 76, faks: 33 815 79 34, 33 815 89 76, www.bankbbs.pl

37 BANK SPÓŁDZIELCZY W BRZEŹNICY Kalwaryjska 5, 34-114 Brzeźnica, telefon: 33 879 20 04, faks:, www.bsbrzeznica.pl38 BANK SPÓŁDZIELCZY W CIESZYNIE Kochanowskiego 4, 43-400 Cieszyn, telefon: 33 851 28 20, faks: 33 851 41 17 39 BANK SPÓŁDZIELCZY W JASIENICY Strumieńska 894 A, 43-385 Jasienica, telefon: 33 815 22 21, faks: 33 815 21 21 40 BANK SPÓŁDZIELCZY W JELEŚNI Żywiecka 8, 34-340 Jeleśnia, telefon: 33 863 60 20, faks: 33 863 60 25 41 BANK SPÓŁDZIELCZY W KALWARII ZEBRZYDOWSKIEJ Jagiellońska 2, 34-130 Kalwaria Zebrzydowska, telefon: 33 876 63 23, faks: 33 876 63 23, www.bskalwaria.pl42 BANK SPÓŁDZIELCZY W PORĄBCE Rynek 5, 43-353 Porąbka, telefon: 33 810 60 01, faks: 33 810 64 52 43 BANK SPÓŁDZIELCZY W RAJCZY Górska 5, 34-370 Rajcza, telefon: 33 864 38 54, faks: 33 864 38 54, www.bsrajcza.pl44 BANK SPÓŁDZIELCZY W SKOCZOWIE Objazdowa 10, 43-430 Skoczów, telefon: 33 857 95 00, faks: 33 857 95 38 bs.skoczow.pl45 BANK SPÓŁDZIELCZY W SUCHEJ BESKIDZKIEJ Piłsudskiego 5, 34-200 Sucha Beskidzka, telefon: 33 874 50 00, faks: 33 874 50 09, www.bssucha.pl46 BANK SPÓŁDZIELCZY W USTRONIU Daszyńskiego 10a, 43-450 Ustroń, telefon: 33 854 54 95, faks: 33 854 25 47, www.bs.ustron.pl47 BANK SPÓŁDZIELCZY W WĘGIERSKIEJ GÓRCE Zielona 45, 34-350 Węgierska Górka, telefon: 33 864 18 90, faks: 33 864 18 90, www.wegierskagorka.pl48 BANK SPÓŁDZIELCZY W BYSTREJ Zdrojowa 3, 43-360 Bystra, telefon: 33 817 13 71, faks: 33 817 12 45, www.bsbystra.pl49 BANK SPÓŁDZIELCZY W WILAMOWICACH Paderewskiego 17, 43-330 Wilamowice, telefon: 33 845 71 02, faks: 33 845 71 02, www.bswilamowice.pl50 BANK SPÓŁDZIELCZY W ZATORZE Różana 2, 32-640 Zator, telefon: 33 841 08 40, faks: 33 841 08 40, www.bszator.pl51 BANK SPÓŁDZIELCZY W ŻYWCU Rynek 23, 34-300 Żywiec, telefon: 33 861 54 41, faks: 33 861 54 41, www.bs-zywiec.pl52 ETNO Bank Spółdzielczy Radziechowy 700, 34-381 Radziechowy, telefon: 33 867 66 46, faks: 33 867 66 46, www.etnobank.pl53 BANK SPÓŁDZIELCZY W GILOWICACH Plac Bankowy 1, 34-322 Gilowice, telefon: 33 865 30 17, faks: 33 865 31 89, www.bs-gilowice.pl54 BANK SPÓŁDZIELCZY W BYDGOSZCZY Kołłątaja 8, 85-080 Bydgoszcz, telefon: 52 322 25 40, faks: 52 321 01 49 55 BANK SPÓŁDZIELCZY W KORONOWIE Plac Zwycięstwa 12, 86-010 Koronowo, telefon: 52 382 05 61, faks: 52 382 05 60, www.bskoronowo.com.pl56 BANK SPÓŁDZIELCZY W CHOJNICACH Kościuszki 23, 89-600 Chojnice, telefon: 52 39 652 65, faks: 52 39 652 52, www.bschojnice.pl57 BANK SPÓŁDZIELCZY W CZERSKU Dr.Zielińskiego 4, 89-650 Czersk, telefon: 52 395 37 66, faks: 52 398 41 93 58 BANK SPÓŁDZIELCZY W INOWROCŁAWIU Solankowa 11, 88-100 Inowrocław, telefon: 52 356 09 10, faks: 52 357 26 87 www.inobanknet.pl59 BANK SPÓŁDZIELCZY W KRUSZWICY Podgórna 2, 88-150 Kruszwica, telefon: 52 354 84 44, faks: 52 354 84 30, www.bskruszwica.pl60 BANK SPÓŁDZIELCZY W STRZELNIE Dr. J Cieślewicza 3, 88-320 Strzelno, telefon: 52 318 92 17, faks: 52 318 26 9

61 BANK SPÓŁDZIELCZY W WIĘCBORKU Plac Wolności 21, 89-400 Sępólno Krajeńskie, telefon: 52 388 18 80, faks: 52 388 18 89, www.bswiecbork.pl

62 BANK SPÓŁDZIELCZY W SZUBINIE Kcyńska 30, 89-200 Szubin, telefon: 52 391 12 12, faks: 52 384 80 83, www.bsszubin.pl63 BANK SPÓŁDZIELCZY W KCYNI Nakielska 21, 89-240 Kcynia, telefon: 52 391 32 00, faks: 52 391 32 01, www.bskcynia.pl64 BANK SPÓŁDZIELCZY W BARCINIE Kościelna 8, 88-190 Barcin, telefon: 52 383 27 10, faks: 52 383 23 65, www.bsbarcin.pl65 BANK SPÓŁDZIELCZY W ŚWIECIU Wojska Polskiego 127A, 86-100 Świecie, telefon: 52 333 16 10, faks: 52 333 16 38, www.bs-swiecie.pl66 BANK SPÓŁDZIELCZY W OSIU Dworcowa 8, 86-150 Osie, telefon: 52 332 95 31, faks: 52 333 90 01 67 BANK SPÓŁDZIELCZY W PRUSZCZU POMORSKIM Dworcowa 6, 86-120 Pruszcz, telefon: 52 330 80 00, faks: 52 330 80 10 68 BANK SPÓŁDZIELCZY W NOWEM N/WISŁĄ Bydgoska 12, 86-170 Nowe, telefon: 52 332 85 03, faks: 52 332 85 05, www.bsnowe.com.pl69 BANK SPÓŁDZIELCZY W TUCHOLI Świecka 15, 89-500 Tuchola, telefon: 52 334 22 89, faks: 52 334 22 89, www.bstuchola.pl70 BANK SPÓŁDZIELCZY W NAKLE N/NOTECIĄ Sądowa 10, 89-100 Nakło nad Notecią, telefon: 52 386 71 40, faks: 52 386 71 65, www.bsnaklo.pl71 BANK SPÓŁDZIELCZY „PAŁUKI” W ŻNINIE 700-lecia 41, 88-400 Żnin, telefon: 52 303 20 50, faks: 52 303 13 35, www.bspaluki.pl72 PIASTOWSKI BANK SPÓŁDZIELCZY W JANIKOWIE Przemysłowa 4, 88-160 Janikowo, telefon: 52 358 39 40, faks: 52 358 39 30, www.piastowskibs.pl73 Wschodni Bank Spółdzielczy w Chełmie I Pułku Szwoleżerów 9, 22-100 Chełm, telefon: 82 562 15 55, faks: 82 562 15 56, www.wbschelm.pl74 BANK SPÓŁDZIELCZY W WOJSŁAWICACH Rynek 23, 22-120 Wojsławice, telefon: 82 566 91 01, faks: 82 566 91 01 75 BANK SPÓŁDZIELCZY W CYCOWIE Chełmska 14, 21-070 Cyców, telefon: 82 567 70 08, faks: 82 567 70 72, www.bscycow.pl76 BANK SPÓŁDZIELCZY W SAWINIE Rynek 6, 22-107 Sawin, telefon: 82 567 30 13, faks: 82 567 30 51

– 234 –

77 BANK SPÓŁDZIELCZY W LEŚNIOWICACH Leśniowice 22a, 22-122 Leśniowice, telefon: 82 567 50 25, faks: 82 567 54 68, www.bslesniowice.pl78 BANK SPÓŁDZIELCZY W KRASNYMSTAWIE Mostowa 25, 22-300 Krasnystaw, telefon: 82 576 17 18, faks: 82 576 31 67, www.bskrasnystaw.pl79 BANK SPÓŁDZIELCZY W BIAŁOPOLU Chełmska 1a, 22-135 Białopole, telefon: 82 568 22 27, faks: 82 568 22 23 [email protected] BANK SPÓŁDZIELCZY W BIEŻUNIU Zamojskiego 27, 09-320 Bieżuń, telefon: 23 657 80 17, faks: 23 657 80 17 81 POLSKI BANK SPÓŁDZIELCZY W CIECHANOWIE 3 Maja 3, 06-400 Ciechanów, telefon: 23 673 09 00, faks: 23 673 09 01, www.pbsciechanow.pl

82 BANK SPÓŁDZIELCZY W DZIAŁDOWIE Z SIEDZIBĄ W LIDZBARKU Nowy Rynek 18, 13-230 Lidzbark, telefon: 23 696 22 08, faks: 23 696 15 20, www.bsdzialdowo.pl

83 BANK SPÓŁDZIELCZY W GRUDUSKU Plac Grunwaldu 4a, 06-460 Grudusk, telefon: 23 617 50 14, faks: 23 617 52 07 84 BANK SPÓŁDZIELCZY W MŁAWIE Sądowa 3, 06-500 Mława, telefon: 23 654 34 46, faks: 23 654 32 91 85 BANK SPÓŁDZIELCZY W NASIELSKU Kościuszki 19, 05-190 Nasielsk, telefon: 23 691 23 31, faks: 236 912 331, www.bsnasielsk.pl86 BANK SPÓŁDZIELCZY W GLINOJECKU Płocka 14, 06-450 Glinojeck, telefon: 23 674 00 76, faks: 23 674 00 76, www.bsglinojeck.pl87 BANK SPÓŁDZIELCZY W PŁOŃSKU Płocka 28, 09-100 Płońsk, telefon: 23 663 09 00, faks: 236 711 722, www.bsplonsk.pl88 BANK SPÓŁDZIELCZY W PUŁTUSKU Kościuszki 1, 06-100 Pułtusk, telefon: 23 962 40 86, faks: 23 692 54 01, www.bspultusk.pl89 BANK SPÓŁDZIELCZY W RACIĄŻU Mławska 20a, 09-140 Raciąż, telefon: 23 679 96 31, faks: 23 679 11 33, www.bsraciaz.pl90 BANK SPÓŁDZIELCZY W STRZEGOWIE Wyzwolenia 6, 06-445 Strzegowo, telefon: 23 679 49 41, faks: 23 679 44 32 91 BANK SPÓŁDZIELCZY W ZAŁUSKACH Załuski 36a, 09-142 Załuski, telefon: 23 661 96 12, faks: 23 661 96 67, www.bszaluski.pl92 BANK SPÓŁDZIELCZY W ŻUROMINIE Pl. Wolności 3, 09-300 Żuromin, telefon: 23 657 21 00, faks: 23 657 21 00, www.bszuromin.pl93 BANK SPÓŁDZIELCZY W KŁOBUCKU Bohaterów Bitwy pod Mokrą 2, 42-100 Kłobuck, telefon: 34 317 27 67, faks: 34 317 28 31, www.bsklobuck.pl94 BANK SPÓŁDZIELCZY W KRZEPICACH Częstochowska 27, 42-160 Krzepice, telefon: 34 317 52 55, faks: 34 317 52 55 bskrzepice.pl95 BANK SPÓŁDZIELCZY WE MSTOWIE 16-go Stycznia 14/2, 42-244 Mstów, telefon: 34 328 41 11, faks: 34 328 41 11 96 BANK SPÓŁDZIELCZY W MYKANOWIE Samorządowa 3, 42-233 Mykanów, telefon: 34 328 80 31, faks: 34 374 0000 97 BANK SPÓŁDZIELCZY W POPOWIE Z/S W ZAWADACH Częstochowska 8, 42-110 Popów, telefon: 34 310 37 31, faks: 34 310 37 34 98 BANK SPÓŁDZIELCZY W POCZESNEJ Bankowa 1, 42-262 Poczesna, telefon: 34 371 12 33, faks: 34 371 12 33, www.bspoczesna.pl99 BANK SPÓŁDZIELCZY W PAJĘCZNIE Wiśniowa 32, 98-330 Pajęczno, telefon: 34 311 20 20, faks: 34 311 20 20 100 BANK SPÓŁDZIELCZY W ŻYTNIE Marii Konopnickiej 95, 97-532 Żytno, telefon: 34 326 91 12, faks: 34 326 91 10 101 BANK SPÓŁDZIELCZY W KONOPISKACH Częstochowska 28, 42-274 Konopiska, telefon: 34 378 07 10, faks: 34 378 07 20, www.bank-konopiska.pl102 BANK SPÓŁDZIELCZY W KONIECPOLU Tadeusza Kościuszki 7, 42-230 Koniecpol, telefon: 34 354 05 41, faks: 34 354 05 40 103 BANK SPÓŁDZIELCZY W SZCZEKOCINACH Żeromskiego 8, 42-445 Szczekociny, telefon: 34 378 77 77, www.bsszczekociny.pl

104 MIĘDZYPOWIATOWY BANK SPÓŁDZIELCZY W MYSZKOWIE Kościuszki 111, 42-300 Myszków, telefon: 34 313 78 00, faks: 34 313 78 05, www.bsmyszkow.pl

105 BANK SPÓŁDZIELCZY W KOSZĘCINIE Sienkiewicza 1, 42-286 Koszęcin, telefon: 34 378 07 41, faks: 34 378 07 40, www.bskoszecin.com.pl106 POWIŚLAŃSKI BANK SPÓŁDZIELCZY W KWIDZYNIE Kopernika 28, 82-500 Kwidzyn, telefon: 55 261 45 30, faks: 55 279 48 38, www.powislanski.pl107 BANK SPÓŁDZIELCZY W MALBORKU 17 Marca 32, 82-200 Malbork, telefon: 55 272 25 44, faks: 55 272 24 62, www.bs-malbork.com.pl108 BANK SPÓŁDZIELCZY W NOWYM STAWIE Rynek Kazimierza Pułaskiego 2, 82-230 Nowy Staw, telefon: 55 270 20 50, faks: 55 271 51 89 109 ŻUŁAWSKI BANK SPÓŁDZIELCZY Sikorskiego 52, 82-100 Nowy Dwór Gdański, telefon: 55 246 91 20, faks: 55 246 91 16, www.zulawskibs.pl110 BANK SPÓŁDZIELCZY W STEGNIE Lipowa 8, 82-103 Stegna, telefon: 55 246 90 90, faks: 55 247 82 13, www.bsstegna.pl111 BANK SPÓŁDZIELCZY W SZTUMIE Mickiewicza 36, 82-400 Sztum, telefon: 55 267 13 00, faks: 55 277 29 35, www.bssztum.pl112 BANK SPÓŁDZIELCZY W DZIERZGONIU Wojska Polskiego 4, 82-440 Dzierzgoń, telefon: 55 270 25 71, faks: 55 270 25 61, www.bsdzierzgon.pl

113 BRANIEWSKO-PASŁĘCKI BANK SPÓŁDZIELCZY Z SIEDZIBĄ W PASŁĘKU Westerplatte 17, 14-400 Pasłęk, telefon: 55 249 96 58, faks: 55 249 96 32, www.bspaslek.pl

114 BANK SPÓŁDZIELCZY W PRABUTACH Kwidzyńska 3, 82-550 Prabuty, telefon: 55 278 22 50, faks: 55 278 22 50, www.bsprabuty.pl115 BANK SPÓŁDZIELCZY W SUSZU Piastowska 11, 14-240 Susz, telefon: 55 278 60 78, faks: 55 278 77 00, www.bssusz.pl116 BANK SPÓŁDZIELCZY W SIERAKOWICACH Kartuska 3, 83-340 Sierakowice, telefon: 58 684 73 23, faks: 58 684 67 39 117 BANK SPÓŁDZIELCZY W KOŚCIERZYNIE Świętojańska 1, 83-400 Kościerzyna, telefon: 58 686 20 78, faks: 58 686 50 90, www.bskoscierzyna.pl118 BANK SPÓŁDZIELCZY W PRUSZCZU GDAŃSKIM Wita Stwosza 2a, 83-000 Pruszcz Gdański, telefon: 58 683 33 31, faks: 58 682 25 22, www.bspruszczgd.pl119 BANK SPÓŁDZIELCZY W PSZCZÓŁKACH Pomorska 18a, 83-032 Pszczółki, telefon: 58 683 92 19, faks: 58 683 94 20, www.bspszczolki.pl120 BANK SPÓŁDZIELCZY W STAROGARDZIE GDAŃSKIM Rynek 8, 83-200 Starogard Gdański, telefon: 58 560 08 42, faks: 58 562 78 50, www.bs-starogard.pl121 BANK SPÓŁDZIELCZY W LUBICHOWIE Starogardzka 9, 83-240 Lubichowo, telefon: 58 573 55 00, faks: 58 560 93 05, www.bslubichowo.com122 BANK SPÓŁDZIELCZY W SKÓRCZU Główna 40a, 83-220 Skórcz, telefon: 58 582 46 15, faks: 58 582 43 15, www.bsskorcz.pl123 BANK SPÓŁDZIELCZY W TCZEWIE Ignacego Paderewskiego 1, 83-110 Tczew, telefon: 58 532 49 17, faks: 58 531 37 12, www.bstczew.pl124 BANK SPÓŁDZIELCZY W GNIEWIE Plac Grunwaldzki 26, 83-140 Gniew, telefon: 58 530 54 69, faks: 058 530 54 77 125 BANK SPÓŁDZIELCZY W PUCKU Gen. Jozefa Hallera 3, 84-100 Puck, telefon: 58 673 01 16, faks: 58 673 69 93, www.bspuck.pl126 BANK SPÓŁDZIELCZY W KROKOWEJ Żarnowiecka 1, 84-110 Krokowa, telefon: 58 675 47 00, faks: 58 673 78 02, bs.krokowa.pl127 KASZUBSKI BANK SPÓŁDZIELCZY W WEJHEROWIE Pucka 5, 84-200 Wejherowo, telefon: 58 677 24 35, faks: 58 677 92 37, bank-kaszubski.pl128 BANK RUMIA SPÓŁDZIELCZY Morska 21, 84-230 Rumia, telefon: 58 671 00 38, faks: 58 671 26 39 129 GOSPODARCZY BANK SPÓŁDZIELCZY W BARLINKU Strzelecka 2, 74-320 Barlinek, telefon: 95 746 04 00, faks: 95 746 04 11, www.gbsbarlinek.pl130 ZACHODNIOPOMORSKI BANK SPÓŁDZIELCZY Rynek 6, 73-200 Choszczno, telefon: 95 765 73 15, faks: 95 765 84 24, www.gbschoszczno.pl

131 LUBUSKO-WIELKOPOLSKI BANK SPÓŁDZIELCZY Z SIEDZIBĄ W DREZDENKU Chrobrego 7, 66-530 Drezdenko, telefon: 95 762 93 23, faks: 95 762 93 23, www.lwbsdrezdenko.pl

132 GOSPODARCZY BANK SPÓŁDZIELCZY W GORZOWIE WIELKOPOLSKIM Sikorskiego 7, 66-400 Gorzów Wkp., telefon: 95 728 41 11, faks: 95 728 41 51, www.gbs.net.pl

133 GOSPODARCZY BANK SPÓŁDZIELCZY MIĘDZYRZECZ Kazimierza Wielkiego 24, 66-300 Międzyrzecz, telefon: 95 742 80 10, faks: 95 742 80 30, www.gbsmiedzyrzecz.pl

134 BANK SPÓŁDZIELCZY W OŚNIE LUBUSKIM Bolesława Chrobrego 5, 69-220 Ośno Lubuskie, telefon: 95 757 60 76, faks: 95 757 60 76, www.bs.osno.sgb.pl

135 BANK SPÓŁDZIELCZY W RZEPINIE Dworcowa 9, 69-110 Rzepin, telefon: 95 959 63 46, faks: 95 759 63 45, www.bsrzepin.pl136 BANK SPÓŁDZIELCZY W PIEŃSKU Staszica 20, 59-930 Pieńsk, telefon: 75 778 64 84, faks: 75 778 67 06, www.bspiensk.pl

137 BANK SPÓŁDZIELCZY LWÓWEK ŚLĄSKI W LWÓWKU ŚLĄSKIM Morcinka 16, 59-600 Lwówek Śląski, telefon: 75 647 74 61, faks: 74 647 74 60

138 ŁUŻYCKI BANK SPÓŁDZIELCZY W LUBANIU Spółdzielcza 10, 59-800 Lubań, telefon: 75 722 75 00, faks: 75 722 75 10, www.banklbs.pl139 BANK SPÓŁDZIELCZY W KAMIENNEJ GÓRZE Waryńskiego 11, 58-400 Kamienna Góra, telefon: 75 754 67 00, faks: 75 754 67 10, ww.bskamgora.pl140 BANK SPÓŁDZIELCZY ZIEMI KALISKIEJ Plac Wolnosci 6, 62-840 Kozminek, telefon: 62 767 80 55, faks: 062 767 80 44, www.bsziemikal.pl141 BANK SPÓŁDZIELCZY W PLESZEWIE Kraszewskiego 11, 63-300 Pleszew, telefon: 62 742 11 15, faks: 62 508 10 20, www.bspleszew.pl142 BANK SPÓŁDZIELCZY W DOBRZYCY Nowa 2, 63-330 Dobrzyca, telefon: 62 741 30 20, faks: 62 741 30 52, www.bsdobrzyca.pl143 BANK SPÓŁDZIELCZY W KROTOSZYNIE Piastowska 14, 63-700 Krotoszyn, telefon: 62 725 32 78, faks: 62 725 25 50, www.bskrotoszyn.pl144 SPÓŁDZIELCZY BANK LUDOWY W KĘPNIE Ks. Piotra Wawrzyniaka 20, 63-600 Kępno, telefon: 62 597 73 00, faks: 62 782 66 18 145 BANK SPÓŁDZIELCZY W JAROCINIE Al. Niepodległości 5, 63-200 Jarocin, telefon: 62 747 22 07, faks: 62 747 22 07, www.bsjarocin.pl146 BANK SPÓŁDZIELCZY W RASZKOWIE Ostrowska 28, 63-440 Raszków, telefon: 62 734 33 31, faks: 62 734 41 10, www.bsraszkow.pl147 SPÓŁDZIELCZY BANK LUDOWY W SKALMIERZYCACH Bankowa 1, 63-460 Skalmierzyce, telefon: 62 762 12 65, faks: 62 762 28 45 148 BANK SPÓŁDZIELCZY W TYCHACH Damrota 41, 43-100 Tychy, telefon: 032 324 83 00, faks: 032 324 83 45, www.bstychy.com.pl149 MIKOŁOWSKI BANK SPÓŁDZIELCZY W MIKOŁOWIE Krakowska 29, 43-190 Mikołów, telefon: 32 226 22 05, faks: 32 226 08 35, www.bankmbs.pl

150 ŚLĄSKI BANK SPÓŁDZIELCZY „SILESIA” W KATOWICACH Mikołaja Kopernika 5, 40-064 Katowice, telefon: 32 358 97 00, faks: 32 358 97 01, www.silesiabank.pl

151 BANK SPÓŁDZIELCZY W BĘDZINIE Modrzejowska 73, 42-500 Będzin, telefon: 32 267 39 05, faks: 32 267 57 42, www.bsbedzin.pl152 BANK SPÓŁDZIELCZY W SIEWIERZU Częstochowska 1, 42-470 Siewierz, telefon: 32 674 13 17, faks: 32 674 13 17, bs-siewierz.pl153 BANK SPÓŁDZIELCZY W CHRZANOWIE Al. Henryka 22, 32-500 Chrzanów, telefon: 32 624 09 99, faks: 32 624 24 25, www.bschrzanow.pl154 BANK SPÓŁDZIELCZY W JAWORZNIE Stojałowskiego 10, 43-600 Jaworzno, telefon: 32 616 37 51, faks: 32 616 34 94, www.jaworzno.banksp.pl155 BANK SPÓŁDZIELCZY W MIEDŹNEJ Wiejska 2, 43-227 Miedźna, telefon: 32 211 61 16, faks: 32 211 61 16, www.bsmiedzna.pl156 BANK SPÓŁDZIELCZY W PAWŁOWICACH Zjednoczenia 62b, 43-250 Pawłowice, telefon: 32 472 19 24, faks: 32 472 85 56, www.bspawlowice.pl

Lp. Nazwa Dane teleadresowe

– 235 –

Lp. Nazwa Dane teleadresowe157 BANK SPÓŁDZIELCZY W PSZCZYNIE Rynek 6, 43-200 Pszczyna, telefon: 32 210 36 39, faks: 32 210 35 91, www.bspszczyna.pl158 BANK SPÓŁDZIELCZY W WOLBROMIU Krakowska 26, 32-340 Wolbrom, telefon: 32 646 25 40, faks: 32 644 23 10

159 BANK SPÓŁDZIELCZY CZECHOWICE - DZIEDZICE - BESTWINA

Słowackiego 14, 43-502 Czechowice-Dziedzice, telefon: 32 214 44 00, faks: 32 214 44 12, www.bsczechowice.com.pl

160 ORZESKO-KNUROWSKI BANK SPÓŁDZIELCZY Z SIEDZIBĄ W KNUROWIE Kosmonautów 9a, 44-194 Knurów, telefon: 32 339 17 00, faks: 32 339 17 01, www.okbank.pl

161 RYBNICKI BANK SPÓŁDZIELCZY Rynek 10, 44-200 Rybnik, telefon: 32 422 37 35, faks: 32 422 38 97, www.bsrybnik.pl162 BANK SPÓŁDZIELCZY W ŻORACH Męczenników Oświęcimskich 28, 44-240 Żory, telefon: 32 434 27 25, faks: 32 434 34 05, www.bszory.pl163 BANK SPÓŁDZIELCZY W GLIWICACH Dworcowa 41, 44-100 Gliwice, telefon: 32 302 01 00, faks: 32 302 01 21 164 BANK SPÓŁDZIELCZY W SOŚNICOWICACH Gliwicka 30, 44-153 Sośnicowice, telefon: 32 238 77 67, faks: 32 238 77 63 165 BANK SPÓŁDZIELCZY W TARNOWSKICH GÓRACH Bytomska 6, 42-600 Tarnowskie Góry, telefon: 32 393 90 42, faks: 32 285 43 06, www.bstg.pl166 BANK SPÓŁDZIELCZY W TWOROGU Zamkowa 15, 42-690 Tworóg, telefon: 32 381 01 40, www.bstworog.pl167 BANK SPÓŁDZIELCZY W ŚWIERKLAŃCU 3 Maja 33, 42-622 Świerklaniec, telefon: 32 284 43 13, faks: 32 284 48 48, www.bs-swierklaniec.pl168 BANK SPÓŁDZIELCZY W GORZYCACH Kościelna 21a, 44-350 Gorzyce, telefon: 32 451 12 14 169 BANK SPÓŁDZIELCZY W JASTRZĘBIU ZDROJU 1 Maja 10, 44-330 Jastrzębie-Zdrój, telefon: 32 476 13 21, faks: 32 476 13 21 wew.114, www.bsjastrzebie.pl170 BANK SPÓŁDZIELCZY BYTOM Krawiecka 4, 41-902 Bytom, telefon: 32 281 55 58, faks: 32 281 56 68, www.bsbytom.pl171 BANK SPÓŁDZIELCZY W KRZYŻANOWICACH Tworkowska 12, 47-450 Krzyżanowice, telefon: 32 419 40 11, faks: 32 419 40 44, www.bskrzyzanowice.pl172 BANK SPÓŁDZIELCZY W RACIBORZU Klasztorna 3, 47-400 Racibórz, telefon: 32 415 20 89, faks: 32 415 27 63, www.bsraciborz.pl173 BANK SPÓŁDZIELCZY W BUSKU-ZDROJU Stefana Batorego 1a, 28-100 Busko-Zdrój, telefon: 41 378 26 59, faks: 41 378 36 27, www.bsbuskozdroj.pl174 BANK SPÓŁDZIELCZY W CHMIELNIKU 1 Maja 27, 26-020 Chmielnik, telefon: 41 354 22 67, faks: 41 354 28 97 175 BANK SPÓŁDZIELCZY DALESZYCE-GÓRNO Plac Staszica 32, 26-021 Daleszyce, telefon: 41 349 01 01, faks: 41 349 01 44 176 BANK SPÓŁDZIELCZY W JĘDRZEJOWIE Przypkowskiego 30, 28-300 Jędrzejów, telefon: 41 386 18 80, faks: 41 386 18 80 wew. 55 177 BANK SPÓŁDZIELCZY W KIELCACH Złota 9, 25-015 Kielce, telefon: 41 367 00 58, faks: 41 367 00 24, www.bskielce.com.pl178 BANK SPÓŁDZIELCZY W KOŃSKICH Zamkowa 7, 26-200 Końskie, telefon: 41 372 25 74, faks: 41 372 35 06 179 BANK SPÓŁDZIELCZY W ŁOPUSZNIE Przedborska 10, 26-070 Łopuszno, telefon: 41 391 40 45, faks: 41 391 40 45, www.bslopuszno.pl180 BANK SPÓŁDZIELCZY W OSTROWCU ŚWIĘTOKRZYSKIM Wardyńskiego 15a, 27-400 Ostrowiec Świętokrzyski, telefon: 41 266 12 10, faks: 41 263 31 13, www.bs.ostrowiec.pl181 BANK SPÓŁDZIELCZY W PIŃCZOWIE Pl. Wolności 21, 28-400 Pińczów, telefon: 41 357 20 31, faks: 41 357 20 37, www.bspinczow.pl182 BANK SPÓŁDZIELCZY W SAMSONOWIE Samsonów 32, 26-050 Samsonów, telefon: 41 300 34 03, faks: 41 300 34 03 183 BANK SPÓŁDZIELCZY W SĘDZISZOWIE Leśna 7, 28-340 Sędziszów, telefon: 41 381 10 16, faks: 41 381 10 16, www.bs-sedziszow.pl184 NADWIŚLAŃSKI BANK SPÓŁDZIELCZY W SOLCU-ZDROJU 1 Maja 6, 28-131 Solec-Zdrój, telefon: 41 377 60 31, faks: 41 377 60 32, www.nbsbank.pl185 BANK SPÓŁDZIELCZY W STARACHOWICACH Kilińskiego 1, 27-200 Starachowice, telefon: 41 274 64 77, faks: 41 274 52 14 186 BANK SPÓŁDZIELCZY W STOPNICY Pl. Piłsudskiego 27, 28-130 Stopnica, telefon: 41 377 90 50 wew. 103, faks: 41 377 90 50 wew. 103 187 BANK SPÓŁDZIELCZY W SUCHEDNIOWIE Mickiewicza 8, 26-130 Suchedniów, telefon: 41 254 50 85, faks: 41 254 64 50 188 BANK SPÓŁDZIELCZY W SZYDŁOWIE Kościelna 1, 28-225 Szydłów, telefon: 41 354 51 21, faks: 41 354 51 21 189 BANK SPÓŁDZIELCZY W WĄCHOCKU Wielkowiejska 1a, 27-215 Wąchock, telefon: 41 271 50 85, faks: 41 271 50 32, www.bswachock.pl190 BANK SPÓŁDZIELCZY WE WŁOSZCZOWIE Partyzantów 5, 29-100 Włoszczowa, telefon: 41 394 29 40, faks: 41 394 47 35, www.bs-wloszczowa.com.pl191 BANK SPÓŁDZIELCZY W WODZISŁAWIU Krakowska 6, 28-330 Wodzisław, telefon: 41 380 60 23, faks: 41 380 60 61 192 BANK SPÓŁDZIELCZY W KONINIE 3 Maja 68, 62-500 Konin, telefon: 63 242 9205, faks: 63 242 92 05, www.bskonin.pl193 BANK SPÓŁDZIELCZY W ŚLESINIE Plac Wolności 14, 62-561 Ślesin, telefon: 63 270 40 03, faks: 63 270 41 56, www.bs.slesin.sgb.pl194 BANK SPÓŁDZIELCZY W WITKOWIE Stary Rynek 14, 62-230 Witkowo, telefon: 61 477 99 60, faks: 61 477 99 62 195 BANK SPÓŁDZIELCZY W GRABOWIE Spółdzielcza 1, 99-150 Grabów, telefon: 63 262 76 31, faks: 63 272 76 41, www.bsgrabow.pl196 BANK SPÓŁDZIELCZY W SŁUPCY Mickiewicza 2, 62-400 Słupca, telefon: 63 275 87 10, faks: 63 275 87 11, www.bs.slupca.pl197 LUDOWY BANK SPÓŁDZIELCZY W STRZAŁKOWIE Kolejowa 2a, 62-420 Strzałkowo, telefon: 63 275 88 00, faks: 63 275 88 02 198 BANK SPÓŁDZIELCZY W ZAGÓROWIE Pyzderska 7, 62-410 Zagórów, telefon: 63 276 10 03, faks: 63 274 37 34 199 BANK SPÓŁDZIELCZY W KŁODAWIE Krępa 2, 62-650 Kłodawa, telefon: 63 273 08 91, faks: 63 273 02 59 200 REJONOWY BANK SPÓŁDZIELCZY W MALANOWIE Turecka 10, 62-709 Malanów, telefon: 63 278 87 63, faks: 63 278 87 69, www.rbsmalanow.pl201 BANK SPÓŁDZIELCZY W WIERZBINKU Wierzbinek 35, 62-619 Sadlno, telefon: 63 261 10 01, faks: 63 261 10 70 202 BANK SPÓŁDZIELCZY W BIAŁOGARDZIE Kochanowskiego 6, 78-200 Białogard, telefon: 94 312 05 00, faks: 94 312 05 00, www.bsbialogard.pl203 BAŁTYCKI BANK SPÓŁDZIELCZY Bogusława X 3, 76-150 Darłowo, telefon: 94 314 36 41, faks: 94 314 39 22, www.bbs-bank.pl204 BANK SPÓŁDZIELCZY W KALISZU POMORSKIM Wolności 8, 78-540 Kalisz Pomorski, telefon: 94 361 77 13, faks: 94 361 63 96, bskliszpom.pl205 BANK SPÓŁDZIELCZY W POŁCZYNIE ZDROJU Ogrodowa 4, 78-320 Połczyn-Zdrój, telefon: 94 366 22 68, faks: 94 366 45 07, www.bspolczyn.pl206 POMORSKI BANK SPÓŁDZIELCZY Niedziałkowskiego 5, 78-300 Świdwin, telefon: 94 366 64 00, faks: 94 365 22 42, www.pomorski.pl207 BANK SPÓŁDZIELCZY RZEMIOSŁA W KRAKOWIE Dunajewskiego 7, 31-133 Kraków, telefon: 12 421 18 00, faks: 12 422 84 37, www.bsr.krakow.pl208 KRAKOWSKI BANK SPÓŁDZIELCZY Rynek Kleparski 8, 31-150 Kraków, telefon: 12 428 62 24, faks: 12 428 62 22, www.kbsbank.com.pl209 BANK SPÓŁDZIELCZY W PROSZOWICACH Krakowska 53, 32-100 Proszowice, telefon: 12 386 18 66, faks: 12 386 20 72 210 BANK SPÓŁDZIELCZY W SKAWINIE Rynek 19, 32-050 Skawina, telefon: 12 276 38 45, faks: 12 276 20 45 211 BANK SPÓŁDZIELCZY W DOBCZYCACH Kilińskiego 2, 32-410 Dobczyce, telefon: 12 372 79 32, faks: 12 372 79 13, www.bsdobczyce.pl212 BANK SPÓŁDZIELCZY W KRZESZOWICACH Krakowska 6, 32-065 Krzeszowice, telefon: 12 627 73 01, faks: 12 627 73 20, www.bs-krzeszowice.pl213 BANK SPÓŁDZIELCZY W SŁOMNIKACH Żeromskiego 1a, 32-090 Słomniki, telefon: 12 388 15 57, faks: 12 388 04 71 214 MAŁOPOLSKI BANK SPÓŁDZIELCZY Kilińskiego 2, 32-020 Wieliczka, telefon: 012 278 14 66, faks: 012 289 44 40, www.mbsw.pl

215 BIESZCZADZKI BANK SPÓŁDZIELCZY W USTRZYKACH DOLNYCH Bełska 12, 38-700 Ustrzyki Dolne, telefon: 13 461 12 96

216 BANK SPÓŁDZIELCZY W KOŁACZYCACH Rynek 2, 38-213 Kołaczyce, telefon: 13 446 02 11, faks: 13 446 00 90 217 BANK SPÓŁDZIELCZY W BIECZU Rynek 15, 38-340 Biecz, telefon: 13 447 12 81, faks: 13 447 10 22, www.bsbiecz.pl218 BANK SPÓŁDZIELCZY W LIPINKACH Lipinki 444, 38-305 Lipinki, telefon: 13 447 70 02, faks: 13 447 70 02 219 BANK SPÓŁDZIELCZY W RYMANOWIE Rynek 14, 38-480 Rymanów, telefon: 13 435 50 10, faks: 13 435 50 10, www.bsrymanow.pl220 PODKARPACKI BANK SPÓŁDZIELCZY Mickiewicza 7, 38-500 Sanok, telefon: 13 465 58 00, faks: 13 465 58 01, www.pbssanok.pl221 BANK SPÓŁDZIELCZY W CHOJNOWIE Rynek 18/19, 59-225 Chojnów, telefon: 76 818 85 76, faks: 76 818 85 75, www.bs-chojnow.pl222 BANK SPÓŁDZIELCZY W GŁOGOWIE Sikorskiego 15, 67-210 Głogów, telefon: 76 835 74 14, faks: 76 835 74 11, www.bsglogow.pl223 BANK SPÓŁDZIELCZY W JAWORZE Wrocławska 2, 59-400 Jawor, telefon: 76 870 28 34, faks: 76 871 18 12 224 BANK SPÓŁDZIELCZY W LEGNICY Wjazdowa 2, 59-220 Legnica, telefon: 76 876 30 10, faks: 76 862 80 23, www.bslegnica.pl225 BANK SPÓŁDZIELCZY W PRZEMKOWIE Głogowska 12a, 59-170 Przemków, telefon: 76 831 93 15, faks: 76 831 90 09, www.bs-przemkow.pl226 POWIATOWY BANK SPÓŁDZIELCZY W ZŁOTORYI Marii Konopnickiej 17, 59-500 Złotoryja, telefon: 76 878 32 55, faks: 76 878 32 92, www.pbszlotoryja.pl

227 BANK SPÓŁDZIELCZY WE WŁOSZAKOWICACH K.Kurpińskiego 29a, 64-140 Włoszakowice, telefon: 65 537 00 06, faks: 65 537 00 37, www.wloszakowice.sgb.pl

228 BANK SPÓŁDZIELCZY W GÓRZE Obrońców Lwowa 5, 56-200 Góra, telefon: 65 543 23 25, faks: 65 543 23 02 229 BANK SPÓŁDZIELCZY W KOŚCIANIE Rynek 23, 64-000 Kościan, telefon: 65 511 92 92, faks: 65 511 92 90, www.bskoscian.pl230 BANK SPÓŁDZIELCZY W ŚMIGLU Pl. Rozstrzelanych 13, 64-030 Śmigiel, telefon: 65 518 00 52, faks: 65 518 00 52, www.bssmigiel.pl231 BANK SPÓŁDZIELCZY WE WSCHOWIE Daszynskiego 19, 67-400 Wschowa, telefon: 65 540 51 65, faks: 65 540 54 77 232 BANK SPÓŁDZIELCZY W JUTROSINIE Rynek 18, 63-930 Jutrosin, telefon: 65 547 25 74, 65 547 22 00, faks: 65 547 14 13, www.bsjutrosin.pl233 POWIATOWY BANK SPÓŁDZIELCZY W GOSTYNIU 1 Maja 18, 63-800 Gostyń, telefon: 65 572 00 77, faks: 65 572 50 34 234 BANK SPÓŁDZIELCZY W PONIECU Kościuszki 12, 64-125 Poniec, telefon: 65 572 99 00, faks: 65 572 99 08, www.bsponiec.pl235 REJONOWY BANK SPÓŁDZIELCZY W BYCHAWIE M.J.Piłsudskiego 37, 23-100 Bychawa, telefon: 81 566 00 57, faks: 81 566 00 54, www.rbsbychawa.pl236 BANK SPÓŁDZIELCZY W NIEDRZWICY DUŻEJ Lubelska 4, 24-220 Niedrzwica Duża, telefon: 81 517 48 03, faks: 81 517 59 50, www.bsniedrzwicaduza.pl237 SPÓŁDZIELCZY BANK POWIATOWY W PIASKACH Lubelska 98, 21-050 Piaski, telefon: 81 582 10 24, faks: 81 582 21 55, www.sbppiaski.pl238 BANK SPÓŁDZIELCZY W ŁĘCZNEJ Partyzancka 17, 21-010 Łęczna, telefon: 81 752 73 46, www.beleczna.pl239 BANK SPÓŁDZIELCZY W NIEMCACH Lubelska 190, 21-025 Niemce, telefon: 756 17 30, faks: 756 17 51, www.bsniemce.pl

– 236 –

240 BANK SPÓŁDZIELCZY W LUBARTOWIE Lubelska 95, 21-100 Lubartów, telefon: 81 855 04 00, faks: 81 855 04 01, www.bslubartow.pl241 BANK SPÓŁDZIELCZY ZIEMI KRAŚNICKIEJ W KRAŚNIKU Ogrodowa 5, 23-200 Kraśnik, telefon: 81 884 06 00, faks: 81 884 04 44, www.bskrasnik.pl242 BANK SPÓŁDZIELCZY W KOCKU Jana Pawła II 35, 21-150 Kock, telefon: 81 859 10 43, faks: 81 859 14 13, www.bskock.pl243 BANK SPÓŁDZIELCZY W RYKACH Warszawska 23, 08-500 Ryki, telefon: 81 865 26 20, faks: 81 865 26 20, www.bsryki.pl244 BANK SPÓŁDZIELCZY W JÓZEFOWIE NAD WISŁĄ Opolska 5, 24-340 Józefów nad Wisłą, telefon: 81 828 50 10, faks: 81 828 50 10, www.bsjozefow.pl245 BANK SPÓŁDZIELCZY W KAZIMIERZU DOLNYM Rynek 14, 24-120 Kazimierz Dolny, telefon: 81 881 01 70, faks: 81 881 01 42, [email protected] BANK SPÓŁDZIELCZY W KUROWIE Lubelska 9, 24-170 Kurów, telefon: 81 880 88 00, faks: 81 881 10 33 247 BANK SPÓŁDZIELCZY W NAŁĘCZOWIE 1 Maja 16, 24-150 Nałeczów, telefon: 81 501 41 81, faks: 81 501 41 80, www.bsnaleczow.pl

248 POWIATOWY BANK SPÓŁDZIELCZY W OPOLU LUBELSKIM

Stary Rynek 48, 24-300 Opole Lubelskie, telefon: 81 827 22 09, faks: 81 827 22 09, www.pbsopolelubelsie.p9.pl

249 BANK SPÓŁDZIELCZY W PONIATOWEJ 1 Maja 7b, 24-320 Poniatowa, telefon: 81 820 43 07, faks: 81 820 43 07, www.bsponiatowa.pl250 NADWIŚLAŃSKI BANK SPÓŁDZIELCZY W PUŁAWACH Piłsudskiego 30, 24-100 Puławy, telefon: 81 888 09 55, faks: 81 888 20 49, www.nbspulawy.pl251 BANK SPÓŁDZIELCZY W KOŃSKOWOLI Lubelska 91a, 24-130 Końskowola, telefon: 81 881 62 19, faks: 81 881 62 19, www.bskonskowola.pl252 BANK SPÓŁDZIELCZY W CZYŻEWIE Szkolna 52, 18-220 Czyżew, telefon: 86 275 50 05, faks: 86 275 51 52, www.bsczyzew.pl253 BANK SPÓŁDZIELCZY W CIECHANOWCU Plac 3 Maja 3, 18-230 Ciechanowiec, telefon: 86 277 10 44, faks: 86 277 10 92, www.bsciechanowiec.pl

254 BANK SPÓŁDZIELCZY W JEDWABNEM Wojska Polskiego 1, 18-420 Jedwabne, telefon: 86 217 20 23, faks: 86 217 20 23 wew.33, www.bsjedwabne.pl

255 BANK SPÓŁDZIELCZY W KOLNIE Kolejowa 2, 18-500 Kolno, telefon: 86 278 25 62, faks: 86 278 25 62, www.bskolno.pl256 BANK SPÓŁDZIELCZY W ŁOMŻY Aleja Legionów 5, 18-400 Łomża, telefon: 86 218 33 33, faks: 86 218 94 48, www.bslomza.pl257 HEXA BANK SPÓŁDZIELCZY Stawiskowska 30, 18-421 Piątnica Poduchowna, telefon: 86 219 13 70, faks: 86 216 52 04 258 BANK SPÓŁDZIELCZY W SOKOŁACH gen. Władysława Sikorskiego 12, 18-218 Sokoły, telefon: 86 274 15 80, faks: 86 274 11 13, www.bssokoly.pl259 BANK SPÓŁDZIELCZY W SZCZUCZYNIE Pl. Tysiąclecia 27, 19-230 Szczuczyn, telefon: 86 273 53 40, faks: 86 273 53 40, www.bsszczuczyn.pl260 SPÓŁDZIELCZY BANK ROZWOJU Kard. Stefana Wyszyńskiego 3, 18-210 Szepietowo, telefon: 85 732 75 04, faks: 86 477 04 21, www.sbrbank.pl

261 BANK SPÓŁDZIELCZY W SZUMOWIE sierź. pchor Zygmunta Przeździeckiego 3, 18-305 Szumowo, telefon: 86 476 82 32, faks: 86 476 82 33, www.bsszumowo.pl

262 BANK SPÓŁDZIELCZY W WYSOKIEM MAZOWIECKIEM Jagiellonska 14, 18-200 Wysokie Mazowieckie, telefon: 86 275 24 05, faks: 86 275 06 72, www.bswysokiemazowieckie.pl

263 BANK SPÓŁDZIELCZY W ZAMBROWIE Białostocka 2, 18-300 Zambrów, telefon: 86 271 07 32, faks: 86 271 07 36, www.bszambrow.pl264 BANK SPÓŁDZIELCZY W ALEKSANDROWIE ŁÓDZKIM Senatorska 2a, 95-070 Aleksandrów Łódzki, telefon: 42 712 21 12, faks: 42 712 21 12, www.bs-aleksandrow.pl265 BANK SPÓŁDZIELCZY W ANDRESPOLU Rokicińska 130a, 95-020 Andrespol, telefon: 213 20 43, faks: 213 23 39, www.bs-andrespol.pl266 BANK SPÓŁDZIELCZY W ZGIERZU Długa 62a, 95-100 Zgierz, telefon: 42 716 66 00, faks: 42 716 43 20, www.bszgierz.pl267 BANK SPÓŁDZIELCZY RZEMIOSŁA W ŁODZI Żeromskiego 68, 90-502 Łódź, telefon: 42 639 13 00, www.bsrz.pl268 BANK SPÓŁDZIELCZY W STRYKOWIE Warszawska 29, 95-010 Stryków, telefon: 42 719 80 80, faks: 42 719 80 80 wew. 25, www.bsstrykow.pl269 BANK SPÓŁDZIELCZY W OZORKOWIE Pl. Jana Pawła II 6, 95-035 Ozorków, telefon: 42 718 10 11, faks: 42 718 22 40, www.bs.ozorkow.pl270 BANK SPÓŁDZIELCZY W GŁOWNIE Młynarska 5/13, 95-015 Głowno, telefon: 42 719 01 24, faks: 42 719 14 51, www.bs-glowno.com.pl

271BANK SPÓŁDZIELCZY TOWARZYSTWO OSZCZĘDNOŚCIOWO-POŻYCZKOWE „PA-CO-BANK” W PABIANICACH

Pułaskiego 8, 95-200 Pabianice, telefon: 42 225 09 00, faks: 42 225 09 01, www.pacobank.pl

272 TATRZAŃSKI BANK SPÓŁDZIELCZY Kościuszki 56, 34-530 Bukowina Tatrzańska, telefon: 18 200 12 30, faks: 18 200 12 36, www.tatrzanskibs.pl273 BANK SPÓŁDZIELCZY W CZARNYM DUNAJCU Rynek 19, 34-470 Czarny Dunajec, telefon: 18 265 71 96, faks: 18 264 72 11 274 BANK SPÓŁDZIELCZY W GORLICACH Stróżowska 1, 38-300 Gorlice, telefon: 18 353 54 01, faks: 18 353 54 01 wew. 29, www.bsgorlice.pl275 BANK SPÓŁDZIELCZY W GRYBOWIE Rynek 13, 33-330 Grybów, telefon: 18 440 86 50, faks: 18 440 86 60 276 BANK SPÓŁDZIELCZY W JABŁONCE Krakowska 3, 34-480 Jabłonka, telefon: 18 265 23 01, faks: 18 265 28 36 277 BANK SPÓŁDZIELCZY W JORDANOWIE Rynek 44, 34-240 Jordanów, telefon: 18 267 55 20, faks: 18 267 41 80 278 BANK SPÓŁDZIELCZY W LIMANOWEJ Rynek 7, 34-600 Limanowa, telefon: 18 333 71 00, faks: 18 337 91 36, www.bs.limanowa.pl279 ŁĄCKI BANK SPÓŁDZIELCZY Łącko 814, 33-390 Łącko, telefon: 18 545 03 00, faks: 18 545 03 01, www.bslacko.pl280 BANK SPÓŁDZIELCZY W MSZANIE DOLNEJ Rynek 1, 34-730 Mszana Dolna, telefon: 18 331 92 12, faks: 18 331 92 13 281 BANK SPÓŁDZIELCZY MUSZYNA-KRYNICA ZDRÓJ Piłsudskiego 8, 33-370 Muszyna, telefon: 18 440 83 80, faks: 18 440 83 81, www.bsmuszyna.com282 BANK SPÓŁDZIELCZY W NOWYM SĄCZU Al. Stefana Batorego 78, 33-310 Nowy Sącz, telefon: 18 443 52 19, faks: 18 443 58 79 283 BANK SPÓŁDZIELCZY W NOWYM TARGU Rynek 11, 34-400 Nowy Targ, telefon: 18 266 27 33, faks: 18 266 81 26

284 BANK SPÓŁDZIELCZY W PIWNICZNEJ - ZDROJU Ludwika Rzeszutka 2, 33-350 Piwniczna-Zdrój, telefon: 18 446 42 26, faks: 18 446 40 18, www.bs.piwniczna.com

285 BANK SPÓŁDZIELCZY W PODEGRODZIU Podegrodzie 223, 33-386 Podegrodzie, telefon: 18 445 9187286 BANK SPÓŁDZIELCZY W RABIE WYŻNEJ Raba Wyżna 30, 34-721 Raba Wyżna, telefon: 18 269 12 00, faks: 18 269 12 10, www.bsrabawyzna.pl287 BANK SPÓŁDZIELCZY W STARYM SĄCZU Daszyńsiego 11, 33-340 Stary Sącz, telefon: 18 446 09 60, www.bs.stary.sacz.pl288 PIENIŃSKI BANK SPÓŁDZIELCZY Rynek 12, 34-450 Krościenko N/D, telefon: 18 262 30 17, faks: 18 262 30 17 289 BANK SPÓŁDZIELCZY W ŁOSOSINIE DOLNEJ Łososina Dolna 285, 33-314 Łososina Dolna, telefon: 18 444 84 24, faks: 18 444 84 24 290 PODHALAŃSKI BANK SPÓŁDZIELCZY W ZAKOPANEM Kościuszki 2, 34-500 Zakopane, telefon: 18 201 48 25, faks: 18 206 69 60, www.bszakopane.pl291 BANK SPÓŁDZIELCZY W OLSZTYNKU Rynek 2, 11-015 Olsztynek, telefon: 89 519 00 35, faks: 89 519 22 11, www.bsolsztynek.pl292 BANK SPÓŁDZIELCZY W IŁAWIE Jana III Sobieskiego 49, 14-200 Iława, telefon: 089 644 87 10, faks: 089 644 87 45, www.bankbsilawa.pl293 BANK SPÓŁDZIELCZY W LUBAWIE Rzepnikowkiego 2, 14-260 Lubawa, telefon: 89 645 28 04, faks: 89 645 28 04 wew. 102, www.bslubawa.pl294 BANK SPÓŁDZIELCZY W NIDZICY Mickiewicza 3, 13-100 Nidzica, telefon: 89 625 68 10, faks: 89 625 26 95, www.bsnidzica.pl295 BANK SPÓŁDZIELCZY W SZCZYTNIE Łomżyńska 20, 12-100 Szczytno, telefon: 89 624 23 09, faks: 89 624 23 09 wew. 62, www.bsszczytno.pl296 MORĄSKO-ZALEWSKI BANK SPÓŁDZIELCZY Pomorska 21, 14-300 Morąg, telefon: 89 757 40 06297 BANK SPÓŁDZIELCZY W MRĄGOWIE Królewiecka 53, 11-700 Mrągowo, telefon: 89 741 76 06, faks: 89 741 76 06 298 BANK SPÓŁDZIELCZY W RESZLU Kolejowa 4, 11-440 Reszel, telefon: 89 755 34 00, faks: 89 755 34 07 299 BANK SPÓŁDZIELCZY W BARTOSZYCACH Warszawska 1, 11-200 Bartoszyce, telefon: 89 762 92 11, faks: 89 762 92 19 300 WARMIŃSKI BANK SPÓŁDZIELCZY Plac 650-lecia Jonkowa 12, 11-042 Jonkowo, telefon: 89 512 91 25, faks: 89 512 92 22, www.wbs-jonkowo.pl301 BANK SPÓŁDZIELCZY W BRZEGU Bolesława Chrobrego 11, 49-300 Brzeg, telefon: 77 404 56 50, faks: 77 404 56 66 302 BANK SPÓŁDZIELCZY W BABOROWIE Moniuszki 1, 48-120 Baborów, telefon: 77 486 90 44 303 BANK SPÓŁDZIELCZY W GŁUBCZYCACH Sobieskiego 8, 48-100 Głubczyce, telefon: 77 485 22 54, faks: 77 485 22 49, www.bsglubczyce.pl

304 BANK SPÓŁDZIELCZY GRODKÓW-ŁOSIÓW Z SIEDZIBĄ W GRODKOWIE Kasztanowa 18, 49-200 Grodków, telefon: 77 543 50 00, faks: 77 415 50 90, www.bsgrodkow.pl

305 BANK SPÓŁDZIELCZY W OTMUCHOWIE Rynek 1b, 48-385 Otmuchów, telefon: 77 431 52 23, faks: 77 431 52 23, www.bsotmuchow.pl306 BANK SPÓŁDZIELCZY W WOŁCZYNIE Opolska 5, 46-250 Wołczyn, telefon: 77 418 82 17, faks: 77 418 82 17, www.bswolczyn.pl

307 POWIATOWY BANK SPÓŁDZIELCZY W KĘDZIERZYNIE-KOŹLU Rynek 6a, 47-200 Kędzierzyn-Koźle, telefon: 77 406 10 23, faks: 77 406 1023

308 BANK SPÓŁDZIELCZY W GOGOLINIE Strzelecka 13, 47-320 Gogolin, telefon: 77 466 63 87, faks: 77 466 63 87 309 BANK SPÓŁDZIELCZY W KRAPKOWICACH Opolska 12, 47-300 Krapkowice, telefon: 77 466 14 91 wew. 16, faks: 77 466 18 39, www.bskrapkowice.pl310 BANK SPÓŁDZIELCZY W NAMYSŁOWIE Pl. Wolności 12, 46-100 Namysłów, telefon: 77 410 91 00, faks: 77 410 91 00, www.bsnamyslow.com.pl311 BANK SPÓŁDZIELCZY W DOBRZENIU WIELKIM Opolska 3, 46-081 Dobrzeń Wielki, telefon: 77 469 65 42, faks: 77 469 65 43 312 BANK SPÓŁDZIELCZY W ŁUBNIANACH Osowska 1, 46-024 Łubniany, telefon: 77 421 50 01, faks: 77 421 50 01, www.bslubniany.pl313 BANK SPÓŁDZIELCZY „BANK ROLNIKÓW” W OPOLU Książąt Opolskich 36a, 45-005 Opole, telefon: 77 402 14 42, faks: 77 402 1420, www.bs-opole.com.pl314 BANK SPÓŁDZIELCZY W BIAŁEJ Prudnicka 29a, 48-210 Biała, telefon: 77 438 85 20, faks: 77 438 85 16, www.bsbiala.pl315 BANK SPÓŁDZIELCZY W GŁOGÓWKU Rynek 20a, 48-250 Głogówek, telefon: 77 437 34 13, faks: 77 437 34 13, www.bs-glogowek.pl316 BANK SPÓŁDZIELCZY W PRUDNIKU Kościuszki 12, 48-200 Prudnik, telefon: 77 406 55 00, faks: 77 406 55 00, www.bsprudnik.pl317 BANK SPÓŁDZIELCZY W LEŚNICY Gogolińska 2, 47-100 Strzelce Opolskie, telefon: 77 46 39 wew. 211, faks: 77 463 92 10 318 BANK SPÓŁDZIELCZY W ZAWADZKIEM Opolska 38, 47-120 Zawadzkie, telefon: 77 461 63 92, faks: 77 463 43 23, www.bs-zawadzkie.pl319 LIMES BANK SPÓŁDZIELCZY Żabia 1, 06-330 Chorzele, telefon: 29 751 58 99, faks: 29 751 58 99, www.limesbank.pl


– 237 –

320 BANK SPÓŁDZIELCZY W GOWOROWIE Kościelna 1, 07-440 Goworowo, telefon: 29 761 40 17, faks: 29 761 40 17, www.bsgoworowo.pl321 BANK SPÓŁDZIELCZY W KADZIDLE Kurpiowska 10, 07-420 Kadzidło, telefon: 29 761 81 29, faks: 29 761 81 29, www.bskadzidlo.pl

322 BANK SPÓŁDZIELCZY W KRASNOSIELCU Z SIEDZIBĄ W MAKOWIE MAZOWIECKIM Rickovera 15, 06-200 Maków Mazowiecki, telefon: 29 717 51 26, faks: 29 717 51 12, www.bskrasnosielc.pl

323 Kurpiowski Bank Spółdzielczy w Myszyńcu Pl. Wolności 56, 07-430 Myszyniec, telefon: 29 772 10 22, faks: 29 772 10 22, www.kbsmyszyniec

324 BANK SPÓŁDZIELCZY W OSTROWI MAZOWIECKIEJ Pl. Księżnej Anny Mazowieckiej 2, 07-300 Ostrów Mazowiecka, telefon: 29 745 22 63, faks: 29 746 23 04, www.bsostrowmaz.pl

325 BANK SPÓŁDZIELCZY W PRZASNYSZU Słowackiego 1, 06-300 Przasnysz, telefon: 29 752 33 00326 BANK SPÓŁDZIELCZY W RÓŻANIE Wileńska 2, 06-230 Różan, telefon: 29 766 92 20, faks: 29 766 92 20 327 BANK SPÓŁDZIELCZY W WĄSEWIE Zastawska 8, 07-311 Wąsewo, telefon: 29 645 80 50, faks: 29 645 80 50, www.bswasewo.pl328 POLSKI BANK SPÓŁDZIELCZY W WYSZKOWIE T. Kościuszki 5, 07-200 Wyszków, telefon: 29 743 52 00, faks: 29 743 52 19, www.bankpbs.pl329 BANK SPÓŁDZIELCZY W JASTROWIU Poznańska 53, 64-915 Jastrowie, telefon: 67 266 21 41, faks: 67 266 21 41, www.bsjastrowie.pl330 NADNOTECKI BANK SPÓŁDZIELCZY Kościuszki 41, 89-340 Białośliwie, telefon: 67 287 50 30, faks: 67 287 50 30, www.nadnoteckibank.pl331 BANK SPÓŁDZIELCZY W ŁOBŻENICY Wyrzyska 26, 89-310 Łobżenica, telefon: 67 286 00 51, faks: 67 268 00 51, www.bslobzenica.pl332 BANK SPÓŁDZIELCZY W WYSOKIEJ Strzelecka 1, 89-320 Wysoka, telefon: 67 287 10 24, faks: 67 287 18 99 333 SPÓŁDZIELCZY BANK LUDOWY W ZŁOTOWIE Al. Piasta 46, 77-400 Złotów, telefon: 67 263 20 20, faks: 67 263 32 94, www.sblzlotow.com.pl334 BANK SPÓŁDZIELCZY W LIPCE Kościuszki 35, 77-420 Lipka, telefon: 67 266 50 58, faks: 67 266 57 66, www.bslipka.pl335 SPÓŁDZIELCZY BANK LUDOWY W ZAKRZEWIE Dworcowa 4, 77-424 Zakrzewo, telefon: 67 266 70 92, faks: 67 266 70 16, www.sblzakrzewo.pl336 BANK SPÓŁDZIELCZY W CHODZIEŻY Składowa 1, 64-800 Chodzież, telefon: 67 281 06 00, faks: 67 281 06 00, [email protected] BANK SPÓŁDZIELCZY W CZARNKOWIE Kościuszki 5, 64-700 Czarnków, telefon: 67 255 28 94, faks: 67 255 55 51 338 PAŁUCKI BANK SPÓŁDZIELCZY W WĄGROWCU Kolejowa 19, 62-100 Wągrowiec, telefon: 67 268 54 99, faks: 67 268 54 98, www.paluckibs.pl339 BANK SPÓŁDZIELCZY W WIELENIU Kościuszki 20, 64-730 Wieleń, telefon: 67 256 10 12, faks: 67 256 28 70, www.bswielen.pl340 BANK SPÓŁDZIELCZY WE WRONKACH Poznańska 50, 64-510 Wronki, telefon: 67 254 52 32, faks: 67 254 00 98 341 BANK SPÓŁDZIELCZY W BEŁCHATOWIE Piłsudskiego 14, 97-400 Bełchatów, telefon: 44 635 72 50, faks: 44 635 25 13, www.bs-belchatow.com.pl

342 BANK SPÓŁDZIELCZY ZIEMI PIOTRKOWSKIEJ W PIOTRKOWIE TRYBUNALSKIM Wojska Polskiego 141a, 97-300 Piotrków Trybunalski, telefon: 44 648 09 10, faks: 44 648 09 10, www.bszp.pl

343 BANK SPÓŁDZIELCZY W KLESZCZOWIE Główna 114, 97-410 Kleszczów, telefon: 44 731 31 50, faks: 44 731 31 51 344 ESBANK BANK SPÓŁDZIELCZY Tysiąclecia 4, 97-500 Radomsko, telefon: 44 744 10 00, faks: 44 744 10 01, www.esbank.pl

345 POWIATOWY BANK SPÓŁDZIELCZY W TOMASZOWIE MAZOWIECKIM

Handlowa 35/37, 97-200 Tomaszów Mazowiecki, telefon: 44 726 09 03, faks: 44 726 09 42, www.pbstom.com.pl

346 BANK SPÓŁDZIELCZY W PRZEDBORZU Mostowa 31, 97-570 Przedbórz, telefon: 44 685 16 04, faks: 44 685 16 41, www.bsprzedborz.pl347 BANK SPÓŁDZIELCZY W OPOCZNIE Pl.Kościuszki 3, 26-300 Opoczno, telefon: 044 755 05 41, faks: 044 755 05 46, www.bsopoczno.pl348 BANK SPÓŁDZIELCZY W MAŁEJ WSI Płońska 7, 09-460 Mała Wieś, telefon: 24 231 40 46, faks: 24 231 40 46 wew. 203, www.bsmalawies.pl349 BANK SPÓŁDZIELCZY W STAROŹREBACH Pl. Bojowników 3, 09-440 Staroźreby, telefon: 24 261 70 19, faks: 24 261 70 04, www.bsstarozreby.pl350 BANK SPÓŁDZIELCZY W IŁOWIE Płocka 4, 96-520 Iłów, telefon: 24 277 41 16, www.bsilow.pl351 Vistula Bank Spółdzielczy Rębowska 2, 09-450 Wyszogród, telefon: 24 231 12 00, faks: 24 231 12 00, www.vistulabs.pl352 BANK SPÓŁDZIELCZY W GOSTYNINIE Rynek 4/5, 09-500 Gostynin, telefon: 24 235 30 51, faks: 24 235 30 52, [email protected] BANK SPÓŁDZIELCZY W GĄBINIE Dobrzykowska 1, 09-530 Gąbin, telefon: 24 262 56 20, faks: 24 262 56 20, www.bsgabin.pl354 BANK SPÓŁDZIELCZY „WSPÓLNA PRACA” W KUTNIE Norberta Barlickiego 33, 99-300 Kutno, telefon: 24 254 25 21, faks: 24 254 06 51 355 BANK SPÓŁDZIELCZY W ŻYCHLINIE Łukasińskiego 4, 99-320 Żychlin, telefon: 24 285 01 30, faks: 24 285 01 32 356 BANK SPÓŁDZIELCZY W KROŚNIEWICACH Toruńska 5, 99-340 Krośniewice, telefon: 24 252 30 66, faks: 24 252 30 46 357 BANK SPÓŁDZIELCZY ZIEMI ŁĘCZYCKIEJ W ŁĘCZYCY Marii Konopnickiej 12, 99-100 Łęczyca, telefon: 24 721 83 50, faks: 24 721 83 51, www.bsleczyca.pl358 BANK SPÓŁDZIELCZY W STAREJ BIAŁEJ Bankowa 1, 09-411 Biała, telefon: 24 364 27 26, faks: 24 364 27 22, www.bsstarabiala.pl359 BANK SPÓŁDZIELCZY „MAZOWSZE” W PŁOCKU Warminska 12, 09-408 Plock, telefon: 24 264 87 71, faks: 24 269 63 16, www.bsmazowsze.pl360 POZNAŃSKI BANK SPÓŁDZIELCZY Bolesława Krzywoustego 3, 61-144 Poznań, telefon: 61 859 88 00, faks: 61 859 88 02, www.pbs.poznan.pl

361 POBIEDZISKO - GOŚLIŃSKI BANK SPÓŁDZIELCZY W POBIEDZISKACH Tysiąclecia 15, 62-010 Pobiedziska, telefon: 61 817 73 70, faks: 61 017 75 71

362 GOSPODARCZY BANK SPÓŁDZIELCZY W MOSINIE Dworcowa 9, 62-050 Mosina, telefon: 61 819 77 00, faks: 61 813 61 39, www.gbsmosina.pl363 LUDOWY BANK SPÓŁDZIELCZY W OBORNIKACH Powstańców Wlkp. 5, 64-600 Oborniki, telefon: 61 297 51 11, faks: 61 296 19 67

364 BANK SPÓŁDZIELCZY W NOWYM TOMYŚLU Marszałka Piłsudskiego 2, 64-300 Nowy Tomyśl, telefon: 61 442 17 50, faks: 61 442 17 51, [email protected]

365 BANK SPÓŁDZIELCZY W GRODZISKU WIELKOPOLSKIM Chopina 1, 62-065 Grodzisk Wielkopolski, telefon: 61 442 14 50, faks: 61 444 51 93, www.bsgrodzisk.pl366 BANK SPÓŁDZIELCZY W GNIEŹNIE Dąbrówki 19, 62-200 Gniezno, telefon: 61 424 08 20, faks: 61 424 08 10, www.bs.gniezno.pl367 WIELKOPOLSKI BANK SPÓŁDZIELCZY Grochowe Łąki 4, 61-752 Poznań, telefon: 61 851 25 04, faks: 061 852 41 18, www.neobank.pl368 BANK SPÓŁDZIELCZY DUSZNIKI Rynek 7, 64-500 Szamotuły, telefon: 61 666 28 29, faks: 61 293 10 85, www.bsduszniki.pl369 BANK SPÓŁDZIELCZY W KOSTRZYNIE Warszawska 4, 62-025 Kostrzyn, telefon: 61 897 04 20, faks: 61 817 85 43, [email protected] BANK SPÓŁDZIELCZY W KÓRNIKU Pl. Niepodległości 31, 62-035 Kórnik, telefon: 61 817 04 01, faks: 61 817 04 01, www.bs.kornik.sgb.pl

371 NADOBRZAŃSKI BANK SPÓŁDZIELCZY W RAKONIEWICACH

Pl. Powstańców Wlkp. 34, 62-067 Rakoniewice, telefon: 61 442 17 00, faks: 61 442 17 20, www.nbs-rakoniewice.pl

372 BANK SPÓŁDZIELCZY POJEZIERZA MIĘDZYCHODZKO - SIERAKOWSKIEGO W SIERAKOWIE Chrobrego 6, 64-410 Sieraków, telefon: 61 295 59 00, faks: 61 295 59 24, www.sierakow.pl

373 SPÓŁDZIELCZY BANK LUDOWY IM.KS.P.WAWRZYNIAKA Ks. P. Wawrzyniaka 3, 63-100 Śrem, telefon: 61 281 06 18, faks: 61 281 06 18 wew.31, www.sblsrem.pl374 BANK SPÓŁDZIELCZY W ŚRODZIE WIELKOPOLSKIEJ Stary Rynek 7/8, 63-000 Środa Wielkopolska, telefon: 61 285 22 27, faks: 61 285 32 49 375 BANK SPÓŁDZIELCZY W CHŁOPICACH Chłopice 192, 37-561 Chłopice, telefon: 16 622 20 03, faks: 16 622 24 25 376 BANK SPÓŁDZIELCZY W DYNOWIE Mickiewicza 3, 36-065 Dynów, telefon: 16 652 20 24, faks: 16 652 20 23 377 BANK SPÓŁDZIELCZY W JAROSŁAWIU Słowackiego 7, 37-500 Jarosław, telefon: 16 624 21 11, faks: 16 624 21 11, www.bsjaroslaw.pl378 BANK SPÓŁDZIELCZY W LUBACZOWIE Rynek 28, 37-600 Lubaczów, telefon: 16 632 45 86, www.bslubaczow.pl379 BANK SPÓŁDZIELCZY W NAROLU Kościelna 1, 37-610 Narol, telefon: 16 631 70 63, faks: 16 631 70 63 380 BANK SPÓŁDZIELCZY W PRZEWORSKU Krakowska 11, 37-200 Przeworsk, telefon: 16 648 74 50, faks: 16 648 18 10 381 BANK SPÓŁDZIELCZY W RADYMNIE Złota Góra 25, 37-550 Radymno, telefon: 16 628 10 26, faks: 16 628 12 76, [email protected] BANK SPÓŁDZIELCZY W ŻURAWICY Bankowa 4, 37-710 Żurawica, telefon: 16 672 38 00, faks: 16 672 38 00 383 BANK SPÓŁDZIELCZY RZEMIOSŁA W RADOMIU Waryńskiego 2, 26-600 Radom, telefon: 48 362 66 53, faks: 48 362 66 53, www.bsr.com.pl

384 BANK SPÓŁDZIELCZY IM.STEFCZYKA W BELSKU DUŻYM Nocznickiego 3, 05-622 Belsk Duży, telefon: 48 661 13 33, faks: 48 661 16 00

385 BANK SPÓŁDZIELCZY W BIAŁOBRZEGACH Szkolna 6, 26-800 Białobrzegi, telefon: 48 613 25 44, faks: 48 613 45 56 386 BANK SPÓŁDZIELCZY W CHYNOWIE Główna 62, 05-650 Chynów, telefon: 48 661 42 12, faks: 48 661 42 12, www.bschynow.pl387 BANK SPÓŁDZIELCZY W GŁOWACZOWIE Bankowa 1, 26-903 Głowaczów, telefon: 48 623 10 02, faks: 48 623 10 98 388 BANK SPÓŁDZIELCZY W GRÓJCU Jatkowa 3, 05-600 Grójec, telefon: 48 664 26 89, faks: 48 664 37 40, www.bsgrojec.pl389 BANK SPÓŁDZIELCZY W IŁŻY Rynek 1, 27-100 Iłża, telefon: 48 616 30 10, faks: 48 616 34 71, [email protected] BANK SPÓŁDZIELCZY W JASIEŃCU Warecka 44, 05-604 Jasieniec, telefon: 48 661 35 92, faks: 48 661 35 66, www.bsjasieniec.pl

391 POŁUDNIOWO-MAZOWIECKI BANK SPÓŁDZIELCZY W JEDLIŃSKU Warecka 7, 26-600 Jedlińsk, telefon: 48 321 49 80, faks: 48 321 49 84

392 BANK SPÓŁDZIELCZY W LIPSKU 1 Maja 23, 27-300 Lipsko, telefon: 48 378 03 35, faks: 48 378 03 35 393 BANK SPÓŁDZIELCZY W PIONKACH Pl. Konstytucji 3 Maja 4, 26-670 Pionki, telefon: 48 312 17 27, faks: 48 312 17 27, www.bspionki.pl394 BANK SPÓŁDZIELCZY W PRZYSUSZE Grodzka 3, 26-400 Przysucha, telefon: 48 675 22 42, faks: 48 675 23 71, www.bsprzysucha.pl395 BANK SPÓŁDZIELCZY W RADOMIU Czachowskiego 21a, 26-600 Radom, telefon: 48 363 93 66, faks: 48 363 95 13 396 BANK SPÓŁDZIELCZY W SKARYSZEWIE Żeromskiego 7a, 26-640 Skaryszew, telefon: 48 610 30 26, faks: 48 610 34 80, www.bsskaryszew.pl397 BANK SPÓŁDZIELCZY W WARCE Warszawska 5, 05-660 Warka, telefon: 48 667 23 11, faks: 48 667 23 10, www.bswarka.pl398 BANK SPÓŁDZIELCZY W ZWOLENIU Al. Jana Pawła II 25, 26-700 Zwoleń, telefon: 48 676 52 70, faks: 48 676 42 29, www.bs-zwolen.com.pl


– 238 –

Lp. Nazwa Dane teleadresowe399 BANK SPÓŁDZIELCZY W BŁAŻOWEJ Bankowa 2 36-030 Błażowa, telefon: 172297017, faks: 172297181, www.bs-blazowa.pl400 BANK SPÓŁDZIELCZY W GŁOGOWIE MAŁOPOLSKIM Rynek 23, 36-060 Głogów Małopolski, telefon: 17 851 72 13, faks: 17 851 79 97 401 BANK SPÓŁDZIELCZY W LUBENI Lubenia 142, 36-042 Lubenia, telefon: 17 850 01 34, faks: 17 850 01 34, www.bslubenia.pl402 BANK SPÓŁDZIELCZY W RZESZOWIE płk. L. Lisa-Kuli 16, 35-025 Rzeszów, telefon: 17 852 31 84, faks: 17 852 31 84, www.bs.rzeszow.pl403 BANK SPÓŁDZIELCZY W NIECHOBRZU Niechobrz 118, 36-047 Niechobrz, telefon: 17 859 14 00, faks: 17 851 94 15, www.bsniechobrz.pl404 BANK SPÓŁDZIELCZY W TYCZYNIE Mickiewicza 6, 36-020 Tyczyn, telefon: 17 221 92 10, faks: 17 230 22 33, www.bstyczyn.pl405 BANK SPÓŁDZIELCZY W STRZYŻOWIE Słowackiego 36, 38-100 Strzyżów, telefon: 17 276 10 10, faks: 17 276 10 10, www.bsstrzyzow.pl406 BANK SPÓŁDZIELCZY W KAMIENIU Kamień 297, 36-053 Kamień, telefon: 17 855 70 43, faks: 17 223 01 97, www.bskamien.pl407 BANK SPÓŁDZIELCZY W ROPCZYCACH Rynek 13, 39-100 Ropczyce, telefon: 17 222 05 36, faks: 17 222 80 65, www.bsropczyce.pl408 BANK SPÓŁDZIELCZY W SĘDZISZOWIE MŁP. 3 Maja 18, 39-120 Sędziszów Młp., telefon: 17 221 67 72, www.bssedziszow.pl409 BANK SPÓŁDZIELCZY W WIELOPOLU SKRZYŃSKIM Rynek 196, 39-110 Wielopole Skrzyńskie, telefon: 17 221 48 66, faks: 17 221 48 66 410 BANK SPÓŁDZIELCZY W ŻOŁYNI Kmiecie 1, 37-110 Żołynia, telefon: 17 224 30 09, faks: 17 225 06 60, www.bszolynia.pl411 EXPRESS BANK SPÓŁDZIELCZY Rejtana 49/11b, 35-111 Rzeszów, telefon: 17 850 11 55, faks: 17 850 11 56, www.expressbank.pl412 BANK SPÓŁDZIELCZY W ŁAŃCUCIE Mickiewicza 4, 37-100 Łańcut, telefon: 17 225 41 62, faks: 17 225 40 46, www.bslancut.pl413 BANK SPÓŁDZIELCZY W KOLBUSZOWEJ Kościuszki 22, 36-100 Kolbuszowa, telefon: 17 227 17 52, faks: 17 227 02 52 414 BANK SPÓŁDZIELCZY W SOKOŁOWIE MAŁOPOLSKIM Rynek 4, 36-050 Sokołów Małopolski, telefon: 17 772 92 07, faks: 17 772 92 07 415 BANK SPÓŁDZIELCZY W MIELCU Lwowska 2, 39-300 Mielec, telefon: 17 586 26 53, faks: 17 586 26 19 416 BANK SPÓŁDZIELCZY W PRZECŁAWIU Krótka 2, 39-320 Przecław, telefon: 17 581 31 35, faks: 17 774 73 01 417 BANK SPÓŁDZIELCZY W LEŻAJSKU Mickiewicza 38, 37-300 Leżajsk, telefon: 17 242 03 10, faks: 17 242 83 01, www.bslezajsk.pl418 BANK SPÓŁDZIELCZY W JASIONCE Jasionka 71a, 36-002 Jasionka, telefon: 17 771 38 19, faks: 17 853 40 01, www.bsjasionka.pl419 BANK SPÓŁDZIELCZY W MOKOBODACH Siedlecka 16, 08-124 Mokobody, telefon: 25 641 13 94, faks: 25 641 13 25, www.bsmokobody.pl420 BANK SPÓŁDZIELCZY W SIEDLCACH Pusta 5/9, 08-110 Siedlce, telefon: 05 632 73 49, faks: 25 644 09 88 421 BANK SPÓŁDZIELCZY W SOBIENIACH JEZIORACH Duży Rynek 17, 08-443 Sobienie-Jeziory, telefon: 25 685 80 11, faks: 25 685 80 59, www.bssobienie.pl422 MIĘDZYGMINNY BANK SPÓŁDZIELCZY W ZBUCZYNIE Terespolska 9, 08-106 Zbuczyn, telefon: 25 641 63 68, faks: 25 641 68 22, www.bszbuczyn423 BANK SPÓŁDZIELCZY W ADAMOWIE Kleeberga 5, 21-412 Adamów, telefon: 25 755 31 14, faks: 25 755 31 14, www.bsadamow.pl424 BANK SPÓŁDZIELCZY W KRZYWDZIE Łukowska 39, 21-470 Krzywda, telefon: 25 755 10 14, faks: 25 755 10 14 425 BANK SPÓŁDZIELCZY W ŁUKOWIE Chopina 5, 21-400 Łuków, telefon: 25 798 26 70, faks: 25 798 24 67 426 BANK SPÓŁDZIELCZY W TRZEBIESZOWIE Trzebieszów 33, 21-404 Trzebieszów Drugi, telefon: 25 796 06 66, faks: 25 796 06 66, www.bstrzebieszow.pl427 BANK SPÓŁDZIELCZY W GARWOLINIE Kościuszki 24, 08-400 Garwolin, telefon: 25 682 27 97, faks: 25 682 47 99, www.bsgarwolin.com.pl428 BANK SPÓŁDZIELCZY W ŁASKARZEWIE Dyży Rynek 31, 08-450 Łaskarzew, telefon: 25 684 50 10, faks: 25 684 50 10

429 POWIATOWY BANK SPÓŁDZIELCZY W SOKOŁOWIE PODLASKIM Wolności 48, 08-300 Sokołów Podlaski, telefon: 25 781 29 05, faks: 25 781 27 98, www.pbssokolow

430 BANK SPÓŁDZIELCZY W KAŁUSZYNIE Warszawska 37, 05-310 Kałuszyn, telefon: 25 757 65 91, faks: 25 757 68 57, www.bskaluszyn.pl431 BANK SPÓŁDZIELCZY W MIŃSKU MAZOWIECKIM Piłsudskiego 6, 05-300 Mińsk Mazowiecki, telefon: 25 640 10 21, faks: 25 640 10 00, www.bsminskmaz.pl432 BANK SPÓŁDZIELCZY W MROZACH Adama Mickiewicza 33, 05-320 Mrozy, telefon: 25 757 41 91, faks: 25 757 42 69, www.bsmrozy.pl433 BANK SPÓŁDZIELCZY W ŁOCHOWIE Aleja Pokoju 54, 07-130 Łochów, telefon: 25 675 13 65, faks: 25 675 12 27 434 POWIATOWY BANK SPÓŁDZIELCZY W WĘGROWIE Gdańska 10, 07-100 Wegrów, telefon: 25 792 33 13, faks: 25 792 23 42, www.pbswegrow.pl435 BANK SPÓŁDZIELCZY ZIEMI WIELUŃSKIEJ Biała Rządowa 2, 98-350 Biała, telefon: 43 843 97 10, faks: 43 843 97 12, www.bszw.pl436 BANK SPÓŁDZIELCZY W BŁASZKACH Plac Niepodległości 33, 98-235 Błaszki, telefon: 43 829 2020, faks: 43 829 22 44, www.bankblaszki.pl437 NADWARCIAŃSKI BANK SPÓŁDZIELCZY W DZIAŁOSZYNIE Piłsudskiego 21a, 98-355 Działoszyn, telefon: 43 841 31 96, faks: 43 841 31 96, www.nbsdzialoszyn.pl438 REJONOWY BANK SPÓŁDZIELCZY W LUTUTOWIE Klonowska 2, 98-360 Lututów, telefon: 43 871 40 23, faks: 43 871 40 91, www.rbs.lututow.pl439 BANK SPÓŁDZIELCZY W PODDĘBICACH Łódzka 33, 99-200 Poddębice, telefon: 43 678 37 00, faks: 43 678 83 09, www.bspoddebice.pl440 BANK SPÓŁDZIELCZY W RUŚCU Wieluńska 42, 97-438 Rusiec, telefon: 43 676 60 54, faks: 43 676 60 54, www.bsrusiec.pl441 BANK SPÓŁDZIELCZY W SIERADZU Zamkowa 2, 98-200 Sieradz, telefon: 43 822 39 56, faks: 43 822 55 92, www.bssieradz.pl442 BANK SPÓŁDZIELCZY W SZADKU Sieradzka 14, 98-240 Szadek, telefon: 43 821 58 56, faks: 43 821 67 92, www.bsszadek.pl443 BANK SPÓŁDZIELCZY W WARCIE Klasztorna 1, 98-290 Warta, telefon: 43 829 40 19, faks: 43 829 40 19, www.bs-warta.pl444 BANK SPÓŁDZIELCZY W WARTKOWICACH Targowa 12, 99-220 Wartkowice, telefon: 43 678 51 28, faks: 43 678 51 28 445 LUDOWY BANK SPÓŁDZIELCZY W ZDUŃSKIEJ WOLI Dąbrowskiego 31, 98-220 Zduńska Wola, telefon: 43 824 14 72, faks: 43 823 40 04, www.lbszdwola.pl446 BANK SPÓŁDZIELCZY W SOCHACZEWIE Władysława Reymonta 18, 96-500 Sochaczew, telefon: 46 862 28 88, faks: 46 862 24 81, www.bssochaczew.pl447 BANK SPÓŁDZIELCZY W TERESINIE Szymanowska 14, 96-515 Teresin, telefon: 46 861 37 87, faks: 46 861 30 32, www.bsteresin.pl448 BANK SPÓŁDZIELCZY ZIEMI ŁOWICKIEJ W ŁOWICZU Stary Rynek 18, 99-400 Łowicz, telefon: 46 830 45 60, faks: 46 830 45 61, www.bszl.com.pl449 BANK SPÓŁDZIELCZY W BIAŁEJ RAWSKIEJ Jana Pawła II 38, 96-230 Biała Rawska, telefon: 46 813 14 30, faks: 46 813 14 31, www.bsbr.pl450 BANK SPÓŁDZIELCZY W SKIERNIEWICACH Reymonta 25, 96-100 Skierniewice, telefon: 46 834 48 00, faks: 46 834 48 00, www.bsskierniewice.pl451 BANK SPÓŁDZIELCZY W MSZCZONOWIE Warszawska 5, 96-320 Mszczonów, telefon: 46 857 16 96, faks: 46 857 16 96, wwwbsmszczonow.pl452 BANK SPÓŁDZIELCZY W WISKITKACH Strażacka 1, 96-315 Wiskitki, telefon: 46 856 71 80, faks: 46 856 73 12, www.bswiskitki.pl453 BANK SPÓŁDZIELCZY W USTCE Marynarki Polskiej 38, 76-270 Ustka, telefon: 59 815 26 01, faks: 59 815 26 04, www.bsustka.pl454 BANK SPÓŁDZIELCZY W SŁAWNIE Mikołaja Kopernika 5, 76-100 Sławno, telefon: 59 810 33 35, faks: 59 810 33 25 455 BANK SPÓŁDZIELCZY W BYTOWIE Wojska Polskiego 33, 77-100 Bytów, telefon: 59 822 34 17, faks: 59 822 36 18, www.bsbytow.com.pl456 BANK SPÓŁDZIELCZY W ŁEBIE 1 Maja 1b, 84-360 Łeba, telefon: 59 866 18 33, faks: 59 866 18 22, www.bsleba.pl457 BANK SPÓŁDZIELCZY W CZŁUCHOWIE Zamkowa 23, 77-300 Człuchów, telefon: 59 834 32 87, faks: 59 834 65 08 458 BANK SPÓŁDZIELCZY W EŁKU Mickiewicza 15, 19-300 Ełk, telefon: 87 610 39 60, faks: 087 610 39 67 459 BANK SPÓŁDZIELCZY W BARGŁOWIE KOŚCIELNYM Tysiąclecia 6a, 16-320 Bargłów Kościelny, telefon: 87 642 40 21, faks: 87 642 40 82, www.bsbarglow.pl460 BANK SPÓŁDZIELCZY W OLECKU Cicha 2, 19-400 Olecko, telefon: 87 520 44 53, faks: 87 520 25 10, www.bsolecko.pl461 MAZURSKI BANK SPÓŁDZIELCZY W GIŻYCKU gen. Józefa Zajączka 1, 11-500 Giżycko, telefon: 87 429 62 00, faks: 87 429 62 91, www.mbsgizycko.pl462 BANK SPÓŁDZIELCZY W WĘGORZEWIE Pionierów 27, 11-600 Węgorzewo, telefon: 87 427 31 58, faks: 87 427 31 58, www.bswegorzewo.pl463 BANK SPÓŁDZIELCZY W MIKOŁAJKACH Kajki 7, 11-730 Mikołajki, telefon: 87 421 62 48, faks: 87 421 60 36, www.bsmikolajki.pl464 BANK SPÓŁDZIELCZY W AUGUSTOWIE 3 Maja 13, 16-300 Augustów, telefon: 87 643 30 29, faks: 87 643 25 41, www.bsaugustow.pl465 BANK SPÓŁDZIELCZY W SEJNACH Powstańców Sejneńskich 1, 16-500 Sejny, telefon: 87 517 34 65, faks: 87 517 34 74, www.bssejny.pl466 BANK SPÓŁDZIELCZY W SUWAŁKACH Utrata 4, 16-400 Suwałki, telefon: 87 565 00 77, faks: 87 565 00 79, www.bssuwalki.pl467 WARMIŃSKO - MAZURSKI BANK SPÓŁDZIELCZY Gizewiusza 2a, 12-200 Pisz, telefon: 87 424 19 20, faks: 87 424 19 21 468 BANK SPÓŁDZIELCZY W RUTCE-TARTAK Waryńskiego 21, 16-400 Suwałki, telefon: 87 565 77 59, faks: 87 565 16 53 469 BANK SPÓŁDZIELCZY W CHOJNIE Jagiellońska 9, 74-500 Chojna, telefon: 91 464 77 02, faks: 91 464 77 89 470 BANK SPÓŁDZIELCZY W GOLENIOWIE Konstytucji 3-go Maja 56, 72-100 Goleniów, telefon: 91 418 23 06, faks: 91 464 78 78, www.bsgoleniow.pl471 BANK SPÓŁDZIELCZY W GRYFICACH Pl. Zwycięstwa 5, 72-300 Gryfice, telefon: 91 384 25 46, faks: 91 384 50 79, www.bsgryfice.pl472 BANK SPÓŁDZIELCZY W GRYFINIE Niepodległości 24, 74-100 Gryfino, telefon: 91 416 26 93, faks: 91 416 25 23, www.bsgryfino.pl473 PYRZYCKO-STARGARDZKI BANK SPÓŁDZIELCZY 1 Maja 20, 74-200 Pyrzyce, telefon: 91 570 10 26, faks: 91 570 10 26, www.bs.pyrzyce.sgb.pl474 BANK SPÓŁDZIELCZY W WOLINIE Gryfitów 10, 72-510 Wolin, telefon: 91 326 25 20, faks: 91 326 25 27 475 BANK SPÓŁDZIELCZY W GRĘBOWIE Rynek 1a, 39-410 Grębów, telefon: 15 811 27 26, faks: 15 811 27 26 476 BANK SPÓŁDZIELCZY W JANOWIE LUBELSKIM Jana Zamoyskiego 53a, 23-300 Janów Lubelski, telefon: 15 872 04 15, faks: 15 872 52 34 477 BANK SPÓŁDZIELCZY W OŻAROWIE Długa 14, 27-530 Ożarów, telefon: 15 861 10 20, faks: 15 861 10 20 wew. 24 478 BANK SPÓŁDZIELCZY W POŁAŃCU Żapniowska 3, 28-230 Połaniec, telefon: 15 865 00 71, faks: 15 865 00 71 wew. 13 479 BANK SPÓŁDZIELCZY W SANDOMIERZU Słowackiego 37b, 27-600 Sandomierz, telefon: 15 833 20 20, faks: 15 832 35 68, www.bssandomierz.com.pl480 NADSAŃSKI BANK SPÓŁDZIELCZY Okulickiego 56c, 37-450 Stalowa Wola, telefon: 15 842 10 27, faks: 15 842 40 78, www.sanbank.pl481 BANK SPÓŁDZIELCZY W STASZOWIE Kościelna 25, 28-200 Staszów, telefon: 15 864 70 40, faks: 15 864 70 88, www.bsstaszow.pl482 BANK SPÓŁDZIELCZY W TARNOBRZEGU Sokola 12, 39-400 Tarnobrzeg, telefon: 15 822 33 00, faks: 15 823 92 23 483 BANK SPÓŁDZIELCZY W ZALESZANACH Plac Kościuszki 1, 37-415 Zaleszany, telefon: 15 845 07 16, faks: 15 845 07 16 484 BANK SPÓŁDZIELCZY W BRZESKU Kościuszki 3, 32-800 Brzesko, telefon: 14 686 20 10, faks: 14 686 20 10, www.bs-brzesko.pl

– 239 –

Lp. Nazwa Dane teleadresowe485 BANK SPÓŁDZIELCZY W DĄBROWIE TARNOWSKIEJ Jagiellońska 1a, 33-200 Dąbrowa Tarnowska, telefon: 14 642 21 78, faks: 14 642 21 78 486 BANK SPÓŁDZIELCZY W SZCZUCINIE Dr.Rudnickiego 5, 33-230 Szczucin, telefon: 14 644 11 95, faks: 14 644 14 44 487 BANK SPÓŁDZIELCZY W PILŹNIE Grodzka 2, 39-220 Pilzno, telefon: 14 672 10 11, faks: 14 672 28 13, www.bspilzno.pl488 BANK SPÓŁDZIELCZY W ŻYRAKOWIE Żyraków 137c, 39-204 Żyraków, telefon: 14 670 12 24, faks: 14 677 91 73, www.bszyrakow.pl

489 BANK SPÓŁDZIELCZY W RADOMYŚLU WIELKIM Krótka 2, 39-310 Radomyśl Wielki, telefon: 14 681 95 30, faks: 14 681 95 30 wew. 100, [email protected]

490 BANK SPÓŁDZIELCZY W BRODNICY Kamionka 27, 87-300 Brodnica, telefon: 56 493 00 11, faks: 56 498 40 40, www.bsbrodnica.pl491 BANK SPÓŁDZIELCZY W GOLUBIU - DOBRZYNIU Rynek 34, 87-400 Golub-Dobrzyń, telefon: 56 683 28 16, faks: 56 683 28 15 492 BANK SPÓŁDZIELCZY W GRĘBOCINIE Lubicka 2, 87-122 Grębocin, telefon: 56 645 93 97, faks: 56 645 90 79, www.bsgrebocin.pl493 BANK SPÓŁDZIELCZY W KOWALEWIE POMORSKIM 1 Stycznia 14, 87-410 Kowalewo Pomorskie, telefon: 56 684 10 15, faks: 56 684 12 89, www.bskowale.pl494 BANK SPÓŁDZIELCZY W ŁASINIE Odrodzenia Polski 5, 86-320 Lasin, telefon: 56 450 80 10, faks: 56 450 80 59 495 BANK SPÓŁDZIELCZY W TORUNIU Lelewela 33, 87-100 Toruń, telefon: 56 639 95 00, faks: 56 639 95 10

496 BANK SPÓŁDZIELCZY W KŁODZKU Pl. Bolesława Chrobrego 4, 57-300 Kłodzko, telefon: 74 867 22 01, faks: 74 862 10 19, www.bsklodzko.pl

497 BANK SPÓŁDZIELCZY W DZIERŻONIOWIE Daszyńskiego 24, 58-200 Dzierżoniów, telefon: 74 831 29 10, faks: 74 832 00 30, www.bs.dzierzoniow.pl498 BANK SPÓŁDZIELCZY W ŚWIDNICY Długa 9, 58-100 Świdnica, telefon: 74 852 22 11, faks: 74 852 29 92 499 BANK SPÓŁDZIELCZY W ZĄBKOWICACH ŚLĄSKICH Rynek 10, 57-200 Ząbkowice Śląskie, telefon: 74 816 44 52, faks: 74 816 44 51, www.bs-zabkowicesl.pl

500 GOSPODARCZY BANK SPÓŁDZIELCZY RADKÓW z/s W NOWEJ RUDZIE Radkowska 4, 57-402 Nowa Ruda, telefon: 74 872 80 43, faks: 74 873 04 69

501 KUJAWSKI BANK SPÓŁDZIELCZY W ALEKSANDROWIE KUJAWSKIM Chopina 3, 87-700 Aleksandrów Kujawski, telefon: 54 282 26 34, faks: 54 282 26 34, www.kbs.infocomp.pl

502 BANK SPÓŁDZIELCZY W LIPNIE Włocławska 20b, 87-600 Lipno, telefon: 54 237 09 00, faks: 54 230 50 17, www.bslipno.pl503 BANK SPÓŁDZIELCZY W SKĘPEM Sierpecka 72, 87-630 Skępe, telefon: 54 287 70 77, faks: 54 287 83 32, www.bs.skepe.sgb.pl504 BANK SPÓŁDZIELCZY W RADZIEJOWIE Kościuszki 26, 88-200 Radziejów, telefon: 54 285 33 10, faks: 54 285 33 10, www.bs.radziejow.sgb.pl505 KUJAWSKO-DOBRZYŃSKI BANK SPÓŁDZIELCZY Żabia 6, 87-800 Włocławek, telefon: 054 231 00 85, faks: 054 231 00 85, www.kdbs.com.pl506 BANK SPÓŁDZIELCZY W PIOTRKOWIE KUJAWSKIM Poznańska 13, 88-230 Piotrków Kujawski, telefon: 54 265 40 30, faks: 54 265 49 63, www.bspk.pl507 BANK SPÓŁDZIELCZY W KOWALU Piłsudskiego 42, 87-820 Kowal, telefon: 54 284 22 03, faks: 54 284 23 50, www.bskowal.pl508 BANK SPÓŁDZIELCZY W LUBRAŃCU Ogrodowa 7, 87-890 Lubraniec, telefon: 54 286 20 30, faks: 54 286 22 79 509 BANK SPÓŁDZIELCZY W KĄTACH WROCŁAWSKICH Rynek 4, 55-080 Kąty Wrocławskie, telefon: 71 364 69 15, faks: 71 364 69 16, www.bskw.com.pl510 BANK SPÓŁDZIELCZY W KOBIERZYCACH Spółdzielcza 5, 55-040 Kobierzyce, telefon: 71 311 12 28, faks: 71 311 12 67 511 BANK SPÓŁDZIELCZY W MILICZU Trzebnicka 7, 56-300 Milicz, telefon: 71 384 02 80, faks: 71 384 00 81, www.bsmilicz.com.pl512 BANK SPÓŁDZIELCZY W OBORNIKACH ŚLĄSKICH Trzebnicka 3, 55-120 Oborniki Śląskie, telefon: 71 310 51 23, faks: 71 310 51 23 513 BANK SPÓŁDZIELCZY W OLEŚNICY Wrocławska 36, 56-400 Oleśnica, telefon: 71 398 00 60, faks: 71 314 49 96, www.bsolesnica.pl514 BANK SPÓŁDZIELCZY W OŁAWIE Pałacowa 13, 55-200 Oława, telefon: 71 707 19 00, faks: 71 707 19 99, www.bs.olawa.pl515 GOSPODARCZY BANK SPÓŁDZIELCZY W STRZELINIE Kilińskiego 2/4, 57-100 Strzelin, telefon: 71 323 20 30, faks: 71 323 20 40, www.gbsstrzelin.pl516 BANK SPÓŁDZIELCZY W ŚRODZIE ŚLĄSKIEJ Wrocławska 2, 55-300 Środa Śląska, telefon: 71 317 38 66, faks: 71 317 32 23, www.bssrodasl.pl517 BANK SPÓŁDZIELCZY W TRZEBNICY Prusicka 1, 55-100 Trzebnica, telefon: 71 387 43 21, faks: 71 387 43 36, www.bstrzebnica.pl518 BANK SPÓŁDZIELCZY W ŻMIGRODZIE Marii Konopnickiej 1-3, 55-140 Żmigród, telefon: 71 380 61 00, faks: 71 380 61 16, www.bszmigrod.com.pl519 BANK SPÓŁDZIELCZY W BIŁGORAJU Pocztowa 3, 23-400 Biłgoraj, telefon: 84 686 84 30, faks: 84 686 84 34, www.bsbilgoraj.pl520 BANK SPÓŁDZIELCZY W DOŁHOBYCZOWIE Partyzantów 3, 22-540 Dołhobyczów, telefon: 84 653 20 18, faks: 84 653 24 02 521 BANK SPÓŁDZIELCZY WE FRAMPOLU Rynek 16, 23-440 Frampol, telefon: 84 685 75 83, faks: 84 685 75 11, www.bsframpol.pl522 BANK SPÓŁDZIELCZY W IZBICY Gminna 2, 22-375 Izbica, telefon: 84 618 30 41, faks: 84 618 30 41 523 BANK SPÓŁDZIELCZY W KSIĘŻPOLU Biłgorajska 10, 23-415 Księżpol, telefon: 84 687 74 11, faks: 84 687 74 11, www.bsksiezpol.pl524 BANK SPÓŁDZIELCZY W LUBYCZY KRÓLEWSKIEJ Kolejowa 14, 22-680 Lubycza Królewska, telefon: 84 66 17 026, faks: 84 66 17 152, www.bslubycza.pl525 BANK SPÓŁDZIELCZY W ŁUKOWEJ Łukowa 547, 23-412 Łukowa IV, telefon: 84 687 44 00, faks: 84 687 41 21 526 BANK SPÓŁDZIELCZY W ŁASZCZOWIE 3-go Maja 13, 22-650 Łaszczów, telefon: 84 661 15 11, faks: 84 661 14 75 527 BANK SPÓŁDZIELCZY W OBSZY Obsza 34a, 23-413 Obsza, telefon: 84 689 10 06, faks: 84 689 10 06, www.bsobsza.pl

528 BANK SPÓŁDZIELCZY W NIELISZU Z/S W STAWIE NOAKOWSKIM Staw Noakowski 100, 22-413 Staw Noakowski, telefon: 84 631 27 14, faks: 84 631 27 14

529 BANK SPÓŁDZIELCZY W SZCZEBRZESZYNIE Plac Tadeusza Kościuszki 31, 22-460 Szczebrzeszyn, telefon: 84 682 11 20, faks: 84 682 11 19 530 BANK SPÓŁDZIELCZY W TARNOGRODZIE Partyzantów 9, 23-420 Tarnogród, telefon: 84 689 70 12, faks: 84 689 70 12

531 BANK SPÓŁDZIELCZY W TOMASZOWIE LUBELSKIM Elizy Orzeszkowej 2, 22-600 Tomaszów Lubelski, telefon: 84 664 44 28, faks: 84 664 44 29, www.bstomaszowl.pl

532 BANK SPÓŁDZIELCZY W WERBKOWICACH Zamojska 1/1, 22-550 Werbkowice, telefon: 84 657 24 05533 POWIATOWY BANK SPÓŁDZIELCZY W ZAMOŚCIU Partyzantów 3a, 22-400 Zamość, telefon: 84 639 13 44534 BANK SPÓŁDZIELCZY W BISZCZY Biszcza 72, 23-425 Biszcza, telefon: 84 685 60 04, faks: 84 685 60 12 535 BANK SPÓŁDZIELCZY W KROŚNIE ODRZAŃSKIM Zamkowa 3, 66-600 Krosno Odrz., telefon: 68 383 51 92, faks: 68 383 37 41, www.bskrosno.pl536 BANK SPÓŁDZIELCZY W ŻAGANIU Skarbowa 6, 68-100 Żagań, telefon: 68 377 25 20, faks: 68 377 22 06, www.bszagan.pl537 BANK SPÓŁDZIELCZY W IŁOWEJ Kolejowa 4, 68-120 Iłowa, telefon: 68 360 03 45, faks: 68 360 03 46, www.bsilowa.pl538 BANK SPÓŁDZIELCZY W SIEDLCU Zbąszyńska 25, 64-212 Siedlec, telefon: 68 346 05 00, faks: 68 346 05 01, www.banksiedlec.pl539 BANK SPÓŁDZIELCZY W TRZEBIELU Wrocławska 21, 68-200 Żary, telefon: 68 363 09 00, faks: 68 363 09 14, www.bstrzebiel.pl540 BANK SPÓŁDZIELCZY W KOŻUCHOWIE Klasztorna 4, 67-120 Kożuchów, telefon: 68 355 20 25, faks: 68 355 75 10, www.bakozuchow.pl541 BANK SPÓŁDZIELCZY W NOWEJ SOLI Bankowa 1, 67-100 Nowa Sól, telefon: 68 387 52 71, faks: 68 356 41 00 542 POWIATOWY BANK SPÓŁDZIELCZY WE WRZEŚNI Warszawska 36, 62-300 Września, telefon: 61 437 09 80, faks: 61 436 24 35, www.pbswrzesnia.com.pl

ŹRÓDŁO: KNF

– 240 –

Przedstawicielstwabanków zagranicznych

Lp. Nazwa i adres Nr telefonu, faksu, e-mail

1 Banco Popular Espańol SA Przedstawicielstwo w Polsce

Od 18 lutego 2017 r. trwa likwidacja Przedstawicielstwa

2Banco de Sabadell SA Spółka Akcyjna Przedstawicielstwo w Polsce Rondo ONZ 1 00-124 Warszawa

tel.: (22) 354-84-90 faks: (22) 354-84-95

3Berlin Hyp AG Spółka Akcyjna Przedstawicielstwo w Polsce Plac Małachowskiego 2 00-066 Warszawa

tel.: (22) 376-51-21faks: (22) 376-51-29

4CREDIT INDUSTRIEL ET COMMERCIAL Przedstawicielstwo w Polsce ul. Stawki 2 00-193 Warszawa

tel.: (22) 860-65-01faks: (22) 860-65-04

5Deutsche Hypothekenbank (Actien-Gesellschaft) SA Przedstawicielstwo w Polsce ul. Chmielna 25 00-021 Warszawa

tel.: (22) 828-02-53 faks: (22) 692-44-28

6

Shinhan Bank Europe GmbH (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością) Przedstawicielstwo w Polsce Racławicka Center B3, 208 ul. Skarbowców 23a 53-025 Wrocław

tel.: (71) 368-68-51 516-821-833

faks: (71) 311-96-18

7Sparkasse Oberlausitz-Niederschlesien Przedstawicielstwo w Polsce ul. Rybacka 25 59-800 Lubań

tel.: (75) 640-10-41

8UBS Switzerland AG Przedstawicielstwo w Polsce Al. Ujazdowskie 51 00-536 Warszawa

tel.: (22) 525-84-00 faks: (22) 525-84-33

9Woori Bank Co. Ltd. Przedstawicielstwo w Polsce ul. Uniwersytecka 13 40-007 Katowice

[email protected] [email protected]

10

Zamknięta Spółka Akcyjna “Idea Bank” Przedstawicielstwo w Polsce ul. Gwiaździsta 64, lok. 47.2 budynek Sky Tower 53-314 Wrocław

tel.: (71) 733-73-38 faks: (71) 733-73-37

ŹRÓDŁO: KNF

– 241 –

– 242 –

N iedawno Izba Domów Makler-skich wystosowała do premiera Mateusza Morawieckiego list, w którym „zwraca uwagę na drastycznie pogarszającą się kondy-cję branży krajowych domów i biur maklerskich, które odgry-wają kluczową rolę w pozyskiwa-niu na rynku kapitałowym środ-ków na rozwój dla najbardziej innowacyjnych i dynamicznych polskich firm sektora małych i średnich przedsiębiorstw”.

Rzeczywiście, wiele osób związanych z rynkiem kapitałowym zwraca uwagę na koszty, jakie ponoszą instytucje okołogieł-dowe. I to zarówno koszty regulacyjne, jak i opłaty na rzecz warszawskiej giełdy, która nie jest tania. O tym, że opłaty trzeba obni-żyć, mówi się od dawna, ale jednocześnie giełdowy status GPW tę obniżkę mocno utrudnia – w końcu jaki prezes zaproponu-je redukcję zysku spółki i który akcjonariusz taki pomysł poprze?

Dlatego GPW SA szuka nowych pomysłów na rozwój. Niedawno w Katowicach prezes Marek Dietl mówił, że giełda mogłaby się za-jąć obrotem surowcami wtórnymi na podob-nej zasadzie, na jakiej handluje się już ener-gią elektryczną, tj. z wykorzystaniem obliga giełdowego. Wcześniej z kolei ogłoszono, że GPW jest jednym z uczestników projektu, którego celem jest stworzenie giełdy rolnej. Te pomysły to pewne pokłosie niezłych wy-ników Towarowej Giełdy Energii, która jest podporą grupy kapitałowej GPW.

To odchodzenie od rynku kapitałowego na rzecz towarowego bierze się stąd, że pol-ska giełda nigdy nie wypełniała dobrze roli

dostawcy kapitału dla podmiotów gospodar-czych. To właśnie debiuty giełdowe są naj-bardziej opłacalne dla domów maklerskich i niewielka liczba IPO jest czynnikiem, który tak źle wpływa na kondycję finansową tych instytucji. Poza tym IPO, zwłaszcza duże, są dobrą reklamą dla rynku i przyciągają in-westorów mniejszościowych. Tych nie ma – w pierwszym półroczu 2019 r. na rynku głównym doszło do jednego (sic!) debiutu.

Na dodatek wielu narzeka na spadające obroty. Duży obrót to źródło przychodów dla domów maklerskich, które w końcu z po-średnictwa w obrocie giełdowym żyją.

Jednak kiedy przyjrzeć się bliżej, to oka-zuje się, że za owym spadkiem wyników domów maklerskich stoi… odwrót klientów od inwestowania za pośrednictwem polskich brokerów na Foreksie. „Od wprowadzenia ograniczeń transakcyjnych na rynku CFD po interwencji ESMA obroty na rynku Fo-rex w domach maklerskich spadły o poło-wę, a krajowi klienci – inwestorzy detaliczni wybierają ofertę brokerów spoza UE, gdzie dostają lepsze warunki transakcyjne” – czy-tamy w liście.

Rodzi się pytanie, czy domy maklerskie w ogóle powinny zajmować się obsługą ryn-ku, który dla większości klientów (blisko 80 proc.) generuje straty. Oczywiście jest to intratny rynek dla domów maklerskich, jed-nak wydawałoby się, że instytucje finansowe powinny dbać o interes swoich klientów.

Na dodatek pojawiające się w liście do-mów maklerskich do premiera stwierdzenie, że to przez nie pozyskują kapitał małe inno-wacyjne przedsiębiorstwa, nie do końca jest prawdziwe. Akurat z funkcją pośrednictwa

Rynek kapitałowy na zakręcie


Z rynkiem kapitałowym nie jest dobrze, ale nie jest też tak źle, jak mówią przedstawiciele instytucji związanych

z rynkiem. Sugestie o śmierci giełdy są mocno przesadzone

Marek Siudaj



– 243 –

w dostarczaniu kapitału potrzebnego na rozwój firmom GPW zawsze miała problem. Małe przedsiębiorstwa mają bowiem zwykle niewielkie pod względem nominalnym po-trzeby, co powoduje, że operacja emisji ak-cji staje się bardzo droga. O wiele lepszym i tańszym dla małych firm rozwiązaniem jest finansowanie społecznościowe, z którego te podmioty korzystają coraz chętniej (widać to choćby po małych browarach zbierają-cych w ten sposób pieniądze na inwestycje).

Innym tanim źródłem kapitału jest także rynek dłużny. Wiele firm, i to na całym świe-cie, woli skorzystać z emisji obligacji, co jest tanie i nie wiąże się z koniecznością oddawa-nia kontroli nad spółką czy też dzielenia się nią z innymi. Właśnie owe niskie ceny długu sprawiły, że w ostatnim czasie wiele rynków giełdowych popadło w marazm.

I w tej dziedzinie niewiele się zmieni-ło w ostatnich latach, co powoduje, że nie ma dopływu „świeżej krwi”. Bez nowych, najlepiej szybko rosnących spółek trudno o wzrost kapitalizacji GPW. Nie wzrośnie ona także bez pieniędzy inwestorów.

Rynek przez pierwszą dekadę przyzwy-czaił się, że pieniądze są, bo były one dostar-czane przez OFE. Powódź pieniędzy z fun-duszy sprawiała, że do Polski przyjeżdżały spółki z Ukrainy. Ale ten okres skończył się, kiedy doszło do zmian w OFE – teraz fundu-sze pieniądze raczej wypłacają z giełdy. Ten proces może się jeszcze nasilić po likwidacji OFE, jako że część pieniędzy zostanie wy-płacona i oddana państwu w formie opłaty, a pozostała kwota będzie mogła być częścio-wo inwestowana w obligacje skarbowe. Moż-na oczekiwać uderzenia w GPW, które tylko nieco może zamortyzować powołanie PPK.

Na dłuższą metę jednak Pracownicze Pla-ny Kapitałowe mogą stać się całkiem sporą rzeką pieniędzy zasilającą rynek kapitałowy. Do tej pory bowiem instytucje zbiorowego zarządzania nie do końca wypełniały swoją rolę pośredników w inwestycjach, gdyż ceny ich usług były bardzo wysokie. I choć poja-wiły się już pierwsze oferty funduszy po ce-nach dostosowanych do obecnej sytuacji na rynku, to jednak większość TFI ma po prostu produkty zbyt drogie, aby opłacało się je ku-pować. Bez zmian w tym segmencie wkrótce jedynymi funduszami na rynku mogą być te zaangażowane w PPK.

Dodatkowym problemem jest słaba ochro-na inwestorów indywidualnych. Właściwie wszystkie obostrzenia regulacyjne na GPW wprowadzano pod hasłem ochrony drob-nych inwestorów. I choć przedstawiciele rynku na te rozwiązania narzekają, to jednak trudno się pozbyć wrażenia, że na końcu mali inwestorzy pozostają sami i bezradni.

Jednak nie da się ukryć, że plotki o śmier-ci giełdy są mocno przesadzone. Kapitali-zacja spółek krajowych w I połowie 2019 r. to 594 mld zł. To wprawdzie mniej niż w re-kordowym 2017 r., kiedy było to 670 mld zł, ale jednocześnie mocno wzrosła wartość obligacji – do 710 mld zł (w 2017 r. było to o 60 mld zł więcej). Liczba transakcji na se-sję to ponad 70 tys. Danych o wartości ob-rotów jeszcze nie ma, ale można oczekiwać, że będzie to nadal ponad 200 mld zł. Jak na rynek, który został odstawiony od „dopala-czy”, którymi były pieniądze OFE, sytuacja wygląda nieźle.

Odchodzenie GPW od rynku kapitałowego na rzecz towarowego bierze się stąd, że polska giełda

nigdy nie wypełniała dobrze roli dostawcy kapitału dla podmiotów gospodarczych

– 244 –

S prawny rynek kapitałowy jest fun-damentem rozwoju gospodarczego opartego na wiedzy i innowacjach. Droga do realizacji strategicznych celów państwa ogłoszonych w rzą-dowym Planie na Rzecz Odpowie-dzialnego Rozwoju wiedzie więc przez rynek kapitałowy. Jednym z warunków, aby rynek kapitałowy mógł spełniać swoją rolę w gospo-darce, jest obecność silnych krajo-wych domów maklerskich, które odgrywają rolę doradcy pomiędzy przedsiębiorstwem a inwestorem w pozyskiwaniu kapitału na ryn-ku pierwotnym i w zakupie lub sprzedaży akcji na rynku wtórnym. To dzięki działalności domów ma-klerskich oszczędności Polaków, inwestowane bezpośrednio lub za pośrednictwem funduszy emery-talnych i inwestycyjnych, finansują rozwój najbardziej dynamicznych i innowacyjnych krajowych przed-siębiorstw, a tym samym polskiej gospodarki.

Silna krajowa branża domów maklerskich kluczem

do wzrostu produktywności i konkurencyjności polskiej

gospodarki Krajowe domy maklerskie od ponad

30 lat biorą czynny udział w rozwoju go-spodarczym Polski. W procesie przekształ-ceń państwowych zakładów w prywatne przedsiębiorstwa po 1989 r. doradzały stro-nie rządowej w pozyskiwaniu inwestorów, zasilając w ten sposób budżet skarbu pań-stwa. Dziś domy maklerskie selekcjonują

najbardziej perspektywiczne i innowacyj-ne spółki i przygotowują je do wejścia na giełdę oraz pozyskują dla nich kapitał na wczesnym etapie rozwoju, kiedy kredyt bankowy jest dla nich często niedostępny ze względu na ryzyko. Domy maklerskie są również odpowiedzialne za przygotowanie raportów analitycznych na temat spółek notowanych na giełdzie, czym przyczynia-ją się do redukcji asymetrii informacyjnej na rynku publicznym i zapewniają wyso-kiej jakości wyceny rynkowe notowanych podmiotów.

Rozwój krajowych firm inwestycyjnych jest także kluczowy dla powodzenia pro-gramu Pracowniczych Planów Kapitało-wych. Obecna struktura oszczędności Po-laków, z blisko 50-proc. udziałem gotówki i depozytów w bankach, jest niekorzyst-na zarówno dla gospodarki, jak i samych oszczędzających, którzy w małym stopniu uczestniczą we wzroście wartości polskich firm. Z punktu widzenia gospodarki istotne jest, że dzięki PPK będziemy mogli zano-tować przyrost podaży kapitału krajowe-go dostępnego dla najbardziej dynamicz-nych i innowacyjnych polskich firm. Taką rolę odgrywały kiedyś otwarte fundusze emerytalne. Można wymienić całą listę przedsiębiorstw, które rozwinęły się wła-śnie dzięki pieniądzom z OFE. Brak kapi-tału z OFE spowodował osłabienie rynku, a wdrożenie PPK może być dobrym impul-sem ponownie napędzającym jego rozwój. Dodatkowy przypływ krajowego kapitału zwiększy atrakcyjność polskiego rynku ka-pitałowego, zwiększy obroty na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie oraz zainteresowanie notowanymi na niej

Krajowe domy maklerskie a rozwój gospodarczy

Polski


Jeżeli chcemy oprzeć dalszy wzrost gospodarczy na wiedzy i innowacjach, musimy postawić na rozwój rynku kapitałowego, w tym na budowę silnego sektora

krajowych domów maklerskich

Waldemar Markiewicz

prezes Izby Domów Maklerskich

– 245 –

spółkami. Jeżeli więc chcemy oprzeć dal-szy wzrost gospodarczy na wiedzy i inno-wacjach, musimy postawić na rozwój ryn-ku kapitałowego, w tym na budowę silnego sektora krajowych domów maklerskich.

Wyzwania dla rozwoju rynku kapitałowego w Polsce

Konieczność zwiększenia innowacyjno-ści i konkurencyjności polskiej gospodarki wymaga określenia nowych kluczowych działań niezbędnych dla dalszego rozwo-ju rynku kapitałowego w Polsce. Obecnie słaba kondycja branży maklerskiej może mieć negatywny wpływ na wzrost gospo-darczy kraju i poprawę produktywności polskich firm. Wpływ na to mają rosnące koszty regulacji rynku kapitałowego, które nie poprawiły bezpieczeństwa inwestorów, a drastycznie pogorszyły funkcjonowa-nie branży. Od lat środowisko maklerskie zwraca uwagę na przyjmowanie legislacji unijnej w skali jeden do jednego, często bez uwzględnienia realiów krajowego rynku. W efekcie domy maklerskie redukują kosz-ty, ograniczając zatrudnienie, co odbywa się ze stratą dla polskich przedsiębiorstw. Wysokie koszty regulacyjne w ostatnich latach spowodowały też likwidację części biur maklerskich lub wchłonięcie działal-ności maklerskiej w struktury banków, co doprowadziło do ograniczenia ich działal-ności. Spada więc liczba profesjonalistów na rynku kapitałowym: maklerów i do-radców, którzy pomagają polskim firmom w pozyskiwaniu kapitału. Mniej maklerów i doradców to mniej analiz o polskich spół-kach, co zwiększa ryzyko dla inwestorów i zmniejsza efektywność rynku. Dużym problemem są również nieadekwatnie wy-

sokie opłaty na rzecz infrastruktury gieł-dowej i rozliczeniowej. Znaczący wpływ na sytuację krajowych domów maklerskich ma także zwiększająca się konkurencja tzw. zdalnych członków Giełdy Papierów War-tościowych w Warszawie, brokerów, którzy oferują inwestorom niskie opłaty, w związ-ku z globalnym zasięgiem i osiąganym dzię-ki temu efektem skali działania. Dziś zdalni członkowie dominują w obrotach na GPW. Nie przyciągają oni nowych inwestorów, lecz odbierają obroty krajowej branży.

Dla konkurencyjności rynku, czyli jego zdolności do pozyskiwania kapitału i dal-szego rozwoju, niezwykle ważna jest ścisła współpraca polityków, nadzorcy i prakty-ków rynku w realizacji Strategii Rozwoju Rynku Kapitałowego, która uwzględnia wiele z ważnych postulatów branży pa-pierów wartościowych. Dodatkowo giełda jako instytucja infrastrukturalna powin-na pełnić swoją rolę infrastruktury rynku i służyć jego uczestnikom, w tym przede wszystkim domom maklerskim, bo to one pośredniczą w pozyskiwaniu kapita-łu przez firmy i zachęcają inwestorów do inwestycji na parkiecie w Warszawie. Im silniejszy będzie polski rynek kapitałowy, tym skuteczniej będzie mógł służyć roz-wojowi gospodarczemu kraju i budowaniu zamożności obywateli.

Jednym z warunków, aby rynek kapitałowy mógł spełniać swoją rolę w gospodarce, jest obecność silnych krajowych domów maklerskich,

które odgrywają rolę doradcy pomiędzy przedsiębiorstwem a inwestorem w pozyskiwaniu kapitału na rynku pierwotnym

i w zakupie lub sprzedaży akcji na rynku wtórnym

– 246 –

A ktywa finansowe gospodarstw domowych to instrumenty bankowe (rachunki, depozyty, gotówka) i instrumenty rynku kapitałowego (akcje, obligacje, fundusze). Nie ma teorii wska-zującej, jaki jest optymalny po-dział między te dwie klasy akty-wów, ale wiele badań wskazuje, że odpowiednio wysoki rozwój rynków kapitałowych i tym samym udział aktywów rynku kapitałowego w aktywach gospodarstw domowych może wspierać rozwój gospodarczy poprzez zapewnienie przedsię-biorstwom dywersyfikacji źró-deł finansowania. Sytuacja go-spodarcza w naszym kraju jest bardzo dobra. Wzrost gospo-darczy przyspiesza, a progno-zy są na tyle optymistyczne, że skłaniają niektórych analityków do nazwania obecnego okresu mianem boomu gospodarczego.

Rynek kapitałowy jednak nie rozwija się w tempie adekwatnym i sytuację, w jakiej znajdują się spółki naszego sektora, trudno uznać za zadowalającą. Najpewniej podmio-ty profesjonalne zajmujące się zarządzaniem aktywami i współpracujące z nimi czeka konsolidacja. Spowodowane jest to spowol-nieniem napływu nowych środków finan-sowych do funduszy inwestycyjnych oraz spadkiem inwestycji w rynek kapitałowy. Pokazał to już 2018 r., który nie był łatwy dla funduszy i towarzystw nimi zarządzających, gdy koniunktura gospodarcza była dosko-nała, wyniki firm zaś nie były już tak dobre, tym bardziej że stopy procentowe są niskie, co dodatkowo utrudnia osiąganie wysokich

zwrotów funduszom koncentrującym się na papierach skarbowych i obligacjach krótko-okresowych. Dodatkowym zjawiskiem jest ogromny popyt wśród inwestorów detalicz-nych na aktywa bezpieczne.

Polacy preferują gotówkę, a nawet jeśli są gotowi inwestować w inne instrumen-ty niż krótkookresowe depozyty bankowe, to są to aktywa zbliżone pod względem bezpieczeństwa do gotówki. Widać to też w porównaniach Polski i innych krajów pod względem struktury aktywów gospo-darstw domowych. W Polsce dominującą pozycję w napływach środków do fun-duszy inwestycyjnych zajmują fundusze gotówkowe i rynku pieniężnego. Rynek kapitałowy w Polsce na niższych stopach procentowych na razie korzysta w stopniu bardzo umiarkowanym. Mimo obserwowa-nych dużych napływów do funduszy rynku pieniężnego oraz niezłych wyników fun-duszy obligacji wielu mniejszych inwesto-rów wybiera obecność np. na rynku nieru-chomości, zamiast na rynku kapitałowym.

Trzeba jednak podkreślić, że w Polsce aktywa funduszy na mieszkańca wynoszą średnio 1,6 tys. euro i są drugie najwyższe wśród krajów tzw. Nowej Europy. Wyższe aktywa na głowę mają Węgry – 2 tys. euro, a niższe m.in. Słowenia czy Czechy, czyli kraje o znacznie wyższym poziomie PKB. Zatem Polska ma stosunkowo dobrze roz-winięty rynek kapitałowy, ale wciąż jest jeszcze duże pole do otwierania tego rynku na przeciętnego obywatela. Można ocze-kiwać, że jeżeli wprowadzany od 2019 r. program Pracowniczych Planów Kapita-łowych powiedzie się, to aktywa w fundu-szach inwestycyjnych mogą rosnąć nawet wyraźnie szybciej niż PKB. Początkowo

Rynek kapitałowy nie rozwija się w tempie

adekwatnym do gospodarki


Polska ma stosunkowo dobrze rozwinięty rynek kapitałowy, ale wciąż jest jeszcze duże pole do otwierania na przeciętnego obywatela

prof. UW dr hab.

Marcin Dyl

prezes Izby Zarządzających

Funduszami i Aktywami

– 247 –

napływ gotówki z PPK będzie nieznacz-ny, jednak w dłuższej perspektywie środ-ki z Pracowniczych Planów Kapitałowych będą wystarczająco duże, aby dać giełdzie silny impuls wzrostowy. Pracownicze Pla-ny Kapitałowe są zatem wielką szansą dla rozwoju rynku kapitałowego, poprawy wy-cen spółek i zwiększenia liczby ofert pu-blicznych. Z drugiej strony jest to relacja wzajemna: dobrze rozwinięty rynek kapi-tałowy będzie potrzebny do rozwoju PPK, by fundusze zarządzające środkami z wpłat do PPK miały w co inwestować. Potrzebne będą nowe, wartościowe oferty publiczne.

Dlaczego rynek kapitałowy nie rozwija się równolegle do

koniunktury gospodarczej kraju?Jedną z często podkreślanych przyczyn

dlaczego rynek kapitałowy w Polsce nie funkcjonuje na miarę swoich możliwości jest problem zaufania. Inwestor, powierza-jąc swoje pieniądze, chce być przekonany, że jego decyzja była słuszna. Takiej relacji między dwoma stronami transakcji powin-ny sprzyjać przepisy. Regulacje rynku kapi-tałowego powinny ułatwiać wykonywanie obowiązków przez ludzi, którym powie-rzyliśmy pieniądze, proces inwestycyjny bowiem to skomplikowany zespół działań i rozliczeń. Tymczasem nowe przepisy Unii Europejskiej implementowane bezpo-średnio, bez uwzględnienia głębokich róż-nic historycznych, strukturalnych i ekono-micznych, nie dają nam przekonania, że ta droga jest najwłaściwsza. Często ocenia się, że prawo unijne wręcz hamuje rozwój rynku kapitałowego i zwiększa dystans między inwestorem a instytucją oferującą usługi powiernicze. Żądanie od zwykłego obywatela, który przyniósł swoje oszczęd-ności do banku, biura maklerskiego czy

funduszu, by zapoznał się z kilkudziesię-cioma stronami dokumentów, w których są zawarte bezpośrednie konsekwencje praw-ne, skutecznie zniechęca do inwestowania, kierując jego uwagę ku najprostszym roz-wiązaniom oferowanym przez bank.

Instytucje finansowe także dotyka duża liczba regulacji, konieczność utrzymywa-nia określonego poziomu bezpieczeństwa, wdrażania rozwiązań technologicznych, które mają zapewniać automatyzację i ochronę procesów, a powodują coraz wyższe koszty. Łatwiej jest więc ponosić je większym instytucjom, co małe prywatne podmioty stawia w pozycji niekonkuren-cyjnej. Czy wpłynie to na uporządkowanie rynku i udoskonalenie oferty dla klientów, pokaże przyszłość.

EdukacjaŻyjemy w czasach gospodarki opartej na

wiedzy. Im większa wiedza w zakresie fi-nansów, które wszak dotyczą każdego, bez wyjątku, tym łatwiej poruszać się w skom-plikowanym świecie usług finansowych. Tymczasem poziom wiedzy ekonomicznej w Polsce jest niepokojąco niski. Problemy występują już na poziomie podstawowym, zatem do wiedzy o rynku kapitałowym i inwestowaniu jest zastraszająco daleko. Instytucje finansowe podejmują różne ini-cjatywy związane z kształceniem, poczy-nając od najmłodszych i wykorzystując nowoczesne formy edukacji finansowej, jak gry i interaktywne kanały komunika-cji. Dużo dobrego mogą wnieść także PPK, ponieważ niebawem kilka czy kilkanaście milionów Polaków zostanie uczestnikami funduszy inwestycyjnych i właścicielami jednostek uczestnictwa, a wiedza oparta na doświadczeniu utrwala się najlepiej.

Pracownicze Plany Kapitałowe są wielką szansą dla rozwoju rynku kapitałowego,

poprawy wycen spółek i zwiększenia liczby ofert publicznych

– 248 –

P olskie wyzwania w zakresie za-pewnienia świadczeń emerytal-nych ułatwiających utrzymanie standardu życia z czasu aktyw-ności zawodowej są zbliżone do wyzwań innych państw europej-skich. Determinują je procesy demograficzne. Rosnąca długość życia, malejąca dzietność, rela-tywnie krótki okres aktywności zawodowej oraz niski w stosun-ku do potrzeb poziom składki emerytalnej powodują, że sys-temy ubezpieczeń społecznych w obecnym kształcie nie będą w stanie zrealizować postawio-nych im przed laty zadań. Co więcej, zmiana ich parametrów z zakresie możliwym do zaakcep-towania przez społeczeństwo nie poprawi znacząco ich wydolno-ści. Konieczna jest budowa syste-mu długoterminowych oszczęd-ności, która pozwoli pracującym dodatkowo, prywatnie budować kapitał z przeznaczeniem na za-bezpieczenie finansowe starości.

W tym roku mija 20 lat od wejścia w życie reformy systemu emerytalnego, w ramach której bezpośrednio powiązano poziom składek jego uczestników z pozio-mem wypłacanych im świadczeń (model zdefiniowanej składki) oraz wprowadzono do niego komponent kapitałowy w postaci Otwartych Funduszy Emerytalnych. Brak konsekwencji w pełnym wdrożeniu refor-

my, kryzys finansowy z 2008 r. wraz jego implikacjami oraz krótkowzroczne decyzje polityczne spowodowały, że najbardziej efektywna w Polsce forma pomnażania oszczędności, która z czasem stała się rów-nież najtańszą, po reformie z 2014 r. straci-ła swój pierwotny sens. W kilka lat po tym fakcie podjęto decyzję o transformacji OFE i wzmocnieniu dzięki nim w pełni prywat-nego systemu oszczędności emerytalnych – III filara. Fundusze emerytalne czekają zmiany w 2020 r.

Reforma ta zbiega się w czasie z wej-ściem w życie Pracowniczych Planów Ka-pitałowych, innego narzędzia budowy dłu-goterminowych oszczędności, w ramach którego pracujący Polacy będą mogli do-datkowo oszczędzać na emeryturę z pomo-cą pracodawców i państwa. Wydaje się, że przyjęte rozwiązania pozwalają rozsądnie zająć się istniejącymi problemami, a jak pokazują badania, można również spodzie-wać się ich społecznej akceptacji. Z całą pewnością wdrożenie obu reform z suk-cesem będzie wymagało wytężonej, odpo-wiedzialnej pracy, nie tylko strony rządo-wej, ale również wszystkich interesariuszy wspomnianych zmian.

Do sukcesu, rozumianego jako zbudowa-nie konstrukcji stabilnego systemu długo-terminowych oszczędności, to jednak nie wystarczy. Polski system emerytalny był wielokrotnie modyfikowany, a jego defor-ma z 2014 r. znacząco nadwerężyła zaufanie obywateli. Na tyle, że obawa o to, iż pań-

Stabilny system długoterminowych

oszczędności


Polski system emerytalny był wielokrotnie modyfikowany, a jego deforma z 2014 r. znacząco nadwerężyła zaufanie obywateli. Na tyle, że obawa

o to, iż państwo zabierze oszczędności gromadzone na starość, jest jedną z częściej wymienianych obaw dotyczących przystąpienia

do Pracowniczych Planów Kapitałowych

Małgorzata Rusewicz

prezes Izby Gospodarczej

Towarzystw Emerytalnych

– 249 –

stwo zabierze oszczędności gromadzone na starość, jest jedną z częściej wymienianych obaw dotyczących przystąpienia do PPK.

Nowoczesne, światowe rozwiązania służą-ce budowaniu długoterminowych oszczęd-ności wykorzystują instrumenty rynku ka-pitałowego do pomnażania zgromadzonych aktywów. Naturalnie inwestowanie w akcje i obligacje jest związane z ryzykiem, ale w długim okresie, przy zastosowaniu odpo-wiednich strategii, to ryzyko jest znikome. Historyczne dane potwierdzają fakt, że in-westując długoterminowo należy liczyć się ze sporym profitem, tym bardziej że wzrost oszczędności napędza w tym wypadku efekt procentu składanego. Im dłużej trwa dana inwestycja, tym silniej on działa. Warto wskazać, że horyzont inwestycyjny w przy-padku oszczędności z przeznaczeniem na cele emerytalne wynosi nawet 40 lat. Regu-larne odkładanie i inwestowanie nawet nie-wielkich sum pozwala w takim okresie zgro-madzić pokaźny kapitał. Co więcej, może on również pracować w okresie dekumulacji (wypłacania świadczeń o charakterze eme-rytalnym) opierając się na bezpiecznych in-strumentach finansowych.

Oszczędności emerytalne pracujących Polaków w głównej mierze będą inwesto-wane na krajowym rynku kapitałowym, którego znakomitą część stanowi Giełda Papierów Wartościowych. Pomimo bardzo dobrego 2017 r., który np. członkom OFE pozwolił na stopę zwrotu rzędu 18,7 proc., średnie wyniki funduszy inwestycyjnych z ostatnich lat nie rozpalają wyobraźni. Pol-ski rynek kapitałowy boryka się z wieloma problemami. Tutaj ponownie wraca temat zaufania, tym razem do instytucji finanso-wych. Kilka czarnych owiec rzuciło cień na opinię o pozostałych podmiotach. Można śmiało powiedzieć, że Polacy traktują ofer-tę instytucji finansowych z pewną rezerwą.

Wydaje się, że potrzeba wielu inicjatyw, nie tylko rządowych, ale również ze stro-ny biznesu, by zaufanie do rynku odbudo-wać. To wymaga jednak skoordynowanych działań, myślenia w kategoriach współpra-cy i odpowiedzialności. Taka świadomość budzi się w społeczności rynku finansowe-go, pojawiają się ciekawe projekty, koncep-cje. Działania w zakresie odbudowy zaufa-nia muszą współgrać z edukacją finansową i to zarówno tą ze strony państwa, jak rów-nież z licznymi programami prowadzony-mi przez podmioty związane z rynkiem.

Niestety, jeśli chodzi o poziom sprawności w finansach osobistych, nie należymy do światowej czołówki, i również ta kwestia rzutuje na ocenę doświadczeń klientów z instytucjami finansowymi.

Innym zagadnieniem jest obecna i przyszła kondycja rodzimego rynku ka-pitałowego, a zarazem potencjalny poziom zysków, jakie może generować dla oszczę-dzających. Pomysłów na jego uzdrowienie i wzmocnienie jest wiele. Czasem nawet trudno w środowisku o zgodę co do dia-gnozy, nie mówiąc już o recepcie. Nie-mniej jednak nadzieję na lepsze można pokładać w trzech elementach – wprowa-dzeniu PPK, które wzmocnią podaż kapi-tału; przekształceniu OFE, które eliminuje ryzyko nacjonalizacji ich aktywów; oraz przygotowaniu Strategii Rozwoju Rynku Kapitałowego, która podejmuje wiele te-matów związanych z rynkiem i proponu-je konkretne rozwiązania mające ułatwić jego funkcjonowanie.

Stajemy zatem przed dużą szansą zbu-dowania stabilnego systemu długotermi-nowych oszczędności, który dla naszej przyszłości będzie miał trudne do przece-nienia znaczenie. Trwały, długookresowy, rodzimy kapitał pozwala na inwestycje w innowacje, na rozwój gospodarki i stałe podnoszenie jej wydajności. Przy wrodzo-nej przedsiębiorczości Polaków możemy być spokojni o wspomniany efekt. Z kolei taka nowoczesna gospodarka może zaofe-rować wyższe płace. Wzrost płac wzmac-nia z kolei przyrost oszczędności z prze-znaczeniem na emeryturę oraz umożliwia następne inwestycje…

Aby ten mechanizm zadziałał potrzebuje-my odbudowy wzajemnego zaufania i dba-łości o proces rozwoju systemu. Im szybciej my, interesariusze instrumentów długoter-minowego oszczędzania to zrozumiemy, tym łatwiej osiągniemy zamierzony cel.

– 250 –

Banki prowadzącedziałalność maklerską

Lp. Nazwa Dane teleadresowe Data zezwolenia Zakres

1 BNP Paribas Bank Polska SA Biuro Maklerskie BNP Paribas Bank Polska SA

ul. Twarda 1800-105 Warszawatel.: 22 329-43-00faks: 22 329-43-03

21.02.1992 1, 2, 3, 4, 5, 6, 9, 14

2 Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski SA Dom Maklerski PKO Banku Polskiego w Warszawie (PKO BP SA)

ul. Puławska 1502-515 Warszawatel.: 22 521-80-00/12faks: 22 521-79-46

26.08.1991 1, 2, 3, 5, 6, 7, 9, 11, 12, 13, 14

3 Bank Pekao SA (Bank Polska Kasa Opieki SA) Dom Maklerski PEKAO

ul. Wołoska 1802-675 Warszawatel.: 22 821-87-70faks: 22 821-87-71

10.10.2007 1, 2, 3, 5, 6, 7, 9, 13, 14, 15

4 Alior Bank SA Biuro Maklerskie Alior Bank SA

ul. Łopuszańska 38D (do koresp. 02-672 Warszawa ul. Domaniewska 52)02-232 Warszawatel.: 22 555-22-25faks: 22 555-23-13

05.09.2008 1, 2, 3, 5, 6, 9, 14

5 Bank Millenium SA Jednostka organizacyjna Departament Operacji - Wydział Wspomagania Operacyjnego

ul. Targ Drzewny 180-886 Gdańsktel.: 22 598-36-31

22 598-10-50 58 307-96-33

faks: 22 598-10-58

04.01.2005 1

6 mBANK SA Biuro Maklerskie mBank SA

ul. Wspólna 47/4900-684 Warszawatel.: 22 697-47-00faks: 22 697-48-20

30.06.2005 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 11, 12, 13, 14, 15

7 ING Bank Śląski SA Biuro Maklerskie

ul. Puławska 202-566 Warszawatel.: 22 820-45-70biuro nie posiada już urządzenia typu faks, ewentualną kore-spondencję należy kierować na adres biuromaklerskie- [email protected]

30.11.2004 1, 2, 3, 4, 9, 13

8 Santander Bank Polska SA - Santander Biuro MaklerskiePlac Andersa 561-894 Poznańtel.: 61 856-48-80

19.07.1991 1, 2, 3, 5, 6, 7, 9, 11, 12, 13, 14, 15

9 Bank Handlowy SA Biuro Zarządzania Usługami Maklerskimi

ul. Senatorska 1600-923 Warszawatel.: 22 692-23-28faks: 22 690-26-65

13.11.2007 1

ŹRÓDŁO: KNF

– 251 –

ŹRÓDŁO: KNF

Domy maklerskieLp. Nazwa Dane teleadresowe Data

zezwolenia Zakres

1 RDM WEALTH MANAGEMENT SA ul. Nowogrodzka 47A, 00-695 Warszawa, tel.: 22 290-25-37, faks: 22 290-25-38 12.10.2010 1, 4, 5

2 ATHENA INVESTMENTS DOM MAKLERSKI SA ul. Jesionowa 22, 40-158 Katowice, tel.: 32 411-95-51, faks: 32 750-06-80 17.04.2012 4

3 DOM MAKLERSKI BDM SA ul. Stojałowskiego 27, 43-300 Bielsko-Biała, tel.: 33 812-84-40/41, faks: 33 812-84-42 08.10.1993 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 9,

11, 12, 13, 14, 15

4 CASPAR ASSET MANAGEMENT SA ul. Półwiejska 32, 61-888 Poznań, tel.: 61 855-16-14, faks: 61 855-16-14 w.11 26.05.2010 1, 4, 5, 6

5 CENTRALNY DOM MAKLERSKI PEKAO SA ul. Wołoska 18, 02-675 Warszawa, tel.: 22 821-88-22, faks: 22 856-17-77 14.10.1997 1, 2, 3, 5, 6, 7, 9, 11, 12, 13, 14, 15

6 COPERNICUS SECURITIES SA al. Jana Pawła II 22, 00-133 Warszawa, tel.: 22 440-01-00, faks: 22 440-01-05 25.07.2006 1, 2, 3, 6, 9, 11, 12, 14

7 SANTANDER SECURITIES SA ul. Pereca 1, 00-849 Warszawa, tel.: 22 583-41-23, faks: 22 279-88-21 05.11.1993 1, 2, 3, 6, 7, 9, 11, 12, 13, 15

8 VESTOR DOM MAKLERSKI SA al. Jana Pawła II 22 p. 29, 00-133 Warszawa, tel.: 22 378-91-90, faks: 22 378-91-91 23.01.2008 1, 2, 4, 6, 9, 11, 12, 14

9 DOM INWESTYCYJNY NEHREBETIUS SA ul Retoryka 7, 31-108 Kraków, tel.: 12 424-97-77, faks: 12 424-97-88 22.03.2005 4, 5, 6, 11, 12

10 DOM MAKLERSKI AFS SP. Z O.O. ul. Pańska 73, 00-834 Warszawa, tel.: 22 314-71-21 (do 24), faks: 22 654-68-02 15.07.2010 1, 5, 14

11 ALFA DOM MAKLERSKI SA ul. Dziennikarska 6/2, 01-605 Warszawa, tel.: 22 256-39-90, faks: 22 256-39-91 07.12.2010 4

12 DOM MAKLERSKI BANKU BPS SA ul. Grzybowska 81, 00-844 Warszawa, tel.: 22 539-55-55, faks: 22 539-55-56 17.12.2008 1, 2, 3, 5, 6, 9, 10, 11, 12, 14

13 DOM MAKLERSKI BANKU HANDLOWEGO SA ul. Grzybowska 81, 00-844 Warszawa, tel.: 22 539-55-55, faks: 22 539-55-56 18.08.1994 1, 2, 3, 5, 6, 7, 9, 11, 12, 13, 14, 15

14 DOM MAKLERSKI BANKU OCHRONY ŚRODOWISKA SA

ul. Marszałkowska 78/80, 00-517 Warszawa, tel.: 22 504-31-02, faks: 22 504-31-00 18.08.1994 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 9,

11, 12, 13, 14, 16

15 PROSPER CAPITAL DOM MAKLERSKI SA ul. Waryńskiego 3A, 00-645 Warszawa, tel.: 22 201-11-30, faks: 22 201-11-29 22.05.2001 1, 2, 6, 9, 11, 12

16 DOM MAKLERSKI NAVIGATOR SA ul. Twarda 18, 00-105 Warszawa, tel.: 22 630-83-36, faks: 22 630-83-30 27.09.2007 1, 2, 6, 9, 11, 12, 14

17 TRIGON DOM MAKLERSKI SAul. Mogilska 65 (Biuro Zarządu Plac Unii, Budynek B, ul. Puławska 2, 02-566 Warszawa), 31-545 Kraków, tel.: 12 629-24-00, 12 629-25-00, faks: 12 629-24-50, 12 629-25-50

30.09.1991 1, 2, 3, 4, 6, 7, 9, 11, 12, 14, 15

18 NOBLE SECURITIES SA ul. Przyokopowa 33, 01-208 Warszawa, tel.: 22 244-13-03, faks: 12 411-17-66 27.12.1993 1, 2, 3, 5, 6, 9, 11, 12, 14

19 DOM MAKLERSKI TMS BROKERS SA ul. Złota 59, 00-120 Warszawa, tel.: 22 276-62-00, faks: 22 276-62-02 26.04.2004 1, 2, 3, 4, 5, 9, 10, 13, 14, 16

20 DORADZTWO DLA POLSKICH PRZEDSIĘ-BIORSTW SECURITIES SA pl. Dąbrowskiego 1/313, 00-057 Warszawa, tel.: 22 333-72-63, faks: 22 333-72-69 20.05.2008 6, 11, 12

21 EFIX DOM MAKLERSKI SA ul. Towarowa 35, 61-896 Poznań, tel.: 61 679-44-44, faks: 61 679-44-44 08.02.2011 1, 4, 5, 11, 12, 14, 16

22 ERSTE SECURITIES POLSKA SA ul. Królewska 16, 00-103 Warszawa, tel.: 22 538-62-00, 22 330-62-00, faks: 22 538-62-02, 22 330-62-02 29.09.1995 1, 2, 5, 6, 9, 11, 12,

13, 14

23 INTERBANK FINANCIAL SERVICES SP. Z O.O. ul. Sienna 75, 00-833 Warszawa, tel.: 22 820-38-38, faks: 22 820-38-39 11.12.2006 1

24 IPOPEMA SECURITIES SA ul. Próżna 9, 00-107 Warszawa, tel.: 22 236-92-00, 22 236-92-95, faks: 22 236-92-82 30.06.2005 1, 2, 3, 5, 6, 7, 9,

11, 12, 13, 14, 15

25 MERCURIUS DOM MAKLERSKI SP. Z O.O. ul. Śmiała 26 01-523 Warszawa, tel.: 22 327-16-70, faks: 22 327-16-71 21.02.2006 1, 2, 3, 5, 7, 9, 11, 12, 14,15

26 MILLENNIUM DOM MAKLERSKI SA ul. Stanisława Żaryna 2A, 02-593 Warszawa, tel.: 22 598-26-00, 22 598-26-01, faks: 22 898-32-02 06.07.1995 1, 2, 3, 5, 6, 7, 9,

11, 12, 13, 14, 15

27 NWAI DOM MAKLERSKI SA ul. Nowy Świat 64, 00-357 Warszawa, tel.: 22 201-97-50, faks: 22 201-97-51 31.07.2009 1,2, 3, 6, 7, 9, 11, 12, 14, 15

28 OPERA DOM MAKLERSKI SP. Z O.O. ul. Marszałkowska 142, 00-061 Warszawa, tel.: 22 379-11-11, faks: 22 379-11-13 31.10.2006 1, 2, 3, 6, 7, 9, 13, 15

29 PEKAO INVESTMENT BANKING SA ul. Żwirki i Wigury 31, 02-091 Warszawa, tel.: 22 586-29-99, faks: 22 586-28-52, 22 586-29-98 08.10.1993 1, 2, 3, 6, 7, 9, 11,

12, 13, 14, 15

30 VENTUS ASSET MANAGEMENT SA ul. Śniadeckich 10, 00-656 Warszawa, tel.: 22 202-67-80, faks: 22 202-67-81 31.08.2004 4, 6, 11, 12, 15

31 DOM INWESTYCYJNY XELION SP. Z O.O. ul. Puławska 107, 02-595 Warszawa, tel.: 22 565-44-00, faks: 22 565-44-01 18.10.2011 1, 2, 5, 6, 9, 14

32 X-TRADE BROKERS DOM MAKLERSKI SA City Gate, ul.Ogrodowa 58, 00-876 Warszawa, tel.: 22 201-95-50, faks: 22 520-22-81 08.11.2005 1, 2, 3, 9, 13, 14, 16

33 DOM MAKLERSKI INC SPÓŁKA AKCYJNA ul. Krasińskiego 16, 60-830 Poznań, tel.: 61 297-79-27, faks: 61 297-79-27 21.02.2012 1, 6

34 CVI DOM MAKLERSKI SP. Z O.O. ul. Piękna 24/26a, 00-549 Warszawa, tel.: 22 185-55-44, faks: 22 185-55-43 21.05.2013 4

35 MICHAEL/STRÖM DOM MAKLERSKI SA Al. Jerozolimskie 134, 02-305 Warszawa, tel.: 22 128-59-00, faks: 22 128-59-87 04.06.2013 1, 2, 4, 5, 6, 9, 11, 12, 14

36 Q SECURITIES SA ul. Marszałkowska 142, 00-061 Warszawa, tel.: 22 417-44-00, faks: 22 417-44-01 29.10.2013 1, 2, 6, 9, 11, 12

37 PGE DOM MAKLERSKI SA ul. Mysia 2, 00-496 Warszawa, tel.: 22 340-13-60, faks: 22 622-27-49 10.12.2013 1, 2, 5, 9, 11, 12, 13, 14, 16

38 NIEZALEŻNY DOM MAKLERSKI SA ul. Wspólna 62, 00-684 Warszawa, tel.: 22 254-97-59, 22 254-97-60, faks: 22 247 27 11 18.11.2014 1, 4 ,5, 6, 11, 12, 14

39 EVEREST INVESTMENT MANAGEMENT SA ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa, tel.: 22 110-00-25, faks: 22 838-37-84 06.10.2015 4, 5

40 PRIME SELECTION DOM MAKLERSKI SA ul. Jana Pankiewicza 3, 00-696 Warszawa, tel.: 22 417-58-60/61, faks: brak informacji, e-mail: [email protected] 17.11.2015 1, 6

41 CHATHAM FINANCIAL EUROPE SP. Z O.O. ul. Kotlarska 11, 31-539 Kraków, tel.: 12 349-88-00, faks: 12 294-61-61 12.03.2019 1, 5

– 252 –

Przedstawicielstwapodmiotów zagranicznych

PODMIOTY ZAGRANICZNE Z PAŃSTW CZŁONKOWSKICH EUROPEJSKIEGO OBSZARU GOSPODARCZEGO (SWOBODA ŚWIADCZENIA USŁUG – ODDZIAŁY)

Lp. Nazwa podmiotu

Adres siedziby

Państwo macierzyste

Organ nadzoru

Dane teleadresowe oddziału w Polsce

Data wpływu zawiado-mienia

Data wpisu do KRS

Działalność maklerska z załącznika I Dyrektywy MiFID w sprawie rynków instrumentów finansowych wska-zana w notyfikacji UwagiInstru-menty finansowe (C)

Usługi inwesty-cyjne (A)

Usługi dodat-kowe (B)

1 Admiral Markets AS

Maakri 19/21 Building A, 11 th floor 10114 Tallinn

Estonia EFSAul. Stawki 2, 00-193 Warszawa,tel. 22/860-60-25

9.02.2012 15.10.2012 4, 5, 6, 7, 10 1, 2, 3 1, 2, 4, 5, 7

2 AES Financial Services Ltd

Unit 24, Elysim Gate, 126-128 New Kings Road, London SW6 4LZ

Wlk. Brytania FCAul. Biała 4 lok. 32B, 00-895 Warszawa,tel. 22 389-65-70

23.03.2015 22.01.2010 1, 2, 3 1.5 -podmiot nie rozpoczął działalności

3Chatham Financial Europe Ltd

4th floor Burdette House, 15-16 Buckingham Street, London

Wlk. Brytania FCAul. Kotlarska 11, 31-539 Kraków,tel. 12 349-88-00

16.03.2015 3.07.2015 4, 5, 6, 7, 9, 10 1, 2, 5 4, 5, 7

4 CMC Markets UK plc,

133 Houndsditch, London, EC3A 7BX UK

Wlk. Brytania FCA

Warsaw Financial Center, ul. Emilii Plater 53, 00-113 Warszawa,tel. 22 160-56-01

12.08.2015 17.09.2015 4, 5, 9 1, 2, 3 4

5Goldman Sachs International

Peterborough Court 133 Fleet Street London EC4A 2BB

Wlk. Brytania FCApl. Europejski 1, 00-844 Warszawa,tel. 22 317-40-00

17.05.2010 30.08.2010 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 5 3, 5, 6, 7

6 IP Intercapital Markets AD

6 Dobrudja street floor 3 Sofia 1000

Bułgaria FSCAl. Jerozolimskie 61, 00-697 Warszawa,tel. 22 218-00-00

20.02.2014 24.06.2014 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 1 1, 4

7Morgan Stanley & Co. Interna-tional plc

25 Cabot Square London E14 4QA Wlk. Brytania FCA

ul. Wspólna 62, 00-684 Warszawa,tel. 22 213-99-20

3.09.2010 1.10.2010 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 6 2, 3, 4,

5, 6

8

Wood & Company Financial Services a.s.

Namesti Republiky 1079/1a 110 00 Praque 1

Czechy CNB

ul. Złota 59, 00-120 Warszawa,tel. 22 222-15-30/70, faks 22 222-15-31/28/29

17.12.2008 9.06.2009 1, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 1, 2, 3, 5, 6, 7 1, 2, 3,

5, 6

9 42 Financial Services a.s.

Klimentska 1216/46 110 00 Praha 1 Nove Mesto

Czechy CNB ul. Chłodna 51, 00-867 Warszawa 29.12.2016 30.08.2016

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11

1, 2, 4, 5, 7, 8, 9 (1;2;4;5;7;8; – w zakresie instrumen-tów C1-C10)

3, 4, 5, 6podmiot nie rozpoczął działalności

10 Tera Europe Ltd

125 Old Broad Street, London, EC2N 1AR Wlk. Brytania FCA

ul. Prosta 51, 1 piętro, 00-838 Warszawa,tel. 22 308-14-06

29.09.2017 25.09.2017 4, 5 1, 2

11 O.S.T.C. Limited

Imperial House, 21-25 North Street, Bromley, Kent, BR1 1SD

Wlk. Brytania FCA

ul. Emilii Plater 28, 00-688 Warsaw, Poland,22 201-91-19, faks 22 630-32-71

3.11.2017 25.10.2016 4, 5, 6, 9 3

12Bernstein Financial Services GmbH

Suedliche Muenchner Str. 60 c 02031 Gruenwald

Niemcy BaFin

Warsaw Financial Center, ul. Emilli Plater 53, 00-113 Warszawa

25.01.2018 8.05.2018 1, 2, 4, 5, 6, 7, 9 1, 2, 4, 5, 7 3, 4, 5, 7

podmiot nie rozpoczął działalności

13 Forex TB Ltd

5 Alkaiou Street, flat 301 2404 Engomi, Nicosia Cyprus

Cypr CySECul. Piękna 11 m. 6, 00-549 Warszawa,tel. 792-002-786

6.22.2018 9.19.2018 9 1podmiot nie rozpoczął działalności

14 Morgan Stanley Europe SE

Junghofstasse 13-15 60311 Frankfurt Germany

Niemcy BaFinul. Wspólna 62, 2 p., 00-684 Warszawa,tel. 22 213-99-20

10.8.2018 12.19.20181, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11

6, 7 3, 5, 6podmiot nie rozpoczął działalności

15 Ava Trade EU Limited

Five Lamps Place, Amiens Street, Dublin 1, Ireland

Irlandia CBIul. Trębacka 4, 00-074 Warszawa,tel. 22 826-30-33

12.4.2018 3.7.2019 4, 5, 6, 7, 9 2, 3 4, 5podmiot nie rozpoczął działalności

16State Street Global Advisors GmbH

Brienner Strasse 59 80333 Munchen Germany

Niemcy BaFin

ul. Generała Bohdana Zielińskiego 3, 30-320 Krakówtel 12 201-67-06

5.2.2019 8.20.2018 1, 2, 3, 4, 8 1, 2, 4, 5, podmiot nie rozpoczął działalności

ZAGRANICZNE FIRMY INWESTYCYJNE (ODDZIAŁY), KTÓRYM COFNIĘTO ZEZWOLENIE

1

Global Markets OOD - zezwolenie na prowadzenie działalności maklerskiej zo-stało cofnięte

38 Maystor Aleksi Rilets St j.k. Manastirski livadi - west Sofia 1618

Bułgaria FSCul. Łucka 18/12 00-842 Warszawatel. 22 620-96-60

27.04.2011 10.10.2011 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 1, 2, 4, 5 1, 4, 5

art. 69 ust 2 pkt 1,2,5 art. 69 ust. 4 pkt 1, 5, 6

Bułgarski organ nadzoru (Bulgarian Financial Supervision Commission) rozpoczął procedurę cofnięcia zezwolenia na prowadzenie działalności maklerskiej dla Global Markets OOD z siedzibą w Bułgarii. W dniu 14 lipca 2014 r. – decyzją nr 651 – IP zezwolenie na prowadzenie działalności maklerskiej dla Global Markets OOD z siedzibą w Bułgarii zostało cofnięte.

ŹRÓDŁO: KNF

– 253 –

Rejestr funduszyzagranicznych

Lp. Nazwa Funduszu Data wpisu Kraj

1 C-Quadrat ARTS Best Momentum 13.12.2016 Austria

2 C-Quadrat ARTS Total Return Bond 13.12.2016 Austria

3 C-Quadrat ARTS Total Return Balanced 13.12.2016 Austria

4 C-Quadrat ARTS Total Return Garant 13.12.2016 Austria

5 C-Quadrat ARTS Total Return Dynamic 13.12.2016 Austria

6 Conseq Polských dluhopisů, otevřený podílový fond 22.07.2015 Republika Czeska

7 Active Invest Progressive, otevřený podílový fond 22.07.2015 Republika Czeska

8 C-Quadrat ARTS Total Return Flexible 12.01.2017 Niemcy

9 Fidelity UCITS ICAV 07.12.2017 Irlandia

10 Fidelity UCITS II ICAV 11.04.2018 Irlandia

11 Schroder International Selection Fund 08.01.2008 Luksemburg

12 JP Morgan Funds 15.05.2008 Luksemburg

13 Allianz Global Investors Fund 18.09.2008 Luksemburg

14 BlackRock Strategic Funds 17.11.2008 Luksemburg

15 PARVEST 02.03.2012 Luksemburg

16 HSBC Portfolios 16.01.2010 Luksemburg

17 JP Morgan Investment Funds 03.01.2013 Luksemburg

18 Bright Cap 25.02.2016 Luksemburg

19 Fidelity Active Strategy 14.11.2014 Luksemburg

20 AB SICAV I 21.12.2018 Luksemburg

21 Goldman Sachs Funds 19.04.2016 Luksemburg

22 Millennium SICAV 08.06.2007 Luksemburg

23 HSBC Global Investment Funds SICAV 02.04.2007 Luksemburg

24 Robeco Capital Growth Funds SICAV 23.08.2006 Luksemburg

25 BlackRock Global Funds 18.08.2005 Luksemburg

26 Franklin Templeton Investment Funds SICAV 12.07.2005 Luksemburg

27 BNP Paribas L1 27.05.2005 Luksemburg

28 World Investment Opportunities Funds SICAV 27.01.2005 Luksemburg

29 Nordea 1 SICAV 07.12.2004 Luksemburg

30 AB FCP I 20.12.2018 Luksemburg

31 Multi Units Luxembourg 16.06.2010 Luksemburg

32 Fidelity Funds SICAV 01.08.2011 Luksemburg

ŹRÓDŁO: KNF

– 254 –

Towarzystwa i funduszeinwestycyjne

1 AgioFunds Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

Pl. Dąbrowskiego 1, 00-057 Warszawa, tel.: +48 22 531 54 54, faks: 225 315 455, www.agiofunds.pl 8.04.2009 PLTFI000036

2 Alior Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul.Łopuszańska 38D, 02-232 Warszawa,tel.: (0-22) 463-88-88, faks: 463-88-89 23.06.2015 PLTFI000058

3 Altus Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Pankiewicza 3, 00-696 Warszawa,tel.: (0-22) 380-32-85, faks: 380-32-86 2.12.2008 PLTFI000035

4 Amathus Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Chałubińskiego 8, lok. 22:71, 00-613 Warszawatel.: (0-22) 292-81-95, faks: 292-81-96 4.12.2007 PLTFI000029

5 Amundi Polska Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Żwirki i Wigury 18A, 02-092 Warszawatel.: (0-22) 522-70-00, faks: 522-70-92 4.02.2014 PLTFI000054

6 Aviva Investors Poland Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Inflancka 4b, 00-189 Warszawa,tel.: (0-22) 557-43-03, faks: 557-40-19 22.10.1997 PLTFI000004

7 Axa Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Chłodna 51, 00-867 Warszawa,tel.: (0-22) 555-07-00, faks: 555-07-01 27.04.2010 PLTFI000042

8 Baltic Capital Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Bagno 2/244, 00-112 Warszawa,tel.: (0-22) 253-92-70 30.05.2017 PLTFI000064

9 BEST Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Łużycka 8A, 81-537 Gdynia,tel.: (0-58) 769-92-99, faks: 769-92-26 23.01.2008 PLTFI000030

10 BNP Paribas Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Twarda 18, 00-105 Warszawa,tel.: (0-22) 566-98-00, faks: 566-98-10 16.06.2010 PLTFI000044

11 BPS Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Grzybowska 81, 00-844 Warszawa,tel.: (0-22) 578-14-50, faks: 578-14-51 26.05.2010 PLTFI00004

12 Caspar Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Półwiejska 32, 61-888 Poznań,tel.: (0-61) 855-44-44, faks: 855-44-33 17.07.2012 PLTFI000050

13 Copernicus Capital Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

Al. Jana Pawła II 22, Budynek Q22, 00-133 Warszawa,tel.: (0-22) 440-01-01, faks: 440-01-06 11.10.2004 PLTFI000015

14 Corum Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. T. Rejtana 17 lok. 11, 02-516 Warszawa,tel.: (0-22) 354-78-85, faks: 185-55-48 20.10.2015 PLTFI000059

15Eques Investment Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA z siedzibą w Gdańsku

pl. Bankowy 1, 00-139 Warszawa,tel.: (0-22) 379-46-00, faks: 379-46-10 26.04.2007 PLTFI000025

16 Esaliens Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Bielańska 12 (Budynek Senator), 00-085 Warszawa,tel.: (0-22) 337-66-00, faks: 337-66-99 18.06.1998 PLTFI000008

17 Forum Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Zabłocie 25/20, 30-701 Kraków,tel.: (0-12) 429-55-93, faks: 429-55-93 29.03.2007 PLTFI000024

18 Fundusze Inwestycji Polskich Towarzy-stwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Ciasna 6, 00-232 Warszawa,tel.: (0-22) 531 52 53, faks: 531-51-41 16.10.2006 PLTFI000021

19 GO Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa,tel.: (0-22) 860-63-76, faks: 378-26-37 3.06.2008 PLTFI000034

20 IB Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Mokotowska 49, 00-542 Warszawa,tel.: (0-22) 376-52-25, faks: 376-52-26 5.08.2014 PLTFI000055

21 Insignis Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Królewska 18, 00-103 Warszawa,tel.: (0-22) 460-51-90, faks: 460-51-91 19.04.2016 PLTFI000061

22 Intrum Justitia Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Domaniewska 48, 02-672 Warszawa,tel.: (0-22) 576-65-80, faks: 576-65-81 12.07.2005 PLTFI000017

23 Investors Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Mokotowska 1, 00-640 Warszawa,tel.: (0-22) 378-91-00, faks: 378-91-01 12.07.2005 PLTFI000018

24 Ipopema Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Próżna 9, 00-107 Warszawa,tel.: (0-22) 236-93-00, faks: 236-93-90 13.09.2007 PLTFI000027

25 KGHM Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Gen. W. Sikorskiego 2-8, 53-659 Wrocław,tel.: (0-71) 790-01-80, faks: 790-01-70 11.01.2010 PLTFI000040

26 Kruk Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Wołowska 8, 51-116 Wrocław,tel.: (0-71) 790-61-28, faks: 332-15-89 8.05.2012 PLTFI000049

27 Lartiq Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Puławska 2 bud. B, 02-566 Warszawa,tel.: (0-22) 330 11 11, faks: 330 11 37 6.05.2008 PLTFI000033

28 MCI Capital Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

pl. Europejski 1, 00-844 Warszawa,tel.: (0-22) 540-73-80, faks: 540-73-81 3.07.2007 PLTFI000026

29 Mebis Towqarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Grochowska 152 lok. 1, 04-329 Warszawa,tel.: (0-22) 769-46-95, faks: 769-46-95 19.07.2011 PLTFI000048

30 MetLife Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Przemysłowa 26, 00-450 Warszawa,tel.: (0-22) 523-57-10, faks: 523-57-11 9.03.2004 PLTFI000014

31 Millenium Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Stanisława Żaryna 2B, 02-593 Warszawa,tel.: (0-22) 598-29-70, faks: 598-29-73 20.11.2001 PLTFI000011

Lp. Nazwa Adres Data decyzji KNF:

Identyfikator krajowy:

– 255 –

32 MM Prime Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Kłobucka 25, 02-699 Warszawa,tel.: (0-22) 331-28-00, faks: 468-89-18 29.10.2013 PLTFI000053

33 Mount Towarzystwo Funduszy Inwe-stycyjnych SA

ul. F Klimczaka 1, 02-797 Warszawa,tel.: (0-22) 395-83-80, faks: 395-83-81 28.04.2009 PLTFI000037

34 MS Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Nowy Świat 6/12, 00-400 Warszawa,tel.: (0-22) 583-84-92, faks: 583-87-05 28.06.2010 PLTFI000045

35 NN Investment Partners Towarzy-stwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Topiel 12, 00-342 Warszawa,tel.: (0-22) 108-57-00 ,faks: 108-57-01 30.10.1997 PLTFI000005

36 Noble Funds Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Przyokopowa 33, 01-208 Warszawa, tel.: (0-22) 427-46-46, faks: 276-25-85 16.10.2006 PLTFI000022

37 Opera Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Marszałkowska 142, 00-061 Warszawa,tel.: (0-22) 379-11-10, faks: 379-11-12 17.05.2005 PLTFI000016

38 Opoka Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA


39 Opti Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Złota 59, 00-120 Warszawa,tel.: (0-22) 222-46-92, faks: 349-21-27 26.08.2014 PLTFI000057

40 Origin Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Zielna 37, 00-108 Warszawa,tel.: (0-22) 395-73-40, faks: 395-73-59 20.12.2012 PLTFI000052

41 Ostoja Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Nowogrodzka 11, 00-513 Warszawa,tel.: (0-22) 270-17-11, faks: 270-17-12 8.07.2009 PLTFI000038

42 PFR Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Krucza 50, 00-025 Warszawa,tel.: (0-22) 341-70-00 5.08.2014 PLTFI000056

43 Pekao Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Marynarska 15, 02-674 Warszawa,tel.: (0-22) 640-40-00, faks: 640-40-05 2.07.2001 PLTFI000010

44 PKO Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA


45 Provide Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA


46 Quercus Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Nowy Świat 6/12, 00-400 Warszawa,tel.: (0-22) 205-30-00, faks: 205-30-01 19.02.2008 PLTFI000031

47 Rockbridge Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Marszałkowska 142, 00-061 Warszawa,tel.: (0-22) 538-97-77, faks: 538-97-98 14.05.1998 PLTFI000007

48 Santander Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

Plac Władysława Andersa 5, 61-894 Poznań,tel.: (0-61) 855-73-22, faks: 855-73-21 30.01.1998 PLTFI000006

49 Saturn Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Krasińskiego 2A, 01-601 Warszawa,tel.: (0-22) 825-21-12, faks: 350-74-82 9.08.2010 PLTFI000046

50 Skanska Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

al. Solidarności 173, 00-877 Warszawa,tel.: (0-22) 653-84-00, faks: 560-83-15 04.10.2016 PLTFI000062

51 SKARBIEC Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

al. Armii Ludowej 26, 00-609 Warszawa,tel.: (0-22) 521-31-99, faks: 521-30-80 17.07.1997 PLTFI000003

52 Superfund Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Dzielna 60, 01-029 Warszawa,tel.: (0-22) 556-88-60, faks: 556-88-80 25.10.2005 PLTFI000019

53Templeton Asset Management (Poland) Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

Rondo ONZ 1, 00-124 Warszawa,tel.: (0-22) 337-13-50, faks: 337-13-70 3.11.2015 PLTFI000060

54 Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych AGRO SA

ul. Grójecka 194 lok. 156, 02-390 Warszawa,tel.: (0-22) 101-25-30, faks: 378-26-50 1.04.2008 PLTFI000032

55 Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych Allianz Polska SA

ul. Rodziny Hiszpańskich 1, 02-685 Warszawa,tel.: (0-22) 567-48-75, faks: 567-46-09 19.11.2003 PLTFI000013

56 Towarzytstwo Funduszy Inwestycyjnych BDM SA

ul. Stojałowskiego 27, 43-300 Bielsko-Biała,tel.: (0-33) 812-84-40, faks: 812-84-74 31.07.2009 PLTFI000039

57 Towarzystwo Funduszy Inwestycyj-nych BGŻ BNP Paribas SA

ul. Twarda 18, 00-105 Warszawa,tel.: (0-22) 566-98-00, faks: 566-98-10 16.06.2010 PLTFI000044

58 Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych Capital Partners SA


59 Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych Energia SA

ul. Mysia 2, 00-496 Warszawa,tel.: (0-22) 340-29-90 18.07.2017 PLTFI000065

60 Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych PZU SA

al. Jana Pawła II 24, PZU, Tower, 00-133 Warszawa,tel.: (0-22) 582-45-43, faks: 582-21-51 30.04.1999 PLTFI000009

61 Union Investment Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

ul. Polna 11, 00-633 Warszawa, tel.: (0-22) 449-04-77, faks: 449-04-76 6.05.2008 PLTFI000033

Lp. Nazwa Adres Data decyzji KNF:

Identyfikator krajowy:

ŹRÓDŁO: KNF

– 256 –

W 2018 r. ubezpieczyciele pozyskali łącznie ponad 62 mld zł składki. Ale na przykład Szwecja, gdzie mieszka czterokrotnie mniej obywateli, zebrała dwa razy większą składkę, a dwu-krotnie mniejsza Holandia – pięć razy tyle co Polska. Są to jednak kraje znacz-nie zamożniejsze, z dłuższą tradycją ochrony ubezpie-czeniowej. Na 50 mln polis ogółem, jakie towarzystwa ubezpieczeniowe wystawiły rodakom w ubiegłym roku, ponad 30 mln to obowiąz-kowe ubezpieczenia OC pojazdów mechanicznych i autocasco. Taka sytuacja to szansa dla działających zakładów ubezpieczeń, aby zaoferowały Polakom nowe rozwiązania w ochronie ubezpieczeniowej.

Cyfryzacja i sztuczna inteligencja w natarciu

Także w 2020 r. ważnym trendem w sek-torze ubezpieczeń będzie cyfryzacja. Wy-muszają ją zmiany technologiczne i oczeki-wania ubezpieczonych. Cyfryzacja w tym sektorze opiera się m.in. na: wykorzystaniu zaawansowanej analizy danych, automaty-zacji i robotyki, nowych sposobach sprze-daży ubezpieczeń, wykorzystaniu sztucz-nej inteligencji i nowoczesnych aplikacji. Dzięki takim rozwiązaniom przedstawicie-le towarzystw mogą przygotować i ofero-wać spersonalizowane usługi, precyzyjniej

szacować ryzyko i usprawniać proces li-kwidacji szkód. Wyzwaniem jest też zapro-ponowanie klientom rozwiązań cyfrowych, za pomocą których będą chcieli kupować, odnawiać i obsługiwać ubezpieczenia.

Wypracowanie standardu identyfikacji elektronicznej klientów, oznaczającego możliwość ich rozpoznania i obsłużenia na odległość to jedna z potrzeb digitalizacyj-nych, która stanowi klucz do elektronizacji obsługi i produktów.

W 2019 i 2020 r. wiele będzie się mówiło o technologii Internetu Rzeczy (IoT). Dla ubezpieczycieli to szansa na optymalizację procesów i ubezpieczeń oraz wprowadza-nie nowych produktów i usług.

Nowe technologie w ubezpieczeniach to m.in. wykorzystanie algorytmów sztucznej inteligencji do walki z tzw. fraudami, czyli wyłudzeniami najczęściej popełnianymi przez zorganizowane grupy przestępcze, a także m.in. do usprawnienie procesu ob-sługi szkód komunikacyjnych. Wykorzysta-nie sztucznej inteligencji w likwidacji szkód komunikacyjnych jest jednym z innowacyj-nych projektów prowadzonych przez PZU. „Sztuczna inteligencja, big data oraz roz-wiązania mobilne to innowacje, które będą kształtować branżę ubezpieczeniową w naj-bliższej przyszłości” – wyjaśniał Roman Pa-łac, prezes zarządu PZU Życie SA.

Modułowe ofertyWśród ważnych trendów, jakie będą ak-

tualne w najbliższych latach, znalazła się zmiana podejścia zarządzających zakłada-mi do ubezpieczonych, połączona z cało-

Potencjał z ambicjami


O Polakach możemy powiedzieć, że są niedoubezpieczeni w porównaniu z obywatelami państw tzw. starej Unii,

mimo że rodzimy rynek zmienia się i podąża za współczesnymi trendami

Małgorzata Dygas

publicystka „Gazety Bankowej”

– 257 –

ściowym spojrzeniem na klienta i posiada-ne przez niego produkty. Nowa koncepcja zmienia zakresy odpowiedzialności do-tyczące klienta, w tym odpowiedzialność za cały proces pozyskania klienta oraz obsługę posprzedażową klientów, to tzw. model end-to-end. Takie rozwiązanie już w IV kw. 2019 r. zaproponuje jeden z ubez-pieczycieli mikroprzedsiębiorcom z bran-ży hotelarsko-gastronomicznej. „Oferta modułowa to odejście od podziału na ofer-tę ubezpieczeń majątkowych i życiowych oraz zdefiniowanych produktów ubezpie-czeniowych. Ochrona modułowa pozwala na zapewnienie oferty ubezpieczeniowej precyzyjnie dopasowanej do potrzeb i sy-tuacji konkretnej osoby lub firmy. Oferta modułowa to także dogodne sposoby zaku-pu ubezpieczenia, pełna obsługa i doradz-two oraz – w razie potrzeby – likwidacja szkód” – poinformował Sławomir Tryfon, dyrektor ds. strategii Uniqa w Polsce.

Upowszechnienie indywidualnej ochro-ny życia i zdrowia to nadal wyzwanie dla polskiego rynku ubezpieczeń. Żyjemy coraz dłużej, często ze zobowiązaniami kredytowymi na kilkadziesiąt lat. Ubez-pieczenie na życie, zawarte indywidualnie lub grupowo, powinno być podstawowym produktem każdego Polaka, tymczasem ma je zaledwie 44 proc. z nas. Na rynku pojawiło się nowe ubezpieczenie na życie i zdrowie „Twoje Życie”, które zapewnia ubezpieczenie na całe życie oraz wyż-szą sumę ubezpieczenia w okresie wska-zanym przez klienta (np. na czas spłaty kredytu hipotecznego). „Nowa oferta jest atrakcyjna dla klientów zainteresowanych zdrowotnymi i wypadkowymi elementami ubezpieczenia, takimi jak np. poważne za-chorowanie, niezdolność do pracy, lecze-nie w szpitalu. Oczekiwana przez klientów nowość to leczenie za granicą” – poinfor-mował Adam Uszpolewicz, prezes zarzą-du Avivy w Polsce.

Dziś i jutroWśród ważnych trendów, jakie realizują

się w branży ubezpieczeniowej, i czynni-ków wpływających na koniunkturę można jeszcze wymienić, m.in.:

l Uchwaloną Ustawę o dystrybucji ubez-pieczeń, która jest największą zmianą w dystrybucji ubezpieczeń od wielu lat. Dotyczy nie tylko samego poję-cia dystrybucji ubezpieczeń, ale także zwiększa ochronę klientów.

l Wiele wskazuje na to, że to 2020 r. bę-dzie ważny dla kancelarii prawnych, które zajmują się tematyką odszkodo-wawczą (głównie w kontekście wy-padków drogowych). Takie kancelarie mają się stać przedmiotem regulacji ustawowych, a ustandaryzowanie (do określonych granic) wysokości za-dośćuczynienia za śmierć ubezpieczo-nego zmniejszy różnice w wypłaca-nych odszkodowaniach, na co czekają ubezpieczyciele.

l Sektora ubezpieczeń komunikacyj-nych dotyczy uchwalona przez Sejm nowelizacja Ustawy o ubezpiecze-niach obowiązkowych, regulująca za-spokajanie przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny (UFG) rosz-czeń związanych z obowiązkowym ubezpieczeniem OC komunikacyjnym w razie wyczerpania się sumy gwaran-cyjnej (chodzi o kontynuację wypłaca-nia rent poszkodowanym).

l Najważniejszym wydarzeniem klima-tycznym w 2018 r. była susza. Szacowa-ny koszt strat według raportu Polskiej Izby Ubezpieczeń to 2,6 mld zł. Z tego względu Ministerstwo Rolnictwa i Roz-woju Wsi przyjęło propozycję zmian legislacyjnych, polegającą na uwolnie-niu franczyzy redukcyjnej w razie wy-stąpienia tego ryzyka. Spowoduje to, że ochroną zostaną objęte zdarzenia po-wstałe w wyniku drastycznego deficy-tu wody, a składka za to ubezpieczenie będzie ustalona w wysokości akcepto-wanej dla producentów rolnych.

l W ubezpieczeniach korporacyjnych jest zauważalne ograniczanie działal-ności w zakresie ubezpieczania sektora energetycznego opartego na węglu.

l Ważnym zagadnieniem, które należy rozwiązać, będą zasady użytkowania elektrycznych urządzeń transportu osobistego, takich jak elektryczne hulaj-nogi, deskorolki czy rowery. Rzeczywi-stość pozostawiła daleko w tyle prawo – brakuje definicji tych urządzeń. Czy elektryczna hulajnoga nie jest czasem pojazdem wolnobieżnym podlegającym obowiązkowemu ubezpieczeniu OC?

– 258 –

W olny rynek jest naprawdę wolny, kiedy zdrowej i uczci-wej konkurencji towarzyszy poczucie odpowiedzialności w odniesieniu do konsumen-tów oraz do całego państwa i jego gospodarki. Nie można o tym zapominać, świętując 30-lecie wolnorynkowych re-form w Polsce, które u swo-jego zarania były w równym stopniu przyjmowane z na-dzieją, co ze strachem wobec „bezwzględnego kapitalizmu”.

Społeczna odpowiedzialność i społeczne zaangażowanie uczestników rynku, służeb-ność i pomoc w odniesieniu do klientów oraz myślenie o odpowiedzialnym i stabil-nym modelu biznesowym, to sposób na bu-dowę zaufania wobec rynku, a jednocześnie na osiągnięcie biznesowego sukcesu. Dziś najlepsze grupy światowe podkreślają swoją odpowiedzialność w budowaniu wartości dla wszystkich stron zaangażowanych w działal-ność spółki, a więc akcjonariuszy, ale rów-nież pracowników, klientów i w końcu całe-go społeczeństwa. Tę drogę wybrała Grupa PZU, mając za sobą chlubne tradycje w tej dziedzinie. Taka jest idea ogłoszonego przez nas w czerwcu programu #10latdłużej, który ma służyć bezpieczeństwu, zdrowiu i lepsze-mu życiu wszystkich Polaków.

Kiedy ponad 200 lat temu na ziemiach polskich zaczęły powstawać pierwsze to-warzystwa ubezpieczeniowe, będące proto-plastami PZU, opierały się one na zasadzie wzajemności i samopomocy. Miały pa-triotyczny i niepodległościowy charakter.

Dawały wsparcie polskim rzemieślnikom, rolnikom i przedsiębiorcom, stanowiącym o sile polskiej przedsiębiorczości.

Dziś PZU, największa grupa finansowa w Europie Środkowo-Wschodniej, to kil-kadziesiąt spółek, oferujących szeroki wa-chlarz produktów: od ubezpieczeń i ochrony zdrowia po oszczędności, kredyty i inwesty-cje. To prawie 340 mld zł aktywów i 22 mln klientów. Ale filozofia pozostała ta sama. Jest nią to samo poczucie społecznego obo-wiązku, które legło u podstaw powołania w XIX w. pierwszych polskich towarzystw ubezpieczeniowych. Do współczesnych wa-runków i potrzeb oraz do wyzwań przyszło-ści dostosowujemy wyłącznie metody, po-dejmując coraz to nowe inicjatywy.

Dla PZU społeczna odpowiedzialność to budowanie oszczędności Polaków i polskie-go kapitału. Dlatego jako jedni z pierwszych włączyliśmy się w program Pracowniczych Planów Kapitałowych, proponując konku-rencyjne na rynku warunki. Zrezygnowa-liśmy na rok z pobierania prowizji za pro-wadzenie planów, oferujemy ich wygodną obsługę i kompleksowe wsparcie, by zachę-cić pracowników i pracodawców do tej for-my oszczędzania. To projekt, który na dzie-siątki lat może być impulsem rozwojowym dla polskiej gospodarki, a jednocześnie za-pewnić oszczędzającym zyski i godziwe ży-cie po zakończeniu aktywności zawodowej.

Dla PZU społeczna odpowiedzialność to troska o zdrowie naszych klientów. Dlatego z sukcesem rozwijamy sieć placówek me-dycznych PZU Zdrowie, oferując konkuren-cyjne ubezpieczenia zdrowotne gwarantujące

Dla PZU wolny rynek to odpowiedzialność

i wsparcie


Dla Grupy PZU miarą sukcesu jest osiąganie nie tylko biznesowych, ale także społecznych celów. Ciesząc się rekordową rentownością

i zyskami, realizujemy projekty służące wszystkim. W trosce o ich zdrowie, bezpieczeństwo i komfort życia ogłosiliśmy program #10latdłużej

Paweł Surówka

prezes PZU SA

– 259 –

najwyższą jakość usług medycznych w Pol-sce, co potwierdzają badania satysfakcji pa-cjentów. Zapewniamy kompleksową opiekę pacjentom wymagającym skomplikowanego i kosztownego leczenia, jesteśmy realnym wsparciem i uzupełnieniem dla placówek publicznej służby zdrowia. Okresowe akcje polegające na bezpłatnych badaniach, prze-glądach i diagnostyce służą ochronie zdro-wia wszystkich.

Dla PZU społeczna odpowiedzialność to dbałość o bezpieczeństwo każdego z nas. Dlatego z myślą o najmłodszych zdecydowa-liśmy się w tym roku na bezprecedensowe przedsięwzięcie. Zaoferowaliśmy na waka-cje bezpłatne ubezpieczenie od wypadków dla wszystkich dzieci w Polsce. Przyszliśmy z pomocą tym, których dotknęło nieszczę-ście. Bezpieczeństwu uczniów na drodze słu-żą przekazane im bezpłatnie przez PZU świa-tła odblaskowe. Bezpieczeństwu kierowców – nowoczesny system ratunkowy PZU GO, a więc montowane w autach czujniki automa-tycznie wzywające pomoc w razie wypadku.

Dla PZU społeczna odpowiedzialność to także szybka i sprawna pomoc w tragediach, gdy ofiarą powodzi, ulew, burz i innych ży-wiołów padają setki ludzi. Nie czekamy na wezwanie. Gdy w maju 2019 r. domy w wo-jewództwie lubelskim dotknęła trąba po-wietrzna, proaktywnie zwracaliśmy się do potencjalnych poszkodowanych, nie czeka-jąc na sygnały od nich. Wsparciem w podob-nych tragediach służą mobilni pracownicy PZU odwiedzający poszkodowanych w do-mach, a formalności zostają uproszczone do minimum. Priorytetem jest możliwie szybka wypłata odszkodowań.

Źródłem satysfakcji i powodem do dumy jest dla nas każda osoba, której w porę po-spieszyliśmy z pomocą. Jest każde nieszczę-ście, któremu zapobiegliśmy, rozwijając na szeroką skalę programy edukacyjne i pro-filaktyczne związane z bezpieczeństwem i zdrowiem. Jest sukces powołanego przez nas Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajem-nych PZUW, które – nawiązując do histo-rycznych tradycji samopomocy – zapewnia instytucjom publicznym, miastom, gminom i firmom ubezpieczeniową ochronę za kon-kurencyjną cenę. Są dobre perspektywy pra-cowniczych planów kapitałowych, do któ-rych akces, podpisując umowy z PZU, już w pierwszych tygodniach od startu progra-mu zgłosiła rekordowa liczba pracodawców.

Program #10latdłużej, twórczo łączący realizowane dotąd projekty oraz nowe ini-cjatywy na rzecz lepszego życia nas wszyst-kich, to pionierska strategia PZU w społecz-nym wymiarze. #10latdłużej to zdrowie, to bezpieczeństwo, to poprzez promowanie oszczędzania lepsza przyszłość dla naszych klientów, także w jej finansowym wymia-rze. To budowa zaufania do wolnego rynku, który opiera się na fundamencie społecznej odpowiedzialności. To w konsekwencji po-myślność całej polskiej gospodarki.

Rekordowy, największy od pięciu lat zysk, który osiągnęła w zeszłym roku Grupa PZU, a także jedna z najwyższych wśród wielkich finansowych korporacji rentowność na świe-cie, są dowodem na to, że społeczna wraż-liwość i zaangażowanie sprzyjają realizacji celów biznesowych. To potwierdzenie, że zarówno dla klientów, jak i inwestorów PZU oznacza jedno: pewność i zaufanie.

Program #10latdłużej, twórczo łączący realizowane projekty i nowe inicjatywy na rzecz lepszego

życia nas wszystkich, to pionierska strategia PZU w społecznym wymiarze. To w konsekwencji

także pomyślność polskiej gospodarki

– 260 –

W iększość prac w UE kon-centruje się albo na od-powiedzialności wobec poszkodowanych, albo na zwiększeniu bezpieczeń-stwa na rynku ubezpieczeń. Tak jest m.in. z dyrektywą Solvency II, która określa wymogi kapitałowe wo-bec zakładów ubezpieczeń. Obecnie trwa jej przegląd i można spodziewać się w niej zmian. W opinii pol-skiego rynku konieczne jest np. zmniejszenie obciążeń związanych ze sprawoz-dawczością.

Kolejnym ważnym obszarem, w szcze-gólności dla uczestników ruchu drogowe-go, jest dyrektywa komunikacyjna. Tutaj kluczowe jest ujednolicenie kwestii odpo-wiedzialności za szkody na terenie Unii Europejskiej. Wszystko to z myślą o lep-szej ochronie poszkodowanych, zwłaszcza w przypadku niewypłacalności ubezpie-czyciela. Istotny jest też zakres tej odpo-wiedzialności. Europejscy politycy i przed-stawiciele branży prowadzą rozmowy, czy przepisy dyrektywy powinny obejmować także urządzenia transportu osobistego (UTO), czyli lekkie pojazdy, takie jak elek-tryczne rowery czy hulajnogi.

Prace nad dyrektywą komunikacyjną są ściśle związane z regulacją transgranicz-nej działalności ubezpieczycieli. Chodzi o odpowiedzialność krajowych ubezpie-czeniowych funduszy gwarancyjnych. Obecnie fundusze te chronią poszkodowa-

nych w przypadku, kiedy nie można ustalić sprawcy wypadku lub gdy nie ma on OC komunikacyjnego. Zdaniem europejskich decydentów, odpowiedzialność ta powinna chronić poszkodowanych również w razie niewypłacalności ubezpieczyciela. Szcze-gólnie ważne jest uregulowanie, który fun-dusz będzie odpowiedzialny za pomoc po-szkodowanemu, jeśli sprawca wypadku ma polisę u zagranicznego ubezpieczyciela, działającego w Polsce na zasadzie swobo-dy świadczenia usług. Czy powinien to być kraj macierzysty (czyli kraj siedziby ubez-pieczyciela), czy fundusz państwa, w któ-rym firma faktycznie prowadzi działal-ność? Preferowanym podejściem powinna być zasada odpowiedzialności ubezpiecze-niowego funduszu gwarancyjnego państwa macierzystego.

Prawo zmienia się także w Polsce

PIU uczestniczy także w konsultacjach społecznych oraz pracach legislacyjnych w Polsce. W tym roku z uwagą śledzimy losy m.in. projektu ustawy o świadczeniu usług w zakresie dochodzenia roszczeń odszkodowawczych wynikających z czynu niedozwolonego. Naszym zdaniem działal-ność tzw. firm odszkodowawczych powin-na zostać uregulowana w celu eliminacji patologicznych praktyk oraz zapewnienia poszkodowanym jak najlepszej ochrony.

Angażujemy się także w edukację polskiego społeczeństwa. W tym roku zwracamy szczególną uwagę na rosnące zagrożenia wynikające ze zmian klima-tycznych oraz ich konsekwencje. Wspól-nie z firmą Deloitte opracowaliśmy raport

Nowe wyzwania przed branżą


Rośnie liczba regulacji prawnych tworzonych w Unii Europejskiej, które mają duży wpływ na branżę ubezpieczeniową w Polsce. 1 marca 2019 r.

Polska Izba Ubezpieczeń (PIU) otworzyła swoje biuro w Brukseli. Będziemy na miejscu nie tylko po to, aby śledzić prace najważniejszych europejskich

instytucji, ale także by brać w nich czynny udział

Jan Grzegorz Prądzyński

prezes zarządu Polskiej Izby

Ubezpieczeń

– 261 –

pt. „Klimat ryzyka”. Przygotowaliśmy też kampanię informacyjną pod hasłem „#niezaklinaj pogody”. W ten sposób poka-zujemy, że ekspozycja na ryzyko z roku na rok wzrasta. Wiąże się to z koniecznością podjęcia odpowiednich działań prewen-cyjnych, a także właściwego postępowania w przypadku wystąpieniu szkody. Ubezpie-czenia są oczywiście bardzo ważnym ele-mentem systemu zarządzania tym ryzykiem katastrof. Gwarantują równowagę ekono-miczną dla społeczeństwa i przedsiębiorstw oraz majątku publicznego i prywatnego.

Dbać o zrównoważony rozwój

Nasze działania w ramach zarządzania ryzykiem katastrof naturalnych idealnie wpisują się w nurt sustainable finance. Zrównoważone finansowanie jest jednym z priorytetów Komisji Europejskiej na nad-chodzące lata. Polega ono na dostarczaniu funduszy inwestycjom, które mają zapew-nić wzrost gospodarczy przy jednocze-snym zmniejszeniu negatywnego wpływu na środowisko. Ważna jest przy tym więk-sza świadomość i przejrzystość ryzyka, które może zagrozić stabilności i trwało-ści systemu finansowego. Rola zakładów ubezpieczeń jest tutaj bardzo istotna. Jako inwestorzy długoterminowi są oni w stanie dostarczyć kapitał na działania związane z przygotowaniem do zagrożeń i skutków zmian klimatycznych. Ponadto jako zarzą-dzający ryzykiem mogą dzielić się wiedzą i doświadczeniem w jego ograniczaniu.

Ubezpieczyciele jako dostarczyciel ka-pitału długoterminowego są szczególnie istotni. Branża znacząco wpływa na rozwój

gospodarczy naszego państwa, wspierając przedsiębiorstwa i stabilizując finanse pu-bliczne. Raport Polskiej Izby Ubezpieczeń „Jak ubezpieczenia wpływają na Polskę i Polaków” pokazuje, że ubezpieczyciele to trzeci największy inwestor instytucjonal-ny w Polsce, który tworzy aż 2 proc. pań-stwowego PKB. Ma wkład w infrastrukturę oraz świadczenia publiczne, lokuje prawie 60 mld zł w obligacje skarbowe. Z naszych wyliczeń wynika, że już co dziesiąta zło-tówka pożyczona przez państwo pochodzi właśnie od firm ubezpieczeniowych.

Raport Polskiej Izby Ubezpieczeń „Jak ubezpieczenia wpływają na Polskę

i Polaków” pokazuje, że ubezpieczyciele to trzeci największy inwestor instytucjonalny w Polsce,

który tworzy aż 2 proc. państwowego PKB

– 262 –

P olska gospodarka jeszcze niedawno postrzegana była jako znajdująca się na rozdrożu, pomiędzy bez-pieczeństwem wynikającym z we-wnętrznego rozwoju a pokusą, jaką niesie kapitał płynący od inwesto-rów zewnętrznych. W ostatnich la-tach obserwujemy jednak w Polsce radykalną zmianę kursu, wynikają-cą ze zrozumienia tego, że kapitał ma narodowość. Stanowcze ukie-runkowanie na rozwój patriotyzmu gospodarczego generuje długofalo-wy szereg korzyści ekonomicznych i społecznych, którego najlepszym przykładem jest intensywny roz-wój rodzimych inicjatyw gospo-darczych. Pomimo sygnalizowane-go przez specjalistów spowolnienia w prosperowaniu gospodarki euro-pejskiej i światowej, które może na-stąpić nawet w tym roku, prognozy wzrostowe dla polskiej gospodarki ciągle są optymistyczne. Potwier-dzają tym samym, że jesteśmy na dobrej drodze.

Odporność polskiej gospodarki na za-wirowania w otoczeniu zewnętrznym jest szczególnie podkreślana przez ekonomi-stów. Wskazują oni, że nasz kraj należy do liderów wzrostu gospodarczego w Unii Europejskiej. Z szacunków opublikowa-nych 26 lipca 2019 r. w raporcie Agencji S&P Global Ratings wynika, że w 2019 r. przewiduje się wzrost PKB Polski od 3,9 do 4,1 proc., a na 2020 r. prognozuje się utrzy-manie wskaźnika na poziomie 3,1 proc. Do-brą passę zauważono także w Komisji ds. Gospodarczych i Monetarnych PE, która

podniosła prognozy wzrostu gospodarcze-go w Polsce aż o 0,7 pkt proc., z 3,5 proc. PKB do 4,2 proc. PKB w 2019 r. W 2020 r. szacuje się natomiast wzrost o 0,4 pkt proc., z 3,2 proc. PKB do 3,6 proc. PKB. Plasuje to Polskę na drugim miejscu, po Malcie, wśród najszybciej rozwijających się gospo-darek Unii Europejskiej. Trudno nie okre-ślić tego jako spektakularne i nie widzieć, co miało na to bezpośredni wpływ.

Do kluczowych czynników kształtują-cych rodzimą gospodarkę należą: wzrost gospodarczy w drugim półroczu 2018 r., wzrost polskiego eksportu oznaczający ros- nącą konkurencyjność polskiej gospodarki na arenie międzynarodowej oraz stymula-cja fiskalna uwzględniająca między inny-mi rozszerzenie programu 500 + i wypłatę 13. emerytury dla blisko 10 mln emerytów. Dodać można do tego jeszcze inny, ale równie ważny aspekt – zwiększające się poczucie wspólnoty i odpowiedzialności, które są motorem skutecznie napędzają-cym działania rozwojowe.

Te zależności doskonale sprawdzają się także na innych płaszczyznach. Od prawie 30 lat jestem związany z rynkiem ubezpie-czeniowym, co daje mi niezwykłą możli-wość obserwacji pewnych tendencji i uwa-runkowań tego sektora. Szczególnie bliskie są mi towarzystwa ubezpieczeń wzajem-nych (TUW), w których klienci, będący jednocześnie członkami, mają wpływ na politykę finansową konkretnego TUW-u. Stając się członkiem danego towarzystwa, dołącza się również do grona udziałow-ców, którzy w sposób bezpośredni decy-dują o jego kształcie. Choć TUW-y mają

Ubezpieczenia wzajemne niosą

ogromny potencjał


Choć TUW-y mają długą tradycję i stoją u podstaw światowego sektora ubezpieczeniowego, w Polsce ten rodzaj ochrony został zlikwidowany

w czasie PRL. Dziś intensywnie odradza się i wraca na polski rynek jako instytucja mająca nadać realny wymiar patriotyzmowi gospodarczemu

Grzegorz Buczkowski

wiceprezes zarządu SALTUS TUW

– 263 –

długą tradycję i stoją u podstaw światowe-go sektora ubezpieczeniowego, w Polsce ten rodzaj ochrony został zlikwidowany w czasie PRL. Dziś intensywnie odradza się i wraca na polski rynek jako instytucja mająca nadać realny wymiar patriotyzmo-wi gospodarczemu. Tą formą działalności coraz częściej zainteresowane są krajowe samorządy, placówki ochrony zdrowia, organizacje Kościoła katolickiego, a także sektor rolny, któremu ubezpieczenia wza-jemne mogą pomóc w osiągnięciu stabiliza-cji i wzrostu rentowności.

Ubezpieczenia wzajemne niosą ogromny potencjał. Pozwalają na bezpieczniejsze za-rządzanie ryzykiem, optymalizację kosztów kontraktów i skrócenie czasu zawierania umów. TUW-y nie są nastawione na zysk. Z racji tego, że podmiot ustalający wysokość składki w razie szkody jest jednocześnie jej uczestnikiem, znika ryzyko nadmiernie wysokich opłat. Ograniczenie aparatu ad-ministracyjnego do minimum automatycz-nie zmniejsza także koszty funkcjonowa-nia, a lojalność grupowa członków danego TUW-u determinuje zmniejszenie ryzykow-nych działań. Jest to zatem doskonałe roz-wiązanie dla ograniczonych budżetów szpi-tali czy jednostek samorządowych.

TUW-y są niepowtarzalną okazją do bez-piecznego korzystania z oferty przygotowa-nej przez krajowy podmiot ubezpieczeniowy, ale także współuczestniczenia w procesie dopasowywania jej do własnych potrzeb, co zauważono już na rynkach europejskich i światowych. Choć maksymalny rozkwit rynku ubezpieczeń wzajemnych w Polsce w dalszym ciągu jest jeszcze przed nami,

już teraz daje się odczuć ich powrót do łask. Cieszy mnie to nie tylko jako przedstawicie-la jednego z wciąż nielicznych TUW-ów na polskim rynku, ale także jako reprezentanta AMICE – Europejskiego Zrzeszenia Ubez-pieczycieli Wzajemnych i Spółdzielczych, w którym od czerwca 2019 r. po raz wtóry mam przyjemność pełnić funkcję Przewod-niczącego Rady Dyrektorów.

Jak pokazują minione lata, na rynkach za-granicznych TUW-y funkcjonują doskonale. Obrazuje to zdecydowany wzrost znacze-nia tego sektora. Szczegółowe dane zawar-te w raporcie Global Mutual Market Share opublikowanym przez światowe zrzeszenie TUW-ów, International Co-operative and Mutual Insurance Federation (ICMIF), wska-zują, że w 2017 r. w sektorze zatrudnionych było aż 1,16 mln osób. To o 24 proc. więcej niż w roku 2007. Naliczono także w sumie 922 mln posiadaczy polis. Udział światowy w rynku ubezpieczycieli wzajemnych i spół-dzielczych w ciągu lat 2007–2017 wzrósł natomiast z 24 do 26,7 proc. Te dane są im-ponujące i pokazują, że poczucie wspólnoty i odpowiedzialności, a także skutecznie wy-korzystywany potencjał oraz wzrastające za-ufanie klientów prowadzą do zdecydowane-go rozwoju.

Obserwacja sektora ubezpieczeniowego świetnie prosperującego na rynkach zagra-nicznych jest dla nas motorem do wzmac-niania krajowego rynku ubezpieczeń wza-jemnych. Uważne zbieranie doświadczeń i wykorzystywanie ich w praktyce da nam szansę na zabezpieczenie interesów polskich konsumentów i wzmocnienie patriotyczne-go wymiaru działalności gospodarczej.

TUW-y są niepowtarzalną okazją do bezpiecznego korzystania z oferty przygotowanej przez krajowy podmiot

ubezpieczeniowy, ale także współuczestniczenia w procesie dopasowywania jej do własnych potrzeb, co zauważono już

na rynkach europejskich i światowych

– 264 –

Ubezpieczenia na życieZakłady z siedzibą w Polsce

ZAKŁADY DZIAŁAJĄCE W FORMIE SPÓŁKI AKCYJNEJLp. Przedrostek Nazwa Dane teleadresowe Data zezwolenia Zakres

1 AEGON TU na ŻYCIE SA ul. Wołoska 5, 02-675 Warszawa, tel.: 22 490-20-80, faks: 22 451-19-99, infolinia: 801-300-900 lub 22 592-10-00, www.aegon.pl 24.12.1999 grupy 1-5

2 TU ALLIANZ ŻYCIE POLSKA SA ul. Rodziny Hiszpańskich 1, 02-685 Warszawa, tel.: 22 529-48-72 do 73, 529-40-00, faks: 22 529-40-40, infolinia: 22 422-42-24, www.allianz.pl 28.02.1997 grupy 1-5

3 AVIVA TUnŻ SA ul. Inflancka 4b, 00-189 Warszawa, tel.: 22 557-40-50, faks: 22 557-40-75, infolinia: 801-888-444 lub 22 557-44-44, www.aviva.pl 6.09.1991 grupy 1-5

4 AXA ŻYCIE TU SA ul. Chłodna 51, 00-867 Warszawa, tel.: 22 555-00-50, faks: 22 555-00-52, infolinia: 801-200-200 lub 22 555-00-00, www.axa-polska.pl 23.06.1993 grupy 1-5

5 TUnŻ CARDIF POLSKA SA ul. Piłsudskiego 2, 00-073 Warszawa, tel.: 22 529-01-23, 529-01-15 do 21, faks: 22 529-01-11, infolinia: 801-801-111 lub 22 319-00-00, www.cardif.pl 22.01.1998 grupy 1-5

6 COMPENSA TU na ŻYCIE SA Vienna Insurance Group

al. Jerozolimskie 162, 02-342 Warszawa, tel.: 22 501-60-00, faks: 22 501-60-01, infolinia: 801-120-000 lub 22 501-61-00, www.compensazycie.com.pl 30.09.1997 grupy 1-5

7 CONCORDIA CAPITAL SA ul. Stanisława Małachowskiego 10, 61-129 Poznań, tel.: 61 858-48-02 (05), faks: 61 858-48-01 (07), , www.grupaconcordia.pl 9.08.2000 grupy 1-5

8 STUnŻ ERGO HESTIA SA ul. Hestii 1, 81-731 Sopot, tel.: 58 555-60-00, faks: 58 555-60-01, infolinia: 801-107-107 lub 58 555-55-55, www.ergohestia.pl 28.01.1997 grupy 1-5

9 TU na ŻYCIE EUROPA SA ul. Gwiaździsta 62, 53-413 Wrocław, tel.: 71 334-18-00, faks: 71 369-27-07, infolinia: 801-500-300 lub 71 369-28-87, www.tueuropa.pl 17.01.2002 grupy 1-5

10 GENERALI ŻYCIE T.U. SA ul. Postępu 15 B, 02-676 Warszawa, tel.: 22 543 05 00, faks: 22 543-08-99, infolinia: 91 391-39-13, www.generali.pl 5.07.1999 grupy 1-5

11 TU INTER-ŻYCIE POLSKA SA al. Jerozolimskie 142 B, 02-305 Warszawa, tel.: 22 333-75-80, faks: 22 333-75-81, infolinia: 801-188-880 lub 22 333-75-09, www.interpolska.pl 29.04.1997 grupy 1-5

12 METLIFE TUnŻiR SA ul. Przemysłowa 26, 00-450 Warszawa, tel.: 22 523-50-70, faks: 22 523-54-44, infolinia: 22 523-50-70, www.metlife.pl 30.10.1990 grupy 1-5

13 NATIONALE-NEDERLANDEN TUnŻ SA

ul. Topiel 12, 00-342 Warszawa, tel.: 22 522-00-00, faks: 22 522-11-11, infolinia: 801-203-040 lub 22 522-71-24, www.nn.pl 2.08.1994 grupy 1-5

14 OPEN LIFE TU ŻYCIE SA ul. Przyokopowa 33, 01-208 Warszawa, tel.: 22 427-47-53, faks: 22 417-10-71, infolinia: 801-222-333 lub 22 101-41-60, www.openlife.pl 27.09.2007 grupy 1-5

15 PKO ŻYCIE TU SA ul. Chłodna 52, 00-872 Warszawa, tel.: 22 541-01-00, faks: 22 541-01-01, infolinia: 801-231-500 lub 22 541-08-92, www.pkoubezpieczenia.pl 4.03.1994 grupy 1-5

16 TUnŻ POCZTOWE TUnŻ SA ul. Rodziny Hiszpańskich 8, 02-685 Warszawa, tel.: 22 203-27-01/02, faks: 22 211-04-49, , www.ubezpieczeniapocztowe.pl 16.12.2014 grupy 1-5

17 PZU ŻYCIE SA al. Jana Pawła II 24, 00-133 Warszawa, tel.: 22 582-20-51, 22 582-34-10, faks: 22 582-20-95, 22 582-34-11, infolinia: 801-102-102, www.pzu.pl 20.12.1991 grupy 1-5

18 SALTUS TU ŻYCIE SA ul. Władysława IV lok. 22, 81-743 Sopot, tel.: 58 770-36-94, faks: 58 550-97-29, infolinia: 801 88-86-66, www.saltus.pl 24.12.1999 grupy 1-5

19 SANTANDER AVIVA TU na ŻYCIE SA

ul. Inflancka 4B, 00-189 Warszawa, tel.: 22 557-41-06, faks:, infolinia: 801-888-188 lub 22 557-44-71, www.santander.aviva.pl 6.06.2008 grupy 1, 3, 5

20 SIGNAL IDUNA ŻYCIE POLSKA TU SA

ul. Przyokopowa 31, 01-208 Warszawa, tel.: 22 505-61-00, faks: 22 505-61-01, infolinia: 801-120-120 lub 22 505-65-06, www.signal-iduna.pl 3.08.2001 grupy 1-5

21 UNIQA TU na ŻYCIE SA ul. Gdańska 132, 90-520 Łódź, tel.: 42 634-47-00, 634-47-05/06, faks: 42 636-50-03, infolinia: 801-597-597 lub 42 666-65-00, www.uniqa.pl 12.02.1990 grupy 1-5

22UNUM ŻYCIE TUiR SA (poprzednio PRAMERICA ŻYCIE TUiR SA)

al. Jana Pawła II 17, 00-854 Warszawa, tel.: 22 329-30-00, faks: 22 329-30-01, infolinia: 800 335-533 lub 22 329-30-99, www.unum.pl 29.10.1998 grupy 1-5

23 VIENNA LIFE TU na ŻYCIE SA Vienna Insurance Group

ul. Cybernetyki 7, 02-677 Warszawa, tel.: 22 460 22 22, infolinia: 801-888-000 lub 22 460-22-22, www.viennalife.pl 16.04.1999 grupy 1-5

24 TUnŻ WARTA SA ul. Chmielna 85/87, 00-805 Warszawa, tel.: 22 272 30 00, faks: 22 272-00-30, infolinia: 801-308-308, www.warta.pl 21.01.1997 grupy 1-5

ZAKŁADY DZIAŁAJĄCE W FORMIE TUWLp. Przedrostek Nazwa Dane teleadresowe Data zezwolenia Zakres

1 MACIF ŻYCIE TUW ul. Bema 89, 01-233 Warszawa, tel.: 22 535-02-00, faks: 22 535-02-01, www.macif.com.pl 30.12.2003 grupy 1-5

2 TUW REJENT-LIFE ul. Mostowa 19 C/6, 61-854 Poznań, tel.: 61 852 95 42 do 43, faks: 61 852 95 48, www.rejentlife.com.pl 27.04.1995 grupy 1,3-5

ŹRÓDŁO: KNF

– 265 –

Ubezpieczenia na życiePrzedstawicielstwa zagraniczne

ŹRÓDŁO: KNF

ODDZIAŁY ZAKŁADÓW UBEZPIECZEŃ PAŃSTW CZŁONKOWSKICH UE ORAZ PAŃSTW CZŁONKOWSKICH EUROPEJSKIEGO POROZUMIENIA O WOLNYM HANDLU (EFTA)

– STRON UMOWY O EUROPEJSKIM OBSZARZE GOSPODARCZYM (EEA)

Lp. Nazwa podmiotu: Adres siedziby: Państwo macierzyste: Organ nadzoru: Zakres działania: Data wpływu

zawiadomienia:

1

AXA FRANCE VIE SPÓŁKA AKCYJNA ODDZIAŁ W POLSCE, Oddział zakładu ubezpieczeń AXA FRANCE VIE SOCIÉTÉ ANONYME, Francja

ul. Prosta 68 00-838 Warszawa Francja

Banque de France, Autorité de Contrôle Prudentiel et de Résolution (ACPR)

Dział: I, grupy: I, III, zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez francuski organ nadzorczy

4 czerwca 2018 r.; 6.07.2018 – rozszerzenie o gr. III; 12.09.2018 – dodatkowe potwierdzenie przez ACPR rozszerzenia o gr.III

2

CALI EUROPE SPÓŁKA AKCYJNA, ODDZIAŁ W POLSCE, Oddział zakładu ubezpieczeń CALI EUROPE SOCIÉTÉ ANONYME (SPÓŁKA AKCYJNA), Luksemburg

ul. Tęczowa 11 53-605 Wrocław Luksemburg Commissariat aux

Assurances

Dział: I, Grupy: I-V zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez luksemburski organ nadzoru

5 października 2007 r.; 27 stycznia 2014 r. – informacja o zmianie adresu oddziału

3

LLOYD'S POLSKA Sp. z o.o. (Society of Lloyd's Oddział w Polsce), Oddział zakładu ubezpieczeń Society of Lloyd's, Wielka Brytania

ul. Emilii Plater 53 00-113 Warszawa Wielka Brytania

Bank of England, Prudential Regulation Authority, Financial Conduct Authority

Dział: I, Grupy: I zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez brytyjski organ nadzorczy

13 marca 2014 r.

4

LONDON GENERAL LIFE COMPANY LIMITED SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ ODDZIAŁ W POLSCE, Oddział zakładu ubezpieczeń LONDON GENERAL LIFE COMPANY LIMITED, Wielka Brytania

Marynarska Point Phase II ul. Postępu 15C02-676 Warszawa

Wielka Brytania


Dział: I, Grupy: I, IV

zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez brytyjski organ nadzoru 28 października 2014 r.; 2.02.2018 – otrzymano informację dot. zmiany adresu oddziału zagranicznego ubezpieczyciela, poprzedni adres: Plac Przymierza 6, 03-944 Warszawa

5

PREVOIR – VIE GROUPE PREVOIR SPÓŁKA AKCYJNA – ODDZIAŁ W POLSCE Oddział zakładu ubezpieczeń PREVOIR - VIE GROUPE PREVOIR S.A., Francja

ul. Nowoberestecka 1402-204 Warszawa Francja


Dział: I, Grupy: I-V zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez francuski organ nadzoru

9 lipca 2004 r.

6

PRUDENTIAL INTERNATIONAL ASSURANCE PLC SPÓŁKA AKCYJNA ODDZIAŁ W POLSCE, Oddział zakładu ubezpieczeń PRUDENTIAL INTERNATIONAL ASSURANCE PUBLIC LIMITED COMPANY, Irlandia

ul. Puławska 182 02-670 Warszawa Irlandia Central Bank of Ireland Dział: I, Grupy: I połączona

z IV,

III połączona z IV, zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez irlandzki organ nadzorczy 12 września 2018 r.

7SOGECAP SA Oddział w Polsce, Oddział zakładu ubezpieczeń SOGECAP, Francja

ul. Plac Solny 16 50-062 Wrocław Francja


Dział: I, Grupy: I, III zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez francuski organ nadzorczy

27 czerwca 2011 r.

8

THE PRUDENTIAL ASSURANCE COMPANY LIMITED SP. Z O.O. ODDZIAŁ W POLSCE, Oddział zakładu ubezpieczeń THE PRUDENTIAL ASSURANCE COMPANY LIMITED, Wielka Brytania

ul. Puławska 182 02-670 Warszawa Wielka Brytania


Dział: I, Grupy: I, II, III, IV oraz VII zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez brytyjski organ nadzorczy

15 czerwca 2012 r.; 17.07.2018 r. – informacja z brytyjskiego organu nadzorczego dotycząca przeniesienia części portfela ubezpieczeń na życie do irlandzkiego zakładu ubezpieczeń Prudential International Assurance plc ; 16.05.2019 – informacja z Bank of England dotycząca potwierdzenia zakończenia działalności ubezpieczeniowej prowadzonej przez Oddział w Polsce, w związku z przeniesieniem portfela do irlandzkiego zakładu ubezpieczeń Prudential International Assurance PLC ze skutkiem od dnia 1.01.2019 r.

– 266 –

Ubezpieczenia osobowe i majątkowe

Zakłady z siedzibą w Polsce

ZAKŁADY DZIAŁAJĄCE W FORMIE SPÓŁKI AKCYJNEJ

Lp. Przedrostek Nazwa Dane teleadresowe Data zezwolenia Zakres

1 TUiR ALLIANZ POLSKA SA ul. Rodziny Hiszpańskich 1, 02-685 Warszawa, tel.: 22 567-40-00, faks: 22 567-40-40, infolinia: 22 422-42-24, www.allianz.pl 14.11.1996 grupy 1-18

2 AVIVA TU OGÓLNYCH SA

ul. Inflancka 4b, 00-189 Warszawa, tel.: 22 557-49-12, faks: 22 557-49-22 (11), infolinia: 801-888-444 lub 22 557-44-44, www.aviva.pl 6.09.1991 grupy 1-18

3 AXA UBEZPIECZENIA TUIR SA

ul. Chłodna 51, 00-867 Warszawa, tel.: 22 444-70-01, faks: 22 444-70-02, infolinia: 801-300-800, 691-362-265, www.axaubezpieczenia.pl 19.12.2006 grupy 1-4, 6-10, 12-18

4COMPENSA TU SA VIENNA INSURANCE GROUP

al. Jerozolimskie 162, 02-342 Warszawa, tel.: 22 501-60-00, faks: 22 501-60-01, infolinia: 801-120-000 lub 22 501-61-00, www.compensa.com.pl 12.02.1990 grupy 1-4, 6-18

5 CREDIT AGRICOLE TU SA

ul. Tęczowa 11 lok.13, 53-601 Wrocław, tel.: 71 354-90-09, faks: 71 773-23-01, infolinia: 801-330-000, www.credit-agricole.pl 7.10.2014 grupy 1, 2, 3, 8, 9, 10,

13, 14, 16, 17, 18

6 D.A.S. TU OCHRONY PRAWNEJ SA

ul. Wspólna 25, 00-519 Warszawa, tel.: 22 453-00-81 (89), infolinia: 801-801-810 lub 22 453-00-00, www.das.pl, 18.09.2000 grupa 17

7 STU ERGO HESTIA SA ul. Hestii 1, 81-731 Sopot, tel.: 58 555-60-00, faks: 58 555-60-01, infolinia: 801-107-107 lub 58 555-55-55, www.ergohestia.pl 29.12.1990 grupy 1-18

8 TU EULER HERMES SA al. Jerozolimskie 98, 00-807 Warszawa, tel.: 22 385-46-55, faks: 22 385-48-80, www.eulerhermes.pl, 10.02.2003 grupy 9, 13, 14, 15, 16

9 TU EUROPA SA ul. Gwiaździsta 62, 53-413 Wrocław, tel.: 71 334-17-00, faks: 71 369-27-07, infolinia: 801-500-300 lub 71 369-28-87, www.tueuropa.pl 7.11.1994 grupy 1-4, 7-10, 13-18

10 GENERALI T.U. SA ul. Postępu 15 B, 02-676 Warszawa, tel.: 22 543-05-00, 543-08-99, faks: 22 543-08-97 (94), infolinia: 91 391-39-13, www.generali.pl 5.07.1999 grupy 1-18

11 TU INTER POLSKA SA Al. Jerozolimskie 142 B, 02-305 Warszawa, tel.: 22 333-75-00, faks: 22 333-75-01, infolinia: 801-188-880 lub 22 333-75-09, www.interpolska.pl 17.12.1991 grupy 1-3, 7-10, 13-18

12INTERRISK TU SA VIENNA INSURANCE GROUP

ul. Noakowskiego 22, 00-668 Warszawa, tel.: 22 575-25-25, faks: 22 537-68-04 (05), infolinia: 22 212-20-12, www.interrisk.pl 5.11.1993 grupy 1-4, 6-18

13 KUKE SA ul. Krucza 50, 00-025 Warszawa, tel.: 22 356-83-00, faks: 22 313-01-20, infolinia: 801-805-853, www.kuke.com.pl 5.04.1991 grupy 14-16

14 LINK4 TU SA ul. Postępu 15, 02-676 Warszawa, tel.: 22 444-44-44 (00), faks: 22 444-46-01, infolinia: 801-444-444 lub 605-444-444, www.link4.pl 28.11.2002 grupy 1-3, 5-18

15 NATIONALE-NEDER-LANDEN TU SA ul. Topiel 12, 00-342 Warszawa 4.10.2016 grupy 1, 2 ,8, 9, 13,

14, 16, 18

16 PARTNER TUIR SA ul. Bokserska 66, 02-690 Warszawa, tel.: 22 534-56-00, faks: 22 534-56-15, www.tuirpartner.pl 26.04.1996 grupy 1-3, 7-10, 13,

15, 16

17 PKO TU SA ul. Chłodna 52, 00-872 Warszawa, tel.: 815-356-766, faks: 22 541-01-01, infolinia: 815-356-766, www.pkoubezpieczenia.pl 10.03.2015 grupy 1-3, 7-10, 13-18

18 PZU SA al. Jana Pawła II 24, 00-133 Warszawa, tel.: 22 582-20-00, faks: 22 582-24-48, 582-28-11, infolinia: 801-102-102, www.pzu.pl 3.01.1947 grupy 1-18

19 SANTANDER AVIVA TU SA

ul. Inflancka 4B, 00-189 Warszawa, tel.: 22 557-41-06, infolinia: 801-888-188 lub 22 557-44-71, www.santander.aviva.pl 6.06.2008 grupy 1, 2, 8, 9, 13,

16, 18

20 SIGNAL IDUNA POLSKA TU SA

ul. Przyokopowa 31, 01-208 Warszawa, tel.: 22 505-61-00, faks: 22 505-61-01, infolinia: 801-120-120 lub 22 505-65-06, www.signal-iduna.pl 3.08.2001 grupy 1-18

21 UNIQA TU SA ul. Gdańska 132, 90-520 Łódź, tel.: 42 634-47-00, 634-47-05 (06), faks: 42 637-74-30, 637-76-87, infolinia: 801-597-597 lub 42 666-65-00, www.uniqa.pl 23.03.1994 grupy 1-18

22 TUiR WARTA SA ul. Chmielna 85/87, 00-805 Warszawa, tel.: 22 272-20-00, faks: 22 272-00-10, infolinia: 801-308-308, www.warta.pl 1.09.1920 grupy 1-18

23 WIENER TU SA VIENNA INSURANCE GROUP

ul. Wołoska 22 A, 02-675 Warszawa, tel.: 22 469-60-00 (01), faks: 22 539-31-15, infolinia: 22 469-69-69, www.wiener.pl 31.01.1990 grupy 1-18

24 TU ZDROWIE SA ul. Śląska 17, 81-319 Gdynia, tel.: 58 758-95-55, faks: 58 627-59-95, infolinia: 58 888-29-99, www.tuzdrowie.pl 28.06.2010 grupa 2

ZAKŁADY DZIAŁAJĄCE W FORMIE TUW

L.p. Przedrostek Nazwa Dane teleadresowe Data zezwolenia Zakres

1 CONCORDIA POLSKA TUW

ul. Stanisława Małachowskiego 10, 61-119 Poznań, tel.: 61 858-48-02 (05), faks: 61 858-48-01 (07), www.grupaconcordia.pl 20.12.1996 grupy 1-3, 7-10, 13-18

2 TUW- CUPRUM ul. M. Skłodowskiej-Curie 82, 59-301 Lubin, tel.: 76 727-74-00 (01), faks: 76 727-74-00, www.tuw-cuprum.pl 7.05.1994 grupy 1, 2, 7-9, 13

3 TUW MEDICUM ul. Staniewicka 14A, 03-310 Warszawa, tel.: 22 231-85-86, www.tuwmedicum.pl 20.10.2015 grupy 1-3, 7-10,

13-16, 18

4 T.U.W. POCZTOWE ul. Rodziny Hiszpańskich 8, 02-685 Warszawa, tel.: 22 203-27-02, faks: 22 670-43-34, www.ubezpieczeniapocztowe.pl 23.12.2002 grupy 1-16,18

5 POLSKI GAZ TUW ul. Marcina Kasprzaka 25, 01-224 Warszawa, tel.: 22 230-23-03, www.polskigaztuw.pl 4.10.2016 grupy 1, 3-13, 15-17

6 TUW POLSKI ZAKŁAD UBEZ-PIECZEŃ WZAJEMNYCH ul. Ogrodowa 58, 00-876 Warszawa, tel.: 22 582-57-77, www.tuwpzuw.pl 3.11.2015 grupy 1, 3-13, 15,

16, 18

7 SALTUS TUW ul. Władysława IV lok. 22, 81-743 Sopot, tel.: 58 770-36-90, faks: 58 550-97-31, infolinia: 801-888-666, www.saltus.pl 27.02.1995 grupy 1,2,8,9,13,14,16

8 TUW TUW ul. Raabego 13, 02-793 Warszawa, tel.: 22 545-39-50, faks: 22 649-73-89, www.tuw.pl 10.10.1991 grupy 1-18

9 TUZ TUW ul. Bokserska 66, 02-690 Warszawa, tel.: 22 534-56-00, faks: 22 534-56-15, infolinia: 800-808-444, www.tuz.pl 25.07.2003 grupy 1-3, 7-10, 13-16

ŹRÓDŁO: KNF

– 267 –

Ubezpieczenia osobowe i majątkowe

Przedstawicielstwa zagraniczne

ODDZIAŁY ZAKŁADÓW UBEZPIECZEŃ PAŃSTW CZŁONKOWSKICH UE ORAZ PAŃSTW CZŁONKOWSKICH EUROPEJSKIEGO POROZUMIENIA O WOLNYM HANDLU (EFTA)

– STRON UMOWY O EUROPEJSKIM OBSZARZE GOSPODARCZYM (EEA)

Lp. Nazwa podmiotu: Adres siedziby:Państwo macierzy-ste:

Organ nadzoru: Zakres działania: Data wpływu zawiadomienia:

1

AEGON MAGYARORSZÁG ÁLTALÁNOS BIZTOSITÓ SPÓŁKA AKCYJNA ODDZIAŁ W POLSCE, (nazwa skrócona: Aegon Ubezpieczenia Majątkowe), Oddział zakładu ubezpieczeń AEGON MAGYARORSZÁG ÁLTALÁNOS BIZTOSITÓ ZRT (SPÓŁKA AKCYJNA) Z SIEDZIBĄ W BUDAPESZCIE, Węgry

ul. Katowicka 47 41-500 Chorzów Węgry

Magyar Nemzeti Nank (MNB) – Central Bank of Hungary

Dział: II, Grupy: 1, 2, 8, 9, 13, 18, zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez węgierski organ nadzoru

21 lutego 2011 r.

2

AIG EUROPE SOCIÉTÉ ANONYME SPÓŁKA AKCYJNA ODDZIAŁ W POLSCE, Oddział zakładu ubezpieczeń AIG EUROPE SOCIÉTÉ ANONYME, Luksemburg

ul. Marszałkowska 111 00-102 Warszawa Luksemburg Commissariat aux

Assurances

Dział: II, Grupy: 1-9,10 (b-OC przewoźnika), 11-18, zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez luksemburski organ nadzorczy

29 stycznia 2018 r.

4.02.2019 – informacja z KRS polskiego Oddziału dotycząca zmian odnoszących się do zagranicznego przedsiębiorcy: „połączenie transgraniczne przez przejęcie, na podstawie którego AIG EUROPE SOCIÉTÉ ANONYME przejęło AIG EUROPE LIMITED

3

AIG EUROPE LIMITED SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ ODDZIAŁ W POLSCE, Oddział zakładu ubezpieczeń AIG EUROPE LIMITED, Wielka Brytania

ul. Marszałkowska 111 00-102 Warszawa

Wielka Brytania

Bank of England, Financial Services Authority

Dział: II, Grupy: 1–18, zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez brytyjski organ nadzoru

20 marca 2012 r.

3.12.2018 – informacja z brytyjskiego organu nadzorczego dot. zgłoszenia przez AIG Europe Limited rezygnacji z wykonywania transgranicznej działalności ubezpieczeniowej przez polski oddział (działalność wykonywana na podstawie swobody przedsiębiorczości)

4

Oddział zakładu ubezpieczeń ATRADIUS CREDIT INSURANCE N.V. – SPÓŁKA AKCYJNA, Holandia

ul. Prosta 70 00-838 Warszawa Holandia De Nederlandsche

Bank

Dział: II, Grupa: 14, zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez holenderski organ nadzoru

18 czerwca 2004 r.

2016.06.20 – wpływ zawiadomienia przekazanego przez holenderski organ nadzoru, które dotyczyło transgranicznego połączenia przez absorpcję holenderskiego zakładu ubezpieczeń ATRADIUS CREDIT INSURANCE N.V. przez hiszpański zakład ubezpieczeń Compañía Española de Seguros y Reaseguros de Crédito y Caución SA W roku 2016 otrzymano od holenderskiego organu nadzoru oraz hiszpańskiego organu nadzoru zawiadomienia dotyczące transgranicznego połączenia przez absorpcję holenderskiego zakładu ubezpieczeń ATRADIUS CREDIT INSURANCE N.V. przez hiszpański zakład ubezpieczeń Compañía Española de Seguros y Reaseguros de Crédito y Caución SA Według przekazanych informacji transgraniczne połączenie zakładów ubezpieczeń (obejmujące przeniesienie portfela z holenderskiego do hiszpańskiego zakładu ubezpieczeń) zaplanowane zostało na dzień 30 grudnia 2016 r. 2017.02.24 – informacja z Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego dotycząca COMPANIA ESPANOLA DE SEGUROS Y REASEGUROS DE CREDITO Y CAUCION SA SPÓŁKA AKCYJNA ODDZIAŁ W POLSCE (Nr KRS 0000649803), powiązana z Atradius Credit Insurance N.V. – Spółka Akcyjna – Oddział w Polsce (nr KRS 0000213253): “Akt notarialny z dnia 10 grudnia 2016 nr Rep. 3279. Przejęcie w dniu 30 grudnia 2016 Atradius Credit Insurance N.V. z siedzibą w Amsterdamie, zarejestrowanej w holenderskim rejestrze przedsiębiorców pod nr. 33024388 (spółka przejmowana) przez Compania Espanola De Seguros Y Reaseguros De Credito Y Caucion SA z siedzibą w Madrycie, zarejestrowaną w hiszpańskim rejestrze przedsiębiorców pod nr. m-171.144 (spółka przejmująca). Połączenie przeprowadzono zgodnie z ustawą 3/2009 z dnia 3 kwietnia w zakresie zmian strukturalnych spółek kapitałowych oraz dyrektywą 2005/56/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 26 października 2005 w sprawie transgranicznego łączenia się spółek kapitałowych. W konsekwencji połączenia spółka przejmująca nabyła w drodze sukcesji uniwersalnej wszelkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej i zmieniła nazwę na Atradius Credito Y Caucion SA De Seguros Y Reaseguros. Spółka przejmowana i jej polski oddział Atradius Credit Insurance N.V. – Spółka Akcyjna – Oddział w Polsce o nr KRS 0000213253 zostały rozwiązane z mocy prawa, bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego.

5

ATRADIUS CREDITO Y CAUCION SA DE SEGUROS Y REASEGUROS SPÓŁKA AKCYJNA ODDZIAŁ W POLSCE, Oddział zakładu ubezpie-czeń ATRADIUS CREDITO Y CAUCION SA DE SEGUROS Y REASEGUROS, Hiszpania

ul. Prosta 70 00-838 Warszawa Hiszpania

Ministerio De Economia Y Competitividad

Dział: II, Grupa: 14, 15, zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez hiszpański organ nadzoru

2016.07.12 – wpływ zawiadomienia przekazanego przez hiszpański organu nadzoru; W roku 2016 otrzymano zawiadomienia od holenderskiego organu nadzoru oraz hiszpańskiego organu nadzoru dot. transgranicznego połączenia holenderskiego zakładu ubezpieczeń ATRADIUS CREDIT INSURANCE N.V. z hiszpańskim zakładem ubezpieczeń Compañía Española de Seguros y Reaseguros de Crédito y Caución SA Według przekazanych informacji transgraniczne połączenie zakładów ubezpieczeń, a następnie przeniesienie portfela z holenderskiego do hiszpańskiego zakładu ubezpieczeń, zaplanowano na dzień 30 grudnia 2016 r. 2017.02.24 – informacja z Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (Nr KRS 0000649803) dot. COMPANIA ESPANOLA DE SEGUROS Y REASEGUROS DE CREDITO Y CAUCION SA SPÓŁKA AKCYJNA ODDZIAŁ W POLSCE (Oddział hiszpańskiego zakładu ubezpieczeń ATRADIUS CRÉDITO Y CAUCIÓN SA DE SEGUROS Y REASEGUROS): “Akt notarialny z dnia 10 grudnia 2016 nr. Rep. 3279. Przejęcie w dniu 30 grudnia 2016 Atradius Credit Insurance N.V. z siedzibą w Amsterdamie, zarejestrowanej w holenderskim rejestrze przedsiębiorców pod nr 33024388 (spółka przejmowana) przez Compania Espanola De Seguros Y Reaseguros De Credito Y Caucion SA z siedzibą w Madrycie, zarejestrowaną w hiszpańskim rejestrze przedsiębiorców pod nr M-171.144 (spółka przejmująca). Połączenie przeprowadzono zgodnie z ustawą 3/2009 z dnia 3 kwietnia w zakresie zmian strukturalnych spółek kapitałowych oraz dyrektywą 2005/56/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 26 października 2005 w sprawie transgranicznego łączenia się spółek kapitałowych. W konsekwencji połączenia spółka przejmująca nabyła w drodze sukcesji uniwersalnej wszelkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej i zmieniła nazwę na Atradius Credito Y Caucion SA De Seguros Y Reaseguros. Spółka przejmowana i jej polski oddział Atradius Credit Insurance N.V. – Spółka Akcyjna – Oddział w Polsce o nr KRS 0000213253 zostały rozwiązane z mocy prawa, bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego.” 2017-03-29 - otrzymano informację o zmianie nazwy zagranicznego zakładu ubezpieczeń, poprzednia nazwa: COMPAÑÍA ESPAÑOLA DE SEGUROS Y REASEGUROS DE CRÉDITO Y CAUCIÓN SA 2017.10.18 – informacja z Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (Nr KRS 0000649803) - w dniu 21.07.2017 dokonano wpisu do rejestru KRS w zakresie zmiany nazwy oddziału, poprzednia nazwa: COMPANIA ESPANOLA DE SEGUROS Y REASEGUROS DE CREDITO Y CAUCION SA SPÓŁKA AKCYJNA ODDZIAŁ W POLSCE

6

AWP P&C SA ODDZIAŁ W POLSCE, Oddział zakładu ubezpieczeń AWP P&C SA, Francja

ul. Domaniewska 50 B 02-672 Warszawa Francja

Banque de France, Autorité de Con-trôle Prudentiel et de Résolution (ACPR)

Dział: II, Grupy: 1, 2, 3, 7, 8, 9, 13, 15, 16, 17, 18, zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez francu-ski organ nadzoru

25 lutego 2010 r.; 4 grudnia 2014 r. – rozszerzenie o gr. 3 (Dział II);

W dniu 24.06.2016 do UKNF wpłynęło formalne pismo dotyczące zmiany nazwy ww. oddziału z „AGA International SA Oddział w Polsce” na „AWP P&C SA ODDZIAŁ W POLSCE”

– 268 –

7AXA FRANCE IARD SPÓŁKA AKCYJNA ODDZIAŁ W POLSCE, Oddział zakładu ubezpieczeń AXA FRANCE IARD SOCIETE ANONYME, Francja



Dział II, grupy: 1, 2, 3(a), 9, 16(a,g,j,k), zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez francu-ski organ nadzorczy

4 czerwca 2018 r. 6.07.2018 – rozszerzenie o grupy 1 i 2

8AXA FRANCE VIE SPÓŁKA AKCYJNA ODDZIAŁ W POLSCE, Oddział zakładu ubezpieczeń AXA FRANCE VIE SOCIÉTÉ ANONYME, Francja



Dział: II, grupy: 1 i 2, zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez francuski organ nadzorczy

4 czerwca 2018 r.

9

AVANSSUR SPÓŁKA AKCYJNA ODDZIAŁ W POLSCE w likwidacji, (Marka handlowa: AXA Direct), Oddział zakładu ubezpieczeń: AVANSSUR SA, Francja

ul. Chłodna 51 00-867 Warszawa Francja


Dział: II, Grupy: 1, 2, 3, 8, 9, 10, 17, 18, zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez francu-ski organ nadzoru

25 maja 2006 r.

29.09.2016 r. – otrzymano informację o zamiarze likwidacji oddziału w ramach planowanej sprzedaży istniejącego przedsiębiorstwa AVANSSUR SA Oddział w Polsce, w tym portfela ubezpieczeń, spółce AXA Ubezpieczenia TUiR SA z siedzibą przy ul Chłodnej 51, 00-867 Warszawa. Proces likwidacji rozpocznie się po 1 stycznia 2017 r.3.02.2017 r. – otrzymano informację o dokonaniu w dniu 27.01.2017 w Rejestrze Przedsiębiorców KRS wpisu dotyczącego otwarcia likwidacji oddziału w Polsce z dniem 1.01.2017 r. oraz zmiany nazwy na: Avanssur Spółka Akcyjna Oddział w Polsce w likwidacji9.02.2018 r. – otrzymano informację o wykreśleniu AVANSSUR SA Oddział w Polsce w likwidacji (nr KRS 0000249486) z Krajowego Rejestru Sądowego – Rejestru Przedsiębiorców z dniem 2 lutego 2018 r.

10

"BALCIA INSURANCE" SE SPÓŁKA EUROPEJ-SKA ODDZIAŁ W POLSCE, Oddział zakładu ubezpieczeń "BALCIA INSURANCE" SE, Łotwa

Al. Jerozolimskie 136 02-305 Warszawa Łotwa

Financial and Capital Market Commission

Dział: II, Grupy: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez łotew-ski organ nadzoru

17 kwietnia 2013 r.

28 kwietnia 2015 r. – wpłynęła informacja od łotewskiego organu nadzoru o zmianie adresu oddziału (poprzedni adres: ul. Wolska 88, 01-141 Warszawa); 9.12.2016 r. – otrzymano informację dot. zmiany nazwy (poprzednia nazwa: BTA Insurance Company SE Oddział w Polsce).

11

CHUBB EUROPEAN GROUP SE Spółka Europejska ODDZIAŁ W POLSCE, Oddział zakładu ubezpieczeń CHUBB EUROPEAN GROUP SE, Wielka Brytania

ul. Królewska 16 00-103 Warszawa

Wielka Brytania

Bank of England, Prudential Regula-tion Authority

Dział: II, Grupy: 1-18, zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez brytyjski organ nadzoru

10 stycznia 2005 r.

31.05.2017 – otrzymano od polskiego Oddziału zagranicznego zakładu ubezpieczeń informację dotyczącą zmiany nazwy Oddziału związaną ze zmianą nazwy zagranicznego zakładu ubezpieczeń, poprzednie dane: ACE EUROPEAN GROUP LIMITED SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ ODDZIAŁ W POLSCE, Oddział zakładu ubezpieczeń ACE EUROPEAN GROUP LIMITED, Wielka Brytania 02.06.2017 – informacja z Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (nr KRS 0000233686) - zmiana nazwy Oddziału w Polsce związana ze zmianą nazwy zagranicznego zakładu ubezpieczeń, poprzednie dane: ACE EUROPEAN GROUP LIMITED SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ ODDZIAŁ W POLSCE, Oddział zakładu ubezpieczeń ACE EUROPEAN GROUP LIMITED, Wielka Brytania28.08.2018 – informacja o złożeniu przez Oddział wniosku do Krajowego Rejestru Sądowego dotyczącego zmiany nazwy Oddziału w związku ze zmianą nazwy (zmiana formy prawnej) zagranicznego zakładu ubezpieczeń na nazwę Chubb European Group SE, poprzednie nazwy: CHUBB EUROPEAN GROUP LIMITED (do 12.04.2018), Chubb European Group Plc (do 19.07.2018)22.11.2018 – informacja z Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (Nr KRS 0000233686): w dniu 29.10.2018 dokonano wpisu do rejestru KRS w zakre-sie zmiany nazwy oddziału, poprzednia nazwa: CHUBB EUROPEAN GROUP LIMITED Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ODDZIAŁ W POLSCE; w dniu 6.11.2018 dokonano wpisu do rejestru KRS w zakresie zmiany nazwy oddziału, poprzednia nazwa: CHUBB EUROPEAN GROUP PLC Spółka Akcyjna-ODDZIAŁ W POLSCE4.01.2019 – informacja z brytyjskiego organu nadzorczego dot. zaprzestania wykonywania działalności przez brytyjski zakład ubezpieczeń CHUBB EUROPEAN GROUP SE przez polski Oddział tego zakładu. Z dniem 1.01.2019 CHUBB EUROPEAN GROUP SE dokonał przeniesienia siedziby z Wielkiej Brytanii do Francji i uzyskał autoryzację francuskiego organu nadzorczego ACPR w celu kontynuowania transgranicznej działalności jako francuski zakład ubezpieczeń w krajach UE, w tym również na podstawie swobody przedsiębiorczości w Polsce.

12CHUBB European Group SE Spółka Europejska Oddział w Polsce, Oddział zakładu ubezpieczeń CHUBB EUROPEAN GROUP SE, Francja

ul. Królewska 16 00-103 Warszawa Francja


Dział: II, Grupy: 1-9, 10(b-OC przewoźnika), 11-18, zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez francuski organ nadzorczy

31.12.2018 – zawiadomie-nie z ACPR informujące o przeniesieniu w dniu 1.01.2019 siedziby CHUBB EUROPEAN GROUP SE z Wielkiej Brytanii do Francji po uzyskaniu autoryzacji i zezwolenia ACPR w celu kontynuowania trans-granicznej działalności jako francuski zakład ubezpieczeń w krajach UE, w tym również na podstawie swobody przed-siębiorczości poprzez oddział w Polsce

13

COLONNADE INSURANCE SOCIETE ANONYME ODDZIAŁ W POLSCE, Oddział zakładu ubez-pieczeń COLONNADE INSURANCE SOCIETE ANONYME (SPÓŁKA AKCYJNA), Luksemburg

ul. Marszałkowska 111 00-102 Warszawa Luksemburg Commissariat aux

Assurances

Dział: II; Grupy: 1-9, 11-16, 17 (opcja C), 18, zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez luk-semburski organ nadzoru

12 kwietnia 2017 r.; 25.07.2018 – rozszerzenie działalności o grupę 10b (tylko OC przewoźnika)

14

COMPAGNIE FRANCAISE D’ASSURANCE POUR LE COMMERCE EXTERIEUR SA ODDZIAŁ W POLSCE, (COFACE SA Oddział w Polsce), Oddział zakładu ubezpieczeń COMPAGNIE FRANCAISE D’ASSURANCE POUR LE COMMER-CE EXTERIEUR (COFACE) SA, spółka akcyjna według prawa francuskiego, Francja

Al. Jerozolimskie 142A 02-305 Warszawa Francja


Dział: II, Grupa: 14, zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez francuski organ nadzoru

10 lipca 2012 r.; 25.05.2017 – informacja z Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego – zmiana adresu oddziału (poprzedni adres: Al. Jerozolimskie 136, 02-305 Warszawa)

15

CREDENDO – EXCESS & SURETY SPÓŁKA AKCYJNA ODDZIAŁ W POLSCE, Oddział zakładu ubezpieczeń CREDENDO – EXCESS & SURETY SOCIÉTÉ ANONYME, Belgia

ul. Inflancka 4 C 00-189 Warszawa Belgia National Bank of

Belgium

Dział: II, Grupy: 14, 15, 16,, zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez belgijski organ nadzoru

06.01.2017 – otrzymano zawiadomienie z belgijskiego organu nadzoru; 07.04.2017 – zmiana nazwy (poprzednia nazwa: TRADE CREDIT RE INSURANCE COMPANY SOCI-ÉTÉ ANONYME ODDZIAŁ W POLSCE); 03.09.2018 – otrzy-mano informację dot. zmiany adresu oddziału, poprzedni adres: ul. PUŁAWSKA 182, 02-670 WARSZAWA

16

CREDENDO – SHORT-TERM EU RISKS ÚVE-ROVÁ POJIŠT’OVNA, A.S. SPÓŁKA AKCYJNA ODDZIAŁ W POLSCE, Oddział zakładu ubez-pieczeń CREDENDO – SHORT-TERM EU RISKS ÚVEROVÁ POJIŠT’OVNA, A.S. , Czechy

ul. Inflancka 4 C 00-189 Warszawa Czechy Czech National

Bank

Dział: II, Grupy: 13, 14, 15, zgodnie z zakresem zezwolenia udzielone-go przez czeski organ nadzoru

1 grudnia 2014 r.

23.01.2017 r. – otrzymano informację dot. zmiany nazwy i adresu oddziału zagranicznego ubezpieczyciela.Poprzednia nazwa KUPEG ÚVEROVÁ POJIŠT’OVNA, A.S. SPÓŁKA AKCYJNA ODDZIAŁ W POLSCE (KUPEG Credit Insurance), Oddział czeskiego zakładu ubezpieczeń KUPEG ÚVEROVÁ POJIŠT’OVNA, A.S.; poprzedni adres: ul. Bukowińska 22, 02-716 Warszawa ;10.01.2018 – otrzymano informację dot. zmiany adresu oddziału zagranicznego ubezpieczyciela, poprzedni adres: ul. Puławska 182, 02-670 Warszawa

17

Cardif-Assurances Risques Divers SA Oddział w Polsce, Oddział zakładu ubezpieczeń CARDIF-ASSURANCES RISQUES DIVERS SOCIETE ANONYME, Francja

pl. Piłsudskiego 2 00-073 Warszawa Francja


Dział: II, Grupy: 1, 3, 8, 9, 13, 16, 18, zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez francu-ski organ nadzoru

2 sierpnia 2004 r.

– 269 –

18

ERGO REISEVERSICHERUNG AKTIENGESELL-SCHAFT (SPÓŁKA AKCYJNA) ODDZIAŁ W POLSCE, (logo: ERGO Ubezpiecze-nia Podróży) Oddział zakładu ubezpieczeń ERGO REISEVERSICHERUNG AKTIENGESELLSCHAFT, Niemcy

ul. Chmielna 101/102 80-748 Gdańsk Niemcy

Bundesanstalt für Finanzdienstle-istungsaufsicht (BaFin)

Dział: II, Grupy: 1, 2, 8, 9, 11, 13, 14, 15, 16, 18, zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez niemiecki organ nadzoru

20 września 2004 r.

21.05.2019 - informacja o zmianie nazwy Oddziału w Polsce w związku ze zmianą nazwy zagranicznego zakładu ubezpieczeń, poprzednie dane: „Europaische Reiseversicherung Aktiengesellschaft Oddział w Polsce, Oddział zakładu ubezpieczeń Europaische Reiseversicherung Aktiengesellschaft, Niemcy”

19INTER PARTNER ASSISTANCE SA ODDZIAŁ W POLSCE, Oddział zakładu ubezpieczeń Inter PARTNER ASSISTANCE SA, Belgia

ul. Prosta 68, 00-838 Warszawa Belgia National Bank of

Belgium

Dział: II, Grupy: 1a, 2, 3, 7, 9, 10a, 13, 16, 17, 18, zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez belgijski organ nadzoru

30 czerwca 2008 r.; 24.10.2016 – zmiana adresu (poprzedni adres: ul. Chłodna 51, 00-867 War-szawa); 29.03.2019 – rozszerzenie o gr. 3 i 7

20

LIBERTY SEGUROS, COMPANIA DE SEGUROS Y REASEGUROS SPÓŁKA AKCYJNA, ODDZIAŁ W POLSCE W LIKWIDACJI, (Marka handlowa: LIBERTY DIRECT), Oddział zakładu ubezpieczeń LIBERTY SEGUROS COMPANIA DE SEGUROS Y REASEGUROS SOCIEDAD ANONIMA (TOWA-RZYSTWO UBEZPIECZEŃ I REASEKURACJI, SPÓŁKA AKCYJNA), Hiszpania

ul. Chocimska 17 00-791 Warszawa Hiszpania Ministerio De Eco-

nomia Y Hacienda

Dział: II, Grupy: 1, 2, 3, 7, 8, 9, 10, 13, 16, 17 (opcja A), 18, zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez hiszpański organ nadzoru. W dniu 16 wrze-śnia 2016 r. hiszpański organ nadzoru zatwierdził przeniesienie portfela ubezpieczeń Liberty Seguros Compania de Seguros y Reaseguros SA Oddział w Polsce do Axa Ubezpieczenia TUiR SA

29 marca 2007 r.; 1 lutego 2013 r. – rozszerzenie o gr. 2; 14.12.2016 r. – otrzymano informację o zamiarze zagra-nicznego zakładu ubezpie-czeń w zakresie rozpoczęcia likwidacji Oddziału od dnia 15.12.2016

Informacja z Rejestru Przedsiębiorców KRS: W dniu 05.01.2018 w odniesieniu do LIBERTY SEGUROS, COMPANIA DE SEGUROS Y REASEGUROS SPÓŁKA AKCYJNA, ODDZIAŁ W POLSCE W LIKWIDACJI (KRS 0000273211) dokonano wpisu do rejestru KRS następującej treści: wykreślenie wszystkich wpisów z Krajowego Rejestru Sądowego. Data uprawomocnienia ww. wykreślenia z KRS: 24.01.2018

21

LLOYD'S INSURANCE COMPANY SOCIETE ANONYME SPÓŁKA AKCYJNA ODDZIAŁ W POLSCE, Oddział zakładu ubezpieczeń LLOYD'S INSURANCE COMPANY NAAMLOZE VENNOOTSCHAP / SOCIETE ANONYME / AKTIENGESELLSCHAFT, Belgia

ul. Emilii Plater 53 00-113 Warszawa Belgia National Bank of

Belgium

Dział: II, Grupy: 1-9, 11-16, 17(B), 18, zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez belgijski organ nadzorczy; dodatkowo reasekuracja w Dziale II

20 czerwca 2018 r.

22LLOYD'S POLSKA Sp. z o.o. (Society of Lloyd's Oddział w Polsce), Oddział zakładu ubezpieczeń Society of Lloyd's, Wielka Brytania

ul. Emilii Plater 53 00-113 Warszawa

Wielka Brytania


Dział: II, Grupy: 1-9, 11-18, zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez brytyjski organ nadzoru

30 maja 2008 r.

23

LMG FÖRSÄKRINGS AB SPÓŁKA AKCYJNA ODDZIAŁ W POLSCE, Oddział zakładu ubezpieczeń LMG FÖRSÄKRINGS AB SPÓŁKA AKCYJNA, Szwecja

ul. Postępu 21C 02-676 Warszawa Szwecja Finansinspek-

tionen

Dział: II, Grupy: 1, 2, zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez szwedzki organ nadzoru

9 sierpnia 2011 r.

24

LONDON GENERAL INSURANCE COMPANY LIMITED Sp. z o.o. ODDZIAŁ W POLSCE, Oddział zakładu ubezpieczeń LONDON GENERAL INSURANCE COMPANY LIMITED, Wielka Brytania

Marynarska Point Phase II Ul. Postępu 15C 02-676 Warszawa

Wielka Brytania


Dział: II, Grupy: 1, 2, 9, 16, zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez brytyjski organ nadzoru

26 stycznia 2012 r. ; 2.02.2018 - otrzymano informację dot. zmiany adresu oddziału za-granicznego ubezpieczyciela, poprzedni adres: Plac Przy-mierza 6, 03-944 Warszawa

25

MEDICOVER FORSAKRINGS AB (PUBL) SPÓŁKA AKCYJNA - ODDZIAŁ W POLSCE, Oddział zakładu ubezpieczeń MEDICOVER FORSAKRINGS AKTIEBOLAG (PUBL), Szwecja

al. Jerozolimskie 96 00-807 Warszawa Szwecja Finansinspek-

tionen

Dział: II, Grupy: 1, 2, zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez szwedzki organ nadzoru

31 stycznia 2007 r.

26SOGECAP SA Oddział w Polsce, Oddział zakładu ubezpieczeń SOGECAP SOCIÉTÉ ANONYME, Francja

pl. Solny 16 50-062 Wrocław Francja


Dział: II, Grupy: 1, 2, zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez francuski organ nadzoru

27 czerwca 2011 r.

27SOGESSUR SOCIÉTÉ ANONYME ODDZIAŁ W POLSCE, Oddział zakładu ubezpieczeń SOGESSUR SOCIÉTÉ ANONYME, Francja

pl. Solny 16 50-062 Wrocław Francja


Dział: II, Grupy: 1, 2, 3, 7, 9, 10, 13, 16, 18 zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez francu-ski organ nadzoru

8 października 2014 r.; w dniu 30 grudnia 2014 r. SOGESSUR SA przejął portfel ubezpieczeń SOGECAP Risques Divers SA; 5 listopada 2015 r. - rozszerzenie działalności o gr. 9; 7.09.2017 – rozszerzenie działalności o grupy 1, 3, 10; 6.08.2018 - rozszerzenie działalności o grupy 2, 7, 13, 16k, 18

28STEWART TITLE LIMITED Sp. z o.o. ODDZIAŁ W POLSCE, Oddział zakładu ubezpie-czeń STEWART TITLE LIMITED, Wielka Brytania

ul. Próżna nr 7/9 00-107 WARSZAWA

Wielka Brytania


Dział: II, Grupy: 13, 16, 17, zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez brytyjski organ nadzoru

30 marca 2009 r.

29

ČESKÁ POJIŠŤOVNA A.S. ODDZIAŁ W POLSCE, (Marka handlowa: Proama), Oddział zakładu ubezpieczeń ČESKÁ POJIŠŤOVNA A.S., Czechy

ul. Postępu 15B 02-676 Warszawa Czechy Czech National

Bank

Dział: II, Grupy: 1, 2, 3, 7, 8, 9, 10, 13, 14, 16, 17, 18, zgodnie z zakresem zezwolenia udzielonego przez czeski organ nadzoru. 1 stycznia 2016 r. nastąpiło przenie-sienie portfela ubezpie-czeń z Česká pojišťovna a.s. Oddział w Polsce do Generali Towarzystwo Ubezpie-czeń SA W wyniku powyż-szego, Česká pojišťovna a.s. Oddział w Polsce zaprzestał prowadzenia działalności ubezpiecze-niowej w Polsce.

12 października 2012 r.; 6 grudnia 2012 r. – rozsze-rzenie o gr. 2 i 17 (Dział II); 18.02.2015 – zmiana adresu (poprzedni adres: ul. Żaryna 2B, Budynek D, 02-593 War-szawa); W 1 kwartale 2018 r. UKNF otrzymał od czeskiego organu nadzorczego (Czech National Bank) oraz od cze-skiego zakładu informacje o przygotowaniach do likwidacji oddziału w Polsce

Informacja z Rejestru Przedsiębiorców KRS w odniesieniu do Česká pojišťovna a.s. Oddział w Polsce (KRS 0000430690): W dniu 25.07.2018 dokonano wpisu do rejestru KRS następującej treści: WYKREŚLENIE WSZYSTKICH WPISÓW Z KRAJOWEGO REJESTRU SĄDOWEGO. Data uprawomocnienia wykreślenia: 10.08.2018

ŹRÓDŁO: KNF

– 270 –

PTE / OFEAEGON PTE SA, AEGON OFE

akcjonariusz PTE Aegon Poland/Romania Holding B.V.kapitał zakładowy PTE 110 356 000 złopłata od składki 1,75%

OPŁATA OD AKTYWÓWWysokość AktywówNetto (w mln zł) Miesięczna opłata za zarządzanie otwartym

funduszem od Aktywów Netto wynosi:ponad do

8.000 0,045% Wartości Aktywów Netto w skali miesiąca

8.000 20.000 3,6 mln zł + 0,04% nadwyżki ponad 8.000 mln zł Wartości Aktywów Netto, w skali miesiąca



45.000 15,5 mln złdepozytariusz OFE Aegon OFE – Bank Polska Kasa Opieki Spółka Akcyjnaagent transferowy OFE Aegon OFE – Pekao Financial Services Sp. z o.o.

PTE Allianz Polska SA, Allianz Polska OFE

akcjonariusze PTE TUiR Allianz Polska SA, Allianz SE z siedzibą w Monachium

kapitał zakładowy PTE 87 200 000 złopłata od składki 1,75%




8.000 20.000 3,6 mln zł + 0,04% nadwyżki ponad 8.000 mln złWartości Aktywów Netto, w skali miesiąca



45.000 15,5 mln złdepozytariusz OFE Deutsche Bank Polska SAagent transferowy OFE Pekao Financial Services Sp. z o.o.

MetLife PTE SA, MetLife OFE

akcjonariusze PTEMetLife Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie i Reasekuracji S.A., MetLife EU Holding Company Limited z siedzibą w Dublinie








45.000 15,5 mln złdepozytariusz Deutsche Bank Polska SAagent transferowy Towarzystwo

Aviva PTE Aviva BZ WBK SA,Aviva OFE Aviva BZ WBK

akcjonariusze PTE Aviva Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie SA, Bank Zachodni WBK SA








45.000 15,5 mln złdepozytariusz OFE Bank Handlowy w Warszawie SAagent transferowy OFE Aviva Sp. z o.o.

AXA PTE SA, AXA OFE

akcjonariusz PTE Société Beaujon z siedzibą w Paryżukapitał zakładowy PTE 71 612 000 złopłata od składki 1,75%







45.000 15,5 mln złdepozytariusz OFE mBank SAagent transferowy OFE AXA Polska SA

Generali PTE SA, Generali OFE

akcjonariusz PTE Generali Towarzystwo Ubezpieczeń SAkapitał zakładowy PTE 78 000 000 złopłata od składki 1,75%



8.000 0,045% Wartości Aktywów Netto w skalimiesiąca




45.000 15,5 mln złdepozytariusz OFE Bank PKO BP SAagent transferowy OFE Generali Finance Sp. z o.o.

Nationale-Nederlanden PTE SA,Nationale-Nederlanden OFE

akcjonariusz PTE NN Continental Europe Holdings B.V.kapitał zakładowy PTE 33 000 000 złopłata od składki 1,75%







45.000 15,5 mln złdepozytariusz OFE Bank Handlowy w Warszawie SAagent transferowy OFE Nationale-Nederlanden Usługi Finansowe SA

PKO BP BANKOWY PTE SA, PKO BP Bankowy OFE

akcjonariusz PTE Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski SAkapitał zakładowy PTE 190 580 000 złopłata od składki 1,7%







45.000 15,5 mln złdepozytariusz OFE mBank SAagent transferowy OFE PKO BP Finat Sp. z o.o.

– 271 –

Pocztylion-Arka PTE SA, OFE Pocztylion

akcjonariusz PTEPoczta Polska SA, BNP Paribas Assurance SA, Invesco Holding Company Ltd., Konferencja Episkopatu Polski








45.000 15,5 mln złdepozytariusz OFE Deutsche Bank Polska SAagent transferowy OFE Towarzystwo

PTE PZU SA, OFE PZU „Złota Jesień”, Pekao OFE

akcjonariusz PTE PZU Życie SAkapitał zakładowy PTE 32 000 000 złopłata od składki 1,75%







45.000 15,5 mln złdepozytariusz OFE PZU "Złota Jesień" ING Bank Śląski SA

agent transferowy OFE PZU "Złota Jesień" PZU Centrum Operacji SA

ŹRÓDŁO: KNF

ŹRÓDŁO: KNF

ŹRÓDŁO: KNF

DFEDobrowolne fundusze emerytalne

PFEPracownicze fundusze emerytalne

Lp. Nazwa Nazwa funduszu Dane teleadresowe

1 Generali PTE SA Generali DFE ul. Postępu 15B, 02-676 Warszawa, telefon: 913-913-913, www.generali.pl

2 MetLife PTE SA MetLife DFE ul. Przemysłowa 26, 00-450 Warszawa, telefon: 22 523-50-70, www.metlife.pl

3 Nationale-Nederlanden PTE SA Nationale-Nederlanden DFE ul. Topiel 12, 00-342 Warszawa, telefon: 801-203-040, www.nn.pl

4 PKO BP Bankowy PTE SA PKO DFE ul. Chłodna 52, 00-872 Warszawa, telefon: 22 580-37-00, www.pkopte.pl

5 Pocztylion-Arka PTE SA DFE Pocztylion Plus ul. Inflancka 4, 00-189 Warszawa, telefon: 22 529-00-90, www.pocztylion-arka.pl

6 PTE Allianz Polska SA Allianz Polska DFE ul. Rodziny Hiszpańskich 1, 02-685 Warszawa, telefon: 224-224-224, www.allianz.pl/pte

7 PTE PZU SA DFE PZU Al. Jana Pawła II 24, 00-133 Warszawa, telefon: 801-102-102, www.pzu.pl/ikze

Lp. Nazwa Nazwa funduszu Dane teleadresowe

1 PTE Nowy Świat SA PFE Nowy Świat ul. Mysia 2, 00-496 Warszawa, telefon: 22 340-50-50, www.orange.pl

2 PTE Orange Polska SA PFE Orange Polska ul. Piękna 17, 00-549 Warszawa, telefon: 22 880-90-75, www.orange.pl/pte.phtml

3 PTE Unilever Polska SA w Likwidacji

PFE Unilever Polska w Likwidacji al. Jerozolimskie 134, 02-305 Warszawa

– 272 –

C hoć Spółdzielcze Kasy Oszczędno-ściowo Kredytowe (SKOK) w zna-nej nam dzisiaj formie powstały w XIX w., wcześniej historia znała podobne organizacje służące sa-moobronie przed lichwą, a także oddane zasadzie samopomocy fi-nansowej. W średniowieczu rolę tę pełniły gildie kupieckie, maszo-perie rybackie (szczególnie rozpo-wszechnione np. na Kaszubach), banki pobożne czy wdowie kasy. Z czasem organizacje tego rodzaju zaczęto nazywać fundacjami ta-niego kredytu lub towarzystwami wzajemnego ratowania się w nie-szczęściach.

Pionier tego typu organizacji – Friedrich Wilhelm Raiffeisen – zakładał na terenie Niemiec w połowie XIX w. instytucje fi-nansowe, które kierowały się właśnie ideą samopomocy, sprawnego samozarządzania oraz demokracji ekonomicznej. Raiffeisen stał się wzorem dla duchownego z Wielko-polski – księdza Piotra Wawrzyniaka (1849-1910), który w smutnym dla nas okresie zabo-rów zakładał podobne organizacje, po to by chłopi mogli uzyskiwać niedrogie pożyczki, finansowe wsparcie na rozwój gospodarstw. Z kolei błogosławiona Marcelina Darowska zakładała podobne kasy na Podolu, zaś Fran-ciszek Stefczyk w Galicji utworzył to, co zna-my współcześnie – Kasy Stefczyka. Trzeba pamiętać, iż w tamtym okresie spustoszenie ekonomiczne siała lichwa, która na polskich wsiach osiągała poziom stu procent w skali roku. W Galicji mieszkańcy często zmuszeni byli do zadłużania się w celu przeżycia. Fran-ciszek Stefczyk był młodym nauczycielem, który znał wieś i był świadomy panującej tam dotkliwej biedy. W Czernichowie pod Krako-wem założył pierwszą Spółkę Oszczędno-ści i Pożyczek. Wpływ Franciszka Stefczy-

ka na rozwój ruchu spółdzielczego był na tyle duży, iż do dziś jest on patronem ruchu SKOK, a największa Kasa w Polsce – wspo-mniana już Kasa Stefczyka – nosi jego imię.

W okresie po odzyskaniu przez Polskę nie-podległości mamy do czynienia z boomem Kas – do 3,5 tys. Kas Stefczyka w tym okresie należało 1,5 mln ludzi. Same Kasy odegra-ły w odrodzonej Polsce kluczową rolę, jeśli chodzi o budowę zamożności społeczeństwa dotkniętego wieloletnim ubóstwem wynika-jącym z zaborów, miały też niezwykle pozy-tywny wpływ na rozwój gospodarczy odro-dzonego kraju. II wojna światowa przerwała dobrą passę Kas. Działania wojenne, a na-stępnie zbrodnie okupantów doprowadziły realnie do zniszczenia idei spółdzielczości, która tak skutecznie pomagała Polakom w poprzednich latach. Czas PRL także nie sprzyjał rozwojowi spółdzielczości.

Przełomem okazał się upadek komunizmu. Po 1989 r. grupa zaangażowanych patriotów zdecydowała się na reaktywację idei spółdziel-czości finansowej. Wartości wyznawane stule-cie wcześniej przez Franciszka Stefczyka oka-zały się aktualne także pod koniec wieku XX. Odrodzenie SKOK jako instytucji realizują-cych dawne wartości, lecz czyniących to w no-wych warunkach i za pomocą nowoczesnych rozwiązań i technologii, stało się faktem.

Obecnie SKOK są istotnym elementem polskiego systemu finansowego już od 25 lat, zapewniają usługi finansowe osobom, które często nie są atrakcyjnym klientem dla ban-ków z sektora komercyjnego. Celem działa-nia SKOK jest propagowanie oszczędności, gospodarności, upowszechnianie idei finan-sowej samopomocy, a także kształtowanie umiejętności zarządzania finansami, w taki sposób by był on maksymalnie efektywny. Instytucje spółdzielcze mają też silny rys

Silny sektor SKOKRYNEK KAS SPÓŁDZIELCZYCH

Choć Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo Kredytowe mogą wydawać się wynalazkiem XX w., ich historia sięga

znacznie dalej. Obecnie polski sektor SKOK nie tylko pozostaje stabilny i bezpieczny, ale cieszy się także

rosnącym zaufaniem klientów

Arkady Saulski



– 273 –

społeczny, angażują się w inicjatywy patrio-tyczne i wspomagające polską kulturę lub upamiętniające naszą historię. SKOK nie są bowiem po prostu instytucją finansową, lecz wspólnotą ludzi, których łączą wyznawane wartości moralne i etyka w podejściu do fi-nansów. Ta reputacja nie została nadszarp-nięta nawet licznymi w ubiegłych latach ata-kami medialnymi skierowanymi wobec Kas.

Polskie SKOK należą też do międzynaro-dowej organizacji, jaką jest Światowa Rada Unii Kredytowych (World Council of Credit Unions – WOCCU) z siedzibą w USA. Związ-ki krajowe należące do WOCCU zrzeszają przeszło 89 tys. spółdzielni oszczędnościo-wo-kredytowych, do których należy 260 mln członków ze 117 państw.

Obecnie funkcjonowanie SKOK reguluje Ustawa o spółdzielczych kasach oszczęd-nościowo-kredytowych z dnia 5 listopada 2009 r. (dalej: „Ustawa o SKOK”), przepi-sy ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze oraz statut danej Kasy. Zgodnie z art. 2 Ustawy o SKOK SKOK jest spółdzielnią. Natomiast w myśl art. 3 Ustawy o SKOK celem SKOK jest m.in. gromadzenie środków pie-niężnych wyłącznie swoich członków, udziela-nie im pożyczek i kredytów, przeprowadzanie na ich zlecenie rozliczeń finansowych oraz pośredniczenie przy zawieraniu umów ubez-pieczenia. Jednocześnie zgodnie z cytowaną ustawą do rozliczeń, o których mowa powy-żej, stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe o ban-kowych rozliczeniach pieniężnych oraz prze-pisy ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych w zakresie świadczenia usług płat-niczych. Ponadto Ustawa o SKOK odsyła rów-nież do ustawy o pośrednictwie ubezpiecze-niowym z dnia 22 maja 2003 r. W październiku 2012 r. SKOK zostały objęte nadzorem KNF, co skutkowało bardzo nieefektywnym nadzorem

ze strony Komisji i przyniosło w rezultacie liczne utrudnienia dla działania Kas i spadku efektywności ich działania, co zostało podkre-ślone nie tylko w dokumentach Kas (w tym „Białej Księdze Sektora SKOK” opublikowanej w 2019 r. przez Instytut Staszica), ale też samo WOCCU. Mimo to SKOK nadal skutecznie re-alizują swoją misję i dobrze służą członkom, nie utraciwszy ich zaufania.

Na koniec kwietnia 2019 r. działalność ope-racyjną prowadziło, według danych KNF, 27 Kas, z czego żadna nie była objęta zarządem komisarycznym. W 2018 r. Kasy wypracowały dodatni wynik finansowy netto na poziomie 73 010,77 mln zł. Rok wcześniej Kasy wypra-cowały zysk rzędu 68 527,37 mln zł. Jak już jed-nak powiedziano, Kasy to nie tylko działalność finansowa, ale też edukacja i poszanowanie dla wartości w finansach. Tym samym należy wspomnieć o programach edukacyjnych skie-rowanych do osób dorosłych, młodzieży czy seniorów. Na przykład z pomocy Ośrodków Doradztwa Finansowego i Konsumenckiego skorzystało w 2018 r. 1621 osób, z kolei powo-łane przez SKOK Stowarzyszenie Krzewienia Edukacji Finansowej nie tylko przygotowuje broszury, takie jak „Upadłość konsumenc-ka krok po kroku”, pomagające odnaleźć się w trudnej sytuacji konsumenckiej upadłości, ale też organizuje konkursy, takie jak Mistrzo-stwa Polski Młodych Ekonomistów, promujące wiedzę finansową wśród ludzi młodych.

Pożyczki o korzystnym oprocentowa-niu, edukacja finansowa, wsparcie dla osób w trudnej sytuacji, wreszcie zaangażowanie w inicjatywy patriotyczne, historyczne wy-darzenia i kultywowanie szacunku do trady-cji – to wszystko stanowi obecnie o sile sek-tora SKOK. Sile opartej nie tylko na zaufaniu licznych członków i sprawnym zarządzaniu, lecz także respektowaniu ponad 100-letniej tradycji spółdzielczości finansowej.

SKOK są istotnym elementem polskiego systemu finansowego już od 25 lat, zapewniając usługi

finansowe osobom, które często nie są atrakcyjnym klientem dla banków z sektora komercyjnego

– 274 –

Szanowni Państwo!

P amiętając, że w roku 2019 mija 30 lat od rozpoczęcia polskiej transformacji gospodarczej i że te lata były – ogólnie rzecz ujmując – czasem przemian o skali i dy-namice rozwoju bez precedensu w naszej współczesnej, narodo-wej historii, porównywalnych być może jedynie z okresem między I a II wojną światową, muszę pod-kreślić, że prawie od początku – bo od ponad 27 lat działają w Polsce Spółdzielcze Kasy Oszczędno-ściowo-Kredytowe (SKOK). Ile jest w Polsce takich firm, które powstały po 1989 r. i działają do dzisiaj? Jesteśmy w gronie nielicz-nych, którym to się udało. I to jest powód do dumy.

Wspólnota idei, która połączyła pionie-rów zakładających Kasy w Polsce, wydała wspaniałe owoce. SKOK powstały dzięki zwycięstwu solidarności, która dała w efek-cie NSZZ Solidarność, dzięki odwołaniu się do ludzkiej godności i potrzeby wolności. Trudno nie dostrzec, że w 20-leciu między-wojennym te same czynniki wpłynęły na błyskawiczne scalenie ziem znajdujących się wcześniej w trzech różnych porządkach prawnych, organizacyjnych i społecznych, na zbudowanie od podstaw wielkiego por-tu i miasta – Gdyni, powstanie Centralnego

Okręgu Przemysłowego, odrodzenie poczu-cia narodowej dumy i wychowanie następ-nych pokoleń w duchu wolności właśnie oraz odpowiedzialność za nasz wspólny los. Trudno też nie dostrzec zbieżności tych ideałów z nauczaniem Kościoła i praktycz-nej skuteczności jego społecznej nauki, któ-ra odwołuje się do dobra wspólnego, zaleca spółdzielczość gospodarowania jako formę wywiedzioną z Ewangelii i w miejscu cen-tralnym wszelkich wysiłków społecznych stawia człowieka i jego dobro.

O te właśnie wartości, o te korzenie na-szego narodu Spółdzielcze Kasy Oszczęd-nościowo-Kredytowe potrafiły zawsze się troszczyć. Skupione w swojej działalności na codziennych obowiązkach i wyzwa-niach zawsze znajdowały siły i środki, aby dbać o kulturę czy miejsca kultu religij-nego. I czyniły to na różnych poziomach i z różnym rozmachem – na skalę krajową, zagraniczną oraz w wymiarze lokalnym. Znane są efekty naszych starań na Jasnej Górze, znane są dzieła muzyki poważnej powstałe z naszej inspiracji, ale znani jeste-śmy również z tego, że pochylamy się nad pojedynczym człowiekiem, domem dziec-ka, szkołą czy parafią. Potrafimy się zmo-bilizować i w krótkim czasie zebrać dary, które w akcji pod patronatem Prezydenta RP są dostarczane Polonii mieszkającej na Kresach Wschodnich. To tylko wybrane przykłady naszych działań.

W duchu wolności i odpowiedzialności za nasz wspólny los


Nie jesteśmy tyko instytucją finansową, nie jesteśmy bankiem. Jesteśmy samopomocowym ruchem spółdzielczości finansowej!

I nie wstydzimy się tego. Jesteśmy z tego dumni, bo robimy dobre rzeczy, i uważamy, że nasze podejście do działań na rynku

finansowym, zakładające powinności wobec społeczeństwa i pojedynczego człowieka, może się stać inspiracją

i wzorem także dla przedsięwzięć z założenia czy deklaracji wyłącznie komercyjnych

Rafał Matusiak

prezes Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-

-Kredytowej

– 275 –

Nie jesteśmy tyko instytucją finansową, nie jesteśmy bankiem. Jesteśmy samopo-mocowym ruchem spółdzielczości finan-sowej! I nie wstydzimy się tego. Jesteśmy z tego dumni, bo robimy dobre rzeczy, i uważamy, że nasze podejście do działań na rynku finansowym, zakładające powin-ności wobec społeczeństwa i pojedynczego człowieka, może się stać inspiracją i wzo-rem także dla przedsięwzięć z założenia czy deklaracji wyłącznie komercyjnych.

To nie jest banalne, jeśli mówimy, że wspólnota, godność i solidarność to nie tylko hasła, ale przede wszystkim wartości i solidny fundament, na którym chcemy budować solidną konstrukcję.

Jednocześnie dostrzegać trzeba, że do-tyczy to także wszystkich przedsięwzięć biznesowych czy – szerzej – gospodar-czych, że świat nie stoi w miejscu, a czas się nie zatrzymał. Nie wolno popełniać grzechu zaniechania rozwoju. Nikogo nie stać na to, aby uznać, że wszystko, co do-tąd zrobiono, już zostało ostatecznie zro-bione i możemy korzystać z tego w nie-skończoność. To, co było dobre jeszcze kilka lat temu, staje się niewystarczające dzisiaj. To, co było nowoczesne wczoraj, dzisiaj okazuje się przestarzałe bądź nie-funkcjonalne. To kolejne zdania, które może brzmią banalnie, ale stają się twór-cze i skuteczne w realizacji szczególnie ambitnych celów, jeśli tylko zrozumiemy ich inspirującą rolę, która nigdy nie po-zwala zadowolić się sukcesem i „zabić” aktywny stosunek do otaczającej nas rze-czywistości w duchu ciągłego jej prze-kształcania.

Działania z tym związane opierać się po-winny – w czasach, w jakich przyszło nam żyć – na trzech głównych filarach. Pamię-tając o ideach i dorobku, nie chcemy ich przecież zatracić, należy skupić się na:

l wizerunku, rozumianym jako obec-ność, dążenie do prawdy w życiu pu-blicznym;

l nowoczesnych technologiach i sposo-bach świadczenia usług;

l planowaniu.

Jest wiele przykładów na to, jak bardzo przekazem publicznym można zniekształ-cić prawdę.

Musimy odkłamywać wszystkie sfery życia, przedstawiać prawdziwy obraz na-szych instytucji, instytucji konkurencyj-nych, relacji międzyludzkich i pomiędzy rządzącymi a rządzonymi. Musimy wal-czyć o prawdę. Bez niej także gospodarka nie będzie efektywna, a jednocześnie przy-jazna człowiekowi.

Nowoczesne technologie i sposoby świadczenia usług to kolejny filar działań. Musimy dalej poszukiwać i wdrażać nowe rozwiązania, pamiętając jednocześnie, że oferta rynkowa kierowana jest do ludzi w różnym wieku i o różnych potrzebach, ale to energia ludzi młodych i odwaga w jej wykorzystaniu to coś, co jest niezbędne w skutecznej realizacji działań w tym ob-szarze – w obszarze nowoczesnych tech-nologii. Z korzyścią dla wszystkich.

Nie będzie żadnym odkryciem, jeśli stwierdzę, że podstawą sukcesu w działal-ności gospodarczej jest dobry plan. Moim zdaniem w powstawanie tego planu po-winni być włączeni wszyscy, którzy będą go w przyszłości zarówno realizowali, jak i doświadczali skutków jego realizacji. To utopia – ktoś powie, i być może częścio-wo, być może w jakimś zakresie będzie miał rację. Jednakże, jak uczy doświadcze-nie, należy szukać sposobów na to, żeby uwzględniać żywotne interesy odbiorców, a realizatorom „zapewnić” wspólny i jasno sprecyzowany cel.

To nie są uwagi skierowane tylko do śro-dowisk gospodarczych. Ich skuteczność zależy w równym stopniu od zrozumienia i wsparcia ze strony rządu, całej administra-cji, parlamentu i instytucji nadzoru. Osoby podejmujące najważniejsze decyzje w Pol-sce powinny mieć pełną wiedzę na temat planów, problemów i oczekiwań środowisk biznesowych poszczególnych branż.

Rozmawiajmy o tym, jak osiągnąć ten cel.

– 276 –

W 2019 r. obchodzimy 30-le-cie polskiej transformacji gospodarczej. Za nami trzy dekady dynamicznych prze-mian, intensywnego roz-woju i wyczekiwanej gospodarczej wolności. Z ust ekspertów słyszymy, że porównując dzisiejszy stan gospodarki polskiej do sy-tuacji z czerwca 1989 r., mo-żemy zaobserwować szereg wyraźnych zmian jakościo-wych. Nastąpiły one we wszystkich sferach życia publicznego. Ostatnie 30 lat pod względem gospodar-czym to najlepszy i najbar-dziej owocny czas w historii Rzeczpospolitej.

Zmiany te nie byłyby możliwe bez ak-tywnego udziału polskich przedsiębior-ców. Ich ciężką pracę i wkład w rozwój polskiego biznesu widać szczególnie teraz. Polscy biznesmeni od początku przemian musieli sprostać wysokim oczekiwaniom, jakie nakładał na nich nie tylko sam system gospodarczy, ale także szeroko pojęty pa-triotyzm. Trzydzieści lat transformacji pol-skiej gospodarki to w końcu najistotniejszy element patriotyzmu gospodarczego. Rola firm w społeczeństwie zmienia się, a od li-derów rynku zwłaszcza teraz wymagamy szczególnego skierowania wzroku w stro-nę wspólnoty, a nie realizacji tylko prywat-nych interesów.

Wzrost polskiej gospodarki oznacza równocześnie wzrost znaczenia Polski na mapie Europy i świata. Dlatego mówiąc o rozwoju, nie możemy zapomnieć o pa-

triotyzmie, tak ważnym dla Polski i Pola-ków. Obecnie w naturalny sposób zmienił on swoje oblicze. W dzisiejszych czasach nie mówimy o patriotyzmie w kategoriach militarnych, nie myślimy o walce i grabie-żach. Nie mówimy o obronie granic, nie musimy bronić się przed najazdami. Współ-cześnie patriotyzm to wspieranie rozwoju swojego państwa, to aktywne zabieganie o jego wzrost na wszystkich poziomach, to dbałość o dobrobyt i polepszanie statusu materialnego każdego obywatela. Do tego zmierzaliśmy przez ostatnie 30 lat. Dziś patriotyzm oznacza wspieranie polskich przedsiębiorców i polskich firm, bez któ-rych niemożliwe jest stawanie się konku-rencyjnym na rynkach zbytu. Z tego wła-śnie powodu od 2015 r. coraz więcej mówi się o patriotyzmie gospodarczym i stawia się na to, co polskie, co lokalne, co wynika z naszych regionalnych tradycji.

Aktywne wspieranie i propagowanie pa-triotyzmu gospodarczego powoduje realny rozwój polskich przedsiębiorstw i przynosi zyski dla całego kraju. Dzięki temu polskie firmy nie tylko nie stoją już daleko w tyle za koncernami zachodnimi, ale dorównują im kroku i stają się dla nich niemożliwą do zignorowania konkurencją. Sukcesy pol-skich firm napełniają dumą i utwierdzają nas w przekonaniu, że Polska może być kra-jem innowacyjności, zamożności i życia na odpowiednim poziomie. Przykładem niech będzie choćby PKN Orlen, lider na polskim rynku paliw, który w ciągu ostatnich 3,5 roku osiągnął zysk na poziomie ok. 21 mld zł. W praktyce oznacza to wzrost aż o 900 proc. w porównaniu z łącznymi zyskami osiąga-nymi przez grupę w latach 2007–2015. Tego sukcesu nie da się nie zauważyć i nie da się przejść obok niego obojętnie.

Andrzej Sosnowski

prezes zarządu Kasy Stefczyka

Misja: ochrona polskiego kapitału


Już od 25 lat Kasa Stefczyka wspiera lokalny patriotyzm i dba o siłę polskiego kapitału. Tym samym umacnia

w Polakach poczucie wspólnoty narodowej i wzajemnej odpowiedzialności

– 277 –

Na gruncie transformacji gospodarczej naszego kraju wyrosła także Kasa Stefczyka, która rok temu świętowała swoje 25-lecie. Już od 25 lat Kasa Stefczyka wspiera lokalny patriotyzm i dba o siłę polskiego kapitału. Tym samym umacnia w Polakach poczucie wspólnoty narodowej i wzajemnej odpowie-dzialności. Kasa Stefczyka poprzez swoje zaangażowanie nie tylko uczestniczy w roz-woju gospodarki, ale także wspiera i krzewi wartości, o których dopiero od niedawna zaczyna się mówić. Misją Kasy Stefczyka od 25 lat jest ochrona polskiego kapitału i inte-resów konsumentów na arenie międzynaro-dowej, czego skutkiem ma być silna i stabilna pozycja w Europie. Kasa Stefczyka od 25 lat jest naturalnym partnerem i sprzymierzeń-cem dla inicjatyw pobudzających lokalne rynki. Sieć oddziałów rozmieszczona na te-renie całego kraju, także w małych miejsco-wościach, pozwala na indywidualny kontakt z mieszkańcami miast, miasteczek i wiosek, co umożliwia tym samym wspieranie lokal-nego rozwoju. Tworzy również idealny kanał przenoszenia dobrych doświadczeń i spraw-dzonych rozwiązań z jednych obszarów Pol-ski na inne, zwłaszcza te słabiej rozwinięte. Lata doświadczeń pokazują, że Kasa Stefczy-ka poprzez nawiązywanie osobistych relacji ze swoimi klientami integruje środowisko lokalne i tworzy doskonały klimat umożli-wiający wspieranie działalności organizacji kulturalnych, oświatowych czy sportowych. Działania te pokazują milionom Polaków, że nie są pozostawieni samym sobie i nie mu-szą czuć się zagubieni w skomplikowanym świecie interesów. Mogą na własnej skórze odczuć, że są ważną częścią wspólnoty na-rodowej.

Patriotyzm, wspólnota narodowa, odpo-wiedzialność społeczna i biznesowa to war-

tości, o które musimy nieustannie zabiegać i które należy pielęgnować. Przez minione trzy dziesięciolecia wiele udało nam się osiągnąć. Wierzę, że to dopiero początek, że przed nami jeszcze obfitsze lata. Z dumą myślę o kształtowaniu się coraz mocniej-szej pozycji Polski w Europie i cieszę się, że polscy przedsiębiorcy mają w tym swój udział. Z dumą myślę o roli, jaką w tym procesie odegrała już i wciąż odgrywa Kasa Stefczyka i bliska mi idea spółdzielczości. W najbliższych latach wspólnie będziemy dbać o rozpoznawalność regionalnych pro-duktów w Europie i na świecie, razem bę-dziemy wspierać internacjonalizację pol-skich przedsiębiorstw. Chcemy się dzielić tym, co mamy najlepsze, by także Europa miała szansę uczestniczyć w zbieraniu owoców naszego wieloletniego rozwoju.

Dziś patriotyzm oznacza wspieranie polskich przedsiębiorców i polskich firm, bez których

niemożliwe jest stawanie się konkurencyjnym na rynkach międzynarodowych

– 278 –

T ransformacja ustrojowa i gospo-darcza w latach 90. ubiegłego wieku spowodowały w Polsce duże i szybkie zmiany na rynku finansowym zarówno w zakresie ustawodawczym, jak i społecz-nym. To właśnie wtedy zaczęto otwierać na masową skalę ra-chunki osobiste, na które wpły-wały wynagrodzenia pracow-ników odbierających wcześniej pensję w gotówce, a w instytu-cjach finansowych pojawiło się wiele nowych produktów i usług finansowych. Nie do podważenia jest to, że wszystkie te zmiany wpływały pozytywnie na roz-wój społeczno-gospodarczy, lecz zabrakło jednej bardzo istotnej kwestii – edukacji.

Dziś już wiemy, że potrzebne jest formu-łowanie programów nauczania nakierowa-nych na kształcenie zmierzające w kierun-ku umiejętności uczenia się i adaptowania do zmian. Trzydzieści lat temu ekscytacja samymi zmianami zatarła tę oczywistość. Poziom wiedzy, umiejętności i świadomo-ści ekonomicznej większości Polaków był za niski, bo zabrakło edukacji finansowej i często trudno było konsumentom nadą-żać za tempem wszystkich zmian.

Stowarzyszenie Krzewienia Edukacji Fi-nansowej (SKEF) istnieje od 1997 r. i od po-czątku działalności za cel główny stawiało sobie edukację finansową Polaków oraz świadczenie przez ostatnich 18 lat nieodpłat-nej pomocy osobom nadmiernie zadłużo-

nym w Ośrodkach Doradztwa Finansowego i Konsumenckiego (ODFiK). Stowarzysze-nie ma w dorobku liczne projekty edukacyj-ne o skali ogólnopolskiej, które zasięgiem objęły tysiące Polaków. Jest również współ-założycielem European Consumer Debt Network, europejskiej sieci skupiającej or-ganizacje, instytucje i badaczy (ekspertów), które zajmują się problematyką zwalczania zjawiska nadmiernego zadłużenia wśród konsumentów i gospodarstw domowych.

PrzeszłośćWieloletnia praca i wyniesione stąd do-

świadczenia specjalistów ODFiK działa-jących przy SKEF z osobami nadmiernie zadłużonymi potwierdzają istotne braki w obszarze wiedzy i umiejętności finanso-wych Polaków. Uważają oni, że problemy finansowe, spirala zadłużenia czy niewy-płacalność znaczącej większości klientów nie były najczęściej efektem ich złej woli, a raczej następstwem błędnych czy nie-przemyślanych decyzji finansowych, wy-nikających z braku podstawowej wiedzy ekonomicznej. Co istotniejsze, osoby nad-miernie zadłużone miały problemy z pla-nowaniem swojego budżetu domowego i nie miały praktycznych umiejętności fi-nansowych. Klienci ODFiK nie rozumieli pojęć, zapisów w umowach, dlatego czę-sto podpisywali np. umowy kredytowe bez zrozumienia i sprawdzenia podstawowych parametrów, takich jak oprocentowanie, warunki odstąpienia, wcześniejsza spłata, i nie potrafili egzekwować swoich praw, ponieważ ich nie znali. To często doprowa-dzało do kumulowania zadłużeń, których później nie byli już w stanie spłacić.

Kazimierz Janiak

prezes Stowarzyszenia

Krzewienia Edukacji Finansowej

Rola SKEF w edukacji finansowej Polaków – misja i wyzwania


Konieczne jest opracowanie Narodowej Strategii Edukacji Finansowej, która wprowadzi nauczanie przedmiotu edukacji finansowej do szkół.

Narodowa Strategia Edukacji Finansowej pozwoliłaby na objęcie edukacją wszystkich uczniów, oferując im bardziej przyjazny start w przyszłe,

dorosłe i bardziej świadome finansowo życie

– 279 –

TeraźniejszośćNieporadność finansowa klientów ośrod-

ków, badania ankietowe w szkołach i ob-serwacja dynamicznie zmieniającego się rynku finansowego utwierdziła władze sto-warzyszenia w konieczności podjęcia szer-szych działań edukacyjnych, opierających się na koncepcji zdobywania i ćwiczenia praktycznych umiejętności finansowych. SKEF może poszczycić się realizacją wielu ogólnopolskich projektów z obszaru edu-kacji finansowej, których odbiorcami są za-równo dzieci, młodzież szkolna, jak i grupy osób dorosłych, w tym seniorów.

Niedawno zakończony, unikatowy na ska-lę europejską, projekt edukacyjny „Myślę, decyduję, działam – finanse dla najmłod-szych” został zrealizowany w okresie 2016–2019 dzięki finansowemu wsparciu Narodo-wego Banku Polskiego w ramach programu edukacji ekonomicznej. W projekcie wzięły udział 44 szkoły z obszaru całego kraju i po-nad 800 uczniów, którzy rozpoczęli zajęcia z edukacji finansowej w klasie pierwszej i zakończyli w klasie trzeciej, korzystając z materiałów dydaktycznych opracowa-nych przez ekspertów z zakresu pedagogiki wczesnoszkolnej, matematyki i ekonomii. Projekt w szerokim zakresie obejmował rozwój wiedzy i umiejętności finansowych uczniów poprzez umożliwienie dzieciom osobistego przeżycia sytuacji edukacyjnych związanych z zarządzaniem pieniędzmi, zdobywania doświadczeń przy rozwiązy-waniu problemów, rozwój podstaw kry-tycznego myślenia uczniów dotyczące-go konsekwencji podejmowania decyzji finansowych, ich znaczenia w życiu każdej osoby i rodziny oraz rozwój kompetencji

zawodowych wśród nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej. Projekt był unikatowy na skalę nie tylko Polski, ale i Europy, gdyż wprowadził systematyczny cykl zajęć obej-mujący 72 godziny lekcyjne realizowane przez okres pięciu semestrów. Badania ewa-luacyjne oraz relacje nauczycieli realizują-cych zajęcia potwierdziły bardzo pozytyw-ne zmiany w zakresie wiedzy i umiejętności finansowych oraz matematycznych w ba-danej grupie uczniów w porównaniu z ich rówieśnikami niebiorącymi udziału w pro-jekcie. Tym samym potwierdzone zostało założenie stowarzyszenia o konieczności i skuteczności prowadzenia działań z za-kresu edukacji finansowej już na wczesnym etapie edukacji dzieci. Wydaje się to słusz-ny kierunek działań jako wsparcie przywo-łanego na wstępie rozwoju społeczno-gospodarczego Polski.

W ubiegłym roku konsorcjum firm Ecorys Polska Sp. z o.o. i Centrum Badań Marketin-gowych Indicator na zlecenie Narodowego Banku Polskiego przeprowadziło badanie społeczne „Diagnoza stanu wiedzy i świa-domości ekonomicznej dzieci i młodzieży w Polsce”. Badanie wskazuje, że sytuacja jest niepokojąca. Subiektywna ocena pozio-mu wiedzy pokazała, że uczniowie na każ-dym etapie kształcenia krytycznie oceniają swoją wiedzę ekonomiczną. Tylko 5 proc. uczniów ocenia swoją wiedzę jako dużą lub bardzo dużą. Jako główne źródło wiedzy uczniowie, w zależności od poziomu kształ-cenia, wskazali w różnej kolejności zajęcia w szkołach, rozmowy z rodzicami, portale internetowe i programy telewizyjne. Jed-nak wszyscy zgodnie uznali za najbardziej preferowaną formę zdobywania wiedzy

SKEF może poszczycić się realizacją wielu ogólnopolskich projektów z obszaru edukacji

finansowej, których odbiorcami są zarówno dzieci, młodzież szkolna, jak i grupy osób

dorosłych, w tym seniorów

– 280 –

– dyskusję z klasą. Dzieci i młodzież chcą się uczyć o oszczędzaniu i inwestowaniu pieniędzy, planowaniu kariery zawodowej i zakładaniu własnej firmy.

PrzyszłośćUnia Europejska od wielu lat prowadzi

konsultacje dotyczące edukacji finansowej w krajach członkowskich, jednak cały czas brakuje kompleksowych i obligatoryjnych programów nauczania oraz wsparcia fi-nansowego dla organizacji zajmujących się prowadzeniem działań w obszarze eduka-cji finansowej. Tych ostatnich jest w Polsce wiele, jednak z uwagi na brak finansowa-nia działania przez nie podejmowane są krótkotrwałe, często o lokalnym zasięgu, a potrzeby w zakresie edukacji finanso-wej w kontekście wciąż rozwijającej się gospodarki są bardziej złożone niż jedno-dniowe warsztaty. Nie trzeba przekonywać nikogo, że w dłuższej perspektywie skutki nadmiernego zadłużenia i nietrafionych decyzji finansowych będzie odczuwać całe społeczeństwo, choć nie bez znaczenia jest podejście do wsparcia lepszego funk-cjonowania w rzeczywistości finansowej indywidualnego człowieka. Efekty długo-falowego nauczania będą odczuwalne dla wszystkich. Świadomy finansowo obywa-tel to jednocześnie świadomy konsument i kredytobiorca.

Konieczne jest więc opracowanie Naro-dowej Strategii Edukacji Finansowej, która wprowadzi nauczanie przedmiotu edukacji finansowej do szkół, czy to jako odrębnego przedmiotu, czy też z uwagi na interdyscy-plinarny charakter włączenie określonych treści do różnych przedmiotów, takich jak

matematyka, wiedza o społeczeństwie, geografia, historia, podstawy przedsiębior-czości czy nawet język polski, na którym można ćwiczyć umiejętności językowe w zakresie dyskusji lub pracy pisemnej na wybrany temat ekonomiczny. Wieloletnie doświadczenie stowarzyszenia pokazuje, że praktyczne kształcenie dzieci i mło-dzieży w tym zakresie przynosi wymierne efekty. Projekty realizowane przez SKEF są bardzo dobrze odbierane zarówno przez młodych ludzi, jak i przez ich nauczycieli oraz rodziców. Narodowa Strategia Edu-kacji Finansowej pozwoliłaby na objęcie edukacją wszystkich uczniów, oferując im bardziej przyjazny start w przyszłe, doro-słe i bardziej świadome finansowo życie. Dałaby też szansę na pozyskanie środków finansowych na prowadzenie szerokich działań w tym zakresie w Polsce.

Wieloletnia praca i wyniesione stąd doświadczenia specjalistów Ośrodków Doradztwa Finansowego i Konsumenckiego działających przy SKEF z osobami nadmiernie zadłużonymi potwierdzają istotne braki w obszarze wiedzy i umiejętności finansowych Polaków

– 281 –

Podmioty sektorakas spółdzielczych

L.p. Nazwa Dane teleadresowe

1 Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowaul. Władysława IV, 22 81-743 Sopot, tel.: 58 550-96-00, fax: 58 550-96-01, www.skok.pl

2 Krakowska Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowaul. Ujastek 3, 30-969 Kraków, tel.: 12 688-69-00, fax: 12 688-69-10, www.krakskok.pl

3 Międzyzakładowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo - Kredytowa w HPR Dąbrowa Górnicza

ul. Tysiąclecia 10, 41-303 Dąbrowa Górnicza, tel.: 32 262-35-92, fax: 32 262-35-92, www.skokhpr.pl

4 Regionalna Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa im. św. Brata Alberta w Szczytnie

ul. Polska 35/1, 12-100 Szczytno, tel.: 89 624-20-20, fax: 89 624-20-20

5 Rzeszowska Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa im. biskupa Józefa Sebastiana Pelczara w Rzeszowie

ul. Zamenhoffa 3, 35-065 Rzeszów, tel.: 17 859-01-00, fax: 17 859-01-02, www.skok.rzeszow.pl

6 Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa „Beskidy”ul. Cyniarska 11, 43-300 Bielsko-Biała, tel.: 33 816-59-89, fax: 33 816-59-89, www.skokbeskidy.pl

7 Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa „Boże Dary” w Katowicachul. Samsonowicza 5, 40-749 Katowice, tel.: 32 355-01-90, fax: 32 241-25-16, www.skok-bozedary.pl

8 Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa „Centrum”ul. Stanisława Moniuszki 16 A, 41-902 Bytom, tel.: 32 280-73-17, fax: 32 280-41-05, www.kasacentrum.pl

9 Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa „Kozienice”ul. Hamernicka 4, lok. nr 1, 26-900 Kozienice, tel.: 48 611 30 80, fax: 48 611-30-82, www.skokkozienice.pl

10 Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa Małopolskaul. Kwiatkowskiego 1, 37-450 Stalowa Wola, tel.: 15 813-60-65, fax: 15 813-60-65 w.31, www.skokmalopolska.eu

11 Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa „Poznaniak”ul. Energetyczna 3b, 61-016 Poznań, tel.: 61 821-13-85, fax: 61 639-30-06, www.skok-poznaniak.pl

12 Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa „Szopienice”ul. Wiosny Ludów 1, 40-374 Katowice, tel.: 32 204-95-61, fax: 32 209-92-39, www.skokszopienice.pl

13 Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa „Wisła”Al. Centralna 21, 24-100 Puławy, tel.: 81 888-90-43, fax: 81 888-55-12, www.skokwisla.pl

14 Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa Ziemi Rybnickiejul. 3-go Maja 1A, 44-230 Czerwionka-Leszczyny, tel.: 32 432-94-00, fax: 32 432-74-11, www.skokziemryb.com.pl

15 Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa im. Eugeniusza Kwiatkowskiegoul. Kwiatkowskiego 8, 33-101 Tarnów, tel.: 14 637-34-15; 14 637-27-79, fax: 14 637-34-15, www.skokkwiatkowskiego.pl

16 Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa im. Franciszka Stefczykaul. Bohaterów Starówki Warszawskiej 6, 81-455 Gdynia, tel.: 58 782-93-00, fax: 58 782-80-31, www.kasastefczyka.pl

17 Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa im. Ks. Franciszka Blachnickiego w Zamościu

ul. Kolegiacka 16 22-400 Zamość, tel.: 84 639-15-08, fax: 84 639-15-08, www.skokblachnickiego.pl

18 Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa im. Powstanców Śląskich w Zdzieszowicach

ul. Chrobrego 1B, 47-330 Zdzieszowice, tel.: 77 472-61-90, fax: 77 484-71-95, www.skok-zdzieszowice.pl

19 Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa im. Stanisława Adamskiego w Toruniuul. Dziewulskiego 12, 87-100 Toruń, tel.: 56 651-03-45(46), fax: 56 651-03-45, www.skokadamskiego.pl

20 Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa im. Unii Lubelskiejul. Braci Wieniawskich 5B, 20-844 Lublin, tel.: 81 756-96-00, fax: 81 756-96-01, www.kasaul.pl

21 Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa im. Zygmunta Chmielewskiegoul. K. Wallenroda 2E, 20-607 Lublin, tel.: 81 446-30-00, fax: 81 446-30-09, www.skokchmielewskiego.pl

22 Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa przy „Dezamet” S.A. w Nowej Dębieul. Szypowskiego 1, 39-460 Nowa Dęba, tel.: 15 846-22-34, fax: 15 845-10-69, www.skok.nowadeba.pl

23 Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa w Kostrzynie nad Odrą ul. Fabryczna 1, 66-470 Kostrzyn N/Odrą, tel.: 95 721-05-21, fax: 95 721-05-21,

24 Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa w ZWCH „Stilon” S.A. ul. Franciszka Walczaka 25A, 66-400 Gorzów Wlkp., tel.: 95 733-23-22, fax: 95 733-23-22,

25 Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa „Śląsk”ul. Edmunda Kokota 169, 41-711 Ruda Śląska, tel.: 32 240-20-96, fax: 32 240-20-98 w.12, www.skok.slask.pl

26 Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa „Świdnik”ul. Niepodległości 13, 21-040 Świdnik, tel.: 81 468-88-44, fax: 81 468-88-30, www.skokswidnik.pl

27 Zachodniopomorska Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowaul. Czorsztyńska 17, 71-201 Szczecin, tel.: 91 441-23-50, fawx: 91 484-31-44, www.zskok.pl

– 282 –

Szanse i wyzwania

DZIAŁ IV

– 284 –

Wolna gospodarka = szybki rozwój

N a początku lat 90. PKB na miesz-kańca Polski mierzony siłą na-bywczą był na poziomie 40 proc. średniej unijnej, a jeśli weźmie-my pod uwagę wartości bez-względne, PKB naszego kraju był niemal osiem razy mniejszy niż obecnie. Po 15 latach, czyli w momencie wejścia Polski do Unii Europejskiej, nasze PKB per capita osiągnęło 50 proc. średniej unijnej. Był to moment przełomowy dla polskiej gospo-darki, która weszła na drogę dy-namicznego rozwoju. Piętnaście lat później nasze PKB na miesz-kańca osiągnęło poziom 71 proc. średniej unijnej, co oznacza, ze dwukrotnie szybciej goniliśmy bogate kraje niż przed dołącze-niem do UE. Z dumą możemy wskazać, że jesteśmy jednym

z nielicznych krajów na świecie, który ma tak długi okres ciągłego wzrostu gospodar-czego.

Początki wolnego rynku nie były łatwe także dlatego, że nie było pomysłu na ściąg- nięcie kapitału zagranicznego, który wraz z inwestycjami wniósłby do Polski nie tylko nowe technologie, ale też wiedzę i doświad-czenie biznesowe przedstawicieli krajów od dekad funkcjonujacych według reguł wol-norynkowych. Chętnych do inwestowania w Polsce nie brakowało, ale sami wytyczy-liśmy im najprostszą z możliwych ścież-kę wejścia na nasz rynek. Zachłystując się wolnością gospodarczą, w ramach repry-watyzacji sprzedawaliśmy firmy o długolet-niej tradycji – często po nieadekwatnej ce-nie i bez strategii rozwoju poszczególnych przedsiębiorstw czy całych branż. Dlatego to, co nie zostało sprywatyzowane, w krót-kim czasie upadło, nie korzystając w żadnej mierze z przemian gospodarczych. Dziś wiemy, że „srebra rodowe” oddaliśmy zbyt

Wykorzystujemy w pełni swój potencjał

SZANSE I WYZWANIA

Początek transformacji ustrojowej był dla nas skokiem na głęboką wodę kapitalizmu, choć większość z nas nie potrafiła pływać w tym

wolnorynkowym oceanie. Przedsiębiorcy metodą prób i błędów poszukiwali wzorców prowadzenia biznesu. Jako konsumenci zachwycaliśmy się

wszystkim, co zagraniczne, bo niewiele było tego, co polskie. Ale dzięki determinacji i przedsiębiorczości Polaków potrafiliśmy

w dość szybkim tempie z grona biednych krajów byłego bloku wschodniego stać się krajem o stabilnej pozycji w Europie

Jerzy Kwieciński

minister inwestycji i rozwoju

– 285 –

pochopnie, dlatego nie wahamy się, gdy po-jawia się możliwość ich repolonizacji – jak było w przypadku Banku Pekao SA.

Jednocześnie otwarcie się na wolny ry-nek spowodowało eksplozję przedsiębior-czości, która odzwierciedlała ducha gospo-darności i kreatywności w Polakach, stając się podwaliną do tworzenia dynamicznie rozwijającej się gospodarki. To właśnie małe i średnie firmy, których liczba inten-sywnie rosła, podobnie jak ich znaczenie w tworzeniu dochodu narodowego, stały się i pozostają nadal motorem napędowym polskiego rozwoju.

Odzyskanie pozycji silnych marek i zwiększenie rozpoznawalności polskich firm na świecie jest dla nas sporym wyzwaniem, ale nie mamy wątpliwości, że ten proces zakończy się sukcesem. Liczymy na naszych narodowych czempionów, którzy są najlepszą wizytówką Polski za granicą. To ich przykład motywuje mniejsze przed-siębiorstwa do rozwijania własnych bizne-sów. Oni przecierają coraz to nowsze szlaki w światowej gospodarce. Naszą rolą jest ich w tym wspierać, bo ugruntowanie między-narodowej pozycji polskich firm i wykre-owanie marek globalnych leży w żywotnym interesie państwa. Odpowiedzialna polityka gospodarcza musi uwzględniać ten aspekt.

Jest strategia, są efektyNie da się mówić o sukcesie gospodarczym

Polski z ostatnich lat bez wskazania źródła

tego sukcesu. Jest nim niewątpliwie Strate-gia na rzecz Odpowiedzianego Rozwoju po-tocznie zwana planem Morawieckiego. SOR to swoisty biznesplan zawierający ponad 300 projektów strategicznych, szczegółowo przeanalizowanych pod kątem zrównowa-żonego rozwoju całego kraju z uwzględnie-niem przewag konkurencyjnych i regio-nalnych atutów. Plan, który jest skutecznie i konsekwentnie realizowany i przy którym zgodnie współpracują różne resorty, sektory gospodarki oraz przedsiębiorstwa.

Polska jest coraz bardziej atrakcyjna dla zagranicznych inwestorów, przyciągając ich stabilnym wzrostem PKB i dobrymi per-spektywami gospodarczymi. Również pol-scy konsumenci w końcu wspierają własną gospodarkę, świadomie wybierając polskie produkty. Patriotyzm gospodarczy, będący jeszcze kilka lat temu czymś niespotyka-nym, dziś jest kołem zamachowym wielu polskich przedsiębiorstw, a dla większości Polaków wybór polskiego produktu spo-śród zagranicznych jest czymś naturalnym.

Gigantyczne przedsięwzięcia gospodar-cze i inwestycyjne, jak Via Carpatia, Via Baltica, Centralny Port Komunikacyjny czy przekop Mierzei Wiślanej, pomijane w planach poprzednich ekip rządowych, dziś mają kształt konkretnych projektów, w realizację których angażują się nie tyl-ko polscy przedsiębiorcy – przy silnym wsparciu państwa, ale również nasi part-nerzy z innych krajów.

Otwarcie się na wolny rynek spowodowało eksplozję przedsiębiorczości, która odzwierciedlała ducha

gospodarności i kreatywności w Polakach, stając się podwaliną do tworzenia dynamicznie rozwijającej się

gospodarki. To właśnie małe i średnie firmy, których liczba intensywnie rosła, podobnie jak ich znaczenie w tworzeniu

dochodu narodowego, stały się i pozostają nadal motorem napędowym polskiego rozwoju

– 286 –

To, co do niedawna było tematem żar-tów i wątpliwości w zasadność realizacji, teraz ma realny kształt, kosztorys i harmo-nogram.

Stabilne i bezpieczne

gospodarowanie Polska 30 lat temu zaczęła bieg w nie-

równym wyścigu o swoją gospodarczą po-myślność. Choć była na trudnej pozycji startowej, po trzech dekadach znajduje się w czołówce stawki.

Polacy to mądry, ambitny i zdolny naród, któremu nikt ani z zewnątrz, ani wewnątrz nie musi mówić, co jest dla niego najlep-sze. Jesteśmy zdeterminowani w budowa-niu lepszej przyszłości nie tylko w swoim najbliższym otoczeniu, ale także stawiamy na rozwój w skali miasta, regionu czy też kraju.

I jako naród doceniamy, że ktoś ma kon-kretny plan na Polskę na najbliższe dekady i skutecznie ten plan realizuje. Że Polska nie dryfuje, spychana koniunkturalnymi falami na gospodarcze mielizny, lecz jest rozsądnie i stabilnie kierowana w dobrze sprecyzowanym kierunku, który znają wszyscy biorący udział w tej podróży.

Ostatnie lata pokazały także, że pol-scy przedsiębiorcy, instytucje, a wreszcie rządzący realizują poszczególne zadania z równym zaangażowaniem, pozytywnymi efektami dzieląc się z całym społeczeń-stwem. To prawdziwa zmiana mentalno-ściowa, niepodobna do jakiegokolwiek okresu po II wojnie światowej.

Quo vadis, Polonia?W którym miejscu jest Polska Anno Do-

mini 2019, 30 lat po transformacji ustrojo-wej? Jeśli weźmiemy pod uwagę: historycz-nie niską stopę bezrobocia, malejący dług publiczny i minimalny deficyt budżetowy, rekordowe uszczelnienie systemu podat-kowego pozwalające na wprowadzenie po-wszechnych programów społecznych oraz wysoki wzrost PKB stawiający nas w roli lidera regionu, to odpowiedź jest prosta: we właściwym. Choć lepiej powiedzieć, że na dobrej drodze. Rozwój to proces, a wszyscy wiemy, że kto stoi w miejscu, ten się cofa – świat nie poczeka.

Polska wybrała swój szlak rozwoju i jest właśnie na takim etapie, jakiego oczeku-ją obywatele i przedsiębiorcy. Najbliższe miesiące przyniosą kolejne rozwiązania ułatwiające prowadzenie biznesu w Pol-sce, tak aby jeszcze mocniej utwierdzić prowadzących i zamierzających prowadzić tu biznes, że Polska jest dobrze obranym kierunkiem gospodarczego dobrobytu.

Mamy zdolnych i ambitnych przed-siębiorców, mamy stabilną gospodarkę i w końcu mamy wspierający rozwój gospodarczy rząd. To idealna triada, którą trzeba intensywnie wykorzystać, bo nigdy nie wiadomo, kiedy powtórzy się taka kon-stelacja.

Nie da się mówić o sukcesie gospodarczym Polski z ostatnich lat bez wskazania źródła tego sukcesu. Jest nim niewątpliwie Strategia na rzecz Odpowiedzianego Rozwoju potocznie zwana planem Morawieckiego. SOR to swoisty biznesplan zawierający ponad 300 projektów strategicznych, szczegółowo przeanalizowanych pod kątem zrównoważonego rozwoju całego kraju z uwzględnieniem przewag konkurencyjnych i regionalnych atutów

– 287 –

30-lecie polskiej transformacji gospodarczej

SZANSE I WYZWANIA

Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju zaproponowała nowy model rozwojowy, którego założeniem jest znalezienie balansu między interwencją

sfery publicznej a zwiększaniem wolności sektora prywatnego

Jadwiga Emilewicz

minister przedsiębiorczości i technologii

O d 1989 r. Polska dokonała ogromnego skoku gospodarcze-go. Zanotowaliśmy w tym czasie ponadośmiokrotny wzrost eks-portu. Dzisiaj nasz eksport wy-nosi 246 mld dol., podczas gdy w 1990 r. było to niecałe 35 mld dol. PKB per capita w 1990 r. wyniósł 1630 dol., podczas gdy w 2017 r. osiągnął 14 470 dol. Mało państw na świecie może pochwalić się takim wynikiem.

Jednak patrząc dzisiaj na reformy gospo-darcze z 1990 r., coraz częściej zastanawia-my się, czy było wówczas możliwe obranie innej ścieżki transformacji, uwzględniają-cej w większym stopniu koszty społeczne, a także pozwalającej uratować przynajmniej niektóre wielkie zakłady przemysłowe.

U progu transformacji w Polsce, która miała zaszczepić wolny rynek, nad Wisłą pojawiło się także nowe zjawisko – nastą-piła erupcja polskiej przedsiębiorczości. Uwolniony handel oparty na zasadzie „co nie jest zabronione, jest dozwolone” uru-chomił w Polakach głęboko zakorzeniony

gen wolności gospodarczej. Jest to jeden z najważniejszych elementów definiują-cych nas jako naród.

W kolejnych latach w różny sposób pró-bowano okiełznać ową polską przedsię-biorczość. Każda zmiana zaproponowana w odniesieniu do sektora przedsiębiorczo-ści była rozpatrywana albo jako niekorzyst-na dla prywatnego przedsiębiorcy, albo niekorzystna dla pracownika. W efekcie, za-miast realnie rozszerzać sferę wolności gospodarczej, cały dyskurs sprowadzał się do teoretycznego przerzucania się argumen-tami, czy rząd powinien urzeczywistniać tylko rozwiązania etatystyczne, czy tylko liberalne, jeżeli chodzi o sferę gospodarki.

Codzienność pracy dla państwa wygląda zupełnie inaczej. Dylematy, z którymi na co dzień się mierzymy, nie sprowadzają się do tego, czy na koniec dnia ktoś nas określi li-berałami lub socjalistami. Najważniejszym kontekstem każdej mojej decyzji w mini-sterstwie jest równomierny rozwój wspól-noty oraz unikanie narzucania słabszym nadmiernych obciążeń przez silniejszych – nieważne, czy jest to państwo, czy biu-

– 288 –

ro kracja uciskająca przedsiębiorcę, czy za-graniczna korporacja dominująca na rynku.

Ten jałowy dla polskiej gospodarki dys-kurs przełamała Strategia na rzecz Odpo-wiedzialnego Rozwoju. Zaproponowała ona nowy model rozwojowy, którego zało-żeniem jest znalezienie balansu między in-terwencją sfery publicznej a zwiększaniem wolności sektora prywatnego. Paradygmat odpowiedzialnego rozwoju państwa w sfe-rze gospodarczej polega na tym, że rolą sektora publicznego jest udostępnienie na-rzędzi i zarysowanie celu, który chcemy, aby został zrealizowany. A więc bardziej motywowanie niż stawianie wymogów, a już na pewno nie odgórne dekretowanie.

W praktyce gospodarczej ów model od-powiedzialnego rozwoju ogniskował się wokół następujących tematów, które z suk-cesem przełożyliśmy na konkretne akty prawne.

Legislacja dla firmZmiany te, w postaci m.in. takich pakie-tów jak Konstytucja Biznesu, 100 zmian dla firm czy pakiet MŚP, dały realne korzyści firmom. Patrząc tylko na finansową stronę tych zmian, szacujemy, że przedsiębiorcy zaoszczędzą ok. 20 mld zł w ciągu 10 lat.

Wysoka jakość powietrzaProblem rakotwórczych pyłów w polskich miastach pozostawał nierozwiązany od dziesięcioleci. Jako pierwsi podeszliśmy do tematu systemowo i stawiliśmy mu czoła, tworząc rządowy program Czyste powietrze. Jest to największy (po progra-mie 500+) rządowy program wieloletni.

Przewidywane nakłady wyniosą 103 mld zł w ciągu najbliższych 12 lat.

Wspieranie inwestycjiOd 30 czerwca 2018 r. Polska Strefa Inwe-stycji pozwala przedsiębiorcom starać się o ulgę na dowolnym terenie, na którym można prowadzić działalność gospodar-czą. Od początku roku obserwujemy bar-dzo dynamiczny przyrost wartości zade-klarowanych inwestycji.

Polska przestaje być montownią

Realizowane obecnie projekty inwestycyj-ne mają na celu rozwój polskiej gospodarki poprzez budowanie zakładów produkcyj-nych o wysokim poziomie innowacyjności, z dobrymi miejscami pracy i z zachowa-niem najwyższych standardów dbałości o środowisko (np. LG Chem, Umicore, Tanne, BASF, Mercedes, Volkswagen).

InnowacjeWidzimy wyraźnie, że polityka przekie-rowywania gospodarki na tory innowacji przynosi wymierne skutki. Opracowaliśmy rozwiązanie prawne ułatwiające praw-ne funkcjonowanie start-upów. Od 2016 r. wprowadzamy ulgi podatkowe na prace ba-dawczo-rozwojowe. Jej wysokość i zakres kosztów kwalifikowanych był w kolejnych latach zwiększany poprzez tzw. ustawy o in-nowacyjności. W 2017 r. z ulgi skorzystało o 106 proc. więcej podatników niż w 2016 r. W ciągu dwóch lat liczba firm prowadzą-cych prace badawczo-rozwojowe zwiększy-ła się o 15,2 proc. Ostatnim akordem było powołanie Sieci Badawczej Łukasiewicz, którą zapowiadałam w 2015 r.

Najważniejszym kontekstem każdej mojej decyzji w ministerstwie jest równomierny rozwój wspólnoty oraz unikanie narzucania słabszym nadmiernych obciążeń przez silniejszych – nieważne czy jest to państwo, biurokracja uciskająca przedsiębiorcę, czy zagraniczna korporacja dominująca na rynku

– 289 –

Ekspansja zagranicznaW 2017 r. polski eksport towarów zwięk-szył się aż o 11,8 proc., a w kolejnym o 7 proc., osiągając poziom 221 mld euro. Szybko rosnący eksport towarów z Polski, szybszy niż średni dla świata, przełożył się jednocześnie na zwiększanie udziału polskiego eksportu towarów w eksporcie globalnym, do 1,3 proc. w 2018 r. wobec 1,2 proc. w 2015 r.

Efekty działań Zjednoczonej Prawicy w gospodarce pojawiły się dość szybko. Wzrost PKB w 2018 r. osiągnął 5,1 proc., po-prawiając tym samym bardzo dobry wynik z poprzedniego roku (4,9 proc.). To jeden z najlepszych wyników w UE – ponaddwu-krotnie szybszy wzrost niż w strefie euro (1,8 proc.) oraz całej UE (1,9 proc.). W okre-sie tych trzech lat PKB Polski wzrósł o po-nad 13 proc., co było jednym z najlepszych wyników w UE.

Dobra sytuacja gospodarstw domowych wspierana była przez wzrost przeciętnych wynagrodzeń (o 7,1 proc., r/r w kwietniu 2019 r. i o 14 proc. wobec 2015 r.), niską stopę bezrobocia (w maju 2019 r. wyniosła ona 5,4 proc.) oraz relatywnie niską infla-cję (2,4 proc. w maju), co zwiększa ich siłę nabywczą. W 2018 r. wyraźnie widoczny był wzrost inwestycji prywatnych i pu-blicznych (nakłady brutto na środki trwa-łe wzrosły o 8,7 proc.), co świadczy m.in. o zwiększonej aktywności przedsiębiorstw w tej sferze.

Czuwamy zatem nad korzystną dla pol-skiej gospodarki legislacją, rozwiązaniami wspierającymi innowacje w przedsiębior-

stwach oraz inwestycjami, które są nie-zbędne w naszej opinii do wytwarzania przewag konkurencyjnych. Zachęcamy do tego, aby jeśli ktoś chce prowadzić przed-siębiorstwo, robił to w bezpiecznych i sta-bilnych warunkach właśnie w Polsce.

Jestem więc przekonana, że podzielą państwo ze mną pogląd, że to czyny, a nie słowa są najlepszym sposobem na upa-miętnienie 30-lecia polskiej transformacji gospodarczej.

– 290 –

Marian Banaś

minister finansów do 30 sierpnia 2019 r., gdy został wybrany i zaprzysiężony na prezesa Najwyższej Izby Kontroli

Zrównoważony rozwój kraju

i zamożność obywateli

SZANSE I WYZWANIA

Stabilne finanse publiczne i odbudowa dochodów podatkowych państwa nie byłyby możliwe bez skutecznych działań Ministerstwa Finansów

i Krajowej Administracji Skarbowej

P rowadzona obecnie przez pol-ski rząd polityka gospodarcza zorientowana jest na odpowie-dzialny i zrównoważony rozwój, który ma prowadzić do dobroby-tu społeczeństwa. Taka polityka przynosi efekty, co potwierdza-ją publikowane przez Główny Urząd Statystyczny wskaźniki gospodarcze. Znajduje to rów-nież odzwierciedlenie w rapor-tach instytucji międzynarodo-wych. Polska pozostaje jednym z najbardziej zrównoważonych makroekonomicznie krajów eu-ropejskich.

Ważną rolę w kształtowaniu polityki gospodarczej odgrywa Ministerstwo Finan-sów, które prowadzi prace w strategicz-nych obszarach. Z jednej strony wspiera polską gospodarkę i zapewnia stabilność finansów publicznych, z drugiej stwarza warunki do wzrostu zamożności miesz-kańców Polski. Podstawowym celem Mi-nisterstwa Finansów jest zrównoważony wzrost gospodarczy w długim horyzoncie czasowym.

Przede wszystkim stabilnośćPolska może rozwijać się w sposób zrów-

noważony i generować jednocześnie rela-tywnie szybkie tempo wzrostu PKB. Warto podkreślić, że pod względem gospodar-czym jesteśmy najszybciej rozwijającym się krajem w regionie. Wzrost PKB między III kwartałem 2015 r. a I kwartałem 2019 r. wyniósł aż 16,5 proc. Jest to jeden z najwyż-szych wyników w całej Unii Europejskiej, a także Europie Środkowej i Wschodniej.

Jednocześnie należy pamiętać, że gospo-darka potrzebuje solidnych i trwałych fun-damentów w postaci stabilnych finansów publicznych. Mam tu na myśli zarówno skuteczne uszczelnienie systemu podatko-wego, jak i racjonalne zarządzanie długiem publicznym.

Okres rządów Prawa i Sprawiedliwości to – obok silnego wzrostu gospodarczego – czas wyraźnego obniżenia deficytu sekto-ra finansów publicznych. W 2015 r. deficyt publiczny był na poziomie 2,7 proc. PKB. Polska wychodziła wówczas z unijnej pro-cedury nadmiernego deficytu. Był to okres walki o uniknięcie przekroczenia progu

– 291 –

60 proc. PKB. Dane za 2018 r. wskazują, że deficyt sektora publicznego spadł do pozio-mu 0,4 proc. PKB, czyli był na rekordowo niskim poziomie. Należy przy tym podkre-ślić, że spadek deficytu miał miejsce w okre-sie bezprecedensowego wzrostu wydatków na politykę społeczną i prorodzinną.

Redukcja deficytu w Polsce wynika głów-nie z odbudowy dochodów podatkowych. Co jednak ciekawe, odbywa się to przy równoczesnym zmniejszaniu stawek po-datkowych. Oznacza to, że wzrost docho-dów nie został osiągnięty za pomocą pod-noszenia podatków, lecz dzięki poprawie ich ściągalności oraz konsekwentnej walce z przestępczością. Łącznie dochody sekto-ra publicznego wzrosły w latach 2015–2018 z poziomu poniżej 39 proc. PKB do ponad 41 proc. PKB, czyli o 2,3 proc. PKB. Jest to wynik wręcz rekordowy na tle innych kra-jów Unii Europejskiej.

Skuteczność w walce z przestępcami

Stabilne finanse publiczne i odbudowa dochodów podatkowych państwa nie były-by możliwe bez skutecznych działań Mini-sterstwa Finansów i Krajowej Administracji Skarbowej, która powstała 1 marca 2017 r. w wyniku przeprowadzenia reformy służb podatkowych, celnych i kontroli skarbo-wej. Skuteczność ta jest widoczna w sferze zwalczania przestępczości gospodarczej. Na tym polu mamy duże osiągnięcia, m.in.:

l Zmniejszyliśmy lukę VAT (z ponad 24 proc. potencjalnych wpływów w 2015 r. do 12,5 proc. w 2018 r.) i dzięki temu osiągnęliśmy znacznie większe

wpływy z podatku VAT (dla porówna-nia w 2015 r. – 123 mld zł, a w 2018 r. – 175 mld zł).

l Wzmocniliśmy bezpieczeństwo podat-ników VAT w obrocie gospodarczym i ograniczyliśmy możliwość wykorzy-stywania przez zorganizowane grupy przestępcze sektora finansowego do dokonywania oszustw podatkowych.

l Zredukowaliśmy szarą strefę w pali-wach. Pakiet paliwowy uporządkował zasady przywozu paliw do kraju, dzię-ki czemu bardzo szybko dokonała się rewolucja rynku paliw w Polsce. Legal-na sprzedaż paliw wystrzeliła, a szara strefa została potężnie ograniczona.

l Zredukowaliśmy szarą strefę w wyro-bach tytoniowych (w 2015 r. kształto-wała się ona na poziomie 19 proc., a na koniec 2018 r. wynosiła niewiele ponad 11 proc. całkowitej konsumpcji i jest najniższa w historii).

l Zlikwidowaliśmy lukę w nadzorze nad przemieszczaniem się przez teryto-rium Polski tzw. towarów wrażliwych.

l Uszczelniliśmy system podatków dochodowych. Nie tylko zmniejszy-liśmy lukę CIT i dzięki temu osiąg- nęliśmy wzrost wpływów w tym po-datku (w 2018 r. dochody budżetowe z CIT wyniosły niemal 35 mld zł, dla porównania – w 2015 r. było to nies- pełna 26 mld zł), ale także osiągnęli-śmy wzrost wpływów w podatku PIT (w 2018 r. z PIT zgromadziliśmy niemal

Okres rządów Prawa i Sprawiedliwości to bezprecedensowy wzrost wydatków budżetowych na ważne cele społeczne i prorodzinne

realizowane z myślą o społeczeństwie. Co istotne, odbyło się to przy równoczesnym utrzymaniu stabilności finansów publicznych

i respektowaniu stabilizującej reguły wydatkowej

– 292 –

60 mld zł, dla porównania – w 2015 r. było to około 45 mld zł). To sprawi-ło, że wyższe kwoty z tych podatków wpłynęły również do budżetów samo-rządów.

Spektakularne sukcesy polegające na odbudowie bazy podatku VAT, CIT i PIT zostały osiągnięte dzięki przejściu od re-aktywnej i nieefektywnej administracji podatkowej do responsywnego modelu działania KAS. Obecnie działania kontrol- ne są precyzyjne, a jednocześnie mniej uciążliwe dla podatnika. Położono w nich nacisk przede wszystkim na eliminowanie z obrotu gospodarczego oszustów podat-kowych i podmiotów naruszających zasa-dy uczciwej konkurencji. W efektywnym poborze podatków wspierają nas nowoczesne systemy analityczne i informatycz-ne, np. JPK_VAT, SENT czy STIR.

Bezprecedensowy wzrost wydatków na politykę społeczną

i prorodzinnąDziałania Ministerstwa Finansów i Kra-

jowej Administracji Skarbowej umożli-wiły systematyczny wzrost dochodów podatkowych. Dzięki temu możliwe było wdrożenie wielu znaczących programów socjalnych, np. 500+ czy Emerytura+, przy jednoczesnym zapewnianiu wsparcia dla młodych w kluczowym dla nich momencie rozpoczynania pracy poprzez wprowadze-nie PIT Zero, czyli zwolnienie z opodatko-wania wynagrodzeń osób do ukończenia 26. roku życia.

Okres rządów Prawa i Sprawiedliwości to bezprecedensowy wzrost wydatków

budżetowych na ważne cele społeczne i prorodzinne realizowane z myślą o spo-łeczeństwie. Co istotne, odbyło się to przy równoczesnym utrzymaniu stabilności fi-nansów publicznych i respektowaniu sta-bilizującej reguły wydatkowej.

Przyjazne relacje z podatnikami

Niezwykle ważnym celem, tak samo istotnym zarówno z punktu widzenia pań-stwa w zakresie dochodów budżetowych, jak i z punktu widzenia obywateli w ich codziennym życiu, jest zwiększenie bez-pieczeństwa podatkowego i stabilizacja sytuacji podatników, a zwłaszcza przed-siębiorców – tych, którzy nie chcą unikać opodatkowania. Ministerstwo Finansów i Krajowa Administracja Skarbowa suk-cesywnie dążą do tego, by przedsiębiorcy mieli dobre warunki do prowadzenia swo-ich firm, zaś podatnicy mieli jasność prze-pisów oraz mogli w komfortowy i sprawny sposób załatwić wszelkie formalności.

1 marca 2017 r. powołaliśmy Krajową In-formację Skarbową (KIS), która zapewnia jednolitą informację podatkową i celną. KIS stanowi istotne, bieżące wsparcie dla podat-ników, którzy chcą prawidłowo rozliczyć się ze swoich obowiązków podatkowych.

Ogromnym sukcesem Ministerstwa Fi-nansów w zakresie wsparcia podatników okazała się usługa Twój e-PIT. Osoby, które z niej skorzystały, nie musiały wy-pełniać wniosków ani składać deklaracji, by rozliczyć swój podatek. Efektem tego ułatwienia jest rekordowa popularność rozliczenia przez internet. W 2019 r. ponad

Ministerstwo Finansów, we współpracy z KAS, wprowadza ważne zmiany do polskiego ekosystemu gospodarczego. Ich podstawą jest filozofia 3 X P, czyli wdrażanie prostszego, przyjaznego i przejrzystego systemu podatkowego

– 293 –

80 proc. deklaracji PIT wpłynęło elektro-nicznie. Spośród 16 mln e-PIT-ów blisko 7 mln zostało złożonych w usłudze Twój e-PIT. Wliczając w to wspólne deklaracje małżonków, z usługi skorzystało niemal 9 mln osób. Warto dodać, że Twój e-PIT pod względem intuicyjności i przejrzysto-ści jest najbardziej zaawansowanym roz-wiązaniem w Europie.

Ministerstwo Finansów, we współpra-cy z KAS, wprowadza ważne zmiany do polskiego ekosystemu gospodarczego. Ich podstawą jest filozofia 3 X P, czyli wdra-żanie prostszego, przyjaznego i przejrzy-stego systemu podatkowego. Bez wąt-pienia przykładem takiego działania jest obniżenie stawki podatku CIT dla małych przedsiębiorców, najpierw z 19 do 15 proc., a w 2019 r. do 9 proc. Teraz jest on jednym z najniższych w Europie.

Działania KAS są oparte na Konstytucji Biznesu. Urzędy podczas rozpatrywania spraw z udziałem przedsiębiorców stosują takie zasady jak: domniemanie uczciwości przedsiębiorcy, przyjazna interpretacja przepisów, uczciwa konkurencja (walka z patologiami gospodarczymi) oraz szyb-kość działania.

Przedsiębiorcy zauważyli też zapew-ne inny efekt podjętych przez nas działań – ograniczenie liczby kontroli do niezbęd-nego minimum. Częste dotychczas kon-trole zastąpiliśmy mniej uciążliwymi dla przedsiębiorców formami weryfikacji roz-liczeń podatkowych. Istotne dla działalno-ści przedsiębiorstw jest też przyspieszenie zwrotów VAT.

Dla rozwoju i dobrobytuMinisterstwo Finansów jako współodpo-

wiedzialne za bezpieczeństwo finansowe państwa i obywateli oraz ochronę zasad konkurencji i wolności gospodarczej re-alizuje zadania o strategicznym znaczeniu dla naszego kraju. Skuteczne działania re-sortu przyczyniły się do wyraźnej popra-wy sytuacji budżetowej i wzrostu gospo-darczego. Stabilne finanse publiczne nie tylko są podstawą do realizacji programów społecznych, z których korzystają milio-ny Polaków, ale także odgrywają ważną rolę w kontekście możliwości amorty-zacji potencjalnych kryzysów. Jednocze-śnie Ministerstwo Finansów nie zapomi-na o właściwych relacjach z podatnikami i przedsiębiorcami, zdaje sobie sprawę, jak ważną rolę odgrywają oni dla zapewnienia rozwoju i dobrobytu Polski.

– 294 –

Zbigniew Ziobro

minister sprawiedliwości, prokurator generalny

Na straży wolnego rynku musi stać państwo prawa

SZANSE I WYZWANIA

Wolny rynek to nie wolnoamerykanka. Wolny rynek jest naprawdę wolny, gdy obowiązują na nim jasne i uczciwe reguły. Na ich straży musi stać silne państwo prawa. Temu służą reformy podejmowane od prawie czterech lat przeze mnie jako ministra sprawiedliwości i przez cały rząd Zjednoczonej Prawicy. Takie zadania stoją przed wszystkimi, którzy będą w przyszłości

sprawować władzę w Polsce

R olą państwa i prawa jest ochro-na uczciwych przedsiębiorców przed nieuczciwą konkurencją ze strony tych, którzy łamiąc pra-wo, zyskują rynkową przewagę, ochrona zwyczajnych Polaków przed przestępczością finansową, oszustami i lichwiarzami, któ-rych ofiarą padają często osoby najsłabsze, oraz ochrona same-go państwa przed rozkradaniem przez aferzystów gospodarczych i podatkowe mafie.

Choć te zasady są oczywiste, trzeba było wielu lat i złych doświadczeń, by je respek-tować i realizować. Trzeba było rządu do-brej zmiany, który sprawując władzę przez pełną kadencję, dostał historyczną szansę na dokonywanie gruntownych reform słu-żących naprawie państwa.

Bać się mają przestępcy, a nie przedsiębiorcy

Obejmując urząd ministra sprawiedli-wości, wyszedłem z założenia, że państwa, które chce wprowadzać w życie ambitne projekty społeczne na rzecz swoich oby-

wateli, nie stać na pobłażliwość wobec złodziejstwa. W praworządnym państwie, które chroni wolny rynek i chce osiągać sukcesy gospodarcze, bać się mają prze-stępcy, a nie uczciwi przedsiębiorcy, a kary muszą być adekwatne do przestępstwa.

Dlatego najpilniejszym dla mnie zada-niem stały się dobre zmiany w prawie i przywrócenie skuteczności działania prokuraturze. Nowo powołany w Proku-raturze Krajowej Departament do Spraw Przestępczości Gospodarczej zajął się przestępstwami finansowymi związanymi z działalnością pożyczkową czy banko-wą, których ofiarami byli zwyczajni Pola-cy. Podjął też sprawy wielomilionowych oszustw na szkodę państwa związanych z wyłudzaniem podatku VAT.

Jeszcze w 2015 r. – jak szacowała Najwyż-sza Izba Kontroli – wartość fikcyjnych faktur VAT sięgała 82 mld zł, a więc prawie cztery razy tyle, ile dziś wynoszą roczne wydatki na wsparcie polskich rodzin w ramach progra-mu 500+. Skarb Państwa tracił gigantyczne kwoty. Skuteczna walka z mafiami podatko-wymi była więc priorytetem całego państwa.

– 295 –

Dlatego zdecydowanym działaniom pro-kuratury w walce z podatkową przestęp-czością towarzyszyły systemowe zmiany w prawie. Polegały one na radykalnym zwiększeniu kar za oszustwa VAT – nawet do 25 lat więzienia.

Kolejnym krokiem było wprowadzenie nowej instytucji w prawie, tzw. konfiska-ty rozszerzonej. Pozwala ona na odbiera-nie mienia pochodzącego z przestępstwa także wtedy, kiedy sprawcy ukrywają je, np. przepisując na rodzinę czy znajomych.

Odcięcie od nielegalnych zysków to gwarancja skutecznej walki z przestępca-mi, którzy kary więzienia wliczają w swoje „ryzyko zawodowe”. Muszą wiedzieć, że gdy już zostaną schwytani, nie będzie ich stać na drogich adwokatów ani na luksuso-we życie po wyjściu na wolność.

Wolność i bezpieczeństwo

PolakówWolny rynek to równocześnie wolność

i bezpieczeństwo obywateli. To gwarancja, że nikt – wykorzystując ich krytyczną sy-tuację, niewiedzę, naiwność, sędziwy wiek czy niedołężność – nie oszuka ich i nie okradnie. To pewność, że jeśli padną ofiarą przestępstwa, państwo nie pozostawi ich samym sobie.

Dlatego zreformowana prokuratura jest nie tylko strażnikiem bezpieczeństwa Po-laków, chroniącym ich przed krzywdą, ale również rzecznikiem ich interesów. Nie ogranicza się do ścigania przestępców, ale staje w sprawach cywilnych po stro-nie ofiar przestępstw. Niesie im pomoc w dochodzeniu roszczeń przed sądami. Na masową skalę angażuje się po stronie pokrzywdzonych w sprawach związanych m.in. z przestępczością lichwiarską czy tzw. dziką reprywatyzacją.

Ochronie najsłabszych ma służyć wpro-wadzenie przepisów wymierzonych w lichwiarzy i ograniczających samowo-lę firm pożyczkowych, które za pożyczkę w tej samej wysokości każą Polakom pła-cić nawet sześć razy więcej niż klientom w Niemczech. Ochronie Polaków przed niesprawiedliwością służyło wprowadze-nie przepisów ograniczających samowolę nieuczciwych komorników, którzy w prze-szłości potrafili nawet odbierać dzieciom zabawki i wystawiać je na licytację.

Nie tylko dobra, ale i realna zmiana

Dobra zmiana w prawie i dobra zmiana w prokuraturze są dziś mierzone miliar-dami, które wracają do Skarbu Państwa. Między 2015 a 2018 r. wpływy do budżetu z podatku VAT wzrosły o 43 mld zł, a więc o ponad jedną trzecią.

Dobra zmiana może być mierzona licz-bą postępowań, aktów oskarżenia i samych oskarżonych w sprawach o milionowe wy-łudzenia VAT, która zwiększyła się trzy-krotnie. Wartość zabezpieczonego prze-stępczego mienia podwoiła się już po roku od reformy prokuratury.

Dobra zmiana może być mierzona nawet czasem. Symbolem determinacji w zwal-czaniu wielkich finansowych afer jest wsz-częte bezzwłocznie śledztwo w głośnej sprawie spółki GetBack, której ofiarą padło co najmniej kilka tysięcy osób. Już po nie-spełna trzech miesiącach śledztwo dopro-wadziło do postawienia pierwszych zarzu-tów, podczas gdy w sprawie afery Amber Gold od złożenia zawiadomienia o prze-stępstwie do postawienia w zarzutów mi-nęły prawie trzy lata.

Sukces i wyzwanieDziś, po prawie czterech latach rządów

dobrej zmiany, ponad połowa Polaków uważa, że gospodarka pomyślnie się rozwi-ja, a odsetek tych, którzy deklarują w bada-niu CBOS, że w Polsce żyje się bezpiecznie, wzrósł do prawie 90 proc. To rekord w po-nad 30-letniej historii tego sondażu. Jeszcze w 2015 r., a więc przed dobrą zmianą, takie deklaracje składało 66 proc. badanych.

To dowód sukcesu podjętych działań, ale i wyzwanie na przyszłość. Świętując 30-le-cie wolnego rynku w Polsce, nie można bo-wiem zapominać, że mimo powodzenia wol-norynkowe reformy zapisały się w pamięci Polaków także bezrobociem, złodziejską prywatyzacją, finansowymi aferami, „dziką reprywatyzacją”, bezkarnością oszustów i lichwiarzy. Zapisały się patologiami, które nie tylko nie mają nic wspólnego z wolnym rynkiem, ale są dla niego i dla zdrowej gospodarki śmiertelnym zagrożeniem.

Wierzę więc, że dobra zmiana będzie nie tylko dobra, ale i trwała. Że strażnikiem wolnego rynku pozostanie już na zawsze dobre i mądre prawo oraz skuteczny wy-miar sprawiedliwości.

– 296 –

Mariusz Błaszczak

minister obrony narodowej

Polski przemysł zbrojeniowy

– perspektywy rozwoju, wyzwania, potrzeby

i szanse

SZANSE I WYZWANIA

Silny i dysponujący szerokimi kompetencjami przemysł obronny był i jest ważnym elementem systemu bezpieczeństwa Polski. Nie ma silnego Wojska

Polskiego bez silnego polskiego przemysłu. Nie ma też silnego przemysłu zbrojeniowego, jeśli nie będą kierowane do niego zamówienia ze strony

rodzimych sił zbrojnych. Dlatego resort obrony pod moim kierownictwem możliwie jak najwięcej zamówień lokuje w krajowym przemyśle

K onsolidacja zaniedbanego przez lata sektora zbrojeniowego była pierwszym krokiem na długiej drodze, której celem jest silna Polska Grupa Zbrojeniowa, za-spokajająca potrzeby polskich Sił Zbrojnych i coraz bardziej konku-rencyjna na światowych rynkach. Stabilność przychodów, a także planowanie w dłuższej perspek-tywie mocy produkcyjnych, in-westycji i projektów badawczo-rozwojowych to fundamenty budowania silnego i zdrowego organizmu biznesowego, jakim wszyscy chcemy widzieć PGZ. Pierwsze efekty już są – w 2018 r. Grupa PGZ pierwszy raz od lat

odnotowała dodatni wynik finansowy. Warto podkreślić, że wyniki za pierwsze miesiące 2019 r. są jeszcze bardziej optymistyczne.

Niewątpliwym sukcesem resortu obrony narodowej jest obranie drogi na moderni-zację polskiej armii poprzez polskie zakłady – z polskimi pracownikami. Musimy dbać o to, żeby pracownicy przemysłu zbrojenio-wego mieli zapewnione miejsca pracy, zaś żołnierze mieli do dyspozycji najnowocze-śniejszy sprzęt, który będzie zwiększał ich potencjał na współczesnym teatrze działań. Dlatego kupujemy polski sprzęt typu: trans-porter Rosomak, zestaw przeciwlotniczy Poprad, armatohaubica Krab, moździerz Rak, pistolet Vis oraz ciężarówka Jelcz. Po-łączenie polskiego przemysłu i polskiej my-

– 297 –

śli z potrzebami polskiego wojska na tym polu naprawdę działa i jest efektywne. Uno-wocześniamy też sprzęt już funkcjonujący i sprawdzony w służbie.

Plan Modernizacji Technicznej zakłada wy-danie rekordowo wysokich środków na mo-dernizację i unowocześnienie Sił Zbrojnych RP. Te środki będą przeznaczone na nowy sprzęt dla wojska i modernizację sprzętu, któ-ry posiadamy. To wielka szansa nie tylko na zwiększenie zdolności obronnych kraju, ale także na wprowadzenie szeregu innowacji w przemyśle zbrojeniowym.

Warto podkreślić, że wartość zamówień lokowanych u kontrahentów krajowych w la-tach 2011–2018 kształtowała się na zbliżonym poziomie wynoszącym ok. 3,7 mld zł rocznie. W 2019 r. nastąpił znaczny wzrost warto-ści zamówień udzielonych polskim firmom i obecnie realizują one zamówienia na kwotę przekraczającą 5 mld zł. Resort musi dawać szansę polskim przedsiębiorcom i uwzględ-niać ich możliwości.

Moim priorytetem jest rozwój zdolności Sił Zbrojnych RP na bazie polskiego przemysłu obronnego. Wszędzie, gdzie jest to możliwe, angażujemy polską zbrojeniówkę. Wspiera-nie krajowego przemysłu zbrojeniowego jest również jednym z filarów Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju.

Badania i rozwój to dziedziny kluczowe, szczególnie w zakresie obronności. Warto wskazać na aktywny udział Polski w progra-mach realizowanych w ramach organizacji międzynarodowych, w tym zwłaszcza w ra-mach NATO oraz Unii Europejskiej. W ra-

mach Sojuszu Północnoatlantyckiego Polska uczestniczy w programach, dzięki którym w formacie sojuszniczym pozyskiwane są zdolności istotne dla obrony terytorium Polski, a jednocześnie angażowany jest ro-dzimy przemysł w rozwój przedmiotowych zdolności (np. program AGS). Współpraca w ramach Unii Europejskiej daje także per-spektywę wykorzystania środków z Europej-skiego Funduszu Obronnego zarówno w jego wymiarze badawczo-rozwojowym (PADR), jak i współfinansowania produkcji przemy-słowej (EDIDP).

Ważnym wsparciem przemysłu ze strony MON stało się także wydłużenie planowania modernizacji technicznej Sił Zbrojnych RP z 10 do 15 lat, co daje polskim firmom więk-szą elastyczność w programowaniu rozwoju technologicznego.

Obecny poziom wydatków obronnych sta-nowi istotny bodziec rozwojowy dla prze-mysłu polskiego. Regularnie osiągany po-ziom 2 proc. PKB na wydatki obronne oraz podnoszenie wydatków na Siły Zbrojne RP do 2,5 proc., tak szybko jak to tylko możliwe, również pozwoli na utrzymanie impulsu roz-wojowego w tej gałęzi przemysłu. Te ogrom-ne środki finansowe istotnie wzmocnią nasze bezpieczeństwo, ale także będą stymulować rozwój gospodarczy kraju. Przemysł obronny to jedno z kół zamachowych rozwoju polskiej gospodarki oraz gwarancja naszego wspólne-go bezpieczeństwa. Dlatego obecnie staramy się jak najefektywniej wykorzystać istniejący potencjał produkcyjny i naukowo-badawczy oraz tak planować wydatki na obronność w perspektywie długoletniej, by rozwijać pol-ski przemysł zbrojeniowy.

Niewątpliwym sukcesem resortu obrony narodowej jest obranie drogi na modernizację polskiej armii poprzez polskie zakłady – z polskimi

pracownikami. Musimy dbać o to, żeby pracownicy przemysłu zbrojeniowego mieli zapewnione miejsca pracy, zaś żołnierze mieli

do dyspozycji najnowocześniejszy sprzęt, który będzie zwiększał ich potencjał na współczesnym teatrze działań

– 298 –

Barbara Borys-Szopa

minister rodziny, pracy i polityki społecznej

Czas na długofalowe działania prorozwojowe

SZANSE I WYZWANIA

Przed polityką społeczną i zatrudnienia stoją nowe wyzwania związane ze zmianami demograficznymi, rewolucją cyfrową

czy też transformacją sektora energetycznego w kierunku gospodarki niskoemisyjnej. Czas na długofalowe działania prorozwojowe, dzięki którym osiągniemy poziom tych najlepszych – najzamożniejszych i najbardziej rozwiniętych państw. Czas na kolejny etap rozwoju!

M ija 30 lat od zmiany ustrojo-wej i wprowadzenia w Polsce wolnego rynku. Dzięki trans-formacji gospodarczej otwo-rzyły się przed Polakami nowe możliwości: rozwinęła się przedsiębiorczość, poja-wiły się pierwsze inwestycje zagraniczne, zaczęliśmy eks-portować produkty i sprowa-dzać niedostępne wcześniej dla nas dobra z zagranicy.

W pierwszym okresie przemian zachły-snęliśmy się jednak jako społeczeństwo tymi możliwościami, nie zdając sobie spra-wy, że otwarcie gospodarki – w sytuacji zapóźnienia technologicznego względem krajów Zachodu – jest ryzykowne. Szybko okazało się, że bez odpowiednich regula-cji kapitalizm dla części Polaków oznacza pogorszenie warunków życia. Z uwagi na niedopasowanie kwalifikacji do wymogów wolnego rynku, pojawiło się nieznane w so-cjalizmie zjawisko bezrobocia struktural-nego, zmagaliśmy się z hiperinflacją, która pozbawiła wielu rodaków oszczędności ca-łego życia oraz zmniejszyła siłę nabywczą

otrzymywanych wynagrodzeń. Z czasem dzięki pracowitości i przedsiębiorczości sytuacja się ustabilizowała i zaczęliśmy sys-tematycznie piąć się w rankingach rozwo-ju gospodarczego, przy czym długo wzrost PKB i produktywności nie przekładał się w dostateczny sposób na wzrost zamożno-ści gospodarstw domowych. Zmieniło się to dopiero w ostatnich latach, między innymi dzięki wprowadzeniu pierwszego wielkiego programu wsparcia materialnego polskich rodzin, jakim jest świadczenie wychowaw-cze w ramach programu Rodzina 500+.

Wzrost zamożności PolakówWiększe środki finansowe, które trafiły

do budżetu zarówno w wyniku poprawy koniunktury gospodarczej, jak i uszczel-nienia systemu fiskalnego (m.in. skutecznej walce z tzw. mafiami VAT-owskimi), dzię-ki właściwej redystrybucji przyczyniły się do podniesienia poziomu życia milionów Polaków, doprowadzając do ograniczenia skali zagrożenia ubóstwem. Wskaźnik za-grożenia ubóstwem relatywnym w 2018 r. wśród ogółu społeczeństwa był w porów-naniu z 2016 r. niższy o około 15 proc., a wśród dzieci o niemal 40 proc.

– 299 –

Innym wymiernym dowodem poprawy sytuacji materialnej polskich rodzin, szcze-gólnie tych znajdujących się dotąd w rela-tywnie gorszej sytuacji, są dane GUS do-tyczące oszczędzania. Zgodnie z badaniem koniunktury konsumenckiej w czerwcu 2019 r. po raz pierwszy w historii badania (tj. od 2005 r.) liczba Polaków deklarują-cych, że oszczędza pieniądze, była większa, niż tych, których dochody na to nie pozwa-lały (badanie lipcowe potwierdziło tę zmia-nę). Jest to związane zapewne ze wzrostem wysokości wynagrodzeń – zarówno mi-nimalnego, które systematycznie co roku jest podwyższane decyzją Rady Ministrów, jak i przeciętnego – w ostatnich miesią-cach przeciętne wynagrodzenie w sekto-rze przedsiębiorstw rosło o blisko 7 proc. (w ujęciu rok do roku). Minister Finansów prognozuje, że w całym 2019 r. wzrost wy-nagrodzeń w gospodarce wyniesie 7,5 proc. Jednocześnie płaca minimalna od stycznia przyszłego roku wzrośnie co najmniej do 2450 zł brutto, co oznacza wzrost o 200 zł w stosunku do kwoty obecnie obowiązują-cej oraz o 700 zł od roku 2015.

Zgodnie z szacunkami Ministerstwa Fi-nansów na koniec 2018 r. udało się obniżyć udział zadłużenia w walutach obcych poni-żej symbolicznego poziomu 30 proc., naj-niższego od 2010 r. Jest to przykład właści-wego zarządzania finansami publicznymi, dzięki któremu możliwe było wprowadze-nie kolejnych rozwiązań przekazujących środki finansowe z budżetu państwa do budżetów gospodarstw domowych. Sta-bilne finanse publiczne pozwoliły m.in. na rozszerzenie programu Rodzina 500+, w wyniku czego prawo do świadczenia

wychowawczego na pierwsze dziecko jest niezależne od poziomu dochodów, czy też wypłacenie tzw. trzynastej emerytury, któ-ra jest znaczącym wsparciem finansowym, szczególnie dla emerytów otrzymujących najniższe świadczenia.

Zgodnie ze słowami premiera Mateusza Morawieckiego jednym z priorytetów rzą-du jest wzrost wynagrodzeń klasy średniej: „Dla wszystkich, tworzenie warunków pra-cy, obniżanie podatków, po to, żeby ludzie mogli zarabiać jak najwięcej”. Działaniem legislacyjnym, które ma na celu wzrost za-możności pracujących Polaków, jest nowe-lizacja ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w wyniku której od sierp-nia 2019 r. osoby młode, do ukończenia 26. roku życia, są zwolnione z podatku od przychodów uzyskiwanych z pracy (m.in. ze stosunku pracy oraz z umów zleceń). Ponadto od października zostanie obniżo-na podstawowa stawka podatku PIT z 18 do 17 proc. oraz zostanie przeszło dwukrotnie podniesiona zryczałtowana kwota kosz-tów uzyskania przychodów dla pracowni-ków najemnych. Dzięki tym rozwiązaniom dochody rozporządzalne pracujących Polaków wzrosną o co najmniej kilka-set złotych rocznie – w przypadku osób otrzymujących wynagrodzenie minimalne będzie to 500 zł więcej w portfelu, a zysk będzie blisko dwukrotnie większy w przy-padku przeciętnie zarabiających.

Poprawa na rynku pracyWraz z utrzymującą się wysoką koniunk-

turą gospodarczą oraz wzrostem wyna-grodzeń znaczącej poprawie w ostatnich latach uległa również sytuacja na rynku

Obserwujemy pozytywne zmiany dotyczące jakości miejsc pracy, czego najlepszym

dowodem jest systematyczne zmniejszanie się skali wykorzystania umów na czas określony,

w szczególności umów cywilnoprawnych

– 300 –

pracy. Stopa bezrobocia rejestrowanego wyniosła na koniec lipca 2019 r. 5,2 proc., co oznacza rekordowo niski poziom wskaźnika w całej historii gospodarki rynkowej naszego kraju. Jednocześnie ob-serwujemy pozytywne zmiany dotyczące jakości miejsc pracy, czego najlepszym dowodem jest systematyczne zmniejsza-nie się skali wykorzystania umów na czas określony, w szczególności umów cywil-noprawnych. Udział osób pracujących na podstawie umów czasowych w zatrudnie-niu ogółem obniżył się w ciągu ostatnich czterech lat o około 1/5 – według danych Eurostatu, w I kwartale 2019 r. udział wy-niósł 22,7 proc., podczas gdy w rekordo-wym IV kwartale 2014 r. wskaźnik wynosił aż 29 proc. Zgodnie z danymi BAEL GUS liczba osób pracujących w głównym miej-scu pracy na podstawie umowy zlecenia obniżyła się w I kwartale 2019 r. do 331 tys., co oznacza, że w porównaniu z sytuacją sprzed trzech lat (I kwartał 2016 r. był pierwszym, za który gromadzone są dane), liczba takich osób spadła o ponad 120 tys. W tym samym czasie mieliśmy do czynie-nia ze wzrostem zatrudnienia na podsta-wie umowy o pracę, a skala tego wzrostu wyniosła ponad pół miliona. W wyniku potrzeby konkurowania o pracownika ja-kością oferowanych miejsc pracy, ale też dzięki zmianom legislacyjnym zmniejsza-jącym różnice w całkowitym koszcie za-trudnienia na podstawie różnych typów umów (m.in. wprowadzenia minimalnej stawki godzinowej czy pełnego oskładko-wania umów zleceń) oferowanie umów o pracę staje się z powrotem standar-dem, podnosząc poczucie bezpieczeństwa socjalnego pracowników.

Wyzwania przyszłościChoć niewątpliwie sytuacja w wielu

obszarach uległa znaczącej poprawie, to jednak przed polityką społeczną i zatrud-nienia stoją kolejne wyzwania związane z niekorzystnymi tendencjami demogra-ficznymi, trwającą rewolucją cyfrową w gospodarce czy transformacją sektora energetycznego w kierunku gospodarki ni-skoemisyjnej. Wyzwania te są ze sobą ści-śle powiązane – przykładowo robotyzacja i automatyzacja procesów gospodarczych może znacząco wydłużyć okres aktywno-ści zawodowej osób starszych, zmieniając charakter wykonywanych zadań na danym stanowisku pracy. Rolą polityki zatrudnie-nia jest odpowiednie przygotowanie zaso-bów pracy – wyposażenie pracowników w kwalifikacje przydatne w dynamicznie zmieniającej się gospodarce.

Po latach nadganiania zapóźnień czas na długofalowe działania prorozwojowe, dzięki którym osiągniemy poziom tych najlepszych – najzamożniejszych i najbar-dziej rozwiniętych państw. Duże projekty infrastrukturalne, takie jak Centralny Port Komunikacyjny, będą sprzyjać rozwojowi całej polskiej gospodarki, podnosząc przy tym poziom życia każdego z nas.

Większe środki finansowe dzięki właściwej redystrybucji przyczyniły się do podniesienia poziomu życia milionów Polaków, doprowadzając do ograniczenia skali zagrożenia ubóstwem. Wskaźnik zagrożenia ubóstwem relatywnym w 2018 r. wśród ogółu społeczeństwa był w porównaniu z 2016 r. niższy o około 15 proc., a wśród dzieci o niemal 40 proc.

– 301 –

P rzez wiele lat finansowanie ochrony zdrowia nie było prio-rytetem rządu. W 2012 r. zało-żono przeznaczenie na ten cel 70 mld zł, a trzy lata później zaled-wie 5 mld zł więcej. Oznacza to, że udział publicznych wydatków na zdrowie w PKB w kolejnych latach malał, przy jednoczesnym sukce-sywnym wzroście wydatków pry-watnych na wizyty lekarskie.

Tymczasem rosły koszty wynagrodzeń, nowoczesnych leków, innowacyjnego sprzętu medycznego i innych ważnych pozycji w rachunkach wyników placówek medycznych. Niekonkurencyjne płace, w sytuacji w której zapotrzebowanie na młodych medyków rośnie w całej Europie, były paliwem dla pobudzenia migracji. Jed-nocześnie pogłębiał się dystans w jakości mierzonej dostępem do nowych metod leczenia. Oszczędności dotknęły nawet kształcenia studentów na kierunkach le-karskich – koszt wykształcenia medyka to co najmniej 0,5 mln zł, jednakże w obliczu potrzeb systemu każdy lekarz wchodzący do systemu powinien być na wagę złota.

Dlatego właśnie rząd zdecydował się na wprowadzenie tzw. kotwicy budże-towej, która określa minimalny poziom nakładów na ochronę zdrowia w odnie-sieniu do Produktu Krajowego Brutto. Tzw. ustawa 6 proc. określa cel oraz ścież-kę dojścia wskazującą minimalne pro-gi w kolejnych latach aż do osiągnięcia 6 proc. w 2024 r. Efekty tych zmian widać już w tym roku – budżet przewidywał wy-danie 97,5 mld zł, czyli o 22,5 mld zł więcej niż w pierwszym roku bieżącej kadencji. Co ważne, już w trakcie roku minister-stwo skutecznie przeprowadziło zmianę planu finansowego Narodowego Funduszu Zdrowia, która wymagała akceptacji mini-stra finansów i dwóch komisji sejmowych, a której wynikiem było zwiększenie budże-tu NFZ o ponad 4 mld zł. To oznacza, że po raz pierwszy wydatki na zdrowie Polaków przekroczyły 100 mld zł, a na końcu nakre-ślonej w ustawie ścieżki w roku 2024 wy-niosą 160 mld zł.

Oczywiście zarysowane w ustawie progi to plan minimum. Chcielibyśmy, aby tych środków było więcej. Kwestią fundamental-ną jest bowiem utrzymanie akceptacji przez

Zdrowie Polaków to inwestycja

SZANSE I WYZWANIA

Istotnym elementem systemu ochrony zdrowia są finanse. Dostęp do ochrony zdrowia niezależnie od sytuacji materialnej

jest konstytucyjnym prawem każdego obywatela Polski. Dlatego kluczowe jest dążenie do wzrostu nakładów, by zapewnić

Polakom dostęp do skutecznego leczenia

prof. Łukasz Szumowski

minister zdrowia

– 302 –

decydentów faktu, że pieniądze wydane na zdrowie Polaków to ogromna inwestycja, a nie koszt. Inwestycja, która zwraca się, ponieważ zdrowe, pracujące społeczeństwo napędza gospodarkę. Do zyskania mamy co najmniej część z kilkunastu miliardów rocz-nie, które ZUS wypłaca w ramach zasiłków dla osób niezdolnych do pracy.

Polski system finansowania ochrony zdro-wia ma charakter mieszany. Około 61 proc. wydatków jest finansowanych z obowiąz-kowej składki ubezpieczenia zdrowotnego, dalsze ponad 9 proc. z licznych programów rządowych i samorządowych. Te dwa źró-dła mają charakter nakładów publicznych. Stosunkowo duży natomiast jest udział wydatków z budżetów gospodarstw domo-wych (21 proc.), co świadczy o względnie wysokim poziomie współpłacenia ze strony pacjentów oraz dowodzi istnienia niezaspo-kojonych potrzeb zdrowotnych. Ponadto system finansuje się ze źródeł prywatnych, dobrowolnych ubezpieczeń zdrowotnych (5 proc.) oraz programów finansowanych przez prywatne przedsiębiorstwa i organi-zacje niekomercyjne (2 proc.). Wzrost wy-datków publicznych powinien doprowadzić nie tylko do zwiększenia sumy nakładów na zdrowie, ale także do zmiany tej struktury na korzyść obywateli, tj. w taki sposób, aby zmniejszył się udział wydatków z budżetów domowych.

Zdrowie Polaków to temat nie tylko dla ministra zdrowia, bo działania na rzecz zdrowego społeczeństwa powinny mieć charakter międzyresortowy. Musimy po-łączyć siły i współpracować na rzecz po-prawy zdrowia Polaków. Nie chodzi tylko

o proces leczenia, ale także o profilaktykę, zmianę świadomości społeczeństwa i re-alne zapobieganie chorobom. Jak podkre-ślają eksperci, wielu chorób i powikłań da się uniknąć, zmieniając tryb życia i zwięk-szając świadomość prozdrowotną. Aby to wszystko realizować, potrzebne są odpo-wiednie środki i koordynacja działań.

Żeby skutecznie dbać o zdrowie od naj-młodszych lat, ważna jest współpraca z Ministerstwem Edukacji przy wprowa-dzeniu lekcji nauki o zdrowiu. Program „Czyste powietrze”, który realizują Mini-sterstwo Środowiska oraz Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii, także leży w obszarze zainteresowań Minister-stwa Zdrowia, ponieważ zanieczyszczenie powietrza ma udowodniony, negatywny wpływ na zdrowie Polaków. Niezbędne jest połączenie działań, ale także baz da-nych z instytucjami wspierającymi osoby z niepełnosprawnościami, które nadzoru-je Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Aby narzędzia informatyczne dla pacjentów wpisywały się w ekosystem e-usług, niezbędne jest przygotowywanie ich wspólnie z Ministerstwem Cyfryza-cji. Na koniec tej wyliczanki warto wspo-mnieć resort, którego rola jest nieoceniona – Ministerstwo Finansów. Bez uszczelnie-nia systemu podatkowego, bez rekordowo wysokich wpływów do budżetu państwa, nie byłoby i nie będzie w przyszłości moż-liwe tak istotne zwiększenie nakładów.

Większe finansowanie ochrony zdrowia jest niezbędne także ze względu na zmia-ny demograficzne. Polskie społeczeństwo starzeje się, co zwiększa zapotrzebowa-

Po raz pierwszy wydatki na zdrowie Polaków przekroczyły 100 mld zł, a na końcu nakreślonej w ustawie ścieżki w roku 2024 wyniosą 160 mld zł

– 303 –

nie na świadczenia zdrowotne, ale też na usługi opieki długoterminowej dla osób częściowo i całkowicie niesamodzielnych. Kolejne lata powinny doprowadzić do po-wstania sieci placówek opiekuńczo-lecz-niczych, które zabezpieczą potrzeby osób przewlekle chorych. Przykładem już prze-testowanego przez Ministerstwo Zdrowia rozwiązania są np. Dzienne Domy Opieki Medycznej, których finansowanie zostanie ujęte w koszyku świadczeń gwarantowa-nych. Ciężar finansowania tego typu placó-wek mógłby w części wziąć na siebie po-wołany w 2018 r. Solidarnościowy Fundusz Wsparcia Osób Niepełnosprawnych.

Wyzwania demograficzne dotyczą także kadr. Musimy wykorzystać pełen potencjał polskich uczelni, które kształcą lub mogą kształcić na kierunkach medycznych. Do-bre warunki kształcenia, także z wykorzy-staniem nowoczesnych centrów symulacji medycznej, powinny być połączone z moż-liwościami podjęcia atrakcyjnej pracy po ukończeniu kształcenia. Działania, w wy-niku których na studiach lekarskich mamy o 2 tys. miejsc więcej niż w 2015 r., a licz-ba pielęgniarek odbierających prawo wy-konywania zawodu wzrosła z 70 proc. do 100 proc. kończących studia, muszą być kontynuowane, ponieważ to od nich zależy sytuacja systemu w kolejnych dekadach.

Jednak sam wzrost finansowania nie wy-starczy do osiągnięcia oczekiwanych przez Polaków celów. Bardzo dobrym przykła-dem takiego leczenia jest kardiologia in-wazyjna. Mamy świetne krótkoterminowe efekty leczenia zawału oraz bardzo złe wyniki leczenia pacjentów w perspektywie

pięciu lat, gdzie wracamy właściwie do średniej europejskiej. Ów ogromny wysi-łek i ogromne nakłady, które ponieśliśmy na ratowanie człowieka w czasie zawału, jest w kolejnych latach niweczony. Dlate-go zmianie musi ulec także model płace-nia za świadczenia. Powinien on zmieniać się w kierunku płacenia za jakość i efekty, które są dzięki postępom w informatyzacji coraz lepiej mierzalne. Do tego potrzebne są powszechnie prowadzone rejestry me-dyczne. Już w tym roku zostaną urucho-mione te najbardziej istotne.

Pytań dotyczących tego, ile pieniędzy i jak wydać na publiczną ochronę zdrowia, jest wiele. Aby wskazane w powyższych odpowiedziach propozycje mogły stać się rzeczywistością, zainicjowałem ogól-nopolską debatę „Wspólnie dla zdrowia”. Stanowi ona niezbędny dla realizacji istot-nych inicjatyw głos środowisk eksperckich i społecznych. Dorobek bieżącej kadencji stanowi dzięki temu nie tylko szereg już wprowadzonych zmian, ale także program na kolejne lata wsparty głosem najważniej-szych interesariuszy.

Podkreślić należy, że tylko przy współ-pracy wszystkich środowisk możemy wy-pracować najbardziej optymalne rozwiąza-nia zarówno kosztowe, jak i organizacyjne. Kluczową rolę w tym procesie należy od-dać pacjentom, ponieważ to oni są głów-nym odbiorcą naszych starań i to przede wszystkim ich potrzeby powinny zostać zaspokojone.

– 304 –

prof. dr hab. Gertruda Uścińska

prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

Azymut na zabezpieczenie

społeczne

SZANSE I WYZWANIA

Rozważając dokonania 30-lecia wolnego rynku w Polsce oraz perspektywy transformacji gospodarczej i rozwoju przedsiębiorczości w Polsce,

nie sposób pominąć zabezpieczenia społecznego polskich przedsiębiorców

P rowadzenie działalności gospodar-czej jest w Polsce tytułem do pod-legania ubezpieczeniom społecz-nym. Wiąże się z tym obowiązek opłacania składek do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w za-mian za co przysługuje uprawnie-nie do świadczeń kompensujących utratę dochodu w razie osiągnię-cia wieku emerytalnego, niezdol-ności do pracy, wypadku przy pra-cy i choroby zawodowej.

Szczególna sytuacja prawna, społecz-na i gospodarcza przedsiębiorców jest dostrzegana przez państwo. Na gruncie ubezpieczeń społecznych korzystają oni ze szczególnego uprawnienia polegającego na możliwości samodzielnego określenia podstawy wymiaru składek, niezależnie od faktycznego przychodu. Pozostali ubezpie-czeni opłacają składki proporcjonalnie od wysokości wynagrodzenia.

Realizując konstytucyjny obowiązek za-bezpieczenia obywateli przed skutkami niezdolności do pracy, państwo zastrze-

gło jedynie, że zadeklarowana podstawa wymiaru składek nie może być niższa od 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce. Składki obliczane od niższej podstawy nie zapewniłyby wystarczające-go poziomu ochrony dla przedsiębiorców.

Im niższe są uzyskiwane przychody z działalności gospodarczej, tym obowią-zek opłacania składek może wydawać się bardziej dolegliwy. Z tego powodu prze-widziano liczne ulgi dla przedsiębiorców: działalność nierejestrową, ulgę na start, dwuletni mały ZUS oraz małą działalność gospodarczą. Preferencje te ułatwiają roz-wój biznesu przedsiębiorcom początku-jącym i w trudnej sytuacji. Korzystanie z nich wymaga jednak rozwagi, gdyż wiążą się z niższym poziomem zabezpieczenia społecznego teraz i w przyszłości.

W przypadku przychodu nieprzekra-czającego połowy minimalnego wynagro-dzenia nie trzeba rejestrować działalności gospodarczej. Oznacza to jednak niepod-leganie ubezpieczeniom społecznym oraz brak prawa do świadczeń.

– 305 –

Dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą przewidziano ulgę na start, która oznacza brak obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne przez pierwszych sześć miesięcy. Przedsiębiorca opłaca tylko składkę zdrowotną. Brak skła-dek do FUS oznacza brak prawa do świad-czeń z ubezpieczeń społecznych.

Po wykorzystaniu ulgi na start przez dwa lata przedsiębiorca ma prawo deklarować podstawę wymiaru składek nie niższą niż 30 proc. minimalnego wynagrodzenia. Oznacza to jednak niższe świadczenia z ubezpieczeń społecznych.

Od 2019 r. osoby prowadzące działalność gospodarczą na mniejszą skalę mogą przez trzy z pięciu kolejnych lat opłacać propor-cjonalne niższe składki. Podstawa wymiaru składek zależy od konkretnego przypadku, ale zawsze wynosi między 30 proc. mini-malnego a 60 proc. przeciętnego wynagro-dzenia.

ZUS włącza się intensywnie w działania na rzecz przedsiębiorców, m.in. poprzez wdrażanie projektów informatycznych służących podnoszeniu jakości stosowa-nia prawa oraz obsługi klientów. Przykła-dami takich działań są projekty: e-składka, e-ZLA, e-akta, samoobsługa na PUE.

Od 1 stycznia 2018 r. wdrożyliśmy projekt e-składka, czyli jeden prosty przelew skła-dek na ubezpieczenia społeczne i pozostałe fundusze na indywidualny rachunek skład-kowy płatnika, oraz zasadę, że wpłaty są roz-liczane w pierwszej kolejności na najstarsze zaległości. Płatnik składek musi tylko wpi-sać numer rachunku, kwotę, natomiast roz-księgowania wpłaty na poszczególne ubez-pieczenia i fundusze dokona ZUS.

Dzięki uproszczeniu rozliczeń oraz prze-niesieniu obowiązku rozdzielania wpłat z płatników na ZUS odnotowujemy niższe zadłużenie oraz niższą liczbę zadłużonych płatników składek. E-składka pozwoliła wyeliminować masowe błędy przy wypeł-nianiu przelewów (nawet 20 tys. miesięcz-nie), co oznacza oszczędności administra-cyjne dla płatników i ZUS.

Od 1 grudnia 2018 r. wdrożyliśmy pełną elektronizację zwolnień lekarskich, aby lekarze mogli szybciej i wygodniej wysta-wiać zaświadczenia lekarskie, ubezpiecze-ni nie zanosili ich do pracy, pracodawcy

szybko się dowiadywali o nieobecności pracownika, a ZUS mógł skuteczniej wy-krywać nieprawidłowości.

Od 1 stycznia 2019 r. wdrożyliśmy projekt e-akta, czyli skrócenie okresu przechowy-wania akt pracowniczych oraz ich elektro-nizację, przez co wszystkie informacje nie-zbędne do przyznania świadczeń trafiają na bieżąco do ZUS, zwiększając pewność pra-wa i szybkość postępowań. Okres przecho-wywania akt pracowniczych skrócono z 50 do 10 lat. Umożliwiono także przechowywa-nie dokumentacji pracowniczej wyłącznie w postaci elektronicznej. Zmiany powinny pozwolić obniżyć koszty prowadzenia dzia-łalności gospodarczej nawet o 130 mln zł rocznie w skali całej gospodarki.

Od sierpnia 2019 r. wdrożyliśmy samoob-sługę na Platformie Usług Elektronicznych, czyli możliwość samodzielnego generowa-nia z własnego konta na PUE zaświadczeń z ZUS, wykorzystywanych m.in. w kontak-tach z bankami, urzędami, sądami.

Zaświadczenie jest generowane w posta-ci elektronicznej (PDF i XML), podpisane kwalifikowaną pieczęcią ZUS, albo papie-rowej – do wydruku, z możliwością po-twierdzenia autentyczności dokumentu na stronie internetowej ZUS, po podaniu zestawu identyfikatorów z dokumentu. Usłu-ga jest dostępna dla osób posiadających profil na PUE i po zalogowaniu. Przykła-dowe zaświadczenia mogą dotyczyć wy-sokości opłaconych składek, niepobierania żadnych świadczeń z ZUS, niezalegania ze składkami przez płatnika.

W 2017 r. klienci złożyli 1,5 mln wniosków o wydanie zaświadczenia „od ręki” na sa-lach obsługi klientów, koszt zaś wydania jednego zaświadczenia wyniósł 13,47 zł. Po-tencjalne oszczędności dla ZUS z wdrożenia samoobsługi na PUE mogą wynieść nawet 20,2 mln zł rocznie. Korzyści dla przedsię-biorców będą również bardzo duże.

W planach mamy także udostępnienie płatnikom usługi szybkich płatności inter-netowych dla opłacania składek do ZUS.

– 306 –

Marek Gróbarczyk

minister gospodarki morskiej i żeglugi śródlądowej

Polska gospodarka morska wkracza

na nowy poziom rozwoju

SZANSE I WYZWANIA

Misją Ministerstwa Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej jest odbudowa polskiego przemysłu

stoczniowego oraz wykorzystanie potencjału polskiej gospodarki morskiej, gospodarki wodnej, żeglugi

śródlądowej i rybołówstwa w rozwoju gospodarczym Polski. Przez ostatnie cztery lata wiele udało się

zrobić, jednak jesteśmy w połowie procesu realizacji strategicznych inwestycji

Przemysł okrętowy

J ednym z filarów funkcjonowania MGMiŻŚ jest odbudowa i rewitali-zacja polskiego przemysłu stocznio-wego po latach zaniedbań i polityki, która faktycznie zlikwidowała tę ważną gałąź polskiego przemysłu. W ramach realizacji Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwo-ju najważniejszym wyzwaniem jest program Batory, w ramach którego w polskich stoczniach powstanie seria nowoczesnych promów dla narodowych armatorów. Istnienie nowoczesnego i konkurencyjnego przemysłu stoczniowego w Polsce jest niezwykle ważne z punktu wi-dzenia rozwoju gospodarczego oraz odtwarzania miejsc pracy dla wielu tysięcy specjalistów z branży okrę-towej.

MGMiŻŚ czuwa także nad procesem przejmowania pod swój nadzór wszyst-kich stoczni w Polsce, które dotychczas były mocno rozproszone pod względem własnościowym. Konsolidacja przemysłu stoczniowego w jednym ministerstwie po-zwoli na jego intensywny rozwój.

Transport morski i portyTransport morski i porty mają ogrom-

ne przełożenie na polską gospodarkę i są jedną z najważniejszych gałęzi w procesie obsługi polskiego handlu zagranicznego, w tym międzykontynentalnego. Każdego roku do portów m.in. w Gdańsku, Gdyni, Szczecinie i Świnoujściu trafia kilkadzie-siąt milionów ton ładunków. Ostatnie lata są pod tym względem wyjątkowe. W 2018 r. padł historyczny rekord, polskie porty bo-wiem przeładowały łącznie ponad 101 mln ton towarów. To bardzo symboliczna licz-

– 307 –

ba w roku stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości. Także pierwsza połowa 2019 r. wskazuje, że polskie porty morskie znów pobiją rekord przeładunków.

Porty morskie mają istotny udział w do-chodach budżetu państwa. Według danych Krajowej Administracji Skarbowej w roku 2018 należności celno-podatkowe z tytułu odprawy ładunków morskich w granicz-nych oddziałach celnych wyniosły ponad 40 mld zł, co stanowi ok. 10 proc. PKB.

Na polskim wybrzeżu w najbliższych latach zostaną zrealizowane inwestycje, które podniosą polską gospodarkę morską na nowy światowy poziom. Na Pomorzu Zachodnim trwają prace pogłębienia toru wodnego Świnoujście–Szczecin do 12,5 m głębokości i modernizacja dostępu kolejo-wego do portów, a wkrótce rozpocznie się budowa nowego terminala kontenerowe-go w Świnoujściu. Z kolei w Trójmieście, prócz przebudowy dostępu kolejowego, będą realizowane dwa potężne projek-ty: Port Centralny w Gdańsku oraz Port Zewnętrzny w Gdyni. Wszystkie te inwe-stycje zostaną zrealizowane szybciej dzięki specjalnej ustawie przyjętej niemal jedno-myślnie przez Sejm na początku sierpnia.

Kanał żeglugowy przez Mierzeję Wiślaną

Budowa kanału żeglugowego przez Mie-rzeję Wiślaną to projekt, który znacząco poprawi dostęp do portu w Elblągu oraz zagwarantuje Polsce swobodny dostęp z Zalewu Wiślanego na Bałtyk z pominię-ciem kontrolowanej przez Rosję Cieśniny Piławskiej. Dzięki temu rozwiązaniu elblą-

ski terminal będzie mógł swobodnie przyj-mować mniejsze ładunki, odciążając porty trójmiejskie. Rozwój tego portu będzie sprzyjał powstawaniu nowych miejsc pra-cy, poprawi walory turystyczne miejsco-wości położonych nad Zalewem Wiślanym oraz wpłynie na rozwój gospodarczy ca-łego regionu północno-wschodniej Polski. Budowa kanału zakończy się w 2022 r., a jej koszt wyniesie niespełna 1 mld zł.

Odtworzenie żeglugi śródlądowej w Polsce

Odtworzenie żeglugi śródlądowej na pol-skich rzekach to jeden z priorytetów Mi-nisterstwa Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej. Ratyfikując w 2016 r. Euro-pejskie Porozumienie w sprawie Głównych Śródlądowych Dróg Wodnych o Znaczeniu Międzynarodowym (tzw. porozumienie AGN), Polska zobowiązała się do zapew-nienia na nich co najmniej IV klasy żeglow-ności i zbudowania infrastruktury trans-portu śródlądowego wodnego zgodnej z wymogami sieci TEN-T. Co więcej, do przywrócenia żeglugi na polskich rzekach zobowiązuje nas unijna tzw. Biała Księga Transportu, która stanowi, że do 2030 r. 30 proc. transportu musimy przenieść na rzeki lub kolej, natomiast do 2050 r. poło-wa całego transportu powinna się odbywać drogami wodnymi i na szynach.

Od powołania ministerstwa udało się dużo zrobić, m.in. przywrócić regularną że-glugę na Kanale Gliwickim, dokończyć bu-dowany przez ponad 20 lat stopień wodny w Malczycach czy rozpocząć wiele inwe-stycji i remontów, które udrożnią polskie drogi wodne. Port Szczecin–Świnoujście

Jednym z filarów funkcjonowania MGMiŻŚ jest odbudowa i rewitalizacja polskiego

przemysłu stoczniowego po latach zaniedbań i polityki, która faktycznie zlikwidowała

tę ważną gałąź polskiego przemysłu

– 308 –

zakończył prace nad modelowaniem Odrzańskiej Drogi Wodnej na potrze-by uzyskania parametrów żeglugowych umożliwiających prowadzenie regularne-go transportu od Kędzierzyna-Koźla do Szczecina. Natomiast Port Gdańsk opraco-wuje studium wykonalności dla komplek-sowego zagospodarowania międzynarodo-wych dróg wodnych dla rzeki Wisły: E40 na odcinku od Gdańska do Warszawy, E40 od Warszawy do granicy Polska–Białoruś (Brześć) oraz E70 na odcinku od Wisły do Zalewu Wiślanego (Elbląg).

Odpowiedzialne zarządzanie wodami

W 2018 r. MGMiŻŚ przejęło cały dział administracji rządowej o nazwie gospo-darka wodna. Wraz z uchwaleniem ustawy Prawo wodne doszło do reformy systemu zarządzania wodami w Polsce. Została po-wołana nowa instytucja Państwowe Gos- podarstwo Wodne Wody Polskie, które przejęło z samorządów zadania związane z zarządzaniem wodą w Polsce. To Wody Polskie mają decydujące zdanie w zakresie budowy i modernizacji urządzeń hydro-technicznych, takich jak stopnie wodne, zbiorniki retencyjne czy elektrownie wod-ne. Odpowiadają też za utrzymanie dobre-go stanu wód, a także pełnią funkcję organu regulacyjnego stawek za usługi wodno-ka-nalizacyjne. Zadaniem Wód Polskich jest również ochrona obywateli przed nieuza-sadnionymi podwyżkami cen wody.

W 2018 r. opracowaliśmy pierwszy w historii ogólnopolski i kompleksowy Program Rozwoju Retencji, którego celem jest minimalizacja takich zjawisk jak powo-

dzie czy susza, zwiększenie bezpieczeń-stwa obywateli oraz poprawienie żeglow-ności polskich rzek. Dzięki realizacji 94 inwestycji, w tym 30 nowych zbiorników retencyjnych, bilans wodny naszego kraju do 2027 r. poprawi się ponaddwukrotnie.

Rybołówstwo i przetwórstwo

Kolejnym priorytetowym działaniem re-sortu gospodarki morskiej i żeglugi śród-lądowej jest wsparcie polskich rybaków, zwłaszcza tych przybrzeżnych, którzy przez wiele lat nie byli objęci żadną pomo-cą ze strony Unii Europejskiej. Poprzedni rząd nie miał żadnej oferty dla tej grupy i – co gorsza – od roku 2014 ustawą zablo-kował fundusze dla Lokalnych Grup Ry-backich. Znowelizowaliśmy ustawę tak, by fundusze na działalność tych organizacji przeznaczyć i wybrać 36 Lokalnych Grup Działania w sektorze rybołówstwa, bene-ficjentów funduszy przeznaczonych na obszary zależne od rybactwa, w tym przy-brzeżne. Udostępniliśmy rybakom fundu-sze na bardzo oczekiwane różnicowanie prowadzonej działalności, trwałe czy tym-czasowe zaprzestanie połowów. Tym ce-lom służy Program Operacyjny Rybactwo i Morze.

Aby chronić drobne rybołówstwo, wpro-wadziliśmy strefę 6 mil wolną od połowów trałowych prowadzonych przez jednostki powyżej 12 m. W tej strefie poławiają głów-nie właściciele małych łodzi.

Natomiast polska polityka rybołówstwa na forum międzynarodowym polega na zwróceniu uwagi na problem ochrony i od-

Na polskim wybrzeżu w najbliższych latach zostaną zrealizowane inwestycje, które podniosą polską gospodarkę morską na nowy światowy poziom

– 309 –

budowy zasobów Morza Bałtyckiego oraz zbyt intensywnej eksploatacji jego zaso-bów przez tzw. połowy przemysłowe.

EdukacjaJako ministerstwo przeprowadziliśmy

aktualizację zawodów morskich, żeglu-gi śródlądowej i rybołówstwa w sektorze szkolnictwa zawodowego. Zmiany zapew-niają absolwentom większą konkurencyj-ność na rynku pracy, pozwalają przemo-delować systemy nauczania. Nadzór nad zawodami branżowymi powoduje rozwój morskiego szkolnictwa zawodowego na szeroką skalę, począwszy od zapewnienia kadr i specjalistów na rynku żeglugowym, aż po dostosowanie kierunków kształcenia do potrzeb rynku pracy.

Tworzymy i prowadzimy szkoły branżo-we, by bezpośrednio wspierać placówki, usprawniać system nauczania, ujednolicać metody kształcenia oraz podnosić prestiż zawodów morskich i żeglugi śródlądowej. Reaktywowaliśmy wrocławskie Techni-kum Żeglugi Śródlądowej, które w latach 1947–2005 kształciło kadry w tej branży. Natomiast od października 2018 r. działa Uniwersytet Morski w Gdyni.

– 310 –

P rowadzenie polityki fiskalnej wią-że się z ogromnym wyzwaniem polegającym na realizacji pozor-nie sprzecznych działań. Z jednej strony każdy rząd zobowiązany jest do prowadzenia odpowie-dzialnej polityki fiskalnej pole-gającej na ograniczaniu poziomu deficytu i długu publicznego, z drugiej zaś istotne jest zwięk-szanie wydatków publicznych na inwestycje publiczne i ważne cele społeczne. Trudno jest jednocze-śnie zwiększać wydatki publiczne i ograniczać deficyt budżetowy. Jest to wręcz niemożliwe bez wzrostu dochodów budżetowych.

Okres obecnej kadencji, począwszy od 2015 r., to czas wyraźnego obniżenia

deficytu sektora finansów publicznych. W 2015 r. deficyt publiczny był na pozio-mie zbliżonym do 3 proc. PKB. Polska wy-chodziła z unijnej procedury nadmiernego deficytu. Poziom długu publicznego spadł z 55,7 proc. PKB w 2013 r. do 50,4 proc. PKB dzięki przesunięciu obligacji z OFE do ZUS, lecz w kolejnym roku 2015 r. dług osiągnął poziom 51,3 proc. PKB. Dane za 2018 r. wskazują, że deficyt spadł prawie do zera, bo sięgnął jedynie 0,4 proc. PKB. Uwzględniając dane za I kwartał 2019 r., wynik w ujęciu rocznym jest jeszcze lep-szy, bo wyniósł 0,1 proc. PKB. Warto pod-kreślić, że spadek deficytu miał miejsce w okresie bezprecedensowego wzrostu wydatków na politykę społeczną i proro-dzinną. Jest to sukces nienotowany w Pol-sce nigdy. Również poziom długu wyraźnie spadł i wyniósł w 2018 r. 48,9 proc. PKB.

Polityka fiskalna w Polsce

po roku 2015

SZANSE I WYZWANIA

Między 2015 r. a 2018 r. dochody sektora publicznego wzrosły z poniżej 39 proc. PKB

do ponad 41 proc. PKB, czyli o 2,2 pkt proc. PKB. Jest to wręcz rekordowy wynik w porównaniu

z innymi krajami UE. W całej UE dochody sektora publicznego wzrosły jedynie

o 0,4 pkt proc. PKB, a tylko nieliczne kraje osiągnęły wynik lepszy od 1 pkt proc. PKB

Leszek Skiba

podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów

– 311 –

Wskaźnik rzeczywistej indywidualnej konsumpcji (AIC)

w 2018 r. (UE = 100 proc.)

Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych Eurostatu

Polska rozwija się najszybciej, porównu-jąc do pozostałych krajów naszego regionu, w okresie od początku obecnej kadencji Sejmu do dziś. Między III kwartałem 2015 r. a I kwar-tałem 2019 r. PKB zwiększyło się aż o 16,5 proc. Dla porównania w tym czasie realny wzrost PKB całej UE to jedynie 7,5 proc. Główna skła-dowa PKB, czyli konsumpcja gospodarstw domowych, wzrosła w podobnym tempie. Wzrost poziomu życia gospodarstw domo-wych w Polsce wynika ze wzrostu płac, który jest możliwy dzięki zwiększeniu produktyw-ności firm. Dane za 2018 r. dotyczące rzeczywi-stej indywidualnej konsumpcji (AIC) pozwala-ją na porównanie poziomu życia w krajach UE. Poziom konsumpcji w Polsce wzrósł w 2018 r. do 77 proc. średniej w UE. Wskaźnik ten bie-rze pod uwagę wydatki konsumpcyjne oraz poziom cen. Z tego powodu, mimo niższego poziomu płac, niższy poziom cen prowadzi do zwiększenia siły nabywczej. Średni poziom cen żywności i napojów w Polsce w 2018 r. był jednym z najniższych w UE i wynosił 69 proc. poziomu cen w UE. Dla przykładu poziom cen żywności i napojów w Czechach był na pozio-mie 84 proc. średniej w UE, w przypadku Wę-gier było to 85 proc., a Słowacji 94 proc.

Od początku bieżącej kadencji eksport pol-skich przedsiębiorstw wzrósł aż o 30 proc. w ujęciu realnym. Wojciech Mroczek z NBP wskazywał, że dynamikę eksportu w ostat-nim okresie „kształtowały towary, które

dopiero niedawno pojawiły się w polskiej ofercie, jako wynik dalszego angażowania się inwestorów zagranicznych w Polsce”. Przykładem są akumulatory litowo-jonowe wykorzystywane zarówno w samochodach elektrycznych, jak i benzynowych. Według danych NBP Polska stała się na początku 2019 r. największym eksporterem akumulato-rów tego rodzaju w całej Unii Europejskiej. Ten przykład wskazuje na konkurencyjność jako siłę polskiej gospodarki. Firmy polskie nie tylko utrzymują wysokie tempo wzrostu towarów, w których się specjalizują, lecz tak-że potrafią odnaleźć nowe nisze.

Konkurencyjność polskiej gospodarki i zdolność do dywersyfikacji rynków zby-tu prowadzi do osłabienia zależności pol-skiej gospodarki od gospodarki niemieckiej. Mimo spowolnienia gospodarczego w Niem-czech w ostatnich kwartałach nie widzimy w danych, by prowadziło to do spowolnie-nia w Polsce. Częściowo wynika to z faktu, że najsilniej na pogorszenie koniunktury w Niemczech oddziałują turbulencje na ryn-ku motoryzacyjnym, co w bardzo ograniczo-nym stopniu rzutuje na polskich partnerów handlowych. Jednocześnie siła zależności polskiego eksportu od rynku niemieckiego, choć pozostaje istotna, słabnie za sprawą dy-wersyfikacji rynków zbytu.

Modernizacja polskiej gospodarki prowadzi do zwiększonej obecności eksportu polskich towarów i usług na rynkach europejskich i światowych. Dzięki konkurencyjności polskie towary i usługi są coraz lepiej rozpoznawane na świecie, skutecznie rywalizują z innymi przedsiębiorstwami. Jest to efekt ciężkiej pra-cy polskich pracowników, podnoszenia jako-ści, lepszego zarządzania, innowacji produk-towych, procesowych oraz wdrażania nowych technologii. Wzrost polskiego eksportu odby-wa się w warunkach rosnących wynagrodzeń. Pogodzenie wzrostu płac z poprawą konkuren-cyjności jest możliwe dzięki wyraźnej popra-wie produktywności. Mamy dziś w Polsce do czynienia z transformacją polskiej gospodarki polegającą na coraz silniejszej roli innowacji, przy malejącej roli taniej siły roboczej.

Tempo redukcji deficytu publicznego w Pol-sce między 2015 a 2018 r. było jednym z najszyb-szych w Unii Europejskiej. Gdy porównamy, jak zmieniło się saldo fiskalne w krajach UE, tylko ograniczona grupa krajów obniżała defi-cyt szybciej od Polski w tym okresie. Do koń-ca 2018 r. deficyt obniżony został o 2,3 pkt proc. PKB (z 2,7 proc. PKB do wspomnianego

Bułgaria

Chorwacja

Węgry

Rumunia

Grecja

Słowenia

Słowacja

Polska

Portugalia

Czechy

Hiszpania

Włochy

Francja

Niemcy

0 20 40 60 80 100 120 140

– 312 –

0,4 proc. PKB), tymczasem w Czechach i na Sło-wacji saldo poprawione zostało jedynie o 1,8 pkt proc. PKB (w Czechach o 1,5 pkt proc.). Jest to poziom nieznacznie większy od średniej dla UE (1,7 pkt proc. PKB). Wyraźnie wolniejsza jest poprawa wyniku w Niemczech (o 0,9 pkt proc. PKB) czy Francji (1,4 pkt proc. PKB). Szybciej od Polski redukowały deficyt głównie kraje po-łudnia UE, które podlegały presji programów ratunkowych UE i MFW (Grecja, Hiszpania, Portugalia). W ostatnich latach deficyt został obniżony wyraźnie szybciej niż w ogromnej większości krajów UE, przy silnym wzroście wydatków na ważne cele społeczne.

Obniżenie deficytu w Polsce w ostatnich latach to rezultat odbudowy dochodów po-datkowych. Jednocześnie w przypadku po-datku CIT wyraźnie została obniżona stawka podatku dla małych i średnich podatników. Jeszcze w 2019 r. planowane jest obniżenie stawki podatku PIT z 18 proc. do 17 proc., a dla osób młodych do 26. roku życia PIT zo-stał zlikwidowany. W przypadku działalności gospodarczej wprowadzony został program „Ulga na start”, którego celem jest obniżenie składek na ubezpieczenie społeczne przed-siębiorców. Wzrost dochodów z podatków i składek nie został w ostatnich latach osią-gnięty poprzez podwyższanie podatków, lecz wskutek walki z przestępczością, poprawy ściągalności. Jest to niezmiernie ważne, tak-że z powodu negatywnego wpływu unikania opodatkowania na konkurencyjność firm.

Wraz ze wzrostem luk w podatkach VAT i CIT przed 2015 r. rosły nierówności między przedsiębiorcami, z których jedni uczciwie płacili podatki, a drudzy mogli wygrywać

rywalizację o klientów poprzez obniżanie ceny. Taki model gospodarczy nie preferował firm lepszych, lecz bardzo często firmy nie-uczciwe. W średniej i długiej perspektywie oznacza to negatywny wpływ na wzrost gospodarczy i nieefektywną alokację zasobów w gospodarce.

Między 2015 r. a 2018 r. dochody sektora publicznego wzrosły z poniżej 39 proc. PKB do ponad 41 proc. PKB, czyli o 2,2 pkt proc. PKB. Jest to wręcz rekordowy wynik w po-równaniu z innymi krajami UE. W całej UE dochody sektora publicznego wzrosły jedy-nie o 0,4 pkt proc. PKB, a tylko nieliczne kraje osiągnęły wynik lepszy od 1 pkt proc. PKB.

W ostatnich latach wzrosły wyraźnie wy-datki budżetowe na ważne cele społeczne i prorodzinne. W przypadku budżetu pań-stwa wydatki na ochronę socjalną, czyli ka-tegorię wydatków społecznych, do których zaliczane są między innymi wydatki na pro-gram 500+, wzrosły między 2015 a 2017 r. aż o 3 pkt proc. PKB, bo z poziomu 5,9 proc. PKB do 8,9 proc. PKB. Dla porównania w tym sa-mych czasie w większości krajów wydatki te w relacji do PKB spadły.

Gdy spojrzymy na łączne wydatki publicz-ne w relacji do PKB, to w ostatnich latach były one utrzymywane na odpowiedzial-nym poziomie. Pokazuje to, że mimo wzro-stu wydatków społecznych i prorodzinnych pozostałe były efektywnie wskazywane jako priorytety przy identyfikacji oszczędności w pozostałych obszarach wydatkowych. W kolejnych latach czeka nas wzrost wydat-ków na zdrowie i armię w relacji do PKB.

Wskaźnik rzeczywistej indywidualnej konsumpcji (AIC) 2018 r. UE=100%

Źródło: Wieloletni Plan Finansowy Państwa na lata 2019–2022

3,1

18,5%

15,0%

11,1%8,9%

15,5%

20,3%18,7% 19,7%

25,6%

15,4%

25,7%

15,2%

24,1%

14,3%

24,2%

13,2%

20,6%

12,3%

15,4%

12,5%

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

3,82,4

compliance effect luka VAT średnia luka VAT u UE

2,1

6,0

9,5

5,7

2,7

-8,0-5,9

-1,5-0,1 -0,2

– 313 –

W epokę wolnego rynku wkro-czyliśmy jako jedno duże przedsiębiorstwo – Polskie Koleje Państwowe z pra-wie półmilionową rzeszą pracowników. Mówiąc dzi-siejszym językiem, był to holding, który zajmował się zarówno przewozami pasa-żerskimi, jak i towarowymi, miał zakłady napraw tabo-ru, przedsiębiorstwa bu-dowlane, ośrodki wczaso-we, własną służbę zdrowia z przychodniami szpitalami i inne podmioty.

Wiadomo było od początku, że tak duży konglomerat nie utrzyma się w warun-kach wolnego rynku, ale to, co działo się po 1989 r. na kolei, pokazuje dobre i złe skutki ówczesnych reform gospodarczych. Można wręcz powiedzieć, że PKP były tym przedsiębiorstwem, gdzie jak w soczewce skupiły się efekty terapii szokowej pierw-szych lat wolnego rynku i kolejnych libe-ralnych reform gospodarczych.

Niestety, przemiany ustrojowe odbiły się negatywnie także na przewozach towaro-wych. Spowodowały bowiem upadek wie-lu dużych państwowych zakładów, a inne ograniczały produkcję, z czym niestety wiązał się gwałtowny spadek zamówień dla PKP na przewóz ładunków, a te fir-my były ważnymi klientami kolei. Jeszcze w 1990 r. PKP przewiozła prawie 300 mln ton ładunków, a w 1995 r. ta wielkość spadła do 225 mln ton. W 2000 r. pociągami prze-transportowano tylko 187 mln ton i choć w kolejnych latach kolej zaczęła odrabiać straty, to zajmie nam jeszcze sporo cza-su, zanim powrócimy do stanu z początku transformacji.

To nie był wolny rynekSpadek przewozów był zapewne nie do

uniknięcia, bo zmieniała się gospodar-ka, spadało choćby zużycie i wydobycie węgla. Natomiast nie do przyjęcia było to, co działo się w sferze organizacyjnej i prawnej wokół PKP. Kolej została przez kolejne rządy odstawiona na „boczny tor”, była poddawana ciągłym reformom, po-działom, tak jakby to miał być lek na jej

Kolej odzyskuje pozycję

na rynku

SZANSE I WYZWANIA

Okres po 1989 r. to czas ogromnych strukturalnych, wręcz ustrojowych zmian. Dotknęły one w sposób

szczególny kolej, która z mozołem odbudowuje swoją pozycję

Czesław Warsewicz

prezes zarządu PKP Cargo SA

– 314 –

problemy. Widać było, że państwo nie miało pomysłu na kolej, nie było spójnej polityki transportowej, która potrafiłaby wydobyć i wykorzystać naturalne atuty transportu szynowego, wręcz przeciwnie – kolejarze z niepokojem obserwowali po-stępującą degradację swojego sektora.

Najwymowniejszym tego dowodem była postępująca z roku na rok degradacja sie-ci kolejowej, gdy po 1999 r. zaprzestano w praktyce inwestowania w infrastrukturę torową poza niedużym zakresem prac od-tworzeniowych. Likwidowano kolejne kilo-metry torów i w efekcie polska sieć kolejo-wa skurczyła się z 23 do 19 tys. kilometrów. Wiele miejscowości pozbawiono połączeń kolejowych, cierpiał na tym także trans-port towarów, bo pociągi musiały zmienić trasy, jeździć dłuższymi odcinkami, z niż-szą prędkością, co powodowało dalsze ob-niżanie się konkurencyjności kolei.

Przewozy towarowe były nie tylko ofia-rą kurczenia się polskiego przemysłu, ale również neoliberalnego podejścia do sek-tora kolejowego. Nie tylko kolejne rządy, ale i zarządy PKP receptę na pokonanie problemów widziały w wolnym rynku i w sytuacji, gdy inne kraje starały się chro-nić swoją kolej, Polska postępowała od-wrotnie.

W 2001 r. powstała spółka PKP Cargo, gdy po dawnym monopolu PKP w przewo-zach towarowych nie było śladu, tę część kolei otwarto na konkurencję szybciej niż przewozy pasażerskie. Wówczas jednak PKP Cargo kontrolowało ponad 70 proc. rynku, ale w kolejnych latach ten udział

zaczął spadać. Gdyby było to tylko efek-tem gry rynkowej, można by taki stan za-akceptować. Jeśli jednak przyjrzymy się bliżej wielu działaniom poprzednich rzą-dów i osób kierujących spółką, widać, że utrata przewozów mogła być działaniem celowym, aby osłabić PKP Cargo, a zrobić miejsce na rynku dla innych graczy.

Idą dobre zmianyNa szczęście nasze państwo zaczęło

wreszcie doceniać kolej, jej znaczenie dla gospodarki i środowiska, także sytuacja w kolejowych przewozach towarowych za-czyna się zmieniać na lepsze. Widać symp-tomy pozytywnych zmian, a kolej w Polsce zaczyna także zbierać owoce wzrostu gospodarczego kraju. I myślimy o przyszłości, a nasze plany są bardzo ambitne.

PKP Cargo SA staje się coraz bardziej nowoczesną, coraz lepiej zarządzaną or-ganizacją. Na pewno w dającej się widzieć przyszłości większość wożonych przez nas ładunków będą stanowiły towary masowe (węgiel, kruszywo, rudy i wyroby przemy-słu stalowego), ale w strukturze przewo-zów będzie rósł udział sektora intermo-dalnego. To przede wszystkim przewóz kontenerów, ale również do intermodalu należy branża automotive, gdzie obserwu-jemy wzrost przewozów.

W 2018 r. Grupa PKP Cargo przewiozła ponad 9 mln ton ładunków intermodal-nych i choć jest to mniej niż 10 proc. całej naszej masy, to jednak od kilku lat obser-wujemy bardzo dynamiczny wzrost tego segmentu, o około 20 proc. rok do roku. W kolejnych latach dynamika wzrostu

PKP Cargo ma potencjał i możliwości, aby stać się również wiodącym w Europie operatorem logistycznym. Nasze ambicje nie ograniczają się tylko do pełnienia roli przewoźnika, gdyż chcemy się zajmować kompleksową obsługą ładunków, od drzwi do drzwi

– 315 –

rynku ma być niewiele mniejsza, ale moż-na się pokusić o stwierdzenie, że stopnio-wo polski rynek kolejowy będzie się upo-dabniał do zachodniego, gdzie intermodal stanowi przynajmniej połowę przewozów, a w niektórych krajach nawet około 70 proc.

Ekspansja PKP CargoCelem naszej spółki jest stopniowe

zwiększanie udziałów w polskim rynku za-równo pod względem masy ładunków, jak i pracy przewozowej. Jednocześnie planu-jemy ekspansję na rynkach zagranicznych. Konsekwentnie będziemy realizować przyjętą pod koniec 2018 r. strategię, któ-ra zakłada, że Grupa PKP Cargo do 2023 r. zdobędzie pozycję lidera w przewozach in-termodalnych na obszarze państw Trójmo-rza i na unijnym odcinku Nowego Jedwab-nego Szlaku. W ten sposób wpisujemy się w politykę rządu, który dąży do ściślejszej integracji krajów położonych między Bał-tykiem, Adriatykiem i Morzem Czarnym.

Do osiągnięcia tych celów będziemy sto-sować dwie metody jednocześnie. Pierw-sza to wzrost organiczny, który osiągniemy przez wożenie coraz większej liczby kon-tenerów z polskich i europejskich portów. Ten potencjał rośnie, chcemy wykorzy-stać choćby to, że z roku na rok idą w górę wskaźniki przeładunków w polskich por-tach – w 2018 r. obsłużyły one 2,7 mln TEU, czyli o 400 tys. TEU więcej niż w 2017 r.

Widzimy również rosnący potok konte-nerów jadących NJS. W 2018 r. największy wzrost połączeń tranzytowych nastąpił na trasie z Małaszewicz (granica z Białorusią) do Kunowic (granica z Niemcami) – mie-

sięcznie jest tam uruchamianych średnio 360 tras miesięcznie, czyli dwa razy więcej niż w 2017 r. Znaczna część tych pociągów to tylko tranzyt, a PKP Cargo zależy na tym, żeby ich obsługa odbywała się w Polsce. Dlatego powołaliśmy spółkę, która skupi się na integracji naszych terminali, abyśmy byli konkurencyjni w usługach logistycznych względem podmiotów zachodnich, planuje-my również budowę dużego terminala inter-modalnego w centralnej Polsce, na przecię-ciu szlaków handlowych północ-południe i wschód-zachód. Inwestujemy i będziemy inwestować w zakup lokomotyw i platform intermodalnych – do 2022 r. planujemy za-kup około 1,2 tys. wagonów i dziesiątek lo-komotywy. Tak dużych inwestycji taboro-wych nie było w historii PKP Cargo.

Drugą metodą wzrostu są akwizycje. Pracujemy nad przejmowaniem polskich i zagranicznych firm. Przykładem takich transakcji jest zakup w grudniu 2018 r. sło-weńskiej spółki Primol-Rail, dzięki czemu mogliśmy wejść na ten rynek i zająć się ob-sługą połączeń kolejowych z portem Koper, który też zwiększa przeładunki kontenerów.

PKP Cargo ma potencjał i możliwości, aby stać się również wiodącym w Europie operatorem logistycznym. Nasze ambicje nie ograniczają się tylko do pełnienia roli przewoźnika, gdyż chcemy się zajmować kompleksową obsługą ładunków „od drzwi do drzwi”. To jest także jeden z perspekty-wicznych i strategicznych kierunków roz-woju naszej grupy.

– 316 –

Jacek Kurski

prezes zarządu TVP SA

Społeczna odpowiedzialność

TVP

SZANSE I WYZWANIA

Każda okrągła rocznica jest dobrym momentem na zastanowienie się nad sukcesami, porażkami i zaniechaniami. Trzydziesta rocznica polskiej

transformacji gospodarczo-społecznej szczególnie, dotyczy bowiem codziennego bytowania, powodzenia, a często też, niestety, niepowodzenia nas samych i milionów naszych rodaków. Dlatego tak ważna jest refleksja

nad społeczną odpowiedzialnością w życiu gospodarczym i nad odpowiedzialnym i zrównoważonym rozwojem. Każde zaniedbanie

w tej dziedzinie oznacza krzywdę konkretnych ludzi

C ałkowicie zgadzam się z myślą, że z biegiem czasu wzrastają spo-łeczne oczekiwania wobec przed-siębiorców czy szerzej wszelkiego rodzaju podmiotów działających na rynku – w tym spółki Skarbu Państwa, którą mam zaszczyt kie-rować, czyli TVP. Jak wiadomo, nie jesteśmy podmiotem stricte komercyjnym, ale działalność ryn-kowa, ryzyko z nią związane, a tak-że odpowiedzialność są częścią także naszego funkcjonowania.

Firmy muszą stawać się częścią wspólnoty, a nie tylko rynku. W przypadku TVP sensem naszego istnienia jest bycie częścią wspól-noty. Musimy i chcemy dzielić jej radości, czasem też smutek, a przede wszystkim jej codzienne sprawy. Bez tego nie zaistniałaby

więź między TVP a jej wielomilionową wier-ną, ale też i wymagającą publicznością.

Niektóre aspekty społecznego zaangażo-wania TVP są ogólnie znane, inne nie, choć też są równie ważne i prowadzone na sze-roką skalę. Te znane dotyczą oczywiście działalności kulturalnej TVP i związanego z tym mecenatu. Warto tu przypomnieć Teatr Telewizji, którego rola w kulturze narodowej jest nie do przecenienia. Krótko mówiąc – w każdy poniedziałek zbiera on więcej widzów niż wszystkie sale teatralne kraju. W tym ludzi, którzy z powodu wy-kluczenia transportowego, niedostatku czy inwalidztwa nie mają innej szansy na obco-wanie ze sztuką sceniczną. Teatr Telewi-zji to kilkadziesiąt premier w ciągu roku, z najlepszą obsadą aktorską i w interpreta-cjach najbardziej cenionych reżyserów.

– 317 –

Bez TVP polski przemysł kinowy miałby ograniczone możliwości tworze-nia dzieł ambitnych, opowiadających ważne wydarzenia z dziejów nasze-go narodu lub dotykających istotnych problemów życia społecznego. Wkład fi-nansowy telewizji publicznej umożliwił szybką i na odpowiednim poziomie reali-zację takich filmów kinowych jak „Wołyń” (reż. W. Smarzowski), „Kamerdyner” (reż. F. Bajon) czy „Kurier” (reż. W. Pasikow-ski). Własne produkcje fabularne TVP wy-pełniły wieloletnią lukę, gdy nie były produ-kowane popularne seriale historyczne. Dziś wypełnia ją m.in. „Korona królów”, a za nie-długo widzowie obejrzą serial o młodości Jó-zefa Piłsudskiego. Naszymi produkcjami histo-rycznymi zainteresowały się telewizje z wielu krajów świata, także całkiem egzotycznych, co należy uznać za znaczący wkład w promowa-nie pozytywnego wizerunku Polski.

Międzynarodowe zainteresowanie i na-grody zdobywają także filmy dokumentalne realizowane przez TVP. Muszę o tym wspo-mnieć, gdyby bowiem nie TVP, to ta gałąź działalności twórczej nie miałaby racji bytu w Polsce. Jedynie TVP jest producentem i emitentem filmów dokumentalnych, któ-rych roli edukacyjnej nie sposób przecenić.

Patrząc z warszawskiej perspektywy, nie zapominajmy o 16 ośrodkach regionalnych TVP i ich nadzwyczajnej roli kulturotwór-czej. Jakże ubogie byłoby życie każdego z re-gionów bez ich istnienia. Media komercyjne nie są i nie będą w stanie wypełnić ich roli. Brońmy ośrodków regionalnych TVP przed zakusami niektórych nieodpowiedzialnych sił politycznych, które chcą je likwidować lub prywatyzować, co oznacza to samo. Trzeba tu koniecznie przypomnieć zapis konstytucji o tym, że „Rzeczpospolita (…) strzeże dziedzictwa narodowego (…) kieru-jąc się zasadą zrównoważonego rozwoju” (art. 5). Każdy zamach na regionalne telewi-zje publiczne to uderzenie w tę ważną zasa-dę konstytucyjną.

Społeczna odpowiedzialność TVP pole-ga także na wspieraniu sportu niekomer-cyjnego. Zapewne mało kto wie, ale więk-szość dyscyplin sportowych – poza piłką nożną i skokami narciarskimi – nie jest dochodowa pod względem reklamowym. TVP, zdając sobie sprawę ze znaczenia tych mniej uprzywilejowanych dyscyplin, dla milionów Polaków transmituje zawody i związane z nimi wydarzenia.

Podobnie mało znaną sprawą jest zaanga-żowanie TVP w promowanie postaw proz-drowotnych. Ta tematyka systematycznie przewija się w wielu programach informa-cyjnych, publicystycznych, interwencyj-nych oraz cieszącym się ogromną popu-larnością paśmie porannym „Pytanie na śniadanie”. To wynik świadomych decyzji kierownictwa TVP. Wątki odpowiedzial-nego podejścia do zdrowia są lokowane w popularnych serialach, nie tylko w po-wiązanym z tą tematyką serialu „Na sy-gnale”. Średnia widownia odcinka naszych popularnych seriali wynosi 2–3 mln. Treści tam pokazywane mają duży wpływ na po-stawy prozdrowotne Polaków. Ten sposób przekazu cieszy się ogromną akceptacją ze strony szeregu medycznych autorytetów, z którymi TVP systematycznie współpra-cuje. Nasza działalność w tym zakresie opiera się na wytycznych Ministerstwa Zdrowia, szczególnie Narodowym Progra-mie Zdrowia oraz narodowych programach zwalczania poszczególnych chorób.

Na koniec chcę podkreślić fakt, że TVP nie wyklucza żadnej grupy widzów. Jeste-śmy jak najdalsi od dyskryminacyjnej prak-tyki stosowanej przez nadawców komercyj-nych wobec określonych grup wiekowych i nieuzasadnionego uprzywilejowania tzw. grupy komercyjnej, czyli widzów w wieku 16–49 lat. TVP z jednej strony ma popular-ny i ceniony kanał dziecięcy oraz produku-je szereg programów dla widzów najmłod-szych. Z drugiej strony szanuje widzów starszych i docenia ich przywiązanie do na-szej oferty programowej. Ponosimy realne straty finansowe z powodu niesprawiedli-wego i dyskryminacyjnego rozliczania war-tości reklam według grup wiekowych. Nie godzimy się na ten niesprawiedliwy system, który dzieli polskich widzów na lepszych i gorszych. Tracą na nim widzowie i re-klamodawcy, zyskuje wąska grupa domów mediowych i część telewizji komercyjnych. TVP w sposób świadomy nie chce uczest-niczyć w tym dyskryminacyjnym i niespra-wiedliwym procederze. Tak rozumiemy naszą społeczną odpowiedzialność i nasze działanie dla dobra wspólnoty.

– 318 –

Olgierd Cieślik

prezes zarządu Totalizatora Sportowego Sp. z o.o.

Perspektywy polskiej gospodarki

SZANSE I WYZWANIA

Współczesna Polska ma znakomitych fachowców, a także odpowiednie dla nich warunki. Sukcesy

budżetowe już widać. Teraz wystarczy je utrwalić, podobnie jak i nastawienie na rozwój

P rzyszłość polskiej gospodarki to idealny temat dla ekonomistów czy analityków, którzy dzięki zdobytej wiedzy, doświadczeniu i posiadanych danych są w stanie w kilku akapitach opisać nawet najbardziej skomplikowane proce-sy sterujące gospodarką państwa. Kwestie gospodarcze, co oczy-wiste, często są omawiane przez zarządy państwowych spółek. W końcu ich kondycja ma wpływ na sytuację gospodarczą kra-ju i odwrotnie. Liczba powiązań jest naprawdę duża. Dotyczy to np. celów, procesów, ale także cze-goś, o czym nie mówi się często, a mianowicie nastawienia na suk-ces. To słowo dla każdego z nas może oznaczać coś innego, nie-mniej jednak chyba wszyscy zgo-dzimy się z tym, że trudno mówić o sukcesie, jeśli stale nie szukamy nowych dróg, nie jesteśmy inno-wacyjni.

Jeff Bezos, założyciel i CEO Amazona, wypowiedział kiedyś zdanie, które mocno

zapadło mi w pamięć: „Oszczędność na-pędza innowacyjność, tak jak inne ograni-czenia. Jedynym sposobem wydostania się z ciasnego pudełka jest wymyślenie sobie drogi na zewnątrz”. Ta bezcenna myśl pro-wadzi nas do jednego z najważniejszych dla wszystkich przedsiębiorców wniosków – kiedy zawodzą tradycyjne sposoby po-prawy kondycji firmy, koniecznym staje się wyjście poza szablon. Bez tego nie ma mowy o zmianie na lepsze. Stereotypowe myślenie o własnej działalności i niechęć do zmian oznacza dobrowolny wybór, zo-stajemy w owym „ciasnym pudełku”. Taka postawa jest obca Totalizatorowi Spor-towemu. Właśnie dlatego od trzech lat bijemy rekordy sprzedażowe. Obroty ze sprzedaży mogą wzrosnąć w 2019 r. nawet o ponad 60 proc. Te wyniki nie biorą się znikąd. Są one efektem ciężkiej pracy, cią-głych poszukiwań i gotowości do zmian.

Z własnego podwórkaMoże się wydawać, że spółka realizująca

państwowy monopol w dużej części rynku gamingowego nie musi się martwić o przy-chody i realizację planów, ale zapewniam, że tak nie jest. Dziś wygrywa ten, kto stale

– 319 –

się rozwija, poszukuje nowych możliwości i wyprzedza potrzeby klientów. Sprzedaż online, płatności kartą – to dziś coś oczy-wistego, ale testowana właśnie u nas moż-liwość wypłaty wygranej bezpośrednio na kartę debetową klienta już nie. To nowość na skalę europejską, żeby nie powiedzieć – światową. Również dzięki takim wdroże-niom stajemy się firmą prawdziwie inno-wacyjną, która zaczyna wyznaczać trendy. To dobry początek dla kolejnych zmian, które muszą nastąpić, ponieważ inaczej nie może być mowy o jakimkolwiek rozwoju.

Wspomniałem o jednym z ciekawszych zadań realizowanych przez Totalizator Sportowy w ostatnich miesiącach, ponie-waż jest to znakomity przykład, by pokazać jak wielkie możliwości drzemią w każdej ze spółek – zarówno w państwowych, jak i prywatnych.

Określenie tych działań oznacza budo-wanie własnych, unikatowych kompetencji i tworzenie innowacji wewnątrz organizacji tzw. inhouse, właśnie poprzez zatrudniania fachowców, wielopłaszczyznowy rozwój oraz odwagę w podejmowaniu decyzji. War-to podkreślić, że nasze przyszłe osiągnięcia będą w dużej mierze wynikiem połącze-nia ze sobą dwóch elementów – inwestycji w najlepszych fachowców, głównie przed-stawicieli branż technologicznych, a także stworzenia im najlepszych możliwych wa-runków do rozwoju. Jeśli pozyskamy spe-cjalistów, ale nie damy im narzędzi, to nic się nie zmieni. W mojej ocenie współczesna Polska ma jedno i drugie, czyli znakomitych fachowców, a także odpowiednie dla nich warunki. Sukcesy budżetowe już widać. Te-raz wystarczy je utrwalić, podobnie jak i na-stawienie na rozwój.

I tu znowu podam przykład Totalizatora Sportowego. Z początkiem kwietnia 2017 r. dzięki zmianie w ustawie o grach hazardo-wych spółka zyskała możliwości, o których kiedyś mogła tylko marzyć. Rozpoczęła się zupełnie nowa era działalności spółki w obszarze salonów gier na automatach poza kasynami i stworzenie własnego, je-dynego legalnego w Polsce kasyna online, a także wdrożenie gier LOTTO do interne-tu. Zaimplementowane projekty były dla nas czymś zupełnie nowym. Przez ostat-nie kilkadziesiąt lat domeną firmy były gry liczbowe i loterie pieniężne sprzeda-wane w kanale naziemnym. Napotkane w trakcie wdrażania procesów trudności,

w tym nieustanna walka o klienta z szarą strefą, spowodowały, że Totalizator Spor-towy całkowicie zmienił swoje podejście do rynkowej rzeczywistości. Staliśmy się firmą nastawioną na sukces. By zrealizo-wać nowe zadania i sprostać postawionym wyzwaniom, zatrudniliśmy i nadal zatrud-niamy najlepszych na rynku fachowców, inwestujemy w nowe technologie i stale się rozwijamy. To oczywiście nie wszystko, bo szukamy też odpowiednich partnerów technologicznych i niekonwencjonalnych rozwiązań, które pozwolą nam pozyskać zupełnie nowych klientów.

Warto przypomnieć, że wyznaczenie ce-lów i późniejsza ich skrupulatna realizacja to niezwykle ważny element strategii wio-dący ku rozwojowi każdej spółki, także Totalizatora Sportowego. Równie ważne jest dla nas utrzymanie wszystkich pozy-tywnych tendencji i zmian, które pozwoli-ły spółce otworzyć się na nowe wyzwania i wyznaczać trendy w branży gamingowej.

To, co najważniejszeGdybym miał wskazać jeden proces lub

działanie, którego nie może zabraknąć, gdy bez względu na skalę chce się odnieść sukces gospodarczy, to z pewnością będą to innowacje. To one są motorem, któ-ry pozwala osiągnąć bliższe i dalsze cele. Co ciekawe, takie myślenie było ważne dla każdego wielkiego wizjonera biznesu. Henry Ford, założyciel Ford Motor Com-pany, powiedział kiedyś: „Firmy, które ro-sną dzięki rozwojowi i ulepszeniom, nie zginą. Ale kiedy firma przestaje być twór-cza, kiedy uważa, że osiągnęła doskonałość i teraz musi tylko produkować – już po niej”. Nie chodzi tu o jednorazowe dzia-łanie, ale o proces. Innowacyjność warto traktować jako stały elementem procesu zrównoważonego rozwoju. Działania po-dejmowane przez spółkę są spójne ze stra-tegią na rzecz odpowiedzialnego rozwoju i przyczyniają się do budowy skutecznego państwa i wzrostu gospodarczego opartego na wiedzy, danych i doskonałości opera-cyjnej. Jesteśmy liderem w swojej branży, a dzięki takiemu myśleniu nasza wartość stale rośnie. Sukces finansowy Totalizato-ra Sportowego przekłada się na wsparcie polskiego sportu i kultury narodowej, dzię-ki któremu corocznie przekazujemy na te cele setki milionów złotych.

– 320 –

Marek Piechocki

prezes i założyciel LPP

Era gospodarki napędzanej wartościami

SZANSE I WYZWANIA

Gospodarki się rozwinęły, a klienci stali się bardziej świadomi i wymagający. Stwarza to więc nowe uwarunkowania na rynku,

które dla wszystkich mogą być tak szansą, jak i wyzwaniem. Jak więc budować świadomość marki made in Poland w Polsce i za granicą?

Gdzie wchodzące na rynek młode pokolenia przedsiębiorców powinny szukać recepty na to, by przy okazji swojego rozwoju wpływały

też pozytywnie na rodzimą gospodarkę?

K iedy w 1991 r. z przyjacielem zakładaliśmy LPP (wówczas PH Mistral) przyświecała nam jedna wizja – pokazać wszyst-kim, że Polak potrafi. Chcieli-śmy za wszelką cenę udowod-nić, że możemy dostarczać na rynek atrakcyjną ofertę, która spodoba się klientom na całym świecie. Od tego czasu minę-ło ponad ćwierć wieku i o ile mógłbym powiedzieć, że ma-rzenia się spełniają, bo prze-cież sprzedajemy dziś ubrania klientom na ponad 20 rynkach, o tyle wiem, że na tym nie ko-niec. Dążenie do udowadniania, że możemy i potrafimy sięgać po więcej, towarzyszy nam cały czas i wciąż daje motywację do rozwoju.

Każdego dnia pracujemy w LPP nad tym, aby budować przewagę konkurencyjną na zagranicznych rynkach i docierać z met-ką „designed in Poland” do coraz większej liczby klientów na świecie. Jednak przecież nie od zawsze można było kupić produkty naszych marek w Niemczech, Chorwacji czy Londynie. Od czegoś trzeba było za-cząć, a Polska jako jeden z największych rynków Europy Środkowej była dla nas na-turalnym pasem startowym o ogromnym potencjale.

Dziś wiele osób twierdzi, że kiedyś w biznesie było lepiej, łatwiej. Niektórzy mogą też powiedzieć, że w kraju, w któ-rym sklepowe półki świeciły pustkami, wszystko można sprzedać. O ile na takie słowa odpowiadam – „owszem, było ina-czej” – o tyle rzeczywiście te 30 lat temu cokolwiek byśmy nie przywieźli do skle-pu, udawało się sprzedać, i nikt nie zwra-cał uwagi na to, kto stworzył produkt, czy gdzie został on wyprodukowany. Dziś jest zupełnie inaczej, a poprzeczka jest zawie-szona zdecydowanie wyżej. Trzeba stwo-rzyć sprawną organizację, mieć atrakcyjne wizualnie i użytkowo sklepy, wyszkolić tysiące sprzedawców i trafiać w każdym sezonie z ofertą dostosowaną do gustu indywidualnego klienta. To jednak nie wszystko. Najważniejsze jest, by pamiętać przy tym o wartościach, jakie należy sobą reprezentować.

Nie zapominajmy też, że zakładając biznes w latach 90. ubiegłego wieku, mieliśmy przed sobą wiele barier i wyzwań, którym musieli-śmy sprostać. Powiedzmy sobie otwarcie, transformacja gospodarcza to nie zmiana jednego obszaru funkcjonowania kraju. Do-tyczyła ona wszystkich, a nie skłamałbym też mówiąc, że dosłownie wszystkiego. Moje pokolenie przedsiębiorców podjęło próbę zmierzenia się z licznymi niewiadomymi. Dziś na rynku pojawiają się kolejne pokolenia zarówno klientów, jak i pracowników, którzy

– 321 –

czasy PRL znają tylko z opowieści rodziców, a może i dziadków. Pokolenia wychowane w dobie cyfryzacji, dzięki której pozyskanie dowolnej informacji sprowadza się do zaled-wie kilku kliknięć w ekran smartfona.

Gospodarki się rozwinęły, a dzisiejsi kon-sumenci stali się bardziej świadomi i wyma-gający. Stwarza to więc nowe uwarunkowa-nia na rynku, które dla wszystkich mogą być zarówno szansą, jak i wyzwaniem. Jak więc budować świadomość marki made in Poland w Polsce i za granicą? Gdzie wchodzące na rynek młode pokolenia przedsiębiorczych powinny szukać recepty na to, by przy okazji swojego rozwoju wpływały też pozytywnie na rodzimą gospodarkę?

Wspierając świadomość polskich marek

Kiedyś wystarczył produkt, obecnie powi-nien mu również towarzyszyć pakiet okre-ślonych wartości i doświadczeń. Dzisiejszy klient, wybierając się do galerii handlowej, nie zaspokaja już tylko fundamentalnych potrzeb, on szuka również wartości, z którymi się utoż-samia. Zwraca uwagę na kwestie, które kiedyś nie miały dla niego większego znaczenia. Bo kiedyś pozyskanie produktu było celem sa-mym w sobie. Teraz znalezienie alternatywy to kwestia chwili, więc dostarczanie emocji przez produkt wydaje się niezbędne, by zain-teresował on odbiorców. To pokazuje, że nie tylko my przedsiębiorcy, ale i przedstawiciele instytucji publicznych czy środowisk nauko-wych musimy na nowo nauczyć się rozpozna-wać potrzeby społeczeństwa.

Wszyscy jesteśmy beneficjentami wzrostu gospodarczego, a era konsumpcjonizmu na rozwiniętych rynkach powoli dobiega końca. Dla jednych może być to szansą, dla drugich zagrożeniem, jednak jednego jestem pewien – to właśnie ten kierunek rozwoju społecz-nego na najbliższe lata będzie w naszym kraju dominował. Pytanie, przed którym stoi każdy świadomy zachodzących zmian przedsiębiorca, nie powinno więc brzmieć: co mogę sprzedać, ale jaką wartość mogę za-proponować?

Coraz więcej zarządzających zdaje już sobie sprawę z tego, że w globalnej gospo-darce wartość dodana produktu, mająca swe źródło w kreatywności, jest najważniejszym elementem przewagi konkurencyjnej. Przy-kłady międzynarodowych marek pokazują, że zdecydowanie bardziej istotne od tego, w której fabryce powstaje dany produkt, jest

to, gdzie został wymyślony czy zaprojekto-wany. Wśród konsumentów powszechne jest jednak przekonanie, iż iPhone to produkt amerykański, podczas gdy tak naprawdę większość części do niego pochodzi z Azji i tam też odbywa się jego fizyczny montaż. Podobnie jest z meblami IKEA, które wszy-scy uważają za szwedzkie, podczas gdy firma nie ma ani jednej fabryki w Szwecji, a w du-żej części są one produkowane w… Polsce. Produkty amerykańskie i szwedzkie czy ra-czej azjatyckie i polskie? Wśród krajowych przedsiębiorców i konsumentów, ale także ogólnie w odniesieniu do polskiej gospo-darki, potrzebny jest wzrost świadomości odnośnie do tego, że źródłem wartości i roz-woju firmy jest know-how oraz pomysł, a nie miejsce produkcji. Nasza kolekcja Reserved w całości projektowana i częściowo produ-kowana jest tu, w Polsce. Nie ulega zatem wątpliwości, że to jeden z naszych sztanda-rowych polskich produktów, dzięki któremu eksportujemy polską myśl i design na zagra-niczne rynki. Na tym nie koniec. W LPP od lat współpracujemy z ponad 300 polskimi kontrahentami, którzy tak jak i my zbudo-wali swoje przedsiębiorstwa od zera, a dziś wspólnie z nami przygotowują tak spektaku-larne otwarcia jak salony w Londynie, Ber-linie czy na Bałkanach. To najlepsza moim zdaniem promocja polskiej przedsiębiorczo-ści za granicami naszego kraju.

W Polsce, niestety nadal, moim zdaniem brakuje wiedzy o tym, co oznacza, że pro-dukt jest polski. Pomysł, know-how i kre-acja tworzą ofertę, pozwalają na zrozumie-nie klienta oraz jego potrzeb, budują coraz lepszą markę. Natomiast miejsce produkcji warunkowane jest nie tylko możliwościa-mi dostawców w danym kraju, to przede wszystkim decyzja biznesowa, od której również zależy efektywność finansowa całe-go przedsiębiorstwa. To między innymi ona daje przedsiębiorcom szansę na dalszy roz-wój, a więc jeszcze większy zwrot do krajo-wej gospodarki.

Uważam, że edukacja konsumencka w tym obszarze jest kluczowa, abyśmy jako naród choćby w drobnych decyzjach zakupowych stawiali na krajowe produk-ty. Promocja tego typu towarów, których przecież w Polsce nie brakuje, jest niezbęd-na. Pieniądze pozyskiwane z ich sprzedaży wzmacniają zarówno polskich producen-tów, jak i polską gospodarkę. Dzięki zyskom możemy tworzyć miejsca pracy dla wyso-ko wykwalifikowanych specjalistów. Dając

– 322 –

zatrudnienie pracownikom kreatywnym i inwestując w badania i rozwój, poprawia-my jakość oferty oraz rozwijamy kapitał intelektualny, wzmacniając swoją pozycję. Kupując polskie, dajemy sobie więc wza-jemnie szansę na to, aby marka made in Po-land stała się rozpoznawalnym i konkuren-cyjnym symbolem za granicą.

Rozwój ducha przedsiębiorczościBudując przedsiębiorstwo oparte na war-

tościach, pozwalamy całemu otoczeniu (ze-wnętrznemu i wewnętrznemu) utożsamiać się z nim. W efekcie nie budujemy relacji czysto transakcyjnych, ale te oparte na lo-jalności i zaufaniu. Tworząc miejsce pracy przyjazne pracownikom, w którym mogą szczęśliwie realizować swoje pasje, wysyła-my do nich sygnał, że wzajemnie jesteśmy dla siebie ważni.

Zaufanie, pokora, uczciwość, odpowie-dzialność, a przede wszystkim szacunek do drugiego człowieka – to fundament, na ja-kim od zawsze opierałem rozwój LPP. Wielu przedsiębiorców nadal trwa w przekonaniu, że biznes rządzi się swoimi merkantylnymi zasadami, a kluczowe do ich realizacji są cele finansowe. Jednak to właśnie warto-ści, o których mówię, pokazały w przeszło-ści, że potrafią przetrwać w najcięższych warunkach. Wartości, które sprawiają, że każdy czuje się potrzebny, dając poczucie bezpieczeństwa, dokładnie takie, jakie jest w stanie zapewnić rodzina.

Okazując swoim pracownikom zaufanie, pokazujemy wiarę w ich umiejętności, kom-petencje i pomysły. Jest to idealny grunt do tego, aby uwolnić ich kreatywność. Otwie-

rając się na twórczość naszych zespołów, musimy się również liczyć z popełnianiem przez nich błędów. Warunek ten wydaje się logiczny, a jednak nie zawsze przedsię-biorca jest w stanie wcielić go w życie. I ja to jak najbardziej rozumiem, samodzielne trzymanie steru firmy, którą tworzy się od zera i wkłada tyle serca – nie tylko kusi, ale i przywiązuje zarówno do podejmowania decyzji, jak i poczucia odpowiedzialności za każdy detal.

Jednak należy również rozumieć, że otwartość na popełnianie błędów może być jednym z motorów napędowych przedsię-biorstwa. Stworzenie pracownikowi miej-sca pracy, w którym panuje strach przed porażką, to blokowanie jego odkrywczo-ści i wynalazczości. Poza tym, pozwalając mu na realizację i rozwój jego pomysłów, sprawiamy, że on sam przywiązuje się do nich i dokłada jeszcze więcej staranności oraz zaangażowania, aby osiągnąć sukces. Poczucie sprawczości daje poczucie sensu tego, co robi w pracy, i wpływa na świado-mość realnego kreowania swojego otocze-nia zawodowego.

W tym też miejscu rolą osób zarządzają-cych jest dostarczenie narzędzi, dzięki któ-rym ewentualne porażki będą bezpieczne, rozwijające oraz inspirujące. W przypadku LPP testowanie pomysłów nie ogranicza się tylko do odszycia modeli kolekcji, to rów-nież ciągłe doskonalenie organizacji i jej pro-cesów zarządczych wspieranych przez roz-budowane systemy informatyczne. W tym aspekcie nie mogę pominąć faktu, że wiele inspiracji czerpiemy z kultury startupowej i jej charakteru pracy, co oznacza nie tylko

Kiedyś wystarczył produkt, obecnie powinien mu również towarzyszyć pakiet określonych wartości i doświadczeń. Dzisiejszy klient, wybierając się do galerii handlowej, nie zaspokaja już tylko fundamentalnych potrzeb, on szuka również wartości, z którymi się utożsamia

– 323 –

zwinny model zarządzania, ale także bezu-stanne prototypowanie.

Model zarządzania LPP sprawia, że każ-dy z naszych salonów stacjonarnych mo-żemy potraktować jako klienta wewnętrz-nego. Systemy informatyczne wspierają naszą działalność zarówno tu na miejscu, jak i w najbardziej oddalonych salonach na świe-cie. Są więc dla nas pasmem transmisyjnym, z którego na co dzień pozyskujemy informa-cje biznesowe. Zaletą połączenia systemami IT jest również to, że jesteśmy w stanie na bieżąco testować prototypy naszych pomy-słów, weryfikując ich wpływ na usprawniany obszar. Takie podejście pomaga nam więc szybko zdobyć wiedzę o testowanym mode-lu, a przede wszystkim łatwo i bezpiecznie – bo jeszcze przed oficjalnym wdrożeniem na rynek – zidentyfikować brakujące lub nie-właściwe wymagania czy też wadliwe zało-żenia. W przeciwieństwie do tradycyjnego podejścia, w którym najpierw tworzy się całe rozwiązania, a później liczy na sukces – tutaj z każdego potencjalnego błędu szybko mo-żemy wyciągać wnioski i tworzyć ulepszone wersje projektu. W efekcie błędy stają się na-szym sprzymierzeńcem, który pomaga nam się bezpiecznie rozwijać i świadomie praco-wać na sukces.

Uważam więc, że otwartość, zaufanie i odwaga do tworzenia własnych rozwią-zań to filary rozwoju firmy odnajdującej się w dynamicznej rzeczywistości. To również odpowiedź na potrzebę zwiększania produk-tywności i efektywności polskich przedsię-biorstw. A co najważniejsze – odchodzimy od gospodarki opartej na taniej sile roboczej, stając się konkurencyjni wobec najbardziej rentownych rywali rynkowych.

Firmy na pokolenia szansą dla polskiego eksportu

Proces budowy silnych, globalnych marek trwa latami, a nie zapominajmy też, że pol-ski kapitalizm ma dopiero 30 lat. My Polacy jako naród jesteśmy wciąż jeszcze na dorob-ku i nadal musimy uczyć się metod na efek-tywne zwiększanie produktywności i nadro-bić szybko zaległości kilku pokoleń, kiedy w Polsce niczego nie wytwarzano. Uważam, że powinniśmy też zrozumieć, że o ile mo-żemy pochwalić się wieloma polskimi firma-mi o ugruntowanej pozycji na rynku krajo-wym, o – tyle realnie patrząc – zagranicznej konkurencji nie jesteśmy w stanie dogonić w jednym pokoleniu. To zadanie dla kilku generacji.

Myślę, że w pewnym momencie w sercu każdego przedsiębiorcy dojrzewa taka myśl, że kiedyś trzeba będzie przekazać stery. Jest to nie lada wyzwanie, ale w zupełnie nowym wymiarze. W końcu prowadzenie przed-siębiorstwa to nie tylko odpowiedzialność finansowa, ale także odpowiedzialność za każdego zatrudnionego pracownika. Z tego powodu powinniśmy myśleć o zabezpiecze-niu przyszłości polskich przedsiębiorstw, aby ich kapitał pracował na kapitał polskiej gospodarki i kolejnych pokoleń. Wielu pol-skich przedsiębiorców zdecydowało się sprzedać swoje firmy i dziś mimo polskich nazw są one oddziałami zagranicznych kor-poracji. Uważam, że jako kraj potrzebujemy dużych, silnych, rodzimych firm.

W krajach wysokorozwiniętych to właśnie firmy rodzinne o ugruntowanej pozycji sta-nowią o rzeczywistej sile ekonomicznej kra-ju. Pracowały one na swój sukces przez wie-le pokoleń. Czy u nas jest to możliwe? Moim zdaniem tak. Jednak najpierw polskie firmy muszą się pozbyć kompleksów i uwierzyć, że stać je na budowanie międzynarodowych i rozpoznawalnych marek.

Moje przekonanie, że Polak potrafi, nie bierze się znikąd. Wierzę, że przyszłe po-kolenia, mając dostęp do mądrości ojców założycieli i możliwości, jakie dają dzisiej-sze czasy, będą sprawnie przecierały kolej-ne szlaki dla swoich następców. Zachęcam obecnych i przyszłych seniorów, aby mie-li odwagę zaufać kolejnym pokoleniom, wspierać ich w momentach wątpliwości i wierzyć w ich mądre decyzje. To nie tyl-ko szansa dla rodziny, dla firmy, to realny wpływ na rozwój potencjału polskiej gospodarki i kreowanie kolejnych przebojów eksportowych made in Poland.

– 324 –

Rafał Milczarski

prezes Polskich Linii Lotniczych LOT

Polska pod dobrymi skrzydłami

SZANSE I WYZWANIA

Polskie Linie Lotnicze LOT to nie tylko narodowy przewoźnik lotniczy, który od 90 lat jest ambasadorem Polski. To także niezbędny element budowania otwartej

na świat, globalnej i nowoczesnej gospodarki

R ok 2019 to wyjątkowy czas dla Pol-skich Linii Lotniczych LOT. Z jednej strony świętujemy 90-lecie powsta-nia, z drugiej rozpoczniemy wdraża-nie nowej wieloletniej strategii, któ-ra z polskiego przewoźnika uczyni niepodważalnego lidera przewozów lotniczych w Europie Środkowej i Wschodniej. Już dziś oferujemy 111 połączeń na całym świecie, w 2018 r. przewieźliśmy 8,9 mln pa-sażerów. To historyczne osiągnięcia dla LOT-u. Jeszcze w 2015 r. firma przynosiła straty, w ofercie było tylko 41 połączeń, zaś liczba pasaże-rów nie przekraczała 4,5 mln.

Trzydzieści lat wolnego rynku w Polsce to doskonała okazja, by spojrzeć jak znacząco rozwój LOT-u wpłynął na polską gospodar-kę. Narodowy przewoźnik to nie tylko okre-ślenie linii lotniczej, która prawie lub w ca-łości kontrolowana jest przez rząd danego kraju, to także przywilej bycia ambasadorem i wizytówką obywateli i bardzo trudne zada-nie łączenia wymiaru wizerunkowego z biz-nesem. LOT to narodowy przewoźnik Pol-ski, ale także firma funkcjonująca na bardzo wymagającym globalnym rynku. Czynników,

które bierzemy pod uwagę przy planowaniu siatki połączeń, zakupu samolotów czy na-wet wyboru przekąsek na pokłady, jest bar-dzo wiele. Ale na koniec dnia, miesiąca, roku musimy się zatrzymać i spojrzeć, czy zara-biamy pieniądze. Tylko sprawnie zarządzana firma z jasno wytyczonymi celami i zyskami może wspierać gospodarkę. Dziś LOT jest takim przedsiębiorstwem.

Polska sercem lotniczej EuropyRynek lotniczy na świecie rozwija się bardzo

dynamicznie. W 2017 r. po raz pierwszy w historii liczba pasażerów na świecie przekroczyła 4 mld. Według szacunkowych danych Między-narodowego Stowarzyszenia Transportu Lot-niczego IATA do 2036 r. liczba ta ma się po-dwoić. Ten lawinowy wzrost zainteresowania lataniem w oczywisty sposób dotyczy także Polski. Według danych PwC w 2015 r. lotniska w Polsce ogółem obsłużyły ponad 30 mln pa-sażerów, w 2016 r. ponad 34 mln, a w 2017 r. już 40 mln pasażerów. Wzrostowy trend się utrzymuje: w 2018 r. przez polskie lotniska przewinęło się prawie 46 mln osób, co oznacza 15 proc. wzrostu rok do roku. By sprostać temu wyzwaniu, potrzebujemy nie tylko silnej naro-dowej linii lotniczej, ale także infrastruktury na światowym poziomie.

– 325 –

Dziś hubem, czyli portem przesiadkowym LOT-u, jest Lotnisko Chopina. Jednak moż-liwości rozwoju w tym warszawskim porcie się wyczerpały. Ponadto lotnisko powoduje uciążliwości dla kilkuset tysięcy mieszkań-ców polskiej stolicy. Szukając możliwości stabilnego rozwoju, budujemy w Budapesz-cie drugi hub, oferujemy też bezpośrednie połączenia z miejsc, które nie tylko dają na-szym pasażerom korzystną ofertę, ale przede wszystkim są dla nas zyskowne. Przykładem są bezpośrednie połączenia z Wilna do por-tu London-City zlokalizowanego w biznesowym sercu brytyjskiej stolicy, czy rejsy z Krakowa do Chicago. Ale do prawdziwego rozwoju – powtórzę raz jeszcze – potrzebne jest Polsce nowe lotnisko.

Cieszę się, że po latach zaniedbywania jed-nego z najważniejszych projektów dla nasze-go kraju – Centralnego Portu Komunikacyj-nego – rząd podjął decyzję o jego budowie. Nie wolno nam tej inwestycji bagatelizować ani upolityczniać.

Centralny Port Komunikacyjny planowany między Warszawą i Łodzią zintegruje trans-port lotniczy, kolejowy i drogowy. W ramach tego projektu w odległości 37 km na zachód od Warszawy na obszarze około 3000 ha (pierwszy etap) zostanie wybudowany Port Lotniczy Solidarność, który już na starcie będzie w stanie obsługiwać 45–50 mln pasa-żerów rocznie. Inwestycja umożliwi stwo-rzenie ponad 150 tys. nowych miejsc pra-cy. W rejonie CPK powstanie Airport City, w skład którego wejdą m.in. obiekty targo-wo-kongresowe, konferencyjne i biurowe, zaś otoczenie sąsiadujące z portem stanie się najbardziej atrakcyjnym terenem inwe-stycyjnym, w szczególności dla branży lot-niczej, wysoko wyspecjalizowanej produkcji przemysłowej i nowych technologii. CPK bez wątpienia jest więc strategicznym pro-jektem z punktu widzenia interesów kraju.

CPK musi powstać nie tylko po to, by umożliwić rozwój Polskich Linii Lotniczych LOT. Ta inwestycja da silny impuls dla pol-skiej gospodarki. CPK przełoży się według szacunków na łączny wzrost przychodów budżetowych w wysokości 2,4 mld zł rocz-nie oraz 4,7 mld zł z tytułu zwiększenia PKB.

LOT Cargo w służbie polskiej gospodarce

Wspomniany już przeze mnie Centralny Port Komunikacyjny pozwala mi dziś jako prezesowi Polskich Linii Lotniczych LOT ry-

sować konkretne plany dla rozwoju biznesu cargo. Nie jest tajemnicą, jak dużo pieniędzy przynosi to polskiej gospodarce. W 2018 r. Polskie Linie Lotnicze LOT przewiozły ponad 50 tys. ton cargo i poczty. To 20-proc. wzrost w porównaniu z 2017 r., ale również najlepszy wynik w 90-letniej historii przewoźnika.

CPK pozwoli nam w pełni wykorzystać potencjał rynku przewozu towarów, uspraw-niając jego obsługę tak, by być światowym liderem. Lokalizacja Polski oraz planowane-go Portu Lotniczego Solidarność tylko nam sprzyjają – to nasze atuty. Ponadto mądrze konstruowana siatka połączeń i nowoczesna flota Boeingów 787 Dreamliner umożliwi nam zaoferowanie najlepszych warunków do transportu towarów np. z USA do Singapu-ru. Myśląc o rozwoju biura LOT Cargo, nie piszemy scenariuszy na okres „po powstaniu CPK”. Cały czas działamy.

Do końca roku otrzymamy certyfikat Mię-dzynarodowego Stowarzyszenia Transportu Lotniczego IATA CEIV Pharma, dzięki cze-mu będziemy mogli przewozić leki i warto-ściowe produkty farmaceutyczne w najwyż-szym światowym standardzie. Ponadto LOT jako pierwsza linia lotnicza w Europie Środ-kowej uruchomił proces cyfrowej akceptacji i weryfikacji materiałów niebezpiecznych. Dzięki tym działaniom, nowoczesnej flocie i rozwijającej się siatce połączeń polski prze-woźnik konsekwentnie buduje pozycję lidera.

Według danych IATA rynek przewo-zów farmaceutycznych sięga wartości 13,4 mld dol. Uzyskanie certyfikatu IATA CEIV Pharma otworzy nam dostęp do ryn-ku przewozów o rocznej wartości ponad 100 mln zł. Towary farmaceutyczne, które LOT Cargo zamierza transportować po uzy-skaniu certyfikatu, to m.in. insulina, której Polska jest jednym z największych produ-centów, a także antybiotyki i szczepionki. Zamierzamy również wejść na rynek trans-portu produktów farmaceutycznych stoso-wanych w weterynarii.

Jestem przekonany, że wspólnym wysił-kiem wszystkich osób pracujących dla Pol-skich Linii Lotniczych LOT będziemy się nie tylko prężnie rozwijać przez kolejne 90 lat, ale będziemy także perłą w koronie polskiej gospodarki.

– 326 –

S iłą Poczty Polskiej, podobnie zresz-tą jak wszystkich innych operato-rów narodowych, było dotychczas dostarczanie papierowej korespondencji. Tak było przez wiele stuleci. Na tym opierała się cała infrastruktura pocztowa. Jednak w ostatnich latach na całym świe-cie obserwowany jest stały spadek wolumenu listów. By nie być go-łosłownym, podam kilka podsta-wowych liczb: wolumeny europej-skich przesyłek listowych w latach 2007–2016 spadły o ponad 25 proc.

W 2017 r. średni spadek liczby przesy-łek listowych wyniósł w państwach euro-pejskich – 4,6 proc., rok wcześniej było to 5,2 proc. W Polsce w tym roku dynamika spadku korespondencji jest silniejsza, dla-tego celem podejmowanych przez nas działań jest także uczestniczenie w pro-cesie cyfryzacji państwa polskiego. Mamy gotowe narzędzie, mamy doświadczenie i z coraz większym powodzeniem wdra-

żamy projekt e-Doręczenie. Envelo to no-woczesna platforma usług pocztowych umożliwiająca wygodną i bezpieczną wy-syłkę korespondencji z każdego miejsca i o każdej porze. Dzięki Envelo możliwy jest wygodny dostęp do nowoczesnych, kompleksowych, bezpiecznych i zaufanych e-usług pocztowych, dostępnych przez in-ternet za pomocą urządzeń stacjonarnych i mobilnych.

Kluczowe lata dla Poczty Polskiej

Kilka lat temu jako szef Instytutu Pocz-towego postawiłem tezę, że Poczta Polska znajduje się w punkcie, z którego wiodą tylko dwie drogi – jedna zmierza ku trwa-łemu wzrostowi, dzięki zaangażowaniu się w budowę świata komunikacji cyfrowej oraz handlu e-commerce i cross-border, druga zaś polega na kontynuowaniu sta-rych sposobów funkcjonowania.

Dziś słowa te nadal są aktualne. Dzięki zmianie postrzegania firmy przez władzę,

Przyszłość Poczty Polskiej zaczęła

się wczoraj

SZANSE I WYZWANIA

Silna, sprawna, skuteczna – te trzy słowa definiują kierunki rozwoju Poczty Polskiej. Zmiany na rynku usług

pocztowych, z jakimi mamy do czynienia w związku z rozwojem nowoczesnych technologii, można śmiało

porównać z rewolucją kopernikańską

Przemysław Sypniewski

prezes zarządu Poczty Polskiej

– 327 –

począwszy od 2016 r. udało się doprowa-dzić do znacznego przyspieszenia prze-kształceń w spółce zmierzających do odbu-dowy jej pozycji. Poczta Polska jako spółka Skarbu Państwa wpisuje się w krwioobieg najważniejszych dla Polski przedsięwzięć i programów. Tak było przy okazji wdraża-nia i realizacji programu 500+, tak jest przy programie Mieszkanie+. Można śmiało po-wiedzieć, że Poczta Polska jest strategiczną instytucją państwową, odgrywającą istotną rolę. Tak było w przeszłości, tak jest teraz i tak powinno być w przyszłości, która jest bliżej niż nam się wydaje.

Podążając za zmianami na rynku paczkowym

Musimy jednak mieć na uwadze, że oprócz świadczenia tradycyjnych usług Poczta Polska musi przekształcić się w firmę logistyczną. Gra toczy się o wielką stawkę. Polski rynek paczkowo-kurierski w 2018 r. został wyceniony na 6,95 mld zł, co stanowi wzrost o 60 proc. w stosunku do 2014 r. W 2018 r. operatorzy paczkowo-kurierscy obsłużyli ponad 476 mln paczek, co stanowi wzrost o 75 proc. w stosunku do 2014 r. Dane te robią wrażenie. Z roku na rok rośnie zainteresowanie nie tylko Pola-ków, ale w ogóle Europejczyków towarami z Azji. Ożywienie gospodarcze między Eu-ropą a Państwem Środka rodzi nowe szan-se gospodarcze dla naszego kraju, związa-ne z obsługą celną i transportową szlaku tranzytowego, a jednocześnie stwarza po-trzebę powołania instytucji koordynującej, którą mogłaby być Poczta Polska.

Obecnie na polskim rynku działają wiel-kie zagraniczne firmy kurierskie. Liderem tego rynku zarówno pod względem wo-lumenu przesyłek, jak i przychodów jest spółka zależna państwowej poczty francu-skiej (La Poste). Inni ważni gracze na tym rynku to przedstawiciele poczty niemiec-kiej i brytyjskiej. Państwa zachodniej Eu-ropy przez lata dotowały i wspierały pocz-towych operatorów i tym samym teraz narodowe poczty są ważnymi stymulatora-mi ich gospodarek i jednymi z najprężniej-szych przedsiębiorstw. Niemiecki potentat logistyczny, największa firma pocztowo-logistyczna w Europie, otwarcie komuni-kuje to, że jest firmą patriotyczną, działają-cą na rzecz kraju i budującą jego dobrobyt. Poczta Polska też może pełnić taką rolę. Jesteśmy jedyną polską firmą kuriersko- -logistyczną działającą na terenie Europy Środkowo-Wschodniej.

Co ważne, cieszymy się dużym zaufa-niem naszych klientów. Z badania prze-prowadzonego na ogólnopolskim panelu Ariadna przez agencję badawczą Maison & Partners w listopadzie 2018 r. wynika, że Poczta Polska cieszy się większym za-ufaniem w kwestii doręczania przesyłek wśród ankietowanych niż inne firmy pocz-towe lub kurierskie. Dodatkowo, więk-szość ankietowanych (50,2 proc.) twierdzi również, że przy wyborze firmy zajmującej się doręczaniem przesyłek ważne jest, iż dana firma jest polska. Pochodzenie firmy nie ma znaczenia tylko dla 26 proc. ankie-towanych.

Chcemy wykorzystać nasze atuty. W strategii Poczty Polskiej przyjęto zało-żenie podwojenia przychodów z obszaru paczkowego, pięciokrotny wzrost przycho-dów z obszaru usług logistycznych oraz dwa i pół raza większe wpływy z usług międzynarodowych. W efekcie realizacji strategii zmieni się struktura przychodów Poczty Polskiej. Spadną dochody z obszaru listowego, a wzrośnie udział przychodów z obszaru paczkowego. Aby tak się stało, konieczne są inwestycje w nowoczesne sortownie i maszyny paczkowe. Pierwszą z nich oddaliśmy do użytku pod koniec ubiegłego roku w Zabrzu. Kolejne maszy-ny chcemy postawić w Lublinie i we Wroc- ławiu.

Poczta przyszłości to poczta służąca Polakom i strategiczny partner państwa przy realizacji kluczowych zadań. To silna instytucja, lider usług komunikacyjnych, paczkowo-kurierskich i logistycznych.

– 328 –

Patrycja Kotecka-Ziobro

dyrektor marketingu Link4

Dbać o rozwój, ale nie zapominać o społecznej

odpowiedzialności biznesu

SZANSE I WYZWANIA

Według danych z lipca 2019 r. Polska jest na drugim miejscu pod względem tempa wzrostu gospodarczego w Unii Europejskiej oraz czwartym na świecie.

Takie statystyki mogą tylko radować i przedsiębiorców, i obywateli. Biznes rządzi się jednak specyficznymi prawami, reaguje na pojawiające się na świecie

kryzysy i zagrożenia, a liczba tych ostatnich ostatnio niepokojąco rośnie

W edług ekspertów od eko-nomii, którzy na całym świecie powtarzają niczym mantrę oczywistą prawdę o cyklach, jakimi rządzi się gospodarka, wydarzenia z pierwszej połowy 2019 r. mają zwiastować spowol-nienie rozwoju i produk-cji. Osobną kwestią jest, że analitycy zwykle mają skłonność do narzekania i „straszenia”, bo to działa na emocje inwestorów, a ci wtedy szybciej obracają ka-pitałem – niemniej jednak w gospodarczym świato-wym ładzie, czy też raczej „oswojonym nieładzie”, pojawiło się więcej nieprze-widywalnych w skutkach czynników, niż bywało to w ostatnich latach.

W Europie jest kwestia brexitu i jego możliwych skutków nie tylko dla handlu; nierozwiązany jest wciąż kryzys imigracyj-ny, który – choć władze np. Niemiec stara-ją się nie mówić o tym zbyt głośno – obcią-ża ich budżet ponad poziom akceptowalny przez obywateli. Do niegdyś uważanej za bogatą i szczęśliwą starej Europy zawitało ubóstwo, co niesie za sobą dramatyczne protesty, jak choćby „żółtych kamizelek” we Francji.

Unijne elity, przynajmniej te z poprzed-niego rozdania, zdawały się nie dostrzegać problemów, bagatelizować je lub zajmować się innymi sprawami. Tymczasem gospodarka z punktu widzenia przeciętnego Europejczyka to nie indeksy i prognozy na giełdzie w Tokio, lecz kwota na koncie, pobory, ich siła nabywcza i rosnące kosz-ty życia. Do tego dochodzi nadszarpnię-te poczucie bezpieczeństwa, wynikające m.in. z zagrożeń terrorystycznych (zama-

– 329 –

chy) i cyberterrorystycznych (manipulacje opinią publiczną w sieci). Te osobiste in-deksy, niestety, pogarszają się – i na per-cepcję świata zmieniającego się na gorsze nie pomaga lansowany odgórnie przekaz, że wszystkiemu winni są Amerykanie, Chińczycy, zmiany klimatu, niesubordyno-wane kraje członkowskie z Europy Środko-wo-Wschodniej i ich domniemane proble-my z praworządnością, Putin i zatruwanie środowiska (oczywiście przez kraje wę-glem stojące, takie jak Polska).

Obserwowane ostatnio usiłowania świa-towych inwestorów bezpiecznego uloko-wania części kapitału przyniosły znowu wysoki wzrost kursu franka szwajcarskie-go, co w Polsce z pewnością nie cieszy pół miliona posiadaczy kredytów we frankach. Wahania są widoczne i na innych walutach i walorach; wszystko to budzi obawy i po-czucie zagrożenia wśród mniej zoriento-wanych obywateli.

Zdarzenia gospodarcze wiążą się ściśle z polityką i jest to zrozumiałe – tak było właściwie od zawsze. Niepokojący jest jednak fakt, że w epoce błyskawicznego przekazu informacji interpretowane przez amatorów bądź wręcz manipulowane, wyrwane z kontekstu liczby czy statystyki są wykorzystywane do gry politycznej zwią-zanej np. z atakowaniem demokratycznie wybranych rządów czy w kampanii wy-borczej.

13 października w naszym kraju odbędą się wybory parlamentarne – a już od mie-sięcy obraz polskiej gospodarki, podobnie jak światowej, jest przedstawiany na tyle możliwych sposobów, że właściwie staje się niezrozumiały i niepojęty. Jeśli wie-rzyć tej propagandzie, w Polsce jest gorzej niż za komunistów, panuje jakiś dyktator, przedsiębiorcy się boją, a policja bije i tor-turuje niewinnych. Poziom informacyj-nego szumu, fake newsów, przeinaczeń, fałszywych oskarżeń przekazywanych najpopularniejszą drogą, czyli przez inter-net, osiągnął takie rozmiary, że właściwie można już mówić o wojnie gospodarczej i wojnie światowej, nie konwencjonalnej, ale toczonej w przestrzeni wirtualnej. Nie trzeba być Salomonem, by wiedzieć, że odpowiednie nasycenie sieci pożądany-mi treściami wymaga ogromnych nakła-dów – i ktoś te ciężkie pieniądze wykłada, by pokazać również nasz kraj w krzywym zwierciadle: jako niestabilny gospodarczo,

skorumpowany, podzielony, niedouczony czy fanatyczny, bo trzymający się katolic-kich zabobonów. Padają zarzuty, że rząd zdradza ideę wolnego rynku, bo rozdaje, zamiast inwestować – pomaga np. rodzi-com programem 500+ czy walczy z lichwą. Zdaniem krytykujących ekspertów to działania karygodne – jak ktoś chce mieć pieniądze, powinien je zarobić, a jeśli jest popyt na pożyczki o dantejskim oprocento-waniu, nie należy ograniczać podaży, bo to łamanie swobód gospodarczych.

Celowo właśnie te wnioski – o tym, co w kwestii gospodarki i ekonomii dociera do obywateli – i jakie są to informacje, zna-lazły się tu na pierwszym miejscu. W mojej ocenie to zagrożenie największe ze wszyst-kich, znak obecnych i najbliższych czasów, swoiste pranie mózgów, wynaturzające percepcję, światopogląd czy ocenę potrzeb konsumenckich. Nawet jeśli rząd wymy-śli najlepsze programy i strategie, ulepszy prawo, obniży podatki, będzie dalej roz-prawiał się z bandytami w białych koł-nierzykach – obywatele docenią to tylko w pewnej skali, bo sączony z tysiąca źródeł przekaz będzie utwierdzał ich w przekona-niu, że nawet jeśli coś się udało zbudować, uruchomić, poprawić – to pewnie tylko po to, by jakaś elita mogła na tym zarobić…

Szczęśliwie przynajmniej polscy przed-siębiorcy w większości pamiętają o zasa-dach społecznej odpowiedzialności bizne-su i nie traktują pracowników tylko jako zasób ludzki, ale jako ludzi, dla których praca jest nie tylko sposobem na zarobie-nie na życie, ale także na własny rozwój oraz dobrostan rodziny i najbliższych. Nie-stety, nie można tego powiedzieć o wszyst-kich zagranicznych inwestorach, którzy zapędzają się na manowce, jak się zdaje, z wewnętrzną, korporacyjną polityką in-formacyjną, czyniąc zeń narzędzie kształ-towania światopoglądu w ogóle. Przykrym i pouczającym przykładem takiej polityki może być niedawna sprawa pracownika sieci sklepów IKEA, zwolnionego za prze-ciwstawienie się jego zdaniem nadmierne-mu lansowaniu w firmie ideologii LGBT. Trudno nie przyznać racji jego słowom, że „przyszedł do pracy, by robić meble”, a nie na nauki o charakterze etycznym, świato-poglądowym czy moralnym.

Polacy zarabiają coraz lepiej i mają też coraz większe wymagania. I słusznie – to nam się należy; nie jesteśmy już bowiem

– 330 –

państwem, które ściąga inwestorów tylko za sprawą taniej siły roboczej i nie chcemy konkurować w tym segmencie. Nie chcemy też być państwem B czy C, jak daje nam czę-sto do zrozumienia Bruksela. Stawiamy na rozwój, innowacyjność, nowe technologie, bezpieczeństwo energetyczne (w tym dy-wersyfikację źródeł dostaw paliw), OZE, nie zapominając przy tym o człowieku. A że nie zapominamy, świadczą fakty i liczby.

Jak podaje Ministerstwo Inwestycji i Roz-woju, nowe programy społeczne sprawia-ją, że rosną dochody rozporządzalne gospodarstw domowych. W połączeniu ze wzrostem wynagrodzeń oraz korzystnymi trendami na rynku pracy będzie zwiększać się optymizm konsumentów. Według MIiR wzrost inwestycji pozostanie silny w 2019 r. i później między innymi dzięki inwestycjom współfinansowanym z funduszy unijnych. Szef MIiR Jerzy Kwieciński wskazał: „Dla mnie nie jest najważniejszy sam wzrost PKB, ale to, jak przekłada się on na sytu-ację materialną Polaków. Tutaj mamy się czym pochwalić. Od 2015 r. dochód rozpo-rządzalny na osobę wzrósł o ponad 300 zł, do prawie 1,7 tys. zł. Od wielu miesięcy w badaniach CBOS około 70 proc. Polaków deklaruje zadowolenie z życia”. I dodał: „HSBC opublikował raport, który pokazuje, że Polska jest trzynastym najlepszym miej-scem na świecie do życia i pracy”.

Nie sposób się nie zgodzić z tezą, że uwarunkowania, cele i kierunki społecz-no-gospodarczej polityki dobrze ujmuje Strategia na Rzecz Odpowiedzialnego Roz-woju, która formułuje nową wizję i model rozwoju kraju w perspektywie roku 2020

i 2030 na bazie m.in. inwestycji, innowa-cji, eksportu oraz wysoko przetworzonych produktów.

Powracając do kwestii zagrożeń, na które Polska – jako przecież niewielki gracz na światowej gospodarczej i geopolitycznej szachownicy – nie ma wpływu (konflikty zbrojne, wojny celne, ceny paliw, sankcje gospodarcze nakładane poza UE czy kata-strofy naturalne), należy zauważyć, że nasz rząd bierze je pod uwagę i analizuje wszel-kie scenariusze.

Wiceminister przedsiębiorczości i tech-nologii Marcin Ociepa w wywiadzie dla RzeczpospolitaTV, odnosząc się do możli-wego spowolnienia gospodarczego na świe-cie i w Europie, wskazał: „Robimy wszystko, żeby zostało zrobione to, co jest do zrobie-nia po naszej stronie, jeżeli chodzi o pobu-dzenie innowacyjności polskiej gospodarki, jeżeli chodzi o wsparcie dla polskich przed-siębiorców – stąd szereg inicjatyw legisla-cyjnych, które obserwujemy”. Dodał, że „(…) mówimy, że ten 4,5- czy 5-proc. wzrost gospodarczy dzisiaj to jest początek drogi. Dla nas najważniejsze wyzwanie to utrzy-manie tego wzrostu na poziomie 3–4 proc. w perspektywie najbliższej dekady. To jest zadanie dla polskiego rządu”.

Co najważniejsze, Ociepa podkreślił oczywistą potrzebę prowadzenia „gospodarki z myślą o człowieku”: „Naszym znakiem firmowym jest polityka solidar-nościowa państwa z hojnymi programa-mi społecznymi, pogodzona ze wzrostem gospodarczym (…). To bardzo istotne, że my (…) chcemy utrzymać tę sprawiedli-

W epoce błyskawicznego przekazu informacji interpretowane przez amatorów bądź wręcz manipulowane, wyrwane z kontekstu liczby czy statystyki są wykorzystywane do gry politycznej związanej np. z atakowaniem demokratycznie wybranych rządów czy w kampanii wyborczej

– 331 –

wą politykę solidarnościową, a jednocze-śnie utrzymać w ryzach finanse publiczne. Te dwa zadania nie mogą ze sobą konkuro-wać, one są zbieżne” – dodał.

Należy mieć nadzieję, że dzięki konty-nuacji sprawiedliwej polityki gospodar-czej, opartej na solidnych przesłankach, uwzględniającej nasze wszelkie polskie uwarunkowania, dzięki ulepszaniu prawa oraz ułatwianiu życia i przedsiębiorcom, i pracownikom szanse na dalszy pozytyw-ny rozwój będą rosły. Niezbędna jest jed-nak kontynuacja reform, wśród których wymienić trzeba też – niestety – likwidację patologii powstałych za rządów poprzed-niego obozu PO i PSL.

Na wymienianie straconych wówczas gospodarczych szans i utraconych pienię-dzy zabrakłoby zapewne całego wydania „Polskiego Kompasu” – niechże więc za przykład posłuży tylko jedna kwestia – za-niechań w sprawie skutecznego ścigania sprawców wyłudzania VAT, które przybra-ło formę mafijnego procederu o niewyobra-żalnych rozmiarach. Może tylko cieszyć, że brak reakcji funkcjonariuszy publicznych na ten masowy proceder w tamtych latach jest już przedmiotem śledztwa na wielką skalę. Zajmuje się nim też sejmowa komi-sja ds. VAT.

Całości strat Skarbu Państwa z tytułu wyłudzeń jeszcze nie oszacowano – nie-mniej jednak może to finalnie być kwota porażająca, zważywszy na to, że tylko za-trzymanemu niedawno b. wiceministrowi finansów w latach 2008–2015 Maciejowi G. prokuratura postawiła zarzut niedopeł-

nienia obowiązków i spowodowania strat Skarbu Państwa na kwotę 3 mld zł (!!!) po-przez umożliwienie doprowadzenia do ta-kich wyłudzeń.

Jest więcej niż pewne, że gdy państwo polskie będzie dalej naprawiać takie ha-niebne zaniechania i wyeliminuje z rynku wszelkiej maści przestępców, oszustów, lichwiarzy, obejmie kontrolą firmy działa-jące na granicy prawa, to uczciwi przed-siębiorcy i obywatele będą mogli w konse-kwencji płacić niższe podatki, a i sam skarb państwa będzie zasobniejszy.

Polacy są narodem pracowitym – jak wy-nika z badań, na tle Unii Europejskiej Polska zajmuje czołowe miejsce, jeśli chodzi o pra-cowitość. Pracujemy znacznie dłużej niż przedstawiciele innych krajów. Analizy po-kazują, że aż 55 proc. rodaków w wieku od 18 do 64 lat pracuje w czasie prywatnym i zaj-muje się sprawami służbowymi. Jesteśmy więc „skazani na sukces”, jeśli rynek pracy zostanie do końca oczyszczony z patologii, a państwo otoczy dalej naszą wspólną pracę skuteczną i sprawiedliwą ochroną.

– 332 –

Barbara Piontek

dr hab., prof. nadzw., zastępca prezesa Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej SA, Akademia WSB w Dąbrowie Górniczej

Robotyzacja i automatyzacja wyzwaniem dla kształtowania

ładu strukturalnego i dobrobytu Polski

SZANSE I WYZWANIA

Automatyzacja i robotyzacja nie mogą być celem samym w sobie, a jedynie narzędziem umożliwiającym realizację poprawnie zdefiniowanych

priorytetów. Uruchomienie i zaprojektowanie takich procesów jest dzisiaj wyzwaniem dla Polski zarówno w wymiarze

krótkookresowym, jak i strategicznym

C hoć mówimy o niespotykanym dotąd skoku cywilizacyjnym, o szansie, której nie miały wcze-śniejsze pokolenia, o społeczeń-stwie wiedzy, o postępie tech-nologicznym, to właśnie dzisiaj, jak nigdy przedtem, dotkliwie dotykamy stanu permanentnych przemian, kryzysu fundamental-nych wartości i nierówności spo-łeczno-gospodarczych.

Pytania kim jesteśmy i dokąd zmierza-my – jak nigdy wcześniej wymagają po-głębionej refleksji w zakresie akceptacji i wyboru już nie tylko kierunku rozwoju, ale – a może przede wszystkim – sposobów jego realizacji. Polska nigdy wcześniej nie stała przed tak wielką szansą postawienia milowego kroku i stania się kluczowym ośrodkiem gospodarczym na mapie świata, przy jednoczesnym zapewnieniu godności narodowej, wiary w kanon ciężkiej pracy oraz stosowaniu reguł powszechnego po-stępowania.

Postępujące procesy robotyzacji i auto-matyzacji stwarzają dziś potrzebę zbudo-wania nowych modeli społeczno-gospodar-czych. Od nas zależy, na ile wykorzystamy tę szansę.

Pułapka dochodu gwarantowanego

Budowanie nowego modelu społeczno-gospodarczego na bazie procesów auto-matyzacji i robotyzacji wymaga stosowania reguł powszechnego postępowania – rozu-mianych jako normy wyznaczające i wery-fikujące stosowane procedury – i uznania pracy za wartość samą w sobie. Reguły te stanowią istotne wskazania i bazę dla kształtowania decyzji w sferze wyboru ładu społeczno-gospodarczego, w tym zagospo-darowywania zasobów pracy w procesach twórczych i produkcyjnych, a nie tylko konsumpcji. Jedynie wówczas unikniemy modelu opartego wyłącznie na dochodzie gwarantowanym, w którym praca będzie przywilejem dla nielicznych, a większość społeczeństwa będzie mieć jedynie „prawo

– 333 –

do konsumpcji”. Dzisiejsze badania skut-ków takich eksperymentów nie są do koń-ca wiarygodne, gdyż brak obowiązku pracy może z pozoru wydawać się marzeniem. Eksperymenty te dotyczą jednak często tyl-ko ludzi, którzy mają kompetencje do wy-konywania pracy, wcześniej ją wykonywali i zwykle są nią przeciążeni. Na obecnym etapie nikt nie przeprowadził badań na po-pulacji, która pokoleniowo funkcjonuje bez obowiązku pracy, z równoczesnym pra-wem do konsumpcji. To eksperyment na żywym organizmie, nie jesteśmy w stanie przewidzieć jego skutków. Tylko zastoso-wanie reguł powszechnego postępowania otwiera nam szeroki wachlarz możliwo-ści ukształtowania nowego systemu i ładu społeczno-gospodarczego, w którym au-tomatyzacja i robotyzacja przyczynią się do wzrostu sprawności i efektywności przy równoczesnej poprawie jakości życia i kształtowaniu właściwych relacji pomię-dzy „mieć” i „być”.

W rozwiązaniach tych automatyzacja i robotyzacja nie mogą być celem samym w sobie, a jedynie narzędziem umożliwia-jącym realizację poprawnie zdefiniowa-nych priorytetów. Uruchomienie i zapro-jektowanie takich procesów jest dzisiaj wyzwaniem dla Polski zarówno w wymia-rze krótkookresowym, jak i strategicznym. Musimy mieć świadomość, że tzw. Prze-mysł 4.0 już istnieje i próby wyważania otwartych drzwi mogą skutkować tym, że pociąg ten Polsce ucieknie i że Polska na mapie gospodarczej świata nie stanie się wiodącym krajem, mającym kluczowy udział w procesach wzrostu i rozwoju. Mu-simy strzec się, przed takimi próbami, gdyż

wiele rozwiązań Przemysłu 4.0 jest już do-stępnych na rynku. Próby odkrywania wie-lu tych rozwiązań – być może zasługujące na uznanie – będą skutkować pozostaniem w tyle. Czasu kupić się nie da!

Zadania dla państwaZ punktu widzenia znaczenia państwa

w kształtowaniu nowego modelu społecz-no-gospodarczego z wykorzystaniem pro-cesów automatyzacji i robotyzacji kluczo-we są następujące działania w wymiarze strategicznym:

l określenie zadań państwa jako genera-tora i podmiotu finansującego badania podstawowe;

l sformułowanie obszarów strategicz-nych w gospodarce na bazie procesów automatyzacji i robotyzacji;

l stworzenie rozwiązań systemowych dla szeroko rozumianej sfery bizneso-wej;

l opracowanie planu perspektywicznego dla gospodarki kraju i przekazywanie tego obszaru do zagospodarowania przez krótkookresowe działania w ob-szarach biznesowych, a w szczególno-ści w obszarze spółek Skarbu Państwa;

l opracowanie planu perspektywicznego dla kapitału ludzkiego zarówno w ob-szarze kształtowania rynku pracy, jak i – a może przede wszystkim – w obsza-rze wiedzy i edukacji, modeli kształce-nia oraz powiązań z nowym modelem społeczno-gospodarczym;

Postępujące procesy robotyzacji i automatyzacji stwarzają dziś potrzebę zbudowania nowych modeli społeczno-

-gospodarczych. Od nas zależy, na ile wykorzystamy tę szansę

– 334 –

l zapewnienie sprawiedliwej i odpo-wiedzialnej dystrybucji korzyści pły-nących z automatyzacji i robotyzacji w strukturze społecznej;

l powiązanie obszaru wiedzy i kształ-cenia z procesami automatyzacji i ro-botyzacji dla ukształtowania ładu na rynku pracy;

l uruchomienie możliwości finansowa-nia procesów automatyzacji i roboty-zacji;

l identyfikacja kluczowych obszarów, które będą podlegały: pełnej automaty-zacji, pośredniej automatyzacji, obsza-rów niezautomatyzowanych i obsza-rów chronionych przed automatyzacją i robotyzacją.

W kolejnym kroku należy na bazie tych obszarów zbudować taką strategię kształ-cenia, która będzie uwzględniała chłon-ność poszczególnych obszarów gospodarki na zasoby ludzkie. Generowane przychody z opodatkowania robotyzacji i automaty-zacji procesów mogą stanowić zasilenie strumienia dochodów. Kurczące się miej-sca pracy w jednych obszarach – poprzez zwiększenie wydajności w procesach zautomatyzowanych – możemy wygene-rować w innych, np. poprzez zmniejsze-nie eksploatacji dzisiejszego pracowni-ka, którego tydzień pracy nie musi trwać 40 godzin w pięciodniowym tygodniu pra-cy, ale np. 20 godzin w czterodniowym tygodniu pracy. Tym samym zapewnienie całodobowej obsługi produkcyjnej czy usługowej generować może do sześciu eta-

tów, a nie jak dotychczas trzy. Finansowy udział w wynagrodzeniu powinien być za-pewniony ze środków uzyskanych z opo-datkowania automatyzacji i robotyzacji oraz poprawnej dystrybucji tych środków. Rozwiązanie takie przyczyni się do zwięk-szenia efektywności tych pracowników, nie będzie stanowić obciążenia dla pracodaw-cy, a równocześnie wykreuje nowe miejsca pracy, poprawi jakość życia i zagwarantuje ład strukturalny.

Kluczowy obszar nauki i kształcenia

Dla nowego modelu społeczno-gospo-darczego z wykorzystaniem procesów automatyzacji i robotyzacji kluczowy jest obszar nauki i kształcenia, który już nie-długo będzie musiał spełnić wymogi rynku technologicznego. Na obecny trend zwra-ca uwagę F. Piontek: nauka zmienia swoją naturę, następuje systematyczne odejście od sfery sofia (mądrość) na rzecz sfery techné (umiejętność).

Tymczasem rynek technologiczny opar-ty na procesach automatyzacji i roboty-zacji jest wymagający. Potrzebuje przede wszystkim odejścia od wąsko rozumianych specjalizacji na rzecz interdyscyplinarno-ści. Kształcenie w tym zakresie to już nie tylko wyzwanie, ale przede wszystkim obowiązek. Od decydentów zależy, czy biurokracja, „grantomania” i „punktoma-nia” nie staną się główną barierą dla kre-owania nauki i sfery sofia (mądrości) jako bazy do kształcenia na potrzeby wymaga-jącego rynku technologicznego. Paradok-sem gospodarki technologicznej jest to, że wymaga ona kształcenia w obszarach ogól-

Dzisiaj musimy zastanowić się, co należy uczynić, aby automatyzacja i robotyzacja oraz płynący z nich dochód gwarantowany nie zepchnęły rzeszy społeczeństwa w sferę „szczęśliwi przegrani”

– 335 –

nych nauki (w tym interdyscyplinarnych, ukierunkowanych na jakość opartą na lo-gice, filozofii, stosowaniu reguł powszech-nego postępowania oraz kompetencjach społecznych), a nie – jak się powszechnie uważa – większej technicyzacji w nauce i procesach kształcenia. Popełnienie błę-dów w tym obszarze jest nieodwracalne, bardzo kosztowne i może stanowić barierę w polskiej drodze do rozwoju gospodarki opartej na automatyzacji i robotyzacji o ce-chach innowacyjności. Nie da się urzędni-czo zaprogramować innowacyjności, to cecha, która jest skutkiem szeregu zmien-nych i wymaga wielkich nakładów. Kształ-cenie w wymiarze krótkookresowym, tzw. kryzysowym, łatanie kształceniem dziur na rynku pracy może okazać się dro-gą donikąd.

Nowoczesność – a co za tym idzie pro-cesy automatyzacji i robotyzacji – moż-na porównać do żywiołu. Nie ucieknie-my przed nimi, zresztą uciekanie nic by nie dało. Nieokiełznane jednak mogą być brzemienne w skutkach. Istotne jest to, że same w sobie są one neutralne moralnie, nie są ze swej natury ani dobre, ani złe. Od nas zależy, czy i jak je zaprogramujemy i w czyim interesie. Dzisiaj musimy zasta-nowić się, co należy uczynić, aby automa-tyzacja i robotyzacja oraz płynący z nich dochód gwarantowany nie zepchnęły rzeszy społeczeństwa w sferę „szczęśliwi przegrani”. Czy dystrybucja korzyści, jakie dają już dziś automatyzacja i robotyzacja, będzie dotyczyć nielicznych, czy też nas wszystkich? Czy gospodarka i społeczeń-stwo oparte na tych procesach zachowają wartość pracy, a zyski wypracowywane

z procesów automatyzacji i robotyzacji przyczynią się do budowania dobrobytu, procesów zrównoważenia i rozwoju? Od-powiedź na te pytania musimy sformu-łować już dziś, bo nowoczesność nas nie ominie. Przyjdzie, prędzej czy później, zwykle prędzej, bo tak naprawdę już puka do naszych drzwi. I chodzi o to, żeby jak najszybciej przyszła chwila, w której lu-dzie w Polsce głęboko poczują, że te atry-buty polskości, które były zawsze źródłem siły naszego narodu – to jest także nasze główne dziedzictwo, również w wymiarze gospodarczym.

– 336 –

prof. Zbigniew Krysiak

Instytut Myśli Schumana, Szkoła Główna Handlowa, MDI University, New Delhi

Współpraca gospodarcza z Indiami a globalna

pozycja Polski w konwergencji

do najsilniejszych ekonomii

SZANSE I WYZWANIA

Tempo rozwoju gospodarczego i zrównanie się jego ważnych mierników z silnymi państwami nie będzie

możliwe bez szerszego wejścia Polski na rynki globalne, co będzie implikować wzrost eksportu, a tym samym

inwestycji krajowych i zagranicznych

Z równanie się Polski z silnymi ekonomiami w Europie w termi-nie prognozowanym przez au-tora niniejszej publikacji jest uwarunkowane holistycznym oddziaływaniem na polską gos- podarkę za pomocą czynników wewnętrznych i zewnętrznych, odpowiednim pomiarem rozwo-ju gospodarczego oraz zmniej-szeniem zależności od eksportu do Niemiec poprzez eksport na rynki globalne, a w szczególności do Indii, Chin i Afryki. W pierw-szej kolejności Polska powinna skupić się na Indiach ze względu na optymalny potencjał relacyj-ny, komunikacyjny, gospodarczy i kulturowy (https://mdi.ac.in/in-ternational-relations/news.html).

Konwergencja potencjału polskiej gospo-darki do najsilniejszych w Europie, takich jak Niemcy, Holandia, Francja, Włochy, Hiszpa-nia, powinna być mierzona za pomocą kilku wskaźników, a więc nie tylko poprzez porów-nywanie PKB/Capita, gdyż jest to miernik, który odzwierciedla fragment rzeczywistości świadczącej o kondycji gospodarki. Rozwój gospodarczy mierzony tempem wzrostu PKB i jego wartością nominalną, o ile nie przekłada się na zamożność finansową i zasobową pol-skich obywateli, o tyle nie można go uznawać za wystarczający miernik siły gospodarki. W tym kontekście, aby w pełni ukazać siłę gospodarki, należy ją oceniać, wykorzystując także takie mierniki jak Produkt Narodowy Brutto (PNB), średnią płacę, płacę minimalną, wartość kapitalizacji aktywów gospodarstwa domowego lub wartość kapitalizacji aktywów/capita i także dług budżetu państwa/PKB.

– 337 –

Przyjęty w ostatnich latach model soli-daryzmu społeczno-gospodarczego Polski tworzy dobre efekty dla rozwoju gospodar-czego, co zbliża Polskę w szybszym tempie do silnych ekonomii. Wzrosło znacznie tempo zbliżania Polski do PKB/Capita Nie-miec, co przedstawiono na rysunku 1. PKB/Capita jest jednym z kryteriów konwergen-cji, dlatego monitorując i oceniając ten pro-ces pod kątem innych kryteriów przedsta-wionych przez autora w tym opracowaniu, pozwala na właściwą i precyzyjną diagnozę dystansu, jaki dzieli Polskę od Niemiec.

Rysunek 1. Roczna dynamika zbliżania się PKB/Capita w Polsce do PKB/Capita

w Niemczech

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych staty-stycznych Międzynarodowego Funduszu Walutowego

W tabeli 1. przedstawiono wielokrotność PKB/Capita w poszczególnych krajach w sto-sunku do Polski, co ilustruje tempo zbliżania się gospodarki Polski do potencjału innych państw. Z tabeli tej wynika, że Polska prze-goniła Grecję i dogoniła Portugalię, a także jest blisko Włoch i Hiszpanii. Zmniejsza się także dystans do Niemiec i Francji.

Tabela 1. Wielokrotność PKB/Capita w poszczególnych krajach

w stosunku do Polski

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych staty-stycznych Międzynarodowego Funduszu Walutowego

W tabeli 2. przedstawiono skuteczność modeli gospodarczych PiS i PO w doga-nianiu silnych ekonomii. Wprowadzenie przez Polskę i rząd PiS od 2016 r. holi-stycznego modelu gospodarczego może doprowadzić do zrównania się z Niem-cami pod względem PKB/Capita o 10 lat szybciej, niż wynikało to z działań podej-mowanych przez rząd PO-PSL. Dorówna-nie do gospodarki Hiszpanii i Włoch może nastąpić po około siedmiu latach. Czas zrównywania się z Polski z rozwiniętymi ekonomiami może ulec skróceniu w przy-padku wprowadzenia nowych narzędzi i projektów, które na obecnym etapie nie zostały zastosowane.

Tabela 2. Skuteczność modeli gospodarczych PiS i PO

w doganianiu silnych ekonomii

Źródło: Opracowanie własne

Tempo rozwoju gospodarczego i zrów-nanie się jego ważnych mierników z silny-mi państwami nie będzie możliwe bez szer-szego wejścia Polski na rynki globalne, co będzie implikować wzrost eksportu, a tym samym inwestycji krajowych i zagranicz-nych. Objęcie Polski indeksem FTSE Rus-sell przyczynia się istotnie do obecności polskich aktywów w portfelach inwesto-rów globalnych, co potencjalnie wpływa na ich gotowość do inwestowania w pro-jekty polskich przedsiębiorstw nie tylko w Polsce, ale i za granicą. Polska jest zbyt uzależniona od koniunktury gospodar-czej w Europie, gdyż ok. 70 proc. eksportu trafia do europejskich państw, z czego aż ok. 30 proc. do Niemiec, co zaprezento-wano na rysunku 2., dlatego proponujemy skoncentrowanie większej uwagi na istot-nym obszarze współpracy gospodarczej z Indiami.

2,4%

2,2%

2,0%

1,8%

1,6%

1,4%

1,2%

1,0%2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Iloraz PKB/Capita w danym kraju do PKB/Capita w Polsce 2016 2017 2018 2019Holandia 1,85 1,82 1,80 1,77Niemcy 1,75 1,71 1,68 1,64Belgia 1,63 1,58 1,54 1,48Francja 1,53 1,48 1,45 1,41Hiszpania 1,31 1,30 1,28 1,26Włochy 1,33 1,29 1,26 1,22Portugalia 1,05 1,03 1,02 1,00Grecja 0,97 0,94 0,92 0,91

Liczba lat po których PKB/Capita-PL = PKB/Capita-Ger

Kraj Model PiS Model PO Grecja -3 -3 Portugalia 0 0 Hiszpania 7 11 Włochy 7 11 Francja 12 18 Belgia 14 21 Niemcy 17 26 Holandia 19 29

– 338 –

Rysunek 2. Struktura polskiego eksportu

Źródło: Polska Agencja Inwestycji i Handlu

Indie stanowią istotny potencjał rozwoju gospodarczego w układzie globalnym. Obec-nie tempo wzrostu gospodarczego Indii jest na drugim miejscu, po Chinach. PKB Indii zaś kształtuje się na poziomie ok. 3 bln dol., a za osiem lat może ono się nawet podwoić. Lud-ność Indii liczy ok. 1,4 mld ludzi i zbliża się do populacji Chin, a za kilka lat będzie wyż-sza. W ostatnich latach Stany Zjednoczone intensyfikują działalność gospodarczą w In-diach ze względu na duży, perspektywiczny potencjał rozwoju. PKB Indii jest na dużo niższym poziomie niż Chin i dlatego jest tam duża przestrzeń do zagospodarowania w ob-szarze wielu dziedzin gospodarki, które są silną stroną polskich przedsiębiorstw.

Tabela 3. Wymiana handlowa Polski z Indiami w latach

2015–2018

Źródło: Ambasada Polski w New Delhi

Obecnie wymiana handlowa Polski z In-diami jest na bardzo miernym poziomie, co zaprezentowano w tabeli 3. Sytuacja ta wymaga podjęcia przez polski rząd stra-tegicznych działań poprzez rozpoczęcie intensywnej współpracy z rządem Indii. Polski rząd powinien opracować także spe-cjalną strategię dla rozwoju gospodarczego pomiędzy Polską a Indiami, gdyż tzw. mo-del business-to-business (B2B) nie sprosta temu zadaniu. Od zakończenia II wojny światowej do chwili obecnej podpisano 13 umów pomiędzy rządami Polski i Indii, z czego tylko pięć po transformacji pol-skiej gospodarki od 1989 r. W tym ostatnim okresie tylko trzy umowy dotyczą zasad-niczo działalności gospodarczej. Ostatnia umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Indii, doty-cząca współpracy w dziedzinie turystyki, została podpisana 24 września 2009 r.

Wprowadzenie przez Polskę i rząd PiS od 2016 r. holistycznego modelu gospodarczego może doprowadzić do zrównania się z Niemcami pod względem PKB/Capita o 10 lat szybciej, niż wynikało to z działań podejmowanych przez rząd PO-PSL

1. Niemcy

2. Czechy

3. W. Brytania

4. Francja

5. Włochy

6. Holandia

7. Rosja

8. USA

9. Szwecja

10. Węgry

11. Pozostałe

33,2

28,2

6,4

6,2

5,5

4,6

4,5

3,12,8

2,82,7

Mln dol./Rok 2015 2016 2017 2018

Eksport 464,41 669,47 736 819,6

Import 1 747,09 2 094,80 2 424 2 124

Obroty 2 211,70 2 764,27 3 160 2 943,6

Saldo -1 282,48 -1 425,33 -1 687 -1 304,4

– 339 –

Dla rozwoju współpracy gospodarczej Polski z Indiami należy dokonać istotnych inwestycji zasobowych, kapitałowych, re-lacyjnych, organizacyjnych i instytucjo-nalnych, dlatego należy powołać Minister-stwo ds. Rozwoju Gospodarczego Polska – Indie.

PLL LOT w połowie września 2019 r. uruchamia bezpośrednie połączenie War-szawa – New Delhi, co może się przyczynić do zwiększenia sprawności budowania re-lacji gospodarczych Polski z Indiami. Waga takiego połączenia ma wymiar strategicz-ny, gdyż w podróży do New Delhi oszczę-dza ok. sześciu godzin. Aglomeracja stolicy Indii liczy ok. 20 mln ludzi, co stanowi po-łowę populacji Polski, dlatego nie można zignorować tej perspektywy. Na początku listopada 2019 r. odbędzie się w Kalkucie azjatycki kongres dotyczący przemysłu wydobywczego, co jest ważne z perspekty-wy polskiego przemysłu węglowego, mie-dziowego i stalowego.

Wnioski i rekomendacjeRealizacja od czterech lat polityki gospo-

darczej PiS i jej dalsza kontynuacja, pod wa-runkiem że Polska będzie rozwijać na dużą skalę eksport do Indii oraz dokonywać tam bezpośrednich inwestycji, pozwala na skró-cenie dystansu do Niemiec o 10 lat.

Należy powołać Ministerstwo ds. Roz-woju Gospodarczego Polska – Indie w celu dokonania przez Polskę odpowiednich inwestycji zasobowych, kapitałowych, re-lacyjnych, organizacyjnych i instytucjo-nalnych w zakresie rozwoju współpracy gospodarczej Polski z Indiami.

Przy ocenie potencjałów gospodarczych i ich porównywalności nie wystarczy je-dynie miara PKB/Capita, lecz należy sto-sować jednocześnie następujące miary: wartość aktywów/capita, średnia płaca, mi-nimalna płaca, PNB/Capita, PKB/Capita, wypływy do podmiotów za granicą minus wpływy z budżetu UE/Capita.

Zniszczenia wojenne dokonane przez Niemcy spowodowały, że kapitały zgroma-dzone przez polskie rodziny w przeliczeniu na mieszkańca są na jednym z najniższych poziomów w Europie, w tym także niższe niż w krajach sąsiednich. W tym zakresie ważne jest pojednanie, ale nie dokona się ono bez zadośćuczynienia ze strony Nie-miec poprzez spłatę reparacji. W ocenie autora, dokonanej na podstawie odpowied-niego modelu ekonometrycznego, straty po-tencjału gospodarczego Polski wyrządzone przez Niemcy podczas wojny osiągają po-ziom ok. 3,2 bln zł. Oszacowana kwota nie obejmuje strat w ludziach, dziełach sztuki i innych składnikach, które nie dotyczą bez-pośrednio gospodarki. Kwota strat jest ok. 3,2 razy większa niż dług Polski, który obec-nie wynosi ok. 1 bln zł.

– 340 –

Z najdujemy się w punkcie krytycz-nym! Kumulują się konsekwencje zmian w klimacie, gwałtownego pogorszenia się żywotności eko-systemów, zatrucia miast z per-manentnymi alarmami smogo-wymi. Kwestionuje się nie tylko rozwój, ale samo przetrwanie pol-skiej gospodarki, bo zabraknie krajowej energii.

Pomyśleć energetykę od nowaŚwiatowa gospodarka elektryczna i elek-

troenergetyczna przesunęła się z prawie całkowitej zależności od dużych, scentra-lizowanych elektrowni do nowoczesnego, zróżnicowanego i rozproszonego systemu zaopatrzenia w energię elektryczną. W cią-gu ostatniej dekady technologie napędzające tę zmianę umożliwiły rozwój nowoczesnej energetyki zdeterminowany tempem adapto-wania nowych technologii informatycznych.

Bezpieczna przyszłość musi być inna, czyli Polska cyfrowym

tygrysem EuropyZ analizy przemian zachodzących we

współczesnej energetyce, bez których nie będzie wydajnej i innowacyjnej gospo-darki w Polsce, wynika, iż największy po-tencjał innowacji technologicznych oraz w zakresie rozwoju, zarówno społeczno-ści lokalnych, jak i gospodarek krajowych, opiera się na technologiach elektronowych (w szczególności fotowoltaice), biotech-nologii oraz teleinformatyce (ICT, Smart Grid, SymbioCity i Smart City).

Smart City (tzw. inteligentne miasto) prowadzi do usprawnienia funkcjonowania społeczeństw poprzez nowoczesne roz-wiązania w komunikacji społecznej, zarzą-dzaniu wytwarzaniem i zużyciem energii, transporcie oraz technologiach informa-cyjno-komunikacyjnych (ICT), przy jedno-

Z czego jutro...? Rozwój polskiej

gospodarki wymaga uwolnienia energii

SZANSE I WYZWANIA

Potrzebne są działania na rzecz wyprzedzających inwestycji, które stworzą w Polsce odpowiednią

infrastrukturę energetyczną w horyzoncie 5–10 lat. Jutro narodowej gospodarki jest zależne

od strategicznych decyzji dziś

Andrzej Sadowski

prezydent Centrum im. Adama Smitha

Andrzej Laskowski

ekspert Centrum im. Adama Smitha

– 341 –

czesnej ochronie zasobów naturalnych, po-prawie jakości życia mieszkańców oraz ich aktywizacji zawodowej. Byłaby to kolejna zmiana jakości życia oraz działalności gospodarczej w Polsce, która ponownie stałaby się tygrysem Europy, ale już cyfrowym.

W aktualnie tworzącym się w Europie rynku energetycznym oraz w ramach prze-mian gospodarczo-cywilizacyjnych cen-tralne miejsce zajmują OZE, poprawa efek-tywności energetycznej, przejmowanie przez zakłady przemysłowe odpowiedzial-ności za własną gospodarkę energetyczną. Następuje zmiana podejścia z ujęcia sekto-rowego i produktowego na podejście pod-miotowe i zindywidualizowane ukierunko-wane m.in. na wykorzystanie potencjału prosumenckiego łańcucha wartości.

Jest przy tym oczywiste, iż tzw. polityka klimatyczna w UE oraz innych rozwinię-tych krajach Ameryki i Azji stanowi ele-ment globalnej gry prowadzącej do uzyska-nia przewagi technologicznej na świecie. O powadze sytuacji w omawianym zakre-sie może świadczyć wielkość kapitału za-angażowana rocznie w rozwój energetyki XXI w., który osiąga około 3 bln dol. (dla porównania wydatki zbrojeniowe wynosi-ły w szczytowym roku 2018 r. 1,8 bln dol.).

SymbioCity to połączenie następują-cych składowych: cyfrowych sieci tele-komunikacyjnych, inteligencji wbudowa-nej w maszyny i urządzenia, czujników i znaczników przekazujących informa-cje do systemu, oprogramowania, sie-ci połączeń pomiędzy mechanicznymi i elektrycznymi urządzeniami będącymi na

wyposażeniu budynków, systemów wbu-dowanych w urządzenia gospodarstwa domowego, systemów wodociągowych i kanalizacyjnych, systemów zaopatrzenia w nośniki energii, systemów transportu i systemów bezpieczeństwa w miastach. Potwierdzeniem tego może być 45 miast na świecie, które obecnie uznawane są za realizację idei SymbioCity, w tym m.in.: Luksemburg, Glasgow, Manchester, Tal-lin, Nowy Jork, Waszyngton, Seul, Taipei. W Polsce rozwiązania SymbioCity znajdu-ją się na wstępnym etapie rozwoju. Mogą je przyspieszyć działania na rzecz uwol-nienia energii oraz rynku energetycznego i elektroenergetycznego, czyli deregulacja i liberalizacja rynku energii. Kamieniem milowym w procesie liberalizacji rynku europejskiego jest zasada TPA oraz two-rzony w UE wspólny konkurencyjny ry-nek energii. W najbliższych latach na ten cel zostanie przeznaczonych w UE setki miliardów euro. Głównym celem libera-lizacji jest ograniczenie ingerencji rządu w funkcjonowanie rynku oraz wprowadze-nie przejrzystych i konkurencyjnych zasad jego funkcjonowania. To właśnie dzięki postępującej liberalizacji mamy dziś moż-liwość wyboru sprzedawcy prądu, a co za tym idzie – możemy realnie oszczędzać na zakupie energii. Na podkreślenie zasługuje to, iż obecnie na rynku europejskim ofero-wana jest energia z OZE w cenie energii produkowanej z węgla.

Adaptacja nowych technologii informatycznych w energetyce

to bezpieczeństwo PolskiW Polsce szczególne znaczenie ma

działanie na rzecz zmniejszenia ryzyka

Największy potencjał innowacji technologicznych oraz w zakresie rozwoju, zarówno społeczności lokalnych, jak i gospodarek

krajowych, opiera się na technologiach elektronowych (w szczególności fotowoltaice), biotechnologii oraz teleinformatyce

(ICT, Smart Grid, SymbioCity i Smart City)

– 342 –

politycznego związanego z uzależnieniem państwa od importowanych źródeł energii.

Racją stanu Polski ze względu na czę-sto niestabilnych politycznie dostawców węgla, gazu czy też ropy, którzy niejed-nokrotnie wykorzystują swoją monopo-listyczną pozycję do tworzenia własnych stref wpływu, jest rozwój zdecentralizo-wanych źródeł energii na bazie lokalnych zasobów energetycznych, który ograniczy ryzyka polityczne. Energia, którą można wyprodukować lokalnie przy wykorzysta-niu promieni słonecznych, wiatru, wody, biomasy, energii geotermalnej, jest po-wszechnie dostępna oraz nie powoduje negatywnych skutków dla środowiska. Do-datkowo na bazie OZE można tworzyć sys-temy energetyczne korzystające z rozpro-szonych źródeł energii, które poprawiają niezawodność systemów energetycznych, zmniejszają straty na przesyle energii, zmniejszają nakłady na rozbudowę sieci dystrybucyjnych pomiędzy scentralizo-wanymi źródłami energii a oddalonymi od nich konsumentami. Z punktu widzenia nie tylko bezpieczeństwa systemu energetycz-nego, ale także Polski jako państwa oraz rozwoju jej gospodarki ważnym elemen-tem całościowego miksu energetycznego jest budowa mniejszych źródeł wytwarza-jących energię w systemie energetyki roz-proszonej (przypomnijmy, że wystarczył jeden nalot NATO na elektrownie w b. Ju-gosławii, aby scentralizowana energetyka przestała istnieć). Przesyłanie nośników energii od miejsc wydobycia do oddalo-nych miejsc przeróbki i konsumpcji zwią-zane jest z budową kapitałochłonnych sys-temów transportowych i przetwórczych

(np. Nord Stream, South Stream, porty do przeładunku ropy i gazu, magistrale wę-glowe, rafinerie, energetyka atomowa wraz z sieciami dystrybucyjnymi itd.).

Cyfryzacja sektora energetycznego i przemysłowego na podstawie kontrolo-walnego, zunifikowanego, bezpiecznego i rozproszonego systemu informatycznego bazującego na lokalnych centrach danych w połączeniu z takimi technologiami jak blockchain, fog computing oraz sieć 5G uwolnią energię i zmienią krajobraz na no-woczesny, zielony, błękitny SymbioCity, SmartCity, SmartSunCity, Smart Grid. Te działania i technologie są realną drogą do zbudowania nowoczesnego i przyjaznego państwa polskiego bazującego na dostępie do informacji oraz afirmacji przedsiębior-czości jego obywateli. Dlatego Centrum im. Adama Smitha rozpoczyna dyskurs ekonomiczny o konsekwencji myślenia i działania. „Z czego jutro...” w Polsce zale-ży od uwolnienia energii zarówno tej spo-łecznej, jak i tej wytwarzanej.

Artykuł jest rezultatem projektu „For What Tomorrow...? Entrepreneurship means responsibility” dzięki grantowi Philips Morris International

Cyfryzacja sektora energetycznego i przemysłowego na podstawie kontrolowalnego, zunifikowanego, bezpiecznego i rozproszonego systemu informatycznego bazującego na lokalnych centrach danych w połączeniu z takimi technologiami jak blockchain, fog computing oraz sieć 5G uwolnią energię i zmienią krajobraz na nowoczesny, zielony, błękitny

– 343 –

N ie jest ona nowa, bo jej rodowód sięga lat 40. ubiegłego wieku. Sprawdziła się u naszych za-chodnich sąsiadów, tak prze-kształcając gospodarkę i mo-delując relacje społeczne, że w ostateczności Niemcy prze-żyły okres cudu gospodarcze-go. Hasłem przewodnim było: „dobrobyt dla wszystkich”. SGR została uznana również za ustrój społeczno-gospodarczy Unii Europejskiej.

Choć różne są definicje SGR, to odsyłają nas do jednego postulatu: by rozwój gospodarczy zapewniał możliwość godnego życia. Co więcej, zawarte jest w tej idei również bardzo optymistyczne przeświad-czenie, że gdy gospodarka będzie funkcjo-

nowała w ramach rozsądnego ustroju gospodarczo-społecznego i państwo będzie strzegło działania zasady wolnej konku-rencji oraz realizowało postulaty społecz-ne: solidarności sprawiedliwości i subsy-diarności, to skorzystają na tym wszyscy, od nieuczestniczących w gospodarce: mło-dzieży, emerytów czy osób wymagających wsparcia, przez pracowników, po przedsię-biorców.

W roku 1993 Leszek Balcerowicz, mają-cy decydujący wpływ na kształt polskiej transformacji, wyznał, że w jego rozumie-niu termin „społeczna gospodarka ryn-kowa był w interpretacji jego twórców pleonazmem, czyli masłem maślanym. Ple-onazm ten miał jednak w konkretnych wa-runkach Niemiec lat 1948–1962 dużą noś- ność polityczną”. Takie rozumienie SGR

Społeczna Gospodarka Rynkowa 4.0 i Strategia

na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju

SZANSE I WYZWANIA

Mimo sporów o charakterze politycznym koncentrujących się wokół realizacji postanowień

zawartych w Konstytucji RP, nie spotykało się właściwie do 2019 r. odniesień do zawartego w niej zapisu

o Społecznej Gospodarce Rynkowej (SGR). Sytuacja jednak się zmieniła. Obecnie coraz częściej

powołuje się nie tyle na artykuł 20 konstytucji RP, ile na samą ideę Społecznej Gospodarki Rynkowej

prof. Grzegorz Szulczewski

Szkoła Główna Handlowa, Zakład Filozofii SGH

– 344 –

zadecydowało, że transformacja przybra-ła neoliberalny charakter. Wzbudzało to niezadowolenie społeczne, doprowadza-jąc ostatecznie do przełomu wyborcze-go opartego na hasłach sprawiedliwości i poszanowania godności oraz powrotu do realizacji idei solidarności jako współod-powiedzialności za innych, wspólnotę lo-kalną, społeczeństwo i naród. Jednocześnie rewolucja technologiczna 4.0 w przemyśle i usługach, polegająca na wirtualizacji i ro-botyzacji, wymusiła odejście od dotych-czasowej strategii gospodarczej rozwoju imitacyjnego i konkurencyjności na zasa-dzie niskich kosztów pracy.

Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju premiera Mateusza Morawieckie-go była odpowiedzią na te dwa wyzwania: jedno wypływające z aspiracji społecznych godnego życia, a drugie z konieczno-ści poszukiwania nowego miejsca Polski w tworzącym się ładzie gospodarczym ustalającym nowy podział pracy i cyrkula-cji kapitału w układzie globalnym.

Najbliższym celem polityki gospodarczo- -społecznej staje się w ujęciu SOR „wzrost zamożności Polaków oraz zmniejszenie liczby osób zagrożonych ubóstwem i wy-kluczeniem społecznym – to kluczowe cele, jakie stawia sobie rząd do 2020 r. Najważ-niejszym zakładanym rezultatem będzie zwiększenie przeciętnego dochodu gospo-darstw domowych do 76–80 proc. średniej UE do roku 2020, a do roku 2030 zbliżenie do poziomu średniej UE, przy jednocze-snym dążeniu do zmniejszania dyspropor-cji w dochodach między poszczególnymi regionami”.

Za sprawą uszczelnienia podatkowego, umożliwiającego wprowadzenie progra-mów socjalnych 500+, przy jednoczesnym obniżaniu podatków oraz wprowadzaniu zmian w prawie gospodarczym stworzone zostały warunki do bardziej godnego ży-cia, zwiększono poczucie sprawiedliwo-ści społecznej, jak również zyskali sami przedsiębiorcy, nie tylko przez wzrost popytu wewnętrznego, ale i stworzenie bardziej równych szans konkurencji, dzię-ki temu że wszyscy płacą podatki i muszą przestrzegać prawa gospodarczego, na straży którego stoi coraz bardziej spraw-ne państwo.

Przyniosło to już wymierne rezultaty go-spodarcze. Z opublikowanych prognoz Ko-misji Europejskiej wynika, że Polska stała się liderem, jeśli chodzi o wzrost PKB w UE w tym roku; wyprzedza nas tylko Malta, która zawdzięcza po części swój wzrost z faktu bycia rajem podatkowym. W na-stępnym roku Komisja Europejska również przewiduje niewiele mniejszy wzrost PKB.

By można było tę tendencje utrzymać w długim okresie czasu i mówić o polskim cudzie gospodarczym, należy spróbować poddać idee leżące u podstaw SGR i SOR pogłębionej interpretacji i starać się je re-alizować. W długim okresie utrzymaniu wzrostu PKB pomóc powinno kształtowa-nie odpowiedzialnego państwa, obywatela i przedsiębiorcy.

Słowo odpowiedzialność odnosi nas do odpowiadania na sytuację, ale jednocze-śnie brania na siebie ryzyka i ponoszenia konsekwencji za swe decyzje.

Odpowiedzialni przedsiębiorcy powinni przyjąć zasadę, by kalkulacja jednostkowego zysku nie określała do reszty ich decyzji. Powinni mieć coraz większą świadomość kosztów zewnętrznych, w tym wpływu na ludzi, wspólnotę i środowisko swych projektów biznesowych, a co się z tym wiąże, wyboru optymalnych, a nie tylko najbardziej opłacalnych rozwiązań

– 345 –

Odpowiedzialne państwo jako gwarant wolności gospodarczej powinno wspierać powstawanie nowych rynków gospodarki 4.0, ale i dbać o ustalenie na nich ładu kon-kurencyjnego. W dobie gigantów z branży IT i stosujących ich technologie korporacji państwo powinno brać pod szczególną opie-kę małe i średnie przedsiębiorstwa, w tym start-upy. Ogólnie należy zwrócić uwagę na konkurencyjność. Podejmowana ma być we wszelkich dziedzinach jak najaktywniej-sza polityka prokonkurencyjna, oczywiście w ramach dozwolonych przez prawo unijne. Konkurencyjność osiąga się zaś przez wspie-ranie postępu technologicznego i organiza-cyjnego. Państwo powinno zatem tworzyć wszelkie instytucje wspomagające nowy biznes, instytucje, których nie są w stanie tworzyć sami przedsiębiorcy, m.in. wspie-rać instytuty badawcze prowadzące badania dla biznesu. To odpowiedzialne państwo ma za zadanie wskazywać kierunki ekspansji gospodarczej ujawniane w ramach przyja-znej polityki zagranicznej. Odpowiedzialne państwo również powinno ocenić swe moż-liwości i określić granice solidarnościowych zobowiązań, by była pewność, że i w cza-sie dekoniunktury będą one świadczone, a w dłuższej perspektywie starać się prze-suwać środki z pasywnych form pomocy socjalnej w finansowanie tych programów, które stwarzają możliwości usamodzielnia-nia się, w tym ułatwień kredytowych przy zakładaniu i prowadzeniu przedsiębiorstw. Negatywne skutki rewolucji technologicz-nej prowadzące do stopniowego zaniku wie-lu branż i zawodów powinny być łagodzone przez wsparcie programów reorientacji za-wodowej i oddłużenia. Zadaniem odpowie-dzialnego państwa jest też staranie się, by obywatele mieli możliwość posiadania róż-nych form własności i tym samym czuli się bezpieczni w okresach dekoniunktury. Od-powiedzialne państwo powinno wspierać również wszelkie formy dialogu społeczne-go. Prowadzi on do zachowania pokoju so-cjalnego w ramach organizacji i społecznego przez dochodzenie na forum debaty publicz-nej czy między rządem a przedstawicielami przedsiębiorców do kompromisowych roz-wiązań realizujących wartości postulowane przez SGR i SOR.

Z kolei odpowiedzialni obywatele nie tylko wywiązują się uczciwie ze swych świadczeń na rzecz państwa, ale starają się podejmować właściwe decyzje w momen-cie konfliktu interesu własnego z dobrem wspólnym.

Natomiast odpowiedzialni przedsiębior-cy powinni przyjąć zasadę, by kalkulacja jednostkowego zysku nie określała do resz-ty ich decyzji. Powinni mieć coraz większą świadomość kosztów zewnętrznych, w tym wpływu na ludzi, wspólnotę i środowisko swych projektów biznesowych, a co się z tym wiąże, wyboru optymalnych, a nie tylko najbardziej opłacalnych rozwiązań. Na tym polega odpowiedzialne prowadze-nie działalności gospodarczej.

Zarówno bogacący się przedsiębiorcy, jak i obywatele korzystający w coraz więk-szej mierze z rozwoju gospodarczego po-winni zacząć aktywniej wspierać inicjaty-wy, dzięki którym solidarność nie będzie domeną jedynie państwa.

I wreszcie sprawa ostatnia, wszyscy je-steśmy odpowiedzialni za mądrą politykę emigracyjną zapewniająca niezbędnych pracowników, ale też nienaruszającą na-szego bezpieczeństwa.

Ostatecznie chodzić powinno o tworze-nie wspólnego przez wszystkich: urzęd-ników państwowych, przedsiębiorców i obywateli, dobrego klimatu i przyjaznej atmosfery, dzięki czemu wykorzystane zostaną wszelkie drzemiące w społeczeń-stwie możliwości. To na pewno doprowa-dzi do aktywniejszej reemigracji i przy-ciągnie nie tyle kapitał spekulacyjny, ile związany z pożytecznymi dla wszystkich przedsięwzięciami gospodarczymi.

Redefinicja obecnego modelu kapitalizmu, by zwiększyć prawdopodobieństwo realiza-cji postulatów SOR i zbliżyć naszą gospodar-kę do modelu SGR, polega więc w praktyce na przyjęciu nowych form odpowiedzialno-ści, by w konsekwencji powstały: przyjazne państwo, szczęśliwe społeczeństwo i konku-rencyjni przedsiębiorcy.

– 346 –

Henryk Uzdrowski

ekonomista, członek zarządu wydawnictwa Fratria

Czy polski sektor bankowy wykreuje

technologicznego giganta?

SZANSE I WYZWANIA

Mamy solidne podstawy, by liczyć na wykreowanie przez rodzime banki pierwszego polskiego technologicznego czempiona

o zasięgu globalnym, mogącego konkurować z największymi markami amerykańskimi czy azjatyckimi

B udowa systemu bankowości w Polsce zapoczątkowana ponad 30 lat temu nigdy nie doczeka się już pewnie jednoznacznej oceny. Rozwiązania prawne prowadzą-ce do uwolnienia sektora, w tym do możliwości powstawania pry-watnych banków komercyjnych, opracowywano już w latach 1986–1987, co pozwala stawiać tezę, że beneficjentami rzeczywistości wykreowanej przez nowe prawo mieli stać się aktywni funkcjona-riusze komunistycznych struktur władzy. W sektorze bankowym nie brakowało afer, z których najgłośniejsza – prywatyzacja za znacznie zaniżoną cenę Banku Śląskiego – wydaje się koronnym dowodem na to, że polski system bankowy powstawał przy ogrom-nym wsparciu służb i agend PRL.

Choć wspomniana afera spowolniła pro-ces prywatyzacji, to wcale nie odstraszyła inwestorów zagranicznych zainteresowa-nych przejęciem największych polskich banków. Do największej transakcji doszło

w 1999 r., kiedy Ministerstwo Skarbu Pań-stwa wybrało włosko-niemieckie konsor-cjum UniCredito Italiano i Allianz na in-westora strategicznego Banku Pekao SA. Przez kilkanaście lat zagraniczny właści-ciel uzyskał prawie 12 mld zł z dywiden-dy wypracowanej przez Pekao w Polsce, a dodatkowe kilka miliardów zarobił na sprzedaży mniejszych pakietów akcji ban-ku. Proces ten – wypływ kapitału wypraco-wywanego przez banki w Polsce za granicę – stał się szczególnie intensywny po wy-buchu wielkiego kryzysu w 2008 r., który mocno dotknął strefę euro. Krytycy wska-zywali, że to w dużej mierze polskie banki – zdrowe z uwagi na zamortyzowanie za-grożenia spadkiem kursu złotego, którego koszty ponosili polscy klienci, a zwłaszcza posiadacze kredytów denominowanych we franku szwajcarskim – ratowały swoje za-chodnie spółki matki. Nie była to jedyna niedogodność zbyt dużego udziału kapita-łu zagranicznego w polskim sektorze ban-kowym. Kolejnym zjawiskiem, które zaist-niało w apogeum kryzysu finansowego na Zachodzie, było wstrzymanie akcji kredy-towej w Polsce i brak dostępności kapitału dla polskich przedsiębiorców.

– 347 –

Jednocześnie nie sposób pominąć po-zytywnego wpływu prywatyzacji sektora bankowego, jakim było jego stałe unowo-cześnianie, przez udany transfer zagra-nicznych technologii oraz wyścig kon-kurencyjny skutkujący wprowadzaniem nowych usług.

Kryzys roku 2008 i jego konsekwencje pokazały jednak, że zbytnie uzależnienie polskiej bankowości od kapitału zagranicz-nego może stanowić barierę rozwojową i w interesie państwa powinno być dąże-nie do zwiększenia kontroli nad sektorem. Emanacją tej koncepcji było odkupienie w 2017 r. przez Powszechny Zakład Ubez-pieczeń i Polski Fundusz Rozwoju pakietu kontrolnego akcji Banku Pekao od Uni-Credit. Po dwóch latach funkcjonowania banku w nowym modelu można już ocenić po wynikach, że transakcja ta miała sens. Inny bank pozostający w polskich rękach – PKO BP, który przez ostatnie dekady opierał się zakusom prywatyzacyjnym – jest dziś przykładem technologicznego lidera, który może stanowić bazę rozwojową dla polskiego Przemysłu 4.0. Dziś widać wyraź-nie, że uwolnione od zagranicznego balastu i czerpiące z najnowszych zdobyczy polskiej szkoły informatycznej polskie banki mają potencjał do prowadzenia ekspansji zagra-nicznej. Rozwiązania powstające w Polsce, takie jak choćby unikatowy w skali świata polski system płatności BLIK, mogą stać się naszymi najcenniejszymi produktami eksportowymi. Polska szkoła informatycz-na robi na świecie furorę na razie głównie za sprawą gier, natomiast najbardziej praw-dopodobnym wydaje się przypuszczenie, że kolejną dziedziną zdominowaną przez

polskich informatyków będzie właśnie ban-kowość. Polscy klienci mogą już dziś ko-rzystać z najlepszych na świecie rozwiązań przeznaczonych dla bankowości mobilnej. Aplikacje takie jak należąca do PKO Banku Polskiego IKO są technologicznymi lidera-mi w skali świata, ocenianymi wyżej od toż-samych systemów najbardziej prestiżowych banków amerykańskich, angielskich czy nie-mieckich. Najważniejsze nagrody branżowe od kilku lat regularnie zgarnia także Alior Bank. W kwietniu 2019 r. roku Alior zde-klasował w Londynie konkurencję z całego świata i zgarnął główną nagrodę w kategorii Product Innovation of the Year podczas gali Retail Banking. To prestiżowe wyróżnienie Alior otrzymał za opracowanie cyfrowej platformy pośrednictwa finansowego Ban-covo. Miesiąc później, także w Londynie, jury międzynarodowego konkursu Retail Banker International drugi rok z rzędu przy-znało Alior Bankowi tytuł najlepszego euro-pejskiego banku detalicznego.

Jednocześnie polskie banki są dziś do-brze skapitalizowane, uzyskują najwyższe w Europie wyniki stress testów, a szerokim echem w połowie 2019 r. odbiło się prze-bicie wyceny giełdowej Deutsche Banku przez PKO BP.

W czasie gdy banki w Europie przeży-wają trudne chwile, zmagając się z uwa-runkowaniami strefy euro, polskie przeży-wają technologiczny i kapitałowy rozkwit. Jednocześnie jednak nadal jest przestrzeń do tego, by poszerzać stan polskiego po-siadania w sektorze. W najbliższych latach powinniśmy być świadkami dalszej kon-solidacji na rynku bankowym w Polsce.

W czasie gdy banki w Europie przeżywają trudne chwile, zmagając się z uwarunkowaniami strefy euro, polskie przeżywają technologiczny

i kapitałowy rozkwit

– 348 –

Mniejsze podmioty, niedysponujące kapi-tałem sięgającym 100 mld zł, będą dążyły do fuzji. Powstanie kilka dużych banków, a w interesie państwa powinno być zapew-nienie sobie strategicznej kontroli przy-najmniej nad 2/3 z nich. Być może kolej-ną okazją do przejęcia istotnego gracza na polskim rynku byłoby wykupienie mBanku z rąk poszukującego kapitału niemieckiego Commerzbanku. mBank to obecnie czwar-ty pod względem wielkości aktywów bank w Polsce, wyceniany na około 18 mld zł, z czego pakiet 70 proc. akcji, jaki jest w po-siadaniu Commerzbanku, wart jest około 13 mld zł. Przejmowanie tak dużych ban-ków jak mBank przez polski kapitał zabez-pieczyłoby na długie lata źródła finansowa-nia dla rodzimego biznesu, a więc byłoby sprawnym motorem wzrostu polskiej go-spodarki. Przykłady PKO BP i Pekao SA pokazują, że znów racja była po stronie tych, którzy przekonywali, że kapitał ma narodowość, a mityczny wolny rynek wca-le nie jest najbardziej efektywnym narzę-dziem w procesie doganiania najbogat-szych krajów Europy. Warto pamiętać, że w niemieckim systemie bankowym udział rodzimego kapitału wynosi 92 proc., a we Francji aż 95 proc. Osiągnięcie takiego po-ziomu w Polsce wydaje się dziś nierealne, ale z pewnością warto kopiować rozwiąza-nia najbogatszych państw i dążyć do przej-mowania zagranicznych banków w Polsce wszelkimi sposobami.

Zanim jednak zwiększymy znacząco udział polskiego kapitału w polskim syste-mie bankowym, powinniśmy wykorzystać potencjał technologiczny wypracowany w ostatnich latach w procesie cyfryzacji

naszych banków. Zdobywane już niemal seryjnie najważniejsze branżowe wyróż-nienia za innowacje technologiczne są do-wodem na to, że istnieje przestrzeń i zapo-trzebowanie na nowe rozwiązania i usługi opracowywane w Polsce. Mamy solidne podstawy, by liczyć na wykreowanie przez rodzime banki pierwszego polskiego technologicznego czempiona o zasięgu globalnym, mogącego konkurować z naj-większymi markami amerykańskimi czy azjatyckimi. W portfolio polskich informa-tyków są już takie perły jak wspomniany BLIK, który spełnia wszelkie kryteria, by stać się standardem globalnym. Teraz czas na to, by Polska doczekała się firmy tech-nologicznej na miarę takich potęg jak Sam-sung czy Apple.

Rozwiązania powstające w Polsce, takie jak choćby unikatowy w skali świata polski system płatności BLIK, mogą stać się naszymi najcenniejszymi produktami eksportowymi

PARTNER:

PARTNER GŁÓWNY:

PARTNER STRATEGICZNY:

PARTNER ZŁOTY:

PATRONAT:

PATRONAT HONOROWY:

ORGANIZATOR:

NAJSTARSZY MAGAZYN EKONOMICZNY W POLSCE

– 351 –

– 352 –

POLSKI KOMPAS ROCZNIK INSTYTUCJI FINANSOWYCH I SPÓŁEK AKCYJNYCH

REDAKCJAul. Finlandzka 10, 03-903 Warszawa,

tel.: (22) 616 36 00e-mail: [email protected]

REDAKTOR NACZELNYMaciej Wośko

REDAKTOR WYDANIAStanisław Koczot

SEKRETARZ REDAKCJIKrzysztof Kotowski

KOREKTAEmilia Grochala-Chmiel

STUDIO GRAFICZNE I PROJEKTMaciej Burzykowski

WYDAWCAFratria Sp. z o.o.

ul. Legionów 126-12881-472 Gdynia

www.fratria.pl

PREZESRomuald Orzeł

BIURO REKLAMYe-mail: [email protected]

MARKETINGe-mail: [email protected]

E-WYDANIA I ZAMÓ[email protected]

PRODUKCJA I DYSTRYBUCJAJoanna Mazur

Warszawa 2019Rok V

Druk i oprawa w Polsce (Zapolex) ISSN 2450-1891

www.gb.plwww.wgospodarce.pl

Wydanie dostępne jest bezpłatnie w formie elektronicznej (PDF) po zalogowaniu się na stronie www.gb.pl oraz w aplikacji „Gazety Bankowej”, w ITunes i Google Play

POLSKI KOMPAS - PTEpte.pl/pliki/2/12/kompas_2019_min.pdf– 4 – Szanowni Państwo! Romuald Orzeł...

Documents

Transcript of POLSKI KOMPAS - PTEpte.pl/pliki/2/12/kompas_2019_min.pdf– 4 – Szanowni Państwo! Romuald Orzeł...