N I N I E J S Z A P R E Z E N T A C J A Z A W I E R A T R E Ś C I P O C H O D Z Ą C E Z N A S T Ę P U J Ą C Y C H Ź R Ó D E Ł

1 ) I . S O B A Ń S K A ( R E D . ) , R A C H U N E K K O S Z T Ó W . P O D E J Ś C I E O P E R A C Y J N E I S T R A T E G I C Z N E , C . H . B E C K , W A R S Z A W A 2 0 0 9

2 ) J . M A T U S Z E W I C Z , R A C H U N E K K O S Z T Ó W , F I N A N S - S E R V I S , W A R S Z A W A 2 0 0 9

3 ) D . M A C I E J O W S K A , K O S Z T Y I I C H R A C H U N E K . K O M P E D I U M W I E D Z Y , W Y D A W N I C T W O N A U K O W E W Z U W , W A R S Z A W A 2 0 0 7

4 ) G . Ś W I D E R S K A ( R E D . ) , R A C H U N K O W O Ś Ć Z A R Z Ą D C Z A I R A C H U N E K K O S Z T Ó W , D I F I N , W A R S Z A W A 2 0 0 3

5 ) W . D U C Z M A L , E W I D E N C J A K O S Z T Ó W D L A P O T R Z E B R A C H U N K O W O Ś C I Z A R Z Ą D C Z E J , H T T P : / / W W W . P K O . W S Z I A . O P O L E . P L / M A T E R I A L Y _ Z _ P U B L I K A CJ I / D U C Z M A L _ W O J C I E C H _ R A C H U N K O W O S C _ Z A R Z A D C Z A . P D F

Pojęcie kosztu, klasyfikacja kosztów według różnych

kryteriów

Koszty

monetarnie wyrażone zużycie dóbr oraz środki finansowe zaangażowane w wytwarzanie nowych dóbr i realizację celu rzeczowego przedsiębiorstwa

I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H.

Beck, Warszawa 2009, s. 98

Koszty według ustawy o rachunkowości

uprawdopodobnione zmniejszenie korzyści ekonomicznych o wiarygodnie określonej wartości w formie:

a) zmniejszenia wartości aktywów

b) zwiększenie wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego

Wydatki

zmiana struktury aktywów w korespondencji z pasywami

zmniejszenie stanu środków pieniężnych bez względu na cel poniesienia

Koszty mogą pojawiać się:

przed wydatkiem,

po poniesionym wydatku,

równocześnie z wydatkiem.

Koszty a wydatki

wydatki niebędące kosztami:

- spłata kredytu

- VAT podlegający rozliczeniu z budżetem

- większość strat nadzwyczajnych

- podatek dochodowy

Każdy koszt zawsze jest związany z wydatkiem!

Klasyfikacja kosztów

Po co klasyfikować koszty?

- znajomość poszczególnych składników kosztów (struktury)

- zbadanie wpływu różnych przyczyn na poziom kosztów

- znajomość powiązań i proporcji w rachunku kosztów

Kryteria klasyfikacji

według:

zasobów (układ rodzajowy)

produktów finalnych

miejsc powstawania kosztów (układ funkcjonalny)

stopnia reagowania na rozmiary produkcji

faz cyklu życia produktu

procesów łańcucha wartości

stopnia wykorzystania zdolności wytwórczych

I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne,

Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2009

Układ rodzajowy

koszty całkowite klasyfikowane według rodzajów zasobów – koszty proste

wykazuje rodzaje kosztów bez względu na cel ich poniesienia

obejmuje wszystkie koszty poniesione w danym okresie (bez względu na okres, którego dotyczą)

amortyzacja zużycie materiałów i energii usługi obce podatki i opłaty wynagrodzenia ubezpieczenie społeczne i inne świadczenia pozostałe koszty

Podaj rodzaj kosztu

ubezpieczenie majątku organizacji

prowizja za czynności bankowe

materiały do produkcji

podatek akcyzowy od sprzedaży wyrobów akcyzowych

transport zakupionych materiałów

koszt delegacji kierownika działu produkcji

koszt spotów reklamowych

usługi księgowe (outsourcing)

Układ rodzajowy

ograniczona przydatność dla potrzeb zarządzania jednostką szczególnie przy jej zróżnicowanej działalności

przydatność w sprawozdawczości finansowej – sumowanie wielkości uzyskiwanych na podstawie jednorodnych i obiektywnych kryteriów, porównywalność danych dla różnych przedsiębiorstw

znajomość kosztów według rodzajów wymagana ustawą o rachunkowości

Rachunek kosztów rodzajowych

umożliwia porównania strumieni kosztów i przychodów w danym okresie oraz sporządzenie rachunku wyników (na podstawie kosztów całkowitych okresu) w wariancie porównawczym

I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne,

Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 120

Układ funkcjonalny

konta zespołu 5 – ewidencja i rozliczanie kosztów według poszczególnych rodzajów działalności

- podstawowa

- pomocnicza

- bytowa

- ogólnego zarządu

w ich ramach według MPK oraz kosztów nośników

Układ funkcjonalny kosztów – koszty na 5

uwzględnia koszty poniesione i dotyczące danego okresu

ujmuje koszty złożone

koszty produkcji podstawowej

koszty produkcji pomocniczej

koszty wydziałowe

koszty zarządu

koszty zakupu

koszty sprzedaży

w ich ramach wyróżnia się MPK

W. Duczmal, Ewidencja kosztów dla potrzeb rachunkowości zarządczej,

http://www.pko.wszia.opole.pl/materialy_z_publikacji/Duczmal_Wojciech_rachunkowosc_zarzadcza.pdf

Podaj rodzaj kosztu (bezpośrednio produkcyjne,

pośrednio produkcyjne i zarządu)

wynagrodzenie kierownika zmiany

pośrednio produkcyjne

wynagrodzenie księgowej

zarządu

rachunek za telefon

zarządu

oświetlenie hali produkcyjnej

pośrednio produkcyjne

drożdże do produkcji chleba w piekarni

bezpośrednio produkcyjne

Podaj rodzaj kosztu (bezpośrednio produkcyjne,

pośrednio produkcyjne i zarządu)

energia urządzeń produkcyjnych

pośrednio produkcyjne

naprawa wózka widłowego

pośrednio produkcyjne

Po co nam układ funkcjonalny?

w jednostkach gospodarczych wykonujących zróżnicowaną działalność – potrzebna znajomość kosztów ponoszonych na jej różne typy i rodzaje

potrzeba znajomości kosztów odmian wyrobów/usług

każda z działalności może być prowadzona w różnych miejscach – ośrodkach odpowiedzialności (MPK) - potrzebna znajomość kosztów MPK

wyodrębnienie kosztów różnych rodzajów działalności umożliwia policzenie ich rentowności

W. Duczmal, Ewidencja kosztów dla potrzeb rachunkowości zarządczej,

http://www.pko.wszia.opole.pl/materialy_z_publikacji/Duczmal_Wojciech_rachunkowosc_zarzadcza.pdf

Koszty według miejsc powstawania (centrów, stanowisk)

cel:

zwiększenie odpowiedzialności za wysokość kosztów, usprawnienie kontroli i planowania kosztów

Kryteria wydzielania miejsc powstawania kosztów

orientacja na obiekty – ze względu na obiekt, na którym będą skupione działania (jednostka organizacyjna, stanowisko itp.)

orientacja funkcjonalna – ze względu na określoną funkcję przedsiębiorstwa (produkcja, zaopatrzenie, sprzedaż), o której decyduje zbiór działań i określony majątek

MPK – ośrodki odpowiedzialności

zróżnicowane ze względu na:

- rodzaj przedsiębiorstwa: produkcyjne, handlowe, usługowe

- wielkość przedsiębiorstwa

- stopień decentralizacji

- potrzeby informacyjne

Układ kalkulacyjny kosztów

koszty klasyfikowane według celu poniesienia

a) układ według nośników – koszty bezpośrednie odnosi się wprost na zlecenie, asortyment lub fazę kont: produkcja podstawowa i produkcja pomocnicza

b) układ według MPK – koszty pośrednie ewidencjuje się z uwzględnieniem struktury organizacyjnej

- koszty zakupu

- koszty wydziałowe

- koszty ogólnozakładowe

- koszty sprzedaży

W. Duczmal, Ewidencja kosztów dla potrzeb rachunkowości zarządczej,

http://www.pko.wszia.opole.pl/materialy_z_publikacji/Duczmal_Wojciech_rachunkowosc_zarzadcza.pdf

Układ kalkulacyjny: Koszty pośrednie i bezpośrednie

koszty bezpośrednie – poniesione w wyniku zużycia zasobów związanego z wytwarzaniem konkretnych wyrobów, udokumentowane dowodami źródłowymi i dające się unormować

koszty pośrednie – nie mogą być na podstawie dokumentów źródłowych odniesione na poszczególne przedmioty kalkulacji, nie łączą się bezpośrednio z wytwarzaniem konkretnego produktu/usługi ale z wieloma lub wynikają z funkcjonowania organizacji jako całości

Koszty w układzie kalkulacyjnym

koszty bezpośrednie

koszty wydziałowe

(pośrednio produkcyjne)

koszty zarządu

koszty sprzedaży

Techniczny Koszt Wytworzenia

Fabryczny Koszt Wytworzenia

Pełen Koszt Własny

Koszty według reagowania na rozmiary produkcji

cel: odzwierciedlenie w poziomie kosztów zmian w produkcji w krótkim okresie

związki między poziomem kosztów okresu a rozmiarami produkcji – podstawa efektywnego zarządzania szczególnie w przy niepełnym wykorzystaniu mocy produkcyjnych

koszty całkowite i koszty jednostkowe

koszty stałe i koszty zmienne

I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H.

Beck, Warszawa 2009, s. 103-109

Koszty stałe

nie zależą od rozmiarów produkcji

koszt jednostkowy wraz ze wzrostem produkcji…

maleje

koszty skokowo-stałe – koszty relatywnie stałe

I. Sobańska, Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck,

Warszawa 2009, s. 103-109

Koszty zmienne

zmieniają się wraz ze zmianą produkcji

koszty progresywne – rosną szybciej niż proporcjonalnie względem wzrostu produkcji (np. płace w nadgodzinach)

koszty degresywne – wzrastają mniej niż proporcjonalnie względem rozmiarów produkcji

koszty regresywne – obniżają się wraz ze wzrostem produkcji

I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H.

Beck, Warszawa 2009, s. 103-109

Koszty stałe vs koszty zmienne

koszty zmienne są wynikiem podejmowania decyzji krótkookresowych

koszty stałe są wynikiem podejmowania decyzji długookresowych, inwestycyjnych

struktura kosztów w której wyodrębnia się koszty stałe i zmienne jest charakterystyczna dla systemu rachunku kosztów zmiennych

zadanie

I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H.

Beck, Warszawa 2009, s. 103-109

Koszty według faz cyklu życia produktu

cel: kompleksowe ujęcie kosztów produktu w czasie

podział kosztów na ponoszone u producenta produktu i u klienta

przydatne dla firm ceniących sobie zadowolenie klienta z produktu – wzrost wartości dla klienta

istotne w koncepcjach zarządzania jakością

I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H.

Beck, Warszawa 2009, s. 113

Koszty faz

projektowania - ponoszone na prace badawcze, projektowe, laboratoryjne, przygotowanie prototypu, przeprowadzenie serii próbnych, testy itd.

wytwarzania – koszty stałe i zmienne wytworzenia identyfikowane z produktem, koszty marketingu i sprzedaży, koszty utrzymania funkcji użytkowych sprzedanych produktów (części zamiennych i serwisu)

posprzedażowej – koszty przeglądów gwarancyjnych, koszty likwidacji, koszty użytkowania produktu przez klienta

I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H.

Beck, Warszawa 2009, s. 113

Koszty według procesów łańcucha wartości

stosowane w przedsiębiorstwach nastawionych na zarządzanie procesami

cel: efektywne wykorzystanie zasobów i zarządzanie procesami firmy z punktu widzenia zwiększenia wartości dla klienta w długim okresie

struktura kosztów procesów jest indywidualnie ustalana w każdej firmie i może się zmieniać w czasie

koszty procesów są rozliczane na procesy i produkty według ABC

I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 114

Koszty procesów

infrastruktury

zasobów ludzkich

rozwoju technologii

zaopatrzenia

logistyki

wytwarzania

marketingu i sprzedaży

usług posprzedażnych

I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H.

Beck, Warszawa 2009, s. 114

Koszty według stopnia wykorzystania zdolności wytwórczych

dotyczy tylko kosztów stałych

koszty użyteczne – dotyczą mocy produkcyjnych uruchomionych do zrealizowania produkcji w danym okresie; jeśli moce produkcyjne wykorzystywane są w pełni, to wszystkie koszty stałe są kosztami użytecznymi

koszty puste (nieużyteczne) – koszty stałe związane z utrzymaniem w gotowości niewykorzystanych mocy produkcyjnych – nie zwiększają wartości dla klientów

I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 111-112

Zasada przyczynowo-skutkowa

przy identyfikowaniu kosztów z obiektami musi być zachowana zasada przyczynowo-skutkowa aby różne struktury mogły dostarczyć poprawnych informacji niezbędnych do efektywnego zarządzania kosztami działań w krótkim i długim okresie

I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H.

Beck, Warszawa 2009, s. 101