Podstawy edukacji/Podstawy edukacji/PsychologiaPsychologia

Rok akademicki 2010/2011Rok akademicki 2010/2011

Dr Alicja Adamiec-ZgrajaStudium Pedagogiczne Uniwersytet Jagiello�ski

Wykład IIIWykład III

Metody badawcze w psychologiiMetody badawcze w psychologii

Etyczne zasady prowadzenia bada� Etyczne zasady prowadzenia bada� psychologicznychpsychologicznych

•• Uczestnik bada� jako Uczestnik bada� jako równoprawny partner równoprawny partner badaczabadacza•• Zasady zwi�zane z udziałem w psychologicznych Zasady zwi�zane z udziałem w psychologicznych

badaniach naukowych:badaniach naukowych:-- dobrowolna, dobrowolna, u�wiadomiona zgodau�wiadomiona zgoda wolna od wolna od

jakichkolwiek nacisków (na badanie oraz jakichkolwiek nacisków (na badanie oraz okoliczno�ci ich przeprowadzenia);okoliczno�ci ich przeprowadzenia);

-- Ochrona prywatno�ci; Ochrona prywatno�ci; -- Ochrona anonimowo�ci;Ochrona anonimowo�ci;-- Poufno��;Poufno��;-- Zachowanie granic w relacjach diagnostycznychZachowanie granic w relacjach diagnostycznych, ,

narz�dzia adekwatne do tematu bada�;narz�dzia adekwatne do tematu bada�;-- Ostro�no�� w procesie wnioskowaniaOstro�no�� w procesie wnioskowania. .

Etyczne zasady prowadzenia bada� Etyczne zasady prowadzenia bada� psychologicznychpsychologicznych

Podejmowanie bada� zgodnie z warto�ciami etycznymi Podejmowanie bada� zgodnie z warto�ciami etycznymi swojego zawodu.swojego zawodu.Rozwa�anie przede wszystkim czy dociekania i badania Rozwa�anie przede wszystkim czy dociekania i badania z udziałem ludzi s� zgodne z ogólnymi zasadami etyki z udziałem ludzi s� zgodne z ogólnymi zasadami etyki zawodowej.zawodowej.Przestrzeganie zasady dobrowolno�ci, na ka�dym etapie Przestrzeganie zasady dobrowolno�ci, na ka�dym etapie badania.badania.Nie podejmowanie bada�, które mogłyby przynie�� Nie podejmowanie bada�, które mogłyby przynie�� cierpienia lub utrat� cenionych warto�ci przez badany cierpienia lub utrat� cenionych warto�ci przez badany podmiot.podmiot.Obowi�zek poinformowania o aspektach badania i Obowi�zek poinformowania o aspektach badania i uzyskania zgody np. na dokumentacj� wyników.uzyskania zgody np. na dokumentacj� wyników.W przypadku bada� z udziałem zwierz�t unika W przypadku bada� z udziałem zwierz�t unika zadawania cierpie� zadawania cierpie� (kodeks etyczno(kodeks etyczno--zawodowy psychologa zawodowy psychologa -- PTP).PTP).

Metoda naukowaMetoda naukowa

Psycholodzy stosuj� metod� naukow� do Psycholodzy stosuj� metod� naukow� do empirycznej weryfikacji stawianych hipotezempirycznej weryfikacji stawianych hipotez

Metoda naukowaMetoda naukowaSkłada si� z 5 kroków procesu empirycznego Składa si� z 5 kroków procesu empirycznego

badania hipotez w warunkach zapewniaj�cych badania hipotez w warunkach zapewniaj�cych kontrol� wpływukontrol� wpływu tendencyjno�ci i subiektywno�ci tendencyjno�ci i subiektywno�ci s�dów s�dów ( ( P.G.ZimbardoP.G.Zimbardo, , R.L.JohnsonR.L.Johnson, , V.McCannV.McCann; 2010: 36) ; 2010: 36)

Kroki metody naukowejKroki metody naukowej( ( P.G.ZimbardoP.G.Zimbardo, , R.L.JohnsonR.L.Johnson, , V.McCannV.McCann; 2010: 37) ; 2010: 37)

Podstawowe poj�cia Podstawowe poj�cia Metoda badawczaMetoda badawcza: szeroki sposób zdobywania : szeroki sposób zdobywania informacji przez wykonanie wielu czynno�ci w celu informacji przez wykonanie wielu czynno�ci w celu poznania zjawiska; cało�� post�powania badacza poznania zjawiska; cało�� post�powania badacza zmierzaj�cego do rozwi�zania okre�lonego problemu zmierzaj�cego do rozwi�zania okre�lonego problemu naukowego, zbiór technik badawczych naukowego, zbiór technik badawczych (np. (np. studiumstudium przypadku)przypadku)

Technika badawczaTechnika badawcza: sposób realizacji wybranej : sposób realizacji wybranej metody badawczej metody badawczej (np. ankieta)(np. ankieta)

Narz�dzie badawczeNarz�dzie badawcze: przedmioty słu�ce do realizacji : przedmioty słu�ce do realizacji jednej wybranej przez badacza techniki jednej wybranej przez badacza techniki (np. kwestionariusz ankiety)(np. kwestionariusz ankiety)

Podział metod Podział metod w psychologiiw psychologii

IdiograficzneIdiograficzne–– cel opis zjawiska, jednostki cel opis zjawiska, jednostki ––

bez poszukiwaniabez poszukiwaniapraw ogólnych praw ogólnych

np. np. studiumstudium przypadku przypadku

NomotetyczneNomotetyczne–– cel cel -- d��enie do wyja�nienia d��enie do wyja�nienia

zjawisk, podstawa dozjawisk, podstawa dotworzenia teorii i praw ogólnychtworzenia teorii i praw ogólnych

Rodzaje zmiennychRodzaje zmiennych/zmienne /zmienne –– dana cecha nie przysługuje w taki sam dana cecha nie przysługuje w taki sam

sposób wszystkim badanym/sposób wszystkim badanym/

Jako�cioweJako�ciowe –– celem jest opis w kategoriach celem jest opis w kategoriach jako�ciowych (przyjmuj� warto�ci nominalne tzn. s� jako�ciowych (przyjmuj� warto�ci nominalne tzn. s� opisywane jedynie za pomoc� nazwy).opisywane jedynie za pomoc� nazwy).Wi�kszo�� z metod jako�ciowych ma charakter Wi�kszo�� z metod jako�ciowych ma charakter idiograficzny. idiograficzny.

Ilo�cioweIlo�ciowe –– skupienie na pomiarze (przyjmuj� skupienie na pomiarze (przyjmuj� warto�ci liczbowe). warto�ci liczbowe). Wi�kszo�� z metod ilo�ciowych ma charakter Wi�kszo�� z metod ilo�ciowych ma charakter nomotetyczny.nomotetyczny.

Typy zmiennych ze wzgl�du na typy skali Typy zmiennych ze wzgl�du na typy skali pomiarowej wg pomiarowej wg S.S.StevensaS.S.Stevensa (1951)(1951)

nominalne(jako�ciowe, kategorialne) – np. płe�

porz�dkowe (uporz�dkowanie osób według przysługuj�cych im warto�ci zmiennych) –np. wykształcenie

interwałowe– (o ile nat��enie zmiennej X dla danej osoby jest wi�ksze/mniejsze od tej zmiennej dla innej osoby) –np. temperatura, IQ

ilorazowe(ile razy dana osoba jest lepsza/gorsza pod wzgl�dem danej zmiennej od innej osoby) – np. wiek

Studium przypadkuStudium przypadkuMetoda biograficzna Metoda biograficzna WywiadWywiadAnkietaAnkietaAnaliza wytworów działaniaAnaliza wytworów działania

ObserwacjaObserwacjaEksperyment psychologicznyEksperyment psychologiczny

Test psychologicznyTest psychologicznyTechniki projekcyjne Techniki projekcyjne KwestionariuszKwestionariusz

SocjometriaSocjometriaGenogramGenogram

Techniki Techniki stosowane w psychologiistosowane w psychologii

Studium przypadkuStudium przypadkuBadanie indywidualneBadanie indywidualneCelowe, zaplanowane, wieloaspektowe zebranie Celowe, zaplanowane, wieloaspektowe zebranie informacji o badanej jednostce dla jej opisu, b�d� informacji o badanej jednostce dla jej opisu, b�d� diagnozydiagnozyWykorzystanie wielu metod np.:Wykorzystanie wielu metod np.:–– WywiaduWywiadu–– TestówTestów–– KwestionariuszyKwestionariuszy–– ObserwacjiObserwacji–– Testów projekcyjnychTestów projekcyjnych

Analiza danych: jako�ciowa i ilo�ciowaAnaliza danych: jako�ciowa i ilo�ciowaPrzebieg badania Przebieg badania –– dopasowany do konkretnego dopasowany do konkretnego przypadkuprzypadku

Metoda biograficznaMetoda biograficznaAnaliza przebiegu �ycia jednostki, b�d� grupy Analiza przebiegu �ycia jednostki, b�d� grupy społecznej ujmowana z danej perspektywyspołecznej ujmowana z danej perspektywyWyodr�bniamy:Wyodr�bniamy:

-- Autobiografi� (osoba badana opisuje swoje losy)Autobiografi� (osoba badana opisuje swoje losy)-- Psychobiografi�Psychobiografi� (analiza osobowo�ci)(analiza osobowo�ci)-- Biografi� tematyczn� (analiza losów podmiotu pod Biografi� tematyczn� (analiza losów podmiotu pod

k�tem zwi�zanym z przedmiotem bada�)k�tem zwi�zanym z przedmiotem bada�)-- Historiografi� (analiza losów jednostki w danych Historiografi� (analiza losów jednostki w danych

warunkach historycznych)warunkach historycznych)-- Socjobiografi�Socjobiografi� (analiza losów danej osoby w (analiza losów danej osoby w

okre�lonych warunkach społeczno okre�lonych warunkach społeczno –– kulturowych)kulturowych)

� skategoryzowany� nieskategoryzowany

� jawny� ukryty� jawny nieformalny (ukryty formalny)

� indywidualny � zbiorowy

� wycinkowy� cało�ciowy (anamnestyczny)

bezpo�rednia metoda badania psychologicznego, polegaj�ca na swobodnej rozmowie z badanym, prowadzona w celu zdobycia

informacji

WywiadWywiad

Typy wywiadu

Rodzaje pyta�

Sposób prowa-dzenia

Liczba osób

Cel

Cechy wywiaduCechy wywiadustosunkowo szybkie poznanie osoby badanejstosunkowo szybkie poznanie osoby badanejbezpo�redni kontakt psychiczny z rozmówc�bezpo�redni kontakt psychiczny z rozmówc�motywuj�cy wpływ badaj�cego na osob� badan�motywuj�cy wpływ badaj�cego na osob� badan�analiza nie tylko tre�ci wypowiedzi ale równie� inne analiza nie tylko tre�ci wypowiedzi ale równie� inne danych obserwacyjnych: danych obserwacyjnych:

Kategorie wska�ników obserwacyjnych Kategorie wska�ników obserwacyjnych

OBSERWOWANY OBIEKT

OBSERWATOR, PSYCHOLOG

Wska�niki konstytucjonalne

Wska�niki behawioralne

Wska�niki fizjologiczne

Wywiad Wywiad

J�zykJ�zyk –– musi by� dostosowany do musi by� dostosowany do

kompetencji komunikacyjnych kompetencji komunikacyjnych

rozmówcy (badanego) rozmówcy (badanego)

Kolejno�� zadawanych pyta� Kolejno�� zadawanych pyta�

Rodzaj pyta� Rodzaj pyta�

Zapis wywiaduZapis wywiadu

Rodzaje pyta�:Rodzaje pyta�:

pytania otwartepytania otwarte

Jak Pani reaguje w sytuacji �ci�gania podczas pracpisemnych?

pytania zamkni�tepytania zamkni�te

pytania wprostpytania wprost

Jak reaguje Pani na �ci�ganie?� zwracam uwag� uczniom�wpisuj� uwag� do dziennika� udaj�, �e nie widz��wzywam rodziców do szkoły

Jak reaguje Pani na brak samodzielno�ci w trakcie klasówek, czy testów ?

pytania nie wprostpytania nie wprost –– gdzie istotne pytanie ukryte jest w�ród gdzie istotne pytanie ukryte jest w�ród pyta� nie budz�cych oporu pyta� nie budz�cych oporu

pytania projekcyjnepytania projekcyjne –– maskuj�ce prawdziwy cel pytania maskuj�ce prawdziwy cel pytania wykorzystuj�c projekcj�wykorzystuj�c projekcj�

Czynniki zakłócaj�ce wiarygodno�� informacji:Czynniki zakłócaj�ce wiarygodno�� informacji:

respondentrespondent –– celowe lub nie�wiadome podawanie celowe lub nie�wiadome podawanie fałszywych informacjifałszywych informacji

narz�dzie badawczenarz�dzie badawcze –– niejasno sformułowane pytania, niejasno sformułowane pytania, –– pytania tendencyjne, nie wyczerpuj�ce, brak pyta� pytania tendencyjne, nie wyczerpuj�ce, brak pyta� dotycz�cych wa�nych zagadnie�dotycz�cych wa�nych zagadnie�

prowadz�cy badaniaprowadz�cy badania –– sugerowanie odpowiedzi, sugerowanie odpowiedzi, tendencyjne, ukierunkowywanie toku bada�, tendencyjne, ukierunkowywanie toku bada�, niepoprawny odbiór informacjiniepoprawny odbiór informacji

Analiza wytworów działaniaAnaliza wytworów działania

DzieciDzieci: np. prace plastyczne, wypracowania: np. prace plastyczne, wypracowania

Młodzie�Młodzie�: notatki, listy, wypracowania, pami�tniki, : notatki, listy, wypracowania, pami�tniki, dzienniki, wiersze, prace plastycznedzienniki, wiersze, prace plastyczne

na podstawie wytworów, jakie powstaj� podczas nauki, zabawy oraz innych czynno�ci osoby badanej wnioskujemy o ukrytych , mało u�wiadomionych potrzebach, jego cechach osobowo�ci, poziomie umysłowym, sprawno�ci motorycznej,

anomaliach rozwoju, do�wiadczeniach itp.

Etapy analizy wytworów działaniaEtapy analizy wytworów działaniaOkre�lenie celu analizyOkre�lenie celu analizyUstalenie rodzaju zbieranych materiałówUstalenie rodzaju zbieranych materiałówGromadzenie materiałówGromadzenie materiałówDokonanie segregacji zgromadzonego materiałuDokonanie segregacji zgromadzonego materiałuInterpretacja zgromadzonego materiału:Interpretacja zgromadzonego materiału:

-- Zwrócenie uwagi na te elementy prac, które wskazuj� na Zwrócenie uwagi na te elementy prac, które wskazuj� na wła�ciwo�ci psychicznewła�ciwo�ci psychiczne

-- Analiza jako�ciowa (wra�enie jakie wywołuje praca np. poziom Analiza jako�ciowa (wra�enie jakie wywołuje praca np. poziom zdolno�ci grafomotorycznych) oraz ilo�ciowa (ilo�� kształt i zdolno�ci grafomotorycznych) oraz ilo�ciowa (ilo�� kształt i form zawartych na rysunku)form zawartych na rysunku)

-- Analiza ilo�ciowa (uwzgl�dnianie ró�nych szczegółów wytworu Analiza ilo�ciowa (uwzgl�dnianie ró�nych szczegółów wytworu oraz okre�lenie ich ilo�ci)oraz okre�lenie ich ilo�ci)

-- Analiza formalna (uwzgl�dnienie zewn�trznej formy wytworów) Analiza formalna (uwzgl�dnienie zewn�trznej formy wytworów) i tre�ciowa (wnikni�cie w tre�� wytworów np. sposób i tre�ciowa (wnikni�cie w tre�� wytworów np. sposób rozwi�zania zada� mo�e wskaza� na proces my�lenia)rozwi�zania zada� mo�e wskaza� na proces my�lenia)

-- Analiza tre�ciowa ( wnikni�cie w tre�� wytworu, doprowadza do Analiza tre�ciowa ( wnikni�cie w tre�� wytworu, doprowadza do sformułowania wniosków dotycz�cych procesów sformułowania wniosków dotycz�cych procesów psychicznych, cech osobowo�ci)psychicznych, cech osobowo�ci)

ObserwacjaObserwacja

Główne cechy i zasady obserwacji:Główne cechy i zasady obserwacji:systematyczno�� prowadzeniasystematyczno�� prowadzeniaró�norodno�� sytuacjiró�norodno�� sytuacjicałokształt zachowa� dzieckacałokształt zachowa� dzieckadyskrecjadyskrecjarejestracja spostrze�e� w dzienniku obserwacyjnymrejestracja spostrze�e� w dzienniku obserwacyjnymdokładno�� i szczegółowo��dokładno�� i szczegółowo��zako�czona słownym sformułowaniem wynikówzako�czona słownym sformułowaniem wyników

– celowe skierowanie uwagi przez badacza, który nie ingeruje w przebieg badanych zjawisk, lecz tylko rejestruje ich naturalny przebieg

ObserwacjaObserwacja

Rodzaje obserwacji:Rodzaje obserwacji:

otwartaotwarta –– bez wyra�nie okre�lonego tematu, badacz bez wyra�nie okre�lonego tematu, badacz rejestruje wszystkie zachowania uczniarejestruje wszystkie zachowania ucznia

celowa pogł�bionacelowa pogł�biona –– z jasno okre�lonym celem, badacz z jasno okre�lonym celem, badacz rejestruje wszystkie zachowania zwi�zane z celem bada�rejestruje wszystkie zachowania zwi�zane z celem bada�

próbki czasowepróbki czasowe –– obserwacja podzielona na cz��ci, obserwacja podzielona na cz��ci, rozrzucone w czasierozrzucone w czasie

próbki zdarze�próbki zdarze� –– badacz rejestruje tylko zachowania, badacz rejestruje tylko zachowania, które s� przedmiotem jego zainteresowania, najcz��ciej s� które s� przedmiotem jego zainteresowania, najcz��ciej s� to zachowania rzadko si� pojawiaj�ceto zachowania rzadko si� pojawiaj�ce

skala ocenskala ocen –– zachowania rejestrowane s� pod k�tem zachowania rejestrowane s� pod k�tem okre�lenia ich stopnia nasileniaokre�lenia ich stopnia nasilenia

ObserwacjaObserwacja

�� obserwacja uczestnicz�caobserwacja uczestnicz�ca-- jawnajawna

-- ukrytaukryta

Narz�dzia badawcze stosowane w obserwacji:Narz�dzia badawcze stosowane w obserwacji:

standaryzowanestandaryzowane�� arkusz obserwacyjny, z arkusz obserwacyjny, z

wytypowanymi zagadnieniamiwytypowanymi zagadnieniami�� dziennik obserwacjidziennik obserwacji�� systematyczna obserwacjasystematyczna obserwacja

niestandaryzowaneniestandaryzowane�� swobodne opisy swobodne opisy

�� notatki notatki �� rejestracja d�wi�kowa rejestracja d�wi�kowa

lub fotograficznalub fotograficzna

Eksperyment psychologicznyEksperyment psychologiczny

Cechy eksperymentuCechy eksperymentu::badacz wywołuje zjawisko, które chce zbada�badacz wywołuje zjawisko, które chce zbada�badacz ustalaj�c wpływa na warunki badaniabadacz ustalaj�c wpływa na warunki badaniaeksperyment mo�e by� powtórzonyeksperyment mo�e by� powtórzonywyniki musz� by� szczegółowo rejestrowanewyniki musz� by� szczegółowo rejestrowane

Rodzaje eksperymentu najcz��ciej stosowanego w Rodzaje eksperymentu najcz��ciej stosowanego w psychologii:psychologii:

laboratoryjny naturalny

Przykłady:Przykłady:�� tachistoskop tachistoskop –– badanie uwagibadanie uwagi��mnemometr mnemometr –– badanie pami�ci badanie pami�ci �� inne: np. pomiar czasu reakcji fizjologicznej na wywołane w inne: np. pomiar czasu reakcji fizjologicznej na wywołane w

laboratorium procesy emocjonalnelaboratorium procesy emocjonalne

eksperyment laboratoryjny (A)eksperyment laboratoryjny (A)

przeprowadzany w warunkach laboratoryjnych, przy u�yciu specjalnych przyrz�dów

eksperyment laboratoryjny (B)eksperyment laboratoryjny (B)

Zalety:Zalety:

obiektywizmobiektywizmmo�liwo�� wywołania mo�liwo�� wywołania zachowa�, które pojawiaj� zachowa�, które pojawiaj� si� bardzo rzadko i si� bardzo rzadko i wymagałyby bardzo długiej wymagałyby bardzo długiej obserwacjiobserwacjimo�liwo�� kilkakrotnego mo�liwo�� kilkakrotnego wywołania po��danego wywołania po��danego zachowania zachowania –– weryfikacja weryfikacja wynikówwyników

Wady:Wady:

izolowane warunki izolowane warunki –– mog� mog� wywoływa� odczucie wywoływa� odczucie sztuczno�ci sztuczno�ci nie wszystkie zachowania nie wszystkie zachowania mog� by� wywołane sztuczniemog� by� wywołane sztucznieetyka bada� etyka bada� –– nie wolno nie wolno przeprowadza� do�wiadcze�, przeprowadza� do�wiadcze�, które mog� spowodowa� które mog� spowodowa� powstanie trwałych zmian w powstanie trwałych zmian w psychice dzieckapsychice dzieckaograniczone zastosowanie ograniczone zastosowanie (np. w pracy nauczyciela)(np. w pracy nauczyciela)

eksperyment naturalny (1)eksperyment naturalny (1)

Przykłady:Przykłady:��okre�lenie zdolno�ci współdziałania dzieci okre�lenie zdolno�ci współdziałania dzieci –– poprzez stworzenie poprzez stworzenie

sytuacji pracy w parachsytuacji pracy w parach��badanie uczu� społecznych dzieci, cech charakteru, np. badanie badanie uczu� społecznych dzieci, cech charakteru, np. badanie

egoizmu dzieci egoizmu dzieci –– przekazanie innym swoich zabawekprzekazanie innym swoich zabawek��badanie cech charakteru, np. cierpliwo�ci i wytrwało�ci badanie cech charakteru, np. cierpliwo�ci i wytrwało�ci ––

segregacja grochu i fasoli segregacja grochu i fasoli ��odwagi odwagi –– np. wej�cie do ciemnego pokojunp. wej�cie do ciemnego pokoju

prowadzony w warunkach codziennego �ycia badanego, co sprawia, �e badany nie jest �wiadomy tego, �e jest przedmiotem bada�

eksperyment naturalny (2)eksperyment naturalny (2)

Zalety:Zalety:

praktyczne praktyczne zastosowanie przez zastosowanie przez nauczyciela, nauczyciela, wychowawc�wychowawc�

Wady:Wady:

brak precyzyjnej kontroli brak precyzyjnej kontroli ––ró�norodno�� zmiennych w ró�norodno�� zmiennych w sytuacji badawczej sytuacji badawczej brak mo�liwo�ci brak mo�liwo�ci powtórzenia sytuacji powtórzenia sytuacji eksperymentalnejeksperymentalnej

→→ Zarzuty do eksperymentu w ogóleZarzuty do eksperymentu w ogóle

Zmienne eksperymentalneZmienne eksperymentalne

Zmienne niezale�neZmienne niezale�ne –– zmienne, którymi i które zmienne, którymi i które kontrolujemykontrolujemy

Zmienne zale�neZmienne zale�ne –– zmienne, których zmienno�� zmienne, których zmienno�� badamybadamy

Zmienne zakłócaj�ceZmienne zakłócaj�ce –– zmienne wpływaj�ce zmienne wpływaj�ce na wynik badania w na wynik badania w sposób niekontrolowanysposób niekontrolowany

AnkietaAnkietaZestaw pyta� o charakterze otwartym lub Zestaw pyta� o charakterze otwartym lub mieszanym mieszanym Kilka, kilkana�cie pyta�Kilka, kilkana�cie pyta�

KwestionariuszKwestionariuszZestaw pyta� o charakterze zamkni�tym Zestaw pyta� o charakterze zamkni�tym Kilkadziesi�t, kilkaset pyta�Kilkadziesi�t, kilkaset pyta�

Ankieta a kwestionariuszAnkieta a kwestionariuszRodzaje pyta�:Rodzaje pyta�:

pytaniapytania otwarteotwarte –– badanybadany odpowiadaodpowiada własnymiwłasnymi słowamisłowami

pytania zamkni�tepytania zamkni�te –– gdzie respondent wybiera odpowied� gdzie respondent wybiera odpowied� w�ród zestawu mo�liwych odpowiedzi (kafeteria) w�ród zestawu mo�liwych odpowiedzi (kafeteria)

pytania półotwartepytania półotwarte –– to pytania z otwart� kafeteri�, czyli to pytania z otwart� kafeteri�, czyli oprócz wymienionych mo�liwych odpowiedzi, zostawia si� oprócz wymienionych mo�liwych odpowiedzi, zostawia si� miejsce na dodatkow� mo�liwo�� oznaczon� najcz��ciej miejsce na dodatkow� mo�liwo�� oznaczon� najcz��ciej terminem “inne”, pozwalaj�cej na zaprezentowanie własnej terminem “inne”, pozwalaj�cej na zaprezentowanie własnej odpowiedziodpowiedzi

Czym ró�ni si� kwestionariusz od ankiety?Czym ró�ni si� kwestionariusz od ankiety?

badania indywidualne, jednostkowebadania indywidualne, jednostkowenajcz��ciej nie anonimowenajcz��ciej nie anonimowepytania alternatywnepytania alternatywnewi�ksza ilo�� pyta�wi�ksza ilo�� pyta�pytania kontrolnepytania kontrolneklucz rozwi�za�klucz rozwi�za�skala ocenskala ocen

Test psychologicznyTest psychologiczny

rozwi�zywanie zada�, których wyniki ujmowane s� ilo�ciowo

Na podstawie wyników dokonuje si� Na podstawie wyników dokonuje si� normalizacji normalizacji = = ustalenie rozkładu wyników danego testu w grupie ustalenie rozkładu wyników danego testu w grupie (warto�ci �redniej, odchyle� standardowych)(warto�ci �redniej, odchyle� standardowych)

Podział testów:Podział testów:Kryterium merytoryczneKryterium merytoryczne

testy inteligencjitesty inteligencjitesty zdolno�ci specjalnych testy zdolno�ci specjalnych

(artystycznych, sportowych, (artystycznych, sportowych, matematycznych)matematycznych)

osobowo�ciosobowo�ciwiadomo�ci (pedagogiczne)wiadomo�ci (pedagogiczne)

Kryterium metodyczneKryterium metodycznewerbalnewerbalneperformacyjne performacyjne

(wykonania)(wykonania)projekcyjneprojekcyjne

Metody projekcyjneMetody projekcyjne

Rodzaje technik projekcyjnych:Rodzaje technik projekcyjnych:wizualne (obrazkowe)wizualne (obrazkowe) –– Test apercepcji tematycznejTest apercepcji tematycznej

Test RorschachaTest Rorschachawerbalnewerbalne –– test uzupełniania niedoko�czonych zda�,test uzupełniania niedoko�czonych zda�,

bajek, opowiada�bajek, opowiada�graficznegraficzne –– Test Rysowania Rodziny, Test Rysowania Rodziny,

zabawowezabawowe –– Test Stosunków RodzinnychTest Stosunków Rodzinnych

– oparte na zało�eniu, �e zachowania człowieka ujawniaj� jego osobowo��

– polega nie na zadawaniu pyta�, lecz na stworzeniu sytuacji i oczekiwaniu, �e badany ujawni swe cechy

SocjometriaSocjometria

słu�y do badania nieformalnych stosunków społecznych w małych grupach (kilka – kilkadziesi�t osób)

�� wszyscy członkowie danej grupy otrzymuj� wszyscy członkowie danej grupy otrzymuj� pytania dotycz�ce okre�lonych sytuacji, pytania dotycz�ce okre�lonych sytuacji, mo�liwych w codziennym �yciu mo�liwych w codziennym �yciu

�� w odpowiedzi na pytania wymieniaj� w odpowiedzi na pytania wymieniaj� konkretne osoby, z imienia i nazwiska, które konkretne osoby, z imienia i nazwiska, które ich zdaniem najlepiej pełni� wymagania ich zdaniem najlepiej pełni� wymagania sugerowane w odpowiednich pytaniachsugerowane w odpowiednich pytaniach

Przykłady:Przykłady:

Z kim chciałaby� siedzie� w autobusie podczas Z kim chciałaby� siedzie� w autobusie podczas wycieczki szkolnej?wycieczki szkolnej?Z kim najch�tniej chciałaby� bawi� si� na przerwie?Z kim najch�tniej chciałaby� bawi� si� na przerwie?Z kim najch�tniej sp�dzałby� wolny czas po lekcjach?Z kim najch�tniej sp�dzałby� wolny czas po lekcjach?Komu powierzyłby� swoje tajemnice?Komu powierzyłby� swoje tajemnice?Z kim chciałaby� mieszka� w akademiku?Z kim chciałaby� mieszka� w akademiku?Z kim najch�tniej poszedłby� na piwo po zdanym Z kim najch�tniej poszedłby� na piwo po zdanym egzaminie z psychologii?egzaminie z psychologii?Komu nie pomógłby� na egzaminie?Komu nie pomógłby� na egzaminie?

Testy socjometryczne pozwalaj� wyłoni�:Testy socjometryczne pozwalaj� wyłoni�:

gwiazdy socjometrycznegwiazdy socjometryczneodrzuconychodrzuconychizolowanych (nie wybranych)izolowanych (nie wybranych)parypary

A B

paczkipaczki

ła�cuchy socjometryczneła�cuchy socjometryczne

A B C D E

A B

B

a) socjogram nieuporz�dkowanya) socjogram nieuporz�dkowany

b) socjogram kołowyb) socjogram kołowy

c) socjogram hierarchicznyc) socjogram hierarchiczny

d) d) socjogramsocjogram indywidualnyindywidualny

SocjometryczneSocjometryczne techniki niestandardowetechniki niestandardowe

Technika “Zgadnij kto?”Technika “Zgadnij kto?”wyboru badany dokonuje nie na podstawie sympatii czy wyboru badany dokonuje nie na podstawie sympatii czy antypatii do wybranych członków grupy, lecz w wyniku antypatii do wybranych członków grupy, lecz w wyniku ogólnego rozeznania w sytuacji społecznej całej grupyogólnego rozeznania w sytuacji społecznej całej grupysłu�y poznaniu ról pełnionych przez poszczególnych słu�y poznaniu ról pełnionych przez poszczególnych członków grupyczłonków grupy

ka�dy członek grupy ocenia ka�dego z pozostałych członków tej grupy, co daje całokształt stosunków społecznych

Przykłady:Przykłady:�� Jest to kto�, kto najlepiej rozwi��e zadanie z matematykiJest to kto�, kto najlepiej rozwi��e zadanie z matematyki�� Jest to kto�, kto narysuje najładniejszy rysunekJest to kto�, kto narysuje najładniejszy rysunek�� Jest to kto� kto jest zło�liwy, psuje zabaw�Jest to kto� kto jest zło�liwy, psuje zabaw��� Jest to kto�, kto jest wesoły, pomaga innymJest to kto�, kto jest wesoły, pomaga innym

Plebiscyt �yczliwo�ci i niech�ciPlebiscyt �yczliwo�ci i niech�ci

Technika uszeregowania rangowegoTechnika uszeregowania rangowego

badany wymienia nazwiska wszystkich członków grupy, badany wymienia nazwiska wszystkich członków grupy, pocz�wszy od osób, które najlepiej spełniaj� okre�lone kryteria, pocz�wszy od osób, które najlepiej spełniaj� okre�lone kryteria,

a ko�cz�c na tych, które najgorzeja ko�cz�c na tych, które najgorzej

�� bardzo lubi�: bardzo lubi�: ++++�� lubi�: lubi�: ++�� oboj�tny: oboj�tny: 00�� nie lubi�: nie lubi�: ––�� bardzo nie lubi�:bardzo nie lubi�: –– ––

na podstawie ustalonej skali, badany ocenia swój stosunek do na podstawie ustalonej skali, badany ocenia swój stosunek do pozostałych członków grupy, np.:pozostałych członków grupy, np.:

GenogramGenogram

Genogram stosuje si� głównie w terapii do diagnozy Genogram stosuje si� głównie w terapii do diagnozy relacji w rodzinie oraz łatwego przedstawienia relacji w rodzinie oraz łatwego przedstawienia wyników.wyników.Genogram umo�liwia poznanie dysfunkcyjnych Genogram umo�liwia poznanie dysfunkcyjnych "tradycji" rodzinnych, przekazywanych z pokolenia "tradycji" rodzinnych, przekazywanych z pokolenia na pokolenie, takich jak trudno�ci w zwi�zkach na pokolenie, takich jak trudno�ci w zwi�zkach interpersonalnych, alkoholizm. interpersonalnych, alkoholizm. Pozwala tak�e wnioskowa� o wizji własnego �ycia Pozwala tak�e wnioskowa� o wizji własnego �ycia badanej osoby, przekazanej przez rodzin�. badanej osoby, przekazanej przez rodzin�.

graficzny schemat przekazów transgeneracyjnych w rodzinie; ilustruje zwi�zki i relacje mi�dzy krewnymi oraz wa�ne zdarzenia z �ycia członków rodziny

wydarzeniewydarzenie symbolsymbol

poronienieporonienienaturalnenaturalne

sztuczne sztuczne poronienieporonienie

relacjarelacja symbolsymbol

bliskie relacjebliskie relacje

bardzo bliskie relacjebardzo bliskie relacje

konfliktkonflikt

relacje relacje ambiwalentneambiwalentne

dystans dystans emocjonalnyemocjonalny

zerwany kontakt, ostre zerwany kontakt, ostre odci�cie si�odci�cie si�