Podstawy Ekonomii - wykład 3›ci gospodarki rynkowej, uważając rozważania na ten temat jako...

Podstawy ekonomiiwykład 03

dr Adam Salomon

KTiL

Ekonomia: GOSPODARKA RYNKOWA. MAKROEKONOMICZNE PODSTAWY

GOSPODAROWANIA

Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 2

Gospodarka narodowa jako przedmiot zainteresowania badaczy

• Gospodarka narodowa jako przedmiot zainteresowania badaczy pojawiła się już u merkantylistów (XVI–XVIII w.), którzy utożsamiali bogactwo kraju z akumulacją metali szlachetnych.

• Próby całościowego ujęcia gospodarki są widoczne również w fizjokratyzmie (XVIII w. – tablica ekonomiczna), a także w ekonomii klasycznej.


Tablica e

kon

om

iczna

fizjokrató

w

(Fran

çois Q

uesn

aya)


Początki makroekonomii (1/7)

• Cechą wspólną tych prób wyjaśnienia funkcjonowania gospodarki jest podejście od strony pojedynczych rynków i indywidualnych uczestników zjawisk gospodarczych.

• Wszystkie teorie przyjmowały, że zachowanie gospodarki jest tożsame z zachowaniem indywidualnego podmiotu, a różni je jedynie skala zjawiska.



• Charakterystyczne dla makroekonomii podejście do gospodarki jako całości i próba opisania jej za pomocą wielkości zagregowanych ukształtowało się dopiero w latach 30. XX w.

• Pojawienie się pod koniec lat 20. wielkiego kryzysu gospodarczego i masowego bezrobocia wymusiło przeniesienie zainteresowania ekonomistów na problematykę makroekonomiczną, w celu wyjaśnienia przyczyn tych zjawisk i próby łagodzenia ich skutków.



• Nie było to możliwe na polu dotychczasowych teorii ekonomicznych, które utrzymywały tezę, że poziom podaży produkcji określa rozmiary całkowitego popytu, wobec czego całkowita nadprodukcja jest niemożliwa.

• W opinii niektórych ekonomistów fakty stały w jawnej sprzeczności z obowiązującymi poglądami ekonomicznymi, co wymagało zasadniczej zmiany myślenia o gospodarce narodowej.



• Bardzo często uznaje się, że twórcą analizy makroekonomicznej był John Maynard Keynes.

• Nie do końca jest to prawdą, jako że pierwszym ekonomista który zaproponował wyróżnienie mikro- i makroanalizy był norweski ekonomista Ragnar Frisch (uhonorowany nagrodą im. Alfreda Nobla z ekonomii w 1969 r.).



• W 1933 roku Ragnar Frisch opublikował pracę pt. PropagationProblems and Impulse Problems in Dynamic Economics, gdzie postulował on (i zastosował w praktyce budując model cyklicznego rozwoju) konieczność wyróżnienia dwóch typów analizy ekonomicznej mikrodynamiki i makrodynamiki.



• Natomiast jest faktem, że intensywny rozwój makroekonomii opartej na analizie zmiennych zagregowanych rozpoczął się wraz z opublikowaniem w 1936 roku przez Johna M. Keynesa Ogólnej teorii zatrudnienia, procentu i pieniądza.



• John M. Keynes odszedł od doskonalonej przez klasyków mikroanalizy na rzecz operowania wielkimi agregatami.

• Wypracował takie pojęcia jak dochód narodowy czy popyt zagregowany - i za ich pomocą opisał funkcjonowanie gospodarki, podkreślając jednocześnie rolę globalnego popytu w kształtowaniu wielkości podaży produkcji (a więc i poziomu zatrudnienia).

• Jego poglądy dały początek keynesizmowi – jednej z wiodących szkół makroekonomicznych.


Paradygmaty we współczesnej makroekonomii

• Keynesowski – podkreślający cykliczną niestabilność gospodarki pozostawionej

mechanizmowi rynkowemu oraz tendencję do wzrostu inflacji i bezrobocia. Staje się to podstawą do formułowania aktywnej polityki gospodarczej państwa, której celem miałoby być zapobieganie lub łagodzenie skutków niekorzystnych zjawisk gospodarczych. W ramach tego paradygmatu rozwija się wiele szkół makroekonomicznych, jak keynesizm, postkeynesizm i neokeynesizm.

• Neoklasyczny – nawiązujący do ekonomii klasycznej. Jako główną tezę prezentuje pogląd,

że mechanizm rynkowy prowadzi do optymalnej alokacji zasobów, w tym pełnego zatrudnienia. Rolę regulatora procesów gospodarczych pozostawia rynkowi, tym samym odrzucając konieczność głębokiej interwencji państwa w gospodarkę. Wiodącymi szkołami rozwijającymi się w ramach paradygmatu neoklasycznego są monetaryzm oraz ekonomia neoklasyczna.

• W przeciwieństwie do tych dwóch głównych nurtów makroekonomii, szkoła austriacka nie postuluje ani wewnętrznej stabilności, ani niestabilności gospodarki rynkowej, uważając rozważania na ten temat jako nienależące do ekonomii w sensie stricte.


Rynki makroekonomiczne


Obieg okrężny

• Obieg okrężny jest to proces przepływu zasobów, dóbr i usług oraz płatności pomiędzy gospodarstwami domowymi, przedsiębiorstwami i rządem.

• Dopływy obejmują wydatki konsumpcyjne, inwestycje, wydatki rządowe oraz eksport.

• Odpływy obejmują oszczędności, podatki pomniejszone o subsydia oraz import.


Ob

ieg o

krężny


Popyt zagregowany

• Popyt zagregowany jest to suma, którą gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa i rząd planują wydać na dobra i usługi przy różnym poziomie cen w ciągu roku.


Popyt zagregowany


Popyt zagregowany (AD – rys. 3.1) maleje, gdy rośnie ogólny poziom cen (P), bo:▪ zmniejsza się bogactwo (siła nabywcza)

gospodarstw domowych (niższe dochody realne powodują, zmniejszenie zakupów konsumpcyjnych);

▪ rośnie stopa procentowa w wyniku inflacji (wyższa stopa procentowa to wyższy koszt kredytów bankowych; maleje popyt na takie dobra jak domy, samochody, sprzęt AGD, a także zmniejsza się popyt inwestycyjny);

▪ zmniejsza się eksport netto (wyższe ceny powodują obniżenie eksportu przy równoczesnym wzroście importu; towary importowane stają , się konkurencyjne cenowo).

Podaż zagregowana

• Podaż zagregowana obejmuje ogólną produkcję dóbr i usług wytworzonych w gospodarce przy różnym poziomie cen w ciągu roku.


Podaż zagregowana


Podaż zagregowana (AS – rys. 3.2) rośnie, gdy rośnie ogólny poziom cen (P), bo:▪ zwiększenie ogólnego poziomu cen

zwiększa zyski (w krótkim okresie) wielu producentów i dlatego zwiększają oni produkcję;

▪ wielu producentów jest przekonanych, że nominalny wzrost sprzedaży (dzięki wyższym cenom) jest spowodowany rosnącym popytem na ich dobra, dlatego zwiększają oni produkcję.

Równowaga makroekonomiczna

• Równowaga makroekonomiczna (przy stałych cenach i płacach) występuje wówczas, gdy globalny popyt równa się globalnej podaży, tzn. gdy suma planowanych globalnych wydatków jest równa dokładnie wartości wytworzonej produkcji.


Nierównowaga makroekonomiczna

• W przypadku nadwyżki popytu maleją zapasy i pojawiają się przymusowe oszczędności.

• W przypadku nadwyżki podaży rosną zapasy i maleją niezamierzone oszczędności.

• W gospodarce o stałych cenach i płacach (teoria Keynesa) równowagę osiąga się przez odpowiednią politykę fiskalną i politykę monetarną państwa.

• W gospodarce o giętkich cenach nierównowaga może być zlikwidowana przez zmiany cen (wzrost lub spadek).


Nierównowaga makroekonomiczna

• Nadwyżka popytu (luka inflacyjna) grozi przyspieszeniem inflacji.

• Nadwyżka podaży (luka deflacyjna) skłania producentów do zmniejszenia produkcji.


Determinanty zmian popytu i podaży zagregowanej


Determinanty popytu zagregowanego (AD):

• zmiany dochodów realnych;

• zmiany stóp procentowych;

• oczekiwania (dotyczące przyszłych dochodów, inflacji, zatrudnienia, stóp procentowych, itp.);

• polityka budżetowa i monetarna.

Determinanty podaży zagregowanej (AS):

• zmiany podaży zasobów;

• zmiany technologii /wydajności pracy;

• oczekiwania (dotyczące przyszłych zysków, popytu, inflacji);

• polityka budżetowa I monetarna.

Niedoskonałości mechanizmu rynkowego a interwencja rządu

• W skali mikro niedoskonałości mechanizmu rynkowego przejawiają się w występowaniu kosztów zewnętrznych, monopoli, nierównej dystrybucji dochodów oraz ograniczonej produkcji dóbr publicznych.

• W skali makro niedoskonałości mechanizmu rynkowego przejawiają się w występowaniu bezrobocia, inflacji oraz nagłych załamaniach koniunktury gospodarczej.

• Interwencja rządu w sprawy gospodarki jest motywowana niedoskonałościami mechanizmu rynkowego.


Dobra prywatne i publiczne


Podział dóbr


Czyste dobra

prywatne

Dobra klubowe

Dobra wspólne

Czyste dobra

publiczne

Konsumpcja rywalizacyjna

Konsumpcja nierywalizacyjna (dobra publiczne u Samuelsona)

Możliwość wyłączenia z konsumpcji

Niemożliwość wyłączenia z konsumpcji

Inny podział dóbr

Kryteria:

• Alternatywny koszt konsumpcji (1 - jest, 0 - brak) – konkurencyjność.

• Prawa producenta (1 - są, 0 - brak) – wykluczalność;

• Prawa konsumenta (1 - są, 0 - brak) – wykluczalność.


▪ Dobra prywatne (1,1,1).

▪ Dobra „nie zatłoczone” (0,1,1) – nie zatłoczone drogi, muzea, galerie, parki narodowe.

▪ Dobra o otwartym dostępie i dobra wspólne (1,0,1) – połowy oceaniczne, częstotliwość fal radiowych, dzikie zwierzęta, przyroda, wspólne złoża ropy naftowej.

▪ Dobra semi-publiczne (0,0,1) – telewizja, radio.

▪ Czyste dobra publiczne (0,0,0) – obrona narodowa, jakość powietrza, ochrona przeciwpowodziowa, hałas, konserwacja budynków historycznych.

Zadania rządu w zakresie ochrony socjalnej

• Jedną z ważniejszych funkcji rządu jest zapewnienie ochrony socjalnej obywatelom. Obejmuje ona m. in.:1. opiekę medyczną dla całej ludności (opłacaną z przymusowych lub

dobrowolnych ubezpieczeń, wspomaganych przez subsydia dla mało zarabiających);

2. wynagrodzenia i zasiłki (na wypadek bezrobocia lub długotrwalej choroby);

3. emerytury i dodatki dla niepełnoletnich dzieci (opłacane z przymusowych lub dobrowolnych składek oraz podatków);

4. gwarancję minimalnej płacy;

5. ochronę prawną zatrudnionego pracownika;

6. edukację powszechną;

7. tanie mieszkanie dla pracowników mało zarabiających.


Podstawy ekonomii (WN UM w Gdyni) – dziękuję za uwagę


Podstawy Ekonomii - wykład 3›ci gospodarki rynkowej, uważając rozważania na ten temat jako...

Documents

Transcript of Podstawy Ekonomii - wykład 3›ci gospodarki rynkowej, uważając rozważania na ten temat jako...