Polityka rozwoju sPołeczeństwa informacyjnego w ... › zalaczniki › 2012 › 02 › 02 ›...

42 Polityka rozwoju sPołeczeństwa informacyjnego...

Artykuł opracowanyw Wydziale Planowania Strategicznego i Przestrzennego

Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiegopod kierunkiem Joanny Miśki

Polityka rozwoju sPołeczeństwa informacyjnego w województwie śląskim

WproWadzenie – kontekst

Planowanie, a w konsekwencji wdrażanie programów rozwoju społeczeństwa infor-macyjnego w Polsce na poziomie wojewódzkim jest procesem młodym i wciąż słabo zakorzenionym w praktyce implementacji polityk rozwoju regionów. W wojewódz-twie śląskim pierwsze prace badawcze na poziomie regionu, związane z diagno-zowaniem społeczeństwa informacyjnego oraz próbą wyznaczenia kierunków jego rozwoju, podjęto w ramach projektu PRELUDE, co skutkowało opracowaniem w 2003 roku dokumentu zatytułowanego „Analiza stanu rozwoju społeczeństwa informacyj-nego w województwie śląskim oraz rozwój klasterów innowacyjności”. Inicjatywa ta zaowocowała w następnych latach zaangażowaniem się samorządu województwa w tworzenie instytucji odpowiedzialnych za rozwój społeczeństwa informacyjnego oraz realizację projektu związanego z tworzeniem elektronicznej komunikacji admi-nistracji publicznej w województwie śląskim (SEKAP). Brak było natomiast systemo-wego dokumentu strategicznego w zakresie rozwoju społeczeństwa informacyjnego. W konsekwencji w planowaniu strategicznym województwa śląskiego do roku 2008 zagadnienie rozwoju społeczeństwa informacyjnego ujęte było jedynie w sposób generalny w Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego oraz horyzontalnie, uzupeł-niając priorytety i cele wyznaczone w strategiach i programach branżowych.

Poniżej zaprezentowano analizę obowiązujących w tym czasie dokumentów stra-tegicznych pod kątem ujęcia w nich elementów rozwoju społeczeństwa informacyj-nego, w tym wykorzystania technologii informacyjnych i komunikacyjnych w różnych dziedzinach życia.

W najważniejszym dokumencie o charakterze strategicznym, przygotowanym przez samorząd województwa tj., w obowiązującej w tym czasie „Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego na lata 2000–2020” przyjęto, iż województwo śląskie będzie regionem o rozbudowanej i zmodernizowanej infrastrukturze, włączonym w transeuro-pejskie systemy infrastrukturalne – zwłaszcza transportowo-logistyczne, energetyczne, komunikacyjne i informacyjne, o dużej aktywności w dziedzinie badawczo-rozwojowej, regionem zaawansowanych technologii, tworzącym i absorbującym liczące się w skali międzynarodowej innowacje, w którym nowoczesna gospodarka, rozwój przedsiębior-czości, edukacji i kultury zapewniają utrzymanie pozycji jednego z kilku centrów rozwoju cywilizacyjnego Polski i Europy. Tak sformułowana wizja rozwoju ukierunkowuje myśle-nie o województwie śląskim jako o regionie, w którym rozwija się gospodarka oparta

43Śląskie studia Regionalne

na wiedzy, tworząca i wykorzystująca kapitał ludzki posiadający cechy społeczeństwa informacyjnego. Zagadnienia rozwoju społeczeństwa informacyjnego zostały zawarte w priorytecie „Transport, komunikacja i informacja” w kontekście dążenia do wyrówny-wania standardów sieci telekomunikacyjnych i informatycznych w miastach i w ośrod-kach wiejskich, stymulowania rozwoju usług w zakresie handlu, administracji, eduka-cji, zdrowia, rozrywki i kultury, możliwości świadczenia telepracy, wykorzystania sieci teleinformatycznych dla zarządzania procesami, takimi jak np. ruch drogowy, transport publiczny, bezpieczeństwo i przeciwdziałanie nadzwyczajnym zagrożeniom środowi-ska. Na poziomie celów strategicznych analizowana tematyka była poruszana w celu II: „Rozbudowa oraz unowocześnienie systemów infrastruktury technicznej” w kierunku działania: „Rozwój informatyki i telekomunikacji”. W opisie kierunku działania wska-zano na pożądane obszary aktywności, które powinny koncentrować się na rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej i informatycznej, usług dostępnych online i tworzeniu publicznych punktów dostępu do Internetu.

Dokumentem przekładającym zapisy Strategii Rozwoju na przestrzeń wojewódz-twa jest „Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Śląskiego”. W doku-mencie tym zapisy dotyczące społeczeństwa informacyjnego znajdujemy w celu IV polityki przestrzennej: „Rozwój ponadlokalnych systemów infrastruktury”, w kierunku polityki przestrzennej: „Wspieranie rozwoju infrastruktury technicznej”. W ramach wspomnianego kierunku wspierane będą działania związane z promowaniem rozwoju zintegrowanych systemów łączności, obejmujących między innymi zagad-nienia nowoczesnych systemów gromadzenia i przesyłu danych oraz tworzenia syste-mów teleinformatycznych.

Najważniejszym instrumentem polityki rozwoju prowadzonej przez samorząd województwa, wdrażającym zapisy Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego, jest „Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego na lata 2007–2013”, finansowany ze środków Unii Europejskiej. W dokumencie tym zagadnienia rozwoju społeczeństwa informacyjnego ujęte zostały przede wszystkim w jednym z dziesię-ciu priorytetów Programu tzn. w priorytecie II zatytułowanym „Społeczeństwo infor-macyjne”. Celem głównym tego priorytetu jest stworzenie warunków do rozwoju społeczeństwa informacyjnego w regionie poprzez: zapewnienie powszechnego, szerokopasmowego i bezpiecznego dostępu do Internetu oraz wzrost liczby usług publicznych świadczonych drogą elektroniczną. Odpowiadając na tak sformułowany cel, wskazano dwa działania: 2.1. „Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego” oraz 2.2. „Rozwój elektronicznych usług publicznych”. Zagadnienia rozwoju społe-czeństwa informacyjnego zawarte są również w sposób horyzontalny w pozostałych priorytetach Programu poprzez realizację treści w nich zawartych przy wykorzystaniu narzędzi ICT, tj. baz danych, platform informacyjnych, systemów monitoringu.

Wśród dokumentów strategicznych o charakterze sektorowym, w których znaj-dujemy zagadnienia społeczeństwa informacyjnego zawarte w sposób horyzontalny, wymienić należy m.in.:

• „Regionalną Strategię Innowacji Województwa Śląskiego na lata 2003–2013”,• „Program Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego do 2004 roku oraz

cele długookresowe do roku 2015”,


• „Strategię Rozwoju Kultury w Województwie Śląskim na lata 2006–2020”,• „Strategię Polityki Społecznej Województwa Śląskiego na lata 2006–2020”,• „Strategię Rozwoju Turystyki w Województwie Śląskim na lata 2004–2013”,• „Program Odnowy Wsi Województwa Śląskiego na lata 2006–2010”.W „Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Śląskiego na lata 2003–

–2013” inicjatywy związane z rozwojem technologii informacyjnych i komunikacyj-nych realizowane są w celu strategicznym 1.2: „Wspieranie doskonałości w MŚP”. Zakłada się wspieranie wykorzystania technologii informatycznych (ICT) w MŚP pro-wadzących do: nowych modeli organizacji pracy, szybszego rozpowszechniania i używania informacji, nowych sposobów prowadzenia marketingu oraz kontak-tów z klientami i dostawcami w ramach e-biznesu, elastycznych sposobów pozy-skiwania wiedzy. W szczególności wspierane będą działania związane z: promo-waniem kultury informatycznej, promowaniem możliwości stosowania ICT w MŚP, zwiększeniem świadomości o korzyściach płynących z prowadzenia e-biznesu oraz e-learningu przez MŚP.

W „Programie Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego do 2004 roku oraz celach długookresowych do roku 2015” działaniami związanymi z rozwojem ICT są przede wszystkim inicjatywy dotyczące tworzenia baz danych oraz systemów moni-toringu, związanych z zarządzaniem poszczególnymi komponentami środowiska naturalnego, w tym w szczególności obszarem zasobów wodnych, powietrza atmos-ferycznego, terenów chronionych, gospodarki odpadami, rewitalizacji i zagospodaro-wania terenów poprzemysłowych.

W „Strategii Rozwoju Kultury w Województwie Śląskim na lata 2006–2020” w ramach pola strategicznego dziedzictwo kulturowe wskazano na działania związane z wykorzystaniem technologii informacyjnych i komunikacyjnych do „Upowszechnia-nia i zachowania dziedzictwa kulturowego regionu (materialnego i niematerialnego) oraz jego lepszego wykorzystywania do celów turystycznych” (cel strategiczny 3). Wskazuje się w szczególności na wykorzystanie nowoczesnych technik w ramach popularyzacji dziedzictwa kulturowego oraz przy digitalizacji jego zasobów.

W ramach „Strategii Polityki Społecznej Województwa Śląskiego na lata 2006– –2020” przewidziano następujące cele i kierunki działań realizowane przy wykorzy-staniu ICT: cel strategiczny 2: „Wyrównywanie szans wychowawczych i edukacyjnych dzieci i młodzieży” w tym kierunek działania 2.3: „Przygotowanie dzieci i młodzieży do życia w nowoczesnym społeczeństwie” oraz cel strategiczny 6: „Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu”.

W „Strategii Rozwoju Turystyki w Województwie Śląskim na lata 2004–2013” zadania związane z rozwojem infrastruktury teleinformatycznej oraz usług świad-czonych drogą elektroniczną mieszczą się w celu strategicznym nr 6: „Podnosze-nie dostępności i jakości świadczonych usług turystycznych oraz budowa systemu wsparcia rozwoju markowych produktów turystycznych”. W ramach wspomnianego celu realizowane będzie tworzenie zintegrowanego systemu promocji regionu m.in. poprzez opracowanie i utworzenie systemu regionalnej sieci informacji turystycznej i Regionalnego Centrum Informacji Turystycznej, w tym nowoczesnej, interaktywnej sieci informacji internetowej, umożliwiającej również zamawianie usług i rezerwację


miejsc przez Internet oraz wspieranie tworzenia punktów IT oraz lokalnych i ponadlo-kalnych systemów informacji turystycznej.

W „Programie Odnowy Wsi Województwa Śląskiego na lata 2006–2010” zagad-nienie rozwoju społeczeństwa informacyjnego ukazywane jest w kontekście rozbu-dowy infrastruktury ICT, która ma być podstawą wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich poprzez: nowoczesne i zdywersyfikowane struktury gospodarcze, rozwinięty sektor małych i średnich przedsiębiorstw, sektor turystyczny, skuteczny marketing pro-duktów powstających na tych terenach.

Konsekwencją tak realizowanej polityki rozwoju, która w sposób incydentalny podejmowała tematykę społeczeństwa informacyjnego przy okazji tworzenia ram strategicznych w innych obszarach tematycznych, był brak możliwości nadania tym zagadnieniom odpowiedniej rangi i znaczenia dla rozwoju regionu. Ponadto brako-wało analizy posiadanych zasobów oraz określenia głównych tendencji rozwojowych dla tego obszaru, co pozwoliłoby na zidentyfikowanie głównych wyzwań rozwojo-wych w zakresie społeczeństwa informacyjnego dla województwa. Zaczynały się pojawiać problemy związane z brakiem koordynacji na poziomie regionalnym przed-sięwzięć realizowanych w jednostkach samorządu terytorialnego, co w skali regionu mogłoby się przełożyć na obniżenie efektywności podejmowanych działań oraz brak potencjalnych efektów synergicznych wynikających np. z przyjęcia jednolitych standar-dów rozwoju infrastruktury ICT. Jednocześnie tematyka rozwoju gospodarki opartej na wiedzy oraz społeczeństwa informacyjnego staje się ważnym obszarem zaintere-sowania instytucji Unii Europejskiej. Strategia Lizbońska przypisuje kluczowe znaczenie technikom informacyjnym i komunikacyjnym jako motorowi wzrostu gospodarczego, konkurencyjności gospodarki i zatrudnienia. Głównym wyzwaniem jest więc wykre-owanie społeczeństwa informacyjnego, które stanie się kluczowym czynnikiem w grze konkurencyjnej regionów. Mając na uwadze powyższe, chcąc utrzymać region na ścieżce trwałego rozwoju, Samorząd Województwa Śląskiego w grudniu 2007 roku podjął prace związane z przystąpieniem do opracowywania dokumentu strategicz-nego dla obszaru społeczeństwa informacyjnego tj. „Strategii Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Województwa Śląskiego do roku 2015”. Celem Strategii było jeszcze silniejsze wpisanie regionu w światowe trendy związane z rozwojem komunikacji elek-tronicznej, a wraz z nią m.in. e-usług, e-lerningu, e-administracji, e-zdrowia, ze stałym zwiększaniem dostępu do Internetu oraz dyskontowaniem przez lokalne społeczności korzyści wynikających z dostępu do informacji i wiedzy. Głównym wyzwaniem miało być określenie celów strategicznych i kierunków rozwoju w obszarze społeczeństwa informacyjnego przy udziale wszystkich zainteresowanych tą tematyką aktorów sceny regionalnej. Założono, iż realizacja Strategii umożliwi sprawny przepływ informacji i podniesie jakość usług świadczonych w obszarze administracji publicznej, przedsię-biorstw, edukacji i ochrony zdrowia, a także kultury i turystyki. Pozytywnie będzie ona oddziaływać na podniesienie kompetencji mieszkańców regionu w zakresie możliwości wykorzystania potencjału technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Przyczyni się również do koordynacji budowy i rozwoju sieci szerokopasmowych w województwie, co pozwoli na uzyskanie efektu synergicznego dla inicjatyw podejmowanych przez jed-nostki samorządu terytorialnego oraz efektywne wykorzystanie środków finansowych, w tym funduszy europejskich, przeznaczonych na realizację projektów w tym obszarze.


Główni aktorzy oraz tryb prac nad StrateGią

Do prac nad „Strategią Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Województwa Ślą-skiego do roku 2015” przystąpiono w grudniu 2007 r. decyzją Zarządu Województwa Śląskiego, określającą zasady i tryb opracowania Strategii oraz harmonogram prac, założono, iż proces budowy Strategii będzie realizowany w oparciu o stosowany do tej pory model, zakładający udział w pracach zarówno przedstawicieli władz politycz-nych, ekspertów oraz środowisk regionalnych. W zakresie organizacji pracy w Urzę-dzie Marszałkowskim Województwa Śląskiego zastosowano używany do tej pory i sprawdzony tok postępowania, polegający na zaangażowaniu w prace wydziału odpowiedzialnego za planowanie strategiczne czyli Wydziału Planowania Strategicz-nego i Przestrzennego oraz wydziału bądź jednostki podległej, zajmującej się mery-torycznie danym tematem, w tym przypadku było to Śląskie Centrum Społeczeństwa Informacyjnego. Do prac nad Strategią powołano więc następujące zespoły i organy:

• Komitet Sterujący,• Konsultanta naukowego,• Zespół Ekspertów,• Zespół Redakcji i Syntezy.Przyjęto także następujący podział zadań:

1. Sejmik Województwa Śląskiego jako organ uchwałodawczy opiniuje poprzez swoje Komisje przedłożony projekt dokumentu oraz uchwala Strategię Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego dla województwa śląskiego.

2. Zarząd Województwa Śląskiego informuje na każdym etapie działania Sejmik Województwa Śląskiego o postępach prac nad dokumentem, przygotowuje projekt Strategii, konsultuje opracowany projekt z partnerami społecznymi oraz przedkłada go Sejmikowi Województwa Śląskiego do zatwierdzenia.

3. Komitet Sterujący, składający się z przedstawicieli Zarządu, Sejmiku, organizacji gospo-darczych i naukowych, nakreśla główne kierunki prac nad Strategią, prowadzi nadzór nad realizacją przyjętego harmonogramu prac oraz opiniuje projekt dokumentu.

4. Konsultant ds. Strategii – dr Rafał Żelazny pracownik naukowy Akademii Ekono-micznej w Katowicach – prowadzi nadzór merytoryczny nad treścią opracowy-wanej Strategii, w tym prowadzi warsztaty z ekspertami, uczestniczy w pracach zespołów powołanych do prac nad Strategią oraz w konsultacjach społecznych projektu dokumentu.

5. Zespół ekspertów, składający się z przedstawicieli Urzędu Marszałkowskiego, śro-dowisk naukowych, gospodarczych, jednostek samorządu terytorialnego, odpo-wiada za przekazywanie do Zespołu Redakcji i Syntezy danych, informacji oraz materiałów niezbędnych do opracowania dokumentu, uczestniczy w pracach nad diagnozą, wizją, celami Strategii oraz koncepcją systemu wdrażania i monitoringu.

6. Zespół Redakcji i Syntezy ds. Strategii, składający się z pracowników Wydziału Pla-nowania Strategicznego i Przestrzennego oraz Śląskiego Centrum Społeczeństwa Informacyjnego, odpowiada za syntezę i analizę danych, informacji niezbędnych do opracowania Strategii, w tym diagnozy, wizji, celów Strategii, wskaźników monitoringu oraz przygotowanie projektu dokumentu.


W celu zapewnienia jak największego uczestnictwa przedstawicieli społeczności regionalnej w tworzeniu zapisów dokumentu Strategii przeprowadzono również szereg działań o charakterze konsultacyjnym. Publiczna debata nad dokumentem Strategii rozpoczęła się w marcu 2008 roku, kiedy to na Sali Sejmu Śląskiego odbyło się Forum pod tytułem „Śląskie e-strategicznie. Jutro będzie wczoraj”. W spotkaniu tym udział wzięli przedstawiciele samorządów lokalnych, administracji rządowej oraz środowisk gospodarczych, naukowych, zawodowych i branżowych w zakre-sie tematyki społeczeństwa informacyjnego. Wstępny projekt dokumentu Strategii został poddany konsultacjom społecznym w styczniu 2009 roku. Został on zamiesz-czony na stronie internetowej Samorządu Województwa Śląskiego wraz z informacją o możliwości zgłaszania uwag i opinii nt. przedstawionego dokumentu. Jednocześnie wysłano informację o prowadzonych konsultacjach społecznych wstępnego projektu Strategii do jednostek samorządu terytorialnego, Górnośląskiego Związku Metro-politalnego, uczelni wyższych, organizacji związkowych, branżowych organizacji pozarządowych, itp. Wszystkie uwagi i wnioski zebrane w trakcie pierwszego etapu konsultacji społecznych zostały następnie rozpatrzone i uwzględnione podczas przy-gotowywania ostatecznego projektu Strategii. Opracowany na tej podstawie projekt Strategii wraz z Prognozą oddziaływania na środowisko został przyjęty przez Zarząd Województwa Śląskiego w lutym 2009 roku i skierowany do szerokich konsultacji społecznych. Zapoczątkowany został w ten sposób drugi etap konsultacji, trwający od lutego do marca 2009 r., w trakcie którego skierowano m.in pisma do jednostek samorządu terytorialnego, środowisk gospodarczych, zawodowych i branżowych, Wojewody Śląskiego, Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. W ramach prowadzonych konsultacji zorganizowano również drugą konferencję pt. „II Forum podsumowujące prace nad Strategią Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Woje-wództwa Śląskiego do roku 2015 – konsultacja społeczna projektu dokumentu”, w trakcie której m.in. zaprezentowano projekt dokumentu oraz przedstawiono usta-lenia prognozy oddziaływania na środowisko.


Rysunek 14. Aktorzy prac nad strategią.

Źródło: Opracowanie własne – Wydział Planowania Strategicznego i Przestrzennego Urzędu Marszałkow-skiego Województwa Śląskiego.

Logika budowy Strategii i najważniejsze ustalenia strategiczne W strukturze dokumentu Strategii Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego można

wyodrębnić trzy główne elementy, tj.:• diagnozę strategiczną,• ustalenia strategiczne,• system wdrażania i monitoringu.Diagnoza strategiczna przedstawia stan rozwoju społeczeństwa informacyjnego

w województwie śląskim w obszarze infrastruktury, usług i treści cyfrowych oraz kom-petencji (w każdym z tych obszarów przedstawiono charakterystykę dla gospodarstw domowych, przedsiębiorstw oraz wybranych instytucji). Zawiera analizę dokumentów krajowych i międzynarodowych z zakresu społeczeństwa informacyjnego oraz przed-stawia prognozy trendów rozwojowych dla regionu. Całość wyników i wniosków została podsumowana w ramach analizy SWOT oraz TOWS. W celu zebrania niezbęd-nych danych potrzebnych do przeprowadzenia tak szerokiej i wszechstronnej analizy zostały zlecone na potrzeby opracowania Strategii trzy rodzaje badań w zakresie:

• inwentaryzacji stanu infrastruktury szerokopasmowej,• diagnozy rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie śląskim –

ankiety skierowane do gospodarstw domowych, przedsiębiorców oraz jedno-stek samorządu terytorialnego i wybranych instytucji z obszaru województwa śląskiego,

• scenariuszy rozwoju na lata 2008–2015 – warsztaty prowadzone metodą fore-sight.

62

Rysunek 16. Aktorzy prac nad strategią.

Źródło: Opracowanie własne - Wydział Planowania Strategicznego i Przestrzennego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego. Logika budowy strategii i najważniejsze ustalenia strategiczne W strukturze dokumentu Strategii Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego można wyodrębnić trzy główne elementy, tj.:

• diagnozę strategiczną, • ustalenia strategiczne, • system wdrażania i monitoringu.

Diagnoza strategiczna przedstawia stan rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie śląskim w obszarze infrastruktury, usług i treści cyfrowych oraz kompetencji (w każdym z tych obszarów przedstawiono charakterystykę dla gospodarstw domowych, przedsiębiorstw oraz wybranych instytucji). Zawiera analizę dokumentów krajowych i międzynarodowych z zakresu społeczeństwa informacyjnego oraz przedstawia prognozy trendów rozwojowych dla regionu. Całość wyników i wniosków została podsumowana w ramach analizy SWOT oraz TOWS. W celu zebrania niezbędnych danych potrzebnych do przeprowadzenia tak szerokiej i wszechstronnej analizy zostały zlecone na potrzeby opracowania Strategii trzy rodzaje badań w zakresie:

• inwentaryzacji stanu infrastruktury szerokopasmowej, • diagnozy rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie śląskim – ankiety

skierowane do gospodarstw domowych, przedsiębiorców oraz jednostek samorządu terytorialnego i wybranych instytucji z obszaru województwa śląskiego,

• scenariuszy rozwoju na lata 2008-2015 – warsztaty prowadzone metodą foresight.


Ponadto prace nad diagnozowaniem sytuacji w obszarze społeczeństwa informa-cyjnego były przedmiotem dwóch warsztatów z udziałem zespołu ekspertów oraz przedstawicieli firm telekomunikacyjnych. Wynikiem tych warsztatów było dookre-ślenie potrzeb badawczych oraz zidentyfikowanie czynników analizy strategicznej, tj. silnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń.

Zasadniczą częścią dokumentu są ustalenia strategiczne, na które składają się: wizja i misja, pola strategiczne, cele, kierunki działań oraz przedsięwzięcia. Prace nad powyższymi zapisami toczyły się w ramach warsztatów zespołu ekspertów, podczas których sformułowano poszczególne elementy zawarte w tym rozdziale.

Kluczowym elementem Strategii jest więc wizja rozwoju, która mówi, iż woje-wództwo śląskie w 2020 roku będzie regionem:

• o wizerunku województwa sieciowego, otwartego i aktywnie współuczestni-czącego w rozwoju globalnego społeczeństwa informacyjnego,

• z powszechnym multikanałowym dostępem do technologii informatycznych i telekomunikacyjnych (ICT),

• którego mieszkańcy są w pełni świadomi możliwości jakie stwarza rozwój ICT oraz posiadają wiedzę i umiejętności niezbędne do wykorzystania potencjału kreowanego w ramach społeczeństwa informacyjnego,

• zapewniającym użyteczne, przyjazne i powszechne e-usługi dla mieszkańców, przedsiębiorców i turystów,

• o znaczącym udziale sektora ICT w tworzeniu dochodu województwa,• który dzięki zbudowaniu gospodarki wiedzy i społeczeństwa informacyjnego

osiąga zrównoważony poziom rozwoju. Tak nakreślona wizja rozwoju została zawarta w misji Strategii Rozwoju Społe-

czeństwa Informacyjnego, która brzmi: Śląskie mocne informacją.W oparciu o przeprowadzoną diagnozę strategiczną obejmującą: opis stanu

i uwarunkowań rozwoju społeczeństwa informacyjnego, analizę SWOT/TOWS i ten-dencje rozwojowe oraz zapisy wizji rozwoju wyznaczono 5 pól strategicznych, tj:

• kapitał ludzki, • usługi i treści,• infrastruktura,• gospodarka,• zarządzanie.


Rysunek 15. Pola strategiczne społeczeństwa informacyjnego w województwie śląskim.

Źródło: Opracowanie własne – Wydział Planowania Strategicznego i Przestrzennego

Zidentyfikowane pola strategiczne stanowią podstawę zdefiniowania celów rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie śląskim wraz z kierunkami działań, umożliwiającymi ich osiągnięcie. Zidentyfikowane cele strategiczne to:

• Podniesienie poziomu świadomości i kompetencji w zakresie możliwości wyko-rzystania potencjału technologii informacyjnych i komunikacyjnych,

• Poprawa technicznej i ekonomicznej dostępności infrastruktury informacyjnej i komunikacyjnej,

• Zwiększenie ilości i użyteczności usług i treści cyfrowych,• Wzrost udziału technologii informacyjnych i komunikacyjnych w procesie

rozwoju gospodarczego,• Poprawa koordynacji i zarządzania e-rozwojem.

64

Rysunek 17. Pola strategiczne społeczeństwa informacyjnego w województwie śląskim.

Źródło: Opracowanie własne - Wydział Planowania Strategicznego i Przestrzennego

Zidentyfikowane pola strategiczne stanowią podstawę zdefiniowania celów rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie śląskim wraz z kierunkami działań, umożliwiającymi ich osiągnięcie. Zidentyfikowane cele strategiczne to: 1. Podniesienie poziomu świadomości i kompetencji w zakresie możliwości wykorzystania

potencjału technologii informacyjnych i komunikacyjnych. 2. Poprawa technicznej i ekonomicznej dostępności infrastruktury informacyjnej i

komunikacyjnej. 3. Zwiększenie ilości i użyteczności usług i treści cyfrowych. 4. Wzrost udziału technologii informacyjnych i komunikacyjnych w procesie rozwoju

gospodarczego. 5. Poprawa koordynacji i zarządzania e-rozwojem.

Każdy z wymienionych celów rozwojowych posiada przyporządkowane kierunki działań, które opisano poprzez zidentyfikowanie w ich ramach konkretnych działań oraz przewidywanych efektów ich wdrożenia. Strukturę pól strategicznych, celów oraz kierunków działań opracowanych w ramach Strategii Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego przedstawiono na rysunku.


Każdy z wymienionych celów rozwojowych posiada przyporządkowane kierunki działań, które opisano poprzez zidentyfikowanie w ich ramach konkretnych działań oraz przewidywanych efektów ich wdrożenia. Strukturę pól strategicznych, celów oraz kierunków działań opracowanych w ramach Strategii Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego przedstawiono na rysunku.

Dla zainicjowania implementacji Strategii podjęto próbę identyfikacji przedsię-wzięć i inicjatyw istotnych z punktu widzenia osiągnięcia przyjętej wizji rozwoju oraz celów strategicznych. Przedstawiona poniżej lista przedsięwzięć kluczowych stanowi odpowiedź na zidentyfikowane w procesie diagnozy i analizy stanu problemy i bariery oraz wyzwania rozwojowe. Dla każdego przedsięwzięcia określono jego cele, poten-cjalnych beneficjentów, źródła finansowania, realizatorów oraz termin realizacji.

Tab. 3.Tytuł przedsięwzięcia

ISILESIA INFOPortal informacyjny województwa śląskiego

IIEDU SILESIA Portal edukacyjny województwa śląskiego

IIISILESIA SI NETPorozumienie na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie

IV Regionalna sieć szerokopasmowaV Otwarty Regionalny System Informacji Przestrzennej

VIŚląski e-liderCykliczny konkurs na najlepszą firmę z sektora ICT

VII Śląski wirtualny inkubator ICTVIII Regionalny program promocji społeczeństwa informacyjnegoIX Śląski program usług e-zdrowia publicznegoX Teleinformatyka na „Śląskim”XI Regional Data Center


tab

ela

4. P

od

sum

ow

an

ie –

str

uk

tura

str

ate

gii

rozw

oju

sPo

łec

zeń

stw

a in

form

ac

yjn

ego

dla

wo

jew

ód

ztw

a ś

ląsk

ieg

o

Regi

on a

ktyw

nie

ucze

stni

cząc

y w

roz

woj

u gl

obal

nego

SI;

pow

szec

hny,

mul

tikan

ałow

y do

stęp

do

ICT;

Mie

szka

ńcy

świa

dom

i moż

liwoś

ci IC

T,

zdol

ni d

o w

ykor

zyst

ania

pot

encj

ału

kreo

wan

ego

w r

amac

h SI

; reg

ion

pow

szec

hnyc

h e-

usłu

g dl

a lu

dnoś

ci; z

nacz

ący

udzi

ał s

ekto

ra IC

T

w d

ocho

dzie

reg

ionu

; zró

wno

waż

ony

rozw

ój n

a ba

zie

gosp

odar

ki w

iedz

y i S

I

śląs

kie

mo

cne

info

rmac

ją

zarz

ądza

nie

Popr

awa

koor

dyna

cji

i zar

ządz

ania

e-

rozw

ojem

1. W

spar

cie

inst

ytuc

jo-

-nal

ne p

odm

iotó

w

odpo

wie

dzia

lnyc

h za

roz

wój

SI w

woj

e-w

ództ

wie

ślą

skim

2. W

spie

rani

e zm

ian

orga

niza

cyjn

o-pr

aw-

nych

ksz

tałtu

jący

ch

rozw

ój S

I

go

spo

dar

ka

Wzr

ost

udzi

ału

tech

nolo

gii

info

rmac

yjny

ch

i kom

unik

acyj

nych

w

pro

cesi

e ro

zwoj

u go

spod

arcz

ego

1. K

reow

anie

war

unkó

w

sprz

yjaj

ącyc

h po

wst

awan

iu

i roz

woj

owi fi

rm

z se

ktor

a IC

T2.

Wsp

iera

nie

now

ator

s-ki

ch r

ozw

iąza

ń

z w

ykor

zyst

anie

m

ICT

w r

elac

jach

bi

znes

owyc

h

usł

ug

i i t

reśc

i

Zwię

ksze

nie

ilośc

i i u

ży-

tecz

nośc

i usł

ug i

treś

ci

cyfr

owyc

h

1. R

ozbu

dow

a in

tero

pe-

-rac

yjny

ch p

latf

orm

e-

usłu

g pu

blic

znyc

h2.

Tw

orze

nie,

inte

grac

ja

i pro

moc

ja e

lekt

roni

cz-

nej i

nfor

mac

ji i w

iedz

y o

woj

ewód

ztw

ie

infr

astr

ukt

ura

Popr

awa

tech

nicz

nej

i eko

nom

iczn

ej d

ostę

pnoś

ci

infr

astr

uktu

ry in

form

acyj

nej

i kom

unik

acyj

nej

1. K

oord

ynac

ja d

ział

ań z

wią

zany

ch

z ro

zbud

ową

sieci

tele

info

rma-

tycz

nych

w w

ojew

ództ

wie

2. R

ozbu

dow

a i m

oder

niza

cja

infr

astr

uktu

ry te

lein

form

atyc

znej

z

zape

wni

enie

m je

j bez

piec

zeń-

stw

a or

az m

echa

nizm

ów k

on-

trol

i jak

ości

3. W

spie

rani

e dz

iała

ń uk

ieru

nko-

wan

ych

na z

wię

ksze

nie

inte

n--s

ywno

ści k

onku

renc

ji w

obs

za-

rze

ICT

w w

ojew

ództ

wie

ślą

skim

kap

itał

lud

zki

Podn

iesi

enie

poz

iom

u św

iado

moś

ci i

kom

pete

ncji

w z

akre

sie

moż

liwoś

ci

wyk

orzy

stan

ia p

oten

cjał

u te

chno

logi

i inf

orm

acyj

nych

i k

omun

ikac

yjny

ch

1. R

ozpr

opag

owan

ie id

ei

SI w

śród

mie

szka

ńców

w

ojew

ództ

wa

2. T

wor

zeni

e i r

ozw

ijani

e na

rzęd

zi o

raz

wsp

iera

nie

inic

jaty

w u

moż

liwia

jący

ch

rozw

ój k

ompe

tenc

ji ni

ezbę

dnyc

h do

w

ykor

zyst

ania

tec

hnol

ogii

info

rmac

yjny

ch

i kom

unik

acyj

nych

WIZ

JA

mis

ja

POLA

st

rate

gic

zne

cel

e st

rate

gic

zne

kie

run

ki

dzi

ała

ń


Ostatnim rozdziałem dokumentu jest system wdrażania i monitoringu. W części tej opisano sposób w jaki będzie nadzorowany proces wdrażania zapisów Strate-gii, wyszczególniono głównych aktorów i instytucje. Ponadto określono potencjalne źródła finansowania przyszłych przedsięwzięć i inicjatyw, a także nakreślono sposób monitorowania, pozwalający na uzyskanie informacji na temat stopnia zaawansowa-nia osiągania celów Strategii oraz zmieniających się warunków zewnętrznych, które determinują kierunki implementacji (patrz rysunek: System monitoringu i ewaluacji Strategii Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Województwa Śląskiego). Propo-nowany system monitoringu oparty jest na grupie wskaźników przyporządkowanych do określonego poziomu ustaleń strategicznych, tj. dla kluczowych przedsięwzięć określono wskaźniki produktu, dla celów strategicznych wskaźniki rezultatu, dla wizji rozwoju wskaźniki oddziaływania. Proponowany zestaw wskaźników zawarty w Stra-tegii przedstawia zamieszczona tabela.

Rysunek 16. System Monitoringu i Ewaluacji Strategii Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Województwa Śląskiego.

Źródło: Opracowanie własne – Wydział Planowania Strategicznego i Przestrzennego.

67

Ostatnim rozdziałem dokumentu jest system wdrażania i monitoringu. W części tej opisano sposób w jaki będzie nadzorowany proces wdrażania zapisów Strategii, wyszczególniono głównych aktorów i instytucje. Ponadto określono potencjalne źródła finansowania przyszłych przedsięwzięć i inicjatyw, a także nakreślono sposób monitorowania, pozwalający na uzyskanie informacji na temat stopnia zaawansowania osiągania celów Strategii oraz zmieniających się warunków zewnętrznych, które determinują kierunki implementacji (patrz rysunek: System monitoringu i ewaluacji Strategii Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Województwa Śląskiego). Proponowany system monitoringu oparty jest na grupie wskaźników przyporządkowanych do określonego poziomu ustaleń strategicznych tj. dla kluczowych przedsięwzięć określono wskaźniki produktu, dla celów strategicznych wskaźniki rezultatu, dla wizji rozwoju wskaźniki oddziaływania. Proponowany zestaw wskaźników zawarty w Strategii przedstawia zamieszczona tabela 7. Rysunek 18: System Monitoringu i Ewaluacji Strategii Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Województwa Śląskiego.

Źródło: Opracowanie własne – Wydział Planowania Strategicznego i Przestrzennego.

STRATEGIA ROZWOJU SPOŁECZEŃSTWA

INFORMACYJNEGO

MONITORING

EWALUACJA

ODCHYLENIA BRAK ODCHYLEŃ

ANALIZA PRZYCZYN

ODCHYLEŃ

PLANOWANIE

KOREKTY

WDROŻENIE

KOREKTY

Ocena wyników (porównanie z aktualnymi

normami)

zbieranie danych i informacji-

analiza danych i informacji-


Tab

ela

5. w

ska

Źnik

i od

dzi

ały

wa

nia

Licz

ba in

tern

autó

w*

w w

ojew

ództ

wie

ślą

skim

w p

oszc

zegó

lnyc

h gr

upac

h w

ieko

wyc

h: 1

6-74

; 60-

74; p

owyż

ej 7

4

Wie

lkoś

ć PK

B w

ojew

ództ

wa

oraz

udz

iał s

ekto

ra IC

T w

PKB

woj

ewód

ztw

a

Pozi

om s

kłon

nośc

i do

podn

osze

nia

kwal

ifika

cji m

iesz

kańc

ów w

yraż

ony

ilośc

ią o

sób

ucze

stni

cząc

ych

w ja

kiej

kolw

iek

form

ie k

szta

łcen

ia u

staw

iczn

ego

wsk

aŹn

iki r

ezu

lta

tu

Cel 5

. Pop

raw

a ko

ordy

nacj

i i z

arzą

dzan

ia e

-roz

woj

em

Licz

ba s

tude

ntów

i ab

solw

entó

w

kier

unkó

w in

form

atyc

znyc

h

Stop

ień

iden

tyfik

owal

nośc

i po

dmio

tu o

dpow

iedz

ialn

ego

za

rozw

ój S

I prz

ez in

tere

sariu

szy

Licz

ba in

icja

tyw

na

rzec

z ro

zwoj

u SI

o z

nacz

eniu

reg

iona

lnym

i o

rgan

izow

anyc

h pr

zez

sam

orzą

d w

ojew

ództ

wa

wsk

aŹn

iki P

rod

uk

tuLi

czba

prz

edsi

ęwzi

ęć k

lucz

owyc

h zr

ealiz

owan

ych

w r

amac

h St

rate

gii

Licz

ba o

sób/

inst

ytuc

ji/pr

zeds

iębi

orst

w k

orzy

staj

ącyc

h z

prze

dsię

wzi

ęć

Licz

ba p

artn

erów

zaa

ngaż

owan

ych

w p

rzyg

otow

anie

i re

aliz

ację

prz

edsi

ęwzi

ęć

* os

oba,

któ

ra p

rzyn

ajm

niej

raz w

tygo

dniu

kor

zyst

a z I

nter

netu

w d

owol

ny sp

osób

** p

raca

poz

a m

iejs

cem

zatr

udni

enia

z w

ykor

zyst

anie

m n

arzę

dzi I

CT

Cel 4

. Wzr

ost

udzi

ału

ICT

w p

roce

sie

rozw

oju

gosp

odar

czeg

o

Ods

etek

osó

b za

trud

nion

ych

w

sek

torz

e IC

T i fi

rm z

teg

o se

ktor

a

Ods

etek

prz

edsi

ębio

rstw

wg

wie

lkoś

ci o

feru

jący

ch m

ożliw

ość

tele

prac

y**

Ods

etek

inw

esty

cji w

ICT

w w

ydat

kach

inw

esty

cyjn

ych

prze

dsię

bior

stw

Cel 3

. Zw

ięks

zeni

e ilo

ści

i uży

tecz

nośc

i usł

ug i

treś

ci

cyfr

owyc

h

Ods

etek

usł

ug z

list

y „2

0 po

dsta

wow

ych

usłu

g pu

blic

znyc

h” w

peł

ni

real

izow

anyc

h dr

ogą

elek

tron

iczn

ą

Rodz

aj i

stru

ktur

a tr

eści

cy

frow

ych

wys

zuki

wan

ych

prze

z go

spod

arst

wa

dom

owe

i p

rzed

sięb

iors

twa

wg

kana

łów

do

stęp

u st

ałe

łącz

e, s

ieć

bezp

rzew

odow

ą, m

odem

/ di

al u

p, in

ne

Licz

ba e

-usł

ug d

ostę

pnyc

h na

reg

iona

lnyc

h pl

atfo

rmac

h cy

frow

ych

(SEK

AP,

ED

U S

ILES

IA,

SILE

SIA

INFO

)

Cel 2

. Pop

raw

a te

chni

czne

j i e

kono

mic

znej

dos

tępn

ości

in

fras

truk

tury

info

rmat

yczn

ej

i tel

ekom

unik

acyj

nej

Ods

etek

gos

poda

rstw

dom

owyc

h i p

rzed

sięb

iors

tw z

sie

dzib

ą na

te

reni

e w

ojew

ództ

wa

śląs

kieg

o po

siad

ając

ych

szer

okop

asm

owy

dost

ęp d

o In

tern

etu

Wys

okoś

ć śr

edni

ego

mie

sięc

zneg

o ca

łkow

itego

ko

sztu

dos

tępu

do

Inte

rnet

u o

dany

ch w

arto

ścia

ch

prog

owyc

h pr

ędko

ści w

rel

acji

do p

rzec

iętn

ego

mie

sięc

zneg

o w

ynag

rodz

enia

bru

tto

w r

egio

nie

Ods

etek

osó

b ko

rzys

tają

cych

z

Inte

rnet

u w

dom

u

Cel 1

. Pod

nies

ieni

e po

ziom

u św

iado

moś

ci i

kom

pete

ncji

w z

akre

sie

moż

liwoś

ci

wyk

orzy

stan

ia p

oten

cjał

u te

chno

logi

i inf

orm

atyc

znyc

h

i tel

ekom

unik

acyj

nych

Licz

ba o

sób

podn

oszą

cych

kw

alifi

kacj

e z

wyk

orzy

stan

iem

na

rzęd

zi IC

T

Ods

etek

gos

poda

rstw

dom

owyc

h i p

rzed

sięb

iors

tw k

orzy

staj

ącyc

h z

podp

isu

elek

tron

iczn

ego

Ods

etek

osó

b w

ykor

zyst

ując

ych

ICT

w ż

yciu

cod

zien

nym

(e

-com

mer

ce, e

-ban

king

, e-

lear

ning

, e-

gove

rnm

ent,

e-h

ealth

)


Istotnym elementem w procesie przygotowania projektu strategii jest przeprowa-dzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Zgodnie z art. 46 ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływa-nia na środowisko projekt Strategii Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego wymagał przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko oraz, zgodnie z art. 51 wymienionej ustawy, sporządzenia prognozy oddziaływania na środowi-sko skutków jej realizacji. Prognoza do projektu dokumentu została sporządzona przez Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska i miała ona na celu m.in. ocenę stopnia i sposobu uwzględnienia zagadnień zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska we wszystkich częściach Strategii, ocenę potencjalnych skutków środowi-skowych wdrażania jej zapisów, przygotowanie rekomendacji, które zostaną wzięte pod uwagę przy formułowaniu końcowej wersji Strategii. Zalecenia jakie znalazły się w Prognozie obejmowały:

• uzupełnienie diagnozy strategicznej oraz analizy SWOT o elementy środowi-skowe,

• uzupełnienie zapisów Strategii w kierunku położenia nacisku na istotność posiadania kompleksowej informacji o środowisku w procesie zarządzania roz-wojem społeczeństwa informacyjnego oraz świadomości skutków dla zdrowia człowieka i środowiska jakie niesie za sobą rozwijanie technologii informacyj-nych i komunikacyjnych,

• położenie nacisku na wykorzystanie systemów informacji przestrzennej w celu usprawnienia procesu zarządzania środowiskiem,

• uzupełnienie systemu monitoringu Strategii o elementy środowiskowe.Powyższe zalecenia zostały uwzględnione w procesie formułowania ostatecznej

wersji dokumentu.

podsumoWanie – generalne uWagi i Wnioski

Podjęcie przez samorząd województwa prac zmierzających do opracowania doku-mentu strategicznego w obszarze społeczeństwa informacyjnego było zadaniem ważnym i generującym także dzisiaj wiele ciekawych inicjatyw planistycznych i orga-nizacyjnych oraz inwestycyjnych. Istotnym elementem pracy nad „Strategią Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Województwa Śląskiego do roku 2015” było zaan-gażowanie wielu osób i instytucji z regionu, w tym przedstawicieli administracji publicznej, środowisk gospodarczych, naukowych, zawodowych, organizacji pozarzą-dowych, w ramach organizowanych konferencji oraz warsztatów. Opracowany doku-ment to efekt wysiłków i konsensusu przedstawicieli różnych środowisk, to dowód silnego poczucia odpowiedzialności i dbałości wspólnoty samorządowej o przyszłość regionu. Ważne, iż w ramach tworzenia dokumentu uruchomiono na forum regional-nym dyskusję na temat wspólnych celów rozwojowych, osiągania efektów synergicz-nych, zapewnienia jak największej efektywności i komplementarności przedsięwzięć. Wydaje się, iż zapewnienie w procesie budowy Strategii jak największej partycypacji społecznej generuje w przyszłości pozytywne efekty w postaci zaangażowania spo-


łeczności regionalnej na rzecz wdrażania przyjętych zapisów. Ważnym procesem w ramach opracowywania dokumentu było przeprowadzenie analiz i badań pozwala-jących na zobrazowanie stanu rozwoju społeczeństwa informacyjnego w wojewódz-twie śląskim. Pozwoliło to na przynajmniej częściowe uzupełnienie w tym zakresie braków związanych z dostępnością potrzebnych danych statystycznych. Szczególnie istotna i trudna zarazem była praca nad pozyskaniem danych związanych z aktual-nym stanem rozwoju infrastruktury. Podjęcie tych prac pozwoliło jednak zapoczątko-wać rzetelną dyskusję nad potrzebami inwestycyjnymi województwa, koniecznością i efektywnością działań podejmowanych na szczeblu gminnym, powiatowym i woje-wódzkim. Przyczynia się to niewątpliwie do podniesienia efektywności wydatkowa-nych środków w tym obszarze, a także do zapewnienia komplementarności na pozio-mie realizowanych przedsięwzięć. Wyniki prowadzonych prac ewaluacyjnych nad zapewnieniem komplementarności przedsięwzięć jednoznacznie wskazują, iż najefek-tywniejszą metodą jej osiągania jest stosowanie narzędzi planowania strategicznego, w tym strategii i programów wdrożeniowych, wokół których skupia się aktywność wszystkich aktorów sceny regionalnej.

W czasie prac nad strategią zastanawiano się czy umieszczać w ramach ustaleń strategicznych listę kluczowych przedsięwzięć. Z perspektywy czasu można ocenić ten fakt jako pozytywny, spełniający swoje pierwotne założenia – generowanie i inicjo-wanie procesu wdrażania zapisów dokumentu. Sformułowane przedsięwzięcia pełnią rolę inspirującą i integrującą środowisko osób zajmujących się tematyką społeczeń-stwa informacyjnego w regionie. Także stworzenie listy wskaźników monitorowania wdrażania celów, kierunków i przedsięwzięć pozwoliło na uruchomienie dyskusji nad sposobami pomiaru określonych zjawisk zachodzących w obszarze społeczeń-stwa informacyjnego. Obecnie proces wdrażania i monitorowania Strategii prowadzi powołany przez Zarząd Województwa Zespół ds. Wdrażania i Monitoringu Strategii Społeczeństwa Informacyjnego Województwa Śląskiego, funkcjonujący przy Śląskim Centrum Społeczeństwa Informacyjnego.

Treść dokumentu „Strategii Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Wojewódz-twa Śląskiego do roku 2015” wraz z Prognozą Oddziaływania na Środowisko można znaleźć na stronie www.slaskie.pl w zakładce plan rozwoju oraz na stronie www.e-slask.pl. Tam też znajduje się wiele ciekawych informacji na temat projektów i inicjatyw reali-zowanych w ramach wdrażania przyjętego dokumentu.

Polityka rozwoju sPołeczeństwa informacyjnego w ... › zalaczniki › 2012 › 02 › 02 ›...

Documents

Transcript of Polityka rozwoju sPołeczeństwa informacyjnego w ... › zalaczniki › 2012 › 02 › 02 ›...