Poglądy późnego

Wittgensteina na temat filozofii,

języka oraz nauki

M e t o d o l o g i a

antydogmatyczny sceptycyzmanaliza filozoficzna

antyscjentyzm i postulat nieteoretyzowania

naturalizmrola praktyki

nieklasyczna metafizyka: gramatyka

Antydogmatyczny sceptycyzmantyfundamentalizm

antyesencjalizmanty-episteme

(niezaprzeczalnie pewna, niekwestionowalna,

ponadczasowa, niezależna od języka wiedza)

„zwykła” użyteczna ludzka wiedza

analiza filozoficzna

usuwanie nieporozumień

dotyczących użycia słów i wyrażeń w

języku odnoszącym się do faktów, doznań

czy fenomenów.porządkowanie pojęćklarowne objaśnieniefunkcje pojęć w grach

językowych

antyscjentyzm / przeciw-teoriom

Wszelkie wyjaśnienie musi zniknąć, a jego miejsce winien zająć tylko

opis. (§109 ) My sprowadzamy słowa z ich

zastosowań metafizycznych z powrotem do użytku codziennego. (§116 )

Nie ma czegoś takiego jak metoda filozofii, są natomiast różne

metody, niejako różne terapie. (§133)

naturalizm

wszystko należy do świata natury

Nie-klasyczna metafizykaidiosynkretyzowanie miast

generalizowania„znaczenie”, „myśl”,

„procesy mentalne”, „logika” jako zwyczajne

fenomeny dające się zbadać w praktyce

nie jako tajemnicze nienaturalne byty

kontekst społeczny

Działanie jest czymś najbardziej pierwotnym!

Odrzucenie tradycyjnych dwuaspektowych teorii znaczenia!!

ISTOTA ZNAJDUJE SWÓJ WYRAZ W GRAMATYCE

(DF §371)

Zasady gramatyki głębokiej nie są przypadkowymi

opisami ani nie są zasadami empirycznymi,

ale są logicznie (gramatycznie)

konieczne.

Przykład

Fakt, że odczytujemy je jako walczących ze sobą

szermierzy, nie należy do tych znaków jako rysunków

kształtów na papierze, ale jest sposobem,

w jaki je widzimy. Sposób ten to właśnie element gramatycznej

struktury, dzięki której znaki mają użycie

...gramatyka jest strukturą sposobów,w jakie używamy języka...

Reguły gramatyczne mają charakter aprioryczny, ponieważ nie da się ustalić ich poprawności, konfrontując je z rzeczywistością, faktami czy inaczej rozumianym filozoficznym residuum.

Nie pozwolą nam one odpowiedzieć na pytanie, dlaczego coś jest takie, a nie inne, ale w ogóle

umożliwią nam takie pytanie zadać!

Problemy FILOZOFICZNE

nie są teoretyczne; oderwane od ludzkiej praktyki i ludzkiego życia.

nie są empiryczne (filozofia ≠ teoria naukowa)

struktura rzeczywistości to cień gramatyki, zatem badanie języka

przynosi większą jasność w kwestii rzeczywistości.

Kons

ekw

encj

e dl

a ba

dań

nad

języ

kiem

Pytać o użycieUżyteczne słowo

dookreślające jakieś pojęcie to nie powód, by poszukiwać jednej

zasadniczej rzeczy, która nadaje mu znaczenie. Język jest ciągiem

różnego rodzaju gier

o różnych celach.

O kategorii użycia z DociekańDF §10: Cóż więc oznaczają wyrazy tego języka? — Jakżesz miałoby się to ujawnić, jeżeli nie w sposobie ich użycia?

DF §23: Istnieje niezliczona ich ilość: niezliczona ilość sposobów użycia tego wszystkiego, co zwiemy “znakiem”, “słowem”, “zdaniem”. DF §43: Wielką klasę przypadków, w których stosuje się słowo “znaczenie” — choć nie wszystkie jego zastosowania — można objaśnić tak: znaczeniem słowa jest sposób użycia go w języku.

O kategorii użycia z DociekańDF §133: Nie chodzi nam o to, by system reguł dotyczących użycia naszych słów jakoś niesłychanie wysubtelnić albo skompletować.

DF §421: Spójrz na zdanie jako na narzędzie, a na sens zdania jako na jego użycie.

DF §560: (…) chcąc zrozumieć użycie słowa „znaczenie”, zobacz, co nazywa się „objaśnieniem znaczenia”.

kategorieGebrauch/Use/użycieSatz/sentence/zdanie

Sprache/langauge/język

Sprachspiele/language-game/gra

językowaTätigkeit/activity/

czynnośćLebensform/form of

life/sposób życia

PIĘĆ ASPEKTÓW UŻYCIA 1. Sposób, w jaki byty językowe są budowane.

2. Okoliczności, w jakich użycie się przejawia: zachowanie, rodzaj sytuacji pozajęzykowej.

3. Kryteria poprawności, jakie dają się wyabstrahować z prawidłowości konstytuujących użycie.

4. Role jakie odgrywają wyrażania w grach językowych.5. Elementy pełnej, głębokiej gramatyki.

Sam przez się każdy znak zdaje się martwy. Co nadaje mu życie? — Żyje on w użyciu. Czy ma wówczas w sobie tchnienie życia?

A może tym tchnieniem jest użycie (DF 432)

Znak jako kategoria podstawowa.Nie ma w „znaczeniu” dwóch aspektów!

Pytanie o użycie ≠ pytanie o znaczenie

Gra językowaJęzyk jest zbiorem gier

językowych.

Gra językowa składa się z języka i czynności, w które

język jest wpleciony (DF §7).

Stanowi podstawowy element języka prymitywnego.

regułyGry językowe są obwarowane regułami (DF §567).

Reguły nie odgrywają jednej określonej roli, ale role rozmaite (DF §53).

Stanowią drogowskaz, dzięki któremu wiadomo, jak należy postępować w danej grze językowej.

Praktyka dostarcza względnie jasnej interpretacji postępowania zgodnie z regułami.

Niejasności, jakie pojawiają się kiedy mowa jest o regułach, nie sprawiają, że reguły te znikają albo, że nie da się

ich zastosować. Nie mają one statusu absolutnego, ale

to nie znaczy, że ich nie ma.

Nawyki, zwyczaje, instytucje

wspólne, zbiorowe, dotyczą grupy ludzi.

rola treningu i uczenia (tresury).

Kompetencja to określony nawyk i

postępowanie w praktyce.

„Regułą kieruję się ślepo” Po prostu tak właśnie postępuję

Nie rozważam poszczególnych krokówJestem zmuszona do określonego

postępowania, Nie mogę wskazać na ostateczną rację

kolejnych etapów swojego postępowania. Kolejne kroki są już ustalone jako

dopuszczalne przejścia w określonej grze.

2 poziomy mówienia o regułach

Poziom kierowania się regułami

(praktyczny, dający się rozpoznać w sposobie,

w jaki używany jest język)

oraz poziom sądzenia o tym, że się kierujemy

regułami (prywatny).

Kroki, których nie poddaje się w wątpliwość to wnioskowanie logiczne. Ale nie dlatego nie poddaje się ich w wątpliwość, że ‘niezawodnie

odpowiadają prawdzie’ (...). Nie chodzi tu wcale o jakąś odpowiedniość między

tym, co powiedziane a rzeczywistością; jest raczej tak, że logika poprzedza taką

odpowiedniość; w tym mianowicie sensie, w jakim ustalenie pomiaru poprzedza trafność lub

błędność ustaleń dotyczących długości”.Uwagi o podstawach matematyki, część I, punkt 156, s. 96/72.

...mówienie jest częścią pewnej

działalności, pewnego sposobu życia ...

DF, cz. I: §19, 23, 241; cz.II: s. 243, 317.

sens biologiczny: naturalne uposażenie człowieka jako gatunku

sens kulturowy: historia ludzkiej kultury oraz zjawiska, które utrwalały taki a nie inny sposób jej funkcjonowania.

Społeczna praktyka, ale nie-społeczne znaczenie

Dwuaspektowa teoria znaczenia wymaga dookreślenia źródła, z jakiego pochodzi ożywienie znaku. Wittgenstein odrzuca dwuaspektowość, a tym samym platońskie, mentalistyczne a także społeczno-kulturowe ujęcia znaczenia. Wspólnota (społeczeństwo) jest redundantna jako źródło gramatyki. Przyjmując, że indywiduum może posługiwać się symbolami jako znaczącymi dzięki temu, że odnosi je do sposobu, w jaki używają je inni, zakładamy, że pozostali użytkownicy języka już używają symboli jako znaczących. Zakładamy więc coś, co mieliśmy uzasadnić.

Ant

ykar

tezj

aniz

m

Język ma charakter publiczny, jest

podzielany przez członków wspólnoty

użytkowników języka, można się go nauczyć

w procesie długotrwałego treningu,

aż staje się elementem zwykłego

i powszedniego nawyku.

przeciwko czemu?„Język prywatny” to język, w którym opisuje się

własne przeżycia wewnętrzne, zrozumiałe tylko dla doznającej ich osoby.

Składają się na niego dźwięki, których nikt inny nie rozumie.

Tylko SAMO doznawanie jest sferą ściśle prywatną, opis doznań nie JEST już czymś

prywatnym. Nie istnieje więc coś takiego jak język prywatnych

doznań, ponieważ z założenia język jest fenomenem publicznym.

wnioski na temat znaczenia Znaczenie nie jest bytem (ani platońską

ideą, ani bytem mentalnym, ani żadnym bytem fizycznym).

Znaczenie nie jest czymś, co posiada ukrytą tajemniczą naturą dostępną

tylko w głębokim (klasycznie metafizycznym) filozoficznym badaniu.

Znaczeniem słowa jest sposób użycia go w języku.

Kategoria użycia pozwala badać znaczenie, odgrywa rolę metodologiczną.

Znaczenie wyrażenia czy zdania jest konstytuowane przez sposób, w jaki dane

wyrażenie lub zdanie jest użyte.O znaczeniu mówimy wtedy, kiedy istnieje

użycie danego wyrażenia powiązane z całą gamą praktyk pozajęzykowych.

Użycie jest właściwie badane jedynie wtedy, kiedy analizujemy je w powiązaniu z praktyką.

Język jest zbiorem gier językowych, które konstytuowane są przez reguły.

O użyciu można mówić tylko w obrębie gry językowej.

Dzięki użyciu reguły stają się dostępne użytkownikowi języka.

Umiejętności posługiwania się językiem nabywamy w trakcie treningu uczenia się codziennych praktyk

językowych.Reguły mają charakter przygodnie w języku

przyjętych (nie przez kogoś) metod postępowania, które nie posiadają uzasadnienia, a których można

się nauczyć tylko we wspólnocie językowej.

Język nie ma swojej ukrytej istoty, esencji. Gry językowe nie mają istotowych własności wspólnych. Charakteryzują je podobieństwa

typu rodzinnego.Język jest naturalnym elementem ludzkiego

świata, powiązanym z innymi jego składowymi w złożone relacje (sposób życia).

Język jest zbiorem narzędzi, które służą różnorodnym celom.

Język (jako przedmiot badań) nie jest „czymś” tylko empirycznym, choć daje się obserwować w

swoim funkcjonowaniu.

Sposoby użycia składają się na głęboką gramatykę języka.

Zadaniem filozofii nie jest tworzenie języka idealnego, ale rozjaśnienie użycia językowego w istniejącym

języku, którym się posługujemy. Objaśnianie znaczenia nie polega na dostarczeniu

empirycznych wyjaśnień funkcjonowania języka czy pokazaniu związków przyczynowych między językiem

a światem. Poznanie roli słów w danych grach językowych

umożliwia rozwiązanie paradoksów filozoficznych, które powstają, kiedy słowa i wyrażenia zostają

wyrwane z naturalnych kontekstów ich zastosowania.