POLSKAZAWSZE

WCZORAJDZISIAJJUTRO

2012

RENATA I MAREK KOSI¡SCY

PAWE! KRZAN

MARCIN NAWROCKI

WALDEMAR PANÓW

ZBIGNIEW PANÓW

STANIS!AW SK!ADANOWSKI

PIOTR SKÓRNICKI

LESZEK SZURKOWSKI

MARIUSZ WIDERY¡SKI

KACPER WIELICZKO

MIECZYS!AW WIELICZKO

JAN W!ODARCZYK

FOTOGRAFIE

P O L S K A

LECH WA!¢SAJERZY BUZEK

NATURA

HENRYK SAMSONOWICZ POLSKA WCZORAJ

FRANCISZEK ZIEJKAPRAWDZIWE BOGACTWO POLSKI

MICHA! KLEIBER JUTRO

WST¢P

ZAWSZEWCZORAJ

DZISIAJJUTRO

54

6

12

154

308

366

RENATA I MAREK KOSI¡SCY

PAWE! KRZAN

MARCIN NAWROCKI

WALDEMAR PANÓW

ZBIGNIEW PANÓW

STANIS!AW SK!ADANOWSKI

PIOTR SKÓRNICKI

LESZEK SZURKOWSKI

MARIUSZ WIDERY¡SKI

KACPER WIELICZKO

MIECZYS!AW WIELICZKO

JAN W!ODARCZYK

FOTOGRAFIE

P O L S K A

LECH WA!¢SAJERZY BUZEK

NATURA

HENRYK SAMSONOWICZ POLSKA WCZORAJ

FRANCISZEK ZIEJKAPRAWDZIWE BOGACTWO POLSKI

MICHA! KLEIBER JUTRO

WST¢P

ZAWSZEWCZORAJ

DZISIAJJUTRO

54

6

12

154

308

366

P O L S K A W S T ! P

OD PRZEWODNICTWA KU WOLNOÂCI

DO PRZEWODNICTWA W WOLNEJ EUROPIE

Na naszych oczach, w ci!gu ostatnich ponad dwudziestu lat, zmieni"a si# epoka. Wspólnym wysi"kiem, nios!c na sztandarach

pos"anie „Solidarno$ci”, burzyli$my pokojowo mury i zrzucali$my jarzmo komunizmu. Dokonali$my nie tylko zmiany ustroju w cz#$ci Europy, ale otworzyli$my now! epok#, w której zamiast wojowania

i rywalizacji o ziemi# i jej bogactwa ma dominowa% kooperacja, otwarto$% i solidarno$%. Czas wi#c przeorientowa% struktury na nowe tryby – w otwarciu na innych i we wspó"dzia"aniu z nimi.

Dzi$, m!drzy do$wiadczeniem historii, mo&emy stan!% obok siebie, spojrze% na ostatnie dwadzie$cia lat z dum!,

a na kolejne – z nadziej!. Nadziej! budowy bezpiecznego i dostatniego $wiata.

To wyzwanie szczególne dla jednocz!cej si# Europy, która od dziesi#cioleci wyznacza drog# ku pokojowemu

i dostatniemu wspó"istnieniu. Unia Europejska musi dzi$ znale'% dla siebie formu"# dzia"ania w tych nowych

uwarunkowaniach. Dla pe"nego wykorzystania tej historycznej szansy budowania silnej i zorganizowanej Wspólnoty,

Europa, jednocz!c si#, budowana musi by% w oparciu o okre$lone za"o&enia i poczucie jedno$ci jej obywateli. W oparciu o fundament

idei i warto$ci, które przez ka&de z pa(stw cz"onkowskichi narodów buduj!cych Uni# uznane zostan! za w"asne i bliskie.

Powinny one wyp"ywa% z tradycji i gwarantowa% rozwój Wspólnoty w przysz"o$ci. Powinny to by% wreszcie warto$ci

wspólne wszystkim i ka&demu z osobna, bo tylko taki fundament mo&e by% trwa"y w perspektywie w"a$nie kilkudziesi#ciu lat.

Bez odwo"ania do nich nie zbudujemy wymarzonej silnej, dostatniej i bezpiecznej Europy, pe"ni!cej

wa&n! rol# w globalnej rodzinie. Bez nich nie zbudujemy wymarzonego $wiata.

Dzi$ Europa mo&e liczy% na Polsk#! Polska liczy na Europ#!

Lech Wa!"sa

76

P O L S K A W S T ! P

OD PRZEWODNICTWA KU WOLNOÂCI

DO PRZEWODNICTWA W WOLNEJ EUROPIE

Na naszych oczach, w ci!gu ostatnich ponad dwudziestu lat, zmieni"a si# epoka. Wspólnym wysi"kiem, nios!c na sztandarach

pos"anie „Solidarno$ci”, burzyli$my pokojowo mury i zrzucali$my jarzmo komunizmu. Dokonali$my nie tylko zmiany ustroju w cz#$ci Europy, ale otworzyli$my now! epok#, w której zamiast wojowania

i rywalizacji o ziemi# i jej bogactwa ma dominowa% kooperacja, otwarto$% i solidarno$%. Czas wi#c przeorientowa% struktury na nowe tryby – w otwarciu na innych i we wspó"dzia"aniu z nimi.

Dzi$, m!drzy do$wiadczeniem historii, mo&emy stan!% obok siebie, spojrze% na ostatnie dwadzie$cia lat z dum!,

a na kolejne – z nadziej!. Nadziej! budowy bezpiecznego i dostatniego $wiata.

To wyzwanie szczególne dla jednocz!cej si# Europy, która od dziesi#cioleci wyznacza drog# ku pokojowemu

i dostatniemu wspó"istnieniu. Unia Europejska musi dzi$ znale'% dla siebie formu"# dzia"ania w tych nowych

uwarunkowaniach. Dla pe"nego wykorzystania tej historycznej szansy budowania silnej i zorganizowanej Wspólnoty,

Europa, jednocz!c si#, budowana musi by% w oparciu o okre$lone za"o&enia i poczucie jedno$ci jej obywateli. W oparciu o fundament

idei i warto$ci, które przez ka&de z pa(stw cz"onkowskichi narodów buduj!cych Uni# uznane zostan! za w"asne i bliskie.

Powinny one wyp"ywa% z tradycji i gwarantowa% rozwój Wspólnoty w przysz"o$ci. Powinny to by% wreszcie warto$ci

wspólne wszystkim i ka&demu z osobna, bo tylko taki fundament mo&e by% trwa"y w perspektywie w"a$nie kilkudziesi#ciu lat.

Bez odwo"ania do nich nie zbudujemy wymarzonej silnej, dostatniej i bezpiecznej Europy, pe"ni!cej

wa&n! rol# w globalnej rodzinie. Bez nich nie zbudujemy wymarzonego $wiata.

Dzi$ Europa mo&e liczy% na Polsk#! Polska liczy na Europ#!

Lech Wa!"sa

76

W S T ! PP O L S K A

W roku )** Mieszko I przyj!" chrzest i od tej daty przyj#"o si# uznawa% istnienie Polski jako chrze$cija(skiego, niezale&nego, scentralizowanego pa(stwa na wzór europejski.

Historia Polski w Europie by"a ró&na, od ogromnego mocarstwa kilkaset lat temu, przez narodowo$% niemaj!c! w"asnego pa(stwa na mapie Europy, a& po odzyskanie niepodleg"o$ci, lata po&ogi wojennej, komunizm,

odzyskanie suwerenno$ci i cz"onkowstwo w strukturach euro-atlantyckich.

Dzisiaj Polska to cz"onek Unii Europejskiej i pa(stwo coraz bardziej znacz!ce. Polska otwarto$% i przedsi#biorczo$%, które sta"y si# naszym znakiem rozpoznawczym,

maj! szans# okaza% si# skutecznym narz#dziem w walce ze stagnacj! na starym kontynencie. Napoleon mawia", &e dla Polaków nie ma rzeczy niemo&liwych.

W historii wielokrotnie udowadniali$my sw! lojalno$%, solidarno$%, zaanga&owanie, hart ducha i wytrwa"o$% w d!&eniu do celu, którym by"a wolno$% i dobrobyt.

Czas udowodni% to po raz kolejny.

Dzi$, kiedy mo&emy cieszy% si# wolno$ci! wywalczon! przez pokolenia naszych dziadów i pradziadów, naszym celem jest silna Polska w konkurencyjnej,

opartej na warto$ciach i zintegrowanej Europie. Tradycje integracyjne s! g"#boko zakorzenione w naszej historii, bo czym&e by"a wielokulturowa i wieloetniczna Rzeczpospolita Obojga Narodów, jak nie ówczesn! Uni! Europejsk! w pigu"ce,

zjednoczon! w ró&norodno$ci? Polska mo&e sta% si# paliwem dla dalszej integracji. Tego w"a$nie oczekuje od niej Europa.

Polska jest pa(stwem nowoczesnym, coraz bardziej pewnym siebie, z bogat! tradycj!, kultur! i sztuk!. Trzeba to tylko pokaza% innym oraz zrobi% wszystko, &eby Polska by"a znana równie& jako atrakcyjny cel na turystycznej

i kulturowej mapie Europy i $wiata. Powinna sta% si# jak najlepsz! mark! w $wiecie. Oczy $wiata skierowane s! na Polsk#. Jeszcze nigdy nie budzi"a tak ogromnego,

pozytywnego zainteresowania. Niedawno obchodzili$my Rok Chopinowski. Symbolem roku +,-- by"o nasze przewodnictwo w Radzie UE.

Miliony kibiców pi"karskich odliczaj! dni do rozpocz#cia Euro +,-+, które odb#d! si# te& nad Wis"!. Niech ta wizerunkowa koniunktura doda odwagi

do podejmowania nowych wyzwa(. Polska powinna by% przedsi#biorcza i innowacyjna – bo jest to podstawa naszego dobrobytu, wzbogacona o wolny, silny rynek; nowoczesna, otwarta na nowe wyzwania, inspiruj!ca i kreatywna,

a nie na$ladowcza. W przesz"o$ci nie bali$my si# podejmowa% innowacyjnych wyzwa(. Nie zapominajmy, &e Polska jest prekursorem konstytucjonalizmu europejskiego.

Byli$my pa(stwem wielokulturowym, tolerancyjnym, s"yn!cym z go$cinno$ci. Dzisiaj trzeba jak najpe"niej korzysta% z dobrych wzorców.

To w"a$nie w Polsce zacz#"y si# przemiany, które doprowadzi"y do obalenia &elaznej kurtyny. Polski Okr!g"y Stó" na zawsze pozostanie kamieniem milowym w historii

Europy. Dzi#ki odwadze tysi#cy Polaków i ich wierze w podstawowe warto$ci, te same, których strze&e obecnie UE, Europa mog"a ponownie zacz!% oddycha%

dwoma p"ucami. O tym wspomina" Jan Pawe" II w -).. roku podczas swojej wizyty w Parlamencie Europejskim. Polska transformacja ustrojowa mia"a charakter

pionierski i mimo wielu trudno$ci i wyzwa( zako(czy"a si# sukcesem. To polskie udane do$wiadczenie powinno by% modelem

dla innych pa(stw i regionów na ca"ym $wiecie.

Prof. Jerzy Buzek

98

W S T ! PP O L S K A

W roku )** Mieszko I przyj!" chrzest i od tej daty przyj#"o si# uznawa% istnienie Polski jako chrze$cija(skiego, niezale&nego, scentralizowanego pa(stwa na wzór europejski.

Historia Polski w Europie by"a ró&na, od ogromnego mocarstwa kilkaset lat temu, przez narodowo$% niemaj!c! w"asnego pa(stwa na mapie Europy, a& po odzyskanie niepodleg"o$ci, lata po&ogi wojennej, komunizm,

odzyskanie suwerenno$ci i cz"onkowstwo w strukturach euro-atlantyckich.

Dzisiaj Polska to cz"onek Unii Europejskiej i pa(stwo coraz bardziej znacz!ce. Polska otwarto$% i przedsi#biorczo$%, które sta"y si# naszym znakiem rozpoznawczym,

maj! szans# okaza% si# skutecznym narz#dziem w walce ze stagnacj! na starym kontynencie. Napoleon mawia", &e dla Polaków nie ma rzeczy niemo&liwych.

W historii wielokrotnie udowadniali$my sw! lojalno$%, solidarno$%, zaanga&owanie, hart ducha i wytrwa"o$% w d!&eniu do celu, którym by"a wolno$% i dobrobyt.

Czas udowodni% to po raz kolejny.

Dzi$, kiedy mo&emy cieszy% si# wolno$ci! wywalczon! przez pokolenia naszych dziadów i pradziadów, naszym celem jest silna Polska w konkurencyjnej,

opartej na warto$ciach i zintegrowanej Europie. Tradycje integracyjne s! g"#boko zakorzenione w naszej historii, bo czym&e by"a wielokulturowa i wieloetniczna Rzeczpospolita Obojga Narodów, jak nie ówczesn! Uni! Europejsk! w pigu"ce,

zjednoczon! w ró&norodno$ci? Polska mo&e sta% si# paliwem dla dalszej integracji. Tego w"a$nie oczekuje od niej Europa.

Polska jest pa(stwem nowoczesnym, coraz bardziej pewnym siebie, z bogat! tradycj!, kultur! i sztuk!. Trzeba to tylko pokaza% innym oraz zrobi% wszystko, &eby Polska by"a znana równie& jako atrakcyjny cel na turystycznej

i kulturowej mapie Europy i $wiata. Powinna sta% si# jak najlepsz! mark! w $wiecie. Oczy $wiata skierowane s! na Polsk#. Jeszcze nigdy nie budzi"a tak ogromnego,

pozytywnego zainteresowania. Niedawno obchodzili$my Rok Chopinowski. Symbolem roku +,-- by"o nasze przewodnictwo w Radzie UE.

Miliony kibiców pi"karskich odliczaj! dni do rozpocz#cia Euro +,-+, które odb#d! si# te& nad Wis"!. Niech ta wizerunkowa koniunktura doda odwagi

do podejmowania nowych wyzwa(. Polska powinna by% przedsi#biorcza i innowacyjna – bo jest to podstawa naszego dobrobytu, wzbogacona o wolny, silny rynek; nowoczesna, otwarta na nowe wyzwania, inspiruj!ca i kreatywna,

a nie na$ladowcza. W przesz"o$ci nie bali$my si# podejmowa% innowacyjnych wyzwa(. Nie zapominajmy, &e Polska jest prekursorem konstytucjonalizmu europejskiego.

Byli$my pa(stwem wielokulturowym, tolerancyjnym, s"yn!cym z go$cinno$ci. Dzisiaj trzeba jak najpe"niej korzysta% z dobrych wzorców.

To w"a$nie w Polsce zacz#"y si# przemiany, które doprowadzi"y do obalenia &elaznej kurtyny. Polski Okr!g"y Stó" na zawsze pozostanie kamieniem milowym w historii

Europy. Dzi#ki odwadze tysi#cy Polaków i ich wierze w podstawowe warto$ci, te same, których strze&e obecnie UE, Europa mog"a ponownie zacz!% oddycha%

dwoma p"ucami. O tym wspomina" Jan Pawe" II w -).. roku podczas swojej wizyty w Parlamencie Europejskim. Polska transformacja ustrojowa mia"a charakter

pionierski i mimo wielu trudno$ci i wyzwa( zako(czy"a si# sukcesem. To polskie udane do$wiadczenie powinno by% modelem

dla innych pa(stw i regionów na ca"ym $wiecie.

Prof. Jerzy Buzek

98

ZAWSZE

1 31 2

ZAWSZE

1 31 2

NATURA

Kraj to wprawdzie bardzo lesisty, ale niema"o przecie& obfituje w z"oto i srebro, chleb i mi#so, w ryby i miód, a pod tym zw"aszcza wzgl#dem zas"uguje nad wywy&szenie nad inne, &e cho% otoczony przez tyle (…) ludów chrze$cija(skich i poga(skich i wielokrotnie napadany przez wszystkie naraz i ka&dy z osobna, nigdy nie zosta" przez nikogo ujarzmiony w zupe"no$ci; kraj, gdzie powietrze zdrowe, rola &yzna, las miodop"ynny, wody rybne, rycerze wojowniczy, wie$niacy pracowici, konie wytrzyma"e, wo"y ch#tne do orki, krowy mleczne, owce we"niste.

Anonim tzw. Gall, Kronika polska, Ksi#ga I, Przedmowa

1 4 1 5

NATURA

Kraj to wprawdzie bardzo lesisty, ale niema"o przecie& obfituje w z"oto i srebro, chleb i mi#so, w ryby i miód, a pod tym zw"aszcza wzgl#dem zas"uguje nad wywy&szenie nad inne, &e cho% otoczony przez tyle (…) ludów chrze$cija(skich i poga(skich i wielokrotnie napadany przez wszystkie naraz i ka&dy z osobna, nigdy nie zosta" przez nikogo ujarzmiony w zupe"no$ci; kraj, gdzie powietrze zdrowe, rola &yzna, las miodop"ynny, wody rybne, rycerze wojowniczy, wie$niacy pracowici, konie wytrzyma"e, wo"y ch#tne do orki, krowy mleczne, owce we"niste.

Anonim tzw. Gall, Kronika polska, Ksi#ga I, Przedmowa

1 4 1 5

Z A W S Z EP O L S K A

Siklawa na progu Doliny Pi#ciu Stawów, fot. archiwalna

1 71 6

Z A W S Z EP O L S K A

Siklawa na progu Doliny Pi#ciu Stawów, fot. archiwalna

1 71 6

P O L S K A Z A W S Z E

Ba"tyk w Mielnie

1 91 8

P O L S K A Z A W S Z E

Ba"tyk w Mielnie

1 91 8

P O L S K A Z A W S Z E

S"owi(ski Park Narodowy

2 12 0

P O L S K A Z A W S Z E

S"owi(ski Park Narodowy

2 12 0

P O L S K A Z A W S Z E

Dzi#cio" du&y

3 93 8

P O L S K A Z A W S Z E

Dzi#cio" du&y

3 93 8

P O L S K A Z A W S Z E

G#si

4 74 6

P O L S K A Z A W S Z E

G#si

4 74 6

P O L S K A Z A W S Z E

SarnyWilk

5 35 2

P O L S K A Z A W S Z E

SarnyWilk

5 35 2

WCZORAJ

1 5 51 5 4

WCZORAJ

1 5 51 5 4

HENRYK SAMSONOWICZ POLSKAWCZORAJ

Polskie wczoraj mia"o ró&ne ods"ony. Na przesz"o$% naszego kraju sk"ada"y si# ró&ne okresy, dobre i z"e, odmiennie kszta"tuj!ce jego znaczenie i jego miejsce w $wiecie. Przynosi"y ze sob! skutki niejednokrotnie zaskakuj!ce i nas samych, i naszych s!siadów.

Ju& pocz!tki naszego bytu pa(stwowego stanowi! zagadk# dla historyków. Pa(stwo polskie powsta"o na ziemiach, które do po"owy X wieku stanowi"y czarn! plam# na politycznej mapie Europy. Ju& od +,, lat istnia"y na po"udniu organizacje pa(stwowe; na pó"nocy, wzd"u& wybrze&a Ba"tyku, bieg" szlak kreuj!cy powstawanie znacz!cych emporiów handlowych i przemierzany przez skandynawskich Wikingów, docieraj!cy na Ru$ i do Bizancjum. Na zachodzie niezbyt daleko od granic Polski si#ga"o odnowione Zachodnie Cesarstwo Rzymskie. Powsta"a, jak si# wydaje do$% nagle, monarchia Piastów uzyska"a od czasu swego chrztu w )** roku status cz"onka wspólnoty chrze$cija(skiej Europy, cz"onka znacz!cego, co unaoczni" w -,,, roku zjazd gnie'nie(ski, a nast#pnie powo"anie do &ycia polskiej metropolii ko$cielnej.

Kryzys, jaki dotkn!" m"ode pa(stwo polskie w pierwszej po"owie XI wieku, nie zmiót" go, jak wiele innych tworów politycznych tego czasu, z mapy Europy. Nie tylko przetrwa"o trudne czasy, lecz szybko potrafi"o uzyska% wa&ne miejsce na obszarach „m"odszej Europy”, skutecznie walcz!c o zdobycie okna na $wiat – nadba"tyckiego Pomorza. Znowu na niezbyt d"ugi okres. XII i XIII wiek na ogó" nie maj! dobrej opinii w oczach historyków. Walki wewn#trzne w dobie rozbicia dzielnicowego, utrata ziem na zachodzie, wschodzie i pó"nocy Polski "!czy"y si# z ograniczeniem jej znaczenia na arenie mi#dzynarodowej. W tym w"a$nie czasie jednak nasz kraj uzyska" kolejn! cech# wyró&niaj!c! cywilizacj# europejsk!. Wraz z tzw. kolonizacj! na prawie niemieckim powstawa"y samorz!dy miast i wsi. Niekiedy o do$% ograniczonych kompetencjach, niekiedy – tak jak w du&ych miastach – bior!ce udzia" w polityce pa(stwa, w kontaktach mi#dzynarodowych. Nie by"y one przedstawicielstwem wszystkich mieszka(ców kraju, ale obejmuj!c ich górne warstwy, stanowi"y zal!&ek spo"ecze(stwa obywatelskiego wspó"decyduj!cego o swoim &yciu i swojej pracy. Wspó"gra"y te instytucje ze starszymi, tak&e coraz bardziej znacz!cymi zjazdami rycerstwa i mo&now"adztwa, podejmuj!cymi decyzje dotycz!ce podatków, obsadzania urz#dów pa(stwowych, uzyskiwania praw i przywilejów.

Nie zmienia to jednak faktu, &e rola ksi#stw polskich na arenie mi#dzynarodowej polityki by"a nik"a. Ksi#stwo piastowskie, s"abe, rzadko zaludnione, o niewielkich miastach, otoczone by"o silnymi pa(stwami odgrywaj!cymi znacz!c! rol# w polityce wschodniej Europy. Czechy wkracza"y w czas swego najwi#kszego rozwoju. Na pó"nocy zakon krzy&acki budowa" silny twór pa(stwowy przy udziale przybyszów z ca"ej "aci(skiej Europy. W#gry by"y jednym z g"ównych pa(stw tej cz#$ci kontynentu. Na wschodzie ros"o znaczenie Litwy, co prawda szarpanej najazdami krzy&ackimi i wewn#trznymi walkami o w"adz#, ale zdolnej do zbudowania ju& w pierwszej po"owie XIV stulecia w"adztwa si#gaj!cego po stepy czarnomorskie.

1 5 6 1 5 7

HENRYK SAMSONOWICZ POLSKAWCZORAJ

Polskie wczoraj mia"o ró&ne ods"ony. Na przesz"o$% naszego kraju sk"ada"y si# ró&ne okresy, dobre i z"e, odmiennie kszta"tuj!ce jego znaczenie i jego miejsce w $wiecie. Przynosi"y ze sob! skutki niejednokrotnie zaskakuj!ce i nas samych, i naszych s!siadów.

Ju& pocz!tki naszego bytu pa(stwowego stanowi! zagadk# dla historyków. Pa(stwo polskie powsta"o na ziemiach, które do po"owy X wieku stanowi"y czarn! plam# na politycznej mapie Europy. Ju& od +,, lat istnia"y na po"udniu organizacje pa(stwowe; na pó"nocy, wzd"u& wybrze&a Ba"tyku, bieg" szlak kreuj!cy powstawanie znacz!cych emporiów handlowych i przemierzany przez skandynawskich Wikingów, docieraj!cy na Ru$ i do Bizancjum. Na zachodzie niezbyt daleko od granic Polski si#ga"o odnowione Zachodnie Cesarstwo Rzymskie. Powsta"a, jak si# wydaje do$% nagle, monarchia Piastów uzyska"a od czasu swego chrztu w )** roku status cz"onka wspólnoty chrze$cija(skiej Europy, cz"onka znacz!cego, co unaoczni" w -,,, roku zjazd gnie'nie(ski, a nast#pnie powo"anie do &ycia polskiej metropolii ko$cielnej.

Kryzys, jaki dotkn!" m"ode pa(stwo polskie w pierwszej po"owie XI wieku, nie zmiót" go, jak wiele innych tworów politycznych tego czasu, z mapy Europy. Nie tylko przetrwa"o trudne czasy, lecz szybko potrafi"o uzyska% wa&ne miejsce na obszarach „m"odszej Europy”, skutecznie walcz!c o zdobycie okna na $wiat – nadba"tyckiego Pomorza. Znowu na niezbyt d"ugi okres. XII i XIII wiek na ogó" nie maj! dobrej opinii w oczach historyków. Walki wewn#trzne w dobie rozbicia dzielnicowego, utrata ziem na zachodzie, wschodzie i pó"nocy Polski "!czy"y si# z ograniczeniem jej znaczenia na arenie mi#dzynarodowej. W tym w"a$nie czasie jednak nasz kraj uzyska" kolejn! cech# wyró&niaj!c! cywilizacj# europejsk!. Wraz z tzw. kolonizacj! na prawie niemieckim powstawa"y samorz!dy miast i wsi. Niekiedy o do$% ograniczonych kompetencjach, niekiedy – tak jak w du&ych miastach – bior!ce udzia" w polityce pa(stwa, w kontaktach mi#dzynarodowych. Nie by"y one przedstawicielstwem wszystkich mieszka(ców kraju, ale obejmuj!c ich górne warstwy, stanowi"y zal!&ek spo"ecze(stwa obywatelskiego wspó"decyduj!cego o swoim &yciu i swojej pracy. Wspó"gra"y te instytucje ze starszymi, tak&e coraz bardziej znacz!cymi zjazdami rycerstwa i mo&now"adztwa, podejmuj!cymi decyzje dotycz!ce podatków, obsadzania urz#dów pa(stwowych, uzyskiwania praw i przywilejów.

Nie zmienia to jednak faktu, &e rola ksi#stw polskich na arenie mi#dzynarodowej polityki by"a nik"a. Ksi#stwo piastowskie, s"abe, rzadko zaludnione, o niewielkich miastach, otoczone by"o silnymi pa(stwami odgrywaj!cymi znacz!c! rol# w polityce wschodniej Europy. Czechy wkracza"y w czas swego najwi#kszego rozwoju. Na pó"nocy zakon krzy&acki budowa" silny twór pa(stwowy przy udziale przybyszów z ca"ej "aci(skiej Europy. W#gry by"y jednym z g"ównych pa(stw tej cz#$ci kontynentu. Na wschodzie ros"o znaczenie Litwy, co prawda szarpanej najazdami krzy&ackimi i wewn#trznymi walkami o w"adz#, ale zdolnej do zbudowania ju& w pierwszej po"owie XIV stulecia w"adztwa si#gaj!cego po stepy czarnomorskie.

1 5 6 1 5 7

W C Z O R A JP O L S K A

Katedra na Wawelu – widoczne kaplice: Zygmuntowska i WazówZabudowa wzgórza wawelskiego dominuje w panoramie Krakowa

1 7 31 7 2

W C Z O R A JP O L S K A

Katedra na Wawelu – widoczne kaplice: Zygmuntowska i WazówZabudowa wzgórza wawelskiego dominuje w panoramie Krakowa

1 7 31 7 2

W C Z O R A JP O L S K A 1 9 51 9 4

W C Z O R A JP O L S K A 1 9 51 9 4

W C Z O R A JP O L S K A 2 2 12 2 0

W C Z O R A JP O L S K A 2 2 12 2 0

W C Z O R A JP O L S K A

Kaplica na Jaszczurówce, wzniesiona w tzw. stylu zakopia(skim wed"ug projektu Stanis"awa Witkiewicza Panorama Krakowa

2 5 52 5 4

W C Z O R A JP O L S K A

Kaplica na Jaszczurówce, wzniesiona w tzw. stylu zakopia(skim wed"ug projektu Stanis"awa Witkiewicza Panorama Krakowa

2 5 52 5 4

DZISIAJ

3 0 93 0 8

DZISIAJ

3 0 93 0 8

W opracowaniach po$wi#conych ocenie bogactw danego kraju, przygotowywanych przez ekspertów, najcz#$ciej przez ekonomistów, podaje si# ró&ne kryteria. ONZ przy opracowywaniu rankingu krajów bierze pod uwag# dochód na mieszka(ca, d"ugo$% &ycia oraz poziom alfabetyzacji. Najcz#$ciej jednak, gdy mowa o bogactwie danego kraju czy narodu, przywo"uje si# wielko$% bogactw naturalnych, jakie dany kraj posiada. Mówi si# wówczas przede wszystkim o z"o&ach ropy naftowej, gazu ziemnego, rud metali czy w#gla. Na podstawie tych danych eksperci ustalaj! rankingi bogatych krajów. Znamienne, &e zazwyczaj nie bior! oni w swoich wyliczeniach pod uwag# bogactw duchowych. Wi!&e si# to niew!tpliwie z trudno$ciami zwi!zanymi ze wskazaniem jasnych kryteriów, przy pomocy których mo&na by"oby owe bogactwa zmierzy% i oceni%. Ale faktem jest, &e w"a$nie te duchowe bogactwa cz#sto wyznaczaj! miejsce danego narodu czy kraju w$ród innych. Z wielk! moc! podkre$la" ten fakt przed ponad 7, laty papie& Polak, Jan Pawe" II, w przemówieniu, jakie wyg"osi" +, czerwca -)., roku na forum UNESCO w Pary&u. Mówi" wówczas: „Jestem synem narodu, który przetrwa" najstraszliwsze do$wiadczenia dziejów, którego wielokrotnie s!siedzi skazywali na $mier% – a pozosta" przy &yciu i pozosta" sob!. Zachowa" w"asn! to&samo$% i zachowa" po$ród rozbiorów i okupacji w"asn! suwerenno$% jako naród – nie bior!c za podstaw# jakichkolwiek innych $rodków fizycznej pot#gi, ale tylko w"asn! kultur#, która si# okaza"a w tym przypadku pot#g! wi#ksz! od tamtych pot#g. I dlatego te& to, co tutaj mówi# o prawach narodu wyros"ych z podwalin kultury i zmierzaj!cych ku przysz"o$ci, nie jest echem &adnego »nacjonalizmu«, ale pozostaje trwa"ym elementem ludzkiego do$wiadczenia i humanistycznych perspektyw cz"owieka. Istnieje podstawowa suwerenno$% spo"ecze(stwa, która wyra&a si# w kulturze narodu. Jest to zarazem suwerenno$%, przez któr! najbardziej suwerenny jest cz"owiek”-.

Warto nawi!za% do tych s"ów Jana Paw"a II, wskazuj! one bowiem na specyfik# naszej, polskiej obecno$ci w Europie i w $wiecie. To prawda, &e skomplikowana narodowa historia nie zach#ca cudzoziemców do jej studiowania. Ale ci sami cudzoziemcy zazwyczaj z du&ym zainteresowaniem odnosz! si# do tego, co wnie$li i wnosz! do dorobku kultury europejskiego kontynentu czy te& do kultury $wiatowej wybitni Polacy. W czasach nam wspó"czesnych przez ponad +6 lat symbolem Polski by" papie&-Polak, Jan Pawe" II. Zapisa" si# on z"otymi zg"oskami nie tylko w dziejach Ko$cio"a katolickiego, ale i w nowo&ytnych dziejach $wiata. Spo$ród rozlicznych jego zas"ug, z których najwa&niejsz! by"o wprowadzenie znacz!co wzmocnionego i odnowionego Ko$cio"a katolickiego w trzecie tysi!clecie, odnotowa% trzeba i to, &e nie bior!c bezpo$redniego udzia"u w &yciu politycznym, przyczyni" si# do zasadniczych w nim zmian.

- Jan Pawe" II, Homilie i przemówienia z pielgrzymek – Europa, cz#$% +: Francja, Hiszpania, Portugalia, kraje Beneluksu, [w:] Dzie!a zebrane, t X, Kraków +,,., s. -,8.

FRANCISZEK ZIEJKA

3 1 13 1 0

W opracowaniach po$wi#conych ocenie bogactw danego kraju, przygotowywanych przez ekspertów, najcz#$ciej przez ekonomistów, podaje si# ró&ne kryteria. ONZ przy opracowywaniu rankingu krajów bierze pod uwag# dochód na mieszka(ca, d"ugo$% &ycia oraz poziom alfabetyzacji. Najcz#$ciej jednak, gdy mowa o bogactwie danego kraju czy narodu, przywo"uje si# wielko$% bogactw naturalnych, jakie dany kraj posiada. Mówi si# wówczas przede wszystkim o z"o&ach ropy naftowej, gazu ziemnego, rud metali czy w#gla. Na podstawie tych danych eksperci ustalaj! rankingi bogatych krajów. Znamienne, &e zazwyczaj nie bior! oni w swoich wyliczeniach pod uwag# bogactw duchowych. Wi!&e si# to niew!tpliwie z trudno$ciami zwi!zanymi ze wskazaniem jasnych kryteriów, przy pomocy których mo&na by"oby owe bogactwa zmierzy% i oceni%. Ale faktem jest, &e w"a$nie te duchowe bogactwa cz#sto wyznaczaj! miejsce danego narodu czy kraju w$ród innych. Z wielk! moc! podkre$la" ten fakt przed ponad 7, laty papie& Polak, Jan Pawe" II, w przemówieniu, jakie wyg"osi" +, czerwca -)., roku na forum UNESCO w Pary&u. Mówi" wówczas: „Jestem synem narodu, który przetrwa" najstraszliwsze do$wiadczenia dziejów, którego wielokrotnie s!siedzi skazywali na $mier% – a pozosta" przy &yciu i pozosta" sob!. Zachowa" w"asn! to&samo$% i zachowa" po$ród rozbiorów i okupacji w"asn! suwerenno$% jako naród – nie bior!c za podstaw# jakichkolwiek innych $rodków fizycznej pot#gi, ale tylko w"asn! kultur#, która si# okaza"a w tym przypadku pot#g! wi#ksz! od tamtych pot#g. I dlatego te& to, co tutaj mówi# o prawach narodu wyros"ych z podwalin kultury i zmierzaj!cych ku przysz"o$ci, nie jest echem &adnego »nacjonalizmu«, ale pozostaje trwa"ym elementem ludzkiego do$wiadczenia i humanistycznych perspektyw cz"owieka. Istnieje podstawowa suwerenno$% spo"ecze(stwa, która wyra&a si# w kulturze narodu. Jest to zarazem suwerenno$%, przez któr! najbardziej suwerenny jest cz"owiek”-.

Warto nawi!za% do tych s"ów Jana Paw"a II, wskazuj! one bowiem na specyfik# naszej, polskiej obecno$ci w Europie i w $wiecie. To prawda, &e skomplikowana narodowa historia nie zach#ca cudzoziemców do jej studiowania. Ale ci sami cudzoziemcy zazwyczaj z du&ym zainteresowaniem odnosz! si# do tego, co wnie$li i wnosz! do dorobku kultury europejskiego kontynentu czy te& do kultury $wiatowej wybitni Polacy. W czasach nam wspó"czesnych przez ponad +6 lat symbolem Polski by" papie&-Polak, Jan Pawe" II. Zapisa" si# on z"otymi zg"oskami nie tylko w dziejach Ko$cio"a katolickiego, ale i w nowo&ytnych dziejach $wiata. Spo$ród rozlicznych jego zas"ug, z których najwa&niejsz! by"o wprowadzenie znacz!co wzmocnionego i odnowionego Ko$cio"a katolickiego w trzecie tysi!clecie, odnotowa% trzeba i to, &e nie bior!c bezpo$redniego udzia"u w &yciu politycznym, przyczyni" si# do zasadniczych w nim zmian.

- Jan Pawe" II, Homilie i przemówienia z pielgrzymek – Europa, cz#$% +: Francja, Hiszpania, Portugalia, kraje Beneluksu, [w:] Dzie!a zebrane, t X, Kraków +,,., s. -,8.

FRANCISZEK ZIEJKA

3 1 13 1 0

W C Z O R A JP O L S K A

Osnuty mg"! klimatyczny Kraków Iluminacja Sukiennic i krakowskiego Rynku

3 2 13 2 0

W C Z O R A JP O L S K A

Osnuty mg"! klimatyczny Kraków Iluminacja Sukiennic i krakowskiego Rynku

3 2 13 2 0

D Z I S I A JP O L S K A

Panorama Warszawy z Modlina

3 2 53 2 4

D Z I S I A JP O L S K A

Panorama Warszawy z Modlina

3 2 53 2 4

D Z I S I A JP O L S K A 3 3 33 3 2

D Z I S I A JP O L S K A 3 3 33 3 2

P O L S K A

Wydawca:D!" #$%&#'()*$BOSZ

Koncepcja wizualna, projekt graficzny, typografia, kolorystyczne i cyfrowe opracowanie fotografii, przygotowanie do drukuL+,*+- SZURKOWSKIL+, I') S./%(!

Teksty:M()0&1 KLEIBERH+'2$- SAMSONOWICZF2&')(,*+- ZIEJKA

Fotografie:R+'&.& ( M&2+- KOSI3SCYP&#+1 KRZANM&2)(' NAWROCKIW&4%+"&2 PANÓW Z5(6'(+# PANÓWS.&'(,1&# SK7ADANOWSKIP(!.2 SKÓRNICKIL+,*+- SZURKOWSKIM&2(/,* WIDERY3SKIK&)8+2 WIELICZKOM(+)*$,1&# WIELICZKOJ&' W7ODARCZYK

Koordynacja prac redakcyjnych:J!&''& K/1&-!#,-&9L(,

Redakcja:T!"&,* C0!"(,*)*&-A''& C0/%*(-J!&''& K/1&-!#,-&9L(,

Korekta:E#& R!6/)-&

Koordynacja druku:E4:5(+.& L+#&'%!#,-&

DrukG!2+';,-( .(,- ,.!2(.<+, K2&'; Printed in Slovenia

Copyright by BOSZ 2012Olszanica 2012First edition

ISBN 978-83-7576140-5

4 0 0