POLPHARMA FARMACEUTOM Cena: 6,70 zł przeziębienie tony … · działać skutecznie leków idą i...

PRAKTYCZNY MAGAZYN DLA FARMACEUTÓW WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL

POLPHARMA FARMACEUTOM Nr 12 (38) Grudzień 2010 Cena: 6,70 zł

SONDA

Wesołych Świąti do siego roku!

Wigilia dla personelu

huczna impreza czy skromny

opłatek

wyprzedzić przeziębienie

najważniejsze, żeby działać skutecznie

i zdecydowanieleków idą na marne

tony

wszystkiemu winne są przepisy

dokuczliwe wzdęciacierpi na nie 70 procent kobiet

Spis treści

www.farmacjapraktyczna.pl 3

Aktualności

5 Informacje

8 Ciekawostki

10 Wywiad: Z umów z NFZ apte-karze będą mieli też korzyści

Z Arturem Fałkiem, dyrekto-rem Departamentu Polityki Lekowej i Farmacji w Mini-sterstwie Zdrowia, o projek-cie ustawy refundacyjnej, rozmawia Barbara Misiewicz- -Jagielak.

12 Sonda: Pora zakończyćto marnotrawstwo

O skali marnotrawienia leków i pomysłach na rozwiązanie tego problemu opowiadają farmaceuci i pracownicy urzędów regu-lujących codzienną praktykę aptekarską w Polsce.

Prawo

14 Zapytaj eksperta Na pytania Czytelników, nade-

słane za pośrednictwem stro-ny www.farmacjapraktyczna.pl, dotyczące projektu Ustawy refundacyjnej, odpowiada ad-wokat Bartłomiej Kochlewski.

Opieka farmaceutyczna

16 Przydatność leku

po otwarciu Nie mylić z terminem ważności!

18 Wyprzedzić przeziębienieNajważniejsze, by reagować szybko i nie doprowadzić do rozwoju choroby.

21 Wzdęcia – przykradolegliwość

W Polsce z problemem wzdęć boryka się ok. 70 proc. kobiet.

24 Uruchom empatięJak dotrzeć do nieśmiałego pacjenta cierpiącego na wzdęcia?

25 Rozmówki angielskie i nie-mieckie dla farmaceutów

Prowadzenie apteki 28 Świąteczne podarunki

Bony czy prezenty – czym obdarować personel apteki?

30 Wigilia dla personeluCzy warto organizować świą-teczne spotkania z pracownika-mi? I jak powinny one wyglądać?

Nauka

31 Badanie biorównoważ-ności leków na przykładzie klopidogrelu firmy Polpharma (Clogrel) Biorównoważność oznacza brak różnicy w szybkości i stopniu, z jakim substancja aktywna leku generycznego i jego oryginalnego odpowiednika staje się dostępna w miejscu działania leku.

Życie jest piękne

34 Metamorfozy

36 Kuchnia farmaceutyczna– magia świąt Polską tradycję Bożego Naro-dzenia tworzy zbitek wierzeń i obrzędów zarówno chrześcijańskich, jak i po- gańskich.

38 Sylwester inaczejNa stoku, w basenie termalnym czy sto metrów pod ziemią?

40 Recenzje książek, filmów i płyt

42 Krzyżówka

10 14 18

Nr 12(38) grudzień 2010

Farmacja Praktyczna®Redaktor merytoryczna: Barbara Misiewicz-Jagielak Redaguje zespół: Dominika Bandurska, Lilianna Bartowska-Lewicka, Michał

Borysiuk, Piotr Jakóbczyk, Marta Gawrylik, Justyna Grudniak, Monika Jasłowska,

Magdalena Kochańska, Barbara Misiewicz-Jagielak, Joanna Ordańska, Robert

Pawlikowski, Bożenna Płatos, Patryk Starak, Magdalena Ujma, Wiktor Zajchowski.

Na zlecenie: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa Wydawca: Valkea Media S.A., ul. Elbląska 15/17, 01-747 Warszawa Redaktor naczelny: Łukasz Kuźmiński Dyrektor projektu: Tomasz Opiela Projekt graficzny: Wojciech Jastrzębski

zdjęcia: istockphoto/stocxpert/dreamstime/123RF/pixmac/shutterstock

Życzenia

Z okazji świąt Bożego Narodzenia i zbliżającego się Nowego Roku przyjmijcie najserdeczniejsze życzenia zdrowia, szczęścia i wszelkiej

pomyślności. Niech wspólne rodzinne przebywanie przy wigilijnym stole obfituje w najcudowniejsze uczucia i emocje. Niechaj wspaniała

świąteczna atmosfera towarzyszy Państwu przez cały 2011 rok, przepełnia Was miłością, nadzieją i wiarą, dodając otuchy na każdy dzień życia.

Nadchodzący rok będzie dla branży farmaceutycznej przełomowym, rozstrzygną się w nim bowiem losy ustaw zdrowotnych. Życzymy

Państwu, by decyzje rządzących pozwalały z optymizmem spoglądać w przyszłość. Tak, by codzienna praca napawała Was radością,

dostarczała satysfakcji i coraz więcej powodów do zadowolenia.

Pracownicy Polpharmyoraz Redakcja

„Farmacji Praktycznej”

Szanowni Państwo!

Farmacja Praktyczna 12 / 20104


Informacje

www.farmacjapraktyczna.pl

konkurs!

Zapraszamy wszystkich farma-ceutów do wzięcia udziału w nowym konkursie „Co lekarz miał na myśli?”. Na stronie internetowej naszego magazy-nu umieściliśmy autentyczną, nieczytelnie wypełnioną receptę. Jeśli uda się Państwu rozszy-frować znajdujące się na niej nazwy leków, prosimy przesłać je mailem (najpóźniej do końca grudnia 2010 r.) na adres naszej redakcji, za pośrednictwem na-szej strony internetowej. Osoby, które prześlą do nas maila z prawidłowymi nazwami leków, mają szansę otrzymać nagrody ufundowane przez Polpharmę. Szczegóły zabawy na stronie:

Co lekarz miał na myśli?

Lek dla cukrzyków mógł zabić 500 FrancuzówPreparat dla diabetyków sprzeda-wany we Francji przez ponad 30 lat spowodował śmierć co najmniej 500 osób – podaje francuska pra-sa, powołując się na raport władz medycznych. Gazety „Le Parisien” i „Le Figaro”, które cytuje Gazeta.pl, ujawniają wnioski z niepubliko-wanego dotąd raportu oficjalnej Państwowej Kasy Ubezpieczeń Medycznych (CNAM). Według gazet z dokumentu wynika, że lek przezna-czony dla cukrzyków cierpiących na nadwagę po-wodował – jako skutek uboczny – poważne niedo-magania serca. W rezultacie jego zażywania zmarło co najmniej 500 osób, a 3500 trafiło do szpitala. Lek, wycofano ze sprzedaży dopiero w ubiegłym roku. Do 2009 r. zażyło go w sumie około 2 milionów osób – oprócz cukrzyków, także osoby pragnące schudnąć.

źródło: Gazeta.pl

Antykoncepcja wraca na wieśW życie weszła znowelizowana ustawa o punk-tach aptecznych. Po ponad roku na półki wiejskich punktów wróci kilkadziesiąt leków, w tym leki anty-koncepcyjne – donosi „Gazeta Pomorska”. Zdaniem Dominika Żyro, prezesa zarządu Związku Zawodo-wego Techników Farmaceutycznych RP, ta zmiana przywraca reguły wolnorynkowe w handlu lekami. Poprzednia wersja ustawy o farmaceutykach obo-wiązywała przez prawie rok. Obecna zmiana jest o tyle ważna, że do tej pory wśród leków objętych zakazem sprzedaży w punktach aptecznych były między innymi środki antykoncepcyjne. – To naj-

bardziej jaskrawy przy-kład, że mieszkańcy wsi do tej pory mieli utrudniony dostęp do leków, które bez żad-nych trudności moż-na kupić w miastach – dodaje Żyro.

źródło: Gazeta Pomorska

Lekarze i aptekarze oskarżeni o wyłudzenieProkuratura Okręgowa w Legnicy postawiła w stan oskarże-nia dwoje lekarzy, właściciela apteki i farmaceutkę. Chodzi o fałszowanie dokumentacji medycznej i wyłudzenie 660 tys. zł z dolnośląskiego oddziału NFZ – informuje dziennik „Polska Gazeta Wrocławska”. Lekarz Jerzy J. miał wystawiać fikcyjne recepty na leki, a właściciel i pracownica apteki mieli przygotowywać i wysyłać do NFZ fikcyjne faktury sprzeda-ży medykamentów. Maria M. ma z kolei zarzuty fałszowania dokumentacji medycznej i wyłudzenie 12 tys. zł z NFZ za porady psychologiczne. Według jej wykazu, każdemu swo-

jemu pacjento-wi miała udzielić do kilkunastu porad psychologicz-nych. Cała czwór- ka oskarżonych nie przyznaje się do winy. Grozi im do 10 lat więzienia.

źródło: Polska

Gazeta Wrocławska

Informacje

Ubezpieczyciele chcą płacić za lekiFirmy ubezpieczeniowe zaczynają walkę o nowy rynek. Oferują polisy, które pokryją koszty leków nierefundowanych przez NFZ – donosi „Dzien-nik Gazeta Prawna”. Do tej pory taką ofertę miała tylko Inter Polska, która oferuje polisy z rocznymi limitami wydatków 500 lub 700 zł. W połowie przyszłego roku taki produkt wprowadzi Medica Polska. Dzięki niemu mają być dostępne nowo-

czesne terapie nierefundowane przez NFZ. Z kolei InterRisk wprowadził z początkiem listopada nową polisę obejmującą m.in. zwrot kosztu zakupu leków i opatrunków, choć tylko w razie wypadku. Nie wyklucza jednak rozszerzenia oferty. Pod względem dopłat z własnej kieszeni do leków recepturowych Polska jest w UE rekordzistą. Wydatki na wszystkie rodzaje me-dykamentów w Polsce to ok. 26 mld zł, z czego ponad 8 mld pokrywa NFZ.

źródło: Dziennik Gazeta Prawna

Kupujemy więcej lekówW październiku br. hurtownie sprzedały aptekom farmaceu-tyki za 1,9 mld zł – czytamy w dzienniku „Rzeczpospolita”. Październik był dla polskich aptekarzy gorszy niż rekor-dowy wrzesień, ale w porównaniu z ubiegłym rokiem sprze-daż leków i produktów farmaceutycznych z hurtowni do aptek i tak wzrosła o około 1,7 proc., przekraczając 1,9 mld zł – wynika z danych firmy IMS Health monitorującej rynek farmaceutyczny (wartość mierzona w złotych na poziomie cen hurtowych netto). W porównaniu z wrześniem 2010 r. wartość rynku spadła o 9 proc. Po dziesięciu miesiącach 2010 r. hurtownie sprzedały aptekom leki i produkty farmaceutyczne za 18,6 mld zł, o 4,7 proc. więcej niż przed rokiem. Z danych wynika też, że liczba aptek na-dal rośnie. W III kwartale przybyło ich 300 w porównaniu z 2009 r.

źródło: Rzeczpospolita


Niecodzienna promocjaPewna apteka w Koszalinie, chcąc pozyskać nowych klientów, postanowiła im zapłacić – donosi „Gazeta Lubuska”. Pierwsze 100 osób, któ-re w dniu otwarcia ustawiły się w kolejce, dostało 20 zł, następne 900 osób po 10 zł. Szczęśliwcy mo-gli je wydać tylko i wyłącznie na zakupy w aptece. Kolejka ustawiać zaczęła się już od godziny 6 rano. Przed wejściem do apteki ustawił się tłum kilkuset osób. Jeden z potencjalnych klientów – starszy mężczyzna – zemdlał i trzeba było wzywać karet-kę. Nad porządkiem czuwali pracownicy i ochro-niarze. Jak donoszą lokalne media, obyło się bez awantur.

źródło: Gazetalubuska.pl

Niewidomi apelują, by nie zaklejać im informacjiOkoło 70 proc. dostępnych na rynku leków ma już nazwy zapisane alfabetem Braille’a. Umieszczanie nazw w języku Braille’a na koncernach farmaceu-tycznych wymogły zapisy unijnego prawa. Na pu-dełkach powinna być wytłoczona nazwa i dawka leku. Niewidomi i słabo widzący powinni być za-dowoleni, ale nie zawsze tak jest. Coraz częściej skarżą się, że farmaceuci często przez nieuwagę zaklejają cenami umieszczone na opakowaniach informacje zapisane Braille’m – czytamy w kra-kowskim wydaniu „Gazety Wyborczej”. – Chcemy uczyć niewidomych i słabo widzących niezależ-ności, ale właśnie przez takie podejście ci ludzie zamykają się w czterech ścianach i odcinają od świata – uważa Jan Ortyl, prezes Polskiego Związ-ku Niewidomych w Krakowie.

źródło: Gazeta Wyborcza Kraków

DERMOKOSMETYKI REKOMENDOWANE DO ZIMOWEJ PIELĘGNACJI SKÓRY WRAŻLIWEJ I PRZESUSZONEJ, SZCZEGÓLNIE NARAŻONEJ NA CZYNNIKI ZEWNĘTRZNE:

MRÓZ, WIATR, SŁOŃCE.

SKÓRA WRAŻLIWA I ALERGICZNA

LIPO – INTENSIVE SPF20 Krem ochronny do twarzySkładniki aktywne: Wosk pszczeli, Olej z passi ory, Alantoina Działanie:Laboratoryjnie opracowana receptura, łącząca w sobie wosk pszczeli i olej z passi ory, tworzy barierę ochronną, zabezpieczającą przed negatywnym wpływem czynników zewnętrznych, takich jak mróz czy wiatr. Zastosowana w kremie Alantoina, łagodzi podrażnienia skóry spowodowane działaniem niekorzystnych warunków atmosferycznych. Zaawansowana formuła, wzbogacona Gliceryną nadaje właściwości odżywcze, poprawiając elastyczność i miękkość naskórka. Dzięki zawartości filtrów, krem posiada działanie ochronne przeciw promieniowaniem UVA i UVB. Testowany dermatologicznie

LIPO – PROTECT Regenerujący krem ochronny do rąkSkładniki aktywne:Wosk pszczeli, Gliceryna, D-pantenol, Wit. A.Działanie:Dzięki specjalistycznemu połączeniu wosku pszczelego i D-pantenolu krem tworzy na skórze ochronną warstwę powierzchniową, zabezpieczając dłonie przed wysuszeniem oraz szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych.Innowacyjna receptura oparta na Glicerynie łagodzi podrażnienia, nawilża i przywraca skórze miękkość.Formuła wzbogacona Witaminą A wzmacnia funkcje ochronne kremu, przyspiesza cykl odnowy naskórka i zabezpiecza przed utratą wody z powierzchniowych warstw skóry.Testowany dermatologicznie

LIMITOWANA EDYCJA ZIMOWA!!! Zimą nasza skóra narażona jest na podrażnienie spowodowane niskimi temperaturami, przebywaniem w ogrzewanych pomieszczeniach i nadmiernym przesuszeniem. Aby wspomóc regenerację skóry i wzmocnić jej właściwości obronne specjaliści z Centrum Naukowo-Badawczego Dr Irena Eris stworzyli limitowaną

edycję dermokosmetyków na zimę w serii Pharmaceris A dla cery wrażliwej i alergicznej.


Na wysoki cholesterol najlepsza czerwona cebula Czerwona cebula może obniżać poziom szkodliwego chole-sterolu we krwi. Naukowcy z Hong Kongu odkryli, że warzywo stosowane powszechnie w kuchni hinduskiej i śródziemno-morskiej sprzyja usuwaniu z organizmu szkodliwego choleste-rolu, który może być przyczyną zawałów i wylewów – czyta-my w portalu Onet.pl. Badania na chomikach wykazały, że po 8 tygodniach spożywania czerwonej cebuli razem z bogatymi w tłuszcze pokarmami poziom LDL we krwi gryzoni obniżył się średnio o 20 proc. Badacze szukają obecnie wyjaśnienia związ-ku pomiędzy spożyciem cebuli i metabolizmem cholesterolu w ludzkim organizmie.

źródło: Onet.pl

Grupa krwi A sprzyja zajściu w ciążęNaukowcy po raz pierwszy mają dowody na to, że posiadanie grupy krwi 0 może mieć negatywny wpływ na płodność ko-biet. Panie z grupy A okazują się znacznie płodniejsze – czytamy w serwisie Onet.pl. Naukowcy z Yale University i Albert Einstein College of Medicine w Nowym Jorku, prze-badali ponad 560 kobiet. Średnia wieku wynosiła 35 lat. Wszystkie były poddane leczeniu płodności w dwóch różnych klini-kach. Ich próbki krwi zostały zanalizowane

pod względem grupy krwi. Określono także poziom folitropiny, hormonu pobudzającego dojrzewanie pę-cherzyków jajnikowych oraz syntezę estrogenów, uwa-żanego za wskaźnik płodności (im mniejszy, tym więk-sze szanse zajścia w ciążę). Wyniki badań wykazały, że kobiety posiadające grupę krwi A miały znacząco niższy poziom tego hormonu.

źródło: Onet.pl

Szpitalne jedzenie szkodzi zdrowiuNajnowsze badania dowodzą, że w posiłkach poda-wanych dzieciom w brytyjskich szpitalach jest zdecy-dowanie za dużo soli i tłuszczu – informuje Onet.pl. Badania prowadzone przez organizację CASH (Con-sensus Action on Salt and Health) wykazały, że aż 85 spośród 189 testowanych posiłków szpitalnych nie mogłoby pojawić się w menu szkolnych sto-łówek ze względu na zbyt wysoką zawartość soli i tłuszczu. Auto-rzy badania chcą, aby brytyjskie ministerstwo zdrowia wprowadziło podobne wytyczne dla posiłków podawanych w szpitalach.

źródło: Onet.pl

Implant pozwoli odzyskać wzrokMiikka Terho jest jednym z 11 pacjentów, którzy wzięli udział w eksperymentalnej terapii opracowanej przez niemieckich okulistów. Polega ona na umieszczeniu pod siatkówką oka mi-krochipu przekształcającego światło w elektroniczne impulsy. Za-stępuje to pracę uszkodzonych przez chorobę komórek recepto-rowych – podaje dziennik „Rzeczpospolita”. Efekty są rewelacyjne. – Z każdym dniem po zabiegu mój wzrok się poprawiał – cieszył się 46-letni Fin, który stracił go w wyniku rozwoju barwnikowego zwyrodnienia siatkówki. Z chipem był w stanie odróżnić leżące na stole sztućce, a także odczytać wskazówki zegara i swoje imię uło-żone przed nim dużymi literami. Większość spośród pozostałych pacjentów, niewidomych średnio od dwóch do 15 lat, potrafiła zlokalizować źródło światła lub położenie jasnych obiektów.

źródło: Rzeczpospolita

Ciekawostki

Antykoncepcja w żeluWkrótce tabletki antykoncepcyjne mogą zostać zastąpione żelem, który będzie skutecznie chronił przed ciążą, nawet jeśli zostanie wtarty np. w skórę ramion. Działa-nie nowej substancji ma być przy tym wolne od skutków ubocz-nych, typowych dla stosowanej obecnie farmakologicznej anty-koncepcji – donosi serwis War-szawianki.pl. Żel zaprezentowano w czasie odbywającego się w Ko-lorado spotkania American Socie-

ty for Reproductive Medicine. Działa on podobnie jak hor-monalne tabletki, dostarczając do organizmu odpowiednie dawki estrogenu i progesteronu, ale w mniejszych ilościach. Wykazuje skuteczność po wtarciu w różne części ciała, np. w skórę ramion, bioder, nóg czy brzucha. Jest tylko jeden warunek – musi być stosowany codziennie.

źródło: Warszawianki.pl

Orzeszki ziemne niewskazane dla kobiet w ciążyWedług najnowszych badań przeprowadzonych przez amerykań-skiego pediatrę, jedzenie produktów zawierających orzeszki ziem-ne przez kobiety w ciąży, może powodować zwiększone ryzyko alergii u dzieci – podaje serwis CNN. Badania, które ukazały się w „Journal of Allergy and Clinical Immunology” pokazują, że ist-nieje większe prawdopodobieństwo, że dzieci, których matki spożywały w czasie ciąży produkty zawierające orzeszki ziemne, będą bardziej narażone na alergię po-karmową. Wyniki przeprowadzonych testów nie są jednak jeszcze do końca znane, ponieważ większość uczestni-ków (niemowlęta w wieku od 3 do 15 miesięcy) do tej pory nie spożyły wy-wołujących alergię produktów.

źródło: CNN

Witaminy w sprayuDavid Edwards, specjalista inżynierii biomedycz-nej z Harvard University zaprojektował inhalator do wdychania witamin – donosi portal Onet.pl. LeWhif Vitamin przypomina wyglądem szminkę i dozuje od-mierzone dawki witamin w postaci bardzo drobnego proszku, który rozpuszcza się w ustach, gdzie aktywne substancje się wchłaniają. Ominięcie układu trawien-nego umożliwia ich szybszy transport do krwi. Wy-starczy przyłożyć gadżet do ust i wykonać delikatny wdech. Osiem wdechów zapewnia zaspokojenie 100 proc. dziennego zapotrzebowania na witaminy A, B1,

B2, B3 i B5. Oprócz inhalatora multiwi-taminowego, który ma smak hibiskusa, uczony przygotował wersję o smaku zielo-nej herbaty z antyok-sydantami oraz wer-sję z występującym w czerwonym winie reservatrolem.

źródło: Onet.pl

Ciekawostki


Tajemnica odpornościIm bardziej jesteśmy aktywni i sprawni fizycznie, tym rzadziej przeziębiamy się jesienią i zimą – czytamy w „Rynku Zdrowia”. Potwierdzili to naukowcy z USA w testach przeprowadzonych na tysiącu dorosłych osób. Naukowcy z Appalachian State University i Uni-versity of North Carolina przez ponad 12 tygodni, przy-padających na sezon jesienno-zimowy, obserwowali grupę 1002 zdrowych dorosłych w wieku od 18 do 85 lat. Na początku uczestnicy zostali przebadani pod ką-tem zdrowia ogólnego, pytano ich o dietę i styl życia. Później każdy codziennie informował o pojawieniu się najdrobniejszych nawet objawów chorób układu od-dechowego, np. kichania, kaszlu, gorączki. Okazało się, że osoby sprawne i często ćwiczące przeziębiały się rza-dziej, a jeśli już do choroby doszło – miała ona łagodniej-szy przebieg niż u pozostałych.

źródło: Rynek Zdrowia

Wywiad


N

O projekcie ustawy refundacyjnej, z Arturem Fałkiem, dyrektorem Departamentu Polityki Lekowej i Farmacji w Ministerstwie Zdrowia, rozmawia Barbara Misiewicz-Jagielak.

Z umów z NFZ aptekarzebędą mieli też korzyści

Wszystkie procedury, w które zaangażowane są środki NFZ, realizowane są na podstawie umów – te z aptekami będą miały tę przewagę nad innymi, że nie będą zawierane w trybie konkursu ofert

Naczelna Izba Aptekarska w procesie kon-sultacji społecznych zgłosiła wiele uwag do projektu ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia ży-wieniowego oraz wyrobów medycznych. Jed-ną z nich był sposób liczenia urzędowej marży detalicznej, nie taki jak dotychczas – od ceny hurtowej danego leku, tylko od ceny hurtowej leku, stanowiącej podstawę limitu w danej grupie limitowej...Podstawowym celem Ministra Zdrowia w tym zakresie jest zapewnienie pacjentom dostępności do leków re-fundowanych, co oznacza, że ceny tych leków muszą być przystępne. Pacjent, bombardowany sprzecznymi informacjami, może nie mieć świadomości, że lek ge-neryczny to ten sam lek, co oryginalny, tylko ma inne opakowanie. Nie wie, że nie zawsze za lek musi tak dużo płacić. Dlatego to farmaceuci, jako specjaliści od leków, mieli obowiązek informowania pacjenta o tańszych od-powiednikach, niestety rzadko kiedy to robili. Sposób naliczania marży aptecznej jest sposobem na zachęca-nie do takiego właśnie działania.

Artur Fałek, dyrektor Departamentu

Polityki Lekowej i Farmacji w Ministerstwie Zdrowia

Zgodnie z zapisami ustawy o cenach, marża de-taliczna to różnica między ceną płaconą przez kupującego, a ceną uprzednio zapłaconą przez przedsiębiorcę, wynikającą z kosztów i zysku przedsiębiorcy...W projekcie ustawy ta zasada jest zachowana, reguluje tyl-ko sposób jej naliczania.

Czy w przypadku grupy limitowej również będzie obowiązywała ta zasada? W niektórych sytuacjach będzie to marża naliczana nie tylko od innego leku, ale też od innej cząsteczki...Tak, zamiarem Ministra Zdrowia jest zaangażowanie środ-ków w terapiach jak najbardziej efektywnych kosztowo, z korzyścią dla wszystkich pacjentów.

Wywiad


Kolejnym, niezwykle kontrowersyjnym, zda-niem aptekarzy, zapisem projektu ustawy refundacyjnej jest konieczność zawierania umów z NFZ...Wszystkie procedury, w które zaangażowane są środ-ki NFZ, realizowane są na podstawie umów. Umowy z aptekami będą miały tę przewagę nad innymi, że nie będą zawierane w trybie konkursu ofert. Wszystkie apteki będą mogły podpisać umowy z NFZ. Dodatko-wo umowy nie będą określały górnej granicy finan-sowania, w tym zakresie nic się nie zmieni. Z umów z NFZ aptekarze będą mieli korzyści. Ustawa reguluje sposób przedstawiania zestawień refundacyjnych. Nie trzeba będzie sporządzać dwóch, tylko jedno spra-wozdanie refundacyjne. Faktury będą generowane z zestawień szczegółowych. Nowym regulacjom bę-dzie podlegać ponadto sposób ich weryfikacji. Wstrzy-mywana będzie tylko refundacja wstrzymanych po-zycji, cała reszta zostanie wypłacona. Dodatkowo zapisy umowy precyzują, co i kiedy należy zwracać po kontroli. Nie będzie już dowolności w tym zakresie.

Aptekarze mają poważne zastrzeżenia do sposobu kontroli przeprowadzanej przez NFZ...Każda działalność w ramach której wydatkowane są środki publiczne, musi podlegać kontroli. To nie jest tylko polski pomysł. Proszę spojrzeć, jak kontrolowany jest sposób wydatkowania środków finansowanych w ramach projektów Unii Europejskiej. Minister Zdrowia musi mieć możliwość egzekwowania od aptek ciążą-cych na nich obowiązków, m.in. obowiązku informo-wania pacjentów o tańszych odpowiednikach leków. Kontrolerzy NFZ będą sprawdzać także personel facho-wy w aptece, zweryfikują ponadto, czy w godzinach, w których powinien przebywać w danej aptece, nie zo-stał przypadkiem zgłoszony w innej. W godzinach funk-cjonowania apteki musi być prowadzony ciągły nadzór fachowy.

Kolejny problem zgłaszany przez Naczelną Radę Aptekarską to brak przepisów nakazu-jących pobieranie odpłatności w wysokości ustalonej w ustawie oraz regulacji sankcjo-nujących ten nakaz. Podobno żaden przepis projektu ustawy nie gwarantuje, że odpłat-ność będzie pobierana zgodnie intencja MZ...Nad tym zapisem rzeczywiście musimy popracować. Intencją Ministra Zdrowia jest pobieranie opłat od pa-cjenta w takiej wysokości, w jakiej ustalił to resort. Od-płatność w każdej aptece w kraju musi być taka sama.

Niezwykle istotnym, podejmowanym zresztą od lat problemem, jest żądanie właściwego uregulowania zasad odpowiedzialności

Podyskutuj o tym na forum!www.farmacjapraktyczna.pl

za wystawianie recept w sposób niezgodny z obowiązującymi przepisami i przerzucenie tej odpowiedzialności na apteki...Źle wystawiona recepta nie może być realizowana przez apteki. Zgadzam się ze środowiskiem aptekarskim, że za źle wystawioną receptę powinien ponieść odpowiedzialność lekarz. Jeśli natomiast zrealizuje ją aptekarz, to automatycz-nie przenosi tę odpowiedzialność na siebie. Pacjent powi-nien wrócić do lekarza i zażądać poprawienia błędu. ■

Poniżej prezentujemy podstawowe założenia i zmiany wprowadzane przez projekt ustawy refundacyjnej.

Kluczowe założenia ustawy:

l Przekształcenie systemu refundacyjnego w taki spo-sób, by lepiej odpowiadał potrzebom pacjentów.

l Zapewnienie stabilności finansowej systemu przy jednoczesnym zwiększaniu udziału środków publicz-nych w kosztach refundacji leków, środków spożyw-czych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobów medycznych.

l Racjonalizacja wydatków na refundację.

l Praktyczna implementacja dyrektywy przejrzystości.

Celem proponowanej zmiany prawa jest takie prze-kształcenie systemu refundacji, by w ramach dostęp-nych publicznych środków finansowych odpowiadał w możliwie najwyższym stopniu aktualnemu zapotrze-bowaniu społecznemu w zakresie zaopatrzenia w leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywie-niowego i wyroby medyczne. Polityka refundacyjna powinna zmierzać, z uwzględnieniem możliwości finansowych systemu ochrony zdrowia,do zmniejsze-nia obciążeń pacjentów stosujących potrzebne im, ze względów zdrowotnych, leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyroby medyczne Racjonalizacja refundacji będzie polegała na odmiennym zaadresowaniu środków publicznych.System będzie w większym stopniu chronił pacjentów przewlekle chorych i tych dla których leki obecnie są za drogie, by mogli z nich skorzystać mimo występują-cej potrzeby zdrowotnej.

Produkty refundowane w aptekach – zmiany:

l Nowe kryteria poziomów odpłatności.

l Nowy sposób obliczania limitu finansowego.

l Uporządkowanie formy wykazu leków refundowanych.

l W wypadku przekroczenia zakładanego całkowitego budżetu na refundację, podmioty odpowiedzialne będą zobowiązane do zwrotu kwoty proporcjonal-nej do ich udziału w przekroczeniu.

l Zmiana sposobu naliczania marży detalicznej.

Podstawowe założenia ustawy:

Sonda


O skali marnotrawienia leków i pomysłach na rozwiązanie tego problemu opowiadają nam farmaceuci oraz pracownicy urzędów regulujących codzienną praktykę aptekarską w Polsce.

Marek Jędrzejczakwiceprezes Naczelnej Izby AptekarskiejPrzyczyną marnowania leków w naszym kraju jest zupeł-nie niewydolny system ich refundacji. Nie ma kontroli nad tym, ile leków zostaje przepisanych jednemu pacjentowi. To powoduje patologię w postaci kupowania przez oso-by przewlekle chore dużych zapasów leków, których nie są w stanie wykorzystać przed upływem terminu ważno-ści. A trzeba pamiętać, że każde wyrzucone opakowanie leku to strata dla budżetu państwa rzędu kilkudziesięciu, a niekiedy kilkuset złotych. My farmaceuci jesteśmy bez-radni i nic w tej sprawie nie możemy zrobić. Jeśli pacjent ma receptę, to mu musimy ją zrealizować. Po tym, jak leki opuszczą aptekę, niemożliwe jest w myśl naszego prawa ponowne włączenie ich do obiegu. Nawet, gdy pacjenci przynoszą do nas leki z datą ważności umożliwiającą ich podawanie, to i tak trzeba je wyrzucić, bo nie wiadomo, w jakich warunkach były przechowywane i z jakiego źródła

Pora zakończyć to marnotrawstwo

pochodzą. A trzeba pamiętać, że co roku koszt refundacji leków się zwiększa. Brak kontroli nad przepisywaniem le-ków refundowanych to jeden z powodów, przez które na-sza służba zdrowia boryka się z problemami finansowymi.

Piotr Olechnorzecznik prasowy Ministerstwa ZdrowiaProblem marnotrawienia leków refundowanych jest nam znany. Dlatego ministerstwo zamierza wprowadzić szereg zmian, które poprawią sytuację. Resort opracował projekt ustawy refundacyjnej, zakazujący m.in. promowania le-ków w aptekach. Ponadto, obniżona zostanie marża hur-towa od leków, przez co pacjenci będą za nie płacić mniej. Aptekarze będą musieli ujednolicić marżę. Dzięki temu pacjenci nie będą musieli obawiać się wzrostu cen da-nego leku w zależności od decyzji właściciela apteki. Tym samym nie będzie potrzeby gromadzenia leków na za-pas, bo pacjent będzie mógł pójść do dowolnej placówki i zakupić dany specyfik po jednakowej cenie. Powinno to w znacznej mierze zminimalizować straty, jakie płyną z kupowania przez pacjentów leków refundowanych na zapas i wyrzucania ich po upływie terminu ważności. Pro-ponowane przez nas zmiany są korzystne dla chorych. Z naszych wyliczeń wynika, że związku z ich wprowa-dzeniem nie upadnie żadna hurtownia, apteka czy któ-rykolwiek z producentów leków. Zmiany te mają przede wszystkim uporządkować rynek. Apteki oczywiście za-chowają pełną możliwość ustalania cen na leki nierefun-dowane.

Olga Kołtuniakrzecznik Caritas PolskaWyrzucanie ton leków, kiedy tak wielu osobom ich brakuje, bo nie stać ich na zakup, jest sytuacją, która nie powinna mieć miejsca. Wiele z tych leków mogłoby pomóc osobom potrzebującym. Na pewno trzeba coś zrobić, by ograniczyć

wysłuchał: Maksymilian Wysomirski

O skali marnotrawstwa świadczą pojemniki na leki do utylizacji, szybko się wypełniają drogimi lekami – oczywiście pacjent o tym nie wie, bo płaci za nie kilkanaście złotych, a przecież większa część kwoty pochodzi z naszych podatków!

Sonda


to marnotrawstwo. Jednym z rozwiązań byłoby przekazywa-nie takich leków organizacjom, które niosą pomoc. Oczywi-ście leków wiadomego pochodzenia. Jednak tego typy roz-wiązanie trzeba byłoby poważnie przemyśleć. Mówimy tu o lekach, których termin ważności zbliża się do końca. Dlate-go tego typu medykamenty nie mogłyby trafić bezpośred-nio do osób chorych, a musiałyby być podawane przez osoby z wykształceniem medycznym. Ponadto trzeba byłoby ustalić, ile takich leków potrzeba. Bo gdyby taka organizacja dostała ich za dużo, byłaby zmuszona zutylizować je na wła-sny koszt. Czyli dodatkowe obciążenie zamiast pomocy. My w podobnych działaniach mamy już doświadczenie. Po-mysł przekazywania leków z bliskim terminem ważności jest ciekawym rozwiązaniem, musi być jednak dobrze opra-cowany przez ekspertów w tej dziedzinie. mgr farm. Marzena Ziemińskafarmaceutka z KrakowaW naszej aptece problem marnotrawienia leków dotyczy przede wszystkim starszych pacjentów. Wielokrotnie zdarza się, że przychodzą do nas zrealizować kilka recept na ten sam specyfik, które wystawiło im kilku lekarzy. Gdy pytam się ich, po co im aż tyle opakowań, odpowiadają, że to na zapas, bo w naszej aptece jest taniej, a oni daleko mieszkają i nie chcą co chwilę do nas przyjeżdżać. Odmówić realizacji nie mogę. Niekiedy są to takie ilości, że z góry wiadomo, że do końca terminu ważności pacjent ich nie zużyje. O tym, jak duży to problem, świadczą pojemniki na leki, które są u nas wystawione. Niezwykle szybko się wypełniają, często lekami niezwykle drogimi. Oczywiście pacjent o tym nie wie, bo płaci za nie kilkanaście złotych. Mam nadzieje, że w końcu ktoś zakończy te marnotrawstwo, bo to przecież są pieniądze z naszych podatków.

mgr farm. Karolina Szulcfarmaceutka z KatowicW naszym społeczeństwie panuje zasada, że nie wolno marnować chleba, bo to grzech. Szkoda, że podobna za-sada nie dotyczy lekarstw, bo te marnowane są na potęgę. Najtrudniejsze sytuacje zdarzają się wtedy, gdy przychodzą do nas osoby biedne, których nie stać na wykupienie leków, a w pojemnikach z preparatami przeznaczonymi do utyliza-cji zalegają potrzebne im środki. Niestety, nie możemy im ich przekazać, bo nie wiemy skąd pochodzą i jak były prze-chowywane. To jasne, ale uważam, że nie powinno dopusz-czać się do sytuacji, w której tysiące medykamentów, które być może mogłyby uratować komuś życie, są marnotrawio-ne. Zawsze tłumaczę pacjentom, że czasy się zmieniły, że nie trzeba kupować na zapas, że jeśli dziś nie mam czegoś na stanie, to wystarczy to coś zamówić i najdalej za dwa dni będzie w aptece. Niestety, takie tłumaczenie trafia do garstki osób. Myślę, że winę za to ponoszą również lekarze, którzy lekką ręką przepisują lekarstwa, bez zastanowienia, ile opakowań będzie pacjentowi potrzebnych. Dopóki nie będą z tego rozliczani, dopóty wiele leków będzie marno-trawionych.


Pora zakończyć to marnotrawstwo

Pani Krystynafarmaceutka z KoszalinaMarnotrawienie leków w naszym kraju to sytuacja skandalicz-na. Ja, choć wiem, że jest to nielegalne, staram się pomagać tym ludziom, których nie stać na kupno leków. Jeśli wiem, że któremuś z moich pacjentów został jakiś preparat, to proszę, żeby mi go przekazał. Dzięki temu mogę go potem oddać tym ludziom, którzy nie mają pieniędzy. U nas w byłym wo-jewództwie koszalińskim takich potrzebujących jest dużo i grzechem byłoby takie leki wyrzucać. Oczywiście nie doty-czy to wszystkich leków, tylko tych, których przechowywanie nie wymaga specjalnych warunków. Na pewno nigdy bym tak nie zrobiła z insuliną, ale pigułki w szczelnie zapakowa-nych pojemnikach jeśli specjalnie nie były wystawione na niekorzystne warunki, nie powinny być groźne. Rzecz jasna, informuję pacjentów skąd pochodzą leki. Jak dotąd nikomu nic się nie stało i jak mogę dbam o to, by tak pozostało. ■

Brak kontroli nad przepisywaniem leków refundowanych to jeden z powodów, przez które nasza służba zdrowia boryka się z problemami finansowymi

W uwagach do ministerialnego projektu Ustawy refundacyjnej przedłożonych w resorcie zdrowia Naczelna Izba Aptekarska zaznacza, iż jest przeciwna ustalaniu marży handlowej dla aptek odgórną decyzją


Prawo

Na pytania Czytelników „Farmacji Praktycznej”, dotyczące ministerialnego projektu ustawy refundacyjnej, odpowiada Bartłomiej Kochlewski, adwokat specjalizujący się w prawie pracy i własności intelektualnej.

Czy w myśl projektu Ustawy refundacyjnej ap-teka może pobierać od pacjenta niższą odpłat-ność, niż wynikającą z urzędowej ceny detalicz-nej i limitu?Zgodnie z obowiązującą obecnie ustawą o refundacji leków, urzędowe ceny leków to ceny maksymalne. Oznacza to, że producent może swoje leki sprzedawać taniej wybranym sieciom aptek, które uzyskują dzięki rabatom korzystniejsze ceny zakupu, co z kolei może przekładać się na oferowanie niższej (promocyjnej) ceny sprzedaży w konkretnej aptece. Jednak 14 października 2010 r. Rada Ministrów przyjęła pro-jekt Ustawy o refundacji leków, środków spożywczych spe-cjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów me-dycznych, która ma zmienić zasady refundacji leków i ceny w aptekach. Zgodnie z nowymi przepisami Minister Zdro-wia wyda decyzję dotyczącą ceny zbytu, mająca charakter sztywnej ceny urzędowej, wynegocjowanej z wniosko-dawcą i określoną w decyzji o objęciu produktu refundacją.

Zapytaj eksperta– pytania do projektuustawy refundacyjnej

W ten sposób zamknięta zostaję droga do udzielania ra-batów hurtownikom czy sieciom aptek przez producen-ta. Od wynegocjowanych urzędowych cen zbytu ma być ustalona sztywna urzędowa marża hurtowa w wysokości 5 proc. Miałoby to oznaczać, że ceny na wszystkie leki re-fundowane we wszystkich aptekach będą takie same. Przepisy te nie dotyczą rzecz jasna ustalania cen produk-tów leczniczych nie objętych refundacją. Tu nadal miałaby istnieć możliwość negocjacji i sprzedaży produktu po cenie niższej niż u konkurencji.Z taką propozycją zmian ustawodawczych nie zgadza się jednak Naczelna Izba Aptekarska, która w uwagach do pro-jektu ustawy przedłożonych w resorcie zdrowia zaznacza, iż jest przeciwna ustalaniu marży handlowej dla aptek odgór-ną decyzją. NIA zauważa ponadto, że w zasugerowanych przez resort zapisach nigdzie nie wspomina się o obowiąz-ku pobierania przez farmaceutę odpłatności od pacjenta.

W opinii Naczelnej Izby Aptekarskiej, brak możliwości odwołania się od decyzji NFZ w obecnych przepisach dotyczących zwrotu refundacji stawia apteki na przegranej pozycji, dlatego postuluje o zmianę tych zapisów



Prawo

Ponieważ jednak wciąż jeszcze mamy do czynienia z pro-jektem ustawy, nie zaś z jej rzeczywistą, końcową formą, nie wiadomo, jaki ostatecznie kształt przybierze zaproponowa-ne przez ustawodawcę rozwiązanie.

Co może kontrolować w aptece Narodowy Fun-dusz Zdrowia?Narodowy Fundusz Zdrowia jest zobowiązany kontrolo-wać prawidłowość realizacji recept, co oznacza, że może żądać dostępu do treści umów o zakupie leków z hurtow-niami farmaceutycznymi, a także recept podlegających refundacji. Jeśli chodzi o recepty NFZ może badać pra-widłowość zrealizowania i otaksowania recept, prawidło-wość ilości wydawanych leków i wyrobów medycznych, w tym również wielkość wydawanych opakowań, a także przestrzeganie terminów realizacji recept.Jak wynika z rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 17 maja 2007 r. w sprawie recept lekarskich apteka obo-wiązana jest na wniosek NFZ wydać recepty i doku-menty związane z ich otaksowaniem. Wydanie recept i dokumentów, może nastąpić nie wcześniej niż 30 dni od dnia ich realizacji. Apteka ma obowiązek przechowy-wać recepty przez 5 lat od momentu ich zrealizowania. Osoba kontrolująca ma prawo sporządzania odpisów i kopii dokumentów w zakresie związanym z ustaleniami kontroli. Po przeprowadzeniu kontroli osoba kontrolująca sporządza protokół.Tymczasem, w opinii Naczelnej Izby Aptekarskiej, brak możliwości odwołania się od decyzji Narodowego Fundu-szu Zdrowia w obecnych przepisach dotyczących zwrotu refundacji stawia apteki na przegranej pozycji. Dlatego w przesłanych do resortu zdrowia uwagach do ministe-rialnego modelu ustawy refundacyjnej Naczelna Izba Ap-tekarska postuluje o zmianę tych przepisów. Czy w myśl projektu Ustawy refundacyjnej będzie można reklamować apteki?W przypadku reklamy aptek i produktów leczniczych ła-two zauważyć pewną tendencję – prawo z każdą noweli-zacją staje się coraz bardziej restrykcyjne w tej materii. Je-żeli zatem dojdzie do zmiany przepisów, to ograniczą one informacje, które apteka będzie mogła rozpowszechniać, by powiadomić o swojej działalności. Nadzór farmaceu-tyczny zapowiada, że będzie się starał doprowadzić do sy-tuacji, w której będzie można podawać tylko adres apteki i sposób dojazdu. Naczelna Izba Aptekarska w uwagach wysłanych do resortowego projektu Ustawy refundacyj-nej proponuje wprowadzenie zapisów, które uniemoż-liwiłyby aptekom oraz podmiotom działającym na ich zlecenie prowadzenie akcji reklamowych produktów lecz-niczych, skierowanych do publicznej wiadomości. Można się zatem spodziewać, że reklama aptek będzie podlegała coraz większym restrykcjom.Zgodnie z przepisami prawa farmaceutycznego reklama nie może polegać na oferowaniu lub obiecywaniu ja-kichkolwiek korzyści w sposób pośredni lub bezpośredni,

w zamian za dostarczenie dowodów, że doszło do nabycia produktu leczniczego. Oznacza to, że podawanie informa-cji o aptece i sprzedawanych w nich lekach jest możliwe, ale nie może się ono wiązać z oferowaniem jakichkolwiek korzyści. U podstaw takiego zapisu leży przekonanie, że apteka prowadzi obrót produktami, do których kupowa-nia odbiorcy nie powinni być zachęcani, bo nie są one obojętne dla ich zdrowia. ■




K

Apteki posiadają wypracowane procedury do sprawdzania terminów ważności leków, które zapewniają pacjentom bezpieczeństwo ich stosowania. Inna kwestia to przestrzeganie okresu przydatności leku po jego otwarciu – rzecz istotna, bo pozostająca w gestii samego pacjenta. Niestety, często przez niego lekceważona.

Przydatność leku po otwarciu

Każdy lek posiada swój termin ważności, który jest określany na podstawie badań organoleptycznych, fizykochemicznych i mikrobiologicznych. Powinien być umieszczony zarówno na opakowaniu zewnętrznym, jak i na opakowaniu bezpo-średnim. Zazwyczaj podawana jest pełna data. Jeśli podany jest tylko miesiąc i rok, należy to rozumieć jako określenie ostatniego dnia danego miesiąca. Przekroczenie terminu ważności wiąże się z obniżeniem jakości leku. Zmniejsza się jego skuteczność, ale przede wszystkim lek może negatywnie wpłynąć na zdrowie pacjenta. Rozpad związków czynnych lub pomocniczych zawartych w leku może doprowadzić do zatrucia bądź wystąpienia działań niepożądanych. Pacjenci częściej pytają o termin ważności leku, niż o okres jego przy-datności po otwarciu. Dlatego istotne jest, by uczulać ich na to, że preparat po otwarciu nie zawsze można stosować do daty wydrukowanej na opakowaniu. Termin przydatności da-nego leku do zastosowania po otwarciu zależy bowiem od jego rodzaju i postaci.

Tabletki i syropyTabletki pakowane w blistry oraz ampułki przechowywane w odpowiednich warunkach są pełnowartościowe do koń-ca terminu ważności. W przypadku syropów i płynów jest podobnie, ale istnieje większe ryzyko zanieczyszczenia, a przez to możliwość obniżenia jego trwałości, większa niż w przypadku innych form leku. Leki, zwłaszcza w postaci

Pacjenci częściej pytają o termin ważności leku niż o okres jego przydatności po otwarciu, dlatego istotne jest, by uczulać ich na to, że preparat po otwarciu nie zawsze można stosować do daty na opakowaniu

płynnej, należy przechowywać w oryginalnych opakowa-niach, szczelnie zamkniętych, i nie narażać na takie czynni-ki, jak światło, wilgoć czy wysoka temperatura. Farmaceuta powinien zwracać uwagę pacjenta na to, by odpowiednio przechowywał lek, a także, by zwracał uwagę na zmianę konsystencji bądź zabarwienia, co świadczy o rozkładzie związków zawartych w leku.

Zawiesiny i kropleInaczej wygląda sprawa z antybiotykami dla dzieci w formie proszku do przygotowania zawiesiny, czy kroplami do oczu. Termin ważności podany na opakowaniu antybiotyku dla dzieci tyczy się suchego proszku. Po otwarciu i rozrobieniu go z wodą zmieniają się wymogi odnośnie warunków przecho-wywania tego leku. Należy sprawdzić w ulotce, jak długo daną zawiesinę można stosować. Okres przechowywania wynosi, w zależności od substancji czynnej i od temperatury, od 5 do 14 dni. W przypadku kropli do oczu, po otwarciu można ich używać jeszcze tylko przez miesiąc. Z tego powodu część kro-pli pakowana jest w dwie buteleczki, po to, by najpierw zużyć jedną i dopiero wówczas otworzyć drugą. Niektórzy produ-cenci decydują się na pakowanie kropli do oczu w pojem-niczki jednorazowego użytku. Dzięki temu eliminują ryzyko zanieczyszczenia podczas stosowania. Pozostałość po jedno-razowym zakropleniu nie nadaje się do ponownego użycia.

Leki recepturoweFarmaceuta powinien zwrócić szczególną uwagę na okres przydatności leku recepturowego (w tym przypadku nie stosujemy sformułowania termin ważności). Musimy wziąć pod uwagę formę leku. Proszki mogą być stosowane przez miesiąc od dnia ich przygotowania, z zaznaczeniem, że są przechowywane w szczelnym opakowaniu, w suchym miejscu. Mikstury zawierające cukier, bądź wyciągi roślin-ne – do 7 dni, inne – do 14 dni, w chłodnym miejscu, zaś roztwory spirytusowe nawet do 3 miesięcy. W przypadku maści nie ma konkretnego okresu stosowania. Jest on uza-leżniony od tego, czy są one bezwodne (bardziej trwałe), czy uwodnione. ■

autor: Małgorzata Derwińskamgr farmacji



M

Przeziębienia są jedną z częstszych przyczyn wizyt pacjentów w aptekach. Jedni chcą zapobiegać, inni zwalczać już istniejące pierwsze objawy. Największym zaufaniem chorych obdarzane są preparaty z witaminą C i rutozydem, jednak ich składy mogą się nieco różnić, wpływając na skuteczność. Ważne, by reagować szybko, ale i efektywnie, nie doprowadzając tym samym do pełnoobjawowego przeziębienia.

Wyprzedzić przeziębienie

Materiał roślinny zawierający rutozyd został otrzymany z liści gryki po raz pierwszy w 1860 r. przez Schunk’a. W 1936 r. Al-bert Szent-Györgyi zidentyfikował w owocach cytrusowych biflawonoidy. Badając tę grupę związków (w tym rutozyd), doszedł do wniosku, że zmieniają one przepuszczalność na-czyń krwionośnych, wzmacniają i uelastyczniają je. Od an-gielskiego słowa permeability, oznaczającego przepuszczal-ność, pochodzi wspólna nazwa tej grupy – witamina P. Inna teoria przypisuje tę nazwę wykryciu związków flawonowych w papryce i skórce cytryny (z ang. peel). Ten sam węgierski biochemik w 1937 r. został również laureatem Nagrody No-bla za odkrycie i ustalenie budowy chemicznej witaminy C.

Połączenie rutozydu z witaminą CPołączenie rutozydu z witaminą C w preparatach wspoma-gających odporność jest uzasadnione. Flawonoidy hamują oksydazę kwasu askorbinowego, co spowalnia utlenianie witaminy i tym samym przedłuża jej działanie. Ochronny wpływ rutyny na witaminę C potwierdził dr Z. Zolch z Char-les University (1969), który odkrył również dwukrotnie większe przyswajanie kwasu askorbinowego w obecności biflawono-idów. W połączeniu z witaminą C rutozyd uszczelnia naczynia krwionośne. Wzmagana jest synteza elastyny i kolagenu, które odpowiadają za elastyczność kapilar. Inny mechanizm działa-nia wiąże się ze zdolnością do hamowania szkodliwego dzia-łania hialuronidazy oraz celuroplazminy (zmniejszenie prze-puszczalności naczyń). Przez nieenzymatyczne hamowanie utleniania fosfolipidów błonowych następuje zmniejszenie kruchości i łamliwości naczyń krwionośnych, co zapewnia ich szczelność. Przyczynia się to również do ograniczenia migracji

autor: Agnieszka Majmgr farmacji

chorobotwórczych drobnoustrojów. Dodatkowo odporność organizmu przeciw infekcjom, w tym bakteryjnym, wzmaga aktywność przeciwrodnikowa rutozydu (wg „Journal of Ap-plied Microbiology”, 2007). Jest to działanie synergistyczne z witaminą C, która odgrywa także istotną rolę przy produk-cji przeciwciał. Preparaty zawierające te składniki powinny być podawane w okresie wzmożonego ryzyka zachorowań w celu usprawnienia mechanizmów odpornościowych.

Nie warto zwlekaćWitamina C oprócz profilaktycznego działania wspomaga także zwalczanie objawów przeziębienia przez udział w meta-bolizmie histaminy, w usuwaniu wolnych rodników powstają-cych w wyniku aktywacji obojętnochłonnych granulocytów i neutralizacji anionów nadtlenkowych wytwarzanych przez makrofagi. Biflawonoidy ograniczają aktywność czynników wywołujących obrzęki i stany zapalne. W początkowym eta-pie przeziębienia, a szczególnie przy nieżytach górnych dróg

Godne polecenia są preparaty zawierające w swoim składzie salicylamid, substancję z grupy NLPZ o działaniu, przeciwgorączkowym, przeciwzapalnym i przeciwbólowym – to ostatnie występuje już po około 20 minutach od podania



Połączenie rutozydu z witaminą C w preparatach wspomagających odporność jest uzasadnione – flawonoidy hamują oksydazę kwasu askorbinowego, co spowalnia utlenianie witaminy i tym samym przedłuża jej działanie

oddechowych i katarze ten mechanizm działania rutozydu jest wykorzystywany z powodzeniem, w celu zmniejszenia wysięku z nosa oraz obrzęku błony śluzowej. Połączenie wita-miny C i rutozydu jest więc przydatne zarówno w profilaktyce, jak i na początku infekcji, w której stan zapalny związany jest z powstawaniem wolnych rodników oraz zwiększoną prze-puszczalnością naczyń włosowatych błony śluzowej nosa. Jednak musimy zdecydować czy pacjent przypadkiem nie potrzebuje już mocniejszego składnika, który wywierałby efekt leczniczy. Im szybciej podamy skuteczny preparat, tym szanse na zahamowanie infekcji są większe. Wielokrotnie ob-jawy postępują bardzo szybko i pacjenci mają wątpliwości czy preparaty z rutozydem i witaminą C są wystarczające. Kiedy pojawia się ból głowy, lekko podwyższona temperatura, uczu-cie rozbicia, należy zadziałać skuteczniej i bardziej zdecydowa-nie. Oprócz substancji wspomagających odporność, powinno się zastosować składnik, który uśmierzy ból i zbije ewentualną gorączkę.

Działać skutecznie i zdecydowanieJeżeli pacjent opisuje już pierwsze objawy przeziębienia należałoby zdecydować, jaki rodzaj preparatu byłby najlep-szy. Często do łagodzenia bólu i gorączki wybierane są te z paracetamolem, który nie posiada jednak działania ogra-niczającego procesy zapalne, a więc nie leczy przyczyny, a jedynie zmniejsza objawy towarzyszące przeziębieniu. Poza tym część preparatów zawiera w swym składzie do-datkowo dekstrometorfan, zbędny u osób którym kaszel nie towarzyszy lub wskazane byłoby podanie środka wy-krztuśnego. Ważne jest więc, aby dobrać preparat, który oprócz wspo-magania odporności będzie również leczył pierwsze obja-wy przeziębienia, jeżeli jest już taka konieczność. Spośród wielu możemy wybierać te, które zawierają NLPZ, gwaran-tując tym samym kompleksowe działanie przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i przeciwzapalne. Ibuprofen, kwas ace-tylosalicylowy, diklofenak lub unikatowy składnik jakim jest salicylamid (w preparacie złożonym z rutozydem i witami-ną C) będą łagodziły gorączkę czy ból głowy szybko i sku-tecznie (salicylamid wykazuje działanie p/bólowe już po 20 minutach). Zapewni to pacjentowi komfort leczenia. Pre-parat tego typu wykaże także wszystkie działania związane z hamowaniem cyklooksygenazy. Inhibicja tego enzymu powoduje zmniejszenie syntezy prostaglandyn, których cykliczne nadtlenki są nie tylko mediatorami procesów za-palnych, ale także uczestniczą w przekaźnictwie bodźców bólowych, m.in. przez uwrażliwienie nocyceptorów. Poda-nie, np. salicylamidu jest więc w stanie zmniejszyć lub usu-nąć objawy bólowe towarzyszące przeziębieniu. Koniecz-ne jest też hamowanie procesów zapalnych najszybciej jak to możliwe, gdyż w obrębie tkanek dotkniętych już stanem zapalnym dochodzi do dalszej wzmożonej syntezy prosta-glandyn, które odpowiadają również za nasilanie obrzęków w obrębie tych miejsc (np. błony śluzowej nosa i gardła). Z tego też powodu nie powinno się czekać z atakiem – im szybciej podamy lek, tym większe mamy szanse na zaha-mowanie rozwoju przeziębienia.

Wzmocnienie sił obronnychPołączenie rutozydu, witaminy C i salicylamidu zapewnia oprócz profilaktyki i wzmożenia sił obronnych organizmu także konkretny atak na mediatory procesu zapalnego, po-przez hamowanie przemian kwasu arachidonowego. Jest to skuteczniejsze uderzenie w przeziębienie niż w przypad-ku preparatów profilaktycznych, które tylko bronią naszej odporności i w wypadku pierwszych objawów przeziębie-nia mogą być niewystarczające i nie uchronią przed roz-wojem infekcji. Zapewniamy więc wzmocnienie i leczenie jednocześnie. Takie połączenie jest dobrym wyborem dla tych, u których sama profilaktyka to już za mało, a tradycyj-ne preparaty złożone nie są dostosowane do istniejących objawów. ■




W

Coraz częściej do gabinetów lekarskich i aptek po poradę zgłaszają się pacjenci z problemem, jaki stanowią wzdęcia. Dolegliwość ta znacznie częściej dotyczy płci pięknej. Obliczono, że w Polsce z problemem tym boryka się ok. 70 proc. kobiet.

Wzdęcia – przykra dolegliwość

Wzdęcie [1] (łac. flatulentia) samo w sobie nie jest rozpozna-niem konkretnej jednostki chorobowej. Jest subiektywnym doznaniem spowodowanym najczęściej zwiększoną ilością gazów w jelitach. Rzadko ilość gazów nie jest zwiększona, jedynie bodziec, jakim jest drażniący ścianę jelita pokarm, powoduje bolesne skurcze. Sygnały odbierane przez mózg są odczuwane w podobny sposób, zarówno jeżeli dochodzi do mechanicznego rozdęcia jelita przez gazy, jak i drażnienia jego ściany przez źle rozdrobniony w jamie ustnej i wymie-szany ze śliną pokarm.

Kto powinien obawiać się wzdęć?Istnieje kilka mechanizmów prowadzących do powstania wzdęć. Ich eliminacja może uchronić pacjenta od tych przy-krych dolegliwości. Z reguły są one związane z dużym tem-pem codziennego życia.l Połykanie powietrza – związane jest z szybkim jedze-

niem połączonym z rozmową. Zjawisku sprzyjają tzw. „business-lunch’e”, pośpiech i „jedzenie w biegu” [2].

l Spożywanie jednorazowo dużych porcji posiłku – przewód pokarmowy jest przygotowany na przyjmo-wanie posiłków często i o niewielkich objętościach. Zbyt długie przerwy w dostawach pożywienia powodują, że zjadamy łapczywie duże kęsy pokarmowe, powodu-jąc nadmierne wypełnienie żołądka. Niewystarczające rozdrobnienie pokarmu w jamie ustnej powoduje, że niedokładnie strawiony pokarm w żołądku trafia do dwunastnicy, gdzie mogą z tego powodu powstawać wzdęcia. Jeżeli porcja niestrawionego pokarmu przesunie się do jelita grubego, staje się doskonałą pożywką dla bakterii jelitowych, dając kolejny powód do wzdęć [3].

autor: dr n. med. Beata Mrozikiewicz-RakowskaKatedra i Klinika Gastroenterologii i Chorób Przemiany Materii w Warszawie (Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Waldemar Karnafel)

l Błędy dietetyczne [4] – przyjmowanie w nadmiarze pokarmów wymagających zwiększonej sekrecji en-zymów trawiennych (trzustka produkująca enzymy trawiące białka, węglowodany i tłuszcze) i emulgatorów (żółć produkowana w wątrobie powodująca emulga-cję tłuszczu, co ułatwia enzymom trawiennym rozpad tłuszczy pokarmowych na drobniejsze cząsteczki tłuszczu, które mogą dalej zostać poddane procesowi wchłania-nia). Należą do nich: tłuste mięsa, smalec, wędliny, sery, śmietana, kremy. Także forma przyrządzenia pokarmu ma duże znaczenie, niewskazane jest smażenie potraw na tłuszczach zwierzęcych i olejach przemysłowych. Najlepiej wyeliminować je ze swojej diety całkowicie. Na skutek zjadania takich potraw wydziela się dwutlenek węgla powodujący bolesne rozdęcie jelit. Ważne, aby ta-kich potraw nie popijać zimnymi płynami! Kolejny powód wzdęć to zjadanie w nadmiarze pokarmów zawierających składniki, których nie jesteśmy w stanie strawić (niektóre włókna roślinne). Przykry w skutkach może okazać się nadmiar fasoli, bobu, grochu czy kapusty. Gazy powsta-jące wówczas w jelicie odczuwane są niczym bomba wodorowa. Zawierają wodór, siarkowodór, metan, azot, poza już wymienionym wcześniej dwutlenkiem węgla. Nie zapominajmy przy tym generalnie o piciu płynów. Woda mechanicznie przesuwa papkę pokarmową, zwilża ścianę jelita, poprawia jej ukrwienie. Ważne, by unikać picia podczas jedzenia. Rozcieńczenie treści pokarmowej przez płyny zmniejsza stężenie enzymów trawiących i spowalnia proces trawienia.

l Brak ruchu [2] – osoba mało aktywna fizycznie jest bardziej narażona na występowanie wzdęć. Perystaltyka jelit zależy od ich unerwienia, to zaś od ich ukrwienia. Wy-starczy kilka dni spędzonych przed ekranem komputera, telewizora czy w szpitalu, by praca jelit uległa zwolnieniu i automatycznie zaleganiu mas kałowych w jelitach.



Sygnał choroby organicznejJeżeli mimo wyeliminowania powyższych przyczyn wzdęć, te nadal nas meczą, należy udać się do gabinetu lekarskie-go. Istnieje bowiem wiele chorób, którym towarzyszy ta do-legliwość. Wszystkie opisane w tabeli jednostki wymagają przeprowadzenia badań diagnostycznych. Na podstawie

zebranego wywiadu i uzyskanych wyników można określić, czy mamy do czynienia z zaburzeniem czynnościowym, czy organicznym [5].

Leczenie wzdęćUnikanie wzdęć zwykle oparte jest na stosowaniu zasad zdro-wego stylu życia. Jeżeli leczenie przyczynowe nie przynosi po-żądanego efektu lub mamy do czynienia z zaburzeniami o cha-rakterze czynnościowym, konieczne jest leczenie objawowe. Doraźną ulgę dla pacjenta przynosi zastosowanie symetykonu [6, 7] i leków rozkurczowych [8]. Symetykon nie wywołuje zna-czących działań niepożądanych, nie wchłania się z przewodu pokarmowego i jest wydalany z kałem. Mechanizm działania symetykonu jest związany z obniżaniem napięcia powierzch-niowego śluzu w jelicie. Prowadzi to do zlepiania cząsteczek śluzu, co umożliwia uwolnienie gazu z małych pęcherzyków rozmieszczonych w śluzie. Tak powstałe wolne pęcherze gazu ulegają wchłanianiu przez ścianę jelit lub wydaleniu w wyniku pobudzenia ruchu perystaltycznego jelit. W praktyce mecha-nizm działania leku wykorzystywany jest nie tylko w leczeniu wzdęć, ale także jako jeden z elementów prawidłowego przy-gotowania pacjenta do badań radiologicznych i ultrasonogra-ficznych przewodu pokarmowego. Stosowane dodatkowo leki cholinolityczne powodują zwiększanie wydzielania en-zymów trawiennych przez przewód pokarmowy, zwiększają perystaltykę jelit i rozluźniają napięcie zwieraczy. Do tej grupy leków należą mebeweryna, trimebutyna, oksyfenonium, pa-paweryna oraz najbardziej popularna i dostępna bez recepty drotaweryna. W niektórych przypadkach stosowany jest meto-klopramid w celu pobudzenia perystaltyki jelit oraz preparaty enzymów trzustkowych, celem poprawy trawienia składników pokarmowych. Osobom po długotrwałej antybiotykoterapii warto zalecić przyjmowanie probiotyków w okresie dłuższym niż przyjmowany antybiotyk. Zapobiega to poantybiotykowej dysbakteriozie. Należy rozważyć także dołączenie leków toni-zujących nadmierne napięcie układu nerwowego. ■


Przyczyny zaburzeń przyswajania pokarmów [5]:ZABURZENIA TRAWIENIAI. Nieprawidłowe rozdrabnianie i mieszanie pokarmów1. Zbyt krótkie lub nieprawidłowe żucie pokarmu (np. osoby starsze, z ubytkami zębów)2. Zaburzenia wydzielania śliny (np. palenie papierosów, zespół Sjogrena)3. Upośledzenie wydzielania soku żołądkowego (choroby żołądka, w tym choroby nowotworowe)4. Usunięcie części lub całości żołądka (osoby poddane zabiegom operacyjnym)II. Zaburzenia funkcji zewnątrzwydzielniczej trzustki1. Pierwotne:a) mukowiscydozab) genetyczne niedobory enzymatyczne2. Wtórne:a) przewlekłe zapalenie trzustkib) nowotworyc) resekcja trzustkiIII. Zaburzenia funkcji wątroby w zakresie produkcji żółci1. Choroby dróg żółciowych:a) kamica pęcherzykowa i/lub przewodowab) choroby inwazyjne dróg żółciowych np. lambliozac) nowotwory2. Uszkodzenie komórki wątrobowej:a) wirusowe zapalenie wątrobyb) toksyczne uszkodzenie wątroby (poalkoholowe, polekowe, toksy-ny naturalne i przemysłowe, środki ochrony roślin)IV. Choroby jelit wpływające na krążenie wątrobowo-jelitowe1. Choroby zapalne jelit np. choroba Leśniowskiego-Crohna, rzekomobłoniaste zapalenie jelit (najczęściej związane z długotrwa-łą antybiotykoterapią)2. Zabiegi operacyjne w obrębie jelit (nowotwory, zabiegi baria-tryczne, choroby zapalne)ZABURZENIA WCHŁANIANIAI. Zaburzenia motoryki jelit1. Stres2. Nadczynność tarczycy

3. Toksyczne upośledzenie motoryki jelit (biegunki, leki choliner-giczne, leki psychotropowe, akarboza, orlistat, nadużywanie leków przeczyszczających)

4. Zwyrodnieniowe uszkodzenie motoryki jelit:a) niedokrwienne (zmiany miażdżycowe tętnic krezkowych)b) neuropatia autonomiczna w cukrzycyII. Choroby błony śluzowej jelit1. Infekcje bakteryjne i wirusowe2. Celiakia

3. Choroby zapalne jelit (choroba wrzodowa dwunastnicy, choroba Leśniowskiego-Crohna, rzekomobłoniaste zapalenie jelit, eozynofi-lowe zapalenie jelit)

4. Choroby układowe 5. Choroby nowotworowe (chłoniaki)6. Uszkodzenia jelit (po radioterapii)

Piśmiennictwo:1. Herold G. Medycyna wewnętrzna 2001:495-4982. Jarosz M., Dzieniszewski J. Porady dla lekarzy i dietetyków; PZWL 20033. Sandler RS, Stewart WF, Liberman JN i wsp. Abdominal pain, bloating, and diarrhea in the United States: prevalence and impact. Dig Dis Sci 2000;45:1166-714. Harder H, Hernando-Harner AC, Franke A i wsp. Duodenal infusions of different nutritients and the site of gaseous stimulation influence intestinal gas dynamics. Scand J Gastroenterol 2006;41:294-3015. Beers MH, Porter RS, Jones TVKaplan JL. The Merck Manual of Diagnosis and Therapy. Elsevier 2006;(3):79-2316. Friis H, Bode S, Rumessen JJ, Gudmand-Hoyer E. Effect of simeticone on lactulose induced H2 production and gastrointestinal symptoms. Digestion 1991;49:227-307. Hanauer SB, DuPont HL, Cooper KM, Laudadio C. Randomized, double-blind, placebo-controlled clinical trial of loperamide plus simethicone versus loperamide alone and simethicone alone in the treatment of acute diarrhea with gas-related abdominal discomfort. Curr Med Res Opin. 2007 May;23(5):1033-438. Poynard T, Regimbeau C, Benhamou Y. Meta-analysis of smooth muscle relaxants in the treatment of irritabile bowel syndrome. Aliment Pharmacol Ther 2001;15:2605-14




Z

Ujawnienie przed farmaceutą wstydliwej dolegliwości, jak choćby wzdęcia, dla wielu chorych jest trudne, wręcz niemożliwe. Pacjenci nie potrafią opowiedzieć o swoich problemach osobie, do której nie mają zaufania. Jak umiejętnie dotrzeć do nieśmiałego pacjenta i udzielić mu fachowej pomocy?

Uruchom empatię

Ze zdrowiem nie ma żartów. Istnieją jednak dolegliwości, które w codziennym życiu stają się często przedmiotem drwin czy docinków. Choroby weneryczne, zaburzenia erekcji, hemoro-idy albo zaparcia – może dlatego, że wiążą się z czynnościami bądź częściami ciała stanowiącymi kulturowe „tabu” – częściej niż inne bywają obiektem żartobliwego traktowania. Czy dzięki temu łatwiej o nich mówić? Bynajmniej! Wstydliwe schorzenia sprawiają na ogół pacjentom w aptece najwięcej kłopotu.

Rozpoznać niepokójPrzykład wzdęć jest znamienny: to dolegliwość tyleż dokuczli-wa, co częsta. A jednak, z powodu zahamowań kulturowych tyl-ko niewielki odsetek cierpiących zwraca się o pomoc. Obyczajo-we hamulce prowadzą nawet do nasilenia objawów, skłaniając do uporczywego zatrzymywania gazów, nawet w sytuacjach społecznie „bezpiecznych”! Warto więc zwrócić szczególną uwagę na pacjentów z tym problemem i specjalnie ich wspo-móc. Jak jednak rozpoznać tę sytuację i jak się w niej odnaleźć? Ściszony głos, nerwowe rozglądanie się, odwlekanie, ciężkie westchnienia, unikanie kontaktu wzrokowego, napięta twarz i zaciśnięte dłonie – to typowe behawioralne objawy niepokoju. Choć wielu wyda się to dziwne czy śmieszne, nieśmiały pacjent może w omawianej sytuacji intensywnie się pocić, a jego serce może walić jak oszalałe. Cały jego organizm może zachowywać się tak, jakby znalazł się w sytuacji fizycznego zagrożenia. Jeśli

Wstydliwy pacjent boi się surowej oceny innych, stąd jego wrażliwość na wszystko, co może być potwierdzeniem jego obaw – życzliwy uśmiech może odebrać jako próbę ośmieszenia

postawa farmaceuty nie da koniecznego wsparcia, objawy te przerodzą się zapewne w taktyki obronne, od stwierdzeń typu: „Przychodzę w imieniu znajomego” aż po „zastępczy zakup”, np. paczki chusteczek, wreszcie ucieczkę sprzed okienka.

Dostrójmy się do pacjentaJak zatem wesprzeć Pana lub Panią Wstydliwą? Od razu od-rzućmy protekcjonalne stwierdzenie: „Przecież nie ma się czego wstydzić!” Reakcja ta do rosnącego lęku pacjenta doda tylko złość – najpierw na farmaceutę, potem także na siebie samego. Najlepszym rozwiązaniem i największym wyzwaniem dla pro-fesjonalisty w takich razach jest uruchomienie empatii: pamięć o tym, jaki to problem dla drugiej strony. Nieśmiałość wiąże się z „przerośniętymi” wyobrażeniami na kilka spraw. Wstydli-wy pacjent będzie przeceniać stopień zainteresowania jego „intymnym” problemem przez otoczenie. Będzie sądził, że jego problem jest zupełnie wyjątkowy lub bardzo rzadki. Będzie bał się surowej oceny innych. Stąd jego wrażliwość na wszystko, co mogłoby być potwierdzeniem tych obaw. Uśmiech może odebrać jako naśmiewanie się, zwykłe spojrzenie w bok jako wysyłanie „porozumiewawczych” sygnałów, dodatkowe głośne pytanie, jako próbę ośmieszenia. Zatem podstawowa zasada brzmi: poświęćmy całą uwagę pacjentowi i na wszystkie możli-we sposoby okażmy mu szacunek. Zasada druga: postępujmy tak, żeby rozwiewać wymienione obawy. A więc:Bądźmy otwarci, nie okazujmy zniecierpliwienia ani zażeno-wania, utrzymujmy kontakt wzrokowy (odwracanie wzroku wcale nie działa ośmielająco!). Wsłuchajmy się w pacjenta ze szczerą powagą, ale bez okazywania chłodu. Pamiętajmy o otwierających wtrąceniach typu „rozumiem”, „tak, to częsty objaw” – jeśli rozumiemy problem, to znaczy, że nie jest on aż tak rzadki i wyjątkowy. „Dostrójmy” się do pacjenta – jeśli mówi cicho, również ściszmy nieco głos; gdy mówi szybko, także nieco przyspieszmy; podobieństwa budują lepszy kontakt. Py-tając, stosujmy raczej formy zamknięte: „czy…?”, „który…?”, niż otwarte: „co…?”, „jak…?”. A nade wszystko: pomyślmy jak sami chcielibyśmy być potraktowani w sytuacji dużej niepewności? I bez wahania wprowadźmy w życie wszystkie płynące stąd pozostałe zasady. ■

autor: dr Tomasz Skalskisocjolog, wykładowca Uniwersytetu Śląskiego, Wyższej Szkoły Biznesu w Dąbrowie Górniczej i Wyższej Szkoły Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach, trener zarządzania i technik menedżerskich



Język niemiecki dla farmaceutów cz.10

Materiały do nauki w formacie MP3 znajdziesz na:www.farmacjapraktyczna.pl

PPrzestrzeganie terminu ważności oraz zasad prawidło-wego przechowywania leków to podstawa bezpiecznej i skutecznej farmakoterapii. Stosowne informacje doty-czące tych kwestii zawarte są zwykle na opakowaniu oraz w ulotce dołączanej do medykamentu. Warto uczulić na-szych pacjentów, by przed użyciem leku sprawdzali do-datkowo termin jego przydatności do użycia po otwarciu. I to bez względu na to, czy wydajemy mu preparat orygi-nalny czy zamiennik – o czym poniżej.

WYDAWANIE ZAMIENNIKÓW:

TERMIN WAŻNOŚCI I PRZECHOWYWANIE:

l Proszę trzymać te pigułki w suchym miejscu, z dala od światła, najlepiej w temperaturze pokojowej. Halten Sie bitte diese Tabletten auf dem trockenen Platz, weit vom Licht, am besten in der Raumtemperatur.

l Ten syrop należy przechowywać w oryginalnym, szczelnie zamkniętym opakowaniu. Dieser Sirup soll es in der echten, hermetisch geschlossenen Verpackung aufbewahren.

l Po otwarciu te krople do oczu można używać tylkoprzez miesiąc. Nach der Eröffnung kann man diese Tropfen nur für einen Monat benutzen.

l Termin ważności tej zawiesiny znajdzie Pan/Pani na opakowaniu. Die Suspensionsgültigkeitsdauer können Sie auf der Verpackung finden.

l Proszę zawsze sprawdzać termin ważności preparatów. Überprüfen Sie bitte immer die Präparategültigkeitsdauer.

l Poproszę o Pańską receptę.Ihres Rezept, bitte.

l Proszę. Ten lek przepisał mi przed chwilą mój laryngolog. Bitte. Dieses Medikament hat mir von einem Moment mein Halsnasenohrenarzt verschrieben.

l Niestety, nie mamy tego leku. Mogę wydać Panuzamiennik. Es tut mir Leid. Dieses Medikament ist nicht da. Ich kann Ihnen den Austauschstoff geben.

l Ale to będzie inny preparat?Ist das andere Präparat?

l To będzie lek innej firmy, ale zawiera tę samą dawkę substancji czynnej. Es gibt das Medikament anderer Firma, aber hat die selbe Wirkstoffdosis.

l Czyli ma to samo działanie, co lek oryginalny?Das heisst also, es hat die selbe Wirkung, was das originale Medikament?

l Tak. Do tego jest tańszy. Ja. Dazu es ist billiger.

SŁOWNICTWO:zamiennik – der Austauschstoff [der austauszsztof ]substancja czynna – der Wirkstoff [der Wirksztof ]laryngolog – der Halsnasenohrenarzt [der Halsnazenorenarct]termin ważności – die Gültigkeitsdauer [die Giltigsdauer]temperatura pokojowa – die Raumtemperatur [die Raumtemperatur]oryginalne opakowanie – die echte Verpackung [die ehte Verpakung]szczelnie zamknięty – hermetisch geschlossen [hermetisz geszlosen]pigułki – die Tabletten [die Tableten]

syrop – der Sirup [der Zirup]tabletki musujące – die Brausetabletten [die brałstableten]krople do oczu – die Augentropfen [die augentropfen]zawiesina – die Suspension [die zuspension]zatrucie – die Vergiftung [die Vergiftung]przeterminowany – ungültig [ungiltig]sprawdzać – überprüfen [iberprifen]rozpuszczać – auflösen [auflesen]z dala od światła – weit von dem Licht [wajt von dem liht]suchy – trocken [troken]woda – das Wasser [waser]miesiąc – der Monat [mołnat]

W kolejnej odsłonie naszych rozmówek postanowiliśmy zająć się kwestią terminu przydatności leków do spożycia i zasadami ich przechowywania oraz wydawaniem pacjentom zamienników oryginalnych medykamentów.

P



Język angielski dla farmaceutów cz.10

Materiały do nauki w formacie MP3 znajdziesz na:www.farmacjapraktyczna.pl

W kolejnej odsłonie naszych rozmówek postanowiliśmy zająć się kwestią terminu przydatności leków do spożycia i zasadami ich przechowywania oraz wydawaniem pacjentom zamienników oryginalnych medykamentów.

Przestrzeganie terminu ważności oraz zasad prawidło-wego przechowywania leków to podstawa bezpiecznej i skutecznej farmakoterapii. Stosowne informacje doty-czące tych kwestii zawarte są zwykle na opakowaniu oraz w ulotce dołączanej do medykamentu. Warto uczulić na-szych pacjentów, by przed użyciem leku sprawdzali do-datkowo termin jego przydatności do użycia po otwarciu. I to bez względu na to, czy wydajemy mu preparat orygi-nalny czy zamiennik – o czym poniżej.

WYDAWANIE ZAMIENNIKÓW:

TERMIN WAŻNOŚCI I PRZECHOWYWANIE:

l Proszę trzymać te pigułki w suchym miejscu,z dala od światła, najlepiej w temperaturze pokojowej. Please keep these pills in a dry place away from light, prefe-rably at room temperature.

l Ten syrop należy przechowywać w oryginalnym, szczelnie zamkniętym opakowaniu. The syrup should be stored in original tightly closed container.

l Po otwarciu te krople do oczu można używać tylko przez miesiąc. After opening these eye drops can be used only for a month.

l Termin ważności tej zawiesiny znajdzie Pan/Pani na opakowaniu. You will find expiry date of this suspension on the container.

l Proszę zawsze sprawdzać termin ważności preparatów. Please, always check the expiry date of medicaments.

l Poproszę o Pańską receptę.May I have your prescription, please?

l Proszę. Ten lek przepisał mi przed chwilą mój laryngolog. Here you are. My laryngologist has just prescribed me this medicine.

l Niestety, nie mamy tego leku. Mogę wydać Panu zamiennik. I am affraid, we haven’t got this medicine now. I can give you a replacement of this drug.

l Ale to będzie inny preparat?But is it going to be a different medicament?

l To będzie lek innej firmy, ale zawiera tę samą dawkę substancji czynnej. This medicne is made by other firm, but it contains the same dose of active substance.

l Czyli ma to samo działanie, co lek oryginalny?So, does it work in the same way?

l Tak. Do tego jest tańszy.Yes, it does. Besides it’s cheaper.

SŁOWNICTWO:zamiennik – replacement [riplejsment]substancja czynna – active substance [aktiw sabstans]laryngolog – laryngologist [laryngolodżyst]termin ważności – expiry date [ekspajri dejt]temperatura pokojowa – room temperature [rum tempczer]oryginalne opakowanie – original container [orydżinal kontejner]szczelnie zamknięty – tightly closed [tajdli klołsd]pigułki – pills [pils]syrop – syrup [sajrup]

tabletki musujące – effervescent tablets [eferwesent tablets]krople do oczu – eye drops [aj drops]zawiesina – suspension [saspenszyn]zatrucie – poisoning [pojzoning]przeterminowany – expired [ekspajred]sprawdzać – check [czek]rozpuszczać – dissolve [dizolf ]z dala od światła – away from light [ełej from lajt]suchy – dry [draj]woda – water [łoter]miesiąc – month [manf ]

Język angielski dla farmaceutów cz.10

F

Jak co roku w grudniu do codziennych zadań kierownika apteki dochodzi kwestia wyboru prezentu dla pracownika. Przed podjęciem decyzji warto sprawdzić przepisy, które inaczej traktują prezenty w postaci gotówki, a inaczej w postaci bonów towarowych.

Świąteczne podarunki

Firmy zajmujące się dystrybucją bonów okolicznościowych, a także niezależni eksperci, twierdzą, że wszystkie świad-czenia pracownicze powinny być traktowane przez prawo jednakowo. Tak jednak nie jest. I choć w tym roku w Sejmie znalazły się aż dwie propozycje zmiany przepisów dotyczą-cych opodatkowania bonów, do ich uchwalenia nie doszło. Pracodawcy byli za uchwaleniem przepisów, które tak samo będą traktowały zarówno środki finansowe, jak i świadcze-nia rzeczowe. Jednak w opinii małych przedsiębiorców bony wspierają handel wielkopowierzchniowy i niezrozumiałe by-łoby, gdyby dodatkowo zwolnione były z podatku.

Prezent w świetle prawaDlatego zgodnie z przepisami zwolnione z PIT są otrzymane przez pracownika świadczenia rzeczowe i pieniężne, finan-sowane z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych, których łączna wysokość nie przekracza w roku 380 zł, przy czym za takie świadczenia nie uważa się bonów i talonów wymienianych na towary i usługi. Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 67 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, nie podlegają opodatkowaniu świadczenia rzeczowe inne niż bony i talony do sklepów do kwoty 380 zł, finansowane z ZFŚS. W przypadku, gdy wartość świadczenia przekroczy roczny limit, pracodawca będzie zobowiązany do pobra-nia i odprowadzenia podatku dochodowego od nadwyżki.


Prowadzenie apteki

Opodatkowaniu, bez względu na wartość, podlegają bony, talony i inne znaki uprawniające do wymiany na towary lub usługi. Oznacza to, że każda kwota wyższa niż 380 zł wydana na podarunki dla pracowników podlega opodatkowaniu. Taka sama sytuacja ma miejsce, jeżeli pracodawca zdecyduje się na sfinansowanie prezentów w postaci gotówki lub to-warów z innych źródeł niż fundusz świadczeń socjalnych.W ocenie organów podatkowych nie podlegają opodatko-waniu bony wydawane byłym pracownikom – emerytom i rencistom. W takim bowiem przypadku urzędy uznają, że bony wypełniają warunki świadczenia rzeczowego, a ich równowartość podlega zwolnieniu z opodatkowania do wysokości 2280 zł. Do końca 2003 r. zwolnione z opodatko-wania były świadczenia rzeczowe do kwoty 380 zł, ale w ich skład wchodziły m.in. bony towarowe, paczki świąteczne dla dzieci czy bilety na imprezy.

Prezent jako nagrodaBiorąc pod uwagę koszty obdarowania pracowników na święta i wynikających z tego faktu obciążeń podatkowych, trzeba pamiętać, jaką rolę pełnią prezenty czy bony świątecz-ne. Jest to element motywacji pracowników, dodatkowego wynagrodzenia i docenienia ich. Oznacza to, że przy decyzji o zakupie prezentów, wręczeniu bonów lub gotówki trzeba brać nie tylko ekonomiczne, ale także społeczne przesłanki obdarowania pracowników.Zarówno gotówka jak i bony cenione są przez pracowników za ich niezobowiązujący charakter. Dają im szansę na prze-znaczenie prezentu na własne, dowolne potrzeby. Stawianie personelu przed faktem dokonanym i ofiarowanie im kupio-nych prezentów rzeczowych, może być źle odebrane. Często w takich przypadkach pojawia się argument, że pracownik akurat tego produktu nie potrzebuje, prezent jest nietrafiony lub nie spełnia oczekiwań obdarowanego. W takich przypad-kach warto dać pracownikom możliwość wyboru prezentu rzeczowego w granicach ustalonej uprzednio kwoty. Z go-tówką i bonami takiego problemu nie ma. Pozostaje zatem tylko kwestia, czy decydujemy się dać kopertę z pieniędzmi, czy też bony, za które trzeba uiścić dodatkowy podatek. ■


Jeśli decydujemy się na obdarowanie personelu prezentami rzeczowymi, by uniknąć niepotrzebnych nieporozumień, warto dać pracownikom możliwość ich wyboru w granicach ustalonej kwoty

autor: Edyta Popiołekprawnik, dziennikarka związana z takimi czasopismami gospodarczymi, jak „Businessman Magazine” i „Twój Pieniądz”


Prowadzenie apteki


Ś

Czy warto organizować świąteczne spotkania z pracownikami? Czy firmowa wigilia dla personelu to dobry pomysł na budowanie relacji w zespole? A jeśli tak, to jak powinna ona wyglądać? Lepiej sprawdzi się huczna zabawa, czy po prostu wystarczy ograniczyć się do złożenia życzeń personelowi?

Święta to okres, w którym zwykle staramy się nie myśleć o pracy. Nie znaczy to jednak, że w pracy nie myślimy o świę-tach. Tuż przed Bożym Narodzeniem organizuje się licznie firmowe spotkania, czasem wyłącznie „opłatkowe”, czasem połączone z podsumowaniem rocznej pracy. Niewielkie, kameralne i skromne, czasem bardziej huczne, kończące się zabawą do białego rana. Jak powinno wyglądać idealne spotkanie wigilijne w pracy? Oto kilka sugestii, płynących z wypowiedzi samych zainteresowanych i socjologicznej ob-serwacji życia firm.

Najpierw naprawmy więziNa początek warto zauważyć, że spotkanie opłatkowe może być sposobem raczej na podkreślenie zbudowanej już więzi. Jeśli zaś ktoś chciałby potraktować je jako narzędzie napra-wiania błędów z całego roku, raczej się rozczaruje. Spotkanie będzie postrzegane jako pełne sztuczności, obłudy i wymu-szonej czułości. Pamiętajmy, że Boże Narodzenie to święta rodzinne, kojarzone z atmosferą bliskości, szczerości, intym-ności. Jeśli na co dzień stosunki międzyludzkie w aptece nie wyglądają zbyt dobrze, lepiej z takiego spotkania zrezygno-wać. Albo też zacząć przygotowania do niego od naprawy relacji – z co najmniej półrocznym wyprzedzeniem.

Wigilia dla personelu

Nawet jeśli relacje z personelem wydają się być dobre, szef może nie mieć co do tego pewności. W takim przypadku warto spytać pracowników, czy mieliby ochotę na świąteczne spotkanie i jaki byłby najbardziej pożądany jego czas, kształt i zawartość. Praktyka pokazuje, że każde rozwiązanie – spo-tkanie po pracy czy w wolnym dniu; skromne, np. „składkowe” czy też bogate, sponsorowane; ograniczone tylko do jednej placówki (czy oddziału) oraz ogólnofirmowe, itp. – ma swoich zwolenników i przeciwników. Najlepiej sprawdzają się formy, które jeszcze przed imprezą zaakceptowali sami pracownicy. Z najważniejszych niebezpieczeństw czyhających na organi-zatorów warto podkreślić błąd łączenia świąt i spraw bizne-sowych. Nawet miły akcent wręczania nagród za pracę warto przenieść na osobne spotkanie, o ile oznacza on, że ktoś ma dostać więcej, ktoś inny mniej lub zupełnie nic.

Co z oprawą imprezy?Doświadczenie pokazuje, że na gruncie pracowniczym o wiele lepiej sprawdzają się skromne uroczystości. Imprezy wystawne mogą zyskać akceptację pracowników, którzy za-rabiają dużo. W przeciwnym razie naturalnie pojawi się myśl: „Tyle pieniędzy, wolałbym to dostać jako premię, niż tu być…”. Dobrą zasadą jest więc umiar, także co do ilości uczestników i czasu trwania imprezy. Spotkanie dłuższe niż 2 godziny trud-niej postrzega się jako „naturalne”. Stanowi duże wyzwanie or-ganizacyjne, trzeba je czymś wypełnić, wypada też zaprosić na nie pracowników z osobami towarzyszącymi, co oznacza, że wielu uczestników będzie sobie zupełnie obcych, itd. Spo-tkanie krótkie i kameralne może ograniczyć się do osób na co dzień ze sobą współpracujących. Jeśli zasady te powiązane będą z zasadą dobrowolności (bez listy obecności i później-szego dopytywania: „A dlaczego Cię nie było?”), wzrosną szan-se, że spotkanie się uda i pozostawi miłe, wspierające więzi wspomnienie. Warto pamiętać, że w święta ważniejsza od suto nakrytego stołu jest atmosfera, określana temperaturą uczuć. Jej odpowiedni poziom zaś zapewnić mogą jedynie otwarte i szczere relacje, a nie zainwestowane środki. ■

W święta ważniejsza od suto nakrytego stołu jest atmosfera, określana temperaturą uczuć – jej odpowiedni poziom mogą zapewnić tylko otwarte i szczere relacje

autor: dr Tomasz Skalskisocjolog, wykładowca Uniwersytetu Śląskiego, Wyższej Szkoły Biznesu w Dąbrowie Górniczej i Wyższej Szkoły Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach, trener zarządzania i technik menedżerskich

K

Biorównoważność oznacza brak różnicy w szybkości i stopniu, z jakim substancja aktywna leku generycznego i jego oryginalnego odpowiednika staje się dostępna w miejscu działania leku.

Klopidogrel jest niekompetycyjnym inhibitorem dwu-fosforanu adenozyny (ADP) w receptorach płytkowych. Głównym miejscem docelowym dla klopidogrelu jest stymulowany przez ADP receptor P2Y12 sprzężony z działaniem cyklazy adenylowej. Jego zablokowanie prowadzi do nieodwracalnego zahamowania aktywacji i agregacji płytek oraz aktywacji kompleksu glikoprote-in GpIIa/IIIa. Klopidogrel jest wskazany do stosowania w profilaktyce powikłań zakrzepowych w przebiegu miażdżycy u pacjentów po zawale mięśnia sercowego lub z ostrym zespołem wieńcowym. U ponad 30 tys. pa-cjentów potwierdzono dużą skuteczność i bezpieczeń-stwo klopidogrelu.Na rynku farmaceutycznym, także w Polsce, po wyga-śnięciu ochrony patentowej, stopniowo wprowadzane są produkty generyczne klopidogrelu. Niezbyt często publikowane są jednak prace, w których porównuje się bezpośrednio między sobą lek oryginalny i leki odtwór-cze. Dlatego za bardzo ciekawą uznać należy pracę opu-blikowaną przez Gomeza i wsp. (J Pharmac. Biomedical Analysis 2004; 34:341-348), a porównującą oryginalny klopidogrel z 18 odtwórczymi preparatami klopidogre-lu oferowanymi przez firmy pochodzące z Azji i Ameryki Płd. W cząsteczce leku występuje asymetryczny węgiel, czego rezultatem jest obecność dwóch enancjomerów nieaktywnego R i aktywnego S. Autorzy wspomnianej pracy wykazali, że wśród 18 przebadanych preparatów, aż w 60 proc. z nich zaobserwowano czterokrotnie wię-cej enancjomeru R w porównaniu z lekiem oryginalnym, większość z nich znacznie słabiej się rozpuszczała, a po 3 miesiącach przechowywania tabletki traciły stabilność. To oczywiście przekłada się na biodostępność preparatu,

Badanie biorównoważności leków na przykładzie klopidogrelu

firmy Polpharma (Clogrel)

autor: dr hab. Marlena BroncelKlinika Chorób Wewnętrznych i Farmakologii Klinicznej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi


Nauka

Leki odtwórcze, celem rejestracji, muszą spełniać określone kryteria w stosunku do preparatu oryginalnego


Nauka

niewielkie, podtrzymujące dawki leków, obniżenie bio-dostępności o 20 proc. może spowodować zmniejsze-nie skuteczności terapii. Dlatego też tak ważne jest rze-telne, dokładnie przeprowadzone badanie dostępności biologicznej i właściwa interpretacja jego wyników.

Testy Lambda Therapeutic Research Ltd.W celu określenia biorównoważności klopidogrelu (Clopidogrel, 75 mg firmy Dr. Reddy’s Laboratories Ltd, Generics; aktualna nazwa produktu Clogrel) z odpo-wiednim lekiem innowacyjnym (Plavix 75 mg, firmy Sanofi-Synthelabo) wykonano w Lambda Therapeutic Research Ltd. wymagane badania farmakokinetyczne.Badanie przeprowadzono w sposób typowy, zgod-nie z zasadami GCP (Good Clinical Practice), metodą krzyżowej, randomizowanej otwartej próby z posta-cią doustną klopidogrelu po jednorazowym podaniu, w 4 fazach, z 10-dniowym okresem wypłukiwania meta-bolitów. W badaniu wzięło udział 39 zdrowych ochotni-ków płci męskiej, w wieku 18-55 (średni wiek: 26,3±6,0), z BMI 18,5-24,9 kg/m2 (średnie BMI 20,7±1,8 kg/m2). Dobry stan zdrowia uczestników został potwierdzony ogólnym badaniem lekarskim, przeprowadzono rów-nież badanie EKG, wykonano zdjęcie RTG klatki piersio-wej oraz badania laboratoryjne krwi i moczu. Uczest-nikom badania podawano doustnie jednorazowo 1 tabletkę 75 mg klopidogrelu produktu testowanego lub referencyjnego z zaleceniem wypicia po przyjęciu preparatu 240 ml wody. Czas trwania pomiaru w każ-dej z czterech faz badania wynosił 48 godzin. W tym czasie wykonano 20 pomiarów stężenia klopidogrelu. Wyniki poddano stosownej obróbce statystycznej. Na wykresie przedstawiono średnie wyniki pomiarów stę-żenia w surowicy preparatu badanego i referencyjnego w czasie. Linie zależności stężenia od czasu dla dwóch badanych preparatów pokrywały się z niewielkimi, nie-istotnymi statystycznie odstępstwami (patrz wykres).

jego skuteczność i bezpieczeństwo. Zachowanie właści-wości produktów analogicznych, jakie charakteryzują lek oryginalny, jest w przypadku klopidogrelu szczególnie istotne, biorąc pod uwagę wskazania terapeutyczne, w których jest stosowany.

Procedury dotyczące leków odtwórczychJak wiadomo leki odtwórcze, celem rejestracji, muszą spełniać określone kryteria w stosunku do preparatu oryginalnego, między innymi: obecność tej samej sub-stancji czynnej, tej samej postaci leku, drogi podania, stężenia (równoważność farmaceutyczna). Muszą być także wytwarzane zgodnie z wymogami GMP (Good Manufacturing Practice). Różnice mogą dotyczyć ro-dzaju substancji pomocniczych, formy chemicznej substancji czynnej. Producenta leków generycznych nie obowiązuje powtarzanie testów przedklinicznych i badań klinicznych I-III fazy z udziałem ludzi. W celu wykazania równoważności produktu generycznego z referencyjnym muszą być przeprowadzone badania biorównoważności (bioequivalence study). Biorównoważność oznacza brak różnicy w szybkości i stopniu, z jakim substancja aktywna leku generyczne-go i jego oryginalnego odpowiednika, staje się dostęp-na w miejscu działania leku. Farmakokinetycznej oceny biorównoważności leku oryginalnego z generycznym dokonuje się porównując pole powierzchni pod krzy-wą zależności stężenia od czasu (AUC – area under cu-rves) i stężenia maksymalnego jakie osiąga substancja czynna we krwi (Cmax). W niektórych sytuacjach tak-że czasu, po jakim maksymalne stężenie jest osiągane (Tmax). Jeżeli badane wartości parametrów mieszczą się w przedziale 80-125 proc. w stosunku do leku ory-ginalnego, uznaje się, że skuteczność obu preparatów jest podobna i można je stosować zamiennie. Należy jednak podkreślić, że zmiany w zakresie –20 proc. ;+25 proc. szczególnie w terapii schorzeń przewlekłych np. układu sercowo-naczyniowego mogą odgrywać zna-czącą rolę. W grupie pacjentów, u których dla osiągnię-cia skuteczności leczenia wymagane są wysokie dawki leku, dopuszczalny wzrost biodostępności o 25 proc. zwiększa prawdopodobieństwo występowania dzia-łań niepożądanych. Z kolei u chorych przyjmujących

W oparciu o przedstawione wyniki należy stwierdzić, że Clogrel jest lekiem biorównoważnym z preparatem oryginalnym Plavix i może być stosowany zamiennie

Wykres: Średnie stężenie leku w surowicy (pg/ml):


u tylu pacjentów potwierdzono bezpieczeństwo i dużą

skuteczność i klopidogrelu

tys.30W tabeli A umieszczono porównanie parametrów bio-dostępności. Nie wykazano statystycznie znamiennych różnic w żadnym z ocenianych parametrów.

Tabela A:

Parametr (jednostka)Średnia arytmetyczna ± SD

Produkt referencyjny Produkt testowany

T max (godz.) 1,000 1,000

C max (pg/ml) 2202,699 ± 5525,4999 2547,595 ± 7261,8326

AUC 0-t (pg h/ml) 6105,453 ± 19655,0814 5571,391 ± 16746,5556

AUC 0-∞ (pg h/ml) 6443,669 ± 20070,9664 5951,763 ± 17200,6281

T ½ (godz.) 3,218 ± 1,9755 2,868 ± 1,5304

* czas T max jest przedstawiony jako mediana

Średnia wartość AUC leku badanego w porówna-niu z referencyjnym wyniosła 93,6 proc., Cmax – 91,5 proc., przy zachowanym przedziale ufności 90 proc. (Tabela B).

Tabela B:

Parametr

(jednostka)

Średnia geometryczna

(po transformacji logarytmicznej) 90% CI

Produkt

testowany - T

Produkt

referencyjny - R

Iloraz

(T/R) %

C max (pg/ml) 786,416 859,258 91,5 82,18 – 101,93%

AUC 0-t

(pg h/ml)1815,956 1939,103 93,6 85,29 – 102,83 %

AUC 0-∞

(pg h/ml)1975,679 2083,126 94,8 86,21 – 104,34 %

W trakcie badania odnotowano łącznie 19 różnych zdarzeń niepożądanych, przy czym 14 z nich zaobserwowano w trak-cie przyjmowania produktu referencyjnego, a 5 produktu te-stowanego. Nie wykazano żadnych poważnych działań nie-pożądanych. Profil bezpieczeństwa badanego klopidogrelu nie różnił się istotnie od leku referencyjnego. (Tabela C).

Tabela C:

Zdarzenie niepożądane Liczba odnotowanych przypadków

Produkt referencyjny Produkt badany

omdlenia 2

owrzodzenie jamy ustnej 1

obrzęk dolnej powieki 1

świąd 5

ból głowy 1 1

ból ucha z wydzieliną z ucha 1

obrażenia na obu ramionach

w wyniku wypadku

1

ból ciała 1

infekcje górnych dróg

oddechowych

1

bóle pleców 1

gorączka 1

biegunka 1

infekcje układu moczowego 1

14 5

Należy pamiętać, że zamiana leku oryginalnego na ge-neryczny musi się odbywać w oparciu o gruntowną

wiedzę, dotyczącą między innymi właściwości farma-kokinetyczno-farmakodynamicznych. Lekarz ma prawo zapoznać się z wynikami badania biorównoważności każdego leku generycznego, aby na tej podstawie wy-brać najbardziej odpowiedni preparat.W oparciu o przedstawione wyniki należy stwierdzić, że Clogrel jest lekiem biorównoważnym z preparatem oryginalnym Plavix i może być stosowany zamien-nie. ■

Nauka


Zimowa odmianaw naturalnych barwachW naszej grudniowej metamorfozie gościmy Panią Monikę Chmielińską, z warszawskiej apteki „Farma Syrenka”.

ZACZYNAMY!Odkąd zaczęłam czytać „Farma-cję Praktyczną”, chciałam wziąć udział w waszych sesjach. Cieszę się, że moje marzenie wresz-cie się spełnia! Jestem ciekawa, co zaproponują mi wasi styliści?

34

Zanim styliści zaczną pracę z włosami

i makijażem, trzeba wybrać odpowiednią

kreację. Cała ekipa przenosi się więc

do garderoby.

Zieleń? OIiwka? A może bardziej stonowane odcienie?

Kreacja wybrana. Najwyższy czas przystąpić do modelowania nowej fryzury.

Modna fryzura będzie podstawą

nowego image’u

Pani Moniki.

MetamorfozyPartnerem Metamorfozy jest

Metamorfozy

Koniec wieńczy dzieło. Odrobina pomadki ociepli nowy wizerunek Pani Moniki.

Makijaż: Lena Grikurova. Stylizacja włosów: Adam Skórski (tel. 507-358-428). Foto: Michał Gałęzowski.

Już trzydzieści pięćCzytelniczek „Farmacji Praktycznej” wzięło udział w naszych metamor-fozach. Promienny uśmiech, który pojawia się na ich twarzach tuż po zakończeniu sesji, świadczy o tym, że nasi specjaliści od urody stanęli na wysokości zadania. Również i Wy, drogie Panie, możecie powiedzieć sobie „czas na zmiany”! Nasi styliści są do Waszej dyspozycji. Aby wziąć udział w kolejnej edycji naszych sesji, wystarczy wejść na stronę: www.farmacjapraktyczna.pl i za jej pośrednictwem wysłać do nas mejla, koniecznie z załączonym swoim zdjęciem.

porada stylistki

Na początek

dobry podkład,

cienie, rzęsy

i linia brwi.

MAGDA STĘPIEŃMakeupownia Pracownia Wizerunku www.makeupownia.pltel. (22) 825 09 42, ul. Marszałkowska 3/5 p.III

Nasza modelka ma bardzo ładną, choć nieco suchą cerę. Dlatego do codziennej pielęgnacji został jej zaproponowany krem Pharmaceris D Krem Intensywnie Nawilżający. Drugim krokiem było dobranie odpowiedniego koloru fluidu. Z trzech propozycji Pharmaceris F najlepiej dostosował się do karnacji numer 02 SAND. W miesiącach zimowych z dużą różnicą tempe-ratur i wysuszonym przez centralne ogrzewanie powietrzem, fluid jest dla twarzy niczym ochronne „ubranko”. Makijaż oczu zdominował zielono-oliwkowy odcień tęczówki, a odrobina pudru brązującego wysmukliła policzki. Naturalny odcień włosów – nigdy przedtem nie farbowany, został bez zmian. Fryzjer polecił odpowiednią pielęgnację włosów odpowiednimi produktami Pharmaceris i oczywiście wykonał modne strzyżenie.

3535

Doskonały efekt końcowy makijażu zapewnią kosmetyki firmy Pharmaceris.

Najpierw dobry podkład, a następnie odrobina pudru brązującego, który wysmukli policzki.

Makijaż oczu zdominował zielono-oliwkowy odcień tęczówki.

FINISZ!W trakcie sesji użyto następujących ko-smetyków: Pharma-ceris H H-Keratineum Szampon wzmac-niający do włosów osłabionych, Phar-maceris H H-Keragin Odżywka do włosów osłabionych i wypa-dających oraz Phar-maceris F Delikatny Fluid Intensywnie Kryjący o przedłużo-nej trwałości SPF20.


DDziś jednak, niezależnie od wszelkich reliktów obecnych w obchodach Bożego Narodzenia, są one przede wszyst-kim wielkim świętem chrześcijańskim Kościoła i zarazem wielkim świętem domowego ogniska, o niezwykle pięk-nej, bogatej i różnorodnej obrzędowości. Wigilia Bożego Narodzenia w dawnej Polsce uważana była za dzień, któ-rego przebieg miał decydować o całym kolejnym roku. Należało zatem przeżyć go w zgodzie, spokoju, okazu-jąc sobie możliwie największą życzliwość. Wigilię polską cechuje pełne emocji oczekiwanie na wielkie, cudowne wydarzenie. Choć dziś nie znamy już wielu zwyczajów, to jedno pozostaje bez zmian: jest to dzień szczególny, o niepowtarzalnej atmosferze, dzień dobroci, wybaczania urazów i gniewów. Spotykamy się wszyscy przy wigilij-nym stole z opłatkiem w ręku, bez względu na poglądy i przekonania. Tego wieczoru pustoszeją ulice, a okna roz-świetlają światełka na choinkach.Najważniejszym momentem wigilii była i jest wieczerza. Pora jej rozpoczęcia jest określona i niezwykła: pojawie-nie się pierwszej gwiazdki na niebie. To na pamiątkę be-tlejemskiej gwiazdy, która wskazywała pastuszkom drogę do stajenki, miejsca narodzenia Dzieciątka.Dawniej wszystkie potrawy musiały być postne i po-winny były składać się z „wszystkiego, co w polu, sadzie, ogrodzie, lesie i wodzie”, czyli z potraw zbożowych, wa-rzyw, owoców, orzechów, miodu i ryb. W mojej rodzinie splotły się tradycje z wielu zakątków kraju. Przygotowu-jemy tradycyjne potrawy (których musi być co najmniej dwanaście), ale zawsze staramy się urozmaicić menu choć jedną nową pozycją. W tym roku na pewno przy-gotuję pierogi ze świeżym łososiem, babeczki z pasz-tetem z leśnych grzybów oraz ciasteczka z orzechami i cynamonem. ■

Kuchnia farmaceutyczna

autor: Barbara Misiewicz-Jagielak

Magia świątBożego NarodzeniaPolską tradycję świąt Bożego Narodzenia przez wieki kształtował zbitek wierzeń i obrzędów, zarówno chrześcijańskich, jak i pogańskich. Celebrowaniu Wigilii towarzyszyło np. przekonanie, iż tej właśnie nocy ziemia otwiera się i ukazuje ukryte skarby, w lesie zakwitają paprocie, drzewa wydają owoce, budzą się zwierzęta leśne i pszczoły w ulu. Wszystko to, by uczcić narodzenie Chrystusa.

Kuchnia farmaceutyczna

Pierogi z łososiem podane z różnymi sosamiSkładniki: farsz – 800 g świeżego fileta z łososia, sól, sok z cytryny; ciasto pierogowe – 300 g mąki, ok. 200 ml gorącej wody, szczypta soli; sos szpinakowy – paczka mrożonego szpinaku, 7 ząbków czosnku, słodka śmietanka, parmezan, sól, pieprz; sos pomidorowy – puszka pomidorów pokrojonych w kostkę, papryczka chili, czosnek, świeża kolendra.

Przygotowanie: Mąkę przesypać na stolnicę, pośrodku uformować wgłębienie. Wlać do niego wodę, posolić i wyrobić ciasto. Rozwałkować na cienki placek. Szklanką wycinać kółka. Filet z łososia pokroić w 1 cm kostkę, posolić, skropić sokiem z cytryny. Nakładać po pełnej łyżeczce farszu, dokładnie zlepiając brzegi. Gotować w dużej ilości wrzącej i osolonej wody, aż będą miękkie. Odcedzić (woda nie może mocno wrzeć, bo pierogi się rozpadną). Sos szpinakowy – rozmrozić szpinak w liściach, smażyć na maśle z posiekanym czosnkiem, pod koniec smażenia dolać słodką śmietankę, dodać sól i pieprz, całość posypać parmezanem startym na grubej tarce. Sos pomidorowy – krojone pomidory z puszki dusić kwadrans z posiekanym czosnkiem, papryczką chili i kolendrą.

Rugelach – żydowskie ciasteczka z orzechami i cynamonemSkładniki: 200 g twarogu, kostka masła o temp. pokojowej, 200 g mąki, 40 ml kwaśnej śmietany, sól i cukier do smaku; nadzienie – 120 g drobno pokrojonych orzechów włoskich, pół łyżeczki cynamonu, 4 łyżki miodu, pół szklanki rodzynek, pół szklanki cukru, 3 łyżki śmietany, 1 jajko.

Przygotowanie: Ciasto – masło i ser miksować aż powstanie kremowa masa, następnie dodać mąkę, sól i cukier miksować aż powstanie ciasto odchodzące od ścianek miski, lekko klejące. Wyjąć je z miski, uformować 2 kule, zawinąć w folię i chłodzić całą noc w lodówce. Nadzienie – orzechy połączyć z cynamonem, 1/4 szklanki cukru, rodzynkami, śmietaną i miodem, lekko zmiksować, by połączyć, ale nie doprowadzić do konsystencji pasty. Po wyjęciu z lodówki ciasto należy rozwałkować (podsypując mąką ) na prostokąty o grubości ok 0,5 cm, uzyskując podłużny placek. Rozprowadzić nadzienie na cieście a następnie dość ciasno zrolować prostokąt wzdłuż dłuższego boku. Pokroić na plastry grubości 1 cm. Plastry układać na blasze do pieczenia zostawiając między ciasteczkami 1 cm odstępu. Posmarować je roztrzepanym jajkiem i posypać cukrem. Piec 18-20 minut w rozgrzanym piekarniku, w temp.180 st. C, do zrumienienia.

Babeczki z pasztetem z leśnych grzybówSkładniki: 30 dag suszonych grzybów, 2 cebule, 1 bułka, orzechy włoskie, tymianek, majeranek, oregano, sól i pieprz do smaku, 4 jajka, masło, mleko, włoszczyzna.

Przygotowanie: Grzyby namoczyć przez noc i ugotować z włoszczyzną. Cebulę zeszklić na maśle, bułkę namoczyć w mleku, dodać grzyby i zmielić. Dodać posiekane orzechy i jajka. Całość podsmażyć na maśle i przełożyć do gotowych, wytrawnych babeczek. Posypać siekanymi orzechami. Przed podaniem zapiec w piekarniku, podawać na ciepło. Można dodatkowo posypać pokruszonym serem pleśniowym.


Życie jest piękne

Sylwester inaczejNa stoku, w basenie termalnym, w jednej z europejskich stolic, a może sto metrów pod ziemią. Jeśli znudziły cię tradycyjne prywatki i bale, przełam się i spędź sylwestrową noc w inny niż dotychczas sposób. Oryginalnych propozycji na każdą kieszeń jest bez liku.

TTradycja świętowania Nowego Roku sięga czasów Juliusza Ce-zara, który wprowadził ów zwyczaj przy okazji reformowania kalendarza. Po raz pierwszy przywitano Nowy Rok 1 stycznia 46 r. p.n.e. W wiekach średnich wierzono z kolei, że kończący się rok zwiastuje nadejście Sądu Ostatecznego. W tym dniu na specjalnych nabożeństwach dziękowano Stwórcy za to, że dał ludziom szansę na poprawę życia. Dziś świętowanie Nowego Roku ma charakter prawie wyłącznie świecki. Dla większości z nas to czas hucznych zabaw i „małych wakacji”. Warto go dobrze zaplanować. Po pierwsze dlatego, że tak długa trady-cja jego celebrowania zobowiązuje. Po drugie – bo sylwester spędzony w domu przed telewizorem to żadna atrakcja i po-dobno nie wróży dobrze na przyszłość. W końcu jaki sylwester, taki cały rok...

Europejskie stolice tam i z powrotemParyżanie biegną na Pola Elizejskie. Węgrzy gotują leczo, Cze-si zaś sylwestrowe knedliki. Hiszpanie do północy obowiąz-kowo spędzają czas z rodziną, a dopiero później pędzą ze znajomymi na prywatki, dyskoteki i bale. A Włosi... cóż, trud-no o bardziej karnawałową krainę na świecie. Zresztą naj-lepiej samemu sprawdzić. Jeśli więc zwyczajowe prywatki w gronie przyjaciół czy zabawy w klubach już nam się nieco przejadły, może warto ruszyć się z miejsca i Nowy Rok przy-witać w którejś z zagranicznych stolic. Nie trzeba od razu wy-dawać fortuny – wystarczy odpowiednio wcześniej zarezer-wować kwaterę i pomyśleć o środku transportu. Wyprawę można zaplanować samodzielnie albo skorzystać z pomocy, np. internetowego serwisu Allegro, który pośredniczy m.in. w zakupie wycieczki do stolicy Czech – bez noclegu, co jest z pewnością najtańszą z możliwych opcji zorganizowanego sylwestra. Z kraju wyjeżdżamy wczesnym rankiem ostatnie-go dnia roku, powrót z Czech ok. godz. 2 w nocy, 1 stycznia 2011 r. W cenie są przejazd, zwiedzanie Pragi oraz opieka pi-lota. Koszt to zaledwie 149-200 zł. Na podobnych warunkach i w podobnej cenie możemy wybrać się do Budapesztu lub Wiednia. Odrobinę więcej wyniesie nas sylwestrowa noc we Lwowie, do którego również mamy stosunkowo blisko. Taka wycieczka to koszt rzędu 400-900 zł, w zależności od ilości dni spędzonych na miejscu oraz jakości hotelu.

autor: Aneta Kalicka

Informacje praktyczne:

l internetowe banki ofert sylwestrowych: www.e-sylwester.pl; www.sylwestrowe.pl; www.sylwesteronline.pl; www.sylwester2010.edu.pl; www.esylwester.pl; www.sylwester24.com

l połączenia lotnicze: www.latamy.pl; www.tanielinielotnicze.org; www.lataj.pl; www.sky4fly.net; www.bilety.rezerwuj.org

l internetowe banki ośrodków SPA: www.spaclub.pl; www.spaplanet.pl; www.spaplaneta.com.pl; www.s-p-a.info

39

Sylwester inaczej


Życie jest piękne

Lato w zimie i szampan w jacuzziNiektórzy specjalnie rezygnują z letniego urlopu, by wykorzy-stać go w okresie okołonoworocznym. Amatorzy tzw. „małych wakacji” często kierują się w gorące zakątki świata. Wówczas dodatkową obok sylwestrowej zabawy atrakcją jest możliwość doświadczenia lata w środku zimy. Średnia temperatur w grud-niu w Egipcie wynosi 23 st. C. Sylwestrowa wyprawa w wersji all inclusive to wydatek rzędu 1900 zł. Jeśli nie Egipt, to może basen Morza Adriatyckiego? Za 1850 zł możemy wybrać się na rejs po chorwackich wyspach. Cena obejmuje przejazd do Chorwacji, opłaty związane z wynajęciem łodzi oraz wyżywienie. Tego ro-dzaju wypad za granicę można połączyć dodatkowo z odnową biologiczną. Ciekawą opcją jest noworoczny pobyt w komplek-sach basenów termalnych, np. w jednym ze znanych węgier-skich ośrodków SPA. Pobyt w Thermal SPA w Tapolca kosztuje od 2499 zł za 5 dni. Za tę cenę organizator zapewnia nocleg, wyżywienie, dostęp z basenów termalnych, zabawę sylwestro-wą i wiele innych atrakcji. Tańsze miejsca zabawy sylwestrowej połączonej z pobytem w SPA to np. węgierski Eger (od ok. 1500 zł), Turčianske Teplice, Rajecke Teplice czy Piestany na Słowacji.

Dla aktywnychOsoby aktywne, dla których wizja noworocznego wylegiwania się w jacuzzi z kolorowym drinkiem w dłoni graniczy z nocnym koszmarem, z pewnością będą woleli przywitać nowy rok np. na stoku. Ośmiodniowy wypoczynek w Alpach połączony z syl-westrem to koszt rzędu 1300 zł. Niestety, w tej cenie nie otrzy-mamy SKI-Passu, na który należy przeznaczyć dalsze 180 euro. W cenie są natomiast noclegi w pensjonacie w Seeboden, w południowej części Austrii, wyżywienie, dojazdy do wyciągów oraz kolacja sylwestrowa. Są oczywiście tańsze i wcale nie mniej atrakcyjne opcje noworocznego wypadu na narty czy deskę. W internecie roi się od propozycji wynajmu miejsc noclegowych położonych w górskich kurortach. Apartament dla 10 osób na 2 noce, np. w południowo-wschodniej Francji, to wydatek rzędu 360 zł od osoby. Dojazd, wyżywienie i impreza – rzecz jasna – we własnym zakresie.

Wesoły autobus i bal pod ziemiąJeśli jednak odstraszają nas dalekie sylwestrowe wyprawy, a do tego bez hucznej zabawy trudno nam wyobrazić sobie celebrowanie tego wieczoru, warto rozważyć udział w imprezie w bardziej oryginalnym anturażu? Może więc wytworna zabawa 125 metrów pod ziemią? Jak co roku Kopalnia Soli w Wieliczce zaprasza na Bal Sylwestrowy, który w tym roku poprowadzą ak-torzy z krakowskiej Piwnicy Pod Baranami. Jak zapewniają orga-nizatorzy, tej nocy wszystko będzie wyjątkowe, także menu (np. polędwica wieprzowa z musem z kurczaka, w sosie śliwkowym z odrobiną koniaku, tarnina z sandacza dekorowana czerwonym kawiorem z sosem limonkowym). Cena zaproszeń to 500 zł za osobę. Tańszą, równie oryginalną propozycją, może być impreza w... środku komunikacji miejskiej. Zabawa w wynajętym tram-waju czy autobusie to ostatni krzyk sylwestrowej mody. Wesoła gromadka anektuje cały pojazd i przemierza nim miasto, sącząc drinki i tańcząc do białego rana. Co ważne – dostawa imprezo-wiczów do domu wliczona jest zwykle w cenę. ■


Podziemia MRU są bezcennym zabytkiem sztuki fortyfikacyjnej XX w. w Polsce

Oryginalne podejście do tradycji – wytworny bal 125 metrów pod ziemią.

Zorganizowany sylwester za granicą? Dlaczego nie! I nie trzeba zaraz wydawać fortuny. Noworoczny wyjazd do Pragito wydatek rzędu 200 zł.

fot.: Jacenty Dębek

Kultura


C

Ona i ona. Ani to miłość, ani przyjaźń. I choć więcej je dzieli niż łączy, jakaś siła

pcha je ku sobie. Cóż to takiego? Odpowiedź w filmie Sophie Fillieres,

z córką Cathrine Deneuve i Marcella Mastroianni’ego w roli głównej.

kino

„Kot jaki jest, każdy widzi” – reż. Sophie Fillieres. Występują: Chia-ra Mastroianni, Agathe Bonitzer , Malik Zidi, Mateo Julio Cedron, Dominique Valadie. Dystr. Vivarto. Premiera: 3.12.2010.

Célimène ma trzydzieści pięć lat. Jest pisarką, której zabrakło inspiracji do pisania. Jest ekscentryczna, a je-dynym powodem, żeby stąpać twardo po ziemi, jest jej siedmioletni syn Adam. Anaïs ma z kolei siedemnaście lat. Jest młoda, nowoczesna i ma w sobie arogancję typową dla młodego pokolenia. Prześladuje Célimène, przegląda jej pocztę, wszędzie jej wypatruje. Anaïs chce przekonać Célimène do opisania jej historii, proponu-je więc siebie jako temat. Nic obu kobiet nie łączy, ani ich nie dzieli, upór jednej ściera się z wewnętrznym za-mknięciem się drugiej.– To zderzenie dwóch osobowości – opowiada reżyser-ka filmu, Sophie Fillieres. – Chciałam pokazać historię zaangażowanych w związek osób, dla których nie jest to ani miłość, ani przyjaźń. Pragnęłam wydobyć przede wszystkim to coś „ludzkiego”, co może je łączyć. To hi-storia wzajemnej relacji dwóch istot ludzkich, z których każda jest „przy okazji” także kobietą. Potrzebowałam odejść tu od klasycznych modeli związków i ukazać nie-co inny charakter więzi. To, co interesuje mnie najbar-dziej, to związek tych kobiet i to, w jaki sposób odnoszą się do siebie.

Dwie kobiety, czyli istota więzi

Listy mistrzaAutentyczna, niepowtarzalna, bogata w grafiki, korespondencja artysty. Przeszło 30 listów, będących nie tylko zapisem historii miłosnej, ale również pasjonującą relacją z życia artysty i jego rodziny, z której wydobywa się obraz historii Polski z okresu komuni-zmu. Pełne tak charakterystycznych dla Starowieyskiego anegdot, miejscami wzbudzają refleksje, czasem przywo-łują uśmiech, innym razem wzruszają. Przede wszystkim jednak odkrywają

prawdę o człowieku. Publikację uzupełniają cieka-we, nigdy dotąd niepublikowane rysunki mistrza.

„Listy miłosne Franciszka Starowieyskiego”, Franciszek Starowieyski, Izabela Górnicka-Zdziech. Wydawnictwo Prószyński i S-kaOsoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: STAROWIEYSKI, mają szansę otrzymać książkę w prezencie.

Artysta przeklętyChoć poznanie biografii artysty jest niezbędne do właściwej oceny jego twórczości, to w wypadku Caravag-gia życiorys przesłonił artystyczne zalety obrazów, uznawanych nie-gdyś za dzieła człowieka obłąka-nego lub gwałtownego. Legenda artysty porywczego i „przeklętego” powstała jeszcze za jego życia. Dzi-

siaj, dzięki badaniom historycznym potrafimy odsłonić tajemnice artysty, a odkrycie nowych dokumentów pozwoliło zmienić datację niektórych dzieł i wyjaśnić szereg wątpliwości. Mistrzowskie obrazy Caravaggia nieustannie fascynują i pobudzają do refleksji.

„Caravaggio. Życie i sztuka”, Rodolfo Papa. Wydawnictwo Świat Książki.Osoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: CARAVAGGIO, mają szansę otrzymać książkę w prezencie.

Chcesz wiedzieć, dokąd warto wybrać się z młodszym, a gdzie ze starszym dzieckiem? Które kawiarnie mają kącik dla maluchów? Gdzie w weekend odbywa się impreza plenerowa dla najmłodszych? Wejdź na:

www.gogaga.pl

Zabierz dziecko w miasto!

REKL

AMA

Książki

Kultura


N

Nieporadnikdla rodziców

Moda na pisanie książek przez celebrytów trwa w najlepsze Tym razem gwiazda serialu „Klan”

przedstawia zabawną historię Luśki, dla której ciąża i macierzyństwo stają

się „kosmiczną przygodą”.

Niby trzydziestolatka, niby wykształcona, niby nie pla-nuje ślubu z Krzyśkiem i chwilowo na pewno nie planuje bycia mamą, a jed-nak… Natłok informacji, porady koleżanek i rodziny, przesądy, mity – wszystko to nie pomaga w kierowaniu się własną intuicją. Czy Lu-śce i Krzyśkowi uda się spo-kojnie wylądować na Plane-cie Dziecko bez strachu, frustracji i wzajemnych pre-tensji? Książka w lekki sposób na przykładzie dwójki bohaterów pokazuje zmagania dzisiejszych trzydzie-stolatków oczekujących na dziecko. Przechodzimy razem z nimi przez okres ciąży, rozwiewamy mity dotyczące ciąży i porodu, karmienia piersią, seksu w ciąży, wybieramy wyprawkę i szukamy sposobów na bycie rodzicem. Bohaterowie urodzeni i wycho-wani w czasach PRL usiłują przystosować się do no-wych trendów: długiego karmienia piersią, porodów naturalnych, noszenia w chuście, rozpoznawania ro-dzajów płaczu i wszystkiego tego, co we współcze-snych poradnikach nazywane jest „umiejętnością”. Autorka – Paulina Holtz, poprzez ciekawe wywiady z ekspertami, z doświadczonymi rodzicami oraz ze znanymi osobami (m.in. z Beatą Tyszkiewicz, Sylwią Chutnik, Reni Jusis, Beatą Tadlą, Kariną Kunkiewicz czy Moniką Mrozowską) prezentuje nam różne spo-soby na bycie rodzicem.„Luśka na Planecie Dziecko. Nieporadnik Świadomego Rodzica. Część 1”, Paulina Holtz, Wydawca Mamuka Marlena WieteskaOsoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: NIEPORADNIK, mają szansę otrzymać książkę w prezencie.

książka

Rozwiązanie konkursów z nr 10 (36): Książka „50 teorii genetyki...” (hasło GENETYKA): Julita Słowikowska,Maria Przemyk, Aneta Ludwicka, Bożena Cierp, Sławomira Daszyńska.Książka „Leksykon szczęśliwych podróży” (hasło LEKSYKON): Adam

Walędzik, Zofia Kulig, Sławomira Grzelak, Elwira Błażejewska, Marta Kiedio.Książka „Marilyn...” (hasło MARILYN): Grażyna Szulc,

Katarzyna Zieleniecka, Teresa Skoczek, Anna Słotniewicz, Krystyna Bućko.Płyta Kim Wilde (hasło KIM): Danuta Kalinowska, Barbara Murawska,

Małgorzata Promyk, Beata Gulicz, Radosława Maćkowiak.Płyta Stanisława Soyki (hasło SOYKA): Wanda Szumas. Paulina Furman,

Ewa Papis, Filip Radkowski, Agnieszka Trembecka.

Zapraszamy do udziału w naszych konkursach! Wejdź na stronę:


Śniadaniowe songiAlbum powstał na bazie inspira-cji muzyką z najniegrzeczniejszej komedii tego roku. Wraz z kolej-nymi utworami tego muzyczne-go albumu poznajemy zaska-kujące przygody filmowych bohaterów. Od romantycznych uniesień przy tytułowym singlu „Śniadanie do łóżka” Andrzeja Piasecznego czy „Wish I Didn’t Miss You” Angie Stone, przez pozytywne miłosne szaleństwa zakochanych przy rytmach z „Sexual Healing” Marvina Gaye’a czy „Save Room” Johna Legenda, po najbardziej wzru-szające filmowe momenty z „Empire State Of Mind” Alici Keys czy „Please Don’t Leave Me” P!NK.

„Śniadanie do łóżka”, Sony BMGOsoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: ŚNIADANIE, mają szansę otrzymać płytę w prezencie.

PłytyBose duetyKompilacja duetów bosonogiej królowej nastroju z Wysp Zielo-nego Przylądka. To pierwszy w jej dyskografii zbiór duetów z artystami, z którymi miała okazję współpracować podczas nagrywania wcześniejszych płyt. Na albumie znajdziemy zbiór 19-stu najpiękniejszych, zda-niem Cesarii Evory, duetów z re-prezentantami kilku kontynen-tów. Krążek pełen więc jest klimatów francuskich, brazylijskich, kubańskich, hiszpańskich, włoskich, serbskich i afrykańskich. Nie zabrakło mocnych pol-skich akcentów – duetów z Kayah („Embarcaçao”) i Dorotą Miśkiewicz („Um Pincelada”).

„Cesaria &...”, Cesaria Evora, Sony BMGOsoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: CESARIA, mają szansę otrzymać płytę w prezencie.

Krzyżówka


10

Rozwiązaniem

krzyżówki z num

eru 10 (36) „Farmacji Praktycznej” jest hasło: IN

HIBITO

RY POM

PY PROTO

NO

WEJ. Kom

plety serwetek firm

y Almi D

ecor otrzym

ują: Arkadiusz D

ura, Bartosz Grajda, H

elena Maciejak, M

agdalena Ścibisz, Anna Ochota, Barbara Klim

kowska, M

ateusz Bzdzion, Krzysztof M

urawski, Renata Kaluga i G

rażyna Łapińska.

Litery z ponumerowanych pól utworzą rozwiązanie.

Osoby, które nadeślą prawidłowe rozwiązanie krzyżówki, mają szansę otrzymać jeden z 10 kompletów serwetek firmy Almi Decor, ufundowanych przez Polpharmę. Rozwiązanie krzyżówki prosimy przesłać do 31 grudnia 2010 r. na adres: Valkea Media S.A., ul. Elbląska 15/17, 01-747 Warszawa, z dopiskiem: „Farmacja Praktyczna” lub na adres e-mail: [email protected]

Imię i nazwisko:................................................................................................................Dokładny adres:................................................................................................................

................................................................................................................

Data i podpis:................................................................................................................

Wyrażam zgodę na przetwarzanie w celach marketingowych przez Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, ul. Bobrowiecka 6, danych osobowych podanych na kuponie (podstawa prawna - Ustawa z 29.08.1997 r. o ochronie danych osobowych).

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

28 29 30 31 32 3316 1715 19 20 21 22 23 2624 272518

POLPHARMA FARMACEUTOM Cena: 6,70 zł przeziębienie tony … · działać skutecznie leków idą i...

Documents

Transcript of POLPHARMA FARMACEUTOM Cena: 6,70 zł przeziębienie tony … · działać skutecznie leków idą i...